Radicais/ Prefixos Origem Sentido Exemplos

Transcrição

Radicais/ Prefixos Origem Sentido Exemplos
Palavras que cheiram mar 3:
Radicais e Prefixos Gregos em Português
(Λέξεις που µυρίζουν θάλασσα)
Prof. Dr. Dimitrios Koutantos
As geraçoes dos Gregos ... e das palavras
que imigraram ao Brasil)
Στις γενιές των Ελλήνων … και των λέξεων
που µετανάστευσαν στη Βραζιλία
Existem vários processos de formação de palavras na Língua Portuguesa. Esses
processos foram usados ao longo da história do idioma e podem ser usados
atualmente para a criação de neologismos, quando se quer criar uma palavra para um
conceito até então desconhecido. A derivação é um processo que consiste no
acréscimo de morfemas a um radical já existente, a fim de representar um conceito
relacionado à palavra original. Existem cinco processos de derivação, a saber:
Prefixação: consiste em adicionar à palavra um prefixo. Exemplos: forma reforma, teatro - anfiteatro, operação - cooperação, etc.
Sufixação: consiste em adicionar à palavra um sufixo. Exemplos: pedra pedreira, engenheiro - engenharia, igual - igualdade, etc.
A composição é o processo que consiste em unir dois ou mais radicais para formar
uma nova palavra. Existem varias processos de composição, a saber:
União de radicais: processo semelhante ao de aglutinação, consiste em
juntar elementos radicais do latim ou do grego para dar um novo significado.
Exemplos: pedofilia/παιδοφιλία (pedo/παιδί, "criança" + filia/φιλία, "atração"),
agrícola (agro/αγρός, "campo" + cola, "aquele que habita", etc.)
Hibridismo: consiste em unir elementos sendo cada um oriundo de um
idioma. Exemplos: automóvel (latim e grego), alcalóide (árabe e grego), etc.
Radicais/
Prefixos
Origem
Sentido
Exemplos
acanto
gr. ákanthos, espinho,
άκανθος
espinhoso
acanthito, acanthidas,
acanthophago
acr, acro
gr. ákros,
άκρος
mais elevado,
mais extremo,
alto, elevado
acrópole, acrofobia, acrobata
actino
gr. aktís,
aktînos,
ακτής,
ακτίνο-
raio
actinofobia, actinismo,
actinobolismo, actinotherapia
acuo
gr. akúein
(akúo),
ouvir
acumetro, acusma
164
ακούειν
adeno
gr. adén,
glândula
adénos, αδέν
adenóide, adenoma
aer, aero
gr. aér,
aéros, αέρο
ar
aéreo, aeródromo, aeronauta,
aeróstato
agro, agri
gr. ágros,
αγρός
campo
agrologia, agronomia,
agrografia, agromania, agrícola,
agricultura
algo
gr. álgos,
άλγος
dor, sofrimento
algophilia, algostase
alo
gr. állos,
άλλος
outro, diferente,
alopatia, alomorfia
diverso
ambli
gr. amblýs,
αµβλύς
enfraquecido,
ângulo obtuso
ampelo
gr. ámpelos,
vinha
άµπελος
ambligono, ambliope
ampelidaceas, amplelito
(movimento) de
baixo pra cima,
anacronismo, anaeróbio
ao contrário,
através de
ana
gr. aná, ανά
ancilo
gr. agkýlos
recurvado,
(ou ankýlos),
adunco
άγκύλη
andro
gr. anér,
άνδρο
homem, caráter
androceu, andrógino, andróide,
masculino,
androsperma
macho
anemo
gr. ánemos,
άνεµος
vento
anemógrafo, anemômetro
anfi
gr. amphí,
αµφί
em torno de,
dos dois lados,
no meio de
anfiteatro
anfo
gr. ámpho,
αµφό
os dois, ambos
angel,
angelo
gr. aggeloz,
άγγελος
mensageiro,
anjo
angelólatra, angelogia
angio
gr. aggeîon
(ou
angeîon),
αγγείον
recipiente,
vaso, cápsula
angiolithico, angiologia,
angioma
aniso
gr. ánisos,
άνισος
desigual, parcial anisometropia, anisopodes
anti
gr. antí, αντί
no lugar de,
confronto com
ancilose, ancilóstomo
anticorpo, anticristão
165
anto, ant
gr. ánthos,
ανθός
flor, rebento
antrac
gr. ánthrax,
ánthrakos,
άνθραξ
carvão,
carbúnculo
antologia, antografia, antóide,
antomania, antologista,
antólogo
antropógrafo, antropologia,
antropófago, antropóide,
pitecantropo, antropopiteco,
misantropo, filantropo,
antropofagia, antropocêntrico,
antropófobo, antropogénese,
antropografia, antropolatria,
antropólatra, antropólito,
antropólogo, antropomancia,
antropometria, antroponímia,
antroposofia, antropoteísmo,
antropoterapia, antropozóico,
teofilantropia
antropo
gr.
ánthropos,
άνθρωπος
apo
de, fora de,
gr. apó, από longe (de),
separado (de)
apocalipse, apode
aracn
gr. aráchne,
aranha
αράχνη
aracnofobia, aracneolitho
arce
gr. árchein
(árcho),
αρχή
ocupar o posto
mais elevado
arcebispo, arqueologia,
ou avançado,
archetypo
comandar, guiar
areo
gr. araiós,
αραιό
pouco denso,
leve
areometro, areostylo
aristo
gr. áristos,
άριστος
o melhor
aristocracia, aristocrata
aritm,
aritmo
gr. arithmós, quantidade,
αριθµό
número
aritmética, aritmologia,
aritmomancia
arque,
arqueo
que está na
gr. archaîos,
origem, antigo,
αρχαίος
primitivo
arquétipo, arquegônio,
arqueografia, arqueologia,
arqueozóico
arqui
gr. árchein
(árcho),
αρχήν
ocupar a
posição mais
elevada,
dominar
arquidea
arterio
gr. artería,
αρτηρία
artéria
arteriosclerose, arteriologia
artri, artro
gr. árthron,
άρθρο
articulação
artrite, artrose
homem, ser
humano
166
asco
gr. askós,
ασκός
saco, odre
ascoboleas, ascoma
asteno
gr.
