benutzten Literatur - Bibliotheca Laureshamensis – digital

Transcrição

benutzten Literatur - Bibliotheca Laureshamensis – digital
Verzeichnis der für die Katalogisierung der Handschriften
aus der „Virtuellen Klosterbibliothek Lorsch“
benutzten Literatur
zusammengestellt
von
Michael Kautz
Siglenverzeichnis der abgekürzt zitierten Literatur ............................................................................................... 2
Verzeichnis der sonstigen benutzten Literatur ...................................................................................................... 8
Literatur zum Äußeren der Handschriften ........................................................................................................ 8
Literatur zum Inhalt der Handschriften .......................................................................................................... 54
Editionen und Textausgaben ..................................................................................................................... 73
Faksimiles .................................................................................................................................................... 105
www.bibliotheca-laureshamensis-digital.de, Universitätsbibliothek Heidelberg 2010-2014
SIGLENVERZEICHNIS DER ABGEKÜRZT ZITIERTEN LITERATUR
AA SS
AH
AHD
ASD
BHL
BHM
BPLI
BISLAM
Brev. Rom.
BRUYLANTS
BRUYNE, Préf.
BRUYNE, Somm.
BSB-Ink
BStK
BTL
Acta sanctorum, begr. v. Johannes BOLLANDUS u. Godefridus
HENSCHENIUS, Antwerpen [u.a.] 1643ff.
Analecta hymnica medii aevi, 55 Bde., hrg. v. Guido Maria
DREVES, Clemens BLUME u. Henry Marriott BANNISTER, Leipzig
1886-1922; 2 Registerbde., hrg. v. Max LÜTOLF, Bern/München
1978
Analecta Hymnica Digitalia (http://analecta.bsb-muenchen.de)
Acta Sanctorum Database (http://acta.chadwyck.co.uk)
Bibliotheca hagiographica Latina antiquae et mediae aetatis,
2 Bde. inkl. Supplementum, hrg. v. d. Société des Bollandistes,
Brüssel 1898-1901; Supplementum, 2., verm. Aufl., hrg. v. d.
Société des Bollandistes (Subsidia hagiographica 12), Brüssel
1911; Novum Supplementum, hrg. v. Henryk FROS (Subsidia
hagiographica 70), Brüssel 1986
LAMBERT, Bernard: Bibliotheca Hieronymiana manuscripta. La
tradition manuscrite des œuvres de saint Jérôme, 4 Bde.
(Instrumenta patristica 4), Steenbrugge 1969-1972
REIFFERSCHEID, August: Bibliotheca patrum Latinorum Italica,
Bd. 1, H. 4: Die vaticanische Bibliothek. Bibliotheca Palatina,
Wien 1867, S. 197-312 (auch in: Sitzungsberichte der
Philosophisch-historischen Classe der Kaiserlichen Akademie der
Wissenschaften, Bd. 56, Wien 1867, S. 441-556)
Bibliotheca scriptorum Latinorum medii recentiorisque aevi.
Repertory of Medieval and Renaissance Latin Authors, 2 Bde., hrg.
v. Roberto GAMBERINI, Florenz 2003-2010 (Online-Version:
http://sip.mirabileweb.it)
Breviarium Romanum ex decreto SS. Concilii Tridentini restitutum
summorum pontificum cura recognitum. Editio II juxta Novam
Typicam, 4 Teile, Regensburg [1957] (u. weitere Aufl.)
BRUYLANTS, Placide: Les oraisons du Missel Romain. Texte et
histoire, 2 Bde. (Etudes liturgiques 1), Löwen 1952
BRUYNE, Donatien de (Hg.): Préfaces de la Bible latine, Namur
1920
BRUYNE, Donatien de (Hg.): Sommaires, divisions et rubriques de
la Bible latine, Namur 1914
Bayerische Staatsbibliothek, Inkunabelkatalog (BSB-Ink), 7 Bde.,
Wiesbaden 1988-2009 (weiterhin aktualisierte Online-Version:
http://www.bsb-muenchen.de/Inkunabelkatalog-BSBInk.181.0.html)
BERGMANN, Rolf u. Stefanie STRICKER unter Mitarb. v. Yvonne
GOLDAMMER u. Claudia WICH-REIF: Katalog der althochdeutschen
und altsächsischen Glossenhandschriften, 6 Bde., Berlin/New York
2005
Bibliotheca Teubneriana Latina Online (www.degruyter.de)
2
CALMA
CANT
CAO
CAVT
CCL
CCM
CHEVALIER, hym.
CLA u. CLA add.
CLLA u. CLLA/S
Corpus ben. pont.
Corpus orat.
Corpus praef.
CPG
CPL
CPPM
CSEL
Compendium auctorum Latinorum medii aevi (500-1500), begr. v.
Claudio LEONARDI u. Michael LAPIDGE, Florenz 2000ff. (OnlineVersion: http://sip.mirabileweb.it)
Clavis apocryphorum Novi Testamenti, hrg. v. Maurits GEERARD
(Corpus christianorum), Turnhout 1992
Corpus antiphonalium officii, 6 Bde., hrg. v. René-Jean HESBERT
(Rerum ecclesiasticarum documenta. Series maior. Fontes 7-12),
Rom 1963-1979
Clavis apocryphorum Veteris Testamenti, hrg. v. Jean-Claude
HAELEWYCK (Corpus christianorum), Turnhout 1998
Corpus Christianorum. Series Latina, Turnhout 1953ff.
Corpus Christianorum. Continuatio Mediaevalis, Turnhout 1966ff.
CHEVALIER, Ulysse: Repertorium hymnologicum. Catalogue des
chants, hymnes, proses, séquences, tropes en usage dans l’église
latine depuis les origines jusqu’a nos jours, 6 Bde. (Subsidia
hagiographica 4), Löwen [u.a.] 1892-1921
Codices Latini antiquiores. A Palaeographical Guide to Latin
Manuscripts Prior to the Ninth Century, hrg. v. Elias Avery LOWE,
12 Bde., Oxford 1934-1971; BISCHOFF, Bernhard u. Virginia
BROWN: Addenda to Codices Latini Antiquiores, in: Mediaeval
Studies 47 (1985), S. 317-366; BISCHOFF, Bernhard, Virginia
BROWN u. James J. JOHN: Addenda to Codices Latini Antiquiores
(II), in: Mediaeval Studies 54 (1992), S. 286-307
GAMBER, Klaus: Codices liturgici Latini antiquiores, 2 Halbbde.
(Spicilegii Friburgensis Subsidia 1), 2., verm. Aufl.
Freiburg/Schweiz 1968; ders. unter Mitarb. v. Bonifacio BAROFFIO
[u.a.]: Codices liturgici Latini antiquiores. Supplementum.
Ergänzung- und Registerband (Spicilegii Friburgensis Subsidia
1a), Freiburg/Schweiz 1988
Corpus benedictionum pontificalium, hrg. v. Eugène MOELLER,
4 Bde. (Corpus christianorum. Series Latina 162 u. 162A-C),
Turnhout 1971-1979
Corpus orationum, hrg. v. Eugène MOELLER, Jean Marie CLEMENT
u. Bertrand COPPIETERS ‘T WALLANT, 14 Bde. (Corpus
christianorum. Series Latina 160 u. 160A-M), Turnhout 1992-2004
Corpus praefationum, hrg. v. Eugène MOELLER, 5 Bde. (Corpus
christianorum. Series Latina 161 u. 161A-D), Turnhout 1980-1981
Clavis patrum Graecorum, 7 Bde., hrg. v. Maurits GEERARD [u.a.]
(Corpus christianorum), Turnhout 1974-2003
Clavis patrum Latinorum, bearb. v. Eligius DEKKERS u. Aemilius
GAAR (†) (Corpus christianorum. Series Latina), 3., verm. u. verb.
Aufl. Steenbrugge 1995
Clavis patristica pseudepigraphorum medii aevi, hrg. v. Johannes
MACHIELSEN (Corpus christianorum. Series Latina), Turnhout
1990ff.
Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Wien 1866ff.
3
CSLMA
CSLMA auct. Ital.
CTC
DESHUSSES, Sacr. Greg.
DÍAZ
dMGH
DNP
DS
eMGH
GCS
Germ. pont.
Grad. Rom.
GRYSON, Rép.
GW
HAMESSE, Rep. init.
HÜWA
Clavis des auteurs latins du Moyen Age. Territoire français 735987. Clavis scriptorum Latinorum medii aevi. Auctores Galliae
735-987, hrg. v. Marie-Hélène JULLIEN u. Françoise PERELMAN
(Corpus christianorum. Continuatio mediaevalis), Turnhout 1994ff.
Clavis scriptorum Latinorum medii aevi. Auctores Italiae (7001000), hrg. v. Benedetta VALTORTA (Edizione nazionale dei testi
mediolatini 17), Florenz 2006
Catalogus translationum et commentariorum. Mediaeval and
Renaissance Latin Translations and Commentaries. Annotated
Lists and Guides, hrg. v. Paul Oskar KRISTELLER [u.a.],
Washington, D.C. 1960ff.
DESHUSSES, Jean (Hg.): Le sacramentaire Grégorien. Ses
principales formes d’après les plus anciens manuscrits. Edition
comparative, 3 Bde. (Spicilegium Friburgense 16, 24, 28),
Freiburg/Schweiz 1971-1982
DÍAZ Y DÍAZ, Manuel Cecilio: Index scriptorum Latinorum medii
aevi Hispanorum, Madrid 1959
digitale Monumenta Germaniae Historica (www.dmgh.de)
Der Neue Pauly. Enzyklopädie der Antike, hrg. v. Hubert CANCIK
[u.a.], 16 Bde., Stuttgart/Weimar 1996-2003
Dictionnaire de spiritualité, ascétique et mystique, doctrine et
histoire, begr. v. Marcel VILLER [u.a.], fortgef. v. André DERVILLE
[u.a.], 17 Bde., Paris 1932/37-1995
elektronische Monumenta Germaniae Historica (www.brepolis.net)
Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei
Jahrhunderte, Berlin/Leipzig 1897ff.
Regesta Pontificum Romanorum. Germania Pontificia, Berlin [u.a.]
1911ff.
Graduale sacrosanctae Romanae ecclesiae de tempore et de
sanctis, primum sancti Pii X iussu restitutum et editum, Pauli VI
pontificis maximi cura nunc recognitum, Tournai 1974 (u. weitere
Aufl.)
GRYSON, Roger: Répertoire général des auteurs ecclésiastiques
latins de l’Antiquité et du Haut Moyen Âge, 5. Aufl. des
Verzeichnisses der Sigel für Kirchenschriftsteller, begr. v.
Bonifatius FISCHER u. fortgef. v. Hermann Josef FREDE, 2 Bde.
(Vetus Latina. Die Reste der altlateinischen Bibel 1/15), Freiburg
i.Br. 2007
Gesamtkatalog der Wiegendrucke, hrg. v. d. Kommission für den
Gesamtkatalog der Wiegendrucke [u.a.], Leipzig [u.a.] 1925ff.
(erw. Online-Version: www.gesamtkatalogderwiegendrucke.de)
HAMESSE, Jacqueline (Hg.) unter Mitarb. v. Slawomir SZYLLER:
Repertorium initiorum manuscriptorum Latinorum medii aevi,
3 Bde., Louvain-la-Neuve 2007-2009
Die handschriftliche Überlieferung der Werke des heiligen
Augustinus, [hrg. v. d. Österreichischen Akademie der
Wissenschaften], Wien 1969ff.
4
ILWVV
KEIL, GL
KOTTJE, VHWHM
LAISTNER, Bede Mss.
LLT-A
LThK3
MBK
MGH
AA
Briefe dt. Kaiserzeit
Capit.
Capit. episc.
Capit. N.S.
Conc.
DD
Epp.
Formulae
Libri mem.
Libri mem. N.S.
LL
LL nat. Germ.
Necr.
PL
SS
SS rer. Germ.
SS rer. Germ. N.S.
SS rer. Lang.
SS rer. Mer.
MlatWB
BLOOMFIELD, Morton W. u.a.: Incipits of Latin Works on the
Virtues and Vices, 1100-1500 A.D. (The Mediaeval Academy of
America. Publication 88), Cambridge, MA 1979; NEWHAUSER,
Richard u. István BEJCZY: A Supplement to Morton W. Bloomfield
et al., Incipits of Latin Works on the Virtues and Vices, 1100-1500
A.D. (Instrumenta patristica et mediaevalia. Research on the
Inheritance of Early and Medieval Christianity 50), Turnhout 2008
KEIL, Heinrich: Grammatici Latini, 8 Bde. inkl. Suppl.-Bd.,
Leipzig 1855-1880
KOTTJE, Raymund unter Mitarb. v. Thomas A. ZIEGLER:
Verzeichnis der Handschriften mit den Werken des Hrabanus
Maurus (Monumenta Germaniae historica. Hilfsmittel 27),
Hannover 2012
LAISTNER, Max L.W.: A Hand-List of Bede Manuscripts, Ithaca,
NY 1943
Library of Latin Texts. Series A (www.brepolis.net)
Lexikon für Theologie und Kirche, begr. v. Michael BUCHBERGER,
fortgef. v. Josef HÖFER u. Karl RAHNER, hrg. v. Walter KASPER,
11 Bde., 3., völlig neu bearb. Aufl. Freiburg i.Br. [u.a.] 1993-2001
Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der
Schweiz, München 1918ff.
Monumenta Germaniae Historica
Auctores antiquissimi
Die Briefe der deutschen Kaiserzeit
Capitularia regum Francorum
Capitula episcoporum
Capitularia regum Francorum. Nova series
Concilia
Diplomata
Epistolae
Formulae Merovingici et Karolini aevi
Libri memoriales
Libri memoriales et necrologia. Nova series
Leges
Leges nationum Germanicarum
Necrologia Germaniae
Poetae Latini medii aevi
Scriptores (in Folio)
Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum separatim editi
Scriptores rerum Germanicarum. Nova series
Scriptores rerum Langobardicarum et Italicarum
Scriptores rerum Merovingicarum
Mittellateinisches Wörterbuch bis zum ausgehenden 13.
Jahrhundert, München 1959ff.
5
MOMBRITIUS
MUNK OLSEN, L’étude
PG
PG-online
PL
PLD
PLS
Rep. font.
REYNOLDS, Texts
SC
SCHALLER/KÖNSGEN
SCHMITT/KNOX
STEGMÜLLER
ThLL
THORNDIKE/KIBRE
VD16
MOMBRITIUS, Boninus: Sanctuarium seu Vitae sanctorum, 2 Bde.,
2. Aufl. Paris 1910
MUNK OLSEN, Birger: L’étude des auteurs classiques latins aux XIe
et XIIe siècles, 3 Bde., Paris 1982-1989; Ergänzungen: Chronique
des manuscrits classiques latins (IXe-XIIe siècles) [bisher 6 Teile],
in: Revue d’histoire des textes 21 (1991), S. 37-76; 24 (1994),
S. 199-249; 27 (1997), S. 29-85; 30 (2000), S. 123-188; 32 (2002),
S. 73-106; N.S. 2 (2007), S. 49-106
Patrologia Graeca, 161 Bde., hrg. v. Jacques-Paul MIGNE, Paris
1857-1866
Patrologia Graeca online (www.classiques-garnier.com)
Patrologia Latina, 221 Bde., hrg. v. Jacques-Paul MIGNE, 1. Aufl.
Paris 1844-1864
Patrologia Latina Database (http://pld.chadwyck.co.uk)
Patrologiae Latina. Supplementum, hrg. v. Adalbert HAMMAN,
5 Bde., Paris 1958-1974
Repertorium fontium historiae medii aevi, 11 Bde., [hrg. v. d.
Istituto Storico Italiano per il Medio Evo u. d. Unione
Internazionale degli Istituti di Archeologia, Storia e Storia dell’Arte
in Roma], Rom 1962-2007
REYNOLDS, Leighton D. (Hg.): Texts and Transmission. A Survey
of the Latin Classics, Oxford 1983
Sources Chrétiennes, Paris 1943ff.
SCHALLER, Dieter u. Ewald KÖNSGEN unter Mitwirkung v. John
TAGLIABUE: Initia carminum Latinorum saeculo undecimo
antiquiorum. Bibliographisches Repertorium für die lateinische
Dichtung der Antike und des frühen Mittelalters, Göttingen 1977;
Suppl.-Bd. (mit bibliographischen Ergänzungen) v. Thomas KLEIN,
Göttingen 2005
SCHMITT, Charles B. u. Dilwyn KNOX: Pseudo-Aristoteles Latinus.
A Guide to Latin Works Falsely Attributed to Aristotle before 1500
(Warburg Institute Surveys and Texts 12), London 1985
STEGMÜLLER, Friedrich: Repertorium biblicum medii aevi, 11 Bde.,
Madrid 1940-1980
Thesaurus linguae Latinae, Leipzig 1900ff.
THORNDIKE, Lynn u. Pearl KIBRE: A Catalogue of Incipits of
Mediaeval Scientific Writings in Latin, [2.], durchges. u. verm.
Auf. London 1963; THORNDIKE, Lynn: Additional Addenda et
Corrigenda, in: Speculum 40 (1965), S. 116-122; KIBRE, Pearl:
Further Addenda and Corrigenda, in: Speculum 43 (1968), S. 78114
Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke
des XVI. Jahrhunderts, hrg. v. d. Bayerischen Staatsbibliothek in
München in Verbindung mit d. Herzog August Bibliothek in
Wolfenbüttel, Stuttgart 1983-2000 (weiterhin aktualisierte OnlineVersion: www.vd16.de)
6
VL2
Vulgata-VT
WALTHER, Init. carm.
WALTHER, Prov.
WEBER/GRYSON
WORDSWORTH/WHITE
Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexikon, begr. v.
Wolfgang STAMMLER, fortgef. v. Karl LANGOSCH, hrg. v. Kurt
RUH [u.a.], 14 Bde., 2., völlig neu bearb. Aufl. Berlin/New York
1978-2008
Biblia sacra iuxta Latinam vulgatam versionem, ad codicum fidem
iussu Pii PP. XII cura et studio monachorum abbatiae pontificiae
sancti Hieronymi in urbe ordinis sancti Benedicti edita, 18 Bde.
[Gn-II Mcc], Rom 1926-1995
WALTHER, Hans unter Benutzung d. Vorarb. v. Alfons HILKA:
Initia carminum ac versuum medii aevi posterioris Latinorum.
Alphabetisches Verzeichnis der Versanfänge mittellateinischer
Dichtungen (Carmina medii aevi posterioris Latina 1), 2., durchges.
u. erg. Aufl. Göttingen 1969
WALTHER, Hans (Hg.): Proverbia sententiaeque Latinitatis medii
aevi. Lateinische Sprichwörter und Sentenzen des Mittelalters in
alphabetischer Anordnung, 6 Bde. (Carmina medii aevi posterioris
Latina 2.1-6), Göttingen 1963-1969; SCHMIDT, Paul Gerhard (Hg.)
aus d. Nachlass v. Hans WALTHER: Proverbia sententiaeque
Latinitatis medii ac recentioris aevi. Lateinische Sprichwörter und
Sentenzen des Mittelalters und der frühen Neuzeit in
alphabetischer Anordnung. Nova series, 3 Bde. (Carmina medii
aevi posterioris Latina 2.7-9), Göttingen 1982-1986
Biblia sacra iuxta vulgatam versionem, hrg. v. Robert WEBER,
verb. v. Roger GRYSON, 5., verb. Aufl. Stuttgart 2007
Novum Testamentum domini nostri Iesu Christi Latine secundum
editionem sancti Hieronymi, Bd. 1: Quattuor Evangelia, Bd. 2.1-7:
[Epistulae Paulinae], Bd. 3.1: Actus apostolorum, Bd. 3.2:
[Epistulae canonicae], Bd. 3.3: Apocalypsis Iohannis, hrg. v. John
WORDSWORTH u. Henry Julian WHITE [u.a.], Oxford 1889-1954
7
VERZEICHNIS DER SONSTIGEN BENUTZTEN LITERATUR
Literatur zum Äußeren der Handschriften
ADAMS, Frederick B. Jr.: Sixth Annual Report to the Fellows of the Pierpont Morgan Library,
New York 1955
AHLBERG, Axel W.: De duobus codicibus Palatinis Sallustianis, in: Eranos. Acta philologica
Suecana 9 (1909), S. 137-163
ALBERTO, Paulo Farmhouse (Hg.): Eugenii Toletani Opera omnia (CCL 114), Turnhout 2005
ALEXANDRE, Jean-Louis, Geneviève GRAND u. Guy LANOË: Reliures médiévales des
bibliothèques de France, Bd. 2: Bibliothèque municipale de Vendôme (Collection
publiée par l’Institut de recherche et d’histoire des textes), Turnhout 2000
ALEXANDRE, Jean-Louis u. Guy LANOË: Reliures médiévales des bibliothèques de France,
Bd. 3: Médiathèque d’Orléans (Collection publiée par l’Institut de recherche et
d’histoire des textes), Turnhout 2004
ALLEN, Michael I. (Hg.): Frechulfi Lexoviensis episcopi Opera omnia. Prolegomena, Indices
(CCM 169), Turnhout 2002
ANDERSON, Diane Warne, in: dies. u. Jonathan BLACK: The Medieval Manuscripts of the
Cologne Cathedral Library, Bd. 1, [masch. Collegeville, MN 1995 ([2.], für die
Online-Version durchges. Aufl. 1997)], http://www.ceec.uni-koeln.de
ANDRIEU, Michel: Note sur un fragment de manuscrit dérobé à la bibliothèque vaticane, in:
Revue des sciences religieuses 1 (1921), S. 154-157
ANDRIEU, Michel: Les Ordines Romani du haut Moyen Age, Bd. 1: Les manuscrits
(Spicilegium sacrum Lovaniense. Études et documents 11), Löwen 1931
ANDRIEU, Michel (Hg.): Les Ordines Romani du haut Moyen Age, Bd. 3 (Spicilegium sacrum
Lovaniense. Études et documents 24), Löwen 1951
APPELT, Heinrich, unter Mitwirk. v. Rainer Maria HERKENRATH, Walter KOCH u. Bettina
PFERSCHY: Die Urkunden der deutschen Könige und Kaiser, Bd. 10.4: Die Urkunden
Friedrichs I. 1181-1190 (MGH DD 10.4), Hannover 1990
ARÉVALO, Faustino (Hg.): Sancti Isidori Hispalensis epsicopi [...] Opera omnia, Bd. 1-2,
Rom 1797 (wieder abgedr. in: PL 81)
ARIS, Marc-Aeilko: Aus fuldischen Handschriften. Fragment einer Sidonius-Handschrift
(Marburg, Hessisches Staatsarchiv Hr 4,15), in: Archiv für mittelrheinische
Kirchengeschichte 52 (2000), S. 391-399
ARNAUD-LINDET, Marie-Pierre (Hg.): Orose, Histoires (Contre les Païens), Bd. 1, Paris 1990
AUMALE, Henri d’Orléans, duc d’: Chantilly. Le cabinet des livres. Manuscrits, Bd. 1, Paris
1900
AUTENRIETH, Johanne: Die Domschule von Konstanz zur Zeit des Investiturstreits. Die
wissenschaftliche Arbeitsweise Bernolds von Konstanz und zweier Kleriker,
dargestellt auf Grund von Handschriftenstudien (Forschungen zur Kirchen- und
Geistesgeschichte N.F. 3), Hechingen 1956
AUTENRIETH, Johanne: Irische Handschriftenüberlieferung auf der Reichenau, in: Heinz
LÖWE (Hg.): Die Iren und Europa im frühen Mittelalter, Stuttgart 1982, Teilbd. 2,
S. 903-915
8
BABCOCK, Robert Gary: Heriger of Lobbes and the Freising Florilegium. A Study of the
Influence of Classical Latin Poetry in the Middle Ages (Lateinische Sprache und
Literatur des Mittelalters 18), Frankfurt/M. [u.a.] 1984
BALDZUHN, Michael: Schulbücher im Trivium des Mittelalters und der Frühen Neuzeit. Die
Verschriftlichung von Unterricht in der Text- und Überlieferungsgeschichte der
„Fabulae“ Avians und der deutschen „Disticha Catonis“ (Quellen und Forschungen
zur Literatur- und Kulturgeschichte 44.2 [278.2]), Berlin [u.a.] 2009
BALLERINI, Pietro u. Girolamo BALLERINI (Hgg.): Sancti Leonis Magni Opera [...], Bd. 3,
Venedig 1757 (wieder abgedr. in: PL 56)
BANGE, Ernst F.: Eine bayerische Malerschule des XI. und XII. Jahrhunderts, München 1923
BANNISTER, Henry Marriott: Monumenti vaticani di paleografia musicale latina (Codices e
Vaticanis selecti 12), Leipzig 1913
BARKER-BENFIELD, Bruce C.: The Manuscripts of Macrobius’ Commentary on the Somnium
Scipionis, Diss. [masch.] Oxford 1975
BARTONIEK, Emma: Codices manu scripti Latini, Bd. 1: Codices Latini medii aevi (A Magyar
Nemzeti Múzeum Országos Széchényi Könyvtárának Címjegyzéke [Catalogus
Bibliothecae Musei Nationalis Hungarici] 12), Budapest 1940
BARTSCH, Karl: Die altdeutschen Handschriften der Universitäts-Bibliothek in Heidelberg
(Katalog der Handschriften der Universitäts-Bibliothek in Heidelberg 1), Heidelberg
1887
BAUERREISS, Romuald: Bayerische Handschriften der Jahrtausendwende in Italien I, in:
Studien und Mitteilungen zur Geschichte des Benediktiner-Ordens und seiner Zweige
70 (1959), S. 182-188
BECCARIA, Augusto: I codici di medicina del periodo presalernitano (secoli IX, X e XI)
(Storia e letteratura 53), Rom 1956
BECKER, Julia: Präsenz, Normierung und Transfer von Wissen. Lorsch als „patristische
Zentralbibliothek“, in: dies., Tino LICHT u. Stefan WEINFURTER (Hgg.): Karolingische
Klöster. Wissenstransfer und kulturelle Innovation (Materiale Textkulturen 4),
Berlin/München/Boston 2015, S. 71-87
BECKER, Petrus: Die Benediktinerabtei St. Eucharius-St. Matthias vor Trier (Germania sacra
N.F. 34.8), Berlin/New York 1996
BECKER, Petrus: Notizen zur Bibliotheksgeschichte der Abtei St. Eucharius, in: Hubert SCHIEL
(Hg.): Armaria Trevirensia. Beiträge zur Trierer Bibliotheksgeschichte, Trier 1960,
S. 37-56
Belgica. Bibliothèque numérique de la Bibliothèque royale de Belgique, http://belgica.kbr.be
BENNET, Adelaide, Jean F. PRESTON u. William P. STONEMAN: A Summary Guide to Western
Medieval and Renaissance Manuscripts at Princeton University, Princeton 1991
BERGMANN, Rolf: Lorscher Glossenhandschriften, in: ders. u. Stefanie STRICKER (Hgg.): Die
althochdeutsche und altsächsische Glossographie. Ein Handbuch, 2 Bde., Berlin/New
York 2009, Bd. 2, S. 1301-1305
BERSCHIN, Walter: Alkuin und die Biographie, in: Ernst TREMP u. Karl SCHMUKI (Hgg.):
Alkuin von York und die geistige Grundlegung Europas. Akten der Tagung vom
30. September bis zum 2. Oktober 2004 in der Stiftsbibliothek St. Gallen, Sankt Gallen
2010, S. 169-182
BERSCHIN, Walter: Augustinus, De trinitate, in: Elmar MITTLER (Hg.): Bibliotheca Palatina.
Katalog zur Ausstellung vom 8. Juli bis 2. November 1986, Heiliggeistkirche
9
Heidelberg, Text- u. Bildbd., 4., verb. Aufl. Heidelberg 1986, Textbd., S. 124,
Nr. C 5.4
BERSCHIN, Walter: Biblisches auf antikem Altmaterial. Die Lorscher Palimpsest-Handschrift
Vat. Pal. lat. 24, in: ders.: Die Palatina in der Vaticana. Eine deutsche Bibliothek in
Rom, Stuttgart/Zürich 1992, S. 22f.
BERSCHIN, Walter: Biographie und Epochenstil im lateinischen Mittelalter, Bd. 3:
Karolingische Biographie 750-920 n. Chr. (Quellen und Untersuchungen zur
lateinischen Philologie des Mittelalters 10), Stuttgart 1991
BERSCHIN, Walter: Ein Dichterblatt des XI. Jahrhunderts aus Lorsch (Heidelberg, Pal. lat.
864), in: ders. (Hg.): Palatina-Studien. 13 Arbeiten zu Codices Vaticani Palatini latini
und anderen Handschriften aus der alten Heidelberger Sammlung (Miscellanea
Bibliothecae Apostolicae Vaticanae 5; Studi e testi 365), Vatikanstadt 1997, S. 17-23
BERSCHIN, Walter: Der Hauptschreiber des «Codex Egberti». Ein Kalligraph des
X. Jahrhunderts, in: Scriptorium 61 (2007), S. 3-47
BERSCHIN, Walter: Hieronymus, Matthäuskommentar, in: Elmar MITTLER (Hg.): Bibliotheca
Palatina. Katalog zur Ausstellung vom 8. Juli bis 2. November 1986, Heiliggeistkirche
Heidelberg, Text- u. Bildbd., 4., verb. Aufl. Heidelberg 1986, Textbd., S. 124,
Nr. C 5.3
BERSCHIN, Walter: Karolingische Hofkunst. Das «Lorscher Evangeliar». Vat. Pal. lat. 50, in:
ders.: Die Palatina in der Vaticana. Eine deutsche Bibliothek in Rom, Stuttgart/Zürich
1992, S. 27-29
BERSCHIN, Walter: Die karolingische Vita s. Galli metrica (BHL Nr. 3253), Werk eines Iren
für St. Gallen?, in: Revue bénédictine 117 (2007), S. 9-30
BERSCHIN, Walter: Die Palatina in der Vaticana. Eine deutsche Bibliothek in Rom,
Stuttgart/Zürich 1992
BERSCHIN, Walter (Hg.): Palatina-Studien. 13 Arbeiten zu Codices Vaticani Palatini latini
und anderen Handschriften aus der alten Heidelberger Sammlung (Miscellanea
Bibliothecae Apostolicae Vaticanae 5; Studi e testi 365), Vatikanstadt 1997
BERSCHIN, Walter: Psalterium vom Heiligenberg in: Elmar MITTLER (Hg.): Bibliotheca
Palatina. Katalog zur Ausstellung vom 8. Juli bis 2. November 1986, Heiliggeistkirche
Heidelberg, Text- u. Bildbd., 4., verb. Aufl. Heidelberg 1986, Textbd., S. 128f.,
Nr. C 6.5
BERSCHIN, Walter: Salomons III. Psalterium quadrupartitum in Köln und Heidelberg, in:
Anton VON EUW u. Peter SCHREINER (Hgg.): Kaiserin Theophanu. Begegnung des
Ostens und Westens um die Wende des ersten Jahrtausends. Gedenkschrift des Kölner
Schnütgen-Museums zum 1000. Todesjahr der Kaiserin, 2 Bde., Köln 1991, Bd. 1, S.
327-334
BERSCHIN, Walter: Textzimelien. Lateinische Klassiker und Kirchenväter. Vat. Pal. lat. 210,
899 und 1547, in: ders.: Die Palatina in der Vaticana. Eine deutsche Bibliothek in
Rom, Stuttgart/Zürich 1992, S. 43-45
BERSCHIN, Walter: An Unpublished Library Catalogue from Eighth-Century Lombard Italy,
in: The Journal of Medieval Latin 11 (2001), S. 201-209
BERSCHIN, Walter: Vier karolingische Exlibris, in: ders.: Mittellateinische Studien, [Bd. 1],
Heidelberg 2005, S. 169-178
BERSCHIN, Walter u. Helga KAISER-MINN: Lorscher Evangeliar, in: Elmar MITTLER (Hg.):
Bibliotheca Palatina. Katalog zur Ausstellung vom 8. Juli bis 2. November 1986,
10
Heiliggeistkirche Heidelberg, Text- u. Bildbd., 4., verb. Aufl. Heidelberg 1986,
Textbd., S. 118-122, Nr. C 4
BERTRAM, Martin: Dekorierte Handschriften der Dekretalen Gregors IX. (Liber Extra) aus
der Sicht der Text- und Handschriftenforschung, in: Marburger Jahrbuch für
Kunstwissenschaft 35 (2008), S. 31-43, 45-65
BETHMANN, Ludwig: Dr. Ludwig Bethmann’s Nachrichten über die von ihm für die
Monumenta Germaniae historica benutzten Sammlungen von Handschriften und
Urkunden Italiens, aus dem Jahre 1854, in: Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche
Geschichtskunde 12 (1874), S. 201-426
Bibliotheca Academiae Lugduno-Batavae. Catalogus, Bd. 14: Inventaris van de
Handschriften [= Catalogus compendiarius continens codices omnes manuscriptos qui
in Bibliotheca Academiae Lugduno-Batavae asservantur], 1. Abt., Leiden 1932
Bibliotheca Apostolica Vaticana (Hg.): Catalogo sommario della esposizione gregoriana
aperta nella Bibliotheca Apostolica Vaticana dal 7 all’11 aprile 1904, 2., durchges. u.
erw. Aufl. Rom 1904
Bibliotheca Typographica. Manuscripte, Incunabeln, Bücher mit Holzschnitten u. Kupfern
[...] Aus dem Nachlasse des Geh. Justiz-Rath Barnheim in Insterburg (Preuss.
Lithauen). Versteigerung durch d. Auctionator R. Lepke, Donnerstag den 8. Mai 1873
u. folg. Tage [...] im Auctions-Lokale in Berlin, Kronen-Strasse 19a, [Berlin 1873]
BIBOLET, Françoise: Bibliotheca Pithoeana. Les manuscrits des Pithou: une histoire de
fraternité et d’amitié, in: Donatella NEBBIAI-DALLA GUARDA u. Jean-François GENEST
(Hgg.): Du copiste au collectionneur. Mélanges d’histoire des textes et des
bibliothèques en l’honneur d’André Vernet (Bibliologia 18), Turnhout, 1998, S. 497521
BIERBRAUER, Katharina, in: Erzbischöfliches Diözesanmuseum Köln (Hg.): Biblioteca
Apostolica Vaticana. Liturgie und Andacht im Mittelalter [Ausst. vom 9. Oktober
1992 bis 10. Januar 1993], Stuttgart/Zürich 1992, S. 68f., Nr. 4
BIERBRAUER, Katharina, in: Johannes FRIED, Rainer KOCH, Lieselotte E. SAURMA-JELTSCH u.
Andreas THIEL (Hgg.): 794 – Karl der Große in Frankfurt am Main. Ein König bei der
Arbeit. Ausstellung zum 1200-Jahre-Jubiläum der Stadt Frankfurt am Main,
Sigmaringen 1994
BIERBRAUER, Katharina, in: Christoph STIEGEMANN u. Matthias WEMHOFF (Hgg.): 799 –
Kunst und Kultur der Karolingerzeit. Karl der Große und Papst Leo III. in Paderborn,
3 Bde., Mainz 1999, Katalogbd. 2, S. 727-733, Nr. X.21, S. 738, Nr. X.24
BIERBRAUER, Katharina: Die Bilder und die Kanontafeln des Lorscher Evangeliars und ihre
Nachwirkung, in: Hermann SCHEFERS (Hg.): Das Lorscher Evangeliar. Biblioteca
Documentară Batthyáneum, Alba Iulia, Ms R II 1. Biblioteca Apostolica Vaticana,
Codex Vaticanus Palatinus Latinus 50. Kommentar (Codices e Vaticanis selecti.
Series maior 44), Luzern/Vatikanstadt 2000 = ders. (Hg.): Das Lorscher Evangeliar.
Eine Zimelie der Buchkunst des abendländischen Frühmittelalters (Arbeiten der
Hessischen Historischen Kommission N.F. 18), Darmstadt 2000, S. 79-88
BIERBRAUER, Katharina: Der Rahmen, in: Johannes FRIED (Hg.): Der Lorscher Rotulus.
Vollständige Faksimile-Ausgabe der Handschrift Ms. Barth. 179 der Stadt- und
Universitätsbibliothek Frankfurt am Main. Kommentar (Codices selecti 99*), Graz
2004, S. 33-39
BIERBRAUER, Katharina: Die vorkarolingischen und karolingischen Handschriften der
Bayerischen Staatsbibliothek, Text- u. Tafelbd. (Katalog der illuminierten
Handschriften der Bayerischen Staatsbibliothek in München 1), Wiesbaden 1990
11
BISCHOFF, Bernhard: Die Abtei Lorsch im Spiegel ihrer Handschriften (Geschichtsblätter
Kreis Bergstraße. Sonderbd. 10), 2., erw. Aufl. Lorsch 1989
BISCHOFF, Bernhard: Das benediktinische Mönchtum und die Überlieferung der klassischen
Literatur, in: Studien und Mitteilungen zur Geschichte des Benediktiner-Ordens und
seiner Zweige 92 (1981), S. 165-190
BISCHOFF, Bernhard: Bücher am Hofe Ludwigs des Deutschen und die Privatbibliothek des
Kanzlers Grimalt, in: ders.: Mittelalterliche Studien. Ausgewählte Aufsätze zur
Schriftkunde und Literaturgeschichte, Bd. 3, Stuttgart 1981, S. 187-212
BISCHOFF, Bernhard: Caritas-Lieder, in: ders. u. Suso BRECHTER (Hgg.): Liber Floridus.
Mittellateinische Studien Paul Lehmann zum 65. Geburtstag am 13. Juli 1949
gewidmet von Freunden, Kollegen und Schülern, St. Ottilien 1950, S. 165-186 (als
erw. Fassung wieder abgedr. in: Bernhard BISCHOFF: Mittelalterliche Studien.
Ausgewählte Aufsätze zur Schriftkunde und Literaturgeschichte, Bd. 2, Stuttgart 1967,
S. 56-77)
BISCHOFF, Bernhard: Deutsche karolingische Skriptorien in den Handschriften des
Erzbischofs Laud, in: Albinia C. DE LA MARE u. Bruce C. BARKER-BENFIELD (Hgg.):
Manuscripts at Oxford. An Exhibition in Memory of Richard William Hunt (19081979), Oxford 1980, S. 15-18
BISCHOFF, Bernhard: Elementarunterricht und Probationes Pennae in der ersten Hälfte des
Mittelalters, in: Leslie W. JONES (Hg.): Classical and Mediaeval Studies in Honor of
Edward Kennard Rand Presented upon the Completion of his Fortieth Year of
Teaching, New York 1938, S. 9-20 (als erw. Fassung wieder abgedr. in: Bernhard
BISCHOFF: Mittelalterliche Studien. Ausgewählte Aufsätze zur Schriftkunde und
Literaturgeschichte, Bd. 1, Stuttgart 1966, S. 74-87);
BISCHOFF, Bernhard: Die europäische Verbreitung der Werke Isidors von Sevilla, in: Manuel
C. DÍAZ Y DÍAZ (Hg.): Isidoriana. Colección de estudios sobre Isidoro de Sevilla,
publicados con ocasión del 14 centenario de su nacimiento, León 1961, S. 317-344
(wieder abgedr. in: Bernhard BISCHOFF: Mittelalterliche Studien. Ausgewählte
Aufsätze zur Schriftkunde und Literaturgeschichte, Bd. 1, Stuttgart 1966, S. 171-194)
BISCHOFF, Bernhard: Frühkarolingische Handschriften und ihre Heimat, in: Scriptorium 22
(1968), S. 306-314
BISCHOFF, Bernhard: Die Hofbibliothek Karls des Großen, in: ders. (Hg.): Karl der Große.
Lebenswerk und Nachleben, Bd. 2: Das geistige Leben, Düsseldorf 1965, S. 42-62
(wieder abgedr. in: ders.: Mittelalterliche Studien. Ausgewählte Aufsätze zur
Schriftkunde und Literaturgeschichte, Bd. 3, Stuttgart 1981, S. 149-169)
BISCHOFF, Bernhard: Die Hofbibliothek unter Ludwig dem Frommen, in: Jonathan J.G.
ALEXANDER u. M.T. GIBSON (Hgg.): Medieval Learning and Literature. Essays
Presented to Richard William Hunt, Oxford 1976, S. 3-22 (wieder abgedr. in:
Bernhard BISCHOFF: Mittelalterliche Studien. Ausgewählte Aufsätze zur Schriftkunde
und Literaturgeschichte, Bd. 3, Stuttgart 1981, S. 170-186)
BISCHOFF, Bernhard: Italienische Handschriften des neunten bis elften Jahrhunderts in
frühmittelalterlichen Bibliotheken außerhalb Italiens, in: Cesare QUESTA u. Renato
RAFFAELLI (Hgg.): Atti del convegno internazionale: Il libro e il testo. Urbino, 20-23
settembre 1982, Urbino 1984, S. 169-194
BISCHOFF, Bernhard: Kalligraphie in Bayern. Achtes bis zwölftes Jahrhundert (Bayerische
Staatsbibliothek. Ausstellungskataloge 25), Wiesbaden 1981
12
BISCHOFF, Bernhard: Katalog der festländischen Handschriften des neunten Jahrhunderts
(mit Ausnahme der wisigotischen), Bd. 1, Wiesbaden 1998; Bd. 2-3, aus d. Nachlass
hrg. v. Birgit EBERSPERGER, Wiesbaden 2004-2014
BISCHOFF, Bernhard: Die Kölner Nonnenhandschriften und das Skriptorium von Chelles, in:
Karolingische und ottonische Kunst. Werden, Wesen, Wirkung [Vorträge, gehalten auf
dem 6. Internationalen Kongreß für Frühmittelalterforschung] (Forschungen zur
Kunstgeschichte und christlichen Archäologie 3), Wiesbaden 1957, S. 395-411 (als
erw. Fassung wieder abgedr. in: ders.: Mittelalterliche Studien. Ausgewählte Aufsätze
zur Schriftkunde und Literaturgeschichte, Bd. 1, Stuttgart 1966, S. 16-34)
BISCHOFF, Bernhard: Kreuz und Buch im Frühmittelalter und in den ersten Jahrhunderten der
spanischen Reconquista, in: [Siegfried JOOST (Hg.)]: Bibliotheca docet. Festgabe für
Carl Wehmer, Amsterdam 1963, S. 19-34 (wieder abgedr. in: Bernhard BISCHOFF:
Mittelalterliche Studien. Ausgewählte Aufsätze zur Schriftkunde und
Literaturgeschichte, Bd. 2, Stuttgart 1967, S. 284-303)
BISCHOFF, Bernhard: Literarisches und künstlerisches Leben in St. Emmeram (Regensburg)
während des frühen und hohen Mittelalters, in: Studien und Mitteilungen zur
Geschichte des Benedictiner-Ordens und seiner Zweige 51 (1933), S. 102-142 (wieder
abgedr. in: ders.: Mittelalterliche Studien. Ausgewählte Aufsätze zur Schriftkunde und
Literaturgeschichte, Bd. 2, Stuttgart 1967, S. 77-115)
BISCHOFF, Bernhard: Mittelalterliche Studien. Ausgewählte Aufsätze zur Schriftkunde und
Literaturgeschichte, 3 Bde., Stuttgart 1966, 1967, 1981
BISCHOFF, Bernhard: Paläographie des römischen Altertums und des abendländischen
Mittelalters (Grundlagen der Germanistik 24), 4. Aufl. Berlin 2009 (= 2., [erw.] Aufl.
1986)
BISCHOFF, Bernhard: Paläographie und frühmittelalterliche Klassikerüberlieferung, in: La
cultura antica nell’Occidente latino dal VII all’XI secolo, Bd. 1 (Settimane di studio
del Centro italiano di studi sull’alto medioevo 22.1), Spoleto 1975, S. 59-86 (wieder
abgedr. in: ders.: Mittelalterliche Studien. Ausgewählte Aufsätze zur Schriftkunde und
Literaturgeschichte, Bd. 3, Stuttgart 1981, S. 55-72)
BISCHOFF, Bernhard: Paläographische Fragen deutscher Denkmäler der Karolingerzeit, in:
Frühmittelalterliche Studien 5 (1971), S. 101-134 (wieder abgedr. in: ders.:
Mittelalterliche Studien. Ausgewählte Aufsätze zur Schriftkunde und
Literaturgeschichte, Bd. 3, Stuttgart 1981, S. 73-111)
BISCHOFF, Bernhard: Panorama der Handschriftenüberlieferung aus der Zeit Karls des
Großen, in: ders. (Hg.): Karl der Große. Lebenswerk und Nachleben, Bd. 2: Das
geistige Leben, Düsseldorf 1965, S. 233-254 (wieder abgedr. in: ders.: Mittelalterliche
Studien. Ausgewählte Aufsätze zur Schriftkunde und Literaturgeschichte, Bd. 3,
Stuttgart 1981, S. 5-38)
BISCHOFF, Bernhard: Scriptoria e manoscritti mediatori di civiltà dal sesto secolo all riforma
di Carlo Magno, in: Centri e vie di irradiazione della civiltà nell’alto medioevo, 18-23
aprile 1963, Centro Italiano di studi sull’alto medioevo (Settimane di studi sull’alto
medioevo 11), Spoleto 1963, S. 479-504 (wieder abgedr. in: ders.: Mittelalterliche
Studien. Ausgewählte Aufsätze zur Schriftkunde und Literaturgeschichte, Bd. 2,
Stuttgart 1967, S. 312-327)
BISCHOFF, Bernhard: Studien zur Geschichte des Klosters St. Emmeram im Spätmittelalter
(1324-1525), in: Studien und Mitteilungen zur Geschichte des Benediktinerordens und
seiner Zweige 65 (1953/54), S. 152-194 (verändert wieder abgedr. in: ders.:
Mittelalterliche Studien. Ausgewählte Aufsätze zur Schriftkunde und
Literaturgeschichte, Bd. 2, Stuttgart 1967, S. 115-155)
13
BISCHOFF, Bernhard: Die südostdeutschen Schreibschulen und Bibliotheken in der
Karolingerzeit, Bd. 1: Die bayrischen Diözesen, 2., durchges. Aufl. Wiesbaden 1960;
Bd. 2: Die vorwiegend österreichischen Diözesen, Wiesbaden 1980
BISCHOFF, Bernhard: Über gefaltete Handschriften, vornehmlich hagiographischen Inhalts,
in: Bullettino dell’“Archivio paleografico italiano” N.S. 2/3.1 (1956/57), S. 93-100
(als erw. Fassung wieder abgedr. in: ders.: Mittelalterliche Studien. Ausgewählte
Aufsätze zur Schriftkunde und Literaturgeschichte, Bd. 1, Stuttgart 1966, S. 93-100)
BISCHOFF, Bernhard: Wendepunkte in der Geschichte der lateinischen Exegese im
Frühmittelalter, in: Sacris erudiri 6 (1954), S. 189-279 (wieder abgedr. in: ders.:
Mittelalterliche Studien. Ausgewählte Aufsätze zur Schriftkunde und
Literaturgeschichte, Bd. 1, Stuttgart 1966, S. 205-273)
BISCHOFF, Bernhard u. Josef HOFMANN: Libri sancti Kyliani. Die Würzburger Schreibschule
und die Dombibliothek im VIII. und IX. Jahrhundert (Quellen und Forschungen zur
Geschichte des Bistums und Hochstifts Würzburg 6), Würzburg 1952
BISCHOFF, Frank M.: Pergamentdicke und Lagenordnung. Beobachtungen zur
Herstellungstechnik Helmarshausener Evangeliare des 11. und 12. Jahrhunderts, in:
Peter RÜCK (Hg.): Pergament. Geschichte – Struktur – Restaurierung – Herstellung
(Historische Hilfswissenschaften 2), Sigmaringen 1991, S. 97-144
BISCHOFF, Frank M.: Systematische Lagenbrüche. Kodikologische Untersuchungen zur
Herstellung und zum Aufbau mittelalterlicher Evangeliare, in: Peter RÜCK u. Martin
BOGHARDT (Hgg.): Rationalisierung der Buchherstellung in Mittelalter und
Frühneuzeit. Ergebnisse eines buchgeschichtlichen Seminars der Herzog August
Bibliothek Wolfenbüttel 12.-14. November 1990 (Elementa diplomatica 2), Marburg
a.d. Lahn 1994, S. 83-110
BLUMENSHINE, Gary B. (Hg.): Liber Alcuini contra haeresim Felicis (Studi e testi 285),
Vatikanstadt 1980
BOBETH, Gundela: Cantare Virgilium – Neumierte Vergilverse in karolingischen und
postkarolingischen Handschriften, in: Schweizer Jahrbuch für Musikwissenschaft 23
(2003), S. 111-137
BODARWÉ, Katrinette: Sanctimoniales litteratae. Schriftlichkeit und Bildung in den
ottonischen Frauenkommunitäten Gandersheim, Essen und Quedlinburg (Quellen und
Studien. Veröffentlichungen des Instituts für kirchengeschichtliche Forschung des
Bistums Essen 10), Münster 2004
BODMER, Jean-Pierre u. Martin GERMANN: Kantonsbibliothek Zürich 1835-1915. Zwischen
Bibliothek des Chorherrenstifts Grossmünster und Zentralbibliothek, Zürich 1985
[BOECKLER, Albert]: Ars sacra. Kunst des frühen Mittelalters. Juni – Oktober 1950, München
1950
BOINET, A[médée]: Les manuscrits à peintures de la Bibliothèque Saint-Geneviève de Paris
(Bulletin de la Société française de reproductions de manuscrits à peintures 5), Paris
1921
BORLAND, Catherine R.: A Descriptive Catalogue of the Western Mediaeval Manuscripts in
Edinburgh University Library, Edinburgh 1916
BORM, Wolfgang: Incunabula Guelferbytana (IG). Blockbücher und Wiegendrucke der
Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel. Ein Bestandsverzeichnis (Repertorien zur
Erforschung der frühen Neuzeit 10), Wiesbaden 1990
BORST, Arno (Hg.): Der karolingische Reichskalender und seine Überlieferung bis ins
12. Jahrhundert, 3 Teile (MGH Libri mem. 2.1-3), Hannover 2001
14
BORST, Arno: Schriften zur Komputistik im Frankenreich von 721 bis 818, 3 Teile (MGH
Quellen zur Geistesgeschichte des Mittelalters 21.1-3), Hannover 2006
BOSSERT, Gustav: Württembergisches aus dem Codex Laureshamensis, den Traditiones
Fuldenses und aus Weissenburger Quellen, in: Dietrich SCHÄFER (Hg.):
Württembergische Geschichtsquellen, Bd. 2, Stuttgart 1895, S. 1-354
BOURGAIN, Pascale u. Sam BARRETT (Hgg.): Audite uersus parapole. De puero interfecto a
colobre, in: Francesco STELLA (Hg.): Corpus rhythmorum musicum saec. IV-IX, Bd. 1:
Songs in Non-Liturgical Sources / Canti di tradizione non liturgica, Teil 1: Lyrics /
Canzoni (Millennio medievale 72), Florenz 2007, S. 153-158
BRANDIS, Tilo: Die Codices in scrinio 1-110 (Katalog der Handschriften der Staats- und
Universitätsbibliothek Hamburg 7), Hamburg 1972
BRANDT, Samuel: Über ein Fragment einer Handschrift des Justinus aus der Sammlung E.
Fischer in Weinheim, in: Neue Heidelberger Jahrbücher 16 (1910), S. 109-114
BRAUNFELS, Wolfgang (Bearb.): Karl der Große. Werk und Wirkung [Ausst. Karl der Große,
Werk und Wirkung, ... veranstaltet ... durch die Stadt Aachen ... im Rathaus zu Aachen
u. im Kreuzgang d. Domes vom 26. Juni bis zum 19. Sept. 1965], Aachen 1965
BREMMER, Rolf H. Jr.: The Anglo-Saxon Continental Mission and the Transfer of
Encyclopaedic Knowledge, in: ders. u. Kees DEKKER (Hgg.): Foundations of
Learning: The Transfer of Encyclopaedic Knowledge in the Early Middle Ages
(Mediaevalia Groningana N.S. 9), Paris/Löwen/Dudley, MA 2007, S. 19-50
BRISCOE, John (Hg.): Titi Livi Ab urbe condita libri XLI-XLV, Stuttgart 1986
The British Library. Catalogue of Illuminated Manuscripts,
http://www.bl.uk/catalogues/illuminatedmanuscripts/welcome.htm
The British Library. Search Our Catalogue: Archives and Manuscripts,
http://searcharchives.bl.uk
BROWN, T. Julian: The Irish Element in the Insular System of Scripts to circa A.D. 850, in:
Heinz LÖWE (Hg.): Die Iren und Europa im früheren Mittelalter, Stuttgart 1982, S.