asthéneia,
ασθένεια
fraqueza,
enfermidade
astenopia
aster, astro
gr. astér,
astéros,
αστήρ
estrela, astro,
chama
asteróide, astrólogo,
astronomia
atelo
gr. atelés,
ατελής
que não chega
ao fim,
incompleto,
imperfeito
atelocardia, atelomielia
atmo
gr. atmós,
ατµός
vapor
atmosfera, atmometro
auto
gr. autós,
αυτός
por si mesmo,
só, próprio
autocracia, autógrafo, autômato
balan
gr. bálamos,
bolota, glande
βάλανος
balanito, bálano
bari
gr. barýs,
βαρύς
pesado
barítono, barisfera
baro
gr. báros,
βάρος
peso, pressão
barômetro, barógrafo,
barologia, barometrografia, etc.
bati
gr. bathýs,
βαθύς
profundo
baticardia, batimetria
livro
bibliografia, biblioteca, bibliófilo,
bíblia, bibliátrica, bibliologia,
bibliomancia, bibliomania,
bibliónimo, bibliopola,
biblioteconomia, biblística
biblio
gr. bíblion,
βιβλίον
bio
gr. biós, βίος vida
blasto
gr. blastós,
βλαστός
germe, rebento blastócito, blastoderme
blefaro
gr.
blépharon,
βλέφαρον
pálpebra
blefarite, blefaroplastia,
blefarospasmo
butiro
gr. bútyron,
βούτυρον
manteiga
butiraceo, butirometro
caco
gr. kakós,
κακός
mau, defeituoso
cacografia, cacófato, cacofonia,
cacografia, cacográfico, etc.
cali, calo
gr. kalós,
καλός
belo, formoso
califasia, califonia, caligrafar,
caligrafia, calilogia
biografia, biologia, biótipo,
biotipologia, anfíbio
167
carcino
gr. karkínos, caranguejo,
καρκίνος
tumor, câncer
carcinologia, carcinoma
carpo
gr. karpós,
καρπός
fruto, pulso
carpólito, carpologia,
carposiderito
cata
gr. katá, κατά
(movimento) de
catalogo, cataplasma, cataracta
cima pra baixo
cefalo
gr. kephalé,
κεφαλή
cabeça
ciano
gr. kýanos,
κυανός
azul-escuro
cine,
cinema,
cinemato
gr. kínemas,
movimento,
kínematos,
agitação
σινεµά
cineto
gr. kinetós,
κινητός
que pode
mover-se,
capaz de
mover-se
cinematografo, cinesiotherapia
cino
gr. kýon,
kinós, κύων
cão
cinologia, cinófilo
ciste, cisti,
cisto
gr. kýstis,
κύστις
bexiga, vesícula cistite
cito
gr. kýtos,
κύτος
cavidade oca,
célula
citoplasma, citoquímica
clepto
gr. kléptein
(klépto),
κλέφτης
roubar
cleptomania
cloro
gr. chlorós,
χλωρός
amareloesverdeado,
verde-claro
clorito, clorofila
coco
gr. kókkos,
κόκκος
grão esférico,
semente
cocolitho
col
gr. cholé,
χολή
bílis
colite
colpo
gr. kolpós,
κόλπος
reentrância,
cavidade,
vagina
colpite, colpotomia
copro
gr. kópros,
κόπρος
excremento
coprolalia, coprostasia
mundo
cósmico, cosmogonia,
cosmografia, cosmógrafo,
cosmolábio, cosmologia,
cosmometria, cosmonomia,
cosmosofia, microcosmo
cosmo
gr. kosmos,
κόσµος
cefalópodes, cefaloscopia
cinemática, cinestesia
168
gr. kryptós,
cript, cripto
κρυπτός
escondido
cripta, criptogamia,
criptogâmico, criptografia,
criptograma, criptogramista,
criptônimo
cromossomo, cromogravura,
cromoterapia, crônica, cronista,
cronografia, cronógrafo,
cronologia, cronometria,
cronômetro, cromônimo,
cronoscópio
crom,
cromo,
cromato
gr. chrôma,
cromatos,
χρώµα
cor, cor atificial
crono
gr. chrónos,
χρόνος
tempo, duração cronologia, cronômetro,
de um evento
cronograma
dactilo
gr. dáktylos,
dedo
δάχτυλος
datilografia, datiloscopia
deca
gr. déka,
δέκα
dez
decaedro, decalitro, decâmetro
demo
gr. dêmos,
δήµος
povo, público,
país
demografia, democracia,
demagogia
dermo
gr. dérma,
dérmatos,
δέρµα
pele
dermatologia, dermatite
deutero
gr. deutero,
δεύτερο
segundo
deuterogamia, deuterógamo,
deuteronômio
di
gr. dís, δις
duas vezes, em
dipétalo, dissílabo
dobro, dois
dinami
gr. dinami,
δύναµη
força
díname, dinamia, dinâmico,
dinamismo, dinamite,
dinamizar, dínamo,
dinamógrafo, dinamômetro
diplo
gr. diplóos,
διπλός
duplo
diploma, diplomacia,
diplomática
dodeca
gr. dódeka,
δώδεκα
doze
dodecassílabo
dolico
gr. dolichós, alongado,
δολιχός
comprido
dolicocéfalo
eco
gr. ôikos,
οίκος
casa, habitação
ecologia, ecossistema,
economia
eletro,
electro
gr. eletro,
έλεκτρον
âmbar,
eletricidade
elétrico, eletrômetro
dentro, no
interior (de)
endoblasto, endocárdio,
endocardite, endocarpo,
endocéfalo, endocélio,
endocrânio, endócrino,
endoderma, endófito,
endo
gr. endo,
ενδό
169
endogamia, endógena,
endogénese, endógeno,
endoparasito, endopleura,
endoscopia, endoscópio,
endosfera, endosmose,
endosperma, endósporo,
endóstoma, endotérmico
enea
gr. ennea,
εννέα
nove
eneágono