101-119 (wieder abgedr. in Janet BATELY, Michelle P. BROWN u. Jane ROBERT [Hgg.]:
A Palaeographer’s View. The Selected Writings of Julian Brown, London 1993, S.
201-220)
BROWN, T. Julian: The Palaeography of the Manuscript, in: ders. u. Thomas W. MACKAY:
Codex Vaticanus Palatinus Latinus 235. An Early Insular Manuscript of Paulinus of
Nola Carmina (Armarium codicum insignium 4), Turnhout 1988, S. 7-31
BROWN, T. Julian: Tradition, Imitation and Invention in Insular Handwriting of the Seventh
and Eighth Centuries, in: Janet BATELY, Michelle P. BROWN u. Jane ROBERT (Hgg.):
A Palaeographer’s View. The Selected Writings of Julian Brown, London 1993, S.
179-200 [Chambers Memorial Lecture, University College, London 1978-79]
BROWN, Virginia: Beschreibung des Fragments I/240 aus der Bernard Rosenthal Collection
(Berkeley, California), masch. [1976/91]
BRUCKNER, Albert: Scriptoria medii aevi Helvetica. Denkmäler schweizerischer Schreibkunst
des Mittelalters, Bd. 3: Schreibschulen der Diözese Konstanz. St. Gallen II, Genf 1938
BRUCKNER, A.: Scriptoria medii aevi Helvetica. Denkmäler schweizerischer Schreibkunst des
Mittelalters, Bd. 4: Schreibschulen der Diözese Konstanz. Stadt und Landschaft
Zürich, Genf 1940 [BISCHOFF, Bernhard: Rezension v. BRUCKNER 1940, in:
Historisches Jahrbuch 62-69 (1949), S. 890-892]
BRUNHÖLZL, Franz: Die Freisinger Dombibliothek im Mittelalter. Studien zu ihrer
Geschichte, ihrer Bedeutung für die literarische Überlieferung und zu ihrer Stellung
15
im geistigen Leben Südbayerns bis zum Ausgang des zwölften Jahrhunderts, [Hab.Schr. (masch.) München 1961]
BUDDENSIEG, Tilmann: Die Basler Altartafel Heinrichs II. Beiträge zu ihrer Lokalisierung
und Interpretation, in: Wallraf-Richartz-Jahrbuch 19 (1957), S. 133-192
BUDDENSIEG, Tilmann: Zur ottonischen Buchmalerei und Elfenbeinskulptur in Sachsen, in:
Frieda DETTWEILER, Herbert KÖLLNER u. Peter Anselm RIEDL (Hgg.): Studien zur
Buchmalerei und Goldschmiedekunst des Mittelalters. Festschrift für Karl Hermann
Usener zum 60. Geburtstag am 19. August 1965, Marburg a.d. Lahn 1967, S. 93-114
BÜHLER, Arnold: Geschichte der Franken, in: Elmar MITTLER (Hg.): Bibliotheca Palatina.
Katalog zur Ausstellung vom 8. Juli bis 2. November 1986, Heiliggeistkirche
Heidelberg, Text- u. Bildbd., 4., verb. Aufl. Heidelberg 1986, Textbd., S. 55, Nr. B 8.1
BULST, Walther (Hg.): Die ältere Wormser Briefsammlung (MGH Briefe dt. Kaiserzeit 3),
Weimar 1949
BÜREN, Veronika von: Ambroise de Milan dans la bibliothèque de Cluny, in: Scriptorium 47
(1993), S. 127-165
BÜREN, Veronika von: Le Juvénal des Carolingiens à la lumière du Ms Cambridge King’s
College 52, in: Jean-Michel CARRIÉ (Hg.): Lecture, livres, bibliothèques dans
l’Antiquité Tardive. Colloque international (Paris, INHA, 16-17 avril 2010), Turnhout
2011 = Antiquité Tardive. Revue internationale d’histoire et d’archéologie (IVeVIIIe s.) 18 (2010), S. 115-137
BUSONERO, Paola: Un caso esemplare di antigrafo e apografo nella tradizione di Seneca: il
Pal. Lat. 1547 e il Reg. Lat. 1529, in: Piergiorgio PARRONI (Hg.): Seneca e il suo
tempo. Atti del Convegno internazionale di Roma-Cassino, 11-14 novembre 1998
(Biblioteca di filologia e critica 6), Rom 2000, S. 295-337
BUTZ, Annegret: Die romanischen Handschriften der Württembergischen Landesbibliothek
Stuttgart, Teil 2: Verschiedene Provenienzen (Katalog der illuminierten Handschriften
der Württembergischen Landesbibliothek Stuttgart 2; Denkmäler der Buchkunst 8),
Stuttgart 1987
BUTZMANN, Hans: Einführung, in: Otfrid von Weißenburg, Evangelienharmonie. Vollständige
Faksimile-Ausgabe des Codex Vindobonensis 2687 der Österreichischen
Nationalbibliothek (Codices selecti 30), Graz 1972
BUTZMANN, Hans: Die Weissenburger Handschriften (Kataloge der Herzog August
Bibliothek Wolfenbüttel. Die neue Reihe 10), Frankfurt/M. 1964
Calames: Catalogue en ligne des archives et des manuscrits de l’einseignement supérieur,
http://www.calames.abes.fr
CALBOLI, Gualtiero: Bemerkungen zu einigen Besonderheiten des merowingischkarolingischen Latein, in: Maria ILIESCU u. Werner MARXGUT (Hgg.): Latin vulgaire
– latin tardif III. Actes du IIIème Colloque international sur le latin vulgaire et tardif
(Innsbruck, 2-5 septembre 1991), Tübingen 1992, S. 41-61
CALDINI MONTANARI, Roberta: Tradizione medievale ed edizione critica del Somnium
Scipionis (Millennio medievale 33. Testi 10), Florenz 2002
CALLMER, Christian: Königin Christina, ihre Bibliothekare und ihre Handschriften. Beiträge
zur europäischen Bibliotheksgeschichte (Acta Bibliothecae Regiae Stockholmiensis
30), Stockholm 1977
CAMPBELL, D.J.: Two MSS of the Elder Pliny, in: The American Journal of Philology 57
(1936), S. 113-123
16
[CARON, Zéphir François Cicéron]: Catalogue des manuscrits de la bibliothèque de la Ville
d’Arras, Arras 1860
Catalogus librorum manuscriptorum in Bibliotheca D. Thomae Phillipps, Bart. A.D. 1837,
Teil 1, Middle Hill 1837 (ND The Phillipps Manuscripts. Catalogus librorum
manuscriptorum in Bibliotheca D. Thomae Phillipps, Bt. Impressum typis MedioMontanis 1837-1871. With an Introduction by A.N.L. Munby, London 1968)
Catalogue des manuscrits de la Bibliothèque royale des ducs de Bourgogne, Brüssel/Leipzig
1842
Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques de France. Paris,
bibliothèques de l’Institut: Musée Condé à Chantilly, Bibliothèque Thiers, Musées
Jacquemart-André à Paris et à Chaalis, Paris 1928
Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques des départements, Bd. 1, Paris
1849
Catalogue of Additions to the Manuscripts in the British Museum in the Years
MDCCCXLVIII-MDCCCLIII, London 1868
Catalogue of Additions to the Manuscripts in the British Museum in the Years 1906-1910,
London 1912
A Catalogue of the Harleian Manuscripts in the British Museum, Bd. 2-3, London 1808
Catalogue of the Library of the Late Richard Heber, Esq., T. 11: Manuscripts which Will Be
Sold by Auction by Mr. Evans at his House, No. 93, Pall Mall, On Wednesday,
February 10th, and Nine following Days, Sunday Excepted, [London] 1836
Catalogue of the Printed Books and Manuscripts Bequeathed by Francis Douce, Esq. to the
Bodleian Library, Oxford 1840
Catalogus codicum hagiographicorum Bibliothecae Regiae Bruxellensis, hrg. v. d.
Bollandisten, Bd. 1.2, Brüssel 1889
Catalogus codicum manuscriptorum Bibliothecae Regiae, Bd. 3.3-4, Paris 1744
CAVALLO, Guglielmo: Interazione tra scrittura greca e scrittura latina a Roma tra VIII e IX
secolo, in: Pierre COCKSHAW, Monique-Cécile GARAND u. Pierre JODOGNE (Hgg.):
Miscellanea codicologica F. Masai dicata, 2 Bde. (Les publications de Scriptorium 8),
Gent 1979, Bd. 1, S. 23-29
CHATELAIN, Émile: Notice sur les manuscrits des poésies de S. Paulin de Nole, suivie
d’observations sur le texte (Bibliothèque des Écoles Françaises d’Athènes et de Rome
14), Paris 1880
CHATELAIN, Émile: Paléographie des classiques latins, Bd. 1, Paris 1884-1892, Bd. 2, Paris
1894-1900
CHATELAIN, Émile: Un précieux manuscrit de Virgile mutilé au XVIe siècle, in: Revue des
bibliothèques 1 (1891), S. 14-16, 159
CHITTENDEN, John (Hg.): Donatus ortigraphus, Ars grammatica (CCM 40D), Turnhout 1982
CHRIST, Karl: Die Bibliothek des Klosters Fulda im 16. Jahrhundert. Die HandschriftenVerzeichnisse (Beihefte zum Zentralblatt für Bibliothekswesen 64), Leipzig 1933
CHRIST, Karl: Die Handschriftenverzeichnisse der Fuldaer Klosterbibliothek aus dem 16.
Jahrhundert, in: Joseph THEELE (Hg.): Aus Fuldas Geistesleben. Festschrift zum
150jährigen Jubiläum der Landesbibliothek Fulda, Fulda 1928, S. 24-39
CHROBAK, Werner Johann [u.a.], in: Liturgie im Bistum Regensburg von den Anfängen bis zur
Gegenwart. Ausstellung anläßlich des Bistumjubiläums 739-1989 in der Bischöflichen
Zentralbibliothek Regensburg [...] 30. Juni bis 29. September 1989 (Bischöfliches
17
Zentralarchiv und Bischöfliche Zentralbibliothek Regensburg. Kataloge und Schriften
3), München/Zürich 1989
CHROUST, Anton: Monumenta palaeographica. Denkmäler der Schreibkunst des Mittelalters,
1. Abt.: Schrifttafeln in lateinischer und deutscher Sprache, Ser. 1, Bd. 1, Lfg. 3,
München 1901, Ser. 1, Bd. 2, Lfg. 11, München 1903, Ser. 1, Bd. 3, Lfg. 19, München
1906
CLARK, Albert Curtis: The Descent of Manuscripts, Oxford 1918
Codices Electronici Ecclesiae Coloniensis (CEEC), http://www.ceec.uni-koeln.de
COHEN-MUSHLIN, Aliza: A Medieval Scriptorium. Sancta Maria Magdalena de Frankendal,
Text- u. Tafelbd. (Wolfenbütteler Mittelalter-Studien 3), Wiesbaden 1990
COHEN-MUSHLIN, Aliza: On Learned Scribes, in: Jacqueline HAMESSE (Hg.): Les problèmes
posés par l’édition critique des textes anciens et médiévaux, Louvain-la-Neuve 1992,
S. 197-206
COHEN-MUSHLIN, Aliza: The Twelfth-Century Scriptorium at Frankenthal, in: Linda L.
BROWNRIGG (Hg.): Medieval Book Production. Assessing the Evidence. Proceedings
of the Second Conference of The Seminar in the History of the Book to 1500, Oxford,
July 1988, Los Altos Hills, CA 1990, S. 85-101
COHEN-MUSHLIN, Aliza: Die vier Evangelien, in: Elmar MITTLER (Hg.): Bibliotheca Palatina.
Katalog zur Ausstellung vom 8. Juli bis 2. November 1986, Heiliggeistkirche
Heidelberg, Text- u. Bildbd., 4., verb. Aufl. Heidelberg 1986, Textbd., S. 499,
Nr. S 1.2
Colophons de manuscrits occidentaux des origines au XVIe siècle, hrg. v. d. Bénédictins du
Bouveret, Bd. 3, 5, Freiburg/Schweiz 1973, 1979
COMBALUZIER, Fernand: Un Bénédictionnaire épiscopal du Xe siècle (Ms. 2657 Bibl. SainteGeneviève, Paris), in: Sacris erudiri 14 (1963), S. 286-342
CONTRENI, John J.: Haimo of Auxerre, Abbot of Sasceium (Cessy-les-Bois), and a New
Sermon on I John V, 4-10, in: Revue bénedictine 85 (1975), S. 303-320
CORBIN, Solange: Die Neumen (Paläographie der Musik 1.3), Köln 1977
CORRADINI, Richard: Die Wiener Handschrift Cvp 430*. Ein Beitrag zur Historiographie in
Fulda im frühen 9. Jahrhundert (Fuldaer Hochschulschriften 37), Frankfurt/M. 2000
Corsair. The Online Catalog of The Pierpont Morgan Library,
http://corsair.morganlibrary.org
COXE, Henry O. u. Richard W. HUNT: Bodleian Library. Quarto Catalogues, Bd. 2: Laudian
Manuscripts. Reprinted From the Edition of 1858-1885, with Corrections and
Additions, and an Historical Introduction by R[ichard] W. Hunt, Oxford 1973
COYECQUE, Erneste: Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques de
France, Bd. 19, Paris 1893
CRECELIUS, W[ilhelm]: Deutsche Glossen in Handschriften der Vaticana, in: Alemannia 14
(1886), S. 53f.
CRICK, Julia: An Anglo-Saxon Fragment of Justinus’s Epitome, in: Anglo-Saxon England 16
(1987), S. 181-196
CRIVELLO, Fabrizio, in: ders. u. Costanza SEGRE MONTEL (Hgg.): Carlo Magno e le Alpi.
Viaggio al centro del Medioevo [Ausst.-Kat. Susa – Museo Diocesano di Arte Sacra/
Novalesa – Abbazia Benedettina dei SS. Pietro e Andrea, 25 febbraio – 28 maggio
2006], Mailand 2006
CUISSARD, Ch[arles]: Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques de
France. Départements, Bd. 12, Paris 1889
18
DAUR, Klaus-D. (Hg.): Arnobii Iunioris Commentarii in psalmos (CCL 25), Turnhout 1990
[DE LA MARE, Albinia C.], in: The Douce Legacy. An Exhibition to Commemorate the 150th
Anniversary of the Bequest of Francis Douce (1757-1834), Oxford 1984
DE LA MARE, Albinia C.: The Library of Francesco Sassetti (1421-90), in: Cecil H. CLOUGH
(Hg.): Cultural Aspects of the Italian Renaissance. Essays in Honour of Paul Oskar
Kristeller, Manchester/New York 1976, S. 160-201
DE MARCO, Maria: Letture grammaticali a Lorsch nel s. X, in: Aevum. Rassegna di scienze
storiche, linguistiche, filologiche 31 (1957), S. 273-277
DE MARCO, Maria (Hg.): Tatuini Opera omnia. Ars Tatuini (CCL 133), Turnhout 1968
DE NONNO, Mario: I codici grammaticali latini d’età tardoantica: osservazioni e
considerazioni, in: ders.: Paolo DE PAOLIS u. Louis HOLTZ (Hgg.): Manuscripts and
Tradition of Grammatical Texts from Antiquity to the Renaissance. Proceedings of a
Conference held at Erice, 16-23 october 1997, as the 11th Course of International
School for the Study of Written Records, 2 Bde., Cassino 2000, Bd. 1, S. 133-172
DE ROSSI, Giovanni Battista (Hg.): Inscriptiones christianae urbis Romae septimo saeculo
antiquiores, Bd. 2.1, Rom 1888
DECKER, Anton: Die Hildebold’sche Manuskriptensammlung des Kölner Domes, in:
Festschrift der 43. Versammlung deutscher Philologen und Schulmänner, Bonn 1895,
S. 215-253
DEGENHART, Bernhard: Autonome Zeichnungen bei mittelalterlichen Künstlern, in: Münchner
Jahrbuch der Bildenden Kunst. 3. Folge 1 (1950), S. 93-158
DELISLE, Léopold: Bibliothèque nationale. Manuscrits latins et francais ajoutés aux fonds des
nouvelles acquisitions pendant les années 1875-1891. Inventaire alphabétique, Bd. 1,
Paris 1891
DELISLE, Léopold: Le cabinet des manuscrits de la Bibliothèque Nationale, Bd. 2, Paris 1874
DELISLE, Léopold: Inventaire des manuscrits de la Sorbonne conservés a la Bibliothèque
impériale, sous les numéros 15176-16718 du fonds latin (Inventaire des manuscrits
latins conservés a la Bibliothèque nationale sous les numéros 8823-18613, et faisant
suite a la série dont le catalogue a été publié en 1477 4), Paris 1870
DELISLE, Léopold: Inventaire des manuscrits de Saint-Germain-des-Prés conservés a la
Bibliothèque impériale, sous les numéros 11504-14231 du fonds latin (Inventaire des
manuscrits latins conservés a la Bibliothèque nationale sous les numéros 8823-18613,
et faisant suite a la série dont le catalogue a été publié en 1744 2), Paris 1868
DELISLE, Léopold: Mémoire sur d’anciens sacramentaires, Paris 1886
DELL’OMO, Mariano (Hg.): Virgilio e il Chiostro. Manoscritti di autori classici e civiltà
monastica. [Abbazia di Montecassino, 8 luglio - 8 dicembre 1996], Rom 1996
DENGLER-SCHREIBER, Karin: Scriptorium und Bibliothek des Klosters Michelsberg in
Bamberg (Studien zur Bibliotheksgeschichte 2), Graz 1979
DENIS, Michael: Codices manuscripti theologici Bibliothecae Palatinae Vindobonensis Latini
aliarumque occidentis linguarum, Bd. 1.1, 1.3, Wien 1793, 1795
DENZINGER, Götz: Das Lorscher Evangeliar und seine Ornamentik, in: Hermann SCHEFERS
(Hg.): Das Lorscher Evangeliar. Biblioteca Documentară Batthyáneum, Alba Iulia,
Ms R II 1. Biblioteca Apostolica Vaticana, Codex Vaticanus Palatinus Latinus 50.
Kommentar (Codices e Vaticanis selecti. Series maior 44), Luzern/Vatikanstadt 2000
= ders. (Hg.): Das Lorscher Evangeliar. Eine Zimelie der Buchkunst des
abendländischen Frühmittelalters (Arbeiten der Hessischen Historischen Kommission
N.F. 18), Darmstadt 2000, S. 89-101
19
DI MAJO, Anna, Carlo FEDERICI u. Marco PALMA: Indagine sulla pergamena insulare (secoli
VII-XVI), in: Scriptorium 42 (1988), S. 131-139
DI PASQUALE, Maria Grazia: Versi computistici. Proposte per una nuova edizione, in:
Edoardo D’ANGELO u. Francesco STELLA (Hgg.): Poetry of the Early Medieval
Europe: Manuscripts, Language and Music of the Rhythmical Latin Texts. III
Euroconference for the Digital Edition of the «Corpus of Latin Rhythmical Texts 4th9th Century» (Millennio medievale 39), Florenz 2003, S. 171-181
DIELS, Hermann: Bericht über den Stand des interakademischen Corpus medicorum
antiquorum und erster Nachtrag zu den in den Abhandlungen 1905 und 1906
veröffentlichten Katalogen: Die Handschriften der antiken Ärzte. I. und II. Teil, Berlin
1908
DOBSCHÜTZ, Ernst von (Hg.): Das Decretum Gelasianum de libris recipiendis et non
recipiendis, Leipzig 1912
DOCEN, B. J.: Nachrichten von einigen alten Handschriften der ehemaligen Freysinger
Stiftsbibliothek, in: J. Ch. von ARETIN: Beyträge zur Geschichte und Literatur,
vorzüglich aus den Schätzen der pfalzbaierischen Centralbibliothek zu München,
Bd. 1-9, München 1803-1807, hier Bd. 7 (1806), S. 225-259, 509-534
DOIGNON, Jean (Hg.): Hilaire de Poitiers, Sur Matthieu, Bd. 1 (SC 254), Paris 1978
DOLBEAU, François: Nouvelles recherches sur les manuscrits des anciens Bollandistes, in:
Analecta Bollandiana 129 (2011), S. 395-457
DOLD, Alban: Bedeutsame Reste dreier gregorianischer Sakramentare, in: Ephemerides
liturgicae 50 = N.S. 10 (1936), S. 359-374
DOLD, Alban: Ein vorhadrianisches gregorianisches Palimpsest-Sakramentar in GoldUnzialschrift (Texte und Arbeiten. 1. Abt.: Beiträge zur Ergründung des älteren
lateinischen christlichen Schrifttums und Gottesdienstes 5), Beuron 1919 (vgl. die
Rez. v. K[unibert] MOHLBERG, in: Theologische Revue 18 [1919], Sp. 210-213, 327329)
DOLEZALOVA, Lucie: Reception and its Varieties. Reading, Re-Writing, and Understanding
Cena Cypriani in the Middle Ages (Bochumer Altertumswissenschaftliches
Colloquium 75), Trier 2007
DORA, Cornel, in: Karl SCHMUKI, Peter OCHSENBEIN u. Cornel DORA: Cimelia Sangallensia.
Hundert Kostbarkeiten aus der Stiftsbibliothek St. Gallen, St. Gallen 2000
[DÖRR, Margarete:] Handschriftenkatalog der Bibliothek des Bischöflichen Priesterseminars,
masch. Mainz [o.J.; vor 1963]
DRONKE, Peter: The Medieval Poet and his World (Storia e letteratura 164), Rom 1984
DÜMMLER, Ernst: Die handschriftliche Ueberlieferung der lateinischen Dichtungen aus der
Zeit der Karolinger III, in: Neues Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche
Geschichtskunde 4 (1879), S. 511-582
DÜMMLER, Ernst: Zur Lorscher Beichte, in: Zeitschrift für deutsches Alterthum 10 = N.F. 6
(1875), S. 308
DUMVILLE, David N.: Brown’s ‘Phase I’ and ‘Phase II’ in the Development of Insular Script,
in: ders.: A Palaeographer’s Review: The Insular System of Scripts in the Early
Middle Ages, Bd. 1 (Kansai University, Institute of Oriental and Occidental Studies,
Sources and Materials Series 20.1), Suita, Osaka 1999, S. 57-101
DUMVILLE, David N.: The Importation of Mediterranean Manuscripts into Theodore’s
England, in: Michael LAPIDGE (Hg.): Archbishop Theodore. Commemorative Studies
20
on his Life and Influence (Cambridge Studies in Anglo-Saxon England 11),
Cambridge 1995, S. 96-119
EASTWOOD, Bruce S.: Plinian Astronomical Diagrams in the Early Middle Ages, in: Edward
GRANT u. John E. MURDOCH (Hgg.): Mathematics and its Applications to Science and
Natural Philosophy in the Middle Ages. Essays in Honor of Marshall Clagett,
Cambridge u.a. 1987, S. 141-172
EBERSPERGER, Birgit: Die angelsächsischen Handschriften in den Pariser Bibliotheken. Mit
einer Edition von Ælfrics Kirchweihhomilie aus der Handschrift Paris, BN, lat. 943,
Heidelberg 1999, S. 203
EBNER, Adalbert: Quellen und Forschungen zur Geschichte und Kunstgeschichte des Missale
Romanum im Mittelalter. Iter Italicum, Freiburg i.Br. 1896
EDER, Christine Elisabeth: Die Schule des Klosters Tegernsee im frühen Mittelalter im
Spiegel der Tegernseer Handschriften, in: Studien und Mitteilungen zur Geschichte
des Benediktinerordens und seiner Zweige 83.1/2 (1972), S. 6-155
EHRENSBERGER, Hugo: Libri liturgici Bibliothecae Apostolicae Vaticanae manu scripti,
Freiburg i.Br. 1897
EHRLE, Franz u. Paul LIEBAERT: Specimina codicum Latinorum Vaticanorum (Tabulae in
usum scholarum 3), 2. Aufl. Berlin/Leipzig 1932
EHWALD, Rudolf (Hg.): Aldhelmi Opera (MGH AA 15), Berlin 1919
EIZENHÖFER, Leo: Das Lorscher Sakramentar im Cod. Vat. Pal. lat. 495, in: Friedrich KNÖPP
(Hg.): Die Reichsabtei Lorsch. Festschrift zum Gedenken an ihre Stiftung 764, Bd. 2,
Darmstadt 1977
EIZENHÖFER, Leo u. Hermann KNAUS: Die liturgischen Handschriften der Hessischen
Landes- und Hochschulbibliothek Darmstadt (Die Handschriften der Hessischen
Landes- und Hochschulbibliothek Darmstadt 2), Wiesbaden 1968
ENDLICHER, Stephan: Catalogus codicum philologicorum Latinorum Bibliothecae Palatinae
Vindobonensis (Catalogus codicum manuscriptorum Latinorum Bibliothecae Palatinae
Vindobonensis 1), Wien 1836
ENGELBRECHT, August (Hg.): Tyranni Rufini orationum Gregorii Nazianzeni novem
interpretatio (CSEL 46), Wien/Leipzig 1910
ENGELS, Peter: Das Seligenstädter Zinsregister und die Ersterwähnung des Darmstädter
Stadtteils Arheilgen, in: Archiv für hessische Geschichte und Altertumskunde N.F. 60
(2002), S. 371-386
ERNST, Ulrich: Carmen figuratum. Geschichte des Figurengedichts von den antiken
Ursprüngen bis zum Ausgang des Mittelalters (Pictura et poesis 1),
Köln/Weimar/Wien 1991
ESCUDIER, Denis: Des notations musicales dans les manuscrits non liturgiques antérieurs au
XIIe siècle, in: Bibliothèque de l’École des Chartes 129 (1971), S. 27-48
EUBEL, Konrad: Der hl. Philipp von Zell im Bisthum Speyer, in: Der Katholik. Zeitschrift für
katholische Wissenschaft und kirchliches Leben 76.1 = 3.F. 13 (1896), S. 549-556
EUW, Anton von, in: Erzbischöfliches Diözesanmuseum Köln in Zusammenarb. m. d.
Erzbischöflichen Diözesan- und Dombibliothek (Hgg.): Glaube und Wissen im
Mittelalter. Die Kölner Dombibliothek [Katalogbuch zur Ausst., Erzbischöfliches
Diözesanmuseum Köln, 7. August bis 15. November 1998], München 1998, S. 183f.,
Nr. 28
EUW, Anton von, in: ders. u. Joachim M. PLOTZEK: Die Handschriften der Sammlung Ludwig,
Bd. 1, Köln 1979, S. 147-149
21
EUW, Anton von: Liber viventium Fabariensis. Das karolingische Memorialbuch von Pfäfers
in seiner liturgie- und kunstgeschichtlichen Bedeutung (Studia Fabariensia. Beiträge
zur Pfäferser Klostergeschichte 1), Bern/Stuttgart 1989
EUW, Anton von: Die St. Galler Buchkunst vom 8. bis zum Ende des 11. Jahrhunderts, Textu. Tafelbd. (Monasterium Sancti Galli 3), St. Gallen 2008
EXNER, Matthias: Buchmalerei im Kloster Lorsch. Frühmittelalterliche Miniaturen aus dem
Skriptorium des Reichsklosters, in: Hessisches Landesmuseum Darmstadt u.
Verwaltung der Staatlichen Schlösser und Gärten Hessen (Hgg.): Kloster Lorsch. Vom
Reichskloster Karls des Großen zum Weltkulturerbe der Menschheit. Ausstellung
Museumszentrum Lorsch, 28.5.2011-29.1.2012, Petersberg 2011, S. 330-356
EXNER, Matthias: Das Guntbald-Evangeliar. Ein ottonischer Bilderzyklus und sein
Zeugniswert für die Rezeptionsgeschichte des Lorscher Evangeliars (Quellen und
Studien zur Geschichte und Kunst im Bistum Hildesheim 1), Regensburg 2008
EXNER, Matthias: Die Reste frühmittelalterlicher Wandmalereien in der Lorscher Torhalle.
Bestand, Ergebnisse, Aufgaben, in: Kunst in Hessen und am Mittelrhein 32/33
(1992/93) = Hessisches Landesmuseum Darmstadt u. Staatliche Kunstsammlungen
Kassel (Hgg.): Kloster Lorsch. Berichtsband zum interdisziplinären Symposium am
12. und 13. November 1991 im Hessischen Landesmuseum Darmstadt, [s.l.] 1993,
S. 43-56
EXNER, Matthias: Die Wandmalereifragmente der Nazariuskirche und ihr Verhältnis zur
Lorscher Buchmalerei, in: Hermann SCHEFERS (Hg.): Das Lorscher Evangeliar.
Biblioteca Documentară Batthyáneum, Alba Iulia, Ms R II 1. Biblioteca Apostolica
Vaticana, Codex Vaticanus Palatinus Latinus 50. Kommentar (Codices e Vaticanis
selecti. Series maior 44), Luzern/Vatikanstadt 2000 = ders. (Hg.): Das Lorscher
Evangeliar. Eine Zimelie der Buchkunst des abendländischen Frühmittelalters
(Arbeiten der Hessischen Historischen Kommission N.F. 18), Darmstadt 2000, S. 121129
FAIVRE D’ARCIER, Louis: Histoire et géographie d’un mythe. La circulation des manuscrits
du De excidio Troiae de Darès le Phrygien (VIIIe-XVe siècles) (Mémoires et
documents de l’École des chartes 82), Paris 2006
FALK, Franz: Beiträge zur Rekonstruktion der alten Bibliotheca fuldensis und Bibliotheca
laureshamensis (Beihefte zum Centralblatt für Bibliothekswesen 26), Leipzig 1902
FALK, Franz: Die ehemalige Dombibliothek zu Mainz. Ihre Entstehung, Verschleppung und
Vernichtung nach gedruckten und ungedruckten Quellen (Beihefte zum Centralblatt
für Bibliothekswesen 18), Leipzig 1897
FALK, Franz: Geschichte des ehemaligen Klosters Lorsch an der Bergstraße, Mainz 1866
FALK, Franz: Lorscher Studien, in: Archiv für hessische Geschichte und Altertumskunde
N.F. 8 (1912), S. 297-318
FALMAGNE, Thomas, unter Mitw. v. Luc DEITZ: Die Orvaler Handschriften bis zum Jahr
1628 in den Beständen der Bibliothèque nationale de Luxembourg (Die Handschriften
des Großherzogtums Luxemburg 2), [erscheint voraussichtl. 2015]
FAUSER, Alois u. Hermann GERSTNER (Bearbb.): Aere perennius. Jubiläums-Ausstellung der
Staatlichen Bibliothek Bamberg zur Feier ihres 150jährigen Bestehens, [Bamberg]
1953
FAYE, Christopher U. u. William H. BOND: Supplement to the Census of Medieval and
Renaissance Manuscripts in the United States and Canada, New York 1962
FILLITZ, Hermann: Habens tabulas eburneas. Der Elfenbeinschmuck des Lorscher
Evangeliars, in: Hermann SCHEFERS (Hg.): Das Lorscher Evangeliar. Biblioteca
22
Documentară Batthyáneum, Alba Iulia, Ms R II 1. Biblioteca Apostolica Vaticana,
Codex Vaticanus Palatinus Latinus 50. Kommentar (Codices e Vaticanis selecti.
Series maior 44), Luzern/Vatikanstadt 2000 = ders. (Hg.): Das Lorscher Evangeliar.
Eine Zimelie der Buchkunst des abendländischen Frühmittelalters (Arbeiten der
Hessischen Historischen Kommission N.F. 18), Darmstadt 2000, S. 103-110
FINCH, Chauncey E.: Catalogues and Other Manuscripts from Lorsch, in: Transactions and
Proceedings of the American Philological Association 99 (1968), S. 165-179
FINGERNAGEL, Andreas: Der romanische Bucheinband, in: ders. (Hg.): Geschichte der
Buchkultur, Bd. 4.1: Romanik, Graz 2007, S. 355-408
FINSTERWALDER, Paul Willem: Die Canones Theodori Cantuariensis und ihre
Überlieferungsformen (Untersuchungen zu den Bußbüchern des 7., 8. und 9.
Jahrhunderts 1), Weimar 1929
FISCHER, Bonifatius: Bedae de titulis psalmorum liber, in: Johanne AUTENRIETH u. Franz
BRUNHÖLZL (Hgg.): Festschrift Bernhard Bischoff zu seinem 65. Geburtstag
dargebracht von Freunden, Kollegen und Schülern, Stuttgart 1971, S. 90-110
FISCHER, Hans: Katalog der Handschriften der Königlichen Bibliothek zu Bamberg, Bd. 1,
Abt. 3: Nachträge und Indices, Bamberg 1908
FISCHER, Pieter (Hg.): The Theory of Music from the Carolingian Era up to 1400. Descriptive
Catalogue of Manuscripts, Bd. 2: Italy (Répertoire international des sources musicales
B.3.2), München/Duisburg 1968
FOHLEN, Jeannine: Recherches sur le manuscrit palimpseste Vatican, Pal. lat. 24, in: Scrittura
e civiltà 3 (1979), S. 195-222
FOHLEN, Jeannine, in: Elisabeth PELLEGRIN (Hg.): Les manuscrits classiques latins de la
Bibliothèque Vaticane, Bd. 2.2: Jeannine FOHLEN, Colette JEUDY u. Yves-François
RIOU: Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate, Paris 1982
FORRER, Robert: Unedierte Miniaturen, Federzeichnungen u. Initialen des Mittelalters, Bd. 2,
Straßburg 1907
[FORSHALL, Josiah (Hg.)]: Catalogue of Manuscripts in the British Museum. New Series,
Bd. 1.1: The Arundel Manuscripts, London 1834
FORSTNER, Karl: Die karolingischen Handschriften und Fragmente in den Salzburger
Bibliotheken (Mitteilungen der Gesellschaft für Salzburger Landeskunde.
Ergänzungsbd. 3), Salzburg 1962
FORSTNER, Karl: Schriftfragmente des 8. u. früheren 9. Jahrhunderts in Salzburger
Bibliotheken, in: Scriptorium 14 (1960), S. 235-256
FREHER, Marquard: Corpus Francicae historiae veteris et sincerae [...], Hannover 1613
FRENKEN, Goswin: Zu dem Kataloge der Dombibliothek von 833, in: Klemens LÖFFLER:
Kölnische Bibliotheksgeschichte im Umriß, Köln 1923, S. 53f.
FRIED, Johannes (Hg.): Der Lorscher Rotulus. Vollständige Faksimile-Ausgabe der
Handschrift Ms. Barth. 179 der Stadt- und Universitätsbibliothek Frankfurt am Main.
Kommentar (Codices selecti 99*), Graz 2004
FRIEDMANN, Andreas Urban: Das Bistum von der Römerzeit bis ins hohe Mittelalter, in:
Friedhelm JÜRGENSMEIER (Hg.): Das Bistum Worms. Von der Römerzeit bis zur
Auflösung 1801 (Beiträge zur Mainzer Kirchengeschichte 5), Würzburg 1997, S. 1343
GAMBER, Klaus: Exkurs: Das »Missale Gallicanum Vetus«: Fragmente dreier gallikanischer
Sakramentare, darunter eines aus Oberitalien, in: ders.: Sacramentorum. Weitere
23
Studien zur Geschichte des Meßbuches und der frühen Liturgie (Studia patristica et
liturgica 13), Regensburg 1984, S. 92-94, 176
GAMBER, Klaus: Fragmenta Liturgica IV. 23: Ein fränkisches Kollektar-Fragment aus dem
9./10. Jh., in: Sacris erudiri 19 (1969/70), S. 199-260
GAMBER, Klaus: Neuausgaben wichtiger Sakramentarfragmente, in: Benediktinische
Monatsschrift zur Pflege religiösen und geistigen Lebens 34 (1958), S. 134-136
GAMBER, Klaus: Sakramentartypen. Versuch einer Gruppierung der Handschriften und
Fragmente bis zur Jahrtausendwende (Texte und Arbeiten. 1. Abt.: Beiträge zur
Ergründung des älteren lateinischen christlichen Schrifttums und Gottesdienstes
49/50), Beuron 1958
GAMPER, Rudolf u. Philipp LENZ: Die Makulierung der Handschrift, in: Rudolf GAMPER
[u.a.]: Die Vetus Latina-Fragmente aus dem Kloster St. Gallen. Faksimile, Edition,
Kommentar, Dietikon-Zürich 2012, S. 61-68
GARAND, Monique u. Josette METMAN unter Mitarb. v. Marie-Thérèse VERNET: Catalogue
des manuscrits en écriture latine portant des indications de date, de lieu ou de copiste,
Bd. 1, hrg. v. Charles SAMARAN u. Robert MARICHAL, Paris 1959
GARAND, Monique-Cécile, Geneviève GRAND u. Denis MUZERELLE: Catalogue des
manuscrits en écriture latine portant des indications de date, de lieu ou de copiste,
Bd. 7, hrg. v. Charles SAMARAN (†) u. Robert MARICHAL, Paris 1984
GATTERMANN, Günter (Hg.), Heinz FINGER [u.a.] (Bearbb.): Handschriftencensus Rheinland.
Erfassung mittelalterlicher Handschriften im rheinischen Landesteil von NordrheinWestfalen in einem Inventar (Schriften der Universitäts- und Landesbibliothek
Düsseldorf 18), Wiesbaden 1993
GAVINELLI, Simona: Modelli librari e formazione ideologica centralizzata, in: Carlo Magno e
le Alpi. Atti del XVIII Congresso internazionale di studio sull’alto medioevo. Susa, 1920 ottobre 2006, Novalesa, 21 ottobre 2006, Spoleto 2007, S. 105-139
GERBERT, Martin: Iter Alemannicum, accedit Italicum et Gallicum, 2. durchges. u. korr. Aufl.
St. Blasien 1773
GERBERT, Martin (Hg.): Monumenta veteris liturgicae Alemannicae, Bd. 2, St. Blasien 1779
GERNSHEIM, Walter: Die Buchmalerei der Reichenau, München 1934
GITLBAUER, Michael: De codice Liviano vetustissimo Vindobonensi, Wien 1876
GLASSNER, Christine: Inventar der Handschriften des Benediktinerstiftes St. Paul im
Lavanttal bis ca. 1600, http://www.ksbm.oeaw.ac.at/stpaul/inv/ (Stand: 29.01.2002)
GLAUCHE, Günter: Katalog der lateinischen Handschriften der Bayerischen Staatsbibliothek
München. Die Pergamenthandschriften aus dem Domkapitel Freising, Bd. 1:
Clm 6201-6316 (Catalogus codicum manu scriptorum Bibliothecae Monacensis.
Series nova 3.2.1), Wiesbaden 2000
GLAUCHE, Günter: Katalog der lateinischen Handschriften der Bayerischen Staatsbibliothek
München. Die Pergamenthandschriften aus dem Domkapitel Freising, Bd. 2:
Clm 6317-6437 mit einem Anhang (Catalogus codicum manu scriptorum Bibliothecae
Monacensis. Series nova 3.2.2), Wiesbaden 2011
GLÖCKNER, Karl (Hg.): Codex Laureshamensis, Bd. 1: Einleitung, Regesten, Chronik,
Darmstadt 1929
GNEUSS, Helmut: Handlist of Anglo-Saxon Manuscripts. A List of Manuscripts and
Manuscript Fragments Written or Owned in England up to 1100 (Medieval and
Renaissance Texts and Studies 241), Tempe, AZ 2001
24
GOETZE, Jochen: Ein Herrscherbildnis der karolingischen Zeit aus einer Lorscher
Handschrift, in: Archiv für Diplomatik 18 (1972), S. 130-142
GOLDSCHMIDT, Adolph: Die deutsche Buchmalerei, Bd. 1: Die karolingische Buchmalerei,
Bd. 2: Die ottonische Buchmalerei, Florenz/München 1928
GOLDSCHMIDT, Adolph: Die Elfenbeinskulpturen aus der Zeit der karolingischen und
sächsischen Kaiser, Bd. 2, Berlin 1918 (ND Berlin 1970)
GORMAN, Michael M.: The Encyclopedic Commentary on Genesis Prepared for Charlemagne
by Wigbod, in: Recherches augustiniennes 17 (1982), S. 173-201 (wieder abgedr. in:
ders.: Biblical Commentaries from the Early Middle Ages [Millennio medievale 32],
Florenz 2002, S. 1-29)
GORMAN, Michael M.: The Lorsch De Genesi ad litteram (Oxford, Bodl. Libr. Laud misc.
141) and Two Fragments in the Script of Luxeuil (Berne, A. 91 (8) ; Paris, B.N. lat.
9377), in: Scriptorium 36 (1982), S. 238-245 (wieder abgedr. in: ders.: The
Manuscript Traditions of the Works of St Augustine, Florenz 2001, S. 167-177)
GORMAN, Michael M.: The Oldest Lists of Latin Books, in: Scriptorium 58 (2004), S. 48-63
GORMAN, Michael M.: Wigbod and Biblical Studies under Charlemagne, in: Revue
bénédictine 107 (1997), S. 40-76 (wieder abgedr. in: ders.: Biblical Commentaries
from the Early Middle Ages [Millennio medievale 32], Florenz 2002, S. 200-236)
GOTTLIEB, Theodor: Ueber mittelalterliche Bibliotheken, Leipzig 1890
GOTTLIEB, Theodor: Wer ist der im cod. Montepessulanus 125 genannte Mathias?, in: Eranos
Vindobonensis, Wien 1893, S. 145-152
GRAFINGER, Christine Maria: Straying Hither and Thither: Wanderings of Carolingian
Manuscripts to and from the Vatican Library, in: Anne J. DUGGAN, Joan GREATREX u.
Brenda BOLTON (Hgg.): Omnia disce – Medieval Studies in Memory of Leonard
Boyle, O.P., Aldershot 2005, S. 155-160
Graziano di S. Teresa, Ramenta patristica, in: Ephemerides Carmeliticae 14 (1963), S. 195241
GRIERSON, Ph[ilip]: La bibliothèque de Saint-Vaast d’Arras au XIIe siècle, in: Revue
benedictine 52 (1940), S. 117-140
GRIMM, Jacob: Deutsche Mythologie, 4., v. Elard Hugo MEYER hrg. Ausg., Bd. 1, Berlin 1875
GRÖCHENIG, Hans, Günther HÖDL u. Erhard PASCHER: Katalog der Ausstellung
Handschriftenfragmente von 500-1500, St. Paul i. Lavanttal 1977 = Armarium.
Beiträge zur Kodikologie und zu den Historischen Hilfswissenschaften 1 (1977)
GRYSON, Roger: Altlateinische Handschriften. Manuscrits vieux latins. Répertoire descriptif,
2 Teile (Vetus Latina. Die Reste der altlateinischen Bibel 1.2A-B), Freiburg i.Br.
1999-2004
GRYSON, Roger u. Paul-Augustin DEPROOST: La tradition manuscrite du commentaire de
Jérôme sur Isaïe (livres I et II), in: Scriptorium 43 (1989), S. 175-222
GUGEL, Klaus: Welche erhaltenen mittelalterlichen Handschriften dürfen der Bibliothek des
Klosters Fulda zugerechnet werden?, Teil 1: Die Handschriften, Teil 2: Die
Fragmente aus Handschriften (Fuldaer Hochschulschriften 23a-b), Frankfurt/M. 1995,
1996
GUGUMUS, Johannes Emil: Die Bibliothek des Augustiner-Chorherrenstifts GroßFrankenthal, in: Frankenthal einst und jetzt 1972, H. 2, S. 9-17
GUGUMUS, Johannes Emil: Die Lorscher Kalendarien in Cod. Pal. lat. 485 und 499 der
Vatikanischen Bibliothek, in: Jahrbuch für das Bistum Mainz 8 (1958-60), S. 286-321
25
GUMBERT, Johan P.: Illustrated Inventory of Medieval Manuscripts in Latin Script in the
Netherlands, Bd. 2: Leiden, Universiteitsbibliotheek BPL, Hilversum 2009
HAGENMAIER, Winfried: Die deutschen mittelalterlichen Handschriften der
Universitätsbibliothek und die mittelalterlichen Handschriften anderer öffentlicher
Sammlungen. A: Deutsche Handschriften. B: Lateinische Handschriften. Mit Anhang
(Kataloge der Universitätsbibliothek Freiburg im Breisgau 1.4), Wiesbaden 1988
HAGENMAIER, Winfried: Die lateinischen mittelalterlichen Handschriften der
Universitätsbibliothek Freiburg im Breisgau (Hs. 1-230) (Kataloge der
Universitätsbibliothek Freiburg im Breisgau 1.1), Wiesbaden 1974
HAGGENMÜLLER, Reinhold: Frühmittelalterliche Bußbücher (Paenitentialien) und das
Kloster Lorsch, in: Geschichtsblätter Kreis Bergstraße 25 (1992), S. 125-154
HAGGENMÜLLER, Reinhold: Die Überlieferung der Beda und Egbert zugeschriebenen
Bußbücher (Europäische Hochschulschriften. Reihe III: Geschichte und ihre
Hilfswissenschaften 461), Frankfurt/M. [u.a.] 1991
HALM, Karl: Ueber die Handschriften des Cicero in der ehemaligen Heidelberger, jetzt
Vatikanischen Bibliothek, in: Archiv für Philologie und Pädagogik 15 (1849), S. 165178
HALM, Karl: Zur Handschriftenkunde der Ciceronischen Schriften, München 1850
HALM, Karl, Friedrich KEINZ, Georg THOMAS u. Wilhelm MEYER: Catalogus codicum
Latinorum Bibliothecae Regiae Monacensis, Bd. 1.3 (Catalogus codicum manu
scriptorum Bibliothecae Regiae Monacensis 3.3), München 1873
HALM, Karl, Friedrich KEINZ, Wilhelm MEYER u. Georg THOMAS: Catalogus codicum
Latinorum Bibliothecae Regiae Monacensis, Bd. 2.2 (Catalogus codicum manu
scriptorum Bibliothecae Regiae Monacensis 4.2), München 1876
HALM, Karl, Friedrich KEINZ, Wilhelm MEYER u. Georg THOMAS: Catalogus codicum
Latinorum Bibliothecae Regiae Monacensis, Bd. 2.3 (Catalogus codicum manu
scriptorum Bibliothecae Regiae Monacensis 4.3), München 1878 (ND Wiesbaden
1969)
HALM, Karl u. Wilhelm MEYER: Catalogus codicum Latinorum Bibliothecae Regiae
Monacensis, Bd. 2.1 (Catalogus codicum manu scriptorum Bibliothecae Regiae
Monacensis 4.1), München 1874
HALM, Karl u. Wilhelm MEYER: Catalogus codicum Latinorum Bibliothecae Regiae
Monacensis, Bd. 2.4 (Catalogus codicum manu scriptorum Bibliothecae Regiae
Monacensis 4.4), München 1881
Handschriftencensus Rheinland-Pfalz, http://www.hss-census-rlp.ub.uni-mainz.de
HÄNEL, Gustav F.: Ungedruckte Handschriftenkataloge I. Elenchus Manuscriptorum Nicolai
Sen. Jankowich, in: Neue Jahrbücher für Philologie und Pädagogik oder Kritische
Bibliothek für das Schul- und Unterrichtswesen. Suppl.-Bd. 5 (1839), S. 591-639
HANSELMANN, Jan F.: Die Bücherschenkung des pfälzischen Kurfürsten Ludwigs III. an die
Heidelberger Universität. Mit Edition der Urkunde Generallandesarchiv Karlsruhe
43/2987, in: Walter BERSCHIN (Hg.): Palatina-Studien. 13 Arbeiten zu Codices
Vaticani Palatini latini und anderen Handschriften aus der alten Heidelberger
Sammlung (Miscellanea Bibliothecae Apostolicae Vaticanae 5; Studi e testi 365),
Vatikanstadt 1997, S. 95-127
HANSELMANN, Jan F. u. Walter BERSCHIN: Karolingische Bibliothekskataloge, in: Elmar
MITTLER (Hg.): Bibliotheca Palatina. Katalog zur Ausstellung vom 8. Juli bis
26
2. November 1986, Heiliggeistkirche Heidelberg, Text- u. Bildbd., 4., verb. Aufl.
Heidelberg 1986, Textbd., S. 123f., Nr. C 5.2
HANSSENS, Jean M.: Le texte du „Liber officialis“ d’Amalaire. III. Les manuscrits du „Liber
officialis“, in: Ephemerides liturgicae 47 (1933), S. 225-248
HARRSEN, Meta: Central European Manuscripts in the Pierpont Morgan Library, New York
1958
HARTEL, Wilhelm (Hg.): Magni Felicis Ennodii Opera omnia (CSEL 6), Wien 1882
HARTZHEIM, Joseph: Catalogus historicus criticus codicum mss. Bibliothecae ecclesiae
metropolitanae Coloniensis, Köln 1752
HÄSE, Angelika: Mittelalterliche Bücherverzeichnisse aus Kloster Lorsch. Einleitung, Edition
und Kommentar (Beiträge zum Buch- und Bibliothekswesen 42), Wiesbaden 2002
HAUKE, Hermann: Katalog der lateinischen Fragmente der Bayerischen Staatsbibliothek
München, Bd. 1: Clm 29202-29311 (Catalogus codicum manu scriptorum Bibliothecae
Monacensis 4.12.1), Wiesbaden 1994
HAUKE, Hermann: Katalog der lateinischen Fragmente der Bayerischen Staatsbibliothek
München, Bd. 2: Clm 29315-29520 (Catalogus codicum manu scriptorum Bibliothecae
Monacensis 4.12.2), Wiesbaden 2001
Handschriftliche Notiz von Joseph HAUPT, Kustos der Wiener Hofbibliothek, vom
20.08.1880, http://bibliotheca-laureshamensis-digital.de/view/onb_cod203/0001
Hauswedell & Nolte, Auktionskatalog Wertvolle Bücher des 15.-20. Jahrhunderts.
Handschriften, Autographen zur Auktion 212 (Hamburg, 29./30. April 1976),
Hamburg 1976
HELLMANN, Martin: Stenographische Technik in der karolingischen Patrologie, in: Julia
BECKER, Tino LICHT u. Stefan WEINFURTER (Hgg.): Karolingische Klöster.
Wissenstransfer und kulturelle Innovation (Materiale Textkulturen 4),
Berlin/München/Boston 2015, S. 175-194
HEINEMANN, Otto von: Die Handschriften der herzoglichen Bibliothek zu Wolfenbüttel,
2. Abteilung: Die Augusteischen Handschriften, Teil 3-4, Wolfenbüttel 1898, 1900
HEINEMANN, Otto von: Die Handschriften der herzoglichen Bibliothek zu Wolfenbüttel,
3. Abteilung: Die Weissenburger Handschriften, Wolfenbüttel 1903
HERMANN, Hermann Julius: Die illuminierten Handschriften und Inkunabeln der
Nationalbibliothek in Wien, Bd. 1: Die frühmittelalterlichen Handschriften des
Abendlandes, Leipzig 1923; Bd. 2: Die deutschen romanischen Handschriften
(Beschreibendes Verzeichnis der illuminierten Handschriften in Österreich N.F. 1-2),
Leipzig 1926
HERREN, Michael W.: A Ninth-Century Poem for St. Gall’s Feast Day and the «Ad Sethum»
of Columbanus, in: Studi medievali. Ser. III 24.2 (1983), S. 487-520 (wieder abgedr.
in: ders.: Latin Letters in Early Christian Ireland, Aldershot 1996, Nr. VIII)
HEYNE, Sirka: Studien zur Mainzer und Fuldaer Liturgiegeschichte (Quellen und
Abhandlungen zur mittelrheinischen Kirchengeschichte 73), Mainz 1996
HILG, Hardo: Lateinische mittelalterliche Handschriften in Quarto der Universitätsbibliothek
Augsburg. Die Signaturengruppe Cod. I.2.4° und Cod. II.1.4° (Die Handschriften der
Universitätsbibliothek Augsburg. Erste Reihe: Die lateinischen Handschriften 3),
Wiesbaden 2007
HOFFMANN, Hartmut: Bamberger Handschriften des 10. und des 11. Jahrhunderts (MGH
Schriften 39), Hannover 1995
27
HOFFMANN, Hartmut: Bernhard Bischoff und die Paläographie des 9. Jahrhunderts, in:
Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters 55 (1999), S. 549-590
HOFFMANN, Hartmut: Bücher und Urkunden aus Helmarshausen und Corvey (MGH Studien
und Texte 4), Hannover 1992
HOFFMANN, Hartmut: Buchkunst und Königtum im ottonischen und frühsalischen Reich, Textu. Tafelbd. (MGH Schriften 30.1-2), Stuttgart 1986
HOFFMANN, Hartmut: König Heinrich II., Walker von Trier und der Meister des Registrum
Gregorii, in: ders.: Handschriftenfunde (MGH Studien und Texte 18), Hannover 1997,
S. 1-21
HOFFMANN, Hartmut: Die Paderborner Schreibschule im 11. Jahrhundert, in: Christoph
STIEGEMANN u. Matthias WEMHOFF (Hgg.): Canossa 1077. Erschütterung der Welt.