eno
gr. ôinos,
οίνος
vinho
enofilia, enófilo, enófobo,
enóforo, enografia, enógrafo,
enol, enóleo, enólico, enolina,
enolismo, enologia, enomancia,
enomel, enometria, enotecnia,
enotermo
enter,
entero
gr. énteron,
έντερον
intestino
enterite, enterogastrite
entomo
gr. éntomon,
inseto
έντοµον
entomologista
epi
gr. epí, επί
sobre
epidemia, epiderme, epítese
ergo
gr. érgon,
έργον
trabalho,
execução
ergonomia, ergometria
eritro
gr. erythrós,
vermelho
ερυθρός
eritrina, eritroblasto
escafo
gr. skáphe,
σκάφη
barco, esquife
escafopodes
escato
gr. skór,
skatós,
έσχατος
excremento
escatologia, escatológico
esclero
gr. sklerós,
σκληρός
duro, rígido
esclerose, esclerosado
semente
espermatozóide
gr. spérma,
esperm(ato) spérmatos,
σπέρµα
esplen,
espleno
gr. splén,
splénos,
σπλήνα
baço
esplenite
esquizo
gr. schízein
(schízo),
σχίζω
fender, dividir
esquizofrenia
estafilo
gr. staphylé, úvula, cacho de
estafilococo
σταφύλι
uva
esteno
gr. stenés,
στενός
estreito,
apertado
estenocardia, estenocefalo
170
estere,
estereo
gr. stereós,
στερεός
sólido, fixo
estereótipo, estereografia
estilo
gr. stýlos,
στύλος
coluna, pilar
estylobata, estilóide
estoma,
estomato
gr. stómatos,
boca, orifício
στόµα
estrepto
gr. streptós,
στρεπτός
recurvado
estreptococo
estrobo
gr. stróbos,
στρόβιλος
turbilhão
estroboscopico
etno
gr. éthnos,
έθνος
raça, povo
etnografia, etnologia
eu
gr. eû, ευ
bem, com
harmonia, com
felicidade
eucalipto, eucaristia,
euchologio
exo
gr. éxo, έξω
de fora, do lade exodico, êxodo, exorcismo,
de fora (de)
exótico
fago
gr. phagein
(phagés),
φαγείν
comer
fagócito, fagolyse
farmaco
gr.
phármakon,
φάρµακον
remédio,
medicamento
farmacologia, farmacopéia
filo
gr. phýllon,
φύλλο
folha
filófago, filopodes, filotaxia,
filoxera
filo
gr. philos,
φίλος
que ama,
amante, amigo
(de)
filósofo, filólogo, filodérmico,
filodinastia, filoginia, filologia,
filomática, filosofia, filotecnia,
filotimia
fisio
gr. physis,
physeós,
φύσις
natureza,
formação
fisiologia, fisionomia
fito
gr. phytón,
φυτόν
planta, árvore
fitologia
flebo
gr. phléps,
phlébos,
φλέβα
veia
flebite
fono, fon
gr. phoné,
φωνή
som, voz
fonógrafo, fonologia
fos, foto
gr. phôs,
photós, φως, luz
φώτο
fósforo, fotofobia
gamo
gr. gámos,
agamia, agâmico, ágamo,
casamento,
estomatite, estomatoscópio
171
γάµος
união
endogamia, poligamia, bigamia,
fanerogamia, criptogâmica
gastr,
gastro
gr. gastér,
gastrós,
γαστήρ
ventre,
estômago
gastrite, gastrônomo,
gastronomia
gen, geno
gr. génos,
géneos,
γένος
descendência,
raça, espécie
genótipo
geo, a
gr. gê, γη
terra
geografia, geologia, apogeu,
geocêntrico, geocinético,
geodésica, geodinâmica,
geogenia, geognosia,
geodesiografia, geólogo,
geomancia, geometria,
geomorfologia, georama,
geostática, geotectônica,
geotermia, geotropismo
ger, gero
gr. géron,
γέρον
idoso, velho
geriatria, gerontocracia
mulher
ginecologista
gr. gyné,
gino, gineco gynaikós,
γυνή
glicero,
glicer
gr. glykerós,
de sabor doce
γλυκερός
glicemia, glicerina
glosso
gr. glôssa
língua,
(var. glôtta), linguagem,
γλώσσα
idioma
glossário, glote
gr. glykýs,
gluco, glico,
glykeîa,
gli
γλυκό
doce
glucose, glicose, glicogênio
goni
gr. gonía,
γωνία
ângulo, aresta
goniômetro
gono
gr. gónos,
γόνος
germe,
semente,
reprodução
ginóforo, gonorréia
grafo
gr. gráphein
(grápho),
gravar, escrever grafologia
γράφω
hagio
gr. hágios,
άγιος
helio
gr. hélios,
ήλιος
santo, sagrado,
hafiografia, hagiógrafo
puro
sol
heliografia, helioscópio,
heliocêntrico, heliocromia,
heliofilia, heliofobia, heliografia,
heliogravura, heliómetro,
172
helioplastia, helioscopia,
heliose, heliostática, helióstato,
heliotipia, heliotropia,
heliotrópico, heliotropismo
hemero
gr. heméra,
ηµέρα
dia
hemeralogia, hemeródromo,
hemerologia, hemerológico,
hemeroteca, efêmero,
efemérides, efemeridade
hemi
gr. hemi-, ηµί meio, metade
hemisfério, hemistíquio,
hemialgia, hemiciclo,
hemicrania, hemíono,
hemiopia, hemiplegia,
hemíptero, hemisfera
hemo,
hemato
gr. haîma,
haîmatos,
αίµα
hemoglobina, hematócrito,
hemorragia
hendeca
gr. héndeka,
onze
έντεκα
hendecassílabo, hendecaedro
hema
gr. hema,
αίµα
sagre
hemácia, hematina,
hematocarpo, nematóide,
hematologia, hematosar,
hematose, hematosina,
hematozoário, etc.