Geschichte, Kunst und Kultur am Aufgang der Romanik, Bd. 1: Essays, München,
2006, S. 449-464
HOFFMANN, Hartmut: Paläographische Beschreibung des Lorscher Rotulus, in: Johannes
FRIED (Hg.): Der Lorscher Rotulus. Vollständige Faksimile-Ausgabe der Handschrift
Ms. Barth. 179 der Stadt- und Universitätsbibliothek Frankfurt am Main. Kommentar
(Codices selecti 99*), Graz 2004, S. 27-31
HOFFMANN, Hartmut: Schreibschulen des 10. und 11. Jahrhunderts im Südwesten des
Deutschen Reichs. Mit einem Beitrag von Elmar Hochholzer, Text- u. Tafelbd. (MGH
Schriften 53.1-2), Hannover 2004
HOFFMANN, Hartmut: Schreibschulen und Buchmalerei. Handschriften und Texte des 9.-11.
Jahrhunderts (MGH Schriften 65), Hannover 2012
HOFFMANN, Hartmut: Das Skriptorium von Essen in ottonischer und frühsalischer Zeit, in:
Anton VON EUW u. Peter SCHREINER (Hgg.): Kunst im Zeitalter der Kaiserin
Theophanu. Akten des Internationalen Colloquiums, veranstaltet vom SchnütgenMuseum Köln, 13.-15. Juni 1991, Köln 1993, S. 113-153
HOFFMANN, Hartmut: Zum Trierer Skriptorium der Ottonenzeit, in: Deutsches Archiv für
Erforschung des Mittelalters 64 (2008), S. 513-517
HOFMANN, Josef (†) u. Hans THURN: Die Handschriften der Hofbibliothek Aschaffenburg
(Veröffentlichungen des Geschichts- und Kunstvereins Aschaffenburg e.V. 15),
Aschaffenburg 1978
HOLDER, Alfred: Die Reichenauer Handschriften, Bd. 1: Die Pergamenthandschriften (Die
Handschriften der Badischen Landesbibliothek in Karlsruhe 5), Leipzig 1906 (ND mit
bibliograph. Nachträgen Wiesbaden 1970)
HOLTER, Kurt: Der Buchschmuck in Süddeutschland und Oberitalien, in: Wolfgang
BRAUNFELS u. Hermann SCHNITZLER (Hgg.): Karl der Große. Lebenswerk und
Nachleben, Bd. 3: Karolingische Kunst, Düsseldorf 1965, S. 74-114 (wieder abgedr.
in: Kurt HOLTER: Buchkunst – Handschriften – Bibliotheken. Beiträge zur
mitteleuropäischen Buchkultur vom Frühmittelalter bis zur Renaissance, hrg. v. Georg
HEILINGSETZER u. Winfried STELZER, 2 Bde. [Schriftenreihe des Oberösterreichischen
Musealvereins – Gesellschaft für Landeskunde 15-16], Linz 1996. Bd. 1, S. 114-156)
HOLTZ, Louis: La redécouverte de Virgile aus VIIIe et IXe siècles d’après les manuscrits
conservés, in: Lectures médiévales de Virgile. Actes du Colloque organisé par l’École
française de Rome (Rome, 25-28 octobre 1982) (Collection de l’École française de
Rome 80), Rom 1985, S. 9-30
HOLTZMANN, Walther (1891-1963): [handschriftliches] Verzeichnis der Handschriften in der
Domstiftsbibliothek Merseburg. Handschrift C 5 der Bibliothek der Monumenta
28
Germaniae Historica. Digitale Edition, München 2000, http://www.mghbibliothek.de/merseburg/hsc5.htm
HUFFSCHMID, Maximilian: Zur Geschichte der Kirchen und Klöster auf dem Heiligenberg, in:
Neues Archiv für die Geschichte der Stadt Heidelberg und der rheinischen Pfalz 8
(1910), S. 156-174
HUGLO, Michel: Les arts libéraux dans le ‘Liber glossarum’, in: Scriptorium 55 (2001), S. 333 (wieder abgedr. in: ders.: La théorie de la musique antique et médiévale, Aldershot
2005, Nr. III)
HUGLO, Michel: Deux séquences de musique instrumentale, in: Revue de musicologie 76
(1990), S. 77-82
HUGLO, Michel: Origine épigraphique d’une note de copiste, in: Hispania sacra 14 (1961),
S. 445-451
HUNT, Richard W. (Hg.): A Summary Catalogue of Western Manuscripts in the Bodleian
Library at Oxford, Bd. 1: Historical Introduction and Conspectus of Shelf-Marks,
Oxford 1953
HUNT, Richard [u.a.]: The Survival of Ancient Literature. Catalogue of an Exhibition of Greek
and Latin Classical Manuscripts Mainly from Oxford Libraries Displayed on the
Occasion of the Triennial Meeting of the Hellenic and Roman Societies 28 July –
2 August 1975, Oxford 1975
HÜRKEY, Edgar J., in: ders. (Hg.): Schätze aus Pergament. Mittelalterliche Handschriften aus
Frankenthal [Ausst. 19. September – 25. November 2007, Erkenbert-Museum
Frankenthal], Frankenthal 2007, S. 103f., Nr. 1
ILBERG, Johannes: Aus einer verlorenen Handschrift der Tardae passiones des Caelius
Aurelianus, in: Sitzungsberichte der preußischen Akademie der Wissenschaften,
Berlin 1921, S. 819-829
ILBERG, Johannes: Ein weiteres Blatt der Lorscher Handschrift des Caelius Aurelianus, in:
Sitzungsberichte der preußischen Akademie der Wissenschaften. Philosophischhistorische Klasse, Berlin 1922, S. 282-284
Initiale. Catalogue de manuscrits enluminés, http://initiale.irht.cnrs.fr/accueil/index.php
IPPOLITO, Antonella (Hg.): Marii Victorini Explanationes in Ciceronis rhetoricam (CCL 132),
Turnhout 2006
IRBLICH, Eva: Handschriften der Österreichischen Nationalbibliothek als Quellen der
alemannischen Kulturgeschichte des Früh- und Hochmittelalters, in: Montfort.
Vierteljahresschrift für Geschichte und Gegenwart Vorarlbergs 29 (1977), S. 215-223
IRBLICH, Eva: Karl der Große und die Wissenschaft. Ausstellung karolingischer
Handschriften der Österreichischen Nationalbibliothek zum Europa-Jahr 1993, Wien
1993
IRSCH, Nikolaus: Der Dom zu Trier (Die Kunstdenkmäler der Rheinprovinz 13. Die
Kunstdenkmäler der Stadt Trier 1), Düsseldorf 1931
JAFFÉ, Philipp u. Wilhelm WATTENBACH: Ecclesiae Metropolitanae Coloniensis codices
manuscripti, Berlin 1874
JAL, Paul (Hg.): Tite-Live, Histoire romaine, Bd. 31, Paris 1971
JAMES, Montague R.: A Descriptive Catalogue of the Latin Manuscripts in the John Rylands
Library at Manchester, 2 Bde., London 1921 [ND München 1980, in 1 Bd., mit Korr.
u. Erg. v. Frank TAYLOR]
JANSEN, Franz: Die Helmarshausener Buchmalerei zur Zeit Heinrichs des Löwen,
Hildesheim/Leipzig 1933 (ND Bad Karlshafen 1985)
29
JEUDY, Colette: L’Institutio de nomine, pronomine et uerbo de Priscien. Manuscrits et
commentaires médiévaux, in: Revue d’histoire des textes 2 (1972), S. 73-144
JEUDY, Colette: Manuscrits achetés à Paris en 1420 par Louis III, Comte palatin du Rhin, in:
Bibliothek und Wissenschaft 16 (1982), S. 31-40
JEUDY, Colette: La tradition manuscrite des Partitiones de Priscien et la version longue du
commentaire de Rémi d’Auxerre, in: Revue d’histoire des textes 1 (1971), S. 123-143
JEUDY, Colette, in: Elisabeth PELLEGRIN (Hg.): Les manuscrits classiques latins de la
Bibliothèque Vaticane, Bd. 2.2: Jeannine FOHLEN, Colette JEUDY u. Yves-François
RIOU: Fonds Palatin, Rossi, Ste-Marie Majeure et Urbinate, Paris 1982
JEUDY, Colette (†) [u.a.] unter d. Leitung v. Élisabeth PELLEGRIN (†) u. Jean-Paul BOUHOT:
Catalogue des manuscrits médiévaux de la bibliothèque municipale d’Orléans
(Documents, études et repertoires 78), Paris 2010
JEUDY, Colette u. Ludwig SCHUBA: Erhard Knab und die Heidelberger Universität im Spiegel
von Handschriften und Akteneinträgen, in: Quellen und Forschungen aus italienischen
Archiven und Bibliotheken 61 (1981), S. 60-108
JIROUŠKOVÁ, Lenka: Die Visio Pauli. Wege und Wandlungen einer orientalischen Apokryphe
im lateinischen Mittelalter unter Einschluß der alttschechischen und
deutschsprachigen Textzeugen (Mittellateinische Studien und Texte 34),
Leiden/Boston 2006
JÜRGES, P.: Die Ausplünderung der Eberbacher Klosterbibliothek im Dreißigjährigen Kriege,
in: Nassauische Heimatblätter 20 (1916/17), S. 72-84
KARNTHALER, Franz: Das Grazer Priscianfragment, in: Wiener Studien 59 (1941), S. 125133
KEEFE, Susan A.: Water and the Word. Baptism and the Education of the Clergy in the
Carolingian Empire, 2 Bde., Notre Dame, IN 2002
KENNEY, James F.: The Sources for the Early History of Ireland: Ecclesiastical. An
Introduction and Guide (Records of Civilization), New York 1929 (ND New York
1966)
KER, Neil R.: Catalogue of Manuscripts Containing Anglo-Saxon, Oxford 1957 (ND Oxford
1990)
KERN, Anton: Die Handschriften der Universitätsbibliothek Graz, Bd. 2, Wien 1956
KETTEMANN, Rudolf: Gruters Sallust-Ausgabe, in: Elmar MITTLER (Hg.): Bibliotheca
Palatina. Katalog zur Ausstellung vom 8. Juli bis 2. November 1986, Heiliggeistkirche
Heidelberg, Text- u. Bildbd., 4., verb. Aufl. Heidelberg 1986, Textbd., S. 74f., Nr. B
12.2
KIRCHNER, Joachim: Scriptura Latina libraria a saeculo primo usque ad finem medii aevi
LXXVII imaginibus illustrata, München 1955
KLAUSER, Theodor: Ein vollständiges Evangelienverzeichnis der römischen Kirche aus dem
7. Jahrhundert, erhalten im Cod. Vat. Pal. lat. 46, in: Römische Quartalschrift für
christliche Altertumskunde und Kirchengeschichte 35 (1927), S. 113-134 (wieder
abgedr. in: ders.: Gesammelte Arbeiten zur Liturgeschichte, Kirchengeschichte und
christlichen Archäologie, hrg. v. Ernst DASSMANN [Jahrbuch für Antike und
Christentum. Ergänzungsbd. 3], Münster, Westf. 1974, S. 5-21)
KLEMM, Elisabeth, in: Christoph STIEGEMANN u. Matthias WEMHOFF (Hgg.): Canossa 1077.
Erschütterung der Welt. Geschichte, Kunst und Kultur am Aufgang der Romanik,
Bd. 2: Katalog, München, 2006 S. 409f., Nr. 499
30
KLEMM, Elisabeth: Die Anfänge der romanischen Buchmalerei von Helmarshausen bis zur
Mitte des 12. Jahrhunderts, in: Christoph STIEGEMANN u. Matthias WEMHOFF (Hgg.):
Canossa 1077. Erschütterung der Welt. Geschichte, Kunst und Kultur am Aufgang der
Romanik, Bd. 1: Essays, München, 2006, S. 465-481
KLEMM, Elisabeth: Beobachtungen zur Buchmalerei von Helmarshausen. Am Beispiel des
Evangelistenbildes, in: Martin GOSEBRUCH u. Frank N. STEIGERWALD (Hgg.):
Helmarshausen und das Evangeliar Heinrichs des Löwen. Bericht über ein
wissenschaftliches Symposium in Braunschweig und Helmarshausen vom 9. Oktober
bis 11. Oktober 1985 (Schriftenreihe der Kommission für niedersächsische Bau- und
Kunstgeschichte 4), Göttingen 1992, S. 133-164
KLEMM, Elisabeth: Die ottonischen und frühromanischen Handschriften der Bayerischen
Staatsbibliothek, Text- u. Tafelbd. (Katalog der illuminierten Handschriften der
Bayerischen Staatsbibliothek in München 2), Wiesbaden 2004
KNAUS, Hermann: Seligenstädter Handschriften und Inkunabeln in der Hessischen Landesund Hochschulbibliothek Darmstadt, in: Archiv für hessische Geschichte und
Altertumskunde N.F. 28 (1963) = Hessische historische Forschungen. Festschrift für
Ludwig Clemm, S. 113-141
KÖBLER, Gerhard: Altdeutsch. Katalog aller allgemein bekannten Altdeutschhandschriften.
Althochdeutsch, Altsächsisch, Altniederfränkisch (Arbeiten zur Rechts- und
Sprachwissenschaft 60), Gießen-Lahn 2005
KOEHLER, Wilhelm: Die karolingischen Miniaturen, in: Zweiter Bericht über die Arbeiten an
den Denkmälern deutscher Kunst, Berlin 1912
KOEHLER, Wilhelm: Die karolingischen Miniaturen, Bd. 2: Die Hofschule Karls des Großen,
Text- u. Tafelbd., Berlin 1958
KOEHLER, Wilhelm: Die Tradition der Adagruppe und die Anfänge des ottonischen Stiles in
der Buchmalerei, in: Wilhelm WORRINGER, Heribert REINERS u. Leopold SELIGMANN
(Hgg.): Festschrift zum sechzigsten Geburtstag von Paul Clemen, Düsseldorf/Bonn
1926, S. 255-272
KOEHLER, Wilhelm (†) u. Florentine MÜTHERICH (Hgg.): Die karolingischen Miniaturen,
Bd. 6: Die Schule von Reims, Teil 1: Von den Anfängen bis zur Mitte des 9.
Jahrhunderts, Text- u. Tafelbd. (Denkmäler deutscher Kunst), Berlin 1994
KOEHLER, Wilhelm (†) u. Florentine MÜTHERICH (Hgg.): Die karolingischen Miniaturen,
Bd. 7: Die frankosächsische Schule, Text- u. Tafelbd. (Denkmäler deutscher Kunst),
Wiesbaden 2009
KOHLER, Ch[arles]: Catalogue des manuscrits de la Bibliothèque Sainte-Geneviève, Bd. 2
(Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques de France), Paris 1896
KÖHLER, Franz u. Gustav MILCHSACK Die Handschriften der herzoglichen Bibliothek zu
Wolfenbüttel, 4. Abteilung: Die Gudischen Handschriften, Wolfenbüttel 1913
KÖHLER, Helga: C. Sollius Apollinaris Sidonius, Briefe Buch I. Einleitung – Text –
Übersetzung – Kommentar (Bibliothek der klassischen Altertumswissenschaften.
Reihe 2 N.F. 96), Heidelberg 1995
KORTEWEG, Anne S.: De Bernulphuscodex in het Rijksmuseum Het Catharijneconvent en
verwante handschriften, Amsterdam 1979
KORTEWEG, Anne S.: Der Bernulphuscodex in Utrecht und eine Gruppe verwandter
spätreichenauer Handschriften, in: Aachener Kunstblätter 53 (1985), S. 35-76
KRÄMER, Sigrid: Bibliographie Bernhard Bischoff und Verzeichnis aller von ihm
herangezogenen Handschriften (Fuldaer Hochschulschriften 27), Frankfurt/M. 1998
31
KRÄMER, Sigrid: Ex Bibliotheca Reisachiorum, in: Scriptorium 34 (1980), S. 91-95
KRÄMER, Sigrid: German Medieval Libraries Represented in Bodleian Manusripts, in:
Albinia C. DE LA MARE u. Bruce C. BARKER-BENFIELD (Hgg.): Manuscripts at
Oxford. An Exhibition in Memory of Richard William Hunt (1908-1979), Oxford 1980,
S. 131-135
KRÄMER, Sigrid: Handschriftenerbe des deutschen Mittelalters, 2 Teile (Mittelalterliche
Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz. Ergänzungsbd. 1.1-2), München
1989
KRAUS, Hans P.: In Retrospect. A Catalogue of 100 Outstanding Manuscripts Sold in the Last
Four Decades, New York 1978
KRAUS, Hans P.: Monumenta codicum manu scriptorum. An Exhibition Catalogue of
Manuscripts of the 6th to the 17th Centuries from the Libraries of the Monasteries of
St. Catherine, Mount Sinai, Monte Cassino, Lorsch, Nonantola, and from the
collections of Claude, Queen of France [...] Dr. Peter and Irene Ludwig, New York
1974
KRINGS, Bruno: Fragmente karolingischer Handschriften aus dem Hessischen
Hauptstaatsarchiv in Wiesbaden. Ein Beitrag zur Bibliotheksgeschichte des
Prämonstratenserstifts Arnstein, in: Nassauische Annalen 94 (1983), S. 305-318
KRINGS, Bruno: Das Prämonstratenserstift Arnstein a.d. Lahn im Mittelalter (1139-1527)
(Veröffentlichungen der Historischen Kommission für Nassau 48), Wiesbaden 1990
KRISTELLER, Paul Oskar: Iter Italicum. A Finding List of Uncatalogued or Incompletely
Catalogued Humanistic Manuscripts of the Renaissance in Italian and Other
Libraries, Bd. 2, London/Leiden 1967, Bd. 6, London [u.a.] 1992
KRÜGER, Astrid: Beschreibung der Handschrift, in: Johannes FRIED (Hg.): Der Lorscher
Rotulus. Vollständige Faksimile-Ausgabe der Handschrift Ms. Barth. 179 der Stadtund Universitätsbibliothek Frankfurt am Main. Kommentar (Codices selecti 99*),
Graz 2004, S. 51-61
KRÜGER, Ekkehard: Die Schreib- und Malwerkstatt der Abtei Helmarshausen bis in die Zeit
Heinrichs des Löwen (Quellen und Forschungen zur hessischen Geschichte 21),
3 Bde., Darmstadt/Marburg 1972
KRUSCH, Bruno: Die Chronicae des sogenannten Fredegar, in: Neues Archiv der Gesellschaft
für ältere deutsche Geschichtskunde 7 (1882), S. 249-351, 423-516
KRUSCH, Bruno (Hg.): Fredegarii et aliorum Chronica. Vitae sanctorum, (MGH SS rer. Mer.
2), Hannover 1888
KRUSCH, Bruno: Die handschriftlichen Grundlagen der Historia Francorum Gregors von
Tours, in: Historische Vierteljahrschrift 27 (1932), S. 673-757
KRUSCH, Bruno (Hg.): Passiones vitaeque sanctorum aevi Merovingici et antiquiorum aliquot
(MGH SS rer. Mer. 3), Hannover 1896
KRUSCH, Bruno u. Wilhelm LEVISON (Hgg.): Passiones vitaeque sanctorum aevi Merovingici
cum supplemento et appendice (MGH SS rer. Mer. 7), Hannover/Leipzig 1920
KUNZ, Rudolf: Die berühmte Livius-Handschrift des Klosters Lorsch, in: Der Odenwald.
Heimatkundliche Zeitschrift des Breuberg-Bundes 11 (1964), S. 87-91
KUNZ, Rudolf u. Paul SCHNITZER: Die Prämonstratenser-Pröpste des Klosters Lorsch, in:
Heimat- und Kulturverein Lorsch (Hg.): Beiträge zur Geschichte des Klosters Lorsch
(Geschichtsblätter Kreis Bergstraße. Sonderbd. 4), 2., verb. Aufl. Lorsch 1980, S. 335350
32
KUTTNER, Stephan: The Date of the Constitution «Saepe», the Vatican Manuscripts and the
Roman Edition of the Clementines, in: Mélanges Eugène Tisserant, Bd. 4 (Studi e testi
234), Vatikanstadt 1964, S. 427-452 (wieder abgedr. in: Stephan KUTTNER: Medieval
Councils, Decretals, and Collections of Canon Law. Selected Essays [Variorum
Collected Studies Series 126], London 1980, Nr. XIII)
LACKNER, Franz unter Mitarb. v. Alois HAIDINGER: Katalog der Streubestände in Wien und
Niederösterreich, Teil 1 (Österreichische Akademie der Wissenschaften.
Philosophisch-historische Klasse. Denkschriften 272; Veröffentlichungen der
Kommission für Schrift- und Buchwesen des Mittelalters. Reihe II: Verzeichnisse der
Handschriften österreichischer Bibliotheken 5.1), Wien 2000
LAGORIO, Valerie M.: Excerpts from Pliny’s Natural History in Codex Pal. lat. 1577, in:
American Journal of Philology 94 (1973), S. 289-292
LAISTNER, Max L.W.: Source-Marks in Bede Manuscripts, in: The Journal of Theological
Studies 34 (1933), S. 350-354
LANCEL, Serge (Hg.): Gesta conlationis Carthaginiensis anno 411 (CCL 149A), Turnhout
1974
LAPIDGE, Michael: The Anglo-Saxon Library, Oxford 2006
LAPIDGE, Michael: The Archetype of Beowulf, in: Anglo-Saxon England 29 (2000), S. 5-41
LAPORTE, Jean: Notes sur la liturgie de l’abbaye de Murbach au bas Moyen Âge, in: Archives
de l’église d’Alsace N.S. 7 (1956), S. 133-161
LAUER, Philippe (Hg.): Bibliothèque Nationale. Catalogue général des manuscrits latins,
Bd. 2, Paris 1940
LECLERCQ, Henri, in: Dictionnaire d’archéologie chrétienne et de liturgie, Bd. 3.1 (1913),
Sp. 342-344
LEHMANN, Paul (Hg.): Die Admonitio s. Basilii ad filium spiritualem, in: Sitzungsberichte der
Bayerischen Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-historische Klasse,
München 1955, H. 7 (wieder abgedr. in: ders.: Erforschung des Mittelalters.
Ausgewählte Abhandlungen und Aufsätze, Bd. 5, Stuttgart 1962, S. 200-245)
LEHMANN, Paul: Die alte Klosterbibliothek Fulda und ihre Bedeutung, in: ders.: Erforschung
des Mittelalters. Ausgewählte Abhandlungen und Aufsätze, Bd. 1, Leipzig 1941,
S. 213-231 (akualisierter ND, zuerst in: Aus der Landesbibliothek Fulda 2 [1928], S.
5-12)
LEHMANN, Paul: Das älteste Bücherverzeichnis der Niederlande, in: Het Boek. Tijdschrift
voor Boek- en Bibliotheekwezen 12 (1923), S. 207-213 (wieder abgedr. in: ders.:
Erforschung des Mittelalters. Ausgewählte Abhandlungen und Aufsätze, Bd. 1, Leipzig
1941, S. 207-213)
LEHMANN, Paul: Deutschland und die mittelalterliche Überlieferung der Antike, in:
Zeitschrift für Geistesgeschichte 1 (1935), S. 65-74, 136-148 (wieder abgedr. in: ders.:
Erforschung des Mittelalters. Ausgewählte Abhandlungen und Aufsätze, Bd. 3,
Stuttgart 1960, S. 149-172)
LEHMANN, Paul: Franciscus Modius als Handschriftenforscher (Quellen und Untersuchungen
zur lateinischen Philologie des Mittelalters 3.1), München 1908
LEHMANN, Paul: Fuldaer Studien (Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der
Wissenschaften. Philosophisch-philologische und historische Klasse, Jg. 1925, H. 3),
München 1925
LEHMANN, Paul: Eine Geschichte der alten Fuggerbibliotheken, 2 Bde. (Veröffentlichungen
der Schwäbischen Forschungsgemeinschaft bei der Kommission für Bayerische
33
Landesgeschichte. 4. Reihe 3, 5; Studien zur Fugger-Geschichte 12, 15), Tübingen
1956, 1960
LEHMANN, Paul: Johannes Sichardus und die von ihm benutzten Bibliotheken und
Handschriften (Quellen und Untersuchungen zur lateinischen Philologie des
Mittelalters 4.1), München 1911
LEHMANN, Paul: Mitteilungen aus Handschriften, Teil 1 (Sitzungsberichte der Bayerischen
Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-historische Abteilung. Jg. 1929, H. 1),
München 1929; Teil 2 (Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der
Wissenschaften. Philosophisch-historische Abteilung. Jg. 1930, H. 2), München 1929,
1930; Teil 4 (Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften.
Philosophisch-historische Abteilung. Jg. 1933, H. 9), München 1933; Teil 5
(Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften. Philosophischhistorische Abteilung. Jg. 1938, H. 4), München 1938
LEHMANN, Paul (Bearb.): Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz,
Bd. 1: Die Bistümer Konstanz und Chur, München 1918
LEHMANN, Paul: Quot et quorum libri fuerint in libraria Fuldensi, in: Bok- och
bibliotekshistoriska studier tillägnade Isak Collijn på hans 50-årsdag, Uppsala 1925,
S. 47-57
LEHMANN, Paul: Zur Geschichte des Lorscher Livius, in: Philologische Wochenschrift 45
(1925), Sp. 382-384
LEINWEBER, Josef: Der Fuldaer Stiftskustos Johann Knöttel. Ein Beitrag zur Geschichte des
Klosters Fulda und seiner Bibliothek im späten Mittelalter, in: Fuldaer
Geschichtsblätter 48 (1972), S. 126-137
LEITSCHUH, Friedrich: Katalog der Handschriften der Königlichen Bibliothek zu Bamberg,
Bd. 1, Abt. 1, Lfg. 1: Bibelhandschriften, Wiesbaden 1966 (rev. ND der Ausg.
[Bamberg] 1895)
LEITSCHUH, Friedrich: Katalog der Handschriften der Königlichen Bibliothek zu Bamberg,
Bd. 1, Abt. 2, Lfg. 3: Philosophische, naturwissenschaftliche und medicinische
Handschriften, Bamberg 1899
[LEITSCHUH, Friedrich u. Hans FISCHER:] Katalog der Handschriften der Königlichen
Bibliothek zu Bamberg, Bd. 1, Abt. 1, Lfg. 3: Kirchenväter und ältere Theologen,
Bamberg 1903
LEJEUNE, Jean, in: Suzanne COLLON-GEVAERT, Jean LEJEUNE u. Jacques STIENNON: Art
roman dans la vallée de la Meuse aux XIe et XIIe siècles. Textes et commentaires,
Brüssel 1962
LEJEUNE, Jean: Genèse de l’art mosan, in: Wallraf-Richartz-Jahrbuch 15 (1953), S. 47-73
LEONARDI, Claudio: I codici di Marziano Capella, in: Aevum. Rassegna di scienze storiche,
linguistiche, filologiche 33 (1959), S. 443-489 u. 34 (1960), S. 1-99, 411-524
LEROQUAIS, Victor: Les pontificaux manuscrits des bibliothèques publiques de France, Bd. 2,
Paris 1937
LEROQUAIS, Victor: Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques
de France, Bd. 1, Paris 1924
LIBRI, M. Guglielmo: Catalogue of the Extrordinary Collection of Splendid Manuscripts,
Chiefly upon Vellum [Auktionskatalog, S. Leigh SOTHEBY u. John WILKINSON, 28.
März 1859], London 1859
LICHT, Tino: Beobachtungen zum Lorscher Skriptorium in karolingischer Zeit, in: Julia
BECKER, Tino LICHT u. Stefan WEINFURTER (Hgg.): Karolingische Klöster.
34
Wissenstransfer und kulturelle Innovation (Materiale Textkulturen 4),
Berlin/München/Boston 2015, S. 145-162
LIEFTINCK, Gerard I.: Manuscrits datés conservés dans les Pays-Bas. Catalogue
paléographique des manuscrits en écriture latine portant des indications de date,
Bd. 1, Amsterdam 1964
LIEFTINCK, Gerard I.: Paleografie en Handschriftenkunde, Amsterdam 1963
LIEFTINCK, Gerard I. u. Johan P. GUMBERT: Manuscrits datés conservés dans les Pays-Bas.
Catalogue paléographique des manuscrits en écriture latine portant des indications de
date, Bd. 2, Leiden [u.a.] 1988
LIESS, Albrecht: Zur Geschichte des Lorscher Codex, in: Generaldirektion der Staatlichen
Archive Bayerns u. Kuratorium Weltkulturdenkmal Kloster Lorsch e.V. (Hgg.): Codex
Laureshamensis. Urkundenbuch der ehemaligen Fürstabtei Lorsch. Faksimileausgabe
der Handschrift im Staatsarchiv Würzburg, Bd. 2: Begleitband zum Faksimile
(Sonderveröffentlichungen der Staatlichen Archive Bayerns 2), Rothenburg o.d.
Tauber/Insingen, Mfr. 2008, S. 8f.
LINDSAY, Wallace M.: Early Irish Minuscule Script (St. Andrews University Publications 6),
Oxford 1910 (ND Hildesheim/New York 1971)
LINDSAY, Wallace M.: The (Early) Lorsch Scriptorium, in: ders. (Hg.): Palaeographia Latina,
Bd. 3 (St. Andrews University Publications 19), London [u.a.] 1924, S. 5-48
LINDSAY, Wallace M.: A New Clue to the Emendation of Latin Texts, in: Classical Philology
11 (1916), S. 270-277
LINDSAY, Wallace Martin: Notae Latinae. An Account of Abbreviation in Latin Mss. of the
Early Minuscule Period (c. 700-850), Cambridge 1915
LINDSAY, Wallace M. u. Paul LEHMANN: The (Early) Mayence Scriptorium, in: Wallace M.
LINDSAY (Hg.): Palaeographia Latina, Bd. 4 (St. Andrews University Publications
20), London [u.a.] 1925, S. 15-39
Livius. Codex Vindobonensis Lat. 15 phototypice editus, mit e. Vorw. v. Carl WESSELY
(Codices Graeci et Latini photographice depicti 11), Leiden 1907
LÖFFLER, Karl: Die Handschriften des Klosters Zwiefalten (Archiv für Bibliographie, Buchund Bibliothekswesen. Beiheft 6), Linz/Donau 1931
LONGNON, Jean: Les trésors du Musée Condé au château de Chantilly. Le sacramentaire de
Lorsch et la miniature de l’empereur Otton, in: Institut de France. Académie des
beaux-arts 1960/61, S. 71-74
LONGO, Valentina u. Marco PALMA: Alle origini della scrittura beneventana: un sondaggio
sulle più antiche testimonianze documentarie e librarie, in: Giovanni SPINELLI (Hg.):
Il monachesimo italiano dall’età longobarda all’età ottoniana (secc. VIII-X). Atti del
VII Convegno di studi storici sull’Italia benedettina. Nonantola (Modena), 10-13
settembre 2003 (Italia benedettina. Studi e documenti di storia monastica 27), Cesena
2006, S. 535-552
LOO, Tom van de: Conradi de Mure Fabularius (CCM 210), Turnhout 2006
LORIQUET, H[enri]: Rapport présenté à M. le ministre de l’Instruction publique sur
l’identification de fragments de manuscrits trouvés à Calais en 1884, suivi d’un
tableau des déprédations commises en 1816, Arras 1886
LOWE, Elias Avery: The Morgan Golden Gospels: The Date and Origin of the Manuscript, in:
Dorothy MINER (Hg.): Studies in Art and Literature for Belle da Costa Greene,
Princeton 1954, S. 266-279 (wieder abgedr. in: Elias Avery LOWE: Palaeographical
Papers 1907-1965, 2 Bde., hrg. v. Ludwig BIELER, Oxford 1972, Bd. 2, S. 399-416)
35
LUTZE, Eberhard: Die Bilderhandschriften der Universitätsbibliothek Erlangen (Katalog der
Handschriften der Universitätsbibliothek Erlangen 6), Erlangen 1936
MAAG, Natalie: Alemannische Spuren in Lorsch, in: Julia BECKER, Tino LICHT u. Stefan
WEINFURTER (Hgg.): Karolingische Klöster. Wissenstransfer und kulturelle
Innovation (Materiale Textkulturen 4), Berlin/München/Boston 2015, S. 163-173
MABILLON, Jean: De liturgia Gallicana libri tres [...], Paris [1685] (wieder abgedr. in: PL 72,
Sp. 99-382)
MACGREGOR, A[lexander] P.: The Manuscripts of Seneca’s Tragedies: A Handlist, in:
Wolfgang HAASE (Hg.): Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. Geschichte und
Kultur Roms im Spiegel der neueren Forschung, Teil 2: Principat, Bd. 32.2: Sprache
und Literatur (Literatur der julisch-claudischen und der flavischen Zeit [Forts.]),
Berlin/New York 1985, S. 1134-1241
MADAN, Falconer: A Summary Catalogue of Western Manuscripts in the Bodleian Library at
Oxford, Bd. 4, Oxford 1897
MADAN, Falconer u. H[erbert] H.E. CRASTER: A Summary Catalogue of Western Manuscripts
in the Bodleian Library at Oxford, Bd. 2.1, Oxford 1922
MALASPINA, Ermanno (Hg.): L. Annaei Senecae De clementia libri duo (Culture antiche.
Studi e testi 13), 2., erw. u. korr. Aufl. Alessandria 2005
MANGEART, J[acques]: Catalogue descriptif et raisonné des manuscrits de la bibliothèque de
Valenciennes, Paris 1860
MARRONE, Daniela: Vicende editoriali della pentade liviana 41-45: Dal ritrovamento del
codice di Lorsch all’editio princeps di Basilea 1531, in: Maia. Rivista di letterature
classiche 61 (2009), S. 353-364
MARTINIANI-REBER, Marielle: Les textiles IXe-XIIe siècle, in: Byzance. L’art byzantin dans
les collections publiques françaises, [Ausst. Paris], Musée du Louvre, 3 novembre
1992 – 1er février 1993, Paris 1992, S. 370-373
MATTMANN, Romuald: Studie zur handschriftlichen Überlieferung von Ciceros «De
inventione». Die Schweizer Handschriften mit «De inventione» im Verhältnis zu den
ältesten codices, Freiburg, Schweiz 1975
MAYER, H.: Geschichte der Spendung der Sakramente in der alten Kirchenprovinz Salzburg
(Taufe, Firmung und Kommunion), in: Zeitschrift für katholische Theologie 37 (1913),
S. 760-804
MAYER, Hartwig: Althochdeutsche Glossen: Nachträge. Old High German Glosses: A
Supplement, Toronto [1975]
MAYR-HARTING, Henry: Church and Cosmos in Early Ottonian Germany. The View from
Cologne, Oxford 2007
MAZAL, Otto: Byzanz und das Abendland. Ausstellung der Handschriften- und
Inkunabelsammlung der Österreichischen Nationalbibliothek. Handbuch und Katalog,
Graz 1981
MAZAL, Otto, Eva IRBLICH u. István NÉMETH (Hgg.): Wissenschaft im Mittelalter.
Ausstellung von Handschriften und Inkunabeln der Österreichischen
Nationalbibliothek. Prunksaal 1975, 2., verb. Aufl. 1980
MAZZOLI, Giancarlo: Ricerche sulla tradizione medievale del De beneficiis e del De
Clementia di Seneca. III. Storia della tradizione manoscritta, in: Bollettino dei
classici. Serie terza 3 (1982), S. 165-223
MCCORMICK, Michael: Five Hundred Unknown Glosses from the Palatine Virgil (The
Vatican Library, MS. Pal. lat. 1631) (Studi e testi 343), Vatikanstadt 1992
36
MCKENDRICK, Scot u. Kathleen DOYLE: Bible Manuscripts. 1400 Years of Scribes and
Scripture, London 2007
MCKITTERICK, Rosamond: Carolingian Book Production: Some Problems, in: The Library
6th Ser. 12 (1990), S. 1-33 (wieder abgedr. in: dies.: Books, Scribes and Learning in
the Frankish Kingdoms 6th-9th Centuries, Aldershot u.a. 1994, Nr. XII)
MCKITTERICK, Rosamond: History and Memory in the Carolingian World, Cambridge 2004
MCKITTERICK, Rosamond: Nun’s Scriptoria in England and Francia in the Eighth Century,
in: Francia. Forschungen zur westeuropäischen Geschichte 19.1 (1991), S. 1-35
MCNALLY, Robert E.: Isidorian Pseud-Epigrapha in the Early Middle Ages, in: Manuel C.
DÍAZ Y DÍAZ (Hg.): Isidoriana. Colección de estudios sobre Isidoro de Sevilla,
publicados con ocasión del 14 centenario de su nacimiento, León 1961, S. 305-316
MCNAMARA, Martin: Glossa in Psalmos. The Hiberno-Latin Gloss on the Psalms of Codex
Palatinus Latinus 68 (Psalms 39:11-15:7). Critical Edition of the Text together with
Introduction and Source Analysis (Studi e testi 310), Vatikanstadt 1986
Medieval Manuscripts in Dutch Collections, http://www.mmdc.nl/static/site/index.html
MENHARDT, Hermann: Das älteste Handschriftenverzeichnis der Wiener Hofbibliothek von
Hugo Blotius 1576. Kritische Ausgabe der Handschrift Series nova 4451 vom Jahre
1597 mit vier Anhängen (Österreichische Akademie der Wissenschaften.
Philosophisch-historische Klasse. Denkschriften 76), Wien 1957
MENHARDT, Hermann: Verzeichnis der altdeutschen literarischen Handschriften der
Österreichischen Nationalbibliothek, Bd. 1 (Deutsche Akademie der Wissenschaften
zu Berlin. Veröffentlichungen des Instituts für deutsche Sprache und Literatur 13),
Berlin 1960
MENTZEL-REUTERS, Arno (Hg.): Handschriftenarchiv Bernhard Bischoff (Bibliothek der
Monumenta Germaniae Historica, Hs. C 1, C 2) (MGH Hilfsmittel 16), München
1997
MÉRINDOL, Christian de: La production des livres peints à l’abbaye de Corbie au XIIème
siècle. Étude historique et archéologique, 3 Bde., Paris 1976
MERKEL, Joseph: Die Miniaturen und Manuscripte der Königlich Bayerischen Hofbibliothek
in Aschaffenburg, Aschaffenburg 1836
MERTENS, Dieter: Zum Buchbesitz der Kartause Mons Sancti Johannis bei Freiburg im
Breisgau, in: Sönke LORENZ (Hg.): Bücher, Bibliotheken und Schriftkultur der
Kartäuser. Festgabe zum 65. Geburtstag von Edward Potkowski (Contubernium.
Tübinger Beiträge zur Universitäts- und Wissenschaftsgeschichte 59), Stuttgart 2002,
S. 65-81
METZGER, Wolfgang: Die humanistischen, Triviums- und Reformationshandschriften der
Codices Palatini in der Vatikanischen Bibliothek (Cod. Pal. lat. 1461-1914). Mit
Beiträgen von Veit Probst (Kataloge der Universitätsbibliothek Heidelberg 4),
Wiesbaden 2002
MEURGEY, Jacques: Les principaux manuscrits à peintures du Musée Condé à Chantilly, Paris
1930
MEYER, Gustav u. Max BURCKHARDT: Die mittelalterlichen Handschriften der
Universitätsbibliothek Basel. Beschreibendes Verzeichnis. Abteilung B. Theologische
Pergamenthandschriften, Bd. 1, Basel 1960
MEYER, Otto: Überlieferung und Verbreitung des Dekrets des Bischofs Burchard von Worms,
in: Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte. Kanonistische Abteilung 24
(1935), S. 141-183
37
MEYIER, Karel A. de: Codices Vossiani Latini, Bd. 3: Codices in octavo, Leiden 1977
MILLESOLI, Gianluca M.: Il Vere dignum tra simbolo grafico e simbolo concettuale, in: Outi
MERISALO u. Caterina TRISTANO (Hgg.): Dal libro manoscritto al libro stampato. Atti
del Convegno internazionale di studio. Roma, 10-12 dicembre 2009 (Incontri di studio
8), Spoleto 2010, S. 133-150
MITTLER, Elmar (Hg.): Bibliotheca Palatina. Katalog zur Ausstellung vom 8. Juli bis
2. November 1986, Heiliggeistkirche Heidelberg, Text- u. Bildbd., 4., verb. Aufl.
Heidelberg 1986
MITTLER, Elmar: Im Vatikan abgelöste oder erneuerte Einbände, in: ders. (Hg.): Bibliotheca
Palatina. Katalog zur Ausstellung vom 8. Juli bis 2. November 1986, Heiliggeistkirche
Heidelberg, Text- u. Bildbd., 4., verb. Aufl. Heidelberg 1986, S. 534, Nr. T 8
MITTLER, Elmar: Die Universitätsbibliothek Freiburg i.Br. 1795-1823. Personal, Verwaltung,
Übernahme der säkularisierten Bibliotheken (Beiträge zur Freiburger Wissenschaftsund Universitätsgeschichte 35), Freiburg i.Br./München 1971
MOHLBERG, Leo Cunibert: Mittelalterliche Handschriften (Katalog der Handschriften der
Zentralbibliothek Zürich 1), Zürich [1932-]1952
MOHLBERG, Leo Cunibert (Hg.) in Verbindung mit Leo EIZENHÖFER u. Petrus SIFFRIN:
Missale Gallicanum Vetus (Cod. Vat. Palat. lat. 493) (Rerum ecclesiasticarum
documenta. Series maior. Fontes 3), Rom 1958
[MOLHUYSEN, Philip C.]: Bibliotheca Universitatis Leidensis. Codices manuscripti, Bd. 3:
Codices Bibliothecae Publicae Latini, Leiden 1912
MOLINIER, Auguste, in: A. LIÈVRE u. A. MOLINIER: Catalogue général des manuscrits des
bibliothèques publiques de France, Bd. 25, Paris 1894
MÖLLER, Hartmut: Anhang: Die Neumen in Heidelberg, Pal. lat. 864, in: Walter BERSCHIN
(Hg.): Palatina-Studien. 13 Arbeiten zu Codices Vaticani Palatini latini und anderen
Handschriften aus der alten Heidelberger Sammlung (Miscellanea Bibliothecae
Apostolicae Vaticanae 5; Studi e testi 365), Vatikanstadt 1997, S. 25-31
MÖLLER, Hartmut: ‘Fernleihe’ eines Fürstabtes? Membra disiecta eines Tonarius Bernonis
(Vat. Pal. lat. 1344 + Sankt Paul/Kärnten, Stiftsarchiv 110/6), in: Walter BERSCHIN
(Hg.): Palatina-Studien. 13 Arbeiten zu Codices Vaticani Palatini latini und anderen
Handschriften aus der alten Heidelberger Sammlung (Miscellanea Bibliothecae
Apostolicae Vaticanae 5; Studi e testi 365), Vatikanstadt 1997, S. 129-155
MÖLLER, Hartmut: Der Tonarius Bernonis. Rätsel um Gerberts Ausgabe, in: László
DOBSZAY, Agnes PAPP u. Ferenc SEBÖ (Hgg.): Cantus Planus. Papers Read at the
Fourth Meeting, Pécs, Hungary, 3-8 September 1990, Budapest 1992, S. 69-86
MOMMSEN, Theodor (Hg.): Iordanis Romana et Getica (MGH AA 5.1), Berlin 1882
MOMMSEN, Theodor (Hg.): C. Iulii Solini Collectanea rerum memorabilium, 2. Aufl. Berlin
1895
MONTEBAUR, Josef: Studien zur Geschichte der Bibliothek der Abtei St. Eucharius-Matthias
zu Trier (Römische Quartalschrift für christliche Altertumskunde und für
Kirchengeschichte. Suppl. 26), Freiburg i.Br. 1931 (vgl. Paul LEHMANN: Bemerkungen
zu einer bibliotheksgeschichtlichen Arbeit, in: Historische Vierteljahrsschrift 26
[1931], S. 605-610)
MORAW, Peter: Das Stift St. Philipp zu Zell in der Pfalz. Ein Beitrag zur mittelalterlichen
Kirchengeschichte (Heidelberger Veröffentlichungen zur Landesgeschichte und
Landeskunde 9), Heidelberg 1964
38
MORDEK, Hubert: Bibliotheca capitularium regum Francorum manuscripta. Überlieferung
und Traditionszusammenhang der fränkischen Herrschererlasse (MGH Hilfsmittel
15), München 1995
MORDEK, Hubert u. Gerhard SCHMITZ: Neue Kapitularien und Kapitulariensammlungen, in:
Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters 43 (1987), S. 361-439
MORELLI, Mirella u. Maro PALMA: Indagine su alcuni aspetti materiali della produzione
libraria a Nonantola nel secolo IX, in: Scrittura e civiltà 6 (1982), S. 23-98
MOSCHETTI, Guiscardo: I frammenti veronesi del secolo IX delle istituzioni di Giustiniano, in:
ders. (Hg.): Atti del Congresso internazionale di diritto romano e di storia del diritto.
Verona 27-28-29-IX-1948, Bd. 1, Mailand 1951, S. 441-509
MOSTERT, Marco: The Library of Fleury. A Provisional List of Manuscripts ( Middeleeuwse
Studies en Bronnen 3), Hilversum 1989
MRÁZEK-SCHWAB, Edith: Die Francisco-Josephinische Ära bis zum Ende des 19.
Jahrhunderts (1845-1899), in: Josef STUMMVOLL (Hg.): Geschichte der
Österreichischen Nationalbibliothek, Teil 1: Die Hofbibliothek (1368-1922) (Museion.
Veröffentlichungen der Österreichischen Nationalbibliothek N.F. 2.3.1), Wien 1968,
S. 419-496
MUNBY, Alan N.L.: The Catalogues of Manuscripts & Printed Books of Sir Thomas Phillipps.
Their Composition and Distribution (Phillipps Studies 1), Cambridge 1951
MUNBY, Alan N.L.: The Formation of the Phillipps Library up to the Year 1840 (Phillipps
Studies 3), Cambridge 1954
MÜNCH, Christoph: Musikzeugnisse der Reichsabtei Lorsch. Eine Untersuchung der Lorscher
musikalischen Handschriften in der Bibliotheca Palatina in der Vatikanischen
Bibliothek, Lorsch 1993
MUNDING, Emmanuel: Das älteste Kalendar der Reichenau (Aus Cod. Vindob. 1815 saec. IX.
med.), in: Bonifatius FISCHER u. Virgil FIALA (Hgg.): Colligere fragmenta. Festschrift
Alban Dold zum 70. Geburtstag am 7.7.1952 (Texte und Arbeiten 1.2), Beuron 1952,
S. 236-246
MUNK OLSEN, Birger: Les poètes classiques dans les écoles au IXe siècle, in: Louis HOLTZ,
Jean-Claude FREDOUILLE u. Marie-Hélène JULLIEN (Hgg.): De Tertullien aux
Mozarabes. Antiquité tardive et christianisme ancien. Mélanges offerts à Jacques
Fontaine [...] à l’occasion de son 70e anniversaire par ses élèves, amis et collègues,
Bd. 2: VIe-IXe siècles (Collection des études augustiniennes. Série moyen-âge et
temps moderne 26), Paris 1992, S. 197-210
MURATORI, Lodovico Antonio (Hg.): Liturgia Romana vetus [...], Bd. 2, Venedig 1748
MURR, Christoph Gottlieb von: Memorabilia bibliothecarum publicarum Norimbergensium et
universitatis Altdorfinae, Bd. 1, Nürnberg 1786
MÜTHERICH, Florentine: Die Buchmalerei am Hofe Karls des Großen, in: Wolfgang
BRAUNFELS u. Hermann SCHNITZLER (Hgg.): Karl der Große. Lebenswerk und
Nachleben, Bd. 3: Karolingische Kunst, Düsseldorf 1965, S. 9-53
MÜTHERICH, Florentine: Epistola Mathildis Suevae. Zu einer verschollenen Handschrift aus
dem 11. Jahrhundert, in: Frieda DETTWEILER, Herbert KÖLLNER u. Peter Anselm
RIEDL (Hgg.): Studien zur Buchmalerei und Goldschmiedekunst des Mittelalters.
Festschrift für Karl Hermann Usener zum 60. Geburtstag am 19. August 1965,
Marburg a.d. Lahn 1967, S. 137-142
MUTZENBECHER, Almut (Hg.): Sancti Aurelii Augustini De diversis quaestionibus octoginta
tribus. De octo dulcitii quaestiones (CCL 44A), Turnhout 1975
39
MUTZENBECHER, Almut (Hg.): Sancti Aurelii Augustini Quaestiones evangeliorum cum
appendice Quaestionum XVI in Matthaeum (CCL 44B), Turnhout 1980
NEES, Lawrence, in: Lee PREEDY [u.a.] (Hgg.): Medieval Mastery. Book Illumination from
Charlemagne to Charles the Bold, 800-1475 [Ausst.-Kat. Stedelijk Museum Vander
Kelen-Mertens, Leuven, 21 September – 8 December 2002], Turnhout/Löwen 2002
NEES, Lawrence: The Jonathan Gospels (Biblioteca Apostolica Vaticana, Cod. Pal. lat. 46),
in: Susan L’ENGLE u. Gerald B. GUEST (Hgg.): Tributes to Jonathan J.G. Alexander.
The Making and Meaning of Illuminated Medieval & Renaissance Manuscripts, Art &
Architecture, London/Turnhout 2006, S. 85-98
NEES, Lawrence: On Carolingian Book Painters: The Ottoboni Gospels and its
Transfiguration Master, in: The Art Bulletin 83 (2001), S. 209-239
NEMES, Balázs: Die mittelalterlichen Handschriften des Miklós Jankovich im Spiegel
zeitgenössischer Kataloge I, in: Magyar könyvszemle 118 (2002), S. 387-410
NESKE, Ingeborg: Die lateinischen mittelalterlichen Handschriften, Bd. 2: Bibelhandschriften
und Liturgica einschließlich der griechischen Texte (Die Handschriften der
Stadtbibliothek Nürnberg 2.2), Wiesbaden 1987
NICHOLSON, Edward W.B.: Early Bodleian Music, [Bd. 3]: Introduction to the Study of Some
of the Oldest Latin Musical Manuscripts in the Bodleian Library, Oxford,
London/New York 1913
NILGEN, Ursula: Der Codex Douce 292 der Bodleian Library zu Oxford. Ein ottonisches
Evangeliar, Text- u. Tafelbd., Diss. Bonn 1967
NITSCHKE, Brigitte: Die Handschriftengruppe um den Meister des Registrum Gregorii
(Münstersche Studien zur Kunstgeschichte 5), Recklinghausen 1966
NORDENFALK, Carl: The Chronology of the Registrum Master, in: Artur ROSENAUER u.
Gerold WEBER (Hgg.): Kunsthistorische Forschungen. Otto Pächt zu seinem 70.
Geburtstag, Salzburg 1972, S. 62-76
NORDENFALK, Carl: Der Meister des Registrum Gregorii, in: Münchner Jahrbuch der
Bildenden Kunst. Dritte Folge 1 (1950), S. 61-77
NORDENFALK, Carl: Milano e l’arte ottoniana: problemi di fondo sinora poco osservati, in:
Carlo BERTELLI (Hg.): Il millennio ambrosiano, [Bd. 2:] La città del vescovo dai
Carolingi al Barbarossa, Mailand 1988, S. 102-123
O’SULLIVAN, Sinéad (Hg.): Glossae aevi carolini in libros I-II Martiani Capellae De nuptiis
Philologiae et Mercurii (CCM 237), Turnhout 2010
OBHOF, Ute: Das Leben Augustins im ‚Niederrheinischen Augustinusbuch‘ des 15.