hepato
gr. hépar,
hépatos,
ήπαρ
fígado
hepatal, hepatalgia, hepático,
hepatismo, hepatite,
hepatização, hépato,
hepatografia, hepatologia
hepta
gr. heptá,
επτά
sete
heptágono, heptassílabo
hetero
gr, héteros,
έτερος
outro, diferente,
heterônimo, heterogêneo
oposto
hexa
gr. héx, έξι
seis
hexágono, hexâmetro
água
hidratar, hidrata, hidráulico,
hidremia, hídria, hidriatria,
hídrico, hidroavião, hidrosfera,
hidrófilo, hidrofobia, hidrófobo,
hidróforo, hidrogenia,
hidrogeologia, hidrognosia,
hidrografia, hidrólatra, hidrólise,
hidrólogo, hidromancia,
hidromântico, higrometria,
hidromia, hidrópata, hidrópico,
hidropírico, hidroplano,
hidrópota, hidrorragia,
hidrorreia, hidroscopia,
hidrostática, hidrotecnia,
hidro
gr. hýdor,
ύδωρ
sangue, fluxo
de sangue
173
hidrotérmico, hidrótico,
hidrotipia, hidrúria,
hidromedusa
hier(o)
gr. hiero,
ιερός
sagrado
hierático, hierodrama,
hierodulo, hierofanta,
hidrografia, hidrologia,
hidrólogo, hieromaníaco
hiper
gr. hypér,
υπέρ
sobre, além
(de), em
excesso
hipertensão
hipno
gr. hýpnos,
ύπνος
sono
hipnotismo, hipnótico
hipo
gr. híppos,
ίππος
cavalo
hipódromo, hipopótamo
hipo
gr. hypó,
υπό
sob, abaixo (de) hipotensão, hipoderme
histero
gr. hystéra,
υστέρα
matriz, útero
histerotomia
homo,
homeo
gr. homós,
οµός
semelhante,
igual, comum
homógrafo, homogêneo,
homeopatia
iatro
gr. iatrós,
iatér, ιατρός
médico
iatralita, iatreu, iatrophysica
icono
gr. ícone,
εικών
imagem
iconoclasta, iconolatria
ictio
gr. ichthýs,
ichthýos,
ιχθύς
peixe
ictíaco, ictíico, ictiocola,
ictiofagia, ictiografia, ictiógrafo,
ictióide, ictiólito, ictiomancia,
ictiose, ictiossauro
iso
gr. ísos, ίσος igual
isócrono, isósceles
laringo
gr. láryggos,
garganta
λάρυγγας
laringite, laringologia
lepi, lepido
gr. lépis,
lepídos,
λεπίς
escama, casca
lepidocarpo, lepidochloro
leuco
gr. leukós,
λευκός
branco
leucócito, leucodermia
lipo
gr. lípos,
λίπος
gordura
liparidas, lipase, lipidograma
pedra
litocarpo, litóclase, litocola,
litografia, litófago, litofania,
litófilo, litogravura, litogenesia,
litoglifia, litóide, litológica,
litosfera, litosperma, litotomia,
lito
gr. líthos,
λίθος
174
litótomo
logo
gr. lógos,
λόγος
palavra,
discurso,
ciência
logotherapia,
macro
gr. makrós,
µακρός
grande
macrocéfalo, macrocosmo
mani
gr. mania,
µανία
loucura, paixão manicômio
mante
gr. mantes,
µάντης
adivinho,
adivinhação
(-mancia)
cartomancia, cartomante,
quiromancia, quiromante,
nigromante, hidromante,
teomania, antropomancia,
bibliomancia, geomante,
geomancia
masto
gr. mastós,
µαστός
mama
mastologia
mecano
gr. mechané,
máquina
µηχανή
mecânica
mega,
megalo
gr. mégas,
megále,
µέγας
grande
megalegoria, megalítico,
megalítico, megalografia,
megalomania, megalossauro,
megascópio, megatério
meia,
melano
gr. mélas,
mélaina,
µελάνι
negro, escuro
melanoma, melanócito
melo
gr. mélos,
µέλος
melodia, canto
melodia, melopéia
meningo
gr. mêninx,
mêniggos,
µηνυγγίτις
meninge
meningite
meno
gr. mén,
menós,
µήνας
mês, mênstruo
menorréia, menostasia
meso
gr. mésos,
µέσος
meio, médio; no
mesóclise, mesopotâmia
meio de
meta
gr. metá,
µετά
transcedência
meteoro
gr. metéoros, fenômenos ou
meteorologista
µετέωρος
corpos celestes
metro
gr. métra,
µήτρα
matriz, útero,
ventre
metalinguagem
métrico, metrografia,
metrologia, metrologista,
metromania, metrônomo,
metrópole, metropolita,
cronometria, higrometria,
175
geometria
metro
gr. métron,
µέτρον
medida
metrônomo, metrópole
micro
gr. mikrós,
µικρός
pequeno
micróbio, microcéfalo,
microscópio
mielo
gr. myelós,
µυελός
medula, tutano
mielograma
miria
gr. myriás,
myriádos,
µύριοι
dez mil, em
número muito
grande,
inumerável
miriâmetro, miríade, miriápode
miso
gr. misein
(miséo),
µισώ
odiar, detestar
misógino, misantropo
mito
gr. mitos,
µύθος
fábula
mito, miografia, mitógrafo,
mitologia, mitólogo, mitomania,
metonímia, mitonímico,
mitômano
mnemo
gr. mnéme,
µνήµη
memória,
lembrança
mnemônico
mon, mono
gr. mónos,
µόνος
sozinho, único,
um
monarca, monogamia
morfo
gr. morphé,
µορφή
forma
morfologia
nano
gr. nánnos,
νάνος
anão
nanismo, nanocefalo
nauto
gr. náutes,
ναύτης
navegante,
navegador
nautilo, nautodica
necro
gr. nekrós,
νεκρός
morte, morto,
cadáver
necrópole, necrotério
nefelo,
nefeli
gr. nephéle,
νεφέλη
nuvem
nefelibata, nefelina
nefro
gr. nephrós,
rim
νεφρός
nefrite, nefrologia
gr. neós,
νέος
neocatolicismo, neocéltico,
neoclassicismo, neodímio,
neófito, neofobia, neófobo,
neógala, neógamo, neogótico,
neogeografia, neolatino,
neolítico, neologia, neologismo,
neoménia, neoplasia,
neoplasma, neotínea,
neotérico, neotomismo,
neozóico
neo
novo, jovem
176
neuro,
neuri, nevr,
nevro
gr. neuron,
νεύρον
fibra, nervo
neurologia, nevralgia
noso
gr. nósos,
νόσος
doença
nosocômio, nosologia,
nosomania
octo
gr. októ, lat.
octo, οκτώ
oito
octossílabo, octaedro
odonto
gr. odous,
odóntos,
οδόντος
dente
odontologia, odontalgia
oftalmo
gr.
ophthalmós, olho
οφθαλµός
oligo
gr. olígos,
λίγος
pequeno, pouco oligarca, oligarquia, oligoceno,
numeroso
oligóclase, oligoquetas
oniro
gr. óneiros,
όνειρο
sonho
onirocritica, oniropolo
onomato
gr. ónoma,
onómatos,
όνοµα
nome
onomatologia, onomatopéia
oftalmologia, oftalmoscópio
oo
gr. oo, ωόν
ovo
oobasto, oócito, oogénese,
oogônio, oólito, oologia,
oomancia, ooscopia, oosfera,
ooteca, oótipo
ornito
gr. órnis,
órnithos,
όρνις
pássaro, ave
ornitologia, ornitóide,
ornitorrinco
oro
gr. ôros,
όρος
montanha
orogenia, orografia
orto
gr. orthos,
ορθός
certo, direito,
reto, justo
ortografia, ortodoxo, ortopedia
orqui
gr. órchis,
όρχις
testículo
orquite
osmo
gr. osmé,
οσµή
cheiro
osmologia, osmose
oste, osteo
gr. ostéon,
οστέον
osso
osteoporose, osteodermo
oto
gr. oús, otós,
ouvido
ωτίς
otite, otorrinolaringologista
oxi, oxido
gr. oxys,
οξύς
acre, ácido,
agudo
oxítona, oxígono, oxigênio
paleo
gr. palaiós,
παλαιός
antigo
paleografia, paleontologia
177
pan, panto
gr, pân,
todo, todos,
pantós, παν,
tudo
παντός
panteísmo, pan-americano
paqui
gr. pachýs,
παχύς
espesso,
grosso
paquiderme
para
gr. pará,
παρά
proximidade,
oposição
parabase, parábola, paradigma,
paradoxo, paralisia
pato
gr. pathos,
πάθος
paixão,
sofrimento,
doença
patogênese, patogenia,
patognómico, patologia,
patológico, patologista,
simpatia, antipatia
pedi, pedo
gr. pais,
criança,
paidós, παίς, educação,
παιδός
cultura
pedagogia, pedagogo,
pediatria, pedófilo, pedologia
pedo
gr. pedón,
πεδίον
solo
pedionalgia, pedionomo
pent, penta
gr. pénte,
πέντε
cinco
pentatlo, pentágono
pepto
gr. peptein
(pépto),
πέψις
digerir
pepsia, peptogeno
peri
gr. perí, περί
ao redor de, em
periferia
volta de
pigo, pige
gr. pygé,
πηγή
nádega
rino
gr. rino,
ρίνος
nariz
rinoceronte
piro
gr. pýr,
pyrós, πυρ
fogo
pirólise, piromania, pirotecnia
piteco
gr. píthekos,
macaco
πίθηκος
plasmo
gr. plasma,
πλάσµα
ação de formar,
plasma, plasmólise,
modelagem
plati
gr. platýs,
πλατύς
largo, chato
pneumo
gr. pneúmon,
pulmão,
pneúmonos,
respiração
πνεύµον
pneumologia, pneumonia
pneumato
gr. pneúma,
pneúmatos, ar, gás
πνεύµα
pneumático, pneumatose
podo
gr. poús,
pé
podós, πους
podologia
pitecooide
platicefalo, platinopodio
178
poli
gr. polís,
πόλις
cidade
política
poli
gr. pólys,
πολύς
muito,
numerosos
policromia, poliglota, polígrafo,
polígono
potamo
gr. potamós,
rio
ποταµός
potamides, potamita,
potamografia, potamologia,
potamónimo, hipopótamo,
mesopotâmia
proto
gr. prôtos,
πρώτος
protagonista, protonauta,
protonotário, protoplasma,
protótipo, prototórax,
protozoário
pseudo
gr. pseudés,
enganoso, falso pseudônimo, pseudópode
ψευδές
psittac
gr. psittac,
ψιτακισµός
primeiro
papagaio
psitacídeas, psitacismo,
psítaco, psitacose, psitáculo
psico
gr. psyché,
ψυχή
alma, espírito
psicalgia, psicanálise,
psicofisiologia, psicogenia,
psicognosia, psicografia,
psicógrafo, psicologia,
psicólogo, psicometria,
psicopata, psicose,
psicoterapia, psiquiatria,
psíquico, psiquismo
ptero
gr. pterón,
φτερόν
asa
pterodáctilo
quilo
gr. kilo, κιλό
mil
quilograma, quilômetro
quiro
gr. cheír,
mão
cheiros, χειρ
quirógrafo, quirologia,
quiromancia, quiromante,
quirómetro, quironecta,
quiromancia, quiróptero,
quirotomia, quirotribia, cirurgia,
cirurgião, cirúrgico
reo
gr. rheía,
ρέω
reóforo, reómetro, reostato,
reótomo, diarréia, diarréico
rinco
fluir, escorrer
gr. rhýgchos
(rhýnchos),
bico, focinho
ρύγχος
rino
gr. rhís,
nariz
rhínos, ρίνος
rinoceronte, rinoplastia
rizo
gr. rhíza,
ρίζα
raiz
rizófilo, rizotônico
rodo
gr. rhódon,
rosa
ródio, rodochlorosito
179
ρόδον
rombo,
rombi
gr. rhómbos,
losango
ρόµβος
romboedro
sarco
gr. sárxs,
carne
sárkos, σάρξ
sarcasmo, sarcófago
seleno
gr. seléne,
σελήνη
lua
selênico, selenose
sema,
semato
gr. sema,
σήµα
sinal, marca
semafórico, semáforo,
semantema, semântica,
sematologia, polissemia
semio
gr. semeíon,
sinal, indicação semiótica
σηµείον
sidero, sider