Jahrhunderts. Überlieferungs- und Textgeschichte, Teiledition (Germanische
Bibliothek. Reihe 3: Untersuchungen), Heidelberg 1991
[OMONT, Henri], in: Catalogue général des manuscrits des bibliothèques publiques de
France, Bd. 3, Paris 1885
ÖNB-HANNA-Katalog. Handschriften, Nachlässe und Autographen,
http://aleph.onb.ac.at/F?func=file&file_name=login&local_base=ONB06
Online Archivkatalog des Staatsarchivs Basel-Stadt,
http://query.staatsarchiv.bs.ch/query/suchinfo.aspx
OP DE BEECK, Bart: La bibliothèque des Bollandistes à la fin de l’Ancien Régime, in: Robert
GODDING [u.a.] (Hgg.): De Rosweyde aux Acta Sanctorum. La recherche
hagiographique des Bollandistes à travers quatre siècles. Actes du Colloque
international (Bruxelles, 5 octobre 2007) (Subsidia hagiographica 88), Brüssel 2009,
S. 149-284
40
OPPITZ, Ulrich-Dieter u. Kurt HEYDECK: Friedrich August (Gottlieb) Barnheim und seine
Handschriftensammlung, in: Wolfenbütteler Notizen zur Buchgeschichte 31 (2006),
S. 1-21
OTTO, Rita: Zu Mainzer Handschriften des frühen Mittelalters, in: Mainzer Zeitschrift.
Mittelrheinisches Jahrbuch für Archäologie, Kunst und Geschichte 81 (1986), S. 1-32
OWEN, S.G.: On the Montpellier Manuscripts of Persius and Juvenal, in: The Classical
Review 19 (1905), S. 218-223
PÄCHT, Otto u. J[onathan] G. ALEXANDER: Illuminated Manuscripts in the Bodleian Library
Oxford, Bd. 1, 3, Oxford 1966, 1973
Paderborner Repertorium der deutschsprachigen Textüberlieferung des 8. bis 12.
Jahrhunderts, http://www.handschriftencensus.de
PALMER, Nigel F.: Zisterzienser und ihre Bücher. Die mittelalterliche Bibliotheksgeschichte
von Kloster Eberbach im Rheingau unter besonderer Berücksichtigung der in Oxford
und London aufbewahrten Handschriften, Regensburg 1998
PALMER, Nigel F.: Zur Vortragsweise der Wien-Münchener Evangelienübersetzung, in:
Zeitschrift für Deutsches Altertum und Deutsche Literatur 114 (1985), S. 95-118
PARAVICINI, Anke (Hg.): Quid suum virtutis. Eine Lehrdichtung des XI. Jahrhunderts,
Heidelberg 1980
PASSALACQUA, Marina: I codici di Prisciano (Sussidi eruditi 29), Rom 1978
PASSALACQUA, Marina u. Lesley SMITH (Hgg.): Codices Boethiani. A Conspectus of
Manuscripts of the Works of Boethius, Bd. 3 (Warburg Institute Surveys and Texts
28), London/Turin 2001
PATZOLD, Steffen: Correctio an der Basis: Landpfarrer und ihr Wissen im 9. Jh., in: Julia
BECKER, Tino LICHT u. Stefan WEINFURTER (Hgg.): Karolingische Klöster.
Wissenstransfer und kulturelle Innovation (Materiale Textkulturen 4),
Berlin/München/Boston 2015, S. 227-254
PAXTON, Frederick S.: Bonus liber: A Late Carolingian Clerical Manual from Lorsch
(Bibliotheca Vaticana MS Pal. lat. 485), in: Lauren MAYALI u. Stephanie A.J.
TIBBETTS (Hgg.): The Two Laws. Studies in Medieval Legal History Dedicated to
Stephan Kuttner (Studies in Medieval and Early Modern Canon Law 1), Washington,
D.C. 1990, S. 1-30
PELLEGRIN, Elisabeth: Membra disiecta Floriacensia (II), in: Pierre COCKSHAW, MoniqueCécile GARAND u. Pierre JODOGNE (Hgg.): Miscellanea codicologica F. Masai dicata
MCMLXXIX, 2 Bde. (Les publications de Scriptorium 8), Gand 1979, Bd. 1, S. 83-103
(wieder abgedr. in: dies.: Bibliothèques retrouvées. Manuscrits, bibliothèques et
bibliophiles du Moyen Age et de la Renaissance. Recueil d’études publiées de 1938 à
1985, Paris1988, S. 257-277)
PELLEGRIN, Elisabeth: Notes sur quelques recueils de vies de saints utilisés pour la liturgie à
Fleury-sur-Loire au XIe siècle, in: Bulletin d’information de l’Institut de recherche et
d’histoire des textes 12 (1963), S. 7-30, (wieder abgedr. in: dies.: Bibliothèques
retrouvées. Manuscrits, bibliothèques et bibliophiles du Moyen Age et de la
Renaissance. Recueil d’études publiées de 1938 à 1985, Paris1988, S. 233-256)
PERTZ, Georg Heinrich (Hg.): MGH SS 1, Hannover 1826
PERTZ, Karl A.F. (Hg.): Chronicon Laureshamense, in: MGH SS 21, Hannover 1869, S. 334453
PETIT, Françoise: Le fragment 63 de la Bibliothèque de l’Université de Fribourg-en-Brisgau,
in: Codices manuscripti 9 (1983), S. 164-172
41
PETRUCCI, Armando: Alfabetismo ed educazione grafica degli scribi altomedievali (secc. VIIX), in: Peter GANZ (Hg.): The Role of the Book in Medieval Culture. Proceedings of
the Oxford International Symposium, 26 September-1 October 1982, Bd. 1
(Bibliologia 3), Turnhout 1986, S. 109-131
PETRUCCI, Armando: L’onciale romana. Origini, sviluppo e diffusione di una stilizzazione
grafica altomedievale (sec. V-IX), in: Studi medievali Ser. III 12.1 (1971), S. 75-134
PETRUCCI, Armando: Scrittura e libro nell’Italia altomedievale. Il sesto secolo, in: Studi
medievali Ser. III 10.2 (1969), S. 157-213
PETRUCCI, Armando: Virgilio nella cultura scritta romana, in: Virgilio e noi. [None Giornate
Filologiche Genovesi, 23-24 febbraio 1981] (Pubblicazioni dell’Istituto di filologia
classica e medievale 74), Genua 1981, S. 51-72
PFAFF, Carl: Scriptorium und Bibliotheken des Klosters Mondsee im hohen Mittelalter
(Veröffentlichungen der Kommission für Geschichte Österreichs 2), Wien 1967
PFEIFFER, Franz: Forschung und Kritik auf dem Gebiete des deutschen Alterthums II. I.
Lorscher Bienensegen, in: Sitzungsberichte der kaiserlichen Akademie der
Wissenschaften. Philosophisch-historische Klasse 52 (1866), S. 3-87
PHILIPPE, Joseph: L’Évangéliaire de Notger et la chronologie de l’Art mosan des époques
pré-romane et romane (Miniatures, ivoires, orfèvreries), Brüssel 1956 = Académie
royale de Belgique. Classe des beaux-arts. Mémoires. Collection in 8° 2e sér. 10.1
(1956)
PIACENTINI, Paola, in: Teresa DE ROBERTIS u. Gianvito RESTA (Hgg.): Seneca. Una vicenda
testuale. Mostra di manoscritti ed edizioni. Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana,
2 aprile-2 luglio 2004, Florenz 2004, S. 298f.
PLATTE, Adelheid: Heilkundliche Handschriften der Reichsabtei Lorsch, in: Heimat- und
Kulturverein Lorsch (Hg.): Das Lorscher Arzneibuch. Klostermedizin in der
Karolingerzeit. Ausgewählte Texte und Beiträge, 3. Aufl. Lorsch 2002, S. 215-220
PLOTZEK, Joachim M.: Anfänge der ottonischen Trier-Echternacher Buchmalerei, in:
Wallraf-Richartz-Jahrbuch 32 (1970), S. 7-36
PLOTZEK, Joachim M.: Zur Initialmalerei des 10. Jahrhunderts in Trier und Köln, in:
Aachener Kunstblätter 44 (1973), S. 101-128
PONCELET, Albert: Catalogus codicum hagiographicorum Latinorum Bibliothecae Vaticanae
(Subsidia hagiographica 11), Brüssel 1910
PORCHER, Jean: Karolingische Elfenbeine und fränkisch-insulare Handschriften, in: Mainz
und der Mittelrhein in der europäischen Kunstgeschichte. Studien für Wolfgang Fritz
Volbach zu seinem 70. Geburtstag (Forschungen zur Kunstgeschichte und christlichen
Archäologie 6), Wiesbaden 1966, S. 165-178
PÖRTNER, Rudolf: Eine Sammlung lateinischer Gedichte in der Handschrift Wien ÖNB 806
aus dem 12. Jahrhundert, Diss. Tübingen 1989
POULIN, Joseph-Claude: Les libelli dans l’édition hagiographique avant le XIIe siècle, in:
Martin HEINZELMANN (Hg.): Livrets, collections et textes. Études sur la tradition
hagiographique latine (Beihefte der Francia 63), Ostfildern 2006, S. 15-193
POWITZ, Gerhard, in: ders. u. Herbert BUCK, Die Handschriften des Bartholomaeusstifts und
des Karmeliterklosters in Frankfurt am Main (Kataloge der Stadt- und
Universitätsbibliothek Frankfurt am Main 3.2), Frankfurt/M. 1974
POWITZ, Gerhard: Die datierten Handschriften der Stadt- und Universitätsbibliothek
Frankfurt am Main (Datierte Handschriften in Bibliotheken der Bundesrepublik
Deutschland 1), Stuttgart 1984
42
PRATESI, Alessandro: Considerazioni su alcuni codici in capitale della Biblioteca Apostolica
Vaticana, in: Mélanges Eugène Tisserant, Bd. 7 (Studi e testi 237), Vatikanstadt 1964,
S. 243-254
PREAUX, Jean (†): Les manuscrits principaux du De nuptiis Philologiae et Mercurii de
Martianus Capella, in: Guy CAMBIER, Carl DEROUX u. Jean PREAUX (†) (Hgg.):
Lettres latines du moyen âge et de la Renaissance (Collection Latomus 158), Brüssel
1978, S. 76-128
PREISENDANZ, Karl: Zwei neue Exemplare der Ablaßbriefe von 1455, in: Zentralblatt für
Bibliothekswesen 36 (1919), S. 175
PRESSOUYRE, Léon: Le cosmos platonicien de la cathédrale d’Anagni, in: Mélanges
d’archéologie et d’histoire 78 (1966), S. 551-593
Bernard Quaritch Ltd., Auktionskatalog Bookhands of the Middle Ages. Part V: Medieval
Manuscript Leaves zur Auktion 1147 ([London], 1991), [London 1991]
QUENTIN, Henri: Les martyrologes historiques du moyen âge, Paris 1908
QUICHERAT, Jules [1841]: Manuscrits de la bibliothéque d’Arras, in: Catalogue général des
manuscrits des bibliothèques publiques des départements, Bd. 4, Paris 1872, S. 1-426
RÄDLE, Fidel: Studien zu Smaragd von Saint-Mihiel (Medium Aevum. Philologische Studien
29), München 1974
RAMSAY, H.L.: Our Oldest MSS of St. Cyprian, III: The Contents and Order of the
Manuscripts L N P, in: The Journal of Theological Studies 3 (1902), S. 585-594
RAPPMANN, Roland u. Arnold ZETTLER: Die Reichenauer Mönchsgemeinschaft und ihr
Totengedenken im frühen Mittelalter (Archäologie und Geschichte. Freiburger
Forschungen zum ersten Jahrtausend in Südwestdeutschland 5), Sigmaringen 1998
RATJEN, Henning: Verzeichniss von Handschriften der Kieler Universitäts-Bibliothek
Abtheilung 1-4, Kiel 1873
REEVE, John (Hg.): Sacred. Books of the Three Faiths: Judaism, Christianity, Islam [Ausst.Kat. ‘Sacred’, London, British Library, 27. April-23. September 2007], London 2007
REEVE, Michael D.: The Transmission of Florus’ Epitoma de Tito Livio and the Periochae, in:
The Classical Quarterly N.S. 38 (1988), S. 477-491
REEVE, Michael D.: The Transmission of Florus and the Periochae again, in: The Classical
Quarterly N.S. 41 (1991), S. 453-483
REIFFERSCHEID, August: Bibliotheca patrum Latinorum Italica, Bd. 1, H. 5: Die vaticanische
Bibliothek. Bibliotheca Reginensis, Wien 1868, S. 313-414
REUTER, Marianne unter Mitarb. v. Gerhard SCHOTT: Die lateinischen mittelalterlichen
Handschriften der Universitätsbibliothek München. Die Handschriften aus der
Quartreihe (Die Handschriften der Universitätsbibliothek München 5), Wiesbaden
2000
REYNOLDS, Leighton D.: The Transmission of the «De finibus», in: Italia medioevale e
umanistica 35 (1992), S. 1-30
RICCI, Seymour de, unter Mitarb. v. William J. WILSON: Census of Medieval and Renaissance
Manuscripts in the United States and Canada, Bd. 1-2, New York 1935, 1937
RIOU, Yves-François: Chronologie et provenance des manuscrits classiques latins neumés, in:
Revue d’histoire des textes 21 (1991), S. 77-113
ROHR, Christian (Hg.): Der Theoderich-Panegyricus des Ennodius (MGH Studien und Texte
12), Hannover 1995
43
ROSSBACH, Otto: Die handschriftliche Ueberlieferung der Periochae des Livius, in:
Rheinisches Museum für Philologie N.F. 44 (1889), S. 65-103
ROTH, Friedrich W.E.: Aus Handschriften der Mainzer Seminarbibliothek, in: Neues Archiv
der Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde 38 (1913), S. 572-580
ROTH, Friedrich W. E.: Eine Briefsammlung des XII. Jahrhunderts aus dem Kloster Steinfeld,
in: Neues Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde 21 (1896),
S. 558-561
ROTH, Friedrich W.E.: Eine Briefsammlung des Propstes Ulrich von Steinfeld aus dem 12.
Jahrhundert, in: Zeitschrift des Aachener Geschichtsvereins 18 (1896), S. 242-311
ROTH, Friedrich W.E.: Die Handschriften der ehemaligen Benedictiner- und
Cistercienserklöster Nassaus in der k. Landesbibliothek zu Wiesbaden, in: Studien und
Mittheilungen aus dem Benedictiner- und dem Cistercienser-Orden 7.1 (1886), S. 434444
RUMPHORST, Heinrich: Zur musikalischen Gestaltung der Verse Aeneis 4, 424-436 im cod.
Guelf. 66 Gud. Lat. f. 20vb, in: Bernd SCHNEIDER: Vergil. Handschriften und Drucke
der Herzog August Bibliothek. [Ausst. in der Bibliotheca Augusta 5. Oktober 1982 bis
27 März 1983. Mit Beiträgen von Susanne NETZER und Heinrich RUMPHORST]
(Ausstellungskataloge der Herzog August Bibliothek 37), Wolfenbüttel 1982, S. 29-34
RUSCHE, Philip: A Twelfth-Century English Fragment of Justinus’ Epitome, in: Scriptorium
48 (1994), S. 140-146
SACK, Vera: Fundbericht zu Fragment 63 der Universitätsbibliothek Freiburg i. Br., in:
Codices manuscripti 9 (1983), S. 173f.
SAGSTETTER, Maria Rita: Beschreibung der Handschrift, in: Generaldirektion der Staatlichen
Archive Bayerns u. Kuratorium Weltkulturdenkmal Kloster Lorsch e.V. (Hgg.): Codex
Laureshamensis. Urkundenbuch der ehemaligen Fürstabtei Lorsch. Faksimileausgabe
der Handschrift im Staatsarchiv Würzburg, Bd. 2: Begleitband zum Faksimile
(Sonderveröffentlichungen der Staatlichen Archive Bayerns 2), Rothenburg o.d.
Tauber/Insingen, Mfr. 2008, S. 10f.
SALMON, Pierre: Les manuscrits liturgiques latins de la Bibliothèque Vaticane, 5 Bde. (Studi
e testi 251, 253, 260, 267, 270), Vatikanstadt 1968-1972
SANDERUS, Antonius: Bibliotheca Belgica manuscripta [...], Bd. 1, Lille 1641
SAUERLAND, Heinrich V. u. Arthur HASELOFF: Der Psalter Erzbischof Egberts von Trier.
Codex Gertrudianus, in Cividale, Text- u. Tafelbd., Trier 1901
SCHÄFER, Irmhild: Buchherstellung im frühen Mittelalter. Die Einbandtechnik in Freising
(Wolfenbütteler Mittelalter-Studien 14), Wiesbaden 1999
SCHEFERS, Hermann: Beschreibung der Handschrift, in: ders.: Das Lorscher Evangeliar.
Biblioteca Documentară Batthyáneum, Alba Iulia, Ms R II 1. Biblioteca Apostolica
Vaticana, Codex Vaticanus Palatinus Latinus 50. Kommentar (Codices e Vaticanis
selecti. Series maior 44), Luzern/Vatikanstadt 2000 = ders. (Hg.): Das Lorscher
Evangeliar. Eine Zimelie der Buchkunst des abendländischen Frühmittelalters
(Arbeiten der Hessischen Historischen Kommission N.F. 18), Darmstadt 2000, S. 6978
SCHEFERS, Hermann: Das Gedächtnis der Abtei. Lorscher Codex überliefert Klosterchronik
und Urkundensammlung, in: Generaldirektion der Staatlichen Archive Bayerns u.
Kuratorium Weltkulturdenkmal Kloster Lorsch e.V. (Hgg.): Codex Laureshamensis.
Urkundenbuch der ehemaligen Fürstabtei Lorsch. Faksimileausgabe der Handschrift
im Staatsarchiv Würzburg, Bd. 2: Begleitband zum Faksimile
44
(Sonderveröffentlichungen der Staatlichen Archive Bayerns 2), Rothenburg o.d.
Tauber/Insingen, Mfr. 2008, S. 12f.
SCHEFERS, Hermann: Das karolingische Evangeliar in Groß-Frankenthal, in: Edgar J.
HÜRKEY (Hg.): Schätze aus Pergament. Mittelalterliche Handschriften aus
Frankenthal [Ausst. 19. September-25. November 2007, Erkenbert-Museum
Frankenthal], Frankenthal 2007, S. 31-34
SCHEFERS, Hermann (Hg.): Das Lorscher Evangeliar. Biblioteca Documentară Batthyáneum,
Alba Iulia, Ms R II 1. Biblioteca Apostolica Vaticana, Codex Vaticanus Palatinus
Latinus 50. Kommentar (Codices e Vaticanis selecti. Series maior 44),
Luzern/Vatikanstadt 2000 = ders. (Hg.): Das Lorscher Evangeliar. Eine Zimelie der
Buchkunst des abendländischen Frühmittelalters (Arbeiten der Hessischen
Historischen Kommission N.F. 18), Darmstadt 2000
SCHEFERS, Hermann: Das Lorscher Necrolog-Anniversar. Totengedenken im Kloster Lorsch,
Bd. 1: Einführung und Edition (Arbeiten der Hessischen Historischen Kommission
N.F. 27.1), Darmstadt 2007
SCHEFERS, Hermann: Zur Geschichte des Lorscher Evangeliars, in: ders.: Das Lorscher
Evangeliar. Biblioteca Documentară Batthyáneum, Alba Iulia, Ms R II 1. Biblioteca
Apostolica Vaticana, Codex Vaticanus Palatinus Latinus 50. Kommentar (Codices e
Vaticanis selecti. Series maior 44), Luzern/Vatikanstadt 2000 = ders. (Hg.): Das
Lorscher Evangeliar. Eine Zimelie der Buchkunst des abendländischen
Frühmittelalters (Arbeiten der Hessischen Historischen Kommission N.F. 18),
Darmstadt 2000, S. 55-67
SCHEMMEL, Bernhard, in: Luitgar GÖLLER (Hg.): 2003. Das Jahr der Bibel. Das Buch des
Lebens. Begleitband zu den Sonderausstellungen der Bibliothek des
Metropolitankapitels Bamberg im Diözesanmuseum und der Staatsbibliothek Bamberg
in der Neuen Residenz [vom 11. April 2003 bis 13. Juli 2003] (Veröffentlichungen des
Diözesanmuseums Bamberg 14), Bamberg 2003
SCHENKL, Heinrich: Bibliotheca patrum Latinorum Britannica, Bd. 1.2, Wien 1892
[SCHERRER, Gustav]: Verzeichniss der Handschriften der Stiftsbibliothek von St. Gallen, Halle
1875
SCHIFFMANN, Konrad: Die Handschriften der öffentlichen Studienbibliothek in Linz, Linz
1935
SCHILLING, Rosy (Bearb.) u. Georg SWARZENSKI (Hg.): Die illuminierten Handschriften und
Einzelminiaturen des Mittelalters und der Renaissance in Frankfurter Besitz,
Frankfurt/M. 1929
SCHIPKE, Renate: Die mittelalterlichen Handschriften der Ratsschulbibliothek Zwickau:
Bestandsverzeichnis aus dem Zentralinventar mittelalterlicher Handschriften (ZIH)
(Deutsche Staatsbibliothek. Handschrifteninventare 13), Berlin 1990
SCHLECHTER, Armin: Die althochdeutschen Aratorglossen der Handschrift Rom, Bibliotheca
Apostolica Vaticana, Pal. Lat. 1716 und verwandte Glossierungen (Studien zum
Althochdeutschen 20), Göttingen 1993;
SCHLECHTER, Armin: Die althochdeutschen Sedulius-Scottus-Glossen der Frankenthaler
Handschrift Vat. Pal. lat. 242, in: Walter BERSCHIN (Hg.): Palatina-Studien. 13
Arbeiten zu Codices Vaticani Palatini latini und anderen Handschriften aus der alten
Heidelberger Sammlung (Miscellanea Bibliothecae Apostolicae Vaticanae 5; Studi e
testi 365), Vatikanstadt 1997, S. 175-235
45
SCHMATZ, Monika: Das Lorscher Necrolog-Anniversar. Totengedenken im Kloster Lorsch,
Bd. 2: Prosopographische Untersuchung (Arbeiten der Hessischen Historischen
Kommission N.F. 27.2), Darmstadt 2007
SCHMIDT, Adolf: Mittheilungen aus Darmstädter Handschriften. III. Zinsregister und
Urkunden der Abtei Seligenstadt, in: Neues Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche
Geschichtskunde 13.3 (1888), S. 607-613
SCHMITZ, Gerhard: Schuld und Strafe. Eine unbekannte Stellungnahme des Rathramnus von
Corbie zur Kindestötung, in: Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters 38
(1982), S. 363-387
SCHNEIDER, Bernd, in: Wolfenbütteler Cimelien. Das Evangeliar Heinrichs des Löwen in der
Herzog August Bibliothek [Ausst. in den musealen Räumen der Herzog August
Bibliothek vom 14. April bis 16. Juli 1989] (Ausstellungskataloge der Herzog August
Bibliothek 58), Weinheim 1989
SCHNEIDER, Bernd: Vergil. Handschriften und Drucke der Herzog August Bibliothek. [Ausst.
in der Bibliotheca Augusta 5. Oktober 1982 bis 27 März 1983. Mit Beiträgen von
Susanne NETZER und Heinrich RUMPHORST] (Ausstellungskataloge der Herzog August
Bibliothek 37), Wolfenbüttel 1982
SCHNEIDER, Constantin: Katalog der Musicalia der Österreichischen Nationalbibliothek Wien
(cod. 1-15500), Wien 1928 (handschriftl. Katalog, Wien, ÖNB, Ser. n. 46902-46912,
http://www.oeaw.ac.at/kmf/cvp/schneider/schneider.pdf)
SCHNEIDER, Karin: Die lateinischen mittelalterlichen Handschriften, Bd. 1: Theologische
Handschriften (Die Handschriften der Stadtbibliothek Nürnberg 2.1), Wiesbaden 1967
SCHNITZER, Paul (Bearb.): Handschriften aus dem Kloster Lorsch. Zur 1200-Jahrfeier der
Stadt Lorsch im Jahre 1964 [...]. Katalog, [Lorsch 1964]
SCHOHE, Erich: Handschriftenausstellung, in: Das schöne Franken 4 (1933), S. 9-11
SCHOLZ, Sebastian: Karolingische Buchstaben in der Lorscher Torhalle. Versuch einer
paläographischen Einordnung, in: Helga GIERSIPEN u. Raymund KOTTJE (Hgg.):
Inschriften bis 1300. Probleme und Aufgaben ihrer Erforschung. Referate der
Fachtagung für mittelalterliche und frühneuzeitliche Epigraphik, Bonn 1993
(Abhandlungen der Nordrhein-Westfälischen Akademie der Wissenschaften 94),
Opladen 1995, S. 103-123
SCHÖNHERR, Alfons: Die mittelalterlichen Handschriften der Zentralbibliothek Solothurn,
Solothurn 1964
The Schøyen Collection, Checklist of Manuscripts. 4. Palaeography. 4.3. Latin Book Scripts.
4.3.3. Carolingian Minuscule, MS 617,
http://www.schoyencollection.com/carolingian.html#617
SCHRAMM, Percy Ernst: Die deutschen Kaiser und Könige in Bildern ihrer Zeit, 751-1190, v.
Florentine MÜTHERICH hrg. Neuaufl. München 1983
SCHRAMM, Percy Ernst u. Florentine MÜTHERICH: Denkmale der deutschen Könige und
Kaiser, Bd. 1 (Veröffentlichungen des Zentralinstituts für Kunstgeschichte in
München 2), 2., erg. Aufl. München 1981
SCHRIMPF, Gangolf (Hg.) in Zusammenarb. mit Josef LEINWEBER (†) u. Thomas MARTIN:
Mittelalterliche Bücherverzeichnisse des Klosters Fulda und andere Beiträge zur
Geschichte der Bibliothek des Klosters Fulda im Mittelalter (Fuldaer Studien.
Schriftenreihe der Theologischen Fakultät 4), Frankfurt/M. 1992
SCHRÖTER, Ernst: Walahfrids deutsche Glossierung zu den biblischen Büchern Genesis bis
Regum II und der althochdeutsche Tatian [Hermaea 16], Halle/S. 1926
46
SCHUBA, Ludwig: Ein Beispiel der Nutzung im 18. Jahrhundert: Martin Gerbert und der
Tonarius Bernos von Reichenau, in: Elmar MITTLER (Hg.): Bibliotheca Palatina.
Katalog zur Ausstellung vom 8. Juli bis 2. November 1986, Heiliggeistkirche
Heidelberg, Text- u. Bildbd., 4., verb. Aufl. Heidelberg 1986, Textbd., S. 481, Nr. H
4.3
SCHUBA, Ludwig: Die Quadriviums-Handschriften der Codices Palatini Latini in der
Vatikanischen Bibliothek (Kataloge der Universitätsbibliothek Heidelberg 2),
Wiesbaden 1992
SCHULTE, Wolfgang: Die althochdeutsche Glossierung der Dialoge Gregors des Großen
(Studien zum Althochdeutschen 22), Göttingen 1993
SCHUNKE, Ilse: Die Einbände der Palatina in der Vatikanischen Bibliothek, 2 Bde. (Studi e
testi 216-218), Vatikanstadt 1962
SCHUNKE (†), Ilse, fortgef. v. Konrad VON RABENAU: Die Schwenke-Sammlung gotischer
Stempel- und Einbanddurchreibungen, Bd. 2: Werkstätten (Beiträge zur
Inkunabelkunde. Dritte Folge 10), Berlin 1996
SEIDER, Richard: Beiträge zur Geschichte der antiken Liviushandschriften, in: Bibliothek und
Wissenschaft 14 (1980), S. 128-152
SEIDER, Richard: Beiträge zur Geschichte und Paläographie der antiken Cicerohandschriften,
in: Bibliothek und Wissenschaft 13 (1979), S. 101-149
SEIDER, Richard: Beiträge zur Geschichte und Paläographie der antiken Vergilhandschriften,
in: Herwig GÖRGEMANNS u. Ernst A. SCHMIDT (Hgg.): Studien zum antiken Epos
(Beiträge zur klassischen Philologie 72), Meisenheim am Glan 1976, S. 129-172
SEIDER, Richard: Paläographie der lateinischen Papyri, Bd. 2.1, Stuttgart 1978
SEIDER, Richard: Palimpsest. Die Lorscher alttestamentliche Palimpsesthandschrift, in: Elmar
MITTLER (Hg.): Bibliotheca Palatina. Katalog zur Ausstellung vom 8. Juli bis 2.
November 1986, Heiliggeistkirche Heidelberg, Text- u. Bildbd., 4., verb. Aufl.
Heidelberg 1986, Textbd., S. 115f., Nr. C 2.2
SEIDER, Richard: Vergilius Palatinus, in: Elmar MITTLER (Hg.): Bibliotheca Palatina.
Katalog zur Ausstellung vom 8. Juli bis 2. November 1986, Heiliggeistkirche
Heidelberg, Text- u. Bildbd., 4., verb. Aufl. Heidelberg 1986, Textbd., S. 114f.,
Nr. C 2.1
SENGUERDIUS, Wolferdus, Jacobus GRONOVIUS u. Johannes HEYMAN: Catalogus librorum
tam impressorum quam manuscriptorum Bibliothecae Publicae Universitatis
Lugduno-Batavae, Leiden 1716
SIEDE, Irmgard, in: Alfried WIECZOREK u. Hans-Martin HINZ (Hgg.): Europas Mitte um 1000,
Stuttgart 2000, Katalogbd.
SIEVERS, Eduard (Hg.): Oxforder Benedictinerregel (Tübinger Universitätsschriften), Halle/S.
1887
SIEWERT, Klaus: Glossenfunde. Volkssprachiges zu lateinischen Autoren der Antike und des
Mittelalters (Studien zum Althochdeutschen 11), Göttingen 1989
SILVA-TAROUCA, Carlo: Giovanni «archicantor» di S. Pietro a Roma e l’«Ordo Romanus» da
lui composto (anno 680), in: Miscellanea Giovanni Battista de Rossi, Teil 1 (Atti della
Pontificia Accademia Romana di Archeologia. Ser. III. Memorie 1.1), Rom 1923,
S. 159-219
SIMS-WILLIAMS, Patrick: Milred of Worcester’s Collection of Latin Epigrams and its
Continental Counterparts, in: Anglo-Saxon England 10 (1982), S. 21-38
47
SKEMER, Don C.: Medieval & Renaissance Manuscripts in the Princeton University Library,
Bd. 1, Princeton, NJ 2013
SMITS VAN WAESBERGHE, Joseph (Hg.) unter Mitarb. v. Peter FISCHER u. Christian MAAS:
The Theory of Music from the Carolingian Era up to 1400. Descriptive Catalogue of
Manuscripts, Bd. 1 (Répertoire international des sources musicales B.3.1),
München/Duisburg 1961
Sotheby’s, Auktionskatalog Bibliotheca Phillippica. Catalogue of a Further Portion of the
Renowned Library Formed by the Late Sir Thomas Phillipps [...] Comprising ThirtyFour Illuminated Manuscripts of the Highest Interest & Importance Which Will Be
Sold by Auction by Messrs. Sotheby & Co. [...] on Monday, the 1st of July, 1946,
[London 1946]
Sotheby’s, Auktionskatalog The History of Western Script: Sixty Important Manuscript
Leaves from the Schøyen Collection zur Auktion L12242 (London, 10. Juli 2012),
London [2012]
SPILLING, Herrad: Angelsächsische Schrift in Fulda, in: Artur BRALL (Hg.): Von der
Klosterbibliothek zur Landesbibliothek. Beiträge zum zweihundertjährigen Bestehen
der Hessischen Landesbibliothek Fulda (Bibliothek des Buchwesens 6), Stuttgart
1978, S. 47-98
SPILLING, Herrad: Das Fuldaer Skriptorium zur Zeit des Hrabanus Maurus, in: Raymund
KOTTJE u. Harald ZIMMERMANN (Hgg.): Hrabanus Maurus. Lehrer, Abt und Bischoff
(Akademie der Wissenschaften und der Literatur. Abhandlungen der geistes- und
sozialwissenschaftlichen Klasse. Einzelveröffentlichung 4), Wiesbaden 1982, S. 165181
STAAB, Franz: Die Mainzer Kirche. Konzeption und Verwirklichung in der Bonifatius- und
Theonesttradition, in: Stefan WEINFURTER (Hg.): Die Salier und das Reich, Bd. 2: Die
Reichskirche in der Salierzeit, Sigmaringen 1991, S. 31-77
STADELMAIER, Michael (Hg.): Die Collectio Sangermanensis XXI titulorum. Eine
systematische Kanonessammlung der frühen Karolingerzeit. Studien und Edition
(Freiburger Beiträge zur mittelalterlichen Geschichte. Studien und Texte 16),
Frankfurt/M. [u.a.] 2004
STAMM, Gerhard, in: HEINZER, Felix u. Gerhard STAMM: Die Handschriften von St. Peter im
Schwarzwald, 2. Teil: Die Pergamenthandschriften (Die Handschriften der Badischen
Landesbibliothek in Karlsruhe 10.2), Wiesbaden 1984
STAUB, Kurt Hans, in: ders. u. Erich ZIMMERMANN: Bücher als Kunstwerke, kostbare
Handschriften und Pressendrucke aus der Landes- und Hochschulbibliothek
Darmstadt. Ausstellung im Schloßmuseum Darmstadt vom 28. Mai bis 27. Juni 1982,
in der Landesvertretung Hessen in Bonn vom 7. Juli bis 28. Juli 1982, Darmstadt 1982
STAUB, Kurt Hans: Bibelhandschriften; Hermann KNAUS: Ältere theologische Texte (Die
Handschriften der hessischen Landes- und Hochschulbibliothek Darmstadt 4),
Wiesbaden 1979
STEENBOCK, Frauke: Der kirchliche Prachteinband im frühen Mittelalter von den Anfängen
bis zum Beginn der Gotik, Berlin 1965
STEGER, Hugo: David rex et propheta. König David als vorbildliche Verkörperung des
Herrschers und Dichters im Mittelalter, nach Bilddarstellungen des achten bis
zwölften Jahrhunderts (Erlanger Beiträge zur Sprach- und Kunstwissenschaft 6),
Nürnberg 1961
48
STEINMANN, Martin (Bearb.): Die Handschriften der Universitätsbibliothek Basel. Register zu
den Abteilungen C I - C VI, D - F sowie zu weiteren mittelalterlichen Handschriften
und Fragmenten, Basel 1998
STEINMANN, Martin: Die Handschriften der Universitätsbibliothek Basel. Uebersicht über die
Bestände und deren Erschliessung (Publikationen der Universitätsbibliothek Basel 1),
2., nachgef. Aufl. Basel 1987
STEINMEYER, Elias von: Die jüngeren Handschriften der Erlanger Universitätsbibliothek,
Erlangen 1913
STEINMEYER, Elias von u. Eduard SIEVERS: Die althochdeutschen Glossen, 5 Bde., Berlin
1879-1922
STEVENS, Wesley M.: Ars computi quomodo inventa est, in: Richard CORRADINI, Max
DIESENBERGER u. Meta NIEDERKORN-BRUCK (Hgg.): Zwischen Niederschrift und
Wiederschrift. Hagiographie und Historiographie im Spannungsfeld von
Kompendienüberlieferung und Editionstechnik (Österreichische Akademie der
Wissenschaften. Philosophisch-historische Klasse. Denkschriften 405; Forschungen
zur Geschichte des Mittelalters 18), Wien 2010 S. 29-65
STEVENSON Iun., Enrico: Codices Palatini Latini Bibliothecae Vaticanae, Bd. 1, Rom 1886
STEVENSON Iun., Enrico: Inventario dei libri stampati palatino-vaticani, Bd. 1.2, Rom 1889,
Bd. 2.1, Rom 1886
STEVENSON, Jane B.: The ‘Laterculus Malalianus’ and the School of Archbishop Theodore
(Cambridge Studies in Anglo-Saxon England 14), Cambridge 1995
STEVENSON, Jane B.: Theodore and the Laterculus Malalianus, in: Michael LAPIDGE (Hg.):
Archbishop Theodore. Commemorative Studies on his Life and Influence (Cambridge
Studies in Anglo-Saxon England 11), Cambridge 1995, S. 204-221
STOLL, Ulrich: Das ‚Lorscher Arzneibuch‘. Ein medizinisches Kompendium des 8.
Jahrhunderts (Codex Bambergensis medicinalis 1). Text, Übersetzung und
Fachglossar (Sudhoffs Archiv. Beihefte 28), Stuttgart 1992
STOLL, Ulrich: Das ‚Lorscher Arzneibuch‘. Ein Überblick über Herkunft, Inhalt und
Anspruch des ältesten Arzneibuchs deutscher Provenienz, in: Gundolf KEIL u. Paul
SCHNITZER (Hgg.): Das Lorscher Arzneibuch und die frühmittelalterliche Medizin.
Verhandlungen des medizinhistorischen Symposiums im September 1989 in Lorsch
(Geschichtsblätter Kreis Bergstraße. Sonderbd. 12), Lorsch 1991, S. 61-80
STOPPACCI, Patrizia: I manoscritti, in: Francesco STELLA (Hg.): Corpus rhythmorum musicum
saec. IV-IX, Bd. 1: Songs in non-liturgical sources / Canti di tradizione non liturgica,
Teil 1: Lyrics / Canzoni (Millennio medievale 72), Florenz 2007, S. LIII-CXVII
STORK, Hans-Walter u. Sascha KÄUPER, in: Christoph STIEGEMANN u. Matthias WEMHOFF
(Hgg.): 799. Kunst und Kultur der Karolingerzeit. Katalog der Ausstellung Paderborn
1999, Mainz 1999, Bd. 1, S. 37-39
STRECKER, Karl (Hg.): Die lateinischen Dichter des deutschen Mittelalters, Bd. 6.1:
Nachträge zu den Poetae aevi Carolini (MGH PL 6.1), Weimar 1951
SUCKALE-REDLEFSEN, Gude: Die Handschriften des 8. bis 11. Jahrhunderts der
Staatsbibliothek Bamberg, Text- u. Tafelbd. (Katalog der illuminierten Handschriften
der Staatsbibliothek Bamberg 1.1-2), Wiesbaden 2004
SURMANN, Ulrike: Lorscher Evangeliar, in: Erzbischöfliches Diözesanmuseum Köln (Hg.):
Biblioteca Apostolica Vaticana. Liturgie und Andacht im Mittelalter [Ausst. vom 9.
Oktober 1992 bis 10. Januar 1993], Stuttgart/Zürich 1992, S. 74-77
49
SURMANN, Ulrike: Psalter vom Heiligenberg, in: Erzbischöfliches Diözesanmuseum Köln
(Hg.): Biblioteca Apostolica Vaticana. Liturgie und Andacht im Mittelalter [Ausst.
vom 9. Oktober 1992 bis 10. Januar 1993], Stuttgart/Zürich 1992, S. 102f.
SUYSKEN, Constantin: De s. Emmerammo episc. mart. [...]. Commentarius praevius, in: Acta
sanctorum Septembris [...], Bd. 6, Antwerpen 1757, Sp. 454A-474B
SWARZENSKI, Georg: Die Regensburger Buchmalerei des X. und XI. Jahrhunderts. Studien
zur Geschichte der deutschen Malerei des frühen Mittelalters (Denkmäler der
süddeutschen Malerei des frühen Mittelalters 1), Leipzig 1901
SZIRMAI, János A.: The Archaeology of Medieval Bookbinding, Aldershot [u.a.] 1999
Tabulae codicum manu scriptorum praeter Graecos et Orientales in Bibliotheca Palatina
Vindobonensi asservatorum, hrg. v. d. Academia Caesarea Vindobonensis, Bd. 1-2,
Wien 1864, 1868
TARRANT, Jacqueline: The Manuscripts of the Constitutiones Clementinae. Part II: Napoli to
Zwettl, in: Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte. Kanonistische
Abteilung 71 (1985), S. 76-146
Das tausendjährige St. Blasien. 200jähriges Domjubiläum. Ausstellung im Kolleg St. Blasien,
Abteiflügel, vom 2. Juli bis 2. Oktober 1983, Bd. 1: Katalog, 2., erg. Aufl. Karlsruhe
1984
TEEUWEN, Mariken: Harmony and the Music of the Spheres. The Ars Musica in NinthCentury Commentaries on Martianus Capella (Mittellateinische Studien und Texte
30), Leiden/Boston/Köln 2002
THIEL, Erich: Neue Studien zur ornamentalen Buchmalerei des früheren Mittelalters, in:
Archiv für Geschichte des Buchwesens 11 (1970), Sp. 1057-1128
THOMA, Herbert: Althochdeutsche Bibelglossen aus Lorsch im Codex Vaticanus Pal. lat. 14,
in: Beiträge zur Geschichte der deutschen Sprache und Literatur. Sonderbd. 82
(Halle/S. 1961), S. 137f.
THOMA, Herbert: Altdeutsches aus vatikanischen und Münchener Handschriften, in: Beiträge
zur Geschichte der deutschen Sprache und Literatur 85 (1963), S. 220-247
THURN, Hans: Bestand bis zur Säkularisierung. Erwerbungen und Zugänge bis 1803 (Die
Handschriften der Universitätsbibliothek Würzburg 5), Wiesbaden 1994
THURN, Hans: Die Pergamenthandschriften der ehemaligen Dombibliothek (Die
Handschriften der Universitätsbibliothek Würzburg 3.1), Wiesbaden 1984
THURN, Hans: Die Würzburger Dombibliothek des frühen Mittelalters, in: Würzburger
Diözesangeschichtsblätter 54 (1992), S. 55-67
TIBBETS, Sidney: Praescriptiones, Student Scribes and the Carolingian Scriptorium, in:
Herrad SPILLING (Hg.): La collaboration dans la production de l’écrit médiéval. Actes
du XIIIe colloque du Comité international de paléographie latine (Weingarten, 22-25
septembre 2000) (Matériaux pour l’histoire publiés par l’École des chartes 4), Paris
2003, S. 25-38
TIKKANEN, Johan Jakob: Studien über die Farbengebung in der mittelalterlichen
Buchmalerei, hrg. v. Tancred BORENIUS (Commentationes humanarum litterarum 5.1),
Helsingfors 1933
TISCHLER, Matthias M.: Einharts Vita Karoli. Studien zur Entstehung, Überlieferung und
Rezeption, 2 Bde. (MGH Schriften 48), Hannover 2001
TISCHLER, Matthias M.: Die Miracula S. Nazarii Laureshamensia und andere Nazarius-Texte
aus dem Kloster Lorsch, in: Dorothea WALZ (Hg.): Scripturus vitam. Lateinische
50
Biographie von der Antike bis in die Gegenwart. Festgabe für Walter Berschin zum
65. Geburtstag, Heidelberg 2002, S. 207-230
TRAUBE, Ludwig: Die lateinischen Handschriften in alter Capitalis und in Uncialis, bearb. v.
Paul LEHMANN, in: Ludwig TRAUBE: Vorlesungen und Abhandlungen, Bd. 1: Zur
Paläographie und Handschriftenkunde, hrg. v. Paul LEHMANN, München 1909, S.
157-261
TRAUBE, Ludwig: Paläographische Bemerkungen, in: A[ndrew] E. BURN (Hg.): Facsimiles of
the Creeds from Early Manuscripts (Henry Bradshaw Society 36), London 1909
TRAUBE, Ludwig: Textgeschichte der Regula S. Benedicti, hrg. v. Heribert PLENKERS
(Abhandlungen der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften.
Philosophisch-philologische und historische Klasse 25.2), 2. Aufl. München 1910
TRONCARELLI, Fabio: Boethiana aetas. Modelli grafici e fortuna manoscritta della
«Consolatio Philosophiae» tra IX e XII secolo (Bibliotheca di scrittura e civiltà 2),
Alessandria 1987
TRONCARELLI, Fabio: Vivarium. I libri, il destino, Steenbrugge/Turnhout 1998
TROST, Vera: Chrysographie und Argyrographie in Handschriften und Urkunden, in: Anton
VON EUW u. Peter SCHREINER (Hgg.): Kaiserin Theophanu. Begegnung des Ostens und
Westens um die Wende des ersten Jahrtausends. Gedenkschrift des Kölner SchnütgenMuseums zum 1000. Todesjahr der Kaiserin, 2 Bde., Köln 1991, Bd. 2, S. 335-343
TURNER, D[erek] H.: The ‘Ovdalricus Peccator’ Manuscript in the British Museum, in: The
British Museum Quarterly 25 (1962), S. 11-16
ULLMAN, Berthold L. (Hg.): Sicconis Polentoni Scriptorum illustrium Latinae linguae libri
XVIII (Papers and Monographs of the American Academy in Rome 6), Rom 1928
[UNTERKIRCHER, Franz]: Ambraser Kunst- und Wunderkammer. Die Bibliothek. Katalog der
Ausstellung im Prunksaal 28. Mai bis 30. September 1965 (Biblos-Schriften 41), Wien
1965
UNTERKIRCHER, Franz: Die datierten Handschriften der Österreichischen Nationalbibliothek
bis zum Jahre 1400, Text- u. Tafelbd. (Katalog der datierten Handschriften in
lateinischer Schrift in Österreich 1), Wien/Köln/Graz 1969
UNTERKIRCHER, Franz: Inventar der illuminierten Handschriften, Inkunabeln und Frühdrucke
der Österreichischen Nationalbibliothek, Teil 1: Die abendländischen Handschriften
(Museion. Veröffentlichungen der Österreichischen Nationalbibliothek N.F. 2.2.1),
Wien 1957
[USENER, Karl Hermann], in: Kunst und Kultur im Weserraum 800-1600. Ausstellung des
Landes Nordrhein-Westfalen, Corvey 1966, 2. Aufl. Münster, Westf. 1966, S. 490,
Nr. 178
VAN DEN GHEYN, Joseph: Catalogue des manuscrits de la Bibliothèque royale de Belgique,
Bd. 2, Brüssel 1902
Verbundkatalog Handschriften, Archive und Nachlässe (HAN),
http://www.ub.unibas.ch/bibliotheksnetz/verbund-han/
VERGNE, Frédéric: La Bibliothèque du Prince, Château de Chantilly, les manuscrits, Paris
1995
VERNET, André: Le «Tragicum argumentum de miserabili statu regni Francie» de François
de Monte-Belluna (1357), in: Annuaire-Bulletin de la Société de l’histoire de France
(1962/63), S. 101-163
VOGEL, Friedrich (Hg.): Magni Felicis Ennodi Opera (MGH AA 7), Berlin 1885
51
VRY, Volker de: Liborius, Brückenbauer Europas. Die mittelalterlichen Viten und
Translationsberichte. Mit einem Anhang der Manuscripta Liboriana, Paderborn [u.a.]
1997
WAGNER, Heinrich: Nekrologien des Mainzer Mariengredenstifts, in: Archiv für
mittelrheinische Kirchengeschichte 37 (1985), S. 197-209
WALLENWEIN, Kirsten: Subscriptiones in karolingischen Codices, in: Julia BECKER, Tino
LICHT u. Stefan WEINFURTER (Hgg.): Karolingische Klöster. Wissenstransfer und
kulturelle Innovation (Materiale Textkulturen 4), Berlin/München/Boston 2015, S. 2337
WALTER, Peter: „Inter nostrae tempestatis pontifices facile doctissimus“. Der Wormser
Bischof Johannes von Dalberg und der Humanismus, in: Gerold BÖNNEN u. Burkard
KEILMANN (Hgg.): Der Wormser Bischof Johann von Dalberg (1482-1503) und seine
Zeit (Quellen und Abhandlungen zur mittelrheinischen Kirchengeschichte 117), Mainz
2005, S. 89-152
WALZ, Dorothea: Die historischen und philosophischen Handschriften der Codices Palatini
Latini in der Vatikanischen Bibliothek (Cod. Pal. Lat. 921-1078), hrg. v. Veit PROBST
u. Karin ZIMMERMANN (Kataloge der Universitätsbibliothek Heidelberg 3), Wiesbaden
1999
WARNECKE, F[riedrich]: Die deutschen Bücherzeichen (Ex-Libris) von ihrem Ursprunge bis
zur Gegenwart, Berlin 1890
WEBER, Dorothea (Hg.): Sancti Augustini Opera. De Genesi contra Manichaeos (CSEL 91),
Wien 1998
WEBER, Robert: Un nouveau manuscrit du plus ancien récit de la translation des reliques de
saint Benoît, in: Revue bénédictine 62 (1952), S. 140-142
WEILAND, Ludwig (Hg.): Excerptum ex Gallica historia, in: MGH SS 23, Hannover 1874,
S. 385-390
WEINER, Andreas: Katalog der Kunstwerke um Erzbischof Egbert. Handschriften, in: Franz J.
RONIG (Hg.): Egbert, Erzbischof von Trier 977-993. Gedenkschrift der Diözese Trier
zum 1000. Todestag, Bd. 1: Katalog- und Tafelband (Trierer Zeitschrift für Geschichte
und Kunst des Trierer Landes und seiner Nachbargebiete. Beiheft 18[.1]), Trier 1993,
S. 19-36
WEINFURTER, Stefan: Der Untergang des alten Lorsch in spätstaufischer Zeit. Das Kloster an
der Bergstraße im Spannungsfeld zwischen Papsttum, Erzstift Mainz und
Pfalzgrafschaft, in: Archiv für mittelrheinische Kirchengeschichte 55 (2003), S. 31-58
WERNER, Jakob: Die ältesten Hymnensammlungen von Rheinau (Mittheilungen der
antiquarischen Gesellschaft in Zürich 23.3), Leipzig 1891
WERVEKE, Nicolas van: Catalogue descriptif des manuscrits de la Bibliothèque de
Luxembourg (Catalogue de la Bibliothèque de Luxembourg. Suppl. 3), Luxemburg
1894
WICH-REIF, Claudia: Studien zur Textglossarüberlieferung. Mit Untersuchungen zu den
Handschriften St. Gallen, Stiftsbibliothek 292 und Karlsruhe, Badische
Landesbibliothek, St. Peter perg. 87 (Germanistische Bibliothek 8), Heidelberg 2001
WILKEN, Friedrich: Geschichte der Bildung, Beraubung und Vernichtung der alten
Heidelbergischen Büchersammlungen, Heidelberg 1817
WILLJUNG, Harald (Hg.): Das Konzil von Aachen 809 (MGH Conc. 2. Suppl. 2), Hannover
1998
52
WILMANNS, August: Der Katalog der Lorscher Klosterbibliothek aus dem zehnten
Jahrhundert, in: Rheinisches Museum für Philologie N.F. 23 (1868), S. 385-410
WILMANNS, August: Placidus, Papias und andere lateinische Glossare, in: Rheinisches
Museum für Philologie N.F. 24 (1869), S. 362-382
WILMART, Andreas: Codices Reginenses Latini, Bd. 1, Vatikanstadt 1937
WILMART, André: La tradition des opuscules dogmatiques de Foebadius, Gregorius
Illiberitanus, Faustinus (Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der
Wissenschaften in Wien. Philosophisch-historische Klasse 159.1), Wien 1908
WIRZ, Hans: Der Codex Nazarianus des Sallustius, in: Hermes 32 (1897), S. 202-209
WIRZ, Hans: Die Codices Palatini des Sallustius und Beitraege zur Geschichte des Textes, in:
Hermes 33 (1898), S. 109-118
WOLLASCH, Joachim: St. Alban in Basel. Zur Klostergründung eines exkommunizierten
Bischofs im Investiturstreit, in: Lutz FENSKE, Werner RÖSENER u. Thomas ZOTZ
(Hgg.): Institutionen, Kultur und Gesellschaft im Mittelalter. Festschrift für Josef
Fleckenstein zu seinem 65. Geburtstag, Sigmaringen 1984, S. 285-303
WOLTER-VON DEM KNESEBECK, Harald: Buchkultur im geistlichen Beziehungsnetz. Das
Helmarshausener Skriptorium im Hochmittelalter, in: Ingrid BAUMGÄRTNER (Hg.):
Helmarshausen. Buchkultur und Goldschmiedekunst im Hochmittelalter, Kassel 2003,
S. 77-122
WRIGHT, Cyril Ernest: Fontes Harleiani. A Study of the Sources of the Harleian Collection of
Manuscripts Preserved in the Department of Manuscripts in the British Museum,
London 1972
WRIGHT, Cyril Ernest u. Ruth C. WRIGHT (Hgg.): The Diary of Humfrey Wanley, 1715-1726,
Bd. 1, London 1966
WUNDERLE, Elisabeth: Katalog der lateinischen Handschriften der Bayerischen
Staatsbibliothek München. Die Handschriften aus St. Emmeram in Regensburg, Bd. 1:
Clm 14000-14130 (Catalogus codicum manu scriptorum Bibliothecae Monacensis 4.
Series nova 2.1), Wiesbaden 1995
ZANGEMEISTER, Karl: Bericht über die im Auftrag der Kirchenväter-Commission
unternommene Durchforschung der Bibliotheken Englands, in: Sitzungsberichte der
philosophisch-historischen Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, Bd.