gr. síderos,
σίδηρος
ferro
siderólito, siderurgia
sin
gr. sín, συν
com,
juntamente
sindico, síndrome
sismo
gr. seismós,
tremor de terra
σεισµός
sismógrafo, sismologia
soma,
somato
gr. sôma,
sômatos,
σώµα
somático
corpo
sopho, sofo, gr. sofos,
σábio,
Sophia,
σοφός, sofia,
sabedoria
sofia
σοφία
sofomania, sofómano, filósofo,
filosofia, teosofia
tafo
gr. táphos,
τάφος
talasso
gr. thálassa
(var. tálatta), mar
θάλασσα
talassographia
tanato
gr. thánatos,
morte
θάνατος
tanatofobia
taqueo,
taqui
gr. tachýs,
ταχύς
rápido
taquicardia, taquigrafia
tecno
gr. téchne,
τέχνη
arte, artifício,
indústria
tecnologia, tecnocracia,
tecnografia
tele
gr. têle, τήλε
de longe, a
distância
telegrama, telefone, telepatia
gr. theós,
θεός
teísmo, teísta, teocracia,
teodiceia, teófago, teomania,
teofilantropia, teofobia,
deus, divindade
teogonia, teologia, teologismo,
teólogo, teomancia, teomita,
teomante, teomitologia, teopsia
teo
funeral, tumba
tafophobia
180
terato
gr. téras,
tératos,
τέρας
term, termo
gr. thérmos,
calor
θερµός
termômetro
tetra
gr. tetrá,
τέτρα
quatro
tetrarca, tetraedro
tipo
gr. tipos,
τύπος
impressão,
marca, figura
tipografia, tipologia
tiros
gr. týros,
τύρος
queijo
tirina, tiroglyphidas
tomo
gr. tomé,
τοµή
corte, seção
tomografia
tono
gr. tónos,
τόνος
tensão, força,
tom
tonometro
topo
gr. tópos,
τόπος
lugar, sítio
topofobia, topografia, topógrafo,
topologia, toponímia, topônimo,
tópico
toraco
gr. thórax,
thórakos,
θώραξ
peito, tórax
toracoplastia
tris
gr. tris, τρεις três
triacantho, triadico,
trigonometria, trilogia
trofo
gr. trophé,
τροφή
trofoplasma
trombo
gr. thrómbos,
coágulo
θρόµβος
trombose
tropo
gr. tropos,
τρόπος
tropico
urano
gr. ouranós, céu, abóbada
ουρανός
palatina
uranocircito
uro
gr. oúron,
όυρον
urina
urologista
uro
gr. ourá,
ουρά
cauda
urodelo, uropriste
xanto
gr. xantós,
ξανθός
amarelo
xanthogenio, xantofila
xeno
gr. xénos,
ξένος
estrangeiro,
hóspede
xenofilia, xenófilo, xenofobismo,
xenofobia, xerografia,
xerografo, xenomania,
xenómano
xera
gr. xerós,
duro, seco
xeroderma, xerofagia, xerófago,
monstro
alimento,
crescimento
ação de se
voltar para
teratologia
181
xenofilia, xerófilo, xerofitia,
xerófito, xeroftalmia, xerografia,
xerose, xerotermo,
xerotropismo
ξερός
xilo
gr. xýlon,
ξύλον
madeira
xilografia, xilogravura
zon(a)
gr. zone,
ζώνη
cinto
zona, zonado, zonal, zonar,
zonária, zoniforme, zonífugo,
zonípeto
zigo
gr. zygón,
ζυγός
par, união de
dois
zigostata
animal
zoógrafo, zoóbio, zoobiologia,
zoocarpo, zoodinâmica,
zoocina, zoodomácia,
zooelectricidade, zooética,
zoofagia, zoófago, zoofilia,
zoófito, zoofobia, zoogenia,
zoogeografia, zoogléia,
zoogonia, zoógono, zoólatra,
zoólito, zoologia, zoomorfia
zoo
gr. zóon,
ζώον
182
Radicais Gregos
1º Elemento da Composição
Forma
aeroantropoarqueoauto
bibliobiocalicosmocromocronodactilodecademodiele( c )troeneaetnofarmacofilofisiofonofotogeohemoheptaheterohexahidrohipoictioiso
litomacromegamelomesomicromitomono-
Sentido
ar
homem
antigo
de si mesmo
livro
vida
belo
mundo
cor
tempo
dedo
dez
povo
dois
(âmbar) eletricidade
nove
raça
medicamento
amigo
natureza
voz, som
fogo, luz
terra
sangue
sete
outro
seis
água
cavalo
peixe
igual
pedra
grande, longo
grande
canto
meio
pequeno
fábula
um só
Exemplos
aeronave
antropologia
arqueologia
autobiografia
biblioteca
biologia
caligrafia
cosmologia
cromossomo
cronologia
dactilografia
decaedro
democracia
dissílabo
eletroímã
eneágono
etnologia
farmacologia
filologia
fisionomia
fonologia
fotosfera
geografia
hemorragia
heptágono
heterogêneo
hexágono
hidrogênio
hipopótamo
ictiologia
isósceles
litografia
macróbio
megalomaníaco
melodia
mesóclise
micróbio
mitologia
monarca
183
necroneooctoodontooftalmoonomatoortooxipaleopanpatopentapiropolipotamoprotopseudopsicoquiloquirorinorizotecnotermotetratipotopotrizoo-
morto
novo
oito
dente
olho
nome
reto, justo
agudo, penetrante
antigo
todos, tudo
doença
cinco
fogo
muito
rio
primeiro
falso
alma, espírito
mil
mão
nariz
raiz
arte
quente
quatro
figura, marca
lugar
três
animal
necrotério
neolatino
octaedro
odontologia
oftalmologia
onomatopéia
ortodoxo
oxítono
paleontologia
pan-americano
patologia
pentágono
pirotecnia
poliglota
potamografia
protozoário
pseudônimo
psicologia
quilograma
quiromancia
rinoceronte
rizotônico
tecnografia
termômetro
tetraedro
tipografia
topografia
trissílabo
zoologia
Radicais Gregos
2º Elemento da Composição
Forma
-agogo
-algia
-arca
-arquia
-céfalo
-cracia
-doxo
-dromo
-edro
-fagia
-fago
Sentido
que conduz
dor
que comanda
comando, governo
cabeça
poder
que opina
lugar para correr
base, fase
ato de comer
que come
Exemplos
pedagogo
nevralgia
monarca
monarquia
microcéfalo
democracia
ortodoxo
hipódromo
poliedro
antropofagia
antropófago
184
-filia
-fobia
-fobo
-foro
-gamia
-gamo
-gêneo
-glota; -glossa
-gono
-grafia
-grafo
-grama
-logia
-logo
-mancia
-metria
-metro
-morfo
-nomia
-nomo
-péia
-pólis; -pole
-ptero
-scopia
-scópio
-sofia
-teca
-terapia
-tomia
-tono
amizade
inimizade, ódio, temor
que odeia, inimigo
que leva ou conduz
casamento
casa
que gera
língua
ângulo
escrita, descrição
que escreve
escrito, peso
discurso
que fala ou trata
adivinhação
medida
que mede
que tem a forma
lei, regra
que regula
ato de fazer
cidade
asa
ato de ver
instrumento para ver
sabedoria
lugar onde se guarda
cura
corte, divisão
tensão, tom
bibliofilia
fotofobia
xenófobo
fósforo
poligamia
bígamo
heterogêneo
poliglota, isoglossa
pentágono
ortografia
calígrafo
telegrama, quilograma
arqueologia
diálogo
quiromancia
biometria
pentâmetro
polimorfo
astronomia
autônomo
onomatopéia
petrópolis, metrópole
helicóptero
macroscopia
microscópio
logosofia
biblioteca
fisioterapia
dicotomia
monótono
185
Prefixo
a-, na
anaanfianti-
Prefixos Gregos
Sentido
privação; negação
repetição; separação;
inversão; para cima
duplicidade; ao redor; de
ambos os lados
oposição, ação contrária
Exemplos
ateu, analfabeto, anestesia
análise, anatomia, anáfora, anagrama
anfíbio, anfiteatro, anfibologia
antibiótico, anti-higiênico, antitérmico,
antítese, antípoda, anticristo
separação; afastamento;
apogeu, apóstolo, apóstata
longe de
arqui-,
posição superior; excesso;
arquitetura, arquipélago, arcebispo, arcanjo
arceprimazia
movimento para baixo; a
catacatálise, catálogo, cataplasma, catadupa
partir de; ordem
diaatravés de; ao longo de
diafragma, diagrama, diálogo, diagnóstico
diduas vezes
dipolo, dígrafo
mau funcionamento;
disdispnéia, discromia, disenteria
dificuldade
en-, em-, posição interna; direção para
encéfalo, emblema, elipse, endotérmico
e-, endo- dentro
ex-, ec-, movimento para fora;
êxodo, eclipse
exo-ecto- posição exterior
epiposição superior; acima de. epiderme, epílogo
excelência; perfeição;
eu-, eveuforia, evangelho
verdade
hemimetade
hemisfério
posição superior;
hiperhipérbole, hipertensão
intensidade; excesso
hipoposição inferior; insuficiência hipotrofia, hipotensão, hipodérmico
posteridade; através de;
metamorfose, metabolismo, metáfora,
metamudança
metacarpo
proximidade; ao lado; oposto
paraparadoxo, paralelo, paródia, parasita
a
periem torno de;
pericárdio, período, perímetro, perífrase
proposição anterior
prólogo, prognóstico
polimultiplicidade; pluralidade polinômio, poliedro
apo-
186
LINGUAGEM MÉDICA
a, an - privação: acloridria, afasia, anaeróbio, analgésico
an, ana - para cima, para trás: anionte, anaplasia
ana - de novo: anamnese, anastomose
anti - contra: antiemético, antídoto, anti-sepsia
apo - separação, derivação: apócrino apófise, aponeurose
dia - através de: diagnóstico, diafragma, diarréia, diáfise, diálise
dis - dificuldade: disfagia, dispnéia, dislalia, distrofia, disúria
ecto - fora de, exterior: ectoderma, ectópico, ectoparasito
endo - dentro, parte interna: endocárdio, endógeno, endotélio
epi - sobre: epiderme, epidemia, epífise, epidídimo
eu - bem, bom: euforia, eugenia, eutanásia
exo - para fora, externo: exoftalmia, exosmose, exógeno
hemi - metade: hemisfério, hemiplegia, hemicrania, hemicolectomia
hiper - aumento, excesso: hipertrofia, hipertonia, hiperglicemia.