84, Wien 1876, S. 485-584
ZEDLER, Gottfried: Die Handschriften der Nassauischen Landesbibliothek zu Wiesbaden
(Beiheft zum Zentralblatt für Bibliothekswesen 63), Leipzig 1931
ZELZER, Michaela: Palaeographische Bemerkungen zur Vorlage der Wiener
Liviushandschrift, in: Rudolf HANSLIK, Albin LESKY u. Hans SCHWABL (Hgg.):
Antidosis. Festschrift für Walther Kraus zum 70. Geburtstag (Wiener Studien.
Zeitschrift für Klassische Philologie und Patristik. Beiheft 5), Wien/Köln/Graz 1972,
S. 487-501
ZIMMERMANN, E. Heinrich (Hg.): Vorkarolingische Miniaturen, Berlin 1916
ZIMMERMANN, Erich, in: ders. u. Kurt Hans STAUB: Buchkunst des Mittelalters. Zimelien der
Hessischen Landes- und Hochschulbibliothek Darmstadt, Wiesbaden 1980
ZIMPEL, Detlev: Hrabanus Maurus, De institutione clericorum libri tres. Studien und Edition
(Freiburger Beiträge zur mittelalterlichen Geschichte. Studien und Texte 7),
Frankfurt/M. [u.a.] 1996
ZUCKER, M.: Fragment eines Lorscher Sacramentariums in der Erlanger
Universitätsbibliothek, in: Repertorium für Kunstwissenschaft 14 (1891), S. 34-42
53
ZÜHLKE, Hanna: Cod. 1043, in: Robert KLUGSEDER: Katalog der mittelalterlichen
Musikhandschriften der Österreichischen Nationalbibliothek Wien (Codices
manuscripti & impressi. Supplementum 10), Purkersdorf 2014, S. 38-40
ZWIERLEIN, Otto (Bearb.): Severi Episcopi <Malacitani (?)> in Evangelia Libri XII. Das
Trierer Fragment der Bücher VIII-X, unter Mitwirk. v. Reinhart HERZOG hrg. u.
komm. v. Bernhard BISCHOFF (†) u. Willy SCHETTER (†) (Bayerische Akademie der
Wissenschaften. Philosophisch-historische Klasse. Abhandlungen N.F. 109), München
1994
Literatur zum Inhalt der Handschriften
ACKERMANN, Johann‚ Christian Gottlieb: Historia literaria Claudii Galeni, in: Carl Gottlob
KÜHN: Claudii Galeni Opera omnia, Bd. 1 (Medicorum Graecorum Opera quae
exstant 1), Leipzig 1821 (ND Hildesheim 1965), S. XVII-CCLXV
AHLBERG, Axel W.: De duobus codicibus Palatinis Sallustianis, in: Eranos. Acta philologica
Suecana 9 (1909), S. 137-163
AHLBERG, Axel W.: Prolegomena in Sallustium, Göteborg 1911
ALDAMA, J[osé] A. de: Repertorium pseudochrysostomicum (Documents, études et répertoires
publiés par l’Institut de recherche et d’histoire des textes 10), Paris 1965
ALTANER, Berthold: Beiträge zur Geschichte der altlateinische Übersetzungen von
Väterschriften (Basilius der Große und Johannes Chrysostomus), in: Historisches
Jahrbuch 61 (1941), S. 208-226 (wieder abgedr. in: ders.: Kleine patristische Schriften,
hrg. v. Günter GLOCKMANN [Texte und Untersuchungen zur Geschichte der
altchristlichen Literatur 83], Berlin 1967, S. 416-436)
ANDRÉS SANZ, María Adelaida: Las recensiones de los In libros Veteris et Novi Testamenti
Proemia, in: dies., Jacques ELFASSI u. José Carlos MARTÍN IGLESIAS (Hgg.): L’édition
critique des oeuvres d’Isidore de Séville. Les recensions multiples. Actes du Colloque
organisé à la Casa de Velázquez et à l’Université Rey Juan Carlos de Madrid (14-15
janvier 2002), Paris 2008, S. 63-80
ANDRIEU, Michel: Les Ordines Romani du haut Moyen Age, Bd. 1: Les manuscrits
(Spicilegium sacrum Lovaniense. Études et documents 11), Löwen 1931
AUMALE, Henri d’Orléans, duc d’: Chantilly. Le cabinet des livres. Manuscrits, Bd. 1, Paris
1900
BANNING, J. van (Hg.): Opus imperfectum in Matthaeum. Praefatio (CCL 87B), Turnhout
1988
BARRÉ, Henri: Les homéliaires carolingiens de l’école d’Auxerre. Authenticité – Inventaire –
Tableaux comparatifs – Initia (Studi e testi 225), Vatikanstadt 1962
BATELY, Janet M.: King Alfred and the Latin Mss of Orosius’ History, in: Classica et
mediaevalia 22 (1961), S. 69-105
BATELY, Janet M. u. David J.A. ROSS: A Check List of Manuscripts of Orosius „Historiarum
adversum paganos libri septem“, in: Scriptorium 15 (1961), S. 329-334
BAYER, Hans: parasitus Golias. Gottfried von Straßburg (Gunther von Pairis) und die
zeitkritisch-häretische Schulpoesie der Carmina Burana, in: Mittellateinisches
Jahrbuch 31.2 (1996), S. 39-80
54
BELLONI, Annalisa: La «Translatio Benedicti» a Fleury e gli antichi monasteri dell’Italia
settentrionale, in: Italia medioevale e umanistica 27 (1984), S. 1-16
BELTRAN, Evencio (Hg.): Humanistes français du milieu du XVe siècle. Textes inédits de P.
de la Hazardiere, Jean Serra, Guillaume Fichet (Travaux d’humanisme et
Renaissance 235), Genf 1989
BERSCHIN, Walter: Alkuin und die Biographie, in: Ernst TREMP u. Karl SCHMUKI (Hgg.):
Alkuin von York und die geistige Grundlegung Europas. Akten der Tagung vom 30.
September bis zum 2. Oktober 2004 in der Stiftsbibliothek St. Gallen, St. Gallen 2010,
S. 169-182
BERSCHIN, Walter: Althochdeutsche Sprachdenkmäler. Lorscher Bienensegen und Lorscher
Beichte. Vat. Pal. lat. 220 und 485, in: ders.: Die Palatina in der Vaticana. Eine
deutsche Bibliothek in Rom, Stuttgart/Zürich 1992, S. 47f.
BERSCHIN, Walter: Biographie und Epochenstil im lateinischen Mittelalter, Bd. 3:
Karolingische Biographie 750-920 n. Chr. (Quellen und Untersuchungen zur
lateinischen Philologie des Mittelalters 10), Stuttgart 1991
BERSCHIN, Walter: Ein Dichterblatt des XI. Jahrhunderts aus Lorsch (Heidelberg, Pal. lat.
864), in: ders. (Hg.): Palatina-Studien. 13 Arbeiten zu Codices Vaticani Palatini latini
und anderen Handschriften aus der alten Heidelberger Sammlung (Miscellanea
Bibliothecae Apostolicae Vaticanae 5; Studi e testi 365), Vatikanstadt 1997, S. 17-23
BERSCHIN, Walter: Griechisch-lateinisches Mittelalter. Von Hieronymus zu Nikolaus von
Kues, München 1980
BERSCHIN, Walter: Humanistische Studienobjekte. Grammatik und Bibliothekskataloge. Vat.
Pal. lat. 1746 und 1877, in: ders.: Die Palatina in der Vaticana. Eine deutsche
Bibliothek in Rom, Stuttgart/Zürich 1992, S. 129-131
BERSCHIN, Walter: Die karolingische Vita s. Galli metrica (BHL Nr. 3253), Werk eines Iren
für St. Gallen?, in: Revue bénédictine 117 (2007), S. 9-30
BERSCHIN, Walter: Lateinische Grammatiker, in: Elmar MITTLER (Hg.): Bibliotheca Palatina.
Katalog zur Ausstellung vom 8. Juli bis 2. November 1986, Heiliggeistkirche
Heidelberg, Text- u. Bildbd., 4., verb. Aufl. Heidelberg 1986, Textbd. S. 123,
Nr. C 5.1
BERSCHIN, Walter (Hg.): Palatina-Studien. 13 Arbeiten zu Codices Vaticani Palatini latini
und anderen Handschriften aus der alten Heidelberger Sammlung (Miscellanea
Bibliothecae Apostolicae Vaticanae 5; Studi e testi 365), Vatikanstadt 1997
BERSCHIN, Walter: Possidius, Vita Sancti Augustini. Eine patristische Biographie mit
klassischem Hintergrund, in: ders.: Mittellateinische Studien, [Bd. 1], Heidelberg
2005, S. 1-7
BERSCHIN, Walter: Salomons III. Psalterium quadrupartitum in Köln und Heidelberg, in:
Anton VON EUW u. Peter SCHREINER (Hgg.): Kaiserin Theophanu. Begegnung des
Ostens und Westens um die Wende des ersten Jahrtausends. Gedenkschrift des Kölner
Schnütgen-Museums zum 1000. Todesjahr der Kaiserin, 2 Bde., Köln 1991, Bd. 1,
S. 327-334
BERSCHIN, Walter, Peter OCHSENBEIN u. Hartmut MÖLLER: Das älteste Gallusoffizium, in:
Walter BERSCHIN (Hg.): Lateinische Kultur im X. Jahrhundert. Akten des I.
Internationalen Mittellateinerkongresses, Heidelberg, 12.-15. IX. 1988, Stuttgart 1991
= Mittellateinisches Jahrbuch 24/25 (1989/90), S. 11-37
BERTALOT, Ludwig: Initia humanistica Latina. Initienverzeichnis lateinischer Prosa und
Poesie aus der Zeit des 14. bis 16. Jahrhunderts, bearb. v. Ursula JAITNER-HAHNER,
Bd. 2.1-2: Prosa, Tübingen 1990-2004
55
BERTRAM, Martin: Signaturenliste der Handschriften der Dekretalen Gregors IX. (Liber
Extra). Erster Teil (Stand Oktober 2005) und zweiter Teil (Stand April 2010) (OnlinePublikationen des Deutschen Historischen Instituts in Rom), Rom 2010,
http://www.dhi-roma.it/bertram_extrahss.html
BÉVENOT, Maurice: The Tradition of Manuscripts. A Study in the Transmission of St.
Cyprian’s Treatises, Oxford 1961
BILLANOVICH, Giuseppe: Il Petrarca e i retori latini minori, in: Italia medioevale e umanistica
5 (1962), S. 103-164
BIRT, Theodor (Hg.): Claudii Claudiani Carmina (MGH AA 10), Berlin 1892
BISCHOFF, Bernhard: Die Abtei Lorsch im Spiegel ihrer Handschriften (Geschichtsblätter
Kreis Bergstraße. Sonderbd. 10), 2., erw. Aufl. Lorsch 1989
BISCHOFF, Bernhard: Die Bibliothek im Dienste der Schule, in: La scuola nell’Occidente
Latino nell’alto medioevo (Settimane di studio del Centro italiano di studi sull’alto
medioevo 19), Spoleto 1972, S. 385-415 (wieder abgedr. in: ders.: Mittelalterliche
Studien. Ausgewählte Aufsätze zur Schriftkunde und Literaturgeschichte, Bd. 3,
Stuttgart 1981, S. 213-233)
BISCHOFF, Bernhard: Das griechische Element in der abendländischen Bildung des
Mittelalters, in: Byzantinische Zeitschrift 44 (1951), S. 27-55 (wieder abgedr. in:
ders.: Mittelalterliche Studien. Ausgewählte Aufsätze zur Schriftkunde und
Literaturgeschichte, Bd. 2, Stuttgart 1967, S. 246-275)
BISCHOFF, Bernhard: Literarisches und künstlerisches Leben in St. Emmeram (Regensburg)
während des frühen und hohen Mittelalters, in: Studien und Mitteilungen zur
Geschichte des Benedictiner-Ordens und seiner Zweige 51 (1933), S. 102-142 (wieder
abgedr. in: ders.: Mittelalterliche Studien. Ausgewählte Aufsätze zur Schriftkunde und
Literaturgeschichte, Bd. 2, Stuttgart 1967, S. 77-115)
BISCHOFF, Bernhard: Studien zur Geschichte des Klosters St. Emmeram im Spätmittelalter
(1324-1525), in: Studien und Mitteilungen zur Geschichte des Benediktinerordens und
seiner Zweige 65 (1953/54), S. 152-194 (veränd. wieder abgedr. in: ders.:
Mittelalterliche Studien. Ausgewählte Aufsätze zur Schriftkunde und
Literaturgeschichte, Bd. 2, Stuttgart 1967, S. 115-155)
BISCHOFF, Bernhard: Übersicht über die nichtdiplomatischen Geheimschriften des
Mittelalters, in: Mitteilungen des Instituts für Österreichische Geschichtsforschung 62
(1954), S. 1-27 (erw. wieder abgedr. in: ders.: Mittelalterliche Studien. Ausgewählte
Aufsätze zur Schriftkunde und Literaturgeschichte, Bd. 3, Stuttgart 1981, S. 120-148)
BISCHOFF, Bernhard: Eine verschollene Einteilung der Wissenschaften, in: Archives d’histoire
doctrinale et littéraire du Moyen Âge 25 (1958), S. 5-20 (wieder abgedr. in: ders.:
Mittelalterliche Studien. Ausgewählte Aufsätze zur Schriftkunde und
Literaturgeschichte, Bd. 1, Stuttgart 1966, S. 273-288)
BLUMENSHINE, Gary B.: The Critical Apparatus in the Edition of Cod. Vat. Pal. lat. 290, foll.
1-34, in: Manuscripta. A Journal for Manuscript Research 27 (1983) S. 146-157
BOAS, Marcus: Die Lorscher Handschrift der sog. Monosticha Catonis, in: Rheinisches
Museum für Philologie N.F. 72 (1917/18), S. 594-615
BÖHNE, Winfried: Die Perikopenliste des Lorsch-Seligenstädter Evangeliars und ihre
Stellung in der frühmittelalterlich-abendländischen Liturgiegeschichte, in: KNÖPP,
Friedrich (Hg.), Die Reichsabtei Lorsch. Festschrift zum Gedenken an ihre Stiftung
764, Bd. 2, Darmstadt 1977, S. 221-258
BORST, Arno: Die karolingische Kalenderreform (MGH Schriften 46), Hannover 1998
56
BORST, Arno: Schriften zur Komputistik im Frankenreich von 721 bis 818, 3 Teile (MGH
Quellen zur Geistesgeschichte des Mittelalters 21.1-3), Hannover 2006
BOUHOT, Jean-Paul: Adaptations latines de l’homélie de Jean Chrysostome sur Pierre et Élie
(CPG 4513), in: Revue bénédictine 112 (2002), S. 201-235
BOURQUE, Emmanuel: Etude sur les sacramentaires romains, Bd. 2.2 (Studi di antichità
cristiana 25), Rom 1958
BOYLE, Blanche B.: Insular Contributions to Medieval Literary Tradition on the Continent
(Concluded), in: Classical Philology 43 (1948), S. 31-39
BRACKMANN, Albert (Bearb.): Regesta pontificum Romanorum. Germania pontificia [...],
Bd. 2.1, Berlin 1923
BRANDT, Samuel: Über ein Fragment einer Handschrift des Justinus aus der Sammlung E.
Fischer in Weinheim, in: Neue Heidelberger Jahrbücher 16 (1910), S. 109-114
BREMMER, Rolf H.: The Anglo-Saxon Continental Mission and the Transfer of Encyclopaedic
Knowlegde, in: ders. u. Kees DEKKER (Hgg.): Foundations of Learning: The Transfer
of Encyclopaedic Knowledge in the Early Middle Ages (Mediaevalia Groningana N.S.
9), Paris/Leuven/Dudley, MA 2007, S. 19-50
BROWN, George Hardin: Anthologia Latina 666 in Codices Vat. Lat. 3325 and Monacens.
Clm 14613, in: Classical Philology 68 (1973), S. 213f.
BULLOUGH, D.A.: Columba, Adomnan and the Achievement of Iona, Teil 1 in: The Scottish
Historical Review 43 (1964), S. 111-130
BÜREN, Veronika von: Une édition critique de Solin au IXe siècle, in: Scriptorium 50 (1996),
S. 22-87
BÜREN, Veronika von: Le Juvénal des Carolingiens à la lumière du Ms Cambridge King’s
College 52, in: Jean-Michel CARRIÉ (Hg.): Lecture, livres, bibliothèques dans
l’Antiquité Tardive. Colloque international (Paris, INHA, 16-17 avril 2010), Turnhout
2011 = Antiquité Tardive. Revue internationale d’histoire et d’archéologie (IVeVIIIe s.) 18 (2010), S. 115-137
BURINI, Clara (Hg.): Pseudo Cipriano, I due monti Sinai e Sion. De duobus montibus
(Biblioteca patristica 25), Fiesole 1994
BUSONERO, Paola: Un caso esemplare di antigrafo e apografo nella tradizione di Seneca: il
Pal. Lat» 1547 e il Reg. Lat. 1529, in: Piergiorgio PARRONI (Hg.): Seneca e il suo
tempo. Atti del Convegno internazionale di Roma-Cassino, 11-14 novembre 1998
(Biblioteca di filologia e critica 6), Rom 2000, S. 295-337
BUSSEMAKER, [Ulco Cats] u. Ch[arles] DAREMBERG (Hgg.): Œuvres d’Oribase, texte grec
[...], Bd. 5, Paris 1873
CACIOLI, Maria R.: Adattamenti semantici e sintattici nel Centone Virgiliano di Proba, in:
Studi italiani di filologia classica 41 (1969), S. 188-246
CALLU, Jean-Pierre: La première diffusion de “l'Histoire Auguste” (VIe-IX siècle), in: Bonner
Historia-Augusta-Colloquium 1982/1983 (Antiquitas. Reihe 4: Beiträge zur HistoriaAugusta-Forschung 17), Bonn 1985, S. 89-129 (wieder abgedr. in: ders.: Culture
profane et critique des sources de l’antiquité tardive. Trente et une études de 1974 à
2003, Rom 2006, S. 159-199)
CALLU, Jean-Piere, Olivier DESBORDES u. Cécile BERTRAND: L’Histoire Auguste et
l’historiographie médiévale, in: Revue d’histoire des textes 14/15 (1984/85), S. 97130 (wieder abgedr. in: Jean-Pierre CALLU: Culture profane et critique des sources de
l’antiquité tardive. Trente et une études de 1974 à 2003, Rom 2006, S. 201-234)
57
CAMPBELL, D.J.: Two MSS of the Elder Pliny, in: The American Journal of Philology 57
(1936), S. 113-123
CAPPUYNS, D.M.: L’auteur du «De vocatione omnium gentium», in: Revue bénédictine 39
(1927), S. 198-226
CARDELLE DE HARTMANN, Carmen: Lateinische Dialoge 1200-1400. Literaturhistorische
Studie und Repertorium (Mittellateinische Studien und Texte 37), Leiden 2007
CASTALDI, Lucia: «Dialogi» III, 4: Riflessioni in margine allo stato della tradizione
manoscritta latina, in: Paolo CHIESA (Hg.): I «Dialogi» di Gregorio Magno.
Tradizione del testo e antiche traduzioni. Atti del II incontro di studi del Comitato per
le celebrazioni del XIV centenario della morte di Gregorio Magno in collaborazione
con la Fondazione Ezio Franceschini e la Società internazionale per lo studio del
medioevo latino (Certosa del Galluzzo, Firenze, 21-22 novembre 2003) (Archivum
Gregorianum 10), Florenz 2006, S. 33-41
CLERCQ, C. de: „Ordines unctionis infirmi“ des IXe et Xe siècles, in: Ephemerides liturgicae
44 = N.S. 9 (1930), S. 100-122
CORDELIANI, A.: Les traités de comput du Haut Moyen Âge (526-1003), in: Archivum
Latinitatis medii aevi. Bulletin Du Cange 17 (1943), S. 51-72
CORRADINI, Richard: Die Wiener Handschrift Cvp 430*. Ein Beitrag zur Historiographie in
Fulda im frühen 9. Jahrhundert (Fuldaer Hochschulschriften 37), Frankfurt/M. 2000
COURCELLE, Pierre: La consolation de philosophie dans la tradition littéraire. Antécédents et
Postérité de Boèce, Paris 1967
CRECELIUS: Dokumente, das Kloster Lorsch betreffend, in: Quartalsblätter des Historischen
Vereins für das Großherzogtum Hessen 1886, Nr. 1, S. 60f.
D’ONOFRIO, Giulio: Giovanni Scoto e Remigio di Auxerre: a proposito di alcuni commenti
altomedievali a Boezio, in: Studi medievali. Ser. III 22 (1981), S. 587-693
DELISLE, Léopold: Mémoire sur d’anciens sacramentaires, Paris 1886
DENIS, Michael: Codices manuscripti theologici Bibliothecae Palatinae Vindobonensis Latini
aliarumque occidentis linguarum, Bd. 1.1, Wien 1793
DEROLEZ, René: Runica manuscripta. The English Tradition (Rijksuniversiteit te Gent.
Faculteit van de Wijsbegeerte en Letteren. Werken 118), Brügge 1954
DESANGES, Jehan: Le manuscrit (Ch) et la classe des recentiores perturbés de l’Histoire
Naturelle de Pline l’Ancien, in: Latomus 25 (1966), S. 508-525
DI PASQUALE, Maria Grazia: Versi computistici. Proposte per una nuova edizione, in:
Edoardo D’ANGELO u. Francesco STELLA (Hgg.): Poetry of the Early Medieval
Europe: Manuscripts, Language and Music of the Rhythmical Latin Texts. III
Euroconference for the Digital Edition of the «Corpus of Latin Rhythmical Texts 4th9th Century» (Millennio medievale 39), Florenz 2003, S. 171-181
DIELS, Hermann (Hg.): Die Handschriften der antiken Ärzte, Teil 1: Hippokrates und
Galenos, Berlin 1905
DITOMMASO, Lorenzo: Greek, Latin, and Hebrew Manuscripts of the Somniale Danielis and
Lunationes Danielis in the Vatican Library, in: Manuscripta. A Journal for Manuscript
Research 47/48 (2003/04), S. 1-42
DOLBEAU, François: Finale inédite d’un sermon d’Augustin (S. Mai 158), extraite d’un
homéliaire d’Olomouc, in: Revue des études augustiniennes 44 (1998), S. 181-203
(wieder abgedr. in: ders.: Augustin et la prédication en Afrique. Recherches sur divers
sermons authentiques, apocryphes ou anonymes [Collection des études
augustiniennes. Série Antiquité 179], Paris 2005, S. 277-298)
58
DOUTRELEAU, Luis: Étude d’une tradition manuscrite: Le «De spiritu sancto» de Didyme, in:
Patrick GRANFIELD u. Josef A. JUNGMANN (Hgg.): Kyriakon. Festschrift Johannes
Quasten, 2 Bde., Münster/Westf. 1970, Bd. 1, S. 352-389
DÜMMLER, Ernst: Lorscher Rätsel, in: Zeitschrift für deutsches Alterthum und deutsche
Litteratur 22 (1878), S. 258-263
DUMVILLE, David N.: Brown’s ‘Phase I’ and ‘Phase II’ in the Development of Insular Script,
in: ders.: A Palaeographer’s Review: The Insular System of Scripts in the Early
Middle Ages, Bd. 1 (Kansai University, Institute of Oriental and Occidental Studies,
Sources and Materials Series 20.1), Suita, Osaka 1999, S. 57-101
DUMVILLE, David: The Early Mediaeval Insular Churches and the Preservation of Roman
Literature: Towards a Historical and Palaeographical Reëvaluation, in: ders.: A
Palaeographer’s Review: The Insular System of Scripts in the Early Middle Ages,
Bd. 2 (Kansai University, Institute of Oriental and Occidental Studies, Sources and
Materials Series 20.2), Suita, Osaka 2007, S. 131-170
DUNPHY, Graeme (Hg.): Encyclopedia of the Medieval Chronicle, 2 Bde., Leiden/Boston
2010
DURLING, Richard J.: A Chronological Census of Renaissance Editions and Translations of
Galen, in: Journal of the Warburg and Courtauld Institutes 24 (1961), S. 230-305
(Ergänzungen in: DURLING, Richard J.: Corrigenda and Addenda to Diels’ Galenica.
I. Codices Vaticani, in: Traditio 23 [1967], S. 461-476; DURLING, Richard J.:
Corrigenda and Addenda to Diels’ Galenica. II. Codices Miscellanei, in: Traditio 37
[1981], S. 373-381)
EASTWOOD, Bruce S.: Astronomical Images and Planetary Theory in Carolingian Studies of
Martianus Capella, in: Journal for the History of Astronomy 31 (2000), S. 1-28
EASTWOOD, Bruce S.: Characteristics of the Plinian Astronomical Diagrams in a Bodleian
Palimpsest, Ms. D’Orville 95, ff. 25-38, in: Sudhoffs Archiv. Zeitschrift für
Wissenschaftsgeschichte 67 (1983), S. 2-12
EASTWOOD, Bruce S.: “The Chaster Path of Venus” (orbis Verneris castior) in the Astronomy
of Martianus Capella, in: Archives internationales d’histoire des sciences 32 (1982),
S. 145-158
EASTWOOD, Bruce S.: Plato and Circumsolar Planetary Motion in the Middle Ages, in:
Archives d’histoire doctrinale et littéraire du Moyen Age 60 (1993), S. 7-26
EASTWOOD, Bruce S.: Plinian Astronomical Diagrams in the Early Middle Ages, in: Edward
GRANT u. John E. MURDOCH (Hgg.): Mathematics and its Applications to Science and
Natural Philosophy in the Middle Ages. Essays in Honor of Marshall Clagett,
Cambridge u.a. 1987, S. 141-172
EBERT, Adolf: Zu den Lorscher Rätseln, in: Zeitschrift für deutsches Alterthum und deutsche
Litteratur 23 (1879), S. 200-202
EBNER, Adalbert: Quellen und Forschungen zur Geschichte und Kunstgeschichte des Missale
Romanum im Mittelalter. Iter Italicum, Freiburg i.Br. 1896
EHRENSBERGER, Hugo: Libri liturgici Bibliothecae Apostolicae Vaticanae manu scripti,
Freiburg i.Br. 1897
EL HORR, Lama: La tradition du De bono mortis de saint Ambroise, in: Gérard NAUROY
(Hg.): Lire et éditer aujourd’hui Ambroise de Milan. Actes du colloque de l’Université
de Metz (20-21 mai 2005), Bern 2007, S. 75-106
59
ERNST, Ulrich: Carmen figuratum. Geschichte des Figurengedichts von den antiken
Ursprüngen bis zum Ausgang des Mittelalters (Pictura et poesis 1),
Köln/Weimar/Wien 1991
ETCHEGARAY CRUZ, A.: Le rôle du De catechizandis rudibus de Saint Augustin dans la
catéchèse missionnaire dès 710 jusqu’à 847, in: F.L. CROSS (Hg.): Studia patristica,
Bd. 11 (Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur 108),
Berlin 1972, S. 316-321
EWALD, Paul: Studien zur Ausgabe des Registers Gregors I., in: Neues Archiv der
Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde 3 (1878), S. 431-625
EWIG, Eugen: Die fränkischen Königskataloge und der Aufstieg der Karolinger, in: Deutsches
Archiv für Erforschung des Mittelalters 51 (1995), S. 1-28
FABRICIUS, J. Albert: Bibliotheca Latina mediae et infimae aetatis, Bd. 1, Florenz 1858
FALK, Franz: Beiträge zur Rekonstruktion der alten Bibliotheca fuldensis und Bibliotheca
laureshamensis (Beihefte zum Centralblatt für Bibliothekswesen 26), Leipzig 1902
FALK, Franz: Geschichte des ehemaligen Klosters Lorsch an der Bergstraße, Mainz 1866
FINCH, Chauncey E.: Anthologia Latina 666 (Riese) in Codex Pal. Lat. 920, in: Classical
Philology 65 (1970), S. 46f.
FINCH, Chauncey E.: Anthologia Latina (Riese) 679 in Reg. lat. 1669 and Pal. lat. 1341, in:
Classical Philology 69 (1974), S. 210f.
FINCH, Chauncey E.: Catalogues and Other Manuscripts from Lorsch, in: Transactions and
Proceedings of the American Philological Association 99 (1968), S. 165-179
FINCH, Chauncey E.: Cicero’s Somnium Scipionis in Codex Vat. Pal. lat. 1341, in:
Transactions and Proceedings of the American Philological Association 97 (1966),
S. 181-192
FINCH, Chauncey E.: Codex Vat. Pal. Lat. 186 as a Source for Carmen 6 (Eugenius), in: The
Classical Bulletin 38 (1962), S. 76f.
FINCH, Chauncey E.: Suetonius’ Catalogue of Animal Sounds in Codex Vat. lat. 6018, in: The
American Journal of Philology 90 (1969), S. 459-463
FINCH, Chauncey E.: Symphosius in Codices Pal. Lat. 1719, 1753 and Reg. Lat. 329, 2078, in:
Manuscripta. A Journal for Manuscript Research 13 (1969), S. 3-11
FINCH, Chauncey E.: Three Textual Notes, in: Illinois Classical Studies 3 (1978), S. 262-272
FISCHER, Bonifatius: Bedae de titulis psalmorum liber, in: Johanne AUTENRIETH u. Franz
BRUNHÖLZL (Hgg.): Festschrift Bernhard Bischoff zu seinem 65. Geburtstag
dargebracht von Freunden, Kollegen und Schülern, Stuttgart 1971, S. 90-110
FOLZ, Robert: Zur Frage der heiligen Könige: Heiligkeit und Nachleben in der Geschichte
des burgundischen Königtums, in: Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters
14 (1958), S. 317-344
FRANK, Hieronymus: Der älteste erhaltene Ordo defunctorum der römischen Liturgie und
sein Fortleben in Totenagenden des frühen Mittelalters, in: Archiv für
Liturgiewissenschaft 7.2 (1962), S. 360-415
FRANTZEN, Allen J.: The Penitentials Attributed to Bede, in: Speculum 58 (1983), S. 573-597
FRANZ, Adolph: Die Messe im deutschen Mittelalter. Beiträge zur Geschichte der Liturgie
und des religiösen Volkslebens, Freiburg i.Br. 1902
FREDE, Hermann Josef (Hg.), [...] Einleitung. Epistulae ad Thessalonicenses, Timotheum
(Vetus Latina. Die Reste der altlateinischen Bibel 25.1), Freiburg i.Br. 1975-1982
60
FRIED, Johannes: Papst Leo III. besucht Karl den Großen in Paderborn oder Einhards
Schweigen, in: Historische Zeitschrift 272 (2001), S. 281-326
GAMBER, Klaus: Die Autorschaft von De sacramentis. Zugleich ein Beitrag zur
Liturgiegeschichte der römischen Provinz Dacia mediterranea (Studia patristica et
liturgica 1), Regensburg 1967
GAMBER, Klaus: Exkurs: Das »Missale Gallicanum Vetus«: Fragmente dreier gallikanischer
Sakramentare, darunter eines aus Oberitalien, in: ders.: Sacramentorum. Weitere
Studien zur Geschichte des Meßbuches und der frühen Liturgie (Studia patristica et
liturgica 13), Regensburg 1984, S. 92-94
GAMBER, Klaus: Neuausgaben wichtiger Sakramentarfragmente, in: Benediktinische
Monatsschrift zur Pflege religiösen und geistigen Lebens 34 (1958), S. 134-136
GAMBER, Klaus: Das Sakramentar von Jena (Bud. M. F. 366 der Universitäts-Bibliothek)
(Texte und Arbeiten. 1. Abt.: Beiträge zur Ergründung des älteren lateinischen
christlichen Schrifttums und Gottesdienstes 52), Beuron 1962
GAMBER, Klaus: Sakramentartypen. Versuch einer Gruppierung der Handschriften und
Fragmente bis zur Jahrtausendwende (Texte und Arbeiten. 1. Abt.: Beiträge zur
Ergründung des älteren lateinischen christlichen Schrifttums und Gottesdienstes
49/50), Beuron 1958
GARCÍA GONZÁLEZ, Alejandro: Hermeneumata medicobotanica vetustiora. Apuntes para una
edición completa de los glosarios medico-botánicos altomedievales (siglos VIII-XI),
in: Studi medievali. Ser. III 49 (2008), S. 119-139
GENICOT, L. u. P. TOMBEUR (Hgg.): Index scriptorum operumque Latino-Belgicorum medii
aevi. Nouveau répertoire des œuvres médiolatine belges, Teil 1, Brüssel 1973
GERBERDING, Richard A.: Paris, Bibliothèque Nationale, Latin 7906: An Unnoticed Very
Early Fragment of the ‘Liber Historiae Francorum’, in: Traditio. Studies in Ancient
and Medieval History, Thought, and Religion 43 (1987), S. 381-386
GIANCOTTI, Francesco: Ricerche sulla tradizione manoscritta delle sentenze di Publilio Siro
(Biblioteca di cultura contemporanea 79), Messina/Florenz 1963
GLAUCHE, Günter: Katalog der lateinischen Handschriften der Bayerischen Staatsbibliothek
München. Die Pergamenthandschriften aus dem Domkapitel Freising, Bd. 2: Clm
6317-6437 mit einem Anhang (Catalogus codicum manu scriptorum Bibliothecae
Monacensis. Series nova 3.2.2), Wiesbaden 2011
GLORIEUX, P[alémon]: Répertoire des maîtres en théologie de Paris au XIIIe siècle, Bd. 1
(Études de philosophie médiévale 17), Paris 1933
GOETZ, Georg: De glossariorum Latinorum origine et fatis (Corpus glossariorum Latinorum
1), Leipzig/Berlin 1923
GOETZ, Georg: Der Liber glossarum (Abhandlungen der Königlich Sächsischen Gesellschaft
der Wissenschaften. Philologisch-historische Classe 13.2), Leipzig 1891, S. 211-289
GORMAN, Michael: The Argumenta and Explanationes on the Psalms Attributed to Bede, in:
Revue bénédictine 108 (1998), S. 214-239
GORMAN, Michael: Augustine Manuscripts from the Library of Louis the Pious: Berlin
Phillipps 1651 & Munich Clm 3824, in: Scriptorium 50 (1996), S. 98-105 (wieder
abgedr. in: ders.: The Manuscript Traditions of the Works of St Augustine, Florenz
2001, S. 348-355)
GORMAN, Michael M.: The Diffusion of the Manuscripts of Saint Augustine’s “De doctrina
christiana” in the Early Middle Ages, in: Revue bénédictine 95 (1985), S. 11-24
61
GORMAN, Michael M.: The Encyclopedic Commentary on Genesis Prepared for Charlemagne
by Wigbod, in: Recherches augustiniennes 17 (1982), S. 173-201 (wieder abgedr. in:
ders.: Biblical Commentaries from the Early Middle Ages [Millennio medievale 32],
Florenz 2002, S. 1-29)
GORMAN, Michael M. (Hg.): The Epitome of Wigbod’s Commentaries on Genesis and the
Gospels, in: Revue bénédictine 118 (2008), S. 5-45
GORMAN, Michael M. (Hg.): Isidorus episcopus Hispalensis, Expositio in Vetus Testamentum.
Genesis (Vetus Latina. Die Reste der altlateinischen Bibel. Aus der Geschichte der
lateinischen Bibel 38), Freiburg/Basel/Wien 2009
GORMAN, Michael M.: The Lorsch De Genesi ad litteram (Oxford, Bodl. Libr. Laud misc.
141) and Two Fragments in the Script of Luxeuil (Berne, A. 91 (8) ; Paris, B.N. lat.
9377), in: Scriptorium 36 (1982), S. 238-245 (wieder abgedr. in: ders.: The
Manuscript Traditions of the Works of St Augustine, Florenz 2001, S. 167-177)
GORMAN, Michael: The Manuscript Traditions of St. Augustine’s Major Works, in: Congresso
internazionale su S. Agostino nel XVI centenario della conversione, Roma, 15-20
settembre 1986. Atti, Bd. 1 (Studia ephemeridis Augustinianum 24), Rom 1987,
S. 381-412 (wieder abgedr. in: ders.: The Manuscript Traditions of the Works of St
Augustine, Florenz 2001, S. 315-346)
GORMAN, Michael: The Oldest Epitome of Augustine’s Tractatus in Evangelium Ioannis and
Commentaries on the Gospel of John in the Early Middle Ages, in: Revue des études
augustiniennes 43 (1997), S. 63-103
GORMAN, Michael: Source Marks and Chapter Division in Bede’s Commentary on Luke, in:
Revue bénédictine 112 (2002), S. 246-290 (wieder abgedr. in: ders.: The Study of the
Bible in the Early Middle Ages [Millennio medievale 67; Strumenti e studi N.S. 15],
Florenz 2007, S. 378-422)
GORMAN, Michael M.: Wigbod and Biblical Studies under Charlemagne, in: Revue
bénédictine 107 (1997), S. 40-76 (wieder abgedr. in: ders.: Biblical Commentaries
from the Early Middle Ages [Millennio medievale 32], Florenz 2002, S. 200-236)
GOY, Rudolf: Die Überlieferung der Werke Hugos von St. Viktor. Ein Beitrag zur
Kommunikationsgeschichte des Mittelalters (Monographien zur Geschichte des
Mittelalters 14), Stuttgart 1976
GRIESSER, Bruno: Die handschriftliche Ueberlieferung der Expositio IV evangeliorum des Ps.
Hieronymus, in: Revue bénédictine 49 (1937), S. 279-321
GRYSON, Roger: Altlateinische Handschriften. Manuscrits vieux latins. Répertoire descriptif,
2 Teile (Vetus Latina. Die Reste der altlateinischen Bibel 1.2A-B), Freiburg i.Br.
1999-2004
GRYSON, Roger u. Paul-Augustin DEPROOST: La tradition manuscrite du commentaire de
Jérôme sur Isaïe (livres I et II), in: Scriptorium 43 (1989), S. 175-222
GUNDLACH, Wilhelm: Die Sammlung der Epistolae Austrasicae, in: Neues Archiv der
Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde 13 (1888), S. 365-387
HAGGENMÜLLER, Reinhold: Frühmittelalterliche Bußbücher (Paenitentialien) und das
Kloster Lorsch, in: Geschichtsblätter Kreis Bergstraße 25 (1992), S. 125-154
HAGGENMÜLLER, Reinhold: Die Überlieferung der Beda und Egbert zugeschriebenen
Bußbücher (Europäische Hochschulschriften. Reihe III: Geschichte und ihre
Hilfswissenschaften 461), Frankfurt/M. [u.a.] 1991
HALLEUX-OPSOMER, C.: Un herbier médicinal du Haut Moyen Âge: L’Alfabetum Galieni, in:
History and Philosophy of the Life Sciences 4 (1982), S. 65-97
62
HAMMER, William: Balthazar Rasinus, Italian Humanist. A Critical and Bibliographical
Appraisal, in: Italica. Journal of the American Association of Teachers of Italian 25
(1948), S. 15-27
HAMMOND BAMMEL, Caroline P.: Das neue Rufinfragment in irischer Schrift und die
Überlieferung der Rufin’schen Übersetzung der Kirchengeschichte Eusebs, in: Roger
GRYSON (Hg.): Philologia sacra. Biblische und patristische Studien für Hermann J.
Frede und Walter Thiele zu ihrem siebzigsten Geburtstag, Bd. 2: Apokryphen,
Kirchenväter, Verschiedenes (Vetus Latina. Die Reste der altlateinischen Bibel. Aus
der Geschichte der lateinischen Bibel 24.2), Freiburg i.Br. 1993, S. 483-513 (wieder
abgedr. in: Caroline P. HAMMOND BAMMEL: Origeniana et Rufiniana [Vetus Latina.
Die Reste der altlateinischen Bibel. Aus der Geschichte der lateinischen Bibel 29],
Freiburg i.Br. 1996, Nr. VIII)
HANSSENS, Jean M. (Hg.): Amalarii episcopi Opera liturgica omnia, 3 Bde. (Studi e testi 138140), Vatikanstadt 1948-1950 (ND Vatikanstadt 1967)
HANSSENS, Jean M.: Le texte du „Liber officialis“ d’Amalaire. III. Les manuscrits du „Liber
officialis“, in: Ephemerides liturgicae 47 (1933), S. 225-248
HARTEL, Wilhelm von: Patristische Studien. VI. Zu den Gedichten des h. Paulinus von Nola,
in: Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Philosophischhistorische Classe, Bd. 132, Wien 1895, Teil 7
HARTMANN, Florian: Karolingische Gelehrte als Dichter und der Wissenstransfer am Beispiel
der Epigraphik, in: Julia BECKER, Tino LICHT u. Stefan WEINFURTER (Hgg.):
Karolingische Klöster. Wissenstransfer und kulturelle Innovation (Materiale
Textkulturen 4), Berlin/München/Boston 2015, S. 255-274
HÄSE, Angelika: Mittelalterliche Bücherverzeichnisse aus Kloster Lorsch. Einleitung, Edition
und Kommentar (Beiträge zum Buch- und Bibliothekswesen 42), Wiesbaden 2002
HAVAS, Lázló: Textgeschichte des Florus von der Antike bis zur frühen Neuzeit, in:
Athenaeum 80 (1992), S. 433-469
HEMMERDINGER-ILIADOU, Démocratie: Saint Ephrem le Syrien, Sermon sur Jonas (texte grec
inédit), in: Le Muséon 80 (1967), S. 47-74
HENNIG, John: Studies in the Literary Tradition of the “Martyrologium Poeticum”, in:
Proceedings of the Royal Irish Academy C 56 (1953/54), S. 197-226 (wieder abgedr.
in: ders.: Medieval Ireland, Saints and Martyrologies, mit e. Vorw. v. Michael
RICHTER, Northampton 1989)
HERMANN, Hermann Julius: Die deutschen romanischen Handschriften (Beschreibendes
Verzeichnis der illuminierten Handschriften in Österreich N.F. 2), Leipzig 1926
HERREN, Michael W.: A Ninth-Century Poem for St. Gall’s Feast Day and the «Ad Sethum»
of Columbanus, in: Studi medievali. Ser. III 24.2 (1983), S. 487-520 (wieder abgedr.
in: ders.: Latin Letters in Early Christian Ireland, Aldershot 1996, Nr. VIII)
HERZOG, Reinhart (Hg.): Handbuch der lateinischen Literatur der Antike, Bd. 5: Restauration
und Erneuerung. Die lateinische Literatur von 284 bis 374 n. Chr. (Handbuch der
Altertumswissenschaft 8.5), München 1989
HILEY, David: Musik im mittelalterlichen Regensburg, in: Martin ANGERER u. Heinrich
WANDERWITZ (Hgg.): Regensburg im Mittelalter. Beiträge zur Stadtgeschichte vom
frühen Mittelalter bis zum Beginn der Neuzeit, Regensburg 1995, S. 311-322
HIRSCHMANN, Wolfgang, s.v. Guido von Arezzo, in: Musik in Geschichte und Gegenwart. 2.
Aufl. Personenteil, Bd. 8 (2002), Sp. 221-229
63
HOFFMANN, Hartmut u. Rudolf POKORNY, Das Dekret des Bischofs Burchard von Worms.
Textstufen – Frühe Verbreitung – Vorlagen (MGH Hilfsmittel 12), München 1991
HOLDER-EGGER, Oswald: Zur Ueberlieferung von Einhards Vita Karoli Magni, in: Neues
Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde 37 (1912), S. 393-414
HOLTZ, Louis: Sur trois commentaires irlandais d l’Art majeur de Donat au IXe siècle, in:
Revue d’histoire des textes 2 (1972), S. 45-72
HOLTZ, Louis: Tradition et diffusion de l’œuvre grammaticale de Pompée, commentateur de
Donat, in: Revue de philologie, de littérature et d’histoire anciennes 45 (1971), S. 4883
HOSIUS, Carl: Apparatus criticus ad Iuvenalem, Bonn 1888
HOSIUS, Carl: Symbola ad poetas latinos, in: Rheinisches Museum für Philologie N.F. 46
(1891), S. 287-298
HOURLIER, Jacques: La translation d’après les sources narratives, in: Studia monastica 21
(1979), S. 213-239
HUGHES, Paul: Implicit Carolingian Tidal Data, in: Early Science and Medicine. A Journal
for the Study of Science, Technology and Medicine in the Pre-modern Period 8
(2003), S. 1-24
HUGLO, Michel: Les arts libéraux dans le ‘Liber glossarum’, in: Scriptorium 55 (2001), S. 333 (wieder abgedr. in: ders.: La théorie de la musique antique et médiévale, Aldersho
2005, Nr. III)
HUGLO, Michel: Deux séquences de musique instrumentale, in: Revue de musicologie 76
(1990), S. 77-82
HUGLO, Michel: Les tonaires. Inventaire, analyse, comparaison (Publications de la Societé
française de musicologie. 3e Sér. 2), Paris 1971
HUYGENS, R.B.C.: propos de Christian dit de Stavelot et son explication de l’évangile selon
Matthieu, in: Sacris erudiri 44 (2005), S. 247-273
ILBERG, Johannes: Aus einer verlorenen Handschrift der Tardae passiones des Caelius
Aurelianus, in: Sitzungsberichte der preußischen Akademie der Wissenschaften,
Berlin 1921, S. 819-829
ILBERG, Johannes: Ein weiteres Blatt der Lorscher Handschrift des Caelius Aurelianus, in:
Sitzungsberichte der preußischen Akademie der Wissenschaften. Philosophischhistorische Klasse, Berlin 1922, S. 282-284
JACOB, Walter: Die handschriftliche Überlieferung der sogenannten Historia tripartita des
Epiphanius-Cassiodor, hrg. v. Rudolf HANSLIK (Texte und Untersuchungen zur
Geschichte der altchristlichen Literatur 59), Berlin 1954
JEUDY, Colette: Donat et commentateurs de Donat à l’abbaye de Ripoll au Xe siècle (ms.
Barcelone, Archivo de la Corona de Aragón, Ripoll 46), in: Guy CAMBIER, Carl
DEROUX u. Jean PRÉAUX (†) (Hgg.): Lettres latines du moyen âge et de la Renaissance
(Collection Latomus 158), Brüssel 1978, S. 56-75
JEUDY, Colette: Remigii autissiodorensis opera (Clavis), in: Dominique IOGNA-PRAT, Colette
JEUDY u. Guy LOBRICHON (Hgg.): L’école carolingienne d’Auxerre de Murethach à
Remi 830-908. Entretiens d’Auxerre 1989, Paris 1991, S. 457-500
KAVANAGH, Anne K.: The Ps.-Jerome’s Expositio IV Evangeliorum, in: Thomas
O’LOUGHLIN (Hg.): The Scriptures and Early Medieval Ireland. Proceedings of the
1993 Conference of the Society for Hiberno-Latin Studies on Early Irish Exegesis and
Homilectics (Instrumenta patristica 31), Steenbrugge/Turnhout 1999, S. 125-131
64
KEEFE, Susan A.: Carolingian Baptismal Expositions: A Handlist of Tracts and Manuscripts,
in: Uta-Renate BLUMENTHAL (Hg.): Carolingian Essays. Andrew W. Mellon Lectures
in Early Christian Studies, Washington, D.C. 1983, S. 169-237
KEEFE, Susan: A Catalogue of Works Pertaining to the Explanation of the Creed in
Carolingian Manuscripts (Instrumenta patristica et mediaevalia. Research on the
Inheritance of Early and Medieval Christianity 63), Turnhout 2012
KEEFE, Susan A.: An Unknown Response from the Archiepiscopal Province of Sens to
Charlemagne’s Circulatory Inquiry on Baptism, in: Revue bénédictine 96 (1986),
S. 48-93
KEEFE, Susan A.: Water and the Word. Baptism and the Education of the Clergy in the
Carolingian Empire, 2 Bde., Notre Dame, IN 2002
KÉRY, Lotte: Canonical Collections of the Early Middle Ages (ca. 400-1140). A
Bibliographical Guide to the Manuscripts and Literature, Washington, D.C. 1999
KIRSTEIN, Robert: Paulinus Nolanus, Carmen 17 (Chresis. Die Methode der Kirchenväter im
Umgang mit der antiken Kultur 8), Basel 2000
KLAUSER, Theodor: Das römische Capitulare evangeliorum. Texte und Untersuchungen zu
seiner ältesten Geschichte, Bd. 1: Typen (Liturgiegeschichtliche Quellen und
Forschungen 28), Münster/Westf. 1935
KLUG, Ernst: De florilegiis codicis Monacensis 6292 et codicis Trevirensis 1092, Diss.
Greifswald 1913
KNOCHE, Ulrich: Handschriftliche Grundlagen des Juvenaltextes (Philologus. Suppl.-Bd.
33.1), Leipzig 1940
KÖRNTGEN, Ludger: Studien zu den Quellen der frühmittelalterlichen Bußbücher (Quellen
und Forschungen zum Recht im Mittelalter 7), Sigmaringen 1993
KRISTELLER, Paul Oskar: Iter Italicum. A Finding List of Uncatalogued or Incompletely
Catalogued Humanistic Manuscripts of the Renaissance in Italian and Other
Libraries, Bd. 2, London/Leiden 1967
KRÜGER, Astrid: Litanei-Handschriften der Karolingerzeit (MGH Hilfsmittel 24), Hannover
2007
KURZE, Friedrich: Ueber die karolingischen Reichsannalen von 741-829 und ihre
Ueberarbeitung. I. Die handschriftliche Ueberlieferung, in: Neues Archiv der
Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde 19 (1894), S. 295-339
KUTTNER, Stephan: Decretalistica, in: Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte.
Kanonistische Abteilung 26 (1937), S. 436-470
KUTTNER, Stephan: Repertorium der Kanonistik (1140-1234). Prodromus corporis
glossarum, Bd. 1 (Studi e testi 71), Vatikanstadt 1937
LACOMBE (†), Georges: Aristoteles Latinus. Codices, Teil 1, 2. Aufl. Brügge/Paris 1957; Teil
2, Cambridge 1955; [Teil 3]: Lorenzo MINIO-PALUELLO: Aristoteles Latinus. Codices.
Supplementa altera, Brügge/Paris 1961
LAGORIO, Valerie M.: Aldhelm’s Aenigmata in Codex Vaticanus Palatinus latinus 1719, in:
Manuscripta. A Journal for Manuscript Research 15 (1971), S. 23-27
LAGORIO, Valerie M.: The Anonymous Commentary “De attributis personae et negotio” in
Codex Vat. lat. 3862, in: Scriptorium 31 (1977), S. 246f.
LAGORIO, Valerie M.: Excerpts from Pliny’s Natural History in Codex Pal. lat. 1577, in:
American Journal of Philology 94 (1973), S. 289-292
LAGORIO, Valerie M.: A Text of Cassiodorus’s De Rhetorica in Codex Pal. Lat. 1588, in
Scriptorium 30 (1976), S. 43-45
65
LAGORIO, Valerie M.: Three More Vatican Manuscripts of Suetonius’s Catalogue of Animal
Sounds, in: Scriptorium 35 (1981), S. 59-62
LAISTNER, Max L.W.: The Influence during the Middle Ages of the Treatise De vita
contemplativa and its Surviving Manuscripts, in: ders.: The Intellectual Heritage of the
Early Middle Ages. Selected Essays, hrg. v. Chester G. STARR, Ithaca, NY 1957,
S. 40-56 (zuerst in: Miscellanea Giovanni Mercati, Bd. 2: Letteratura medioevale
[Studi e testi 122], Vatikanstadt 1946, S. 344-358)
LANÉRY, Cécile: Hagiographie d’Italie (300-550). I. Les Passions latines composées en
Italie, in: Guy PHILIPPART (Hg.): Hagiographies, Bd. 5 (Corpus christianorum),
Turnhout 2010, S. 15-369
LAPIDGE, Michael: Rufinus at the School of Canterbury, in: Pierre LARDET (Hg.): La tradition
vive. Mélanges d’histoire des textes en l’honneur de Louis Holtz (Bibliologia 20),
Paris/Turnhout 2003, S. 119-129
LAPIDGE, Michael: The School of Theodore and Hadrian, in: Anglo-Saxon England 15
(1986), S. 45-72 (wieder abgedr. in: ders.: Anglo-Latin Literature 600-899,
London/Rio Grande, OH 1996, S. 141-168)
LAPIDGE, Michael: A Tenth-Century Metrical Calendar from Ramsey, in: Revue bénédictine
94 (1984), S. 326-369
LECLERCQ, Henri, in: Dictionnaire d’archéologie chrétienne et de liturgie, Bd. 3.1 (1913),
Sp. 342-344
LEHMANN, Paul: Fuldaer Studien (Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der
Wissenschaften. Philosophisch-philologische und historische Klasse, Jg. 1925, H. 3),
München 1925
LEONARDI, Claudio: I codici di Marziano Capella, in: Aevum. Rassegna di scienze storiche,
linguistiche, filologiche 33 (1959), S. 443-489 u. 34 (1960), S. 1-99, 411-524
LEROQUAIS, Victor: Les pontificaux manuscrits des bibliothèques publiques de France, Bd. 2,
Paris 1937
LEROQUAIS, Victor: Les sacramentaires et les missels manuscrits des bibliothèques publiques
de France, Bd. 1, Paris 1924
LESIEUR, Thierry: Sciences des nombres et spiritualité entre Danube et Meuse (IXe-XIIe
siècle) (Savoirs médiévaux 1), Paris 2009
LÖFSTEDT, Bengt: Miscellanea grammatica, in: Rivista di cultura classica e medioevale 23
(1981), S. 159-164
LÖFSTEDT, Bengt: Zwei weitere Handschriften mit der Ars Laureshamensis, in: Latomus 39
(1980), S. 418-420
MAASSEN, Friedrich: Geschichte der Quellen und der Literatur des canonischen Rechts im
Abendlande bis zum Ausgange des Mittelalters, Bd. 1: Die Rechtssammlungen bis zur
Mitte des 9. Jahrhunderts, Graz [u.a.] 1870
MACGREGOR, A[lexander] P.: The Manuscripts of Seneca’s Tragedies: A Handlist, in:
Wolfgang HAASE (Hg.): Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. Geschichte und
Kultur Roms im Spiegel der neueren Forschung, Teil 2: Principat, Bd. 32.2: Sprache
und Literatur (Literatur der julisch-claudischen und der flavischen Zeit [Forts.]),
Berlin/New York 1985, S. 1134-1241
MACKAY, Thomas W.: Textual Relations of the Palatine and Leningrad Manuscripts and the
Manuscript Known to the Venerable Bede of Jarrow, in: T. Julian BROWN u. Thomas
W. MACKAY: Codex Vaticanus Palatinus Latinus 235. An Early Insular Manuscript of
Paulinus of Nola Carmina (Armarium codicum insignium 4), Turnhout 1988, S. 33-57
66
MALASPINA, Ermanno: Una nuova collazione del codice Nazariano del De clementia, in:
Piergiorgio PARRONI (Hg.): Seneca e il suo tempo. Atti del Convegno internazionale di
Roma-Cassino, 11-14 novembre 1998 (Biblioteca di filologia e critica 6), Rom 2000,
S. 339-375
MARTI, Roland: Fremde Schriften in einem lateinischen Codex (zu den Bamberger Hss. Patr.
130/1 und 130/2), in: Scriptorium 45 (1991), S. 47-83
MATTMANN, Romuald: Studie zur handschriftlichen Überlieferung von Ciceros «De
inventione». Die Schweizer Handschriften mit «De inventione» im Verhältnis zu den
ältesten codices, Freiburg, Schweiz 1975
MAYR-HARTING, Henry: Church and Cosmos in Early Ottonian Germany. The View from
Cologne, Oxford 2007
MCKINLAY, Arthur Patch: Studies in Arator I. The Manuscript Tradition of the Capitula and
Tituli, in: Harvard Studies in Classical Philology 43 (1932), S. 123-166
MCKINLAY, Arthur Patch: Studies in Arator II. The Classification of the Manuscripts of
Arator, in: Harvard Studies in Classical Philology 54 (1943), S. 93-115
MCNALLY, Robert E.: Der irische Liber de numeris. Eine Quellenanalyse des pseudoisidorischen Liber de numeris, Diss. München 1957
MEURGEY, Jacques: Les principaux manuscrits à peintures du Musée Condé à Chantilly, Paris
1930
MEYER, Gustav u. Max BURCKHARDT: Die mittelalterlichen Handschriften der
Universitätsbibliothek Basel. Beschreibendes Verzeichnis. Abteilung B. Theologische
Pergamenthandschriften, Bd. 1, Basel 1960
MEYER, Wilhelm: Die Sammlungen der Spruchverse des Publilius Syrus, Leipzig 1877
MINIO-PALUELLO, Lorenz (Hg.): Aristoteles Latinus, I 1-5: Categoriae vel Praedicamenta,
Brügge/Paris 1961
Missale Romanum ex decreto SS. Concilii Tridentini restitutum summorum pontificum cura
recognitum, editio secunda iuxta typicam, Salzburg [1963]
MÖLLER, Hartmut: ‘Fernleihe’ eines Fürstabtes? Membra disiecta eines Tonarius Bernonis
(Vat. Pal. lat. 1344 + Sankt Paul/Kärnten, Stiftsarchiv 110/6), in: Walter BERSCHIN
(Hg.): Palatina-Studien. 13 Arbeiten zu Codices Vaticani Palatini latini und anderen
Handschriften aus der alten Heidelberger Sammlung (Miscellanea Bibliothecae
Apostolicae Vaticanae 5; Studi e testi 365), Vatikanstadt 1997, S. 129-155
MÖLLER, Hartmut: Der Tonarius Bernonis. Rätsel um Gerberts Ausgabe, in: László
DOBSZAY, Agnes PAPP u. Ferenc SEBÖ (Hgg.): Cantus Planus. Papers Read at the
Fourth Meeting, Pécs, Hungary, 3-8 September 1990, Budapest 1992, S. 69-86
MONOD, G[abriel]: Les origines de l’historiographie à Paris. Les Gesta regum Francorum,
in: Mémoires de la Société de l’histoire de Paris et de l’Île-de-France 3 (1876), S. 219240
MORAW, Peter: Das Stift St. Philipp zu Zell in der Pfalz. Ein Beitrag zur mittelalterlichen
Kirchengeschichte (Heidelberger Veröffentlichungen zur Landesgeschichte und
Landeskunde 9), Heidelberg 1964
MORDEK, Hubert: Bibliotheca capitularium regum Francorum manuscripta. Überlieferung
und Traditionszusammenhang der fränkischen Herrschererlasse (MGH Hilfsmittel
15), München 1995
MORDEK, Hubert: Kirchenrecht und Reform im Frankenreich. Die Collectio Vetus Gallica,
die älteste systematische Kanonessammlung des fränkischen Gallien. Studien und
67
Edition (Beiträge zur Geschichte und Quellenkunde des Mittelalters 1), Berlin/New
York 1975
MÜNCH, Christoph: Musikzeugnisse der Reichsabtei Lorsch. Eine Untersuchung der Lorscher
musikalischen Handschriften in der Bibliotheca Palatina in der Vatikanischen
Bibliothek, Lorsch 1993
MUNK OLSEN, B[irger]: Les classiques latins dans les florilèges médiévaux antérieurs au
XIIIe siècle, in: Revue d’histoire des textes 9 (1979), S. 47-121
MURGIA, Charles E.: Prolegomena to Servius 5. The Manuscripts (University of California
publications. Classical studies 11), Berkeley/Los Angeles/London 1975
Ó RIAIN, Pádraig: Feastdays of the Saints. A History of Irish Martyrologies (Subsidia
hagiographica 86), Brüssel 2006
OBHOF, Ute: Das Leben Augustins im ‚Niederrheinischen Augustinusbuch‘ des 15.
Jahrhunderts. Überlieferungs- und Textgeschichte, Teiledition (Germanische
Bibliothek. Reihe 3: Untersuchungen), Heidelberg 1991
ORCHARD, Nicholas: The English and German Masses in Honour of St Oswald of
Northumbria, in: Archiv für Liturgiewissenschaft 37 (1995), S. 347-358
ORCHARD, Nicholas: The English and German Masses in Honour of St Oswald of
Northumbria: a Postscript, in: Archiv für Liturgiewissenschaft 40 (1998), S. 49-57
PALAZZO, Éric: Les sacramentaires de Fulda. Étude sur l’iconographie et la liturgie à
l’époque ottonienne (Liturgiewissenschaftliche Quellen und Forschungen 77),
Münster, Westf. 1994
PASSALACQUA, Marina: I codici di Prisciano (Sussidi eruditi 29), Rom 1978
PAXTON, Frederick S.: Bonus liber: A Late Carolingian Clerical Manual from Lorsch
(Bibliotheca Vaticana MS Pal. lat. 485), in: Lauren MAYALI u. Stephanie A.J.
TIBBETTS (Hgg.): The Two Laws. Studies in Medieval Legal History Dedicated to
Stephan Kuttner (Studies in Medieval and Early Modern Canon Law 1), Washington,
D.C. 1990, S. 1-30
PAXTON, Frederick S.: Liturgy and Healing in an Early Medieval Saint’s Cult: The Mass in
honore sancti Sigismundi for the Cure of Fevers, in: Traditio 49 (1994), S. 23-43
PENA, Abel: Efrém Sírio traduzido em linguas clássicas: as versões latinas do De
compunctione cordis, in: Euphrosyne. Revista de filologia clássica N.S. 29 (2001),
S. 69-94
PERIS, Antoni: Una llista inèdita de Voces animantium, basada en la d’Aldhelm en un
manuscrit de El Escorial, in: Studia philologica Valentina 4 (2000), S. 101-116
POIREL, Dominique: Quis quid ubi quibus auxiliis cur quomodo quando. Les recensions
multiples des Allegoriae d’Isidore de Séville, in: María Adelaida ANDRÉS SANZ,
Jacques ELFASSI u. José Carlos MARTÍN IGLESIAS (Hgg.): L’édition critique des
œuvres d’Isidore de Séville. Les recensions multiples. Actes du Colloque organisé à la
Casa de Velázquez et à l’Université Rey Juan Carlos de Madrid (14-15 janvier 2002),
Paris 2008, S. 15-47
PONCELET, Albert: Catalogus codicum hagiographicorum Latinorum Bibliothecae Vaticanae
(Subsidia hagiographica 11), Brüssel 1910
PÖRTNER, Rudolf: Eine Sammlung lateinischer Gedichte in der Handschrift Wien ÖNB 806
aus dem 12. Jahrhundert, Diss. Tübingen 1989
PORZIG, Walter: Die Rezensionen der Etymologiae des Isidorus von Sevilla, in: Hermes 72
(1937), S. 129-170
68
PRINZ, Otto (Hg.): Die Kosmographie des Aethicus (MGH Quellen zur Geistesgeschichte des
Mittelalters 14), München 1993
QUACQUARELLI, Antonio: Ai margini dell’actio: la loquela digitorum. La rappresentazione
dei numeri con la flessione delle dita in un prontuario trasmesso dal Beda, in: Vetera
christianorum 7 (1970), S. 199-224
RAHLFS, Alfred: Septuaginta-Studien, H. 2: Der Text des Septuaginta-Psalters, Göttingen
1907
RAMELLI, Ilaria: Scoto Eriugena, Remigio di Auxerre, Bernardo Silvestre e Anonimi, Tutti i
commenti a Marziano Capella, Mailand 2006
RAMSAY, H.L.: Our Oldest MSS of St. Cyprian, III: The Contents and Order of the
Manuscripts L N P, in: The Journal of Theological Studies 3 (1902), S. 585-594
RAPPMANN, Roland u. Arnold ZETTLER: Die Reichenauer Mönchsgemeinschaft und ihr
Totengedenken im frühen Mittelalter (Archäologie und Geschichte. Freiburger
Forschungen zum ersten Jahrtausend in Südwestdeutschland 5), Sigmaringen 1998
REEVE, Michael D.: The Editing of Pliny’s Natural History, in: Revue d’histoire des textes
N.S. 2 (2007), S. 107-179
REEVE, Michael D.: The Transmission of Florus’ Epitoma de Tito Livio and the Periochae, in:
The Classical Quarterly N.S. 38 (1988), S. 477-491
REEVE, Michael D.: The Transmission of Florus and the Periochae again, in: The Classical
Quarterly N.S. 41 (1991), S. 453-483
REID, Robert: The a Class of the Manuscripts of the Periochae of Livy, in: E.M. CRAIK (Hg.):
‘Owls to Athens’. Essays on Classical Subjects Presented to Sir Kenneth Dover,
Oxford 1990, S. 367-379
REINDEL, Kurt: Ein neues Gedicht zum Tode Herzog Arnulfs von Bayern, in: Zeitschrift für
bayerische Landesgeschichte 20 (1957), S. 153-160
REYDELLET, Marc: La diffusion des Origines d’Isidore de Séville au Haut Moyen Âge, in:
Mélanges d’archéologie et d’histoire 78 (1966), S. 383-437
REYNOLDS, Leighton D.: The Transmission of the «De finibus», in: Italia medioevale e
umanistica 35 (1992), S. 1-30
ROHR, Christian: Zum Theoderich-Panegyricus des Ennodius. Textkritische Überlegungen im
Rahmen einer Neuedition und Übersetzung, in: Hermes. Zeitschrift für klassische
Philologie 125 (1997), S. 100-117
RUSCHE, Philip: A Twelfth-Century English Fragment of Justinus’ Epitome, in: Scriptorium
48 (1994), S. 140-146
SALMON, Pierre: Livrets de prières de l’époque carolingienne, in: Revue bénédictine 86
(1976), S. 218-234
SAXER, Victor: La version BHL 8628-8631 de la Passio s. Vincentii diaconi et martyris dans
la tradition manuscrite et littéraire. Préliminaires à une édition critique, in: Annals de
l’Institut d’estudis gironins 36 (1996/97), S. 81-115 (wieder abgedr. in: ders.: Saint
Vincent diacre et martyr. Culte et légendes avant l’An Mil [Subsidia hagiographica
83], Brüssel 2002, 151-182)
SCAFFAI, Marco: Tradizione manoscritta dell’Ilias Latina, in: Paolo SERRA ZANETTI (Hg.): In
verbis verum amare. Miscellanea dell’Istituto di filologia latina e medievale,
Università di Bologna (Pubblicazioni della Facoltà di Magistero N.S. 5), Florenz
1980, S. 205-277
SCHADT, Hermann, Die Darstellungen der Arbores Consanguinitatis und der Arbores
Affinitatis. Bildschemata in juristischen Handschriften, Tübingen 1982
69
SCHANZ, Martin: Geschichte der römischen Litteratur bis zum Gesetzgebungswerk des
Kaisers Justinian, Bd. 2 (Handbuch der klassischen Altertumswissenschaft 8.2), 4., v.
Carl HOSIUS neubearb. Aufl. München 1935; SCHANZ, Martin: Geschichte der
römischen Litteratur bis zum Gesetzgebungswerk des Kaisers Justinian, Bd. 4.1
(Handbuch der klassischen Altertumswissenschaft 8.4.1), München 1914
SCHAUERTE, Thomas: Richbod von Trier. Beiträge zu Leben und Werk. Mit einem Exkurs zur
Lorscher Torhalle, in: Kurtrierisches Jahrbuch 49 (2009), S. 35-66
SCHEFERS, Hermann: Das Lorscher Necrolog-Anniversar. Totengedenken im Kloster Lorsch,
Bd. 1: Einführung und Edition (Arbeiten der Hessischen Historischen Kommission
N.F. 27.1), Darmstadt 2007
SCHIEFFER, Rudolf: Nochmals zur Überlieferung von Justinians «Homologia tēs orthēs
pisteōs» (Edictum de recta fide), in: Kléronomia 4 (1972), S. 267-284
SCHIEFFER, Rudolf: Zur lateinischen Überlieferung von Kaiser Justinians “Homologia tēs
orthēs pisteōs” (Edictum de recta fide), in: Klēronomia 3 (1971), S. 285-302
SCHMATZ, Monika: Das Lorscher Necrolog-Anniversar. Totengedenken im Kloster Lorsch,
Bd. 2: Prosopographische Untersuchung (Arbeiten der Hessischen Historischen
Kommission N.F. 27.2), Darmstadt 2007
SCHOLZ, Sebastian, in: Die benediktinischen Mönchs- und Nonnenklöster in Hessen
(Germania Benedictina 7), St. Ottilien 2004, S. 769
SCHÖNBERGER, Rolf [u.a.] (Hgg.): Repertorium edierter Texte des Mittelalters aus dem
Bereich der Philosophie und angrenzender Gebiete, 4 Bde., 2., völlig überarb. u. erw.
Aufl. Berlin 2011
SCHRECKENBERG, Heinz: Die Flavius-Josephus-Tradition in Antike und Mittelalter (Arbeiten
zur Literatur und Geschichte des hellenistischen Judentums 5), Leiden 1972
SCHUBA, Ludwig: Die Quadriviums-Handschriften der Codices Palatini Latini in der
Vatikanischen Bibliothek (Kataloge der Universitätsbibliothek Heidelberg 2),
Wiesbaden 1992
SCHWAB, Ute: Die Sternrune im Wessobrunner Gebet. Beobachtungen zur Lokalisierung des
clm 22053, zur Hs. BM Arundel 393 und zu Rune Poem V. 86-89 (Amsterdamer
Publikationen zur Sprache und Literatur 1), Amsterdam 1973
SIEGMUND, Albert: Die Überlieferung der griechischen christlichen Literatur in der
lateinischen Kirche bis zum zwölften Jahrhundert (Abhandlungen der Bayerischen
Benediktiner-Akademie 5), München-Pasing 1949
SILVESTRE, Hubert: Un petit extrait du De metris... d’Aldhelm dans le ms Verdun 36 (s. XI),
in: Archivum Latinitatis Medii Aevi. Bulletin du Cange 34 (1964), S. 95-97
SKEMER, Don C.: Medieval & Renaissance Manuscripts in the Princeton University Library,
Bd. 1, Princeton, NJ 2013
SODEN, Hans von: Die cyprianische Briefsammlung. Geschichte ihrer Entstehung und
Überlieferung (Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur
25.3), Leipzig 1904
SONDEREGGER, Stefan: Althochdeutsche Sprache und Literatur. Eine Einführung in das
älteste Deutsch. Darstellung und Grammatik, 3., durchges. u. wesentl. erw. Aufl.
Berlin/New York 2003
SOTTILI, Agostini: Note biografiche sui petrarchisti Giacomo Publicio e Guiniforte Barzizza e
sull’umanista valenziano Giovanni Serra, in: Fritz SCHALK (Hg.): Petrarca 13041374. Beiträge zu Werk und Wirkung, Frankfurt/M. 1975, S. 270-286
70
SPALLONE, Maddalena: Tradizioni insulari e letteratura scolastica: il ms. Angelicanus 1515 e
gli Aenigmata di Simposio, in: Studi classici e orientali 35 (1985), S. 185-228
STEINEN, Wolfram von den (Hg.): Notker der Dichter und seine geistige Welt,
Darstellungsbd., Bern 1948
STEVENSON, Jane Barbara: Theodore and the Laterculus Malalianus, in: Michael LAPIDGE
(Hg.): Archbishop Theodore. Commemorative Studies on his Life and Influence
(Cambridge Studies in Anglo-Saxon England 11), Cambridge 1995, S. 204-221
STOK, Fabio, in: Teresa DE ROBERTIS u. Gianvito RESTA (Hgg.): Seneca. Una vicenda
testuale. Mostra di manoscritti ed edizioni. Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana,
2 aprile-2 luglio 2004, Florenz 2004, S. 293-297
STRUCK, Wolf-Heino: Die Klöster Bärbach, Beselich, Dirstein und Gnadenthal, das
Johanniterhaus Eschenau und die Klause Fachingen. Regesten [vor 1153]-1634
(Veröffentlichungen der Historischen Kommission für Nassau 12.3; Quellen zur
Geschichte der Klöster und Stifte im Gebiet der mittleren Lahn bis zum Ausgang des
Mittelalters 3), Wiesbaden 1961
SZARMACH, Paul E.: A Preliminary Handlist of Manuscripts Containing Alcuin’s Liber de
virtutibus et vitiis, in: Manuscripta. A Journal for Manuscript Research 25 (1981), S.
131-140
TARRANT, Jacqueline: The Manuscripts of the Constitutiones Clementinae. Part II: Napoli to
Zwettl, in: Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte. Kanonistische
Abteilung 71 (1985), S. 76-146
THIELE, Walter (Hg.): Epistulae catholicae (Vetus Latina. Die Reste der altlateinischen Bibel
26.1), Freiburg i.Br. 1969
THURN, Hans: Handschriftenstudien zu Gregors des Großen Dialogi, in: Würzburger
Diözesangeschichtsblätter 52 (1990), S. 17-24
TISCHLER, Matthias M.: Einharts Vita Karoli. Studien zur Entstehung, Überlieferung und
Rezeption, 2 Bde. (MGH Schriften 48), Hannover 2001
TRAUBE, Ludwig: Computus Helperici, in: Neues Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche
Geschichtskunde 18 (1892/93), S. 71-105 (wieder abgedr. in: ders.: Vorlesungen und
Abhandlungen, Bd. 3, hrg. v. Samuel BRANDT, München 1920, S. 128-152)
TRAUBE, Ludwig: Untersuchungen zur Überlieferunggeschichte römischer Schriftsteller, in:
ders.: Vorlesungen und Abhandlungen, Bd. 3, hrg. v. Samuel BRANDT, München 1920,
S. 3-33
TRONCARELLI, Fabio: Boethiana aetas. Modelli grafici e fortuna manoscritta della
«Consolatio Philosophiae» tra IX e XII secolo (Bibliotheca di scrittura e civiltà 2),
Alessandria 1987
UGHELLI, Ferdinando: Italia sacra sive de episcopis Italiae, Bd. 5, 2., verm. u. verb. Ausgabe,
hrg. v. Niccolò COLETI, Venedig 1720 (ND Nendeln/Liechtenstein 1970)
VACIAGO, Paolo: From Canterbury to Sankt Gallen – On the Transmission of Early Medieval
Glosses to the Octateuch and the Books of Kings, in: Romanobarbarica 17 (20002002), S. 237-308
VAN BALBERGHE, Émile: Les éditions du Décret de Burchard de Worms. Avatars d’un texte,
in: Recherches de théologie ancienne et médiévale 37 (1970), S. 5-22
VERBRAKEN, Pierre-Patrick: Études critiques sur les sermons authentiques de saint Augustin
(Instrumenta patristica 12), Steenbrugge 1976
WACK, Mary F. u. Charles D. WRIGHT: A New Latin Source for the Old English ‘Three
Utterances’ exemplum, in: Anglo-Saxon England 20 (1991), S. 187-202
71
WAGNER, Heinrich: Nekrologien des Mainzer Mariengredenstifts, in: Archiv für
mittelrheinische Kirchengeschichte 37 (1985), S. 197-209
WATTENBACH, Wilhelm, Das Schriftwesen im Mittelalter, 3., verm. Aufl. Leipzig 1896
WATTENBACH, Wilhelm u. Robert HOLTZMANN, Deutschlands Geschichtsquellen im
Mittelalter. Die Zeit der Sachsen und Salier, Teil 3, Neuausg. hrg. v. Franz-Josef
SCHMALE, Darmstadt 1971
WATTENBACH-LEVISON: Deutschlands Geschichtsquellen im Mittelalter. Vorzeit und
Karolinger, H. 2, bearb. v. Wilhelm LEVISON (†) u. Heinz LÖWE, Weimar 1953
WEISS, Jean-Pierre: Valérien de Cimiez et Valère de Nice, in: Sacris erudiri 21 (1972/73),
S. 109-146
WICH-REIF, Claudia: Studien zur Textglossarüberlieferung. Mit Untersuchungen zu den
Handschriften St. Gallen, Stiftsbibliothek 292 und Karlsruhe, Badische
Landesbibliothek, St. Peter perg. 87 (Germanistische Bibliothek 8), Heidelberg 2001
WIEGAND, Friedrich: Ein Vorläufer des Paulushomiliars, in: Theologische Studien und
Kritiken 75 [1902], S. 188-205
WILMANNS, August: Placidus, Papias und andere lateinische Glossare, in: Rheinisches
Museum für Philologie N.F. 24 (1869), S. 362-382
WILMART, André: La collection des 38 homélies latines de saint Jean Chrysostome, in: The
Journal of Theological Studies 19 (1918), S. 305-327
WOLLASCH, Joachim: Benedictus abbas Romensis. Das römische Element in der frühen
benediktinischen Tradition, in: ders. u. Norbert Kamp (Hgg.): Tradition als historische
Kraft. Interdisziplinäre Forschungen zur Geschichte des früheren Mittelalters,
Berlin/New York 1982, S. 119-137
WOODS, Clare: Six New Sermons by Hrabanus Maurus on the Virtues and Vices, in: Revue
bénédictine 107 (1997), S. 280-306
WOTKE, Carl u. HOSIUS, Carl: Persiusexcerpte, in: Rheinisches Museum für Philologie N.F.
43 (1888), S. 494-504
WUNDERLE, Elisabeth: Katalog der lateinischen Handschriften der Bayerischen
Staatsbibliothek München. Die Handschriften aus St. Emmeram in Regensburg, Bd. 1:
Clm 14000-14130 (Catalogus codicum manu scriptorum Bibliothecae Monacensis 4.
Series nova 2.1), Wiesbaden 1995
YERKES, David: Two Early Manuscripts of Gregory’s Dialogues, in: Manuscripta. A Journal
for Manuscript Research 19 (1975), S. 171-173
YERKES, David: An Unnoticed Omission in the Modern Critical Editions of Gregory’s
«Dialogues», in: Revue bénédictine 87 (1977), S. 178f.
ZECHIEL-ECKES, Klaus: Die Concordia canonum des Cresconius. Studien und Edition, 2 Bde.
(Freiburger Beiträge zur mittelalterlichen Geschichte. Studien und Texte 5),
Frankfurt/M. [u.a.] 1992
ZIMPEL, Detlev: Hrabanus Maurus, De institutione clericorum libri tres. Studien und Edition
(Freiburger Beiträge zur mittelalterlichen Geschichte. Studien und Texte 7),
Frankfurt/Main [u.a.] 1996
72
Editionen und Textausgaben
ACHARD, Guy (Hg.): Cicéron, De l’invention, Paris 1994
ACHARD, Guy (Hg.): Rhétorique à Herennius, Paris 1989
ADRIAEN, Marcus (Hg.): Magni Aurelii Cassiodori Expositio psalmorum I-LXX (CCL 97),
Turnhout 1958
ADRIAEN, Marcus (Hg.): S. Gregorii Magni Homiliae in Hiezechihelem prophetam (CCL
142), Turnhout 1971
ADRIAEN, Marcus (Hg.): S. Gregorii Magni Moralia in Iob, 3 Bde. (CCL 143, 143A-B),
Turnhout 1979-1985
ADRIAEN, Marcus (Hg.): S. Hieronymi presbyteri [...] Commentariorum in Esaiam libri IXVIII, 2 Bde. (CCL 73, 73A), Turnhout 1963
ADRIAEN, Marcus (Hg.): S. Hieronymi presbyteri Commentarius in Ecclesiasten, in: S.
Hieronymi presbyteri Opera, Bd. 1.1 (CCL 72), Turnhout 1959, S. 247-361
ADRIAEN, Marcus (Hg.): S. Hieronymi presbyteri Opera, Bd. 1.6: Commentarii in prophetas
minores, nach der Ed. v. Dominicus VALLARSI (1768) (CCL 76, 76A), Turnhout 19691970
AHLBERG, Axel W. (Hg.): C. Sallusti Crispi Catilina, Iugurtha, Orationes et epistulae,
Excerptae de historiis. Editio maior, Leipzig 1919
ALBERTO, Paulo Farmhouse (Hg.): Eugenii Toletani Opera omnia (CCL 114), Turnhout 2005
ALLEN, Michael I. (Hg.): Frechulfi Lexoviensis episcopi Opera omnia, 2 Bde. (CCM 169,
169A), Turnhout 2002
AMANN, Heinrich: Praestantiorum aliquot codicum mss. qui Friburgi servantur ad
jurisprudentiam spectantium notitia, 2 Bde., Freiburg 1836, 1837
AMELLI, Ambrosius Maria (Hg.): Ars Donati quam Paulus Diaconus exposuit, Monte Cassino
1899
AMIET, Robert: Une „Admonitio Synodalis“ de l’époque carolingienne. Étude critique et
Édition, in: Mediaeval Studies 26 (1964), S. 12-82
ANDRÉS SANZ, María Adelaida (Hg.): Isidori Hispalensis episcopi Liber differentiarum [II]
(CCL 111A), Turnhout 2006
ANDRIEU, Michel: Les Ordines Romani du haut Moyen Age, 5 Bde. (Spicilegium sacrum
Lovaniense. Études et documents 11, 23, 24, 28. 29), Löwen 1931-1961
Das Antiphonar von St. Peter. Codex Vindobonensis Ser. n. 2700 der Österreichischen
Nationalbibliothek, [Faksimile], 2 Bde. (Glanzlichter der Buchkunst 18), Graz 2009
APPELT, Heinrich, unter Mitwirk. v. Rainer Maria HERKENRATH, Walter KOCH u. Bettina
PFERSCHY: Die Urkunden der deutschen Könige und Kaiser, Bd. 10.4: Die Urkunden
Friedrichs I. 1181-1190 (MGH DD 10.4), Hannover 1990
ARNAUD-LINDET, Marie-Pierre (Hg.): Orose, Histoires (Contre les Païens), 3 Bde., Paris
1990-1991
ARNDT, Wilhelm, Zwei Bullen Innocenz II., in: Neues Archiv der Gesellschaft für ältere
deutsche Geschichtskunde 4 (1879), S. 199-201
ASSEMANI, Joseph S. (Hg.): S[ancti] p[atris] n[ostri] Ephraem Syri Opera omnia quae exstant
Graece, Syriace, Latine, Bd. 3 (Griech./Lat.), Rom 1746
BABCOCK, Robert Gary: Heriger of Lobbes and the Freising Florilegium. A Study of the
Influence of Classical Latin Poetry in the Middle Ages (Lateinische Sprache und
Literatur des Mittelalters 18), Frankfurt/M. [u.a.] 1984
73
BAEHRENS, Emil (Hg.): Poetae Latini minores, 5 Bde., Leipzig 1879-1883
BAEHRENS, Wilhelm A. (Hg.): Origenes, Werke, Bd. 6: Homilien zum Hexateuch in Rufins
Übersetzung, Teil 1: Die Homilien zu Genesis, Exodus und Levitucus (GCS 29),
Leipzig 1920
BAEHRENS, Wilhelm A. (Hg.): Origenes, Werke, Bd. 7: Homilien zum Hexateuch in Rufins
Übersetzung, Teil 2: Die Homilien zu Numeri, Josua und Judices (GCS 30), Leipzig
1921
BAEHRENS, Wilhelm A. (Hg.): Origenes, Werke, Bd. 8: Homilien zu Samuel I, zum Hohelied
und zu den Propheten, Kommentar zum Hohelied in Rufins und Hieronymus’
Übersetzungen (GCS 33), Leizig 1925
BALUZE, Etienne (Hg.): Marii Mercatoris Opera, Paris 1684 (veränd. wieder abgedr. in:
Andreas GALLANDIUS [Hg.]: Bibliotheca veterum patrum antiquorumque scriptorum
ecclesiasticorum Graeco-Latina, Bd. 8, 2., durchges. u. verb. Aufl. Venedig 1788
[1. Aufl. Venedig 1772], S. 613-738)
BALUZE, Etienne u. Giovanni Domenico MANSI (Hgg.): Miscellanea, Bd. 3, Lucca 1762
BARBET, Jeanne u. Cyrille LAMBOT: Nouvelle tradition du symbole de rit gallican, in: Revue
benedictine 75 (1965), S. 335-345
BARLOW, Claude W. (Hg.): Martini episcopi Bracarensis Opera omnia (Papers and
Monographs of the American Academy in Rome 12), New Haven, CT [u.a.] 1950
BARTSCH, Karl: Die altdeutschen Handschriften der Universitäts-Bibliothek in Heidelberg
(Katalog der Handschriften der Universitäts-Bibliothek in Heidelberg 1), Heidelberg
1887
BARTSCH, Karl (Hg.): Pfälzische Beichte aus Rom, in: Germania. Vierteljahrsschrift für
Deutsche Alterthumskunde 20 = N.R. 8 (1875), S. 1-3
BASTIAENSEN, A[ntoon]. A.R. (Hg.): Vita di Cipriano. Vita di Ambrogio. Vita di Agostino
(Scrittori greci e latini. Vite dei santi 3), Verona 1975
BAUER, I.B. u. R. VANDER PLAETSE (Hgg.): Sancti Aurelii Augustini Opera, Teil 13.2: [...] De
catechizandis rudibus [...] Sermo de disciplina christiana [...] (CCL 46), Turnhout
1969
BAUMANN, Franz Ludwig (Hg.): Necrologia Germaniae, Bd. 1: Dioeceses Augustensis,
Constantiensis, Curiensis (MGH Necr. 1), Berlin 1888
BAYARD, Le chanoine (Hg.): Saint Cyprien, Correspondance, 2 Bde., Paris 1945-1961
BEAUJEU, Jean (Hg.): Pline l’ancien, Histoire naturelle. Livre II, Paris 1950
BECKER, Gustav: Catalogi bibliothecarum antiqui, Bonn 1885 (ND Hildesheim/New York
1973)
BEHRENDS, Frederick (Hg.:): The Letters and Poems of Fulbert of Chartres, Oxford 1976
BERSCHIN, Walter: Alkuin und die Biographie, in: Ernst TREMP u. Karl SCHMUKI (Hgg.):
Alkuin von York und die geistige Grundlegung Europas. Akten der Tagung vom
30. September bis zum 2. Oktober 2004 in der Stiftsbibliothek St. Gallen, Sankt Gallen
2010, S. 169-182
BERSCHIN, Walter: Ein Dichterblatt des XI. Jahrhunderts aus Lorsch (Heidelberg, Pal. lat.
864), in: ders. (Hg.): Palatina-Studien. 13 Arbeiten zu Codices Vaticani Palatini latini
und anderen Handschriften aus der alten Heidelberger Sammlung (Miscellanea
Bibliothecae Apostolicae Vaticanae 5; Studi e testi 365), Vatikanstadt 1997, S. 17-23
BERSCHIN, Walter (Hg.): Walahfrid Strabo, De cultura hortorum (Hortulus). Das Gedicht
vom Gartenbau (Reichenauer Texte und Bilder 13), Heidelberg 2007
74
BERTRAM, Jerome (Hg.): The Chrodegang Rules. The Rules for the Common Life of the
Secular Clergy from the Eigth and Ninth Centuries. Critical Texts with Translations
and Commentary, Aldershot 2005
BETHMANN, Ludwig (Hg.): Annales sancti Nazarii, in: MGH SS 17, Hannover 1861, S. 33
BÉVENOT, Maurice: The Tradition of Manuscripts. A Study in the Transmission of St.
Cyprian’s Treatises, Oxford 1961
BIELER, Ludwig (Hg.): Anicii Manlii Severini Boethii Philosophiae consolatio (CCL 94),
2. Aufl. Turnhout 1984
BIELER, Ludwig (Hg.): The Irish Penitentials (Scriptores Latini Hiberniae 5), Dublin 1963
BIHLMEYER, P.: Un texte non interpolé de l’Apocalypse de Thomas, in: Revue bénédictine 28
(1911), S. 270-282
BISCHOFF, Bernhard (Hg.): Mittelalterliche Schatzverzeichnisse, Teil 1: Von der Zeit Karls
des Großen bis zur Mitte des 13. Jahrhunderts (Veröffentlichungen des
Zentralinstituts für Kunstgeschichte in München 4), München 1967
BISCHOFF, Bernhard u. Bengt LÖFSTEDT (Hgg.): Anonymus ad Cuimnanum, Expossitio
Latinitatis (CCL 133D), Turnhout 1992
BLATT, Franz: The Latin Josephus, Bd.1: Introduction and Text. The Antiquities. Books I-V
(Acta Jutlandica 30.1. Humanistisk Serie 44), Aarhus/Kopenhagen 1958
BLUMENSHINE, Gary B. (Hg.): Liber Alcuini contra haeresim Felicis (Studi e testi 285),
Vatikanstadt 1980
BODE, Georg Heinrich (Hg.): Scriptores rerum mythicarum Latini tres Romae nuper reperti,
Celle 1834
BOEHMER, Johann Friedrich (Hg.): Martyrium Arnoldi archiepiscopi Moguntini und andere
Geschichtsquellen Deutschlands im zwölften Jahrhundert (Fontes rerum
Germanicarum 3), Stuttgart 1853
BOEHMER, Justus H. (Hg.): Corpus Iuris Canonici, Bd. 2, Halle/S. 1747
BOLOGNA, Corrado (Hg.): Liber monstrorum de diversis generibus. Libro delle mirabili
difformità (Nuova Corona 5), Mailand 1977
BOLZ, Bogdan: [Remigius Autissiodorensis, Expositio missae], in: Studia Gnesnensia 7
(1982-83), S. 364-371
BONNARD, Émile (Hg.): Saint Jérôme, Commentaire sur S. Matthieu, 2 Bde. (SC 242 u. 259),
Paris 1977, 1979
BORETIUS, Alfred (Hg.): Capitularia regum Francorum, Bd. 1 (MGH Capit. 1), Hannover
1883
BORETIUS, Alfred u. Victor KRAUSE (Hgg.): Capitularia regum Francorum, Bd. 2 (MGH
Capit. 2), Hannover 1897
BORRET, Marcel (Hg.): Origène, Homélies sur le Lévitique (SC 286-287), Paris 1981
BORST, Arno (Hg.): Der karolingische Reichskalender und seine Überlieferung bis ins
12. Jahrhundert, 3 Teile (MGH Libri mem. 2.1-3), Hannover 2001
BOSSERT, Gustav: Württembergisches aus dem Codex Laureshamensis, den Traditiones
Fuldenses und aus Weissenburger Quellen, in: Dietrich SCHÄFER (Hg.):
Württembergische Geschichtsquellen, Bd. 2, Stuttgart 1895, S. 1-354
BOUHOT, Jean-Paul: Extraits du De Corpore et Sanguine Domini de Pascase Radbert sous le
nom d’Augustin, in: Recherches augustiniennes 12 (1977), S. 119-173
BOUHOT, Jean-Paul: Un florilège sur le symbolisme du baptême de la seconde moitié du
VIIIe siècle, in: Recherches augustiniennes 18 (1983), S. 151-182
75
BRASSEUR, Annette: Uirgo parens. Le destin d’une épigramme latine des premièrs siècles de
notre ère (Publications romanes et françaises 240), Genf 2006
BRAUN, René (Hg.): Opera Quodvultdeo Carthaginiensi episcopo tributa (CCL 60), Turnhout
1976
BRAUND, Susanna (Hg.): Seneca, De clementia, Oxford 2009
BRAUNE, Wilhelm u. Karl HELM (Hgg.): Althochdeutsches Lesebuch, 17., v. Ernst A.
EBBINGHAUS bearb. Aufl. Tübingen 1994
BRISCOE, John (Hg.): Titi Livi Ab urbe condita libri XLI-XLV, Stuttgart 1986
BROMMER, Peter (Hg.): Capitula episcoporum, Teil 1 (MGH Capit. episc. 1), Hannover 1984
BROU, Louis u. André WILMART (†) (Hgg.): The Psalter Collects from V-VIth Century
Sources (Three Series) (Henry Bradshaw Society 83), London 1949
BRUWAENE, Martin van den (Hg.): Cicéron, De natura deorum, 3 Bde. (Collection Latomus
107, 154, 175), Brüssel 1970-1981
BRUYNE, Donatien de: La préface du Diatessaron latin avant Victor de Capoue, in: Revue
benedictine 39 (1927), S. 5-11
BUCCHI, Federica (Hg.): S. Hieronymi presbyteri Commentarii in epistulas Pauli apostoli ad
Titum et ad Philemonem (CCL 77C), Turnhout 2003
BÜCHELER, Franz (Hg.): Petronii Saturae et Liber priapeorum, 6., v. Wilhelm HERAEUS erg.
Aufl. Berlin 1922; 7. Aufl. Berlin 1958
BUFFA GIOLITO, M. Franca (Hg.): Paulus Diaconus, Expositio Artis Donati seu Incipit Ars
Donati quam Paulus Diaconus exposuit, Genua 1990
BULHART, Vinzenz (Hg.): Eusebii Vercellensis episcopi Quae supersunt (CCL 9), Turnhout
1957
BULHART, Vinzenz (Hg.): Gregorii Iliberritani episcopi Quae supersunt (CCL 69), Turnhout
1967
BULST, Walther (Hg.): Die ältere Wormser Briefsammlung (MGH Briefe dt. Kaiserzeit 3),
Weimar 1949
BULST, Walther (Hg.): Hymni Latini antiquissimi LXXV. Psalmi III, Heidelberg 1956
BURINI, Clara (Hg.): Pseudo Cipriano, I due monti Sinai e Sion. De duobus montibus
(Biblioteca patristica 25), Fiesole 1994
BURN, Andrew E.: The Athanasian Creed and its Early Commentaries (Text and Studies 4.1),
Cambridge 1896
BURN, Andrew E.: An Introduction to the Creeds, London 1899
BURN, Andrew E.: Neue Texte zur Geschichte des apostolischen Symbols, in: Zeitschrift für
Kirchengeschichte 21 (1901), S. 128-137
BUSA, Roberto (Hg.): S. Thomae Aquinatis Opera omnia, Bd. 7: Aliorum medii aevi auctorum
scripta 61, Stuttgart-Bad Cannstatt 1980
BUSSEMAKER, [Ulco Cats] u. Ch[arles] DAREMBERG (Hgg.): Œuvres d’Oribase, texte grec
[...], Bd. 6: A. MOLINIER (Hg.): Anciennes traductions latines de la Synopsis et des
Euporistes, Paris 1876
CALBOLI, Gualtiero (Hg.): Cornifici Rhetorica ad C. Herennium (Edizioni e saggi universitari
di filologia classica 11), 2., [erw. u. korr.] Aufl. Bologna 1993
CALDINI MONTANARI, Roberta: Tradizione medievale ed edizione critica del Somnium
Scipionis (Millennio medievale 33. Testi 10), Florenz 2002
76
CALLENS, P. u. M. GASTALDO (Hg.): Prosperi Aquitani Opera. Expositio psalmorum. Liber
sententiarum (CCL 68A), Turnhout 1972
Catalogus codicum hagiographicorum Bibliothecae Regiae Bruxellensis, Teil 1: Codices
Latini membranei, Bd. 2, hrg. v. d. Bollandisten, Brüssel 1889
CAZIER, Pierre (Hg.): Isidorus Hispalensis, Sententiae (CCL 111), Turnhout 1998
CHAPARRO GÓMEZ, César (Hg.): Isidoro de Sevilla, De ortu et obitu patrum. Vida y muerte de
los santos, Paris 1985
CHATELAIN, Emile: Notice sur les manuscrits des poésies de S. Paulin de Nole, suivie
d’observations sur le texte (Bibliothèque des Écoles françaises d’Athènes et de Rome
14), Paris 1880
CHAUMARTIN François-Régis (Hg.): Sénèque, De la clémence, Paris 2005
CHAUMARTIN, François-Régis (Hg.): Sénèque, Tragédies, 3 Bde., Paris 1996-1999
CHAVASSE, Antoine (Hg.): Sancti Leonis Magni Romani pontificis Tractatus septem et
nonaginta, [Bd. 1] (CCL 138), Turnhout 1973
CHITTENDEN, John (Hg.): Donatus ortigraphus, Ars grammatica (CCM 40D), Turnhout 1982
CHMEL, Joseph: Bericht über die von ihm in den Monaten April, Mai, Juni und Juli dieses
Jahres (1850) unternommene literarische Reise. Fortsetzung, in: Sitzungsberichte der
philosophisch-historischen Classe der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften,
Bd. 5, Wien 1850, S. 591-728
CLAUSEN, Wendell V. (Hg.): A. Persi Flacci et D. Iuni Iuvenalis Saturae, [2.], durchges. Aufl.
Oxford 1992
CLAUSEN, Wendell V. (Hg.): A. Persi Flacci Saturarum liber, Oxford 1956
CLAUSEN, Wendell u. James E.G. ZETZEL (Hgg.): Commentum Cornuti in Persium,
München/Leipzig 2004
CLERCQ, Charles de (Hg.): Concilia Galliae a. 511-a. 695 (CCL 148A), Turnhout 1963
COLGRAVE, Bertram u. Roger A.B. MYNORS (Hg.): Bede’s Ecclesiastical History of the
English People, Oxford 1969
COMBALUZIER, Fernand: Un Bénédictionnaire épiscopal du Xe siècle (Ms. 2657 Bibl. SainteGeneviève, Paris), in: Sacris erudiri 14 (1963), S. 286-342
COMBART, Bernard u. Alfons KALB (Hgg.): Sancti Aurelii Augustini De civitate Dei, nach der
4. Aufl. 1928/29, 2 Bde. (CCL 47-48), Turnhout 1955
[Conradus de Mure: Fabularius seu Repertorium vocabulorum], Basel: B. Ruppel [ca. 1470]
(GW 7424)
[Constitutiones Clementis V], Mainz: Joh. Fust u. P. Schöffer, 25. Juni 1460 (GW 7077)
CONTRENI, John J.: The Cathedral School of Laon from 850 to 930. Its Manuscripts and
Masters (Münchener Beiträge zur Mediävistik und Renaissance-Forschung 29),
München 1978
CRAMER, Andreas Wilhelm (Hg.): Vita d. Aur. Augustini episcopi Hipponensis auctore
incerto, Kiel 1832
CRÉPIN, André, Michael LAPIDGE, Pierre MONAT u. Philippe ROBIN (Hgg.): Bède le
Vénérable, Histoire ecclésiastique du peuple anglais (Historia ecclesiastica gentis
Anglorum), 3 Bde. (SC 489-491), Paris 2005
CRICK, Julia: An Anglo-Saxon Fragment of Justinus’s Epitome, in: Anglo-Saxon England 16
(1987), S. 181-196
DAUR, Klaus-D. (Hg.): Arnobii Iunioris Commentarii in psalmos (CCL 25), Turnhout 1990
77
DAUR, Klaus-D. (Hg.): Sancti Aurelii Augustini Epistulae, 3 Bde. (CCL 31, 31A-B), Turnhout
2004-2009
DAUR, Klaus-D. u. William M. GREEN (Hgg.): Sancti Aureli Augustini Contra Academicos,
De beata vita, De ordine, De magistro, De libero arbitrio (CCL 29), Turnhout 1970
DE MARCO, Maria (Hg.): Tatuini Opera omnia. Ars Tatuini (CCL 133), Turnhout 1968
DE ROSSI, Giovanni Battista (Hg.): Inscriptiones christianae urbis Romae septimo saeculo
antiquiores, Bd. 2.1, Rom 1888
DEKKERS, Eligius u. Johannes FRAIPONT (Hgg.): Sancti Aurelii Augustini Enarrationes in
Psalmos, 3 Bde. (CCL 38-40), Turnhout 1956
DELEHAYE, Hippolyte: Étude sur le légendier romain. Les saints de novembre et de décembre
(Subsidia hagiographica 23), Brüssel 1936
DELEHAYE, Hippolyte: Recherches sur le légendier romain, in: Analecta Bollandiana 51
(1933), S. 34-98
DELISLE, Léopold: Mémoire sur d’anciens sacramentaires, Paris 1886
DEROLEZ, René: Runica manuscripta. The English Tradition (Rijksuniversiteit te Gent.
Faculteit van de Wijsbegeerte en Letteren. Werken 118), Brügge 1954
DESHUSSES, Jean (Hg.): Le sacramentaire Grégorien. Ses principales formes d’après les plus
anciens manuscrits (Spicilegium Friburgense 16), 2., durchges. u. korr. Aufl. Freiburg,
Schweiz 1979
DETLEFSEN, D.: Der römische Lucanpalimpsest, in: Philologus 15 (1860), S. 526-538
DICK, Adolf (Hg.): Martianus Capella, Leipzig 1925 (ND Stuttgart 1969 u. 1978 mit
Nachträgen von Jean PRÉAUX)
DIERCKS, Gerard F. (Hg.): Sancti Cypriani episcopi Epistularium, 3 Bde. (CCL 3B-D),
Turnhout 1994-1999
DIERCKS, Gerard F. (Hg.): Novatiani Opera quae supersunt (CCL 4), Turnhout 1972
DIERCKS, Gerard F. (Hg.): Sententiae episcoporum numero LXXXVII de haereticis
baptizandis (CCL 3E), Turnhout 2004
DOBSCHÜTZ, Ernst von (Hg.): Das Decretum Gelasianum de libris recipiendis et non
recipiendis (Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur
38.4), Leipzig 1912
DOIGNON, Jean (Hg.): Bibliothèque augustinienne. Œuvres de saint Augustin, Bd. 4.2:
Dialogues philosophiques. De ordine – L’ordre, Paris 1997
DOIGNON, Jean (Hg.): Hilaire de Poitiers, Sur Matthieu, 2 Bde. (SC 254, 258), Paris 19781979
DOLBEAU, François: Finale inédite d’un sermon d’Augustin (S. Mai 158), extraite d’un
homéliaire d’Olomouc, in: Revue des études augustiniennes 44 (1998), S. 181-203
(wieder abgedr. in: ders.: Augustin et la prédication en Afrique. Recherches sur divers
sermons authentiques, apocryphes ou anonymes [Collection des études
augustiniennes. Série antiquité 179], Paris 2005, S. 277-298)
DOLBEAU, François (Hg.): Le Liber XXI sententiarum (CPL 373): Édition d’un texte de
travail, in: Recherches augustiniennes 30 (1997), S. 113-165
DOLBEAU, François: Un poème philosophique de l’Antiquité tardive: De pulchritudine mundi.
Remarques sur le Liber XXI sententiarum (CPL 373), in: Revue des études
augustiniennes 42 (1996), S. 21-43
DOLBEAU, François: Sur deux sermonnaires latins, jadis conservés à Lorsch, in: Revue
bénédictine 107 (1997), S. 270-279 (wieder abgedr. in: ders.: Augustin et la
78
prédication en Afrique. Recherches sur divers sermons authentiques, apocryphes ou
anonymes [Collection des études augustiniennes. Série antiquité 179], Paris 2005, S.
524-533)
DOLD, Alban: Alte, teilweise unbekannte Väterfragmente auf dem Doppelblatt N I 6 Nr. 9 der
Universitätsbibliothek Basel, in: Revue bénédictine 63 (1953), S. 239-245
DOLD, Alban: Ein vorhadrianisches gregorianisches Palimpsest-Sakramentar in GoldUnzialschrift (Texte und Arbeiten. 1. Abt.: Beiträge zur Ergründung des älteren
lateinischen christlichen Schrifttums und Gottesdienstes 5), Beuron 1919 (vgl. die
Rez. v. K[unibert] MOHLBERG, in: Theologische Revue 18 [1919], Sp. 210-213, 327329)
DOSSETTI, Giuseppe Luigi: Il simbolo di Nicea e di Costantinopoli. Edizione critica (Testi e
ricerche di scienze religiose 2), Rom [u.a.] 1967
DOUTRELEAU, Luis (Hg.): Didyme l’aveugle, Traité du Saint-Esprit. Introduction, texte
critique, traduction. Notes et index (SC 386), Paris 1992
DOVE, R[ichard] W.: Das von mir sg. Sendrecht der Main- und Rednitzwenden, in: Zeitschrift
für Kirchenrecht 4 (1864), S. 157-175
DRABKIN, Israel E. (Hg.): Caelius Aurelianus, On Acute Diseases and On Chronic Diseases,
Chicago 1950
DRONKE, Peter (Hg.): Nine Medieval Latin Plays (Cambridge Medieval Classics 1),
Cambridge 1994
DRUMBL, Johann: Quem quaeritis. Teatro sacro dell’alto medioevo (Biblioteca teatrale 39),
Rom 1981
DUCHESNE, Louis (Hg.): Le Liber pontificalis, Bd. 1, Paris 1886
DÜMMLER, Ernst: Eine Aufzeichnung aus Lorsch, in: Neues Archiv der Gesellschaft für ältere
deutsche Geschichtskunde 22 (1897), S. 289f.