hipo - diminuição ou posição abaixo: hipocloridria, hipocôndrio
iso - igualdade: isotérmico, isogênico, isótopo, isotônico
meta - mudança, sucessão: metamorfose, metáfase, metacarpo
neo - novo: neoplasia, neoformação, neologismo
oligo - pouco: oligosperma, oligúria, oligofrênico
orto - reto, direito: ortognata, ortopedia, ortodontia
pan - todo: pancardite, pangastrite, pandemia, pan-hipopituitarismo
pen - escassez, pobreza: citopenia, leucopenia, linfopenia
para - proximidade: parasito, paratiróide, paramétrio, paranormal
peri - em torno de: periarticular, periférico, peritônio, pericárdio
poli – muito: policitema, polidipsia, polimenorréia, poliúria
pro - anterioridade: prognóstico, proglote
sin - idéia de conjunto, simultâneo: síndrome, sincrônico, sincício.
Principais sufixos nominais gregos de interesse médico:
ase - enzima: amilase, lípase, fosfatase, transaminase
ia - coleção, qualidade, ciência: enfermaria, assistolia, cardiologia
ismo - doença, sistema, crença: alcoolismo, botulismo, vitalismo
íase - doença causada por parasito ou bactéria: amebíase, hanseníase
ite - inflamação: apendicite, gastrite, cistite, miosite
óide - semelhante a: mastóide, esfenóide, esquizóide
oma - tumor: mioma, carcinoma, sarcoma
ose - doença não inflamatória, ou degenerativa: artrose, dermatose
187
Bibliographia
Amos, C. D.S. Os estrangeirismos e as fronteiras da língua portuguesa.
http://www.filologia.org.br/revista/34/07.htm
Cardoso L. O. B. Do grego antigo ao português contemporâneo: o sortilégio da
língua e a epifania da cultura. http://www.ipv.pt/millenium/esf9_luis.htm
http://pt.wikipedia.org/wiki/P%C3%A1gina_principal
http://pt.wiktionary.org/wiki/Categoria:Prefixo_(Portugu%C3%AAs)
http://www.portugues.com.br/morfologia/formacao/radicais/pradicais.asp
Josephson, N. (1978) Ελληνικά Γλωσσικά Στοιχεία στις πολυνησιακές Γλώσσες –
Ελληνικός Ειρηνικός. Πανεπιστήµιο της Χαϊδεβέργης.
Prefixos, sufixos e Radicais Gregos e latinos http://undozine.org/portal/files/prefixossufixos.pdf
Ramiz Calvao (1994) Vocabulário Etimológico, Ortográfico, e Prosódico das
Palavras Portuguesas Derivadas da Língua Grega. Rio de Janeiro. Livraria
Garnier.
Rezende, J. (2004) Linguagem Médica, Fundamentos da Terminologia Medica, 3a.
ed. da AB Editora e Distribuidora de Livros Ltda.
Starzynsli, M. G. (1994) Língua e literatura grega: origens. Estudos Avançados,
8(22), 395-400.
Tζιροπούλου – Eυσταθίου, Α. Το ταξίδι των ελληνικών λέξεων· ιστορικές &
ετυµολογικές αναφορές. http://abnet.agrino.org/htmls/E/E011.html
∆ωρικός, Σ. και Χατζηγιαννάκης, Κ. (1998) Οι Ίνκα Μιλούσαν Ελληνικά. Αθήνα:
ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΚΕΨΙΣ.
∆ωρικός, Σ. και Χατζηγιαννάκης, Κ. (2005) Οι Μάγια. Ο Πελασγόφωνος Λαός της
Κεντρικής Αµερικής. Αθήνα: ΕΚ∆ΟΤΙΚΗ ΑΛΦΑ.
Κιλαπάν, Λ. (2003) Η Ελληνική Καταγωγή των Αραουκανών της Χιλής, Μετ. Γ.
Λαθύρης. Αθήνα: Ηλιοδρόµιον.
Κωνσταντινίδης, Α. (1993) H Οικουµενική ∆ιάσταση της Ελληνικής Γλώσσης.
http://abnet.agrino.org/htmls/E/E009.html
Μπαµπινιώτης, Γ. (2003) Ετυµολογία: η αλήθεια των λέξεων. Εφηµερίδα «Το Βήµα»,
02/02/2003.
Μπαµπινιώτης, Γ. (2004) Ελληνική Γλώσσα - Η συµβολή της σε βασικές έννοιες τού
Ευρωπαϊκού πολιτισµού http://www.greekemb.jp/culture/babiniotis_gr.htm
Μπαµπινιώτης, Γ. (2006) H γλώσσα ως πρόσβαση στον πολιτισµό». Εφηµερίδα «Το
Βήµα», 02/07/2006.
Μπαµπινιώτης, Γ. (2007) Γλωσσική διδασκαλία µέσα από τις ρίζες των λέξεων».
Εφηµερίδα «Το Βήµα», 04-03-2007.
Παυλάκου,
Γ.
Οι
ελληνικές
λέξεις
στη
Γερµανική.
http://abnet.agrino.org/htmls/E/E004.html
188

Documentos relacionados

λεξεις που μυριζουν θαλασσα 1

λεξεις που μυριζουν θαλασσα 1 Λέξεις που µυρίζουν θάλασσα 1: Η ετυµολογία, ο οικουµενισµός και η µοναδικότητα της ελληνικής γλώσσας του ∆ρ. ∆ηµήτρη Κουτάντου Στις γενιές των Ελλήνων … και των λέξεων που µετανάστευσαν στη Βραζιλ...

Leia mais