DÜMMLER, Ernst: Aus Handschriften, in: Neues Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche
Geschichtskunde 1 (1876), S. 584-586
DÜMMLER, Ernst (Hg.): Epistolae Karolini aevi, Bd. 2 (MGH Epp. 4), Berlin 1895
[DÜMMLER, Ernst (Hg.)]: Epistolae Karolini aevi, Bd. 3 (MGH Epp. 5), Berlin 1899
DÜMMLER, Ernst: Die handschriftliche Ueberlieferung der lateinischen Dichtungen aus der
Zeit der Karolinger III, in: Neues Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche
Geschichtskunde 4 (1879), S. 511-582
DÜMMLER, Ernst: Lateinische Gedichte des neunten bis elften Jahrhunderts, in: Neues Archiv
der Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde 10 (1885), S. 331-357
DÜMMLER, Ernst (Hg.): Poetae Latini aevi Karolini, Bd. 1-2 (MGH PL 1-2), Berlin 1881,
1884
DÜMMLER, Ernst [u.a.] (Hgg.): Epistolae Merowingici et Karolini Aevi, Bd. 1 (MGH Epp. 3),
Berlin 1892
DUMORTIER, Jean (Hg.): Jean Chrysostome, A Théodore (SC 117), Paris 1966
DÜRR, Julius: Das Leben Juvenals, Ulm 1888
DUVAL, Yves-Marie (Hg.): Jérôme, Commentaire sur Jonas (SC 323), Paris 1985
DWYER, M.E.: An Unstudied Redaction of the Visio Pauli, in: Manuscripta. A Journal for
Manuscript Research 32 (1988), S. 121-138
EADIE, John W. (Hg.): The Breviarium of Festus, London 1967
79
Echternacher Sakramentar und Antiphonar. Vollständige Faksimile-Ausgabe im
Originalformat der Handschrift 1946 aus dem Besitz der Hessischen Landes- und
Hochschulbibliothek Darmstadt (Codices selecti 74), Graz 1982
EHWALD, Rudolf (Hg.): Aldhelmi Opera (MGH AA 15), Berlin 1919
EIZENHÖFER, Leo: Das Lorscher Sakramentar im Cod. Vat. Pal. lat. 495, in: Friedrich KNÖPP
(Hg.): Die Reichsabtei Lorsch. Festschrift zum Gedenken an ihre Stiftung 764, Bd. 2,
Darmstadt 1977, S. 129-169
ELFASSI, Jacques: Le sermon 150 de saint Augustin. Édition critique et tentative de datation,
in: Revue des études augustiniennes 45 (1999), S. 21-50
ENGELBRECHT, August (Hg.): Fausti Reiensis praeter sermones pseudo-Eusebianos Opera
(CSEL 21), Prag/Wien/Leipzig 1891
ENGELBRECHT, August (Hg.): Tyranni Rufini Orationum Gregorii Nazianzeni novem
interpretatio (CSEL 46), Wien/Leipzig 1910
ENGELS, Peter: Das Seligenstädter Zinsregister und die Ersterwähnung des Darmstädter
Stadtteils Arheilgen, in: Archiv für hessische Geschichte und Altertumskunde N.F. 60
(2002), S. 371-386
[Desiderius Erasmus Roterodamus (Hg.)]: D. Ioannis Chrysostomi archiepiscopi
Constantinopolitani opera, quae hactenus versa sunt omnia, Bd. 3: Homiliae in
Matthaeum & Ioannem, Basel: Joh. Froben (Erben) 1530 (VD16 J 399)
ERDMANN, Carl: Der Heidenkrieg in der Liturgie und die Kaiserkrönung Ottos I., in:
Mitteilungen des Österreichischen Instituts für Geschichtsforschung 46 (1932), S. 129142
ERNOUT, Alfred (Hg.): Salluste, Catilina, Jugurtha, Fragments des histoires, 6. Aufl. Paris
1964
ERNOUT, Alfred [u.v.a.] (Hgg.): Pline l’Ancien, Histoire naturelle, Paris 1947ff.
ÉTAIX, Raymond (Hg.): Gregorius Magnus, Homiliae in evangelia (CCL 141), Turnhout
1999
EUBEL, Konrad: Der hl. Philipp von Zell im Bisthum Speyer, in: Der Katholik. Zeitschrift für
katholische Wissenschaft und kirchliches Leben 76.1 = 3.F. 13 (1896), S. 549-556
EWALD, Paul u. Ludwig M. HARTMANN (Hgg.): Gregorii I papae Registrum epistolarum,
2 Bde. (MGH Epp. 1-2), Berlin 1887-1899
Albrecht von Eyb: Margarita poetica, [Straßburg] um 1483/84 (GW 9533)
EYSSENHARDT, Franz (Hg.): Macrobius, Leipzig 1868, 2. Aufl. Leipzig 1893
FAIVRE D’ARCIER, Louis: Histoire et géographie d’un mythe. La circulation des manuscrits
du De excidio Troiae de Darès le Phrygien (VIIIe-XVe siècles) (Mémoires et
documents de l’École des chartes 82), Paris 2006
FALK, Franz: Geschichte des ehemaligen Klosters Lorsch an der Bergstraße, Mainz 1866
FALK, Franz: Lorscher Studien, in: Archiv für hessische Geschichte und Altertumskunde N.F.
8 (1912), S. 297-318
FALLER, Otto (Hg.): Ambrosius Mediolanensis, Explanatio symboli, De sacramentis, De
mysteriis, De paenitentia, De excessu fratris, De obitu Valentiniani, De obitu
Theodosii (CSEL 73), Wien 1955
FEIERTAG, Jean-Louis (Hg.): S. Hieronymi presbyteri Opera, Bd. 3.5: Adversus Vigilantium
(CCL 79C), Turnhout 2005
FEIFALIK, Julius: Studien zur Geschichte der altböhmischen Literatur. V. Die altböhmischen
Gedichte vom Streite zwischen Seele und Leib. Nebst Beiträgen zur Geschichte der
80
Vagantenpoesie in Böhmen, in: Sitzungsberichte der philosophisch-historischen Classe
der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften 36, Wien 1861, S. 119-191
FERRUA, Antonio (Hg.): Epigrammata Damasiana (Sussidi allo studio delle antichità cristiane
2), Vatikanstadt 1942
FINSTERWALDER, Paul Willem: Die Canones Theodori Cantuariensis und ihre
Überlieferungsformen (Untersuchungen zu den Bußbüchern des 7., 8. und 9.
Jahrhunderts 1), Weimar 1929
FISCHER, Bonifatius: Die lateinischen Evangelien bis zum 10. Jahrhundert, Bd. 1-4 (Vetus
Latina. Die Reste der altlateinischen Bibel. Aus der Geschichte der lateinischen Bibel
13, 15, 17, 18), Freiburg i.Br. 1988-1991
FISCHER, Hanns (Hg.): Schrifttafeln zum althochdeutschen Lesebuch, Tübingen 1966
Flavii Iosephi [...] Opera quaedam Ruffino presbytero interprete, Basel 1524 (VD16 J 956)
Florilegium Casinense, [als Anhang abgedr. ] in: Bibliotheca Casinensis seu Codicum
manuscriptorum qui in tabulario Casinensi asservatur series, Bd. 1, Montecassino
1873
FONTAINE, Jacques: Isidore de Séville: Traité de la nature (Bibliothèque de l’École des hautes
études hispaniques 28), Bordeaux 1960
FONTAINE, Jacques (Hg.): Sulpice Sévère, Vie de saint Martin, Bd. 1 (SC 133), Paris 1967
FONTAINE, Jacques (Hg.) unter Mitarb. v. Nicole DUPRE: Sulpice Sévère, Gallus. Dialogues
sur les «Vertus» de saint Martin (SC 510), Paris 2006
FORDYCE, Christian J., in: Archivum Latinitatis medii aevi 3 (1927), S. 59-73, 129-144
FRAIPONT, Johannes (Hg.): Sancti Aurelii Augustini Quaestionum in Heptateuchum libri VII,
Locutionum in Heptateuchum libri VII (CCL 33), Turnhout 1958
FRANZ, Adolph: Die kirchlichen Benediktionen im Mittelalter, 2 Bde., Freiburg i.Br. 1909
FREDOUILLE, Jean-Claude (Hg.): Cyprien de Carthage, A Démétrien (SC 467), Paris 2003
FREHER, Marquard (Hg.): Germanicarum rerum scriptores [...], Bd. 1, Frankfurt/M. 1600
FREHER, Marquard (Hg.): Johannis Trithemii [...] Opera historica [...], Frankfurt/M. 1601
FRIDH, Åke J. (Hg.): Magni Aurelii Cassiodori Variarum libri XII (CCL 96), Turnhout 1973,
S. 1-499
FRIEDBERG, Emil (Hg.): Corpus iuris canonici, 2 Bde., 2. Aufl. Leipzig 1879-1881
FRIEDBERG, Emil (Hg.): Quinque compilationes antiquae nec non Collectio canonum
Lipsiensis Leipzig 1882 (ND 1956)
FRIEDLEIN, Gottfried (Hg.): Anicii Manlii Torquati Severini Boetii De institurione arithmetica
libri duo. De institutione musica libri quinque, Leipzig 1867
FRIEDRICH, Wilhelm (Hg.): M. Tullii Ciceronis Opera rhetorica, Bd. 2, Leipzig 1891, S. 383388
FUNK, Franz Xaver von: Patres apostolici, Bd. 2, 3., stark verm. u. verb., von Franz DIEKAMP
hrg. Aufl. Tübingen 1913
GABRIEL, Corinne (Hg.), Commentaire inédits d’Haymon d’Auxerre sur Isaïe 5, 1-6, 1, in:
Sacris erudiri 35 (1995), S. 89-114
GALLÉE, J[ohan] H[endrik] (Hg.): Altsaechsische Sprachdenkmäler, Leiden 1894
GAMBER, Klaus: Fragmenta Liturgica IV. 23: Ein fränkisches Kollektar-Fragment aus dem
9./10. Jh., in: Sacris erudiri 19 (1969/70), S. 199-260
GAMBER, Klaus: Niceta von Remesiana, Instructio ad competentes. Frühchristliche
Katechesen aus Dacien (Textus patristici et liturgici 1), Regensburg 1964
81
GARNIER, Jean (Hg.): Marii Mercatoris, s. Augustino aequalis, Opera quaecumque extant,
Paris 1673
GEBAUER, George John (†) u. Bengt LÖFSTEDT (Hgg.): Bonifatii (Vynfreth) Ars grammatica.
[Accedit Ars metrica] (CCL 133B), Turnhout 1980
GELENIUS, Sigismundus (Hg.): Opera d. Ioannis Chrysostomi, archiepiscopi
Constantinopolitani, quotquot per Graecorum exemplarium facultatem in Latinam
linguam hactenus traduci potuerunt [...], 6 Bde., Basel: Hier. Froben d.Ä. u. Nik.
Episcopius d.Ä. 1558 (VD16 J 402)
GERBERT, Martin: De cantu et musica sacra a prima ecclesiae aetate usque ad praesens
tempus, Bd. 1, St. Blasien 1774
GERBERT, Martin (Hg.): Monumenta veteris liturgicae Alemannicae, Bd. 2, St. Blasien 1779
GERBERT, Martin: Scriptores ecclesiastici de musica sacra potissimum, 3 Bde., St. Blasien
1784 (ND Hildesheim 1963)
GIOANNI, Stéphane (Hg.): Ennode de Pavie, Lettres, 2 Bde., Paris 2006-2010
GIOMINI, Remo: A. Augustinus, «De rhetorica», in: Studi latini e italiani 4 (1990), S. 7-82
GIOMINI, Remo: M. Tulli Ciceronis scripta quae manserunt omnia, Bd. 46: De divinatione,
De fato, Timaeus, Leipzig 1975
GIUNTA, Francesco u. Antonino GRILLONE (Hgg.): Iordanis De origine actibusque Getarum
(Fonti per la storia d’Italia 117), Rom 1991
GLÖCKNER, Karl (Hg.): Codex Laureshamensis, 3 Bde., Darmstadt 1929-1936
GLORIE, François (Hg.): Eusebius ‘Gallicanus’, Collectio homiliarum (CCL 101,101A),
Turnhout 1970/71
GLORIE, François (Hg.): S. Hieronymi presbyteri Opera, Bd. 1.4: Commentariorum in
Hiezechielem libri XIV (CCL 75), Turnhout 1964
GLORIE, François (Hg.): Maxentii aliorumque Scytharum monachorum necnon Ioannis
Tomitanae urbis episcopi Opuscula (CCL 85A), Turnhout 1978
GLORIE, François (Hg.): Variae collectiones aenigmatum Merovingicae aetatis, in: Maria DE
MARCO (Hg.): Tatuini Opera omnia. Ars Tatuini (CCL 133), Turnhout 1968, S. 143540
GLORIE, François (Hg.): Variae collectiones aenigmatum Merovingicae aetatis (pars altera)
(CCL 133A), Turnhout 1968
GOETZ, Georg: Hermeneumata Pseudodositheana (Corpus glossariorum Latinorum 3),
Leipzig 1892
GOETZ, Georg: Placidus Liber glossarum. Glossaria reliqua (Corpus glossariorum Latinorum
5), Leipzig 1894
GOLDBACHER, Alois (Hg.): S. Aureli Augustini Hipponiensis episcopi Epistulae, 5 Bde.
(CSEL 34.1-2, 44, 57-58), Prag/Wien/Leipzig 1895-1923
GORI, Franco (Hg.): Sancti Augustini Opera. Enarrationes in psalmos 101-150, bisher 4 Bde.
(CSEL 95.1,3-5), Wien 2001-2011
GORMAN, Michael M.: The Earliest Latin Commentary on the Gospels, in: Augustinianum 43
(2003), S. 253-312
GORMAN, Michael: The Oldest Epitome of Augustine’s Tractatus in Evangelium Ioannis and
Commentaries on the Gospel of John in the Early Middle Ages, in: Revue des études
augustiniennes 43 (1997), S. 63-103
GORMAN, Michael M.: The Oldest Lists of Latin Books, in: Scriptorium 58 (2004), S. 48-63
82
GOULLET, Monique: Conversion et passion d’Afra d’Augsbourg. Réouverture du dossier et
édition synoptique des versions longue et brève, in: Revue bénédictine 121 (2011),
S. 94-146
Graziano di S. Teresa, Ramenta patristica [1]. Il florilegio pseudagostiniano palatino, in:
Ephemerides Carmeliticae 14 (1963), S. 195-241
Graziano di S. Teresa, Ramenta patristica 2. Ephraemiana, in: Ephemerides Carmeliticae 14
(1963), S. 432-452
GRAZZINI, Stefano (Hg.): Scholia in Iuvenalem recentiora secundum recensiones φ et χ tomus
I (satt. 1-6) (Testi e commenti 11), Pisa 2011
GREEN, R[oger] P.H. (Hg.): The Works of Ausonius, Oxford 1991
GREEN, William M. (Hg.): Aurelii Augustini Contra Academicos, De beata vita necnon De
ordine libri (Stromata patristica et mediaevalia 2), Utrecht/Antwerpen 1956
GREEN, William M. (Hg.): Sancti Aureli Augustini Opera. De doctrina christiana libri
quattuor (CSEL 80), Wien 1963
GRUTER, Jan: Inscriptiones antiquae totius orbis Romani, [Heidelberg 1603]
GRYSON, Roger (Hg.): Esaias, 2 Teile (Vetus Latina. Die Reste der altlateinischen Bibel 12.12), Freiburg i.Br. 1987-1997
GRYSON, Roger [u.a.] (Hgg.): Commentaires de Jérôme sur le prophète Isaïe, 5 Bde. (Vetus
Latina. Die Reste der altlateinischen Bibel. Aus der Geschichte der lateinischen Bibel
23, 27, 30, 35, 36), Freiburg i.Br. 1993-1999
GUGUMUS, Johannes Emil: Die Lorscher Kalendarien in Cod. Pal. lat. 485 und 499 der
Vatikanischen Bibliothek, in: Jahrbuch für das Bistum Mainz 8 (1958-60), S. 286-321
GUILLAUMIN, Jean-Yves (Hg.): Boèce, Institution arithmétique, Paris 1995
GUNDLACH, Wilhelm (Hg.): Epistulae Austrasicae, in: Henri-Marie ROCHAIS (Hg.):
Defensoris Locogiacensis monachi Liber scintillarum (CCL 117), Turnhout 1957, S.
403-470
GÜNZEL, Beate (Hg.): Ælfwine’s Prayerbook (London, British Library, Cotton Titus D. xxvi +
xxvii) (Henry Bradshaw Society 108), London 1993
GUY, Jean-Claude (Hg.): Jean Cassien, Institutions cénobitiques (SC 109), Paris 1965
HAASE, Friedrich (Hg.): L. Annaei Senecae Opera quae supersunt. Supplementum, Leipzig
1902
HADDAN, Arthur West u. William STUBBS: Councils and Ecclesiastical Documents Relating
to Great Britain and Ireland, Bd. 3, Oxford 1871 (ND Oxford 1964)
HALLINGER, Kassius (Hg.): Initia consuetudinis Benedictinae. Consuetudines saeculi octavi et
noni (Corpus consuetudinum monasticarum 1), Siegburg 1963
HALM, Karl (Hg.): Rhetores Latini minores, Leipzig 1863
HALM, Karl (Hg.): Sulpicii Severi libri qui supersunt (CSEL 1), Wien 1866
HALPHEN, Louis (Hg.): Éginhard, Vie de Charlemagne (Les classiques de l’histoire de France
au Moyen Âge), 3., durchges. u. korr. Aufl. Paris 1947
HANSSENS, Jean M. (Hg.): Amalarii episcopi Opera liturgica omnia, 3 Bde. (Studi e testi 138140), Vatikanstadt 1948-1950 (ND Vatikanstadt 1967)
HARTEL, Wilhelm (Hg.): Magni Felicis Ennodii Opera omnia (CSEL 6), Wien 1882
HARTEL, Wilhelm (Hg.): Sancti Pontii Meropii Paulini Nolani Carmina (CSEL 30),
Wien/Prag/Leipzig 1894
83
HARTEL, Wilhelm (Hg.): S. Thasci Caecili Cypriani Opera omnia, 3 Bde. (CSEL 3.1-3),
Wien 1868-1871
HARTMANN, Wilfried (Hg.): Die Konzilien der karolingischen Teilreiche 843-859 (MGH
Conc. 3), Hannover 1984
HARTMANN, Wilfried (Hg.): Die Konzilien der karolingischen Teilreiche 860-874 (MGH
Conc. 4), Hannover 1998
HAUCK, Albert: Kirchengeschichte Deutschlands, Bd. 3, Leipzig 1896
[HAUPT, Moriz]: Mauricii Hauptii Opuscula, Bd. 2, Leipzig 1876
HAVAS, Lázló (Hg.): P. Annii Flori Opera quae exstant omnia (ΑΓΑΘΑ. Series Latina),
Debrezin 1997
HEIMING, Odilo (Hg.): Liber sacramentorum Augustodunensis (CCL 159B), Turnhout 1984
HELLMANN, Martin: Stenographische Technik in der karolingischen Patrologie, in: Julia
BECKER, Tino LICHT u. Stefan WEINFURTER (Hgg.): Karolingische Klöster.
Wissenstransfer und kulturelle Innovation (Materiale Textkulturen 4),
Berlin/München/Boston 2015, S. 175-194
HELLMANN, Siegmund: Pseudo-Cyprianus, De XII abusivis saeculi (Texte und
Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur 34.1), Leipzig 1909
HELLMANN, Siegmund: Verse über die Entstehung des Kosmos, in: Neues Archiv der
Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde 34 (1909), S. 536-538
HELM, Rudolf (Hg.): Fabii Planciadis Fulgentii v. c. Opera, Leipzig 1898 (ND Stuttgart
1970)
HERMANN, Karl Friedrich (Hg.): A. Persii Flacci Satirarum liber, Leipzig 1881
HEYNE, Sirka: Studien zur Mainzer und Fuldaer Liturgiegeschichte (Quellen und
Abhandlungen zur mittelrheinischen Kirchengeschichte 73), Mainz 1996
HILBERG, Isidor (Hg.): Sancti Eusebii Hieronymi Epistulae, 3 Bde. (CSEL 54-56.1), 2., erw.
Aufl. Wien 1996; Bd. 3.2: Epistularum indices et addenda, bearb. v. Margit
KAMPTNER (CSEL 56.2), Wien 1996
HILEY, David (Hg.): Historia sancti Emmerammi Arnoldi Vohburgensis, circa 1030 (Institute
of Mediaeval Music. Musicological Studies. Wissenschaftliche Abhandlungen 65.2),
Ottawa 1996
HILLGARTH, Jocelyn N. (Hg.): Altercatio ecclesiae et synagogae; Marco CONTI (Hg.):
Potamii episcopi Olisponensis Opera omnia (CCL 69A), Turnhout 1999
HINSCHIUS, Paul (Hg.): Decretales Pseudo-Isidorianae et Capitula Angilramni, Leipzig 1863
[ND Aalen 1963]
HOFFMANN, Emanuel (Hg.): Sancti Aureli Augustini episcopi De civitate Dei libri XXII,
2 Bde. (CSEL 40.1-2), Prag/Wien/Leipzig 1899-1900
HOFFMANN, Hartmut: Bamberger Handschriften des 10. und des 11. Jahrhunderts (MGH
Schriften 39), Hannover 1995
HOHL, Ernst (Hg.): Scriptores historiae Augustae, 2 Bde., [4.], v. Christa SAMBERGER u.
Wolfgang SEYFARTH korr. u. erg. Aufl., Leipzig 1965
HOLDER-EGGER, Oswald (Hg.), nach Georg Heinrich PERTZ u. Georg WAITZ: Einhardi Vita
Karoli Magni (MGH SS rer. Germ. [25]), 6. Aufl. Hannover/Leipzig 1911
HOLDER-EGGER, Oswald u. Georg WAITZ: Reisen nach Frankreich, Belgien und Italien 1883.
1884, in: Neues Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde 10
(1885), S. 213-239
84
Homiliae venerabilis Bedae presbyteri Anglosaxonis, theologi celeberrimi, in D. Pauli
epistolas et alias veteris et novi testamenti lectiones tam de tempore quam de sanctis,
ut per totum annum in templis leguntur, nunc primum excusae, Köln: Joh. Gymnich
1535 (VD16 B 1434)
HOSIUS, Carl (Hg.): A. Gellii Noctium Atticarum libri XX, 2 Bde., Leipzig 1903
HOSIUS, Carl (Hg.): L. Annaei Senecae De beneficiis libri VII, De clementia libri II, 2. Aufl.
Leipzig 1914
HOUT, Michael P.J. van den (Hg.): M. Cornelii Frontonis Epistulae, Leipzig 1988
HOWLETT, David: Further Manuscripts of Ailerán’s Canon Evangeliorum, in: Peritia. Journal
of the Medieval Academy of Ireland 15 (2001), S. 22-26
HOWLETT, David: Seven Studies in Seventh-Century Texts, in: Peritia. Journal of the Medieval
Academy of Ireland 10 (1996), S. 1-70
HUFFSCHMID, Maximilian: Zur Geschichte der Kirchen und Klöster auf dem Heiligenberg, in:
Neues Archiv für die Geschichte der Stadt Heidelberg und der rheinischen Pfalz 8
(1910), S. 156-174
HURST, David (Hg.): Bedae Venerabilis Opera, Bd. 2.2: In primam partem Samuhelis libri
IIII. In regum librum XXX quaestiones (CCL 119), Turnhout 1962
HURST, David (Hg.): Bedae Venerabilis Opera, Bd. 2.2A: De tabernaculo, De templo, In
Ezram et Neemiam (CCL 119A), Turnhout 1969
HURST, David (Hg.): Bedae Venerabilis Opera, Bd. 2.2B: In Tobiam. In Proverbia. In
Cantica canticorum (CCL 119B), Turnhout 1983, S. 1-375
HURST, David (Hg.): Bedae Venerabilis Opera, Bd. 2.3: In Lucae evangelium expositio. In
Marci evangelium expositio (CCL 120), Turnhout 1960
HURST, David (Hg.): Bedae Venerabilis Opera, Bd. 3: Opera homiletica; Johannes FRAIPONT
(Hg.): Bd. 4: Opera rhythmica (CCL 122), Turnhout 1955
HURST, David u. Marcus ADRIAEN (Hgg.): S. Hieronymi presbyteri Opera, Bd. 1.7:
Commentariorum in Matheum libri IV (CCL 77), Turnhout 1969
HUYGENS, Robert B.C. (Hg.): Christianus dictus Stabulensis, Expositio super librum
generationis (CCM 224), Turnhout 2008
IPPOLITO, Antonella (Hg.): Marii Victorini Explanationes in Ciceronis rhetoricam (CCL 132),
Turnhout 2006
JAAGER, Werner (Hg.): Bedas metrische Vita sancti Cuthberti (Palaestra 198), Leipzig 1935
JACKSON, Belford D. u. Jan PINBORG (Hgg.): Augustine, De dialectica (Synthese historical
library 16), Dordrecht/Boston 1975
JACOB, Walter u. Rudolf HANSLIK (Hgg.): Cassiodori-Epiphanii Historia ecclesiastica
tripartita (CSEL 71), Wien 1952
JAL, Paul (Hg.): Abrégés des livres de l’histoire romaine de Tite-Live, 2 Bde., Paris 1984
JAL, Paul (Hg.): Florus, Oeuvres, 2 Bde., Paris 1967
JAL, Paul (Hg.): Tite-Live, Histoire romaine, Bd. 31-33, Paris 1971-1979
JAN, Ludwig u. Karl MAYHOFF (Hgg.): C. Plini Secundi Naturalis historiae libri XXXVII, 6
Bde., Leipzig 1892-1909 (ND Stuttgart 1967)
JAUBERT, Annie (Hg.): Origène, Homélies sur Josué (SC 71), Paris 1960
JEEP, Ludwig: Die Excerpta Monacensia des Claudianus, in: Rheinisches Museum für
Philologie N.F. 29 (1874), S. 74-80
85
JEUDY, Colette: L’Institutio de nomine, pronomine et uerbo de Priscien. Manuscrits et
commentaires médiévaux, in: Revue d’histoire des textes 2 (1972), S. 73-144
JEUDY, Colette: La tradition manuscrite des Partitiones de Priscien et la version longue du
commentaire de Rémi d’Auxerre, in: Revue d’histoire des textes 1 (1971), S. 123-143
JIROUŠKOVÁ, Lenka: Die Visio Pauli. Wege und Wandlungen einer orientalischen Apokryphe
im lateinischen Mittelalter (Mittellateinische Studien und Texte 34), Leiden/Boston
2006
JOESTER, Ingrid (Bearb.): Urkundenbuch der Abtei Steinfeld (Publikationen der Gesellschaft
für rheinische Geschichtskunde 60), Köln/Bonn 1976
JONES, Charles W.: Bedae Opera de temporibus, Cambridge, MA 1943
JONES, Charles W.: Bedae Pseudepigrapha: Scientific Writings Falsely Attributed to Bede,
Ithaca, NY/London/Oxford 1939
JONES, Charles W. (Hg.): Bedae Venerabilis Opera, Bd. 2.1: Libri quatuor in principium
Genesis usque ad nativitatem Isaac et eiectionem Ismahelis adnotationum (CCL
118A), Turnhout 1967
JONES, Charles W. [u.a.] (Hgg.): Bedae Venerabilis Opera, Bd. 6: Opera didascalica, T. 1-3
(CCL 123A-C), Turnhout 1975-1980
KAHL, Hans-Dietrich: Das Würzburger Sondersendrecht für christianisierte Slawen und
sonstige Nichtfranken. Ein Rechtstext aus der Zeit König Konrads I. (918?).
Einführung, Edition und deutsche Übersetzung, in: Archiv für Geschichte von
Oberfranken 87 (2007), S. 7-32 (wieder abgedr. in: Studia mythologica Slavica 11
[2008], S. 39-64)
KARNTHALER, Franz: Das Grazer Priscianfragment, in: Wiener Studien 59 (1941), S. 125133
KASTEN, Helmut (Hg.): M. Tulli Ciceronis scripta quae manserunt omnia, Bd. 8, Leipzig
1968
KAYSER, C. L. (Hg.): Cornifici Rhetoricorum ad C. Herennium libri IIII, Leipzig 1854
KEEFE, Susan A.: Water and the Word. Baptism and the Education of the Clergy in the
Carolingian Empire, 2 Bde., Notre Dame, IN 2002
KENDALL, C.B. (Hg.), De arte metrica et De schematibus et tropis, in: Bedae Venerabilis
Opera, Bd. 1: Opera didascalica (CCL 123A), Turnhout 1975, S. 59-171
KISSEL, Walter (Hg.): A. Persius Flaccus, Saturarum liber, Berlin/New York 2007
KLAUSER, Theodor: Ein vollständiges Evangelienverzeichnis der römischen Kirche aus dem
7. Jahrhundert, erhalten im Cod. Vat. Pal. lat. 46, in: Römische Quartalschrift für
christliche Altertumskunde und Kirchengeschichte 35 (1927), S. 113-134 (wieder
abgedr. in: ders.: Gesammelte Arbeiten zur Liturgiegeschichte, Kirchengeschichte und
christlichen Archäologie, hrg. v. Ernst DASSMANN [Jahrbuch für Antike und
Christentum. Ergänzungsbd. 3], Münster, Westf. 1974, S. 5-21)
[KLEIN, Magnus (Hg.)]: Codex diplomaticus, et variarum traditionum antiquissimi monasterii
Laurisheimensis [...]. Prodit ex manuscriptis bibliothecae liberi et exempti ordinis
sancti Benedicti Monasterii Gottvvicensis Inferioris Austriae, 2 Bde., Tegernsee 1766
[eigentlich 1768 erschienen]-[1768]
KLOSTERMANN, Erich (Hg.): Eusebius, Das Onomastikon der biblischen Ortsnamen (GCS
11.1), Leipzig 1904 (ND Hildesheim 1966)
KLOTZ, Alfred (Hg.): M. Tulli Ciceronis Scripta quae manserunt omnia, Bd. 8, Fasz. 27:
Orationes pro M. Marcello, pro Q. Ligario, pro rege Deiotaro, Leipzig 1917
KNOCHE, Ulrich (Hg.): D. Iunius Juvenalis Saturae (Das Wort der Antike 2), München 1950
86
KNÖLL, Pius (Hg.): Sancti Aureli Augustini Contra academicos libri tres, De beata vita liber
unus, De ordine libri duo (CSEL 63), Wien/Leipzig 1922
KNÖLL, Pius (Hg.): Sancti Aureli Augustini Retractationum libri duo (CSEL 36), Wien 1902
KÖLBLINGER, Gerald: «Versus Panos» und «De rustico», in: Mittellateinisches Jahrbuch 8
(1973), S. 7-27
KRÜGER, Astrid (Hg.): Der Text. Die Litanei des Rotulus, in: Johannes FRIED (Hg.): Der
Lorscher Rotulus. Vollständige Faksimile-Ausgabe der Handschrift Ms. Barth. 179
der Stadt- und Universitätsbibliothek Frankfurt am Main. Kommentar (Codices selecti
99*), Graz 2004, S. 41-49
KRUSCH, Bruno (Hg.): Fredegarii et aliorum chronica. Vitae sanctorum (MGH SS rer. Mer.
2), Hannover 1888
KRUSCH, Bruno (Hg.): Gregorii episcopi Turonensis Miracula et opera minora (MGH SS rer.
Mer. 1.2), Hannover 1885 (ND Hannover 1969, mit geänderter Seitenzählung)
KRUSCH, Bruno (Hg.): Passiones vitaeque sanctorum aevi Merovingici et antiquiorum aliquot
(MGH SS rer. Mer. 3), Hannover 1896
KRUSCH, Bruno: Studien zur christlich-mittelalterlichen Chronologie. Der 84jährige
Ostercyclus und seine Quellen, Leipzig 1880
KRUSCH, Bruno: Studien zur christlich-mittelalterlichen Chronologie. Die Entstehung unserer
heutigen Zeitrechnung (Abhandlungen der Preußischen Akademie der Wissenschaften,
Jg. 1937. Philosophisch-historische Klasse 8), Berlin 1938
KRUSCH, Bruno (Hg.): Vita Landiberti episcopi Traiectensis, in: Passiones vitaeque
sanctorum aevi Merovingici (MGH SS rer. Mer. 6), Hannover 1913, S. 299-432
KRUSCH, Bruno u. Wilhelm LEVISON (Hgg.): Gregorii episcopi Turonensis Libri historiarum
X (MGH SS rer. Mer. 1.1), 2. Aufl. Hannover 1951
KRUSCH, Bruno u. Wilhelm LEVISON (Hgg.): Passiones vitaeque sanctorum aevi Merovingici
(MGH SS rer. Mer. 7), Hannover/Leipzig 1920
KULCSAR, Péter (Hg.): Mythographi Vaticani I et II (CCL 91C), Turnhout 1987
KÜNSTLE, Karl: Antipriscilliana. Dogmengeschichtliche Untersuchungen und Texte aus dem
Streite gegen Priscillians Irrlehre, Freiburg i.Br. 1905
KURFESS, Alphons (Hg.): C. Sallusti Crispi Catilina, Iugurtha, Fragmenta ampliora, 3. Aufl.
Leipzig 1957
KURZE, Friedrich (Hg.), nach Georg Heinrich PERTZ: Annales regni Francorum inde ab a.
741 usque ad a. 829 qui dicuntur Annales Laurissenses maiores et Einhardi (MGH SS
rer. Germ. [6]), Hannover 1895
LABOURT, Jérôme (Hg.): Saint Jérôme, Lettres, 8 Bde., Paris 1949-1963
LABRIOLLE, Pierre de u. François VILLENEUVE (Hgg.): Juvénal, Satires, 7., durchges. u. korr.
Aufl. Paris 1962
LAGARDE, Paul de (Hg.): S. Hieronymi presbyteri Hebraicae quaestiones in libro Geneseos,
in: S. Hieronymi presbyteri Opera, Bd. 1.1 (CCL 72), Turnhout 1959, S. 1-56
LAGARDE, Paul de (Hg.): S. Hieronymi presbyteri Liber interpretationis Hebraicorum
nominum, in: S. Hieronymi presbyteri Opera, Bd. 1.1 (CCL 72), Turnhout 1959, S. 57161
LAMBOT, Cyrille (Hg.): Sancti Aurelii Augustini Hipponensis episcopi Sermones selecti
duodeviginti (Stromata patristica et mediaevalia 1), Utrecht/Brüssel 1950
87
LAMBOT, Cyrille (Hg.): Sancti Aurelii Augustini Sermones de Vetere Testamento, id est
sermones I-L secundum ordinem vulgatum insertis etiam novem sermonibus post
Maurinos repertis (CCL 41), Turnhout 1961
LAMBOT, Cyrill: L’authenticité du sermon CCCLXIX de saint Augustin pour la fête de Noël,
in: Revue bénédictine 79 (1969), S. 115-128
LAMBOT, Cyrille: Le sermon CCCXLIII de s. Augustin De Susanna et Ioseph, in: Revue
bénédictine 66 (1956), S. 20-38
LAMBOT, Cyrille: Sermons complétés, fragments de sermons perdus, allocution inédite de
saint Augustin, in: Revue bénédictine 51 (1939), S. 3-30
[LAMEY, Andreas (Hg.)]: Codex principis olim Laureshamensis abbatiae diplomaticus ex
aevo maxime Carolingico diu multumque desideratus. Edidit, recensuit et praefata est
Academia elect. scient. et elegant. lit. Theodoro-Palatina, 3 Bde., Mannheim 17681770
LANATA, Giuliana : Gli atti dei martiri come documenti processuali (Studi e testi per un
Corpus Iudiciorum 1), Mailand 1973
LANCEL, Serge (Hg.): Gesta conlationis Carthaginiensis anno 411 (CCL 149A), Turnhout
1974
LARDET, Pierre (Hg.): S. Hieronymi presbyteri Opera, Bd. 3.1: Contra Rufinum (CCL 79),
Turnhout 1982
LASPEYRES, Ernst A. Th. (Hg.): Bernardi Papiensis Faventini episcopi, Summa decretalium,
Regensburg 1860
LAWSON (†), Christopher M. (Hg.): Sancti Isidori episcopi Hispalensis De ecclesiasticis
officiis (CCL 113), Turnhout 1989
LE BLANT, Edmond: Inscriptions chrétiennes de la Gaule antérieures au VIIIe siècle, Bd. 1,
Paris 1856
LECLERCQ, Jean u. Henri-Marie ROCHAIS (Hgg.): S. Bernardi Opera, Bd. 5: Sermones II,
Rom 1968
LECLERCQ, Jean u. Henri-Marie ROCHAIS (Hgg.): S. Bernardi Opera, Bd. 6.1: Sermones III,
Rom 1970
LECLERCQ, Jean u. Henri-Marie ROCHAIS (Hgg.): S. Bernardi Opera, Bd. 8: Epistolae I, Rom
1977
LEHMANN, Paul (Hg.): Die Admonitio s. Basilii ad filium spiritualem, in: Sitzungsberichte der
Bayerischen Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-historische Klasse,
München 1955, H. 7 (wieder abgedr. in: ders.: Erforschung des Mittelalters.
Ausgewählte Abhandlungen und Aufsätze, Bd. 5, Stuttgart 1962, S. 200-245)
LEHMANN, Paul: Das älteste Bücherverzeichnis der Niederlande, in: Het Boek. Tijdschrift
voor Boek- en Bibliotheekwezen 12 (1923), S. 207-213 (wieder abgedr. in: ders.:
Erforschung des Mittelalters. Ausgewählte Abhandlungen und Aufsätze, Bd. 1,
Stuttgart 1941, S. 207-213)
LEHMANN, Paul: Quot et quorum libri fuerint in libraria Fuldensi, in: Bok- och
bibliotekshistoriska studier tillägnade Isak Collijn på hans 50-årsdag, Uppsala 1925,
S. 47-57
LEMARIÉ, Joseph u. Raymond ÉTAIX (Hgg.): Chromatii Aquileiensis Opera (CCL 9A),
Turnhout 1974
LEO, Friedrich (Hg.): Venanti Honori Clementiani Fortunati presbyteri Italici Opera poetica
(MGH AA 4.1), Berlin 1881
88
LEOTTA, Rosario (Hg.): Marbodo di Rennes, De ornamentis verborum. Liber decem
capitulorum. Retorica, mitologia e moralità di un vescovo poeta (secc. XI-XII) (Per
verba 10), Florenz 1998
Libri sancti Effrem [...], [Freiburg: Kil. Fischer, nicht nach 1491] (GW 9334)
LIECHTENHAN, Eduard (Hg.): Anthimi de observatione ciborum ad Theodoricum regem
Francorum Epistula (Corpus medicorum Latinorum 8.1), Berlin 1963
LIETZMANN, Hans (Hg.): Das Sacramentarium Gregorianum nach dem Aachener Urexemplar
(Liturgiegeschichtliche Quellen 3), Münster/Westf. 1921
LINDSAY, Wallace M. (Hg.): Isidori Hispalensis episcopi Etymologiarum sive originum libri
XX, 2 Bde., Oxford 1911
LINDSAY, Wallace M., J.-F. MOUNTFORD u. J. WHATMOUGH (Hgg.): Glossaria Latina, Bd. 1:
Glossarium Ansileubi sive Liber glossarum, Paris 1926
LIUZZA, Roy Michael: The Sphere of Life and Death: Time, Medicine, and the Visual
Imagination, in: Katherine O’BRIEN O’KEEFFE u. Andy ORCHARD (Hgg.): Latin
Learning and English Lore. Studies in Anglo-Saxon Literature for Michael Lapidge,
Toronto/Buffalo, NY/London 2005, Bd. 2, S. 28-52
LÖFSTEDT, Bengt (Hg.): Ars Laureshamensis. Expositio in Donatum maiorem (CCM 40A),
Turnhout 1977
LOO, Tom van de: Conradi de Mure Fabularius (CCM 210), Turnhout 2006
LORENZANA, Franciscus [u. Faustino ARÉVALO] (Hgg.): Sancti Iuliani episcopi Toletani Ars
grammatica, poetica et rhetorica [...], Rom 1797
LOYEN, André (Hg.): Sidoine Apollinaire, Lettres, 2 Bde., Paris 1970
LOYEN, André (Hg.): Sidoine Apollinaire, Poèmes, Paris 1960
LUCARINI, Carlo M. (Hg.): Q. Curtius Rufus, Historiae, Berlin/New York 2009
LÜTJOHANN, Christian (Hg.): Gai Sollii Apollinaris Sidonii Epistulae et carmina (MGH AA
8), Berlin 1887
LUTZ, Cora E. (Hg.): Dunchad, Glossae in Martianum (Philological Monographs 12),
Lancaster, PA 1944
LUTZ, Cora E. (Hg.): Iohannis Scotti Annotationes in Marcianum (The Mediaeval Academy
of America. Publication 34), Cambridge, MA 1939
LUTZ, Cora E. (Hg.): Remigii Autissiodorensis Commentum in Martianum Capellam, 2 Bde.,
Leiden 1962-1965
MAASSEN, Friedrich (Hg.): Concilia aevi Merovingici (MGH Conc. 1), Hannover 1893
MABILLON, Jean (Hg.): Acta sanctorum ordinis s. Benedictii [...], Bd. 4.2, Venedig 1738
MADVIG, Johan N.: M. Tullii Ciceronis De finibus bonorum et malorum libri quinque, 3.,
verb. Aufl. Kopenhagen 1876
MAI, Angelo: Breviarium codicum monasterii s. Nazarii in Laurissa seu Laureshamensis ad
Rhenum ex pervetusto codice Bibliothecae Palatinae Vaticanae, qui fuit olim eiusdem
monasterii, in: ders.: Spicilegium Romanum, Bd. 5, Rom 1841, S. 161-200
MAI, Angelo (Hg.): Classicorum auctorum e Vaticanis codicibus editorum tomus III, Rom
1831
MAI, Angelo (Hg.): Classicorum auctorum e Vaticanis codicibus editorum tomus V, Rom
1833
MAI, Angelo (Hg.): Classicorum auctorum e Vaticanis codicibus editorum tomus VI, Rom
1834
89
MAI, Angelo (Hg.): Classicorum auctorum e Vaticanis codicibus editorum tomus VII, Rom
1835
MAI, Angelo: Nova patrum bibliotheca, Bd. 1.1-2, Rom 1852
MAI, Angelo: Quot et quorum codices fuerint in bibliotheca Fuldensi, in: ders.: Spicilegium
Romanum, Bd. 5, Rom 1841, S. 212-215
MAI, Angelo: Spicilegium Romanum, Bd. 8, Rom 1842
MALASPINA, Ermanno (Hg.): L. Annaei Senecae De clementia libri duo (Culture antiche.
Studi e testi 13), 2., erw. u. korr. Aufl. Alessandria 2005
MALCOVATI, Enrica (Hg.): L. Annaei Flori Quae exstant, 2. Aufl. Rom 1972
MALINGREY, A.-M.: Une ancienne version latine du texte de Jean Chrysostome «Quod nemo
laeditur ...», in: Sacris erudiri 16 (1965), S. 320-354
MANSI, Giovanni D. (Hg.): Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio [...], Bd. 23,
Venedig 1779
MAREK, Václav (Hg.): M. Tulli Ciceronis scripta quae manserunt omnia, Bd. 16, Leipzig
1983
MARENBON, John: From the Circle of Alcuin to the School of Auxerre. Logic, Theology and
Philosophy in the Early Middle Ages (Cambridge studies in medieval life and thought.
Third series 15), Cambridge [u.a.] 1981
MARIOTTI, Italo (Hg.): Marii Victorini Ars grammatica, Florenz 1967
MARSHALL, Peter K. (Hg.): A. Gellii Noctes Atticae, 2 Bde., Oxford 1968
MARSHALL, Peter K. (Hg.): Hygini Fabulae, Stuttgart/Leipzig 1993
MARTHA, Jules (Hg.): Cicéron, Des termes extrêmes des biens et des maux, 2 Bde., 5.,
durchges. u. korr. Aufl. Paris 1989-1990
MARTIN, Jose Carlos (Hg.): Isidori Hispalensis Chronica (CCL 112), Turnhout 2003
MARTIN, Joseph (Hg.): Sancti Aurelii Augustini De doctrina christiana (CCL 32), Turnhout
1962, S. 1-167
MARTYN, John R.C. (Hg.): D. Iuni Ivenalis Saturae, Amsterdam 1987
MARX, Friedrich (Hg.): Incerti auctoris De ratione dicendi ad C. Herennium lib. IV, Leipzig
1894 (ed. mai.)
MARX, Friedrich (Hg.): M. Tulli Ciceronis Scripta quae manserunt omnia, Fasz. 1: Incerti
auctoris De ratione dicendi ad C. Herennium lib. IV, Leipzig 1923 (ed. min.), 2., v.
Winfried TRILLITZSCH erg. Aufl. 1964
MAYER, Anton L.: Die Liturgie des Abendlandes vom 4.-15. Jahrhundert, in: Jahrbuch für
Liturgiewissenschaft 6 (1926), S. 325-378
MAZZUCONI, Daniela: La diffusione dell’Expositio missae «Primum in ordine» e l’Expositio
orationis dominicae cosiddetta milanese, in: Ricerche storiche sulla chiesa ambrosiana
11 (1982) = Archivio ambrosiano 45, S. 208-266
MCKINLAY, Arthur Patch (Hg.): Aratoris subdiaconi De actibus apostolorum (CSEL 72),
Wien 1951
MCNALLY, Robert E.: ‘In nomine Dei summi’: Seven Hiberno-Latin Sermons, in: Traditio 35
(1979), S. 121-143
MCNALLY, Robert E.: The Pseudo-Isidorian ‘De vetere et novo testamento quaestiones’, in:
Traditio 19 (1963), S. 37-50
MCNALLY, Robert E. (Hg.): Scriptores Hiberniae minores, Teil 1 (CCL 108B), Turnhout
1973
90
MCNAMARA, Martin: Glossa in Psalmos. The Hiberno-Latin Gloss on the Psalms of Codex
Palatinus Latinus 68 (Psalms 39:11-15:7). Critical Edition of the Text together with
Introduction and Source Analysis (Studi e testi 310), Vatikanstadt 1986
MEISTER, Ferdinand (Hg.): Daretis Phrygii De excidio Troiae historia, Leipzig 1873
MENCHUSIUS, Jakob (Hg.): Opuscula quaedam divina beati Ephraem [...], Dillingen: Seb.
Mayer, 1563 (VD16 E 1578)
MERCATI, Giovanni: Una “Revelatio Esdrae de qualitatibus anni”, in: ders.: Note di
letteratura biblica e cristiana antica (Studi e testi 5), Rom 1901
MESSIE, Pierre, Louis NEYRAND u. Marcel BORRET (Hgg.): Origène, Homélies sur les Juges
(SC 389), Paris 1993
MEYER, Wilhelm (Hg.): Publilii Syri mimi Sententiae, Leipzig 1880
MINIO-PALUELLO, Lorenz (Hg.): Aristoteles Latinus, I 1-5: Categoriae vel Praedicamenta,
Brügge/Paris 1961
MIODOŃSKI, Adam, in: Analecta Graeco-Latina, Krakau 1893, S. 20-29
MITTARELLI, Giovanni Benedetto (Hg.): Bibliotheca codicum manuscriptorum monasterii
S. Michaelis Venetiarum prope Murianum, Venedig 1779
MODESTO, Christine: Studien zur Cena Cypriani und zu deren Rezeption (Classica
Monacensia 3), Tübingen 1992
MOHLBERG, Leo Cunibert (Hg.) in Verbindung mit Leo EIZENHÖFER u. Petrus SIFFRIN:
Missale Gallicanum Vetus (Cod. Vat. Palat. lat. 493) (Rerum ecclesiasticarum
documenta. Series maior. Fontes 3), Rom 1958
MOHR, Paul (Hg.): C. Sollius Apollinaris Sidonius, Leipzig 1895
MOLAGER, Jean (Hg.): Cyprien de Carthage, A Donat et la vertu de patience (SC 291), Paris
1982
MÖLLER, Hartmut: Das Quedlinburger Antiphonar (Berlin, Staatsbibliothek Preußischer
Kulturbesitz Mus. ms. 40047), 3 Teile (Mainzer Studien zur Musikwissenschaft 25.13), Tutzing 1990
MOMMSEN, Theodor (Hg.): Cassiodori senatoris Variae (MGH AA 12), Berlin 1894
MOMMSEN, Theodor (Hg.): Chronica minora saec. IV. V. VI. VII, Bd. 2-3 (MGH AA 11, 13),
Berlin 1894, 1898
MOMMSEN, Theodor (Hg.): Iordanis Romana et Getica (MGH AA 5.1), Berlin 1882
MOMMSEN, Th. (Hg.): C. Iulii Solini Collectanea rerum memorabilium, 2. Aufl. Berlin 1895
MOMMSEN, Theodor (Hg.): Die lateinische Übersetzung des Rufinus, in: Eduard SCHWARTZ
(Hg.): Eusebius, Werke, Bd. 2: Die Kirchengeschichte (GCS 9.1-3), Leipzig 19031909
MOMMSEN, Theodor (Hg.): Tyrannii Rufini In libros historiarum Eusebii, in: Manlio
SIMONETTI (Hg.): Tyrannii Rufini Opera (CCL 20), Turnhout 1961, S. 265-268
MOREL, Charles (Hg.): Grégoire le Grand, Homélies sur Ézéchiel, 2 Bde. (SC 327, 360) Paris
1986-1990
MORESCHINI, Claudio (Hg.): Boethius, De consolatione philosophiae. Opuscula theologica,
2. Aufl. München/Leipzig 2005
MORESCHINI, Claudio (Hg.): S. Hieronymi presbyteri Dialogus adversus Pelagianos (CCL
80), Turnhout 1990
MORESCHINI, Claudio (Hg.): M. Tullius Cicero, De finibus bonorum et malorum,
München/Leipzig 2005
91
MORICCA, Umberto (Hg.): Gregorii Magni Dialogi, libri IV (Fonti per la storia d’Italia [57]),
Rom 1924
MORIN, Germain (Hg.): Sancti Augustini Sermones post Maurinos reperti (Miscellanea
agostiniana 1), Rom 1930
MORIN, Germain (Hg.): Sancti Caesarii Arelatensis Sermones, 2 Bde. (CCL 103-104),
2. Aufl. Turnhout 1953
MORIN, Germain (Hg.): S. Hieronymi presbyteri Tractatus sive homiliae in psalmos, In Marci
evangelium aliaque varia argumenta (CCL 78), Turnhout 1958
MORIN, Germain: Lettres inédites de s. Augustin et du prêtre Januarien dans l’affaire des
moines d’Adrumète, in: Revue bénédictine 18 (1901), S. 249-256
MORIN, Germain: Notes liturgiques, in: Revue bénédictine 30 (1913), S. 226-234
MORIN, Germain: Le texte des cantiques aux vigiles de Noël d’après l’usage monastique
primitif, in: Revue bénédictine 34 (1922), S. 276-281
MORINUS, Johannes: Commentarius historicus de disciplina in administratione sacramenti
poenitentiae [...], Venedig 1702
MOUNTAIN, William J. (Hg.) unter Mitarb. v. François GLORIE: Sancti Aurelii Augustini De
trinitate libri XV (CCL 50, 50A), Turnhout 1968
MÜLLENHOFF, Karl u. Wilhelm SCHERER (Hgg.): Denkmäler deutscher Poesie und Prosa aus
dem VIII-XII Jahrhundert, 3. Ausg. v. Elias von STEINMEYER, 2 Bde., Berlin 1892
MÜLLER, Hildegund (Hg.): Sancti Augustini Opera. Enarrationes in psalmos 51-100, bisher
1 Bd. (CSEL 94.1), Wien 2004
MÜLLER, Lucian (Hg.): Catulli, Tibulli, Propertii Carmina, Leipzig 1870 u. 1874
MÜLLER, Lucian: Über die handschriftliche Überlieferung des Tibullus im Mittelalter, in:
Jahrbücher für classische Philologie 15 (1869), S. 63-77
MÜLLNER, K.: Acht Inauguralreden des Veronesers Guarino und seines Sohnes Battista. Ein
Beitrag zur Geschichte der Pädagogik des Humanismus, in: Wiener Studien 18
(1896), S. 283-306
MUNDING, Emmanuel: Das älteste Kalendar der Reichenau (Aus Cod. Vindob. 1815 saec. IX.
med.), in: Bonifatius FISCHER u. Virgil FIALA (Hgg.): Colligere fragmenta. Festschrift
Alban Dold zum 70. Geburtstag am 7.7.1952 (Texte und Arbeiten 1.2), Beuron 1952,
S. 236-246
MUNDING, Emmanuel (Hg.): Die benediktinischen Texte, in: Palimpsesttexte des Codex Latin.
Monacensis 6333 (Frisingensis 133, Cimelium 308) (Texte und Arbeiten. 1. Abt.:
Beiträge zur Ergründung des älteren lateinischen christlichen Schrifttums und
Gottesdienstes 15-18), Beuron 1930
MUNIER, Charles (Hg.): Concilia Africae a. 345-a. 525 (CCL 149), Turnhout 1974
MUNIER, Charles (Hg.): Concilia Galliae a. 314-a. 506 (CCL 148), Turnhout 1963
MUTZENBECHER, Almut (Hg.): Sancti Aurelii Augustini De diversis quaestionibus octoginta
tribus. De octo dulcitii quaestiones (CCL 44A), Turnhout 1975
MUTZENBECHER, Almut (Hg.): Sancti Aurelii Augustini De sermone Domini in monte libri
duo (CCL 35), Turnhout 1967
MUTZENBECHER, Almut (Hg.): Sancti Aurelii Augustini Quaestiones evangeliorum cum
appendice Quaestionum XVI in Matthaeum (CCL 44B), Turnhout 1980
MUTZENBECHER, Almut (Hg.): Sancti Aurelii Augustini Retractationum libri II (CCL 57),
Turnhout 1984
92
MUTZENBECHER, Almut (Hg.): Maximi episcopi Taurinensis Collectio sermonum antiqua
nonnullis sermonibus extravagantibus adiectis (CCL 23), Turnhout 1962
MYNORS, Roger A.B. (Hg.): Cassiodori senatoris Institutiones, 2., korr. Aufl. Oxford 1961
MYNORS, Roger A.B. (Hg.): P. Vergili Maronis Opera, Oxford 1969
NARBEY C: Supplément aux Acta Sanctorum pour des vies de saints de l’époque
mérovingienne, Bd. 2, Paris [u.a.] 1912
NAUTIN, Pierre (Hg.): Origène, Homélies sur Jérémie, Bd. 2 (SC 238), Paris 1977
NAUTIN, Pierre u. Marie-Thérèse NAUTIN (Hgg.): Origène, Homélies sur Samuel (SC 328),
Paris 1986
NEWTON, Francis L.: Tibullus in Two Grammatical Florilegia of the Middle Ages, in:
Transactions and Proceedings of the American Philological Association 93 (1962),
S. 253-286
NORBERG, Dag (Hg.): S. Gregorii Magni Registrum epistularum, 2 Bde. (CCL 140, 140A),
Turnhout 1982
Novum Testamentum Graece, nach Eberhard u. Erwin NESTLE hrg. v. Barbara u. Kurt ALAND
[u.a.], 27., rev. Aufl. Stuttgart 1993 (9. korr. Dr. 2006)
O’SULLIVAN, Sinéad (Hg.): Glossae aevi carolini in libros I-II Martiani Capellae De nuptiis
Philologiae et Mercurii (CCM 237), Turnhout 2010
OBERTELLO, Luca (Hg.): Boethius, De hypotheticis syllogismis (Logicalia. Testi classici di
logica 1), Brescia 1969
OLIVAR, Alexander (Hg.): Sancti Petri Chrysologi Collectio sermonum a Felice episcopo
parata sermonibus extravagantibus adiectis, Teil 1, 3 (CCL 24, 24B), Turnhout 1975,
1982
ÖNNERFORS, Alf (Hg.): Physica Plinii Bambergensis (Cod. Bamb. med. 2, fol. 93v-232r)
(Bibliotheca Graeca et Latina suppletoria 2), Hildesheim/New York 1975
ÖNNERFORS, Alf (Hg.): Plinii secundi iunioris qui feruntur De medicina libri tres (Corpus
medicorum Latinorum 3), Berlin 1964
OOSTHOUT, Henri u. J. SCHILLING (Hgg.): Anicii Manlii Severini Boethii Opera, Bd. 2: De
Arithmetica (CCL 94A), Turnhout 1999
ORBÁN, Arpád P. (Hg.): Aratoris subdiaconi Historia apostolica, 2 Bde. (CCL 130, 130A),
Turnhout 2006
ORELLI, Caspar u. Georg BAITER (Hgg.): M. Tullii Ciceronis Opera quae supersunt omnia,
Bd. 1, 2., verb. Aufl. London/Amsterdam 1845
OROZ RETA, José u. Manuel-A. MARCOS CASQUERO (Hgg.): San Isidoro de Sevilla,
Etimologías, 2 Bde. (Biblioteca de autores cristianos 433-434), Madrid 1982-1983
OTT, Irene (Hg.): Ruotgers Lebensbeschreibung des Erzbischofs Bruno von Köln (MGH SS
rer. Germ. N.S. 10), Weimar 1951
PALAZZO, Éric: Le faste de la liturgie. Lettre du diacre Theotrochus sur la messe à Fulda, in:
Olivier GUYOTJEANNIN u. Emmanuel POULLE (Hgg.): Autour de Gerbert d’Aurillac, le
pape de l’an mil. Album des documents commentés (Materiaux pour l’histoire publiés
par l’École des chartes 1), Paris 1996, S. 218-223, Nr. 33
PAPEBROCH, Daniel (Hg.), in: Godefridus HENSCHENIUS [u.a.]: Propylaeum ad Acta
Sanctorum Maii, Antwerpen [1685], S. 72*-75*
PASCUAL TORRÓ, Joaquín (Hg.): Gregorio de Elvira, Tratados sobre los libros de las santas
escrituras (Fuentes patrísticas 9), Madrid 1997
93
PASSALACQUA, Marina (Hg.): Prisciani Caesariensis Opuscula, Bd. 2: Institutio de nomine et
pronomine et verbo. Partitiones duodecim versuum Aeneidos principalium (Sussidi
eruditi 48), Rom 1999
PAULUS, Beda (Hg.): Pascasius Radbertus, De corpore et sanguine Domini (CCM 16),
Turnhout 1969
PEASE, Arthur Stanley (Hg.): Marcus Tulli Ciceronis De natura deorum libri III, 2 Bde.,
Cambridge, MA 1955-1958 (ND Darmstadt 1968)
PEIPER, Rudolf (Hg.): Alcimi Ecdicii Aviti Viennensis episcopi Opera quae supersunt (MGH
AA 6.2), Berlin 1883
PEIPER, Rudolf (Hg.): Anicii Manlii Severini Boetii Philosophiae consolationis libri quinque,
Leipzig 1871
PEIPER, Rudolf u. Gustav RICHTER (Hgg.): L. Annaei Senecae Tragoediae, 2. Aufl. Leipzig
1902
PELLEGRINO, Michele (Hg.): Ponzio, Vita e martirio di San Cipriano (Verba seniorum 3),
Alba 1955
PELLEGRINO, Michele (Hg.): Possidio, Vita di s. Agostino (Verba seniorum 4), Alba 1955
[PERELS, Ernst (Hg.)]: Epistolae Karolini aevi, Bd. 4 (MGH Epp. 6), Berlin 1925
PERTZ, Georg Heinrich (Hg.): Annales Laureshamenses, in: MGH SS 1, Hannover 1826,
S. 22-39
PERTZ, Georg Heinrich (Hg.): Annales Laureshamenses minores, in: MGH SS 1, Hannover
1826, S. 112-123
PERTZ, Georg Heinrich (Hg.): Annales Laurissenses et Einhardi [= Annales regni
Francorum], in: MGH SS 1, Hannover 1826, S. 124-218
PERTZ, Georg Heinrich (Hg.): Annales Nazariani, in: MGH SS 1, Hannover 1826, S. 21-31,
40-44
PERTZ, Georg Heinrich (Hg.): Einhardi Vita Karoli imperatoris, in: MGH SS 2, Hannover
1829, S. 426-463
PERTZ, Georg Heinrich (Hg.): MGH LL 1, Hannover 1835
PERTZ, Georg Heinrich (Hg.): MGH LL 3, Hannover 1863
PERTZ, Georg Heinrich (Hg.): MGH SS 4, Hannover 1841
PERTZ, Karl A.F. (Hg.): Chronicon Laureshamense, in: MGH SS 21, Hannover 1869, S. 334453
PERUGI, Maurizio: La Séquence de sainte Eulalie et le poème Virgo parens. Remarques sur
les textes composant les additions du ms. Valenciennes, bibl. mun. 150, in: Cahiers de
civilisation médiévale 54 (2011), S. 21-47
PETIT, Françoise: L’ancienne version latine des Questions sur la Genèse de Philon
d’Alexandrie, Bd. 1: Edition critique (Texte und Untersuchungen zur Geschichte der
altchristlichen Literatur 113), Berlin 1973
PETIT, Françoise: Le fragment 63 de la Bibliothèque de l’Université de Fribourg-en-Brisgau,
in: Codices manuscripti 9 (1983), S. 164-172
Petrus Lacepiera: Liber de oculo morali, Logroño: Arnaldo Guillén de Brocar 1503
PETSCHENIG, Michael (Hg.): Sancti Ambrosi Opera, Bd. 5: Expositio psalmi CXVIII (CSEL
62), 2., v. Michaela ZELZER erg. Aufl. Wien 1999
PETSCHENIG, Michael (Hg.): Sancti Aureli Augustini Opera, Reihe 7: Scripta contra
Donatistas, Teil 1: Psalmus contra partem Donati. Contra epistulam Parmeniani libri
tres. De baptismo libri septem (CSEL 51), Wien/Leipzig 1908
94
PETSCHENIG, Michael (Hg.): Cassiani Opera. Collationes XXIIII (CSEL 13), 2., v. Gottfried
KREUZ erg. Aufl. Wien 2004
PETSCHENIG, Michael (Hg.): Iohannes Cassianus, De institutis coenobiorum. De incarnatione
contra Nestorium (CSEL 17), 2., v. Gottfried KREUZ erg. Aufl. Wien 2004
PETSCHENIG, Michael, Robinson ELLIS, Wilhelm BRANDES u. Carl SCHENKL (Hgg.): Poetae
christiani minores, Teil 1 (CSEL 16.1), Wien/Prag/Leipzig 1888
PHILLIPPS, Thomas (Hg.): [Mappae Clavicula], in: Archaeologia or Miscellaneous Tracts
Relating to Antiquity 32 (1847), S. 183-244
PICHERY, E[ugène] (Hg.): Jean Cassien, Conférences, 3 Bde. (SC 42, 54, 64), Paris 19551959
PIZZANI, Ubaldo: Fabio Planciade Fulgenzio, Definizione di parole antiche. Introduzione,
testo, traduzione e note (Scriptores Latini 9), Rom 1969
PLASBERG, Otto u. Wilhelm AX (Hgg.): M. Tulli Ciceronis scripta quae manserunt omnia,
Bd. 45: De natura deorum, 2. Aufl. Leipzig 1933
PLUMMER, Charles (Hg.): Venerabilis Baedae [Opera historica], 2 Bde., Oxford 1896
POIRIER, Michel (Hg.): Cyprien de Carthage, La bienfaisance et les aumônes (SC 440), Paris
1999
POWITZ, Gerhardt: Mittelalterliche Bibliothekskataloge des Frankfurter Salvator- und
Bartholomaeusstrifts, in: Archiv für Frankfurts Geschichte und Kunst 53 (1973), S.
21-40
PRÉAUX, Jean: Securus Melior Felix, l’ultime Orator Urbis Romae, in: Corona gratiarum.
Miscellanea patristica, historica et liturgica Eligio Dekkers O.S.B. XII lustra
complenti oblata (Instrumenta patristica 11), Brügge/Den Haag 1975, Bd. 2, S. 101121
PRÉCHAC, François (Hg.): Sénèque, De la clémence, 2. Aufl. Paris 1961
PRÉCHAC, François (Hg.): Sénèque, Des bienfaits, 2 Bde., [2. Aufl.] Paris 1961
QUENTIN, Henri: Les martyrologes historiques du moyen âge, Paris 1908
RALLO FRENI, Rosalba A. (Hg.): La Paraenesis didascalica di Magno Felice Ennodio con il
testo latino e la traduzione, 2., überarb. Aufl. Messina/Florenz 1981
RAND, Edward Kennard [u.v.a.] (Hgg.): Servianorum in Vergilii carmina commentariorum
editio Harvardiana, Bd. 1, Lancaster, PA 1946, Bd. 2, Oxford 1965
RAUER, Max (Hg.): Die Homilien zu Lukas in der Übersetzung des Hieronymus und die
griechischen Reste der Homilien und des Lukas-Kommentars (GCS 49), 2. Aufl,
Berlin 1959
RAUSCH, Alexander: Die Musiktraktate des Abtes Bern von Reichenau. Edition und
Interpretation (Musica mediaevalis Europae Occidentalis 5), Tutzing 1999
REIFFERSCHEID, August (Hg.): C. Suetonii Tranquilli praeter Caesarum libros Reliquiae,
Leipzig 1860
REITER, Siegfried (Hg.): Sancti Eusebii Hieronymi In Hieremiam prophetam libri sex (CSEL
59), Wien/Leipzig 1913
REITER, Siegfried (Hg.): S. Hieronymi presbyteri In Hieremiam libri VI (CCL 74), Turnhout
1960
REITZENSTEIN, Richard: Die Nachrichten über den Tod Cyprians. Ein philologischer Beitrag
zur Geschichte der Märtyrerliteratur (Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie
der Wissenschaften. Philosophisch-historische Klasse. Jg. 1913, H. 14), Heidelberg
1913
95
REYNOLDS, Leighton D. (Hg.): C. Sallusti Crispi Catilina, Iugurtha, Historiarum fragmenta
selecta, Appendix Sallustiana, Oxford 1991
REYNOLDS, Leighton D. (Hg): M. Tulli Ciceronis De finibus bonorum et malorum libri
quinque, Oxford 1998
REYNOLDS, R.E.: The Pseudo-Augustian «Sermo de conscientia» and the Related Canonical
«Dicta sancti Gregorii papae», in: Revue bénédictine 81 (1971), S. 310-317
RIBBECK, Otto (Hg.): P. Vergili Maronis Opera, 3 Bde., 2. Aufl. Leipzig 1894-1895
RICHARDSON, Ernest C. (Hg.): Hieronymus, Liber de viris inlustribus. Gennadius, Liber de
viris inlustribus (Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen
Literatur 14.1a), Leipzig 1896
RIESE, Alexander (Hg.): Anthologia Latina, Bd. 1.1-2, 2. Aufl. Leipzig 1894-1906
RIESE, Alexander (Hg.): Geographi Latini minores, Heilbronn 1878 (ND Hildesheim 1964)
RIVIRIUS, J[ohannes] N. (Hg.): Secundus Operum Galeni tomus. Sexta impressio, Lyon 1528
ROCHAIS, Henri-Marie (Hg.): Defensor de Ligugé, Livre d’étincelles, 2 Bde. (SC 77, 86),
Paris 1961-1962
ROCHAIS, Henri-Marie (Hg.): Defensoris Locogiacensis monachi Liber scintillarum (CCL
117), Turnhout 1957
ROHR, Christian (Hg.): Der Theoderich-Panegyricus des Ennodius (MGH Studien und Texte
12), Hannover 1995
ROSE, Valentin (Hg.): Aristoteles pseudepigraphus, Leipzig 1863
ROSE, Valentin (Hg.): Theodori Prisciani Euporiston libri III, Leipzig 1894
ROSSBACH, Otto (Hg.): L. Annaei Flori Epitomae libri II [...], Leipzig 1896
ROSSBACH, Otto (Hg.): T. Livi Periochae omnium librorum [...], Leipzig 1910
ROTA, Simona (Hg.): Magno Felice Ennodio, Panegirico del clementissimo re Teoderico
(opusc. 1) (Biblioteca di cultura romanobarbarica 6), Rom 2002
ROTH, Friedrich W. E.: Eine Briefsammlung des Propstes Ulrich von Steinfeld aus dem 12.
Jahrhundert, in: Zeitschrift des Aachener Geschichtsvereins 18 (1896), S. 242-311
ROUSSEAU, Olivier (Hg.): Origène, Homélies sur le Cantique des cantiques (SC 37bis), Paris
1966
RÜCK, Karl (Hg.): Auszüge aus der Naturgeschichte des C. Plinius Secundus in einem
astronomisch-komputistischen Sammelwerke des achten Jahrhunderts (Programm des
Ludwigsgymnasiums in München), München 1888
RUF, Paul (Bearb.): Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz,
Bd. 3.3: Bistum Bamberg, München 1939
RUGGIERO, Andrea (Hg.): Paolino di Nola, I carmi (Strenae Nolanae 7), Neapel/Rom 1996
RUGGIERO, Fabio (Hg.): Sulpicio Severo, Vita di Martino (Biblioteca patristica 40), Bologna
2003
SABBADINI, Remigio (Hg.): Epistolario di Guarino Veronese, 3 Bde. (Miscellanea di storia
veneta. Serie terza 8, 11, 14), Venedig 1915-1919
SAINT-ROCH, Patrick (Hg.): Liber sacramentorum Engolismensis. Manuscrit B.N. Lat. 816.
Le Sacramentaire Gélasien d’Angoulême (CCL 159C), Turnhout 1987
SALMON, Pierre (Hg.): Les “Tituli psalmorum” des manuscrits latins (Études liturgiques 3),
Rom 1959
SÁNCHEZ MARTÍN, José María (Hg.): Isidori Hispalensis Versus (CCL 113A), Turnhout 2000
96
Sanctiss. Ephraem Syri [...] Opuscula omnia, quae apud Latinos reperiri potuerunt [...], Köln:
Melch. v. Neuß 1547 (VD16 ZV 5080)
SAXER, Victor: La version commune de la Passion de s. Vincent BHL 8628-8631. Edition
critique, in: Josep BAUCELLS I REIG, Ramon CORTS I BLAY u. Josep PERARNAU I
ESPELT (Hgg.): Miscellània Àngel Fàbrega, Barcelona 1998 = Analecta sacra
Tarraconensia. Revista de ciencias histórico-eclesiásticas 71 [1998], S. 785-831
(wieder abgedr. in: Victor SAXER: Saint Vincent diacre et martyr. Culte et légendes
avant l’An Mil [Subsidia hagiographica 83], Brüssel 2002, S. 183-226)
SCAFFAI, Marco (Hg.) Baebii Italici Ilias Latina (Edizioni e saggi universitari di filologia
classica 28), 2. Aufl. Bologna 1997
SCARMALIUS, Gabriel Maria (Hg.): Hieronymi Aliotti Arretini ordinis sancti Benedicti abbatis
monasterii SS. Florae et Lucillae Epistolae et Opuscula, Arezzo 1769, Bd. 1
SCHANNAT, Johann Friedrich: Historia Fuldensis in tres partes divisa [...], Frankfurt/M. 1729
SCHANNAT, Johann Friedrich: Vindemiae literariae, hoc est veterum monumentorum ad
Germaniam sacram praecipue spectantium collectio prima, Fulda/Leipzig 1723
SCHEFERS, Hermann: Das Lorscher Necrolog-Anniversar. Totengedenken im Kloster Lorsch,
Bd. 1: Einführung und Edition (Arbeiten der Hessischen Historischen Kommission,
N.F. 27.1), Darmstadt 2007
SCHENKL, Karl (Hg.): Sancti Ambrosii Opera, Teil 1-2 (CSEL 32.1-2), Wien/Prag/Leipzig
1897
SCHENKL, Karl (Hg.): D. Magni Ausonii Opuscula (MGH AA 5.2), Berlin 1883
SCHICHE, Theodor (Hg.): M. Tulli Ciceronis De finibus bonorum et malorum libri quinque,
Leipzig 1915
SCHILLING, Rosy (Bearb.) u. Georg SWARZENSKI (Hg.): Die illuminierten Handschriften und
Einzelminiaturen des Mittelalters und der Renaissance in Frankfurter Besitz,
Frankfurt/M. 1929
SCHIPKE, Renate: Die mittelalterlichen Handschriften der Ratsschulbibliothek Zwickau:
Bestandsverzeichnis aus dem Zentralinventar mittelalterlicher Handschriften (ZIH)
(Deutsche Staatsbibliothek. Handschrifteninventare 13), Berlin 1990
SCHLECHT, Joseph: Doctrina XII apostolorum. Die Apostellehre in der Liturgie der
katholischen Kirche, Freiburg i.Br. 1901
SCHLECHTER, Armin: Die althochdeutschen Aratorglossen der Handschrift Rom, Bibliotheca
Apostolica Vaticana, Pal. Lat. 1716 und verwandte Glossierungen (Studien zum
Althochdeutschen 20), Göttingen 1993
SCHMALE, Franz-Josef (Hg.): Die Briefe des Abtes Bern von Reichenau (Veröffentlichungen
der Kommission für geschichtliche Landeskunde in Baden-Württemberg. Reihe A:
Quellen 6), Stuttgart 1961
SCHMIDT, Adolf: Mittheilungen aus Darmstädter Handschriften, in: Neues Archiv der
Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde 13.3 (1888), S. 603-622
SCHMITZ, Gerhard (Hg.): Die Kapitulariensammlung des Ansegis (MGH Capit. N.S. 1),
Hannover 1996
SCHMITZ, Gerhard: Schuld und Strafe. Eine unbekannte Stellungnahme des Rathramnus von
Corbie zur Kindestötung, in: Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters 38
(1982), S. 363-387
SCHMITZ, Hermann Josef: Die Bussbücher und die Bussdisciplin der Kirche, [Bd. 1], Mainz
1883, Bd. 2, Düsseldorf 1898
97
SCHMITZ, Wilhelm (Hg.): Monumenta tachygraphica codicis Parisiensis Latini 2718, Fasz. 2,
Hannover 1883
SCHNEIDER, Herbert (Hg.): Die Konzilsordines des Früh- und Hochmittelalters (MGH
Ordines de celebrando concilio), Hannover 1996
SCHNEIDER, Wolfgang Christian: Die elegischen Verse von Maximian. Eine letzte Widerrede
gegen die neue christliche Zeit. Mit den Gedichten der Appendix Maximiana und der
Imitatio Maximiani. Interpretation, Text und Übersetzung (Palingenesia 79),
Wiesbaden/Stuttgart 2003
SCHNORR VON CAROLSFELD, H[ans] (Hg.): Das Chronicon Laurissense breve, in: Neues
Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde 36 (1911), S. 13-39
SCHOELL, Fritz (Hg.): M. Tulli Ciceronis Scripta quae manserunt omnia, Fasz. 10: Orationes
pro M. Tullio, pro M. Fonteio, pro A. Caecina, Leipzig 1921
SCHÖNFELDER, Albert: Bruchstück eines Fuldaer Ordo missae aus dem frühen Mittelalter.
Mit einer Einleitung, in: Quellen und Abhandlungen zur Geschichte der Abtei und der
Diözese Fulda 5 (1910), S. 97-104
SCHRIMPF, Gangolf (Hg.) in Zusammenarb. mit Josef LEINWEBER (†) u. Thomas MARTIN:
Mittelalterliche Bücherverzeichnisse des Klosters Fulda und andere Beiträge zur
Geschichte der Bibliothek des Klosters Fulda im Mittelalter (Fuldaer Studien.
Schriftenreihe der Theologischen Fakultät 4), Frankfurt/M. 1992
SCHÜTZEICHEL, Rudolf: Addenda und Corrigenda (II) zur althochdeutschen
Glossensammlung (Studien zum Althochdeutschen 5), Göttingen 1985
SCHWARTZ, Eduard (Hg.): Concilium universale Chalcedonense (Acta conciliorum
oecumenicorum 2.2.1-2), Bd. 2.1, Berlin/Leipzig 1932, Bd. 2.2 Berlin/Leipzig 1936,
Bd. 4, Berlin/Leipzig 1932
SCHWARTZ, Eduard (Hg.): Concilium universale Ephesenum (Acta conciliorum
oecumenicorum 1.5.1-2), Bd. 5.1, Berlin/Leipzig 1924/25, Bd. 5.2, Berlin/Leipzig
1924-1926
SCHWARTZ, Eduard (Hg.): Drei dogmatische Schriften Iustinians, 2., v. Mario AMELOTTI hrg.
Aufl. (Legum Iustiniani imperatoris vocabularium. Subsidia 2), Mailand 1973
SEEL, Otto (Hg.): M. Iuniani Iustini Epitoma historiarum Philippicarum Pompeii Trogi, 2.
Aufl. Stuttgart 1972
SEMMLER, Joseph (Hg.): Modus penitentiarum Benedicti abbatis Anianensis, in: Kassius
HALLINGER (Hg.): Corpus consuetudinum monasticarum, Bd. 1, Siegburg 1963,
S. 563-582
SHACKLETON BAILEY, David R. (Hg.): Anthologia Latina, Bd. 1.1, Stuttgart 1982
SHACKLETON BAILEY, David R. (Hg.): M. Annaei Lucani De bello civili libri X, 2. Aufl.
Stuttgart 1997
SHACKLETON BAILEY, David R. (Hg.): M. Tulli Ciceronis Epistulae ad familiares, libri I-XVI,
Stuttgart 1988
SHACKLETON BAILEY, David R. (Hg.): M. Valerii Martialis Epigrammata, Stuttgart 1990
SHACKLETON BAILEY, David R. (Hg.): Q. Horati Flacci Opera, 3. Aufl., Stuttgart 1995
SICHARDUS, Johannes (Hg.): Caelii Aureliani Siccensis Tardarum passionum libri V [...],
Basel 1529 (VD16 C28)
SIEVERS, Eduard (Hg.): Oxforder Benedictinerregel (Tübinger Universitätsschriften), Halle/S.
1887
98
SILVA-TAROUCA, Carlo: Giovanni «archicantor» di S. Pietro a Roma e l’«Ordo Romanus» da
lui composto (anno 680), in: Miscellanea Giovanni Battista de Rossi, Teil 1 (Atti della
Pontificia Accademia Romana di Archeologia. Ser. III. Memorie 1.1), Rom 1923, S.
159-219
SILVERSTEIN, Theodore: Visio Sancti Pauli. The History of the Apocalypse in Latin, together
with Nine Texts (Studies and Documents 4), London [u.a.] 1935
SIMONETTI, Manlio (Hg.): Gregorio di Elvira, La fede (Corona patrum [3]), Turin 1975
SIMONETTI, Manlio (Hg.): Tyrannii Rufini Opera (CCL 20), Turnhout 1961
SIMONETTI, Manlio u. Claudio MORESCHINI (Hgg.): Sancti Cypriani episcopi Opera. Ad
Donatum, De mortalitate, Ad Demetrianum, De opere et eleemosynis, De zelo et
livore. De dominica oratione, De bono patientiae (CCL 3A), Turnhout 1976
SINTZEL, Michael (Hg.): Vita d. Aur. Augustini episcopi Hipponensis auctore incerto,
Sulzbach 1845
SMITS VAN WAESBERGHE, Joseph (Hg.): Guidonis Aretini Micrologus (Corpus scriptorum de
musica 4), [Rom] 1955
SMULDER, Pieter (Hg.): Hilaire de Poitiers, La trinité, 3 Bde. (SC 443, 448, 462), Paris 19992001
SMULDER, Pieter (Hg.): Sancti Hilarii Pictaviensis episcopi De trinitate (CCL 62, 62A),
Turnhout 1979-1980
SOTTILI, Agostino: L’università di Pavia nella politica culturale sforzesca, in: Gli Sforza a
Milano e in Lombardia e i loro rapporti con gli Stati italiani ed europei (1450-1535).
Convegno internazionale, Milano, 18-21 maggio 1981, Mailand 1982, S. 519-580
(wieder abgedr. in: ders.: Università e cultura. Studi sui rapporti italo-tedeschi
nell’età dell’Umanesimo [Bibliotheca eruditorum 5], Goldbach 1993, S. 99-160)
SOUTER, Alexander (Hg.): Pelagius’s Expositions of Thirteen Epistles of St. Paul, 3 Bde.
(Text and Studies 9.1-3), Cambridge, 1922-1931
SPENGEL, A[ndreas] (Hg.): Publili Syri Sententiae, Berlin 1874
SPRINGSFELD, Kerstin: Alkuins Einfluß auf die Komputistik zur Zeit Karls des Großen
(Sudhoffs Archiv. Zeitschrift für Wissenschaftsgeschichte. Beihefte 48), Stuttgart
2002
STADELMAIER, Michael (Hg.): Die Collectio Sangermanensis XXI titulorum. Eine
systematische Kanonessammlung der frühen Karolingerzeit. Studien und Edition
(Freiburger Beiträge zur mittelalterlichen Geschichte. Studien und Texte 16),
Frankfurt/M. [u.a.] 2004
STEGMÜLLER, Friedrich: Das Trinitätssymbolum des heiligen Martin von Tours, in: Ludwig
LENHART (Hg.): Universitas. Dienst an Wahrheit und Leben. Festschrift für Bischof
Dr. Albert Stohr, Bd. 1, Mainz 1960, S. 151-164
STEINEN, Wolfram von den (Hg.): Notker der Dichter und seine geistige Welt, Editionsbd.:
Notkeri Liber ymnorum [...] Accedunt ceterae Sangallensium sequentiae vetustiores
[...], Bern 1948
STEINMEYER, Elias von (Hg.): Die kleineren althochdeutschen Sprachdenkmäler, Berlin 1916
STEVENS, Wesley M. (Hg.): Rabani Mogontiacensis episcopi De computo (CCM 44),
Turnhout 1979, S. 163-321
STEVENSON, Jane B.: The ‘Laterculus Malalianus’ and the School of Archbishop Theodore
(Cambridge Studies in Anglo-Saxon England 14), Cambridge 1995, S. 120-160
STEWART, Hugh F., Edward K. RAND u. S.J. TESTER (Hgg.): Boethius, The Theological
Tractates (The Loeb Classical Library 74), London1973
99
STOLL, Ulrich, Das ‚Lorscher Arzneibuch‘. Ein medizinisches Kompendium des 8.
Jahrhunderts (Codex Bambergensis medicinalis 1). Text, Übersetzung und
Fachglossar (Sudhoffs Archiv. Beihefte 28), Stuttgart 1992
STRECKER, Karl (Hg.): Carmina Cantabrigiensia. Die Cambridger Lieder (MGH SS rer.
Germ. [40]), Berlin 1926
STRECKER, Karl (Hg.): Die lateinischen Dichter des deutschen Mittelalters, Bd. 5.1-2 (MGH
PL 5.1-2), Leipzig 1937-1939
STRECKER, Karl (Hg.): Die lateinischen Dichter des deutschen Mittelalters, Bd. 6.1:
Nachträge zu den Poetae aevi Carolini (MGH PL 6.1), Weimar 1951
STRECKER, Karl (Hg.): Poetae Latini aevi Carolini, Bd. 4.2-3 (MGH PL 4.2-3), Berlin 1923
STREWE, Adolf (Hg.): Die Canonessammlung des Dionysius Exiguus in der ersten Redaktion
(Arbeiten zur Kirchengeschichte 16) Berlin/Leipzig 1931
STROEBEL, Eduard (Hg.): M. Tulli Ciceronis Scripta quae manserunt omnia, Fasz. 2:
Rhetorici libri duo qui vocantur de inventione, Leipzig 1915
STUDEMUND, Wilhelm (Hg.): L. Annaei Senecae librorum quomodo amicitia continenda sit et
de vita patris quae supersunt, in: Otto ROSSBACH: De Senecae philosophi librorum
recensione et emendatione (Breslauer Philologische Abhandlungen 2.3), Breslau 1888,
S. I-XXXII
SUDA, Max Josef (Hg.): Sancti Augustini Opera. Contra sermonem Arrianorum. Praecedit
sermo Arrianorum; Georges FOLLIET (Hg.): De correptione et gratia (CSEL 92),
Wien 2000
SUDHOFF, Karl: „Diaeta Theodori“, in Archiv für Geschichte der Medizin 8 (1915), S. 377403
SUDHOFF, Karl: Fragment eines Pulstraktates aus dem Codex Laureshamensis Caelii (Anfang
des 9. Jahrhunderts), in: Archiv für Geschichte der Medizin 14 (1922/23), S. 126
TEEUWEN, Mariken: Harmony and the Music of the Spheres. The Ars Musica in NinthCentury Commentaries on Martianus Capella (Mittellateinische Studien und Texte
30), Leiden/Boston/Köln 2002
THIEL, Andreas (Hg.): Epistolae Romanorum pontificum genuinae, Bd. 1, Braunsberg 1867
THILO, Georg (Hg.): Servii grammatici qui feruntur in Vergilii carmina commentarii, 3 Bde.,
Leipzig 1878-1887
TOLLES, Thomas G.: The Latin Tradition of the Epistola Petosiridis, in: Manuscripta. A
Journal for Manuscript Research 26 (1982), S. 50-60
Tractatus de horis canonicis dicendis pulcherrimus a domino Alberto de Ferrariis utriusque
iuris doctore de Placentia editus, Nürnberg: Hieronymus Höltzel 1507 (VD16 ZV
5796)
TRAUBE, Ludwig (Hg.): Poetae Latini aevi Carolini, Bd. 3 (MGH PL 3), Berlin 1896
TRITHEMIUS, Johannes: De scriptoribus ecclesiasticis, Basel: [Joh. Amerbach] nach 28. Aug.
1494 (GW M47578)
TURNER, Cuthbert Hamilton: A Critical Text of the Quicumque vult, in: Journal of
Theological Studies 11 (1910), S. 401-411 (wieder abgedr. in: J.N.D. KELLY: The
Athanasian Creed, London 1964, S. 17-20)
TURNER, Cuthbert Hamilton (Hg.): Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima,
2 Bde. Oxford 1899-1939
TURNER, Cuthbert Hamilton: The Liber ecclesiasticorum dogmatum attributed to Gennadius,
in: The Journal of Theological Studies 7 (1906), S. 78-99
100
TURNER, Cuthbert Hamilton: The Liber ecclesiasticorum dogmatum: Supplenda, in: The
Journal of Theological Studies 8 (1907), S. 103-114
TURNER, Cuthbert Hamilton: Niceta of Remesiana, De vigiliis and De psalmodiae bono, in:
The Journal of Theological Studies 22 (1921), S. 305-320
TURNER, Cuthbert Hamilton: Niceta of Remesiana II. Introduction and text of De psalmodiae
bono, in: The Journal of Theological Studies 24 (1923), S. 225-252
URBA, Karl F. u. Joseph ZYCHA (Hgg.): Sancti Aureli Augustini De peccatorum meritis et
remissione et de baptismo parvulorum ad Marcellinum libri tres, De spiritu et littera
liber unus, De natura et gratia liber unus, De natura et origine animae libri quattuor,
Contra duas epistulas Pelagianorum libri quattuor (CSEL 60), Wien/Leipzig 1913
USSANI, Vincenzo (Hg.): Hegesippi qui dicitur Historiae libri V, Teil 1 (CSEL 66[.1]),
Wien/Leipzig 1932
VALLARSI, Domenico (Hg.): S. Hieronymi Opera omnia, Bd. 10, Verona 1740
VAN DAMME, Dirk: Pseudo-Cyprian, Adversus Iudaeos. Gegen die Judenchristen. Die älteste
lateinische Predigt (Paradosis. Beiträge zur altchristlichen Literatur und Theologie
22), Freiburg, Schweiz 1969
VANDERLINDEN, S.: Revelatio sancti Stephani (BHL 7850-6), in: Revue des études byzantines
4 (1946), S. 178-217
VERBRAKEN, Pierre-Patrick, Luc DE CONINCK, Bertrand COPPIETERS ’T WALLANT, Roland
DEMEULENAERE u. François DOLBEAU (Hgg.): Sancti Aurelii Augustini Sermones in
Matthaeum, Bd. 1: Id est sermones LI-LXX secundum ordinem vulgatum insertis etiam
novem sermonibus post Maurinos repertis (CCL 41Aa), Turnhout 2008
VERHEIJEN, Luc (Hg.): Sancti Augustini Confessionum libri XIII (CCL 27), Turnhout 1981
VERHEIJEN, Luc: La règle de saint Augustin, Bd. 1: Tradition manuscrite, Paris 1967
VERNET, André: Le «Tragicum argumentum de miserabili statu regni Francie» de François
de Monte-Belluna (1357), in: Annuaire-Bulletin de la Société de l’histoire de France
(1962/63), S. 101-163
VEYRARD-COSME, Christiane: L’œuvre hagiographique en prose d’Alcuin. Vitae Willibrordi,
Vedasti, Richarii. Edition, traduction, études narratologiques (Per verba. Testi
mediolatini con traduzione 21), Florenz 2003
VEZZOSI, Antonio Francisco (Hg.): Venerabilis viri Josephi Mariae Thomasii, S.R.E.
cardinalis, Opera omnia, Bd. 3, Rom 1748
VILLÉGAS, Fernand u. Adalbert DE VOGÜÉ (Hgg.): Eugippii Regula (CSEL 87), Wien 1976
Vincentius Bellovacensis: Speculum historiale, Nürnberg: A. Koberger 24. Juli 1483 (GW
M50576)
Vincentius Bellovacensis: Speculum quadruplex sive Speculum maius, Teil 4: Speculum
historiale, Douai 1624 (ND Graz 1965)
VOGEL, Cyrille u. Reinhard ELZE (Hgg.): Le pontifical romano-germanique du dixième siècle,
3 Bde. (Studi e testi 226-227, 269), Vatikanstadt 1963-1972
VOGEL, Friedrich (Hg.): Magni Felicis Ennodi Opera (MGH AA 7), Berlin 1885
VOGELS, Heinrich Joseph (Hg.): Ambrosiastri qui dicitur Commentarius in epistulas
Paulinas, Teil 2-3 (CSEL 81.2-3), Wien 1968-1969
VOGÜE, Adalbert de (Hg.): Grégoire le Grand, Dialogues, 3 Bde. (SC 251, 260, 265), Paris
1978-1980
VOGÜE, Adalbert de u. Jean NEUFVILLE (Hgg.): La règle de saint Benoît, Bd. 2 (SC 182),
Paris 1972
101
VOLLMER, Friedrich (Hg.): Fl. Merobaudis Reliquiae. Blossii Aemilii Dracontii Carmina.
Eugenii Toletani episcopi Carmina et epistulae (MGH AA 14), Berlin 1905
VRY, Volker de: Liborius, Brückenbauer Europas. Die mittelalterlichen Viten und
Translationsberichte. Mit einem Anhang der Manuscripta Liboriana, Paderborn [u.a.]
1997
VYKOUKAL, Ernest: Ein unbekanntes liturgisches Kapitulare aus der Karolingerzeit, in:
Mélanges d’histoire offerts à Charles Moeller, Bd. 1 (Université de Louvain. Recueil
de travaux des conférences d’histoire et de philologie 40), Löwen/Paris 1914, S. 337349
WACKERNAGEL, Wilhelm: Voces variae animantium. Ein Beitrag zur Naturkunde und zur
Geschichte der Sprache, 2., verm. u. verb. Aufl. Basel 1869
WAITZ, Georg (Hg.): Ex Arnoldi libris de S. Emmerammo, in: MGH SS 4, Hannover 1841,
S. 543-574
WAITZ, Georg (Hg.): [Supplementa tomorum I-XII, pars I] (MGH SS 13), Hannover 1881
WAITZ, Georg (Hg.): Vita Leobae abbatissae Biscofesheimensis auctore Rudolfo Fuldensi, in:
MGH SS 15.1, Hannover 1887, S. 118-131
WAITZ, Georg u. Philipp JAFFÉ (Hgg.): Notae Laureshamenses, in: MGH SS 24, Hannover
1879, S. 40
WALLACE-HADRILL, John M. (Hg.): The Fourth Book of the Chronicle of Fredegar with its
Continuations, London [u.a.] 1960
WASSERSCHLEBEN, Friedrich Wilhelm H. (Hg.): Die Bussordnungen der abendländischen
Kirche nebst einer rechtsgeschichtlichen Einleitung, Halle 1851
WASZINK, J[an] H. (Hg.): Carmen ad Flavium Felicem de resurrectione mortuorum et de
iudicio Domini (Florilegium patristicum. Supplementum 1), Bonn 1937
WATTENBACH, Wilhelm: Aus Handschriften, in: Neues Archiv der Gesellschaft für ältere
deutsche Geschichtskunde 4 (1878/79), S. 407-412
WEBER, Carl Friedrich (Hg.): Aurelii Augustini Ars grammatica breviata, Marburg 1861
WEBER, Dorothea (Hg.): Sancti Augustini Opera. De Genesi contra Manichaeos (CSEL 91),
Wien 1998
WEBER, Robert (Hg.): Ambrosii Autperti Opera, Bd. 3 (CCM 27B), Turnhout 1979
WEBER, Robert: Un nouveau manuscrit du plus ancien récit de la translation des reliques de
saint Benoît, in: Revue bénédictine 62 (1952), S. 140-142
WEBER, Robert: Le Psautier romain et les autres anciens psautiers latins (Collectanea biblica
Latina 10), Rom 1953
WEBER, Robert u. Maurice BÉVENOT (Hgg.): Sancti Cypriani episcopi Opera. Ad Quirinum,
Ad Fortunatum. De lapsis, De ecclesiae catholicae unitate (CCL 3), Turnhout 1972
WEIHRICH, Franz (Hg.): Sancti Aureli Augustini De consensu evangelistarum libri quattuor
(CSEL 43), Wien/Leipzig 1904
WEIHRICH, Franz (Hg.): S. Aureli Augustini Hipponensis episcopi Liber qui appellatur
speculum et Liber de divinis scripturis sive speculum quod fertur S. Augustini (CSEL
12), Wien 1887
WEILAND, Ludwig (Hg.): Excerptum ex Gallica historia, in: MGH SS 23, Hannover 1874,
S. 385-390
WEINBERGER, Wilhelm (Hg.): Anicii Manlii Severini Boethii Philosophiae consolationis libri
quinque (CSEL 67), Wien/Leipzig 1934
102
WEINFURTER, Stefan (Hg.): Consuetudines canonicorum regularium SpringirsbacensesRodenses (CCM 48), Turnhout 1978
WEISSENBORN, Wilhelm u. Moritz MÜLLER (Hgg.): Titi Livi Ab urbe condita libri, Bd. 4,
Leipzig 1930
WEISSER, Christoph: Studien zum mittelalterlichen Krankheitslunar. Ein Beitrag zur
Geschichte laienastrologischer Fachprosa (Würzburger medizinhistorische
Forschungen 21), Pattensen/Han. 1982
WENGER, Antoine: L’homélie de saint Jean Chrysostome «à son retour d’Asie», in: Revue des
études byzantines 19 (1961), S. 110-123
WENGER, Antoine: Jean Chrysostome, Huit catéchèses baptismales inédites (SC 50), Paris
1957
WENK, Wolfgang: Zur Sammlung der 38 Homilien des Chrysostomus Latinus (mit Edition der
Nr. 6, 8, 27, 32 und 33) (Wiener Studien. Beihefte 10), Wien 1988
WERMINGHOFF, Albert: Reise nach Italien im Jahre 1901, in: Neues Archiv der Gesellschaft
für ältere deutsche Geschichtskunde 27 (1902), S. 565-604
WERNER, Jakob: Die ältesten Hymnensammlungen von Rheinau (Mittheilungen der
antiquarischen Gesellschaft in Zürich 23.3), Leipzig 1891
WESSNER, Paul (Hg.): Scholia in Iuvenalem vetustiora, Leipzig 1931
WESTRA, Liuwe H.: The Apostles’ Creed. Origin, History, and Some Early Commentaries
(Instrumenta patristica et mediaevalia. Research on the Inheritance of Early and
Medieval Christianity 43), Turnhout 2002
WICH-REIF, Claudia: Studien zur Textglossarüberlieferung. Mit Untersuchungen zu den
Handschriften St. Gallen, Stiftsbibliothek 292 und Karlsruhe, Badische
Landesbibliothek, St. Peter perg. 87 (Germanistische Bibliothek 8), Heidelberg 2001
WIEGAND, Friedrich: Das Homiliarium Karls des Grossen auf seine ursprüngliche Gestalt hin
untersucht (Studien zur Geschichte der Theologie und der Kirche 1.2), Leipzig 1897
WIESNER, William Th.: S. Ambrosii De bono mortis. A Revised Text with an Introduction,
Translation, and Commentary (Patristic studies 100), Washington, D.C. 1970
WILHELM, Friedrich: Deutsche Legenden und Legendare. Texte und Untersuchungen zu ihrer
Geschichte im Mittelalter, Leipzig 1907
WILLEMS, D. Radbod (Hg.): Sancti Aurelii Augustini In Iohannis evangelium tractatus CXXIV
(CCL 36), Turnhout 1954
WILLIS, James (Hg.): Ambrosii Theodosii Macrobii Commentarii in Somnium Scipionis,
2. Aufl. Stuttgart/Leipzig 1970
WILLIS, James (Hg.): Ambrosii Theodosii Macrobii Saturnalia, [3.], korr. u. erg. Aufl. 1994
WILLIS, James (Hg.): D. Iunii Iuvenalis Saturae sedecim, Stuttgart/Leipzig 1997
WILLIS, James (Hg.): Martianus Capella, Leipzig 1983
WILLJUNG, Harald (Hg.): Das Konzil von Aachen 809 (MGH Conc. 2 Suppl. 2), Hannover
1998
WILMART, André: Le De Lazaro de Potamius, in: Journal of Theological Studies 19 (1918),
S. 289-304
WILMART, André: Un nouveau texte du faux concile de Césarée sur le comput pascal, in:
ders.: Analecta Reginensia. Extraits des manuscrits latins de la reine Christine
conservés au Vatican (Studi e testi 59), Vatikanstadt 1933, S. 19-27
103
WILMART, André (Hg.): Operum s. Augustini elenchus a Possidio eiusdem discipulo
Calamensi episcopo digestus, in: Studi Agostiniani (Miscellanea agostiniana 2), Rom
1931, S. 149-233
WILMART, André: Un témoin anglo-saxon du calendrier métrique d’York, in: Revue
bénédictine 46 (1934), S. 41-69
WINTERFELD, Paul von (Hg.): Poetae Latini aevi Carolini, Bd. 4.1 (MGH PL 4.1), Berlin
1899
WÖLFFLIN, Eduard (Hg.): Caecilii Balbi De nugis philosophorum quae supersunt, Basel 1855
WÖLFFLIN, Eduard (Hg.): Publilii Syri Sententiae, Leipzig 1869
WOLKAN, Rudolf (Hg.): Der Briefwechsel des Eneas Silvius Piccolomini, Abt. 2 (Fontes
rerum Austriacarum 2. Abt. 67), Wien 1912
WURM, Hubert: Studien und Texte zur Dekretalensammlung des Dionysius Exiguus
(Kanonistische Studien und Texte 16), Bonn 1939
YON, Albert (Hg.): Cicéron, L’orateur. Du meilleur genre d’orateurs, Paris 1964
ZANGEMEISTER, Karl (Hg.): Pauli Orosii Historiarum adversum paganos libri VII (CSEL 5),
Wien 1882
ZECHIEL-ECKES, Klaus: Die Concordia canonum des Cresconius. Studien und Edition, 2 Bde.
(Freiburger Beiträge zur mittelalterlichen Geschichte. Studien und Texte 5),
Frankfurt/M. [u.a.] 1992
ZELZER, Klaus (Hg.): Basili Regula a Rufino Latine versa (CSEL 86), Wien 1986
ZELZER, Michaela (Hg.): Sancti Ambrosi Opera, Teil 10: Epistularum liber decimus,
Epistulae extra collectionem, Gesta concili Aquileiensis (CSEL 82.3), Wien 1982
ZEUMER, Karl (Hg.): Leges Visigothorum (MGH LL nat. Germ. 1), Hannover/Leipzig 1902
ZIEGLER, Konrat (Hg.): M. Tulli Ciceronis Scripta quae manserunt omnia, Bd. 39: De re
publica, Leipzig 1969
ZIMPEL, Detlev: Hrabanus Maurus, De institutione clericorum libri tres. Studien und Edition
(Freiburger Beiträge zur mittelalterlichen Geschichte. Studien und Texte 7),
Frankfurt/Main [u.a.] 1996
ZIOLKOWSKI, Vernon Ph. L. (Hg.): The De fide catholica of Saint Isidorus, Bishop. Book I,
Diss. Saint Louis/MO 1982
ZUCKER, Lois Miles (Hg.): S. Ambrosii De Tobia. A Commentary, with an Introduction and
Translation (The Catholic University of America. Patristic Studies 35), Diss. phil.
Washington, D.C. 1933
ZWIERLEIN, Otto (Hg.): L. Annaei Senecae Tragoediae. Incertorum auctorum Hercules
[Oetaeus], Octavia, [2., korr. Aufl.] Oxford 1988
ZWIERLEIN, Otto (Bearb.): Severi Episcopi <Malacitani (?)> in Evangelia Libri XII. Das
Trierer Fragment der Bücher VIII-X, unter Mitwirk. v. Reinhart HERZOG hrg. u.
komm. v. Bernhard BISCHOFF (†) u. Willy SCHETTER (†) (Bayerische Akademie der
Wissenschaften. Philosophisch-historische Klasse. Abhandlungen N.F. 109), München
1994
ZYCHA, Joseph (Hg.): Sancti Aureli Augustini Contra Felicem de natura boni. Epistula
Secundini contra Secundinum. Accedunt Evodii De fide contra Manichaeos et
Commonitorium Augustini quod fertur (CSEL 25.2), Wien/ Prag/Leipzig 1892
ZYCHA, Joseph (Hg.): Sancti Aureli Augustini De fide et symbolo [...] De patientia (CSEL
41), Prag/Wien/Leipzig 1900
104
ZYCHA, Joseph (Hg.): Sancti Aureli Augustini De Genesi ad litteram libri duodecim. Eiusdem
libri capitula. De Genesi ad litteram imperfectus liber. Locutionum in Heptateuchum
libri septem (CSEL 28.1), Wien/Prag/Leipzig 1894
ZYCHA, Joseph (Hg.): Sancti Aureli Augustini De utilitate credendi, De duabus animabus
contra Fortunatum, Contra Adimantum, Contra epistulam fundamenti, Contra
Faustum (CSEL 25.1), Wien/ Prag/Leipzig 1891
ZYCHA, Joseph (Hg.): Sancti Aureli Augustini Quaestionum in Heptateuchum libri VII.
Adnotationum in Iob liber unus (CSEL 28.2), Wien/Prag/Leipzig 1895
Faksimiles
BROWN, T. Julian u. Thomas W. MACKAY: Codex Vaticanus Palatinus Latinus 235. An Early
Insular Manuscript of Paulinus of Nola Carmina (Armarium codicum insignium 4),
Turnhout 1988
Codex Vergilianus qui Palatinus appellatur quam simillime expressus, mit e. Vorw. v. Remigio
SABBADINI (Codices e Vaticanis selecti 14), Paris 1929
Generaldirektion der Staatlichen Archive Bayerns u. Kuratorium Weltkulturdenkmal Kloster
Lorsch e.V. (Hgg.): Codex Laureshamensis. Urkundenbuch der ehemaligen Fürstabtei
Lorsch. Faksimileausgabe der Handschrift im Staatsarchiv Würzburg, Bd. 1:
Faksimile (Sonderveröffentlichungen der Staatlichen Archive Bayerns 1), Neustadt
a.d.Aisch 2002; Bd. 2: Begleitband zum Faksimile (Sonderveröffentlichungen der
Staatlichen Archive Bayerns 2), Rothenburg o.d. Tauber/Insingen, Mfr. 2008
KEIL, Gundolf (Hg.): Das Lorscher Arzneibuch, Bd. 1: Faksimile der Handschrift Msc. Med.
1 der Staatsbibliothek Bamberg, Bd. 2: Übersetzung [...], v. Ulrich STOLL u. Gundolf
KEIL unter Mitwirk. v. Albert OHLMEYER, Stuttgart 1989
Livius. Codex Vindobonensis Lat. 15 phototypice editus, mit e. Vorw. v. Carl WESSELY
(Codices Graeci et Latini photographice depicti 11), Leiden 1907
Das Lorscher Evangeliar, Faksimile, mit e. Einl. v. Wolfgang BRAUNFELS, München 1967
Der Lorscher Rotulus. Ms. Barth. 179, Stadt- und Universitätsbibliothek Frankfurt a. Main
(Codices selecti 99), [Graz 1994]; Johannes FRIED (Hg.): Der Lorscher Rotulus.
Vollständige Faksimile-Ausgabe der Handschrift Ms. Barth. 179 der Stadt- und
Universitätsbibliothek Frankfurt am Main. Kommentar (Codices selecti 99*), Graz
2004
[SCHEFERS, Hermann (Hg.): Das Lorscher Evangeliar, Faksimilebd.] (Codices e Vaticanis
selecti. Series maior 44), Luzern/Vatikanstadt 2000; Hermann SCHEFERS (Hg.): Das
Lorscher Evangeliar. Biblioteca Documentară Batthyáneum, Alba Iulia, Ms R II 1.
Biblioteca Apostolica Vaticana, Codex Vaticanus Palatinus Latinus 50. Kommentar
(Codices e Vaticanis selecti. Series maior 44), Luzern/Vatikanstadt 2000 = ders. (Hg.):
Das Lorscher Evangeliar. Eine Zimelie der Buchkunst des abendländischen
Frühmittelalters (Arbeiten der Hessischen Historischen Kommission N.F. 18),
Darmstadt 2000
Das Seligenstädter Evangeliar. Universitäts- und Landesbibliothek Darmstadt Hs. 1957,
eingel. u. beschrieb. v. Hermann SCHEFERS, Regensburg 2012
105

Documentos relacionados