Katowice

Transcrição

Katowice

ae sprawom przemysłu, techniki i handlu.
4sscfarift fur Industrie, Technik und Handel.
jmunw
mm
—
iD ó im a T o m m u m ie i i u m a i
z o. p.
Adres telegraficzny
„DAKEM“
K A T O W I C E
Telefony
488, 489. 490,
Poprzeczna (Guerstr.) 2.
Maszyny — Żelazo handlowe —
Materjaly kolejowe
Metale
Szmelc
Wykonano w tłoczni K. Miarki, Sp. Wyd. z ogr. por. w Mikołowie, W o je*.
tb łO ?
7&V(m
*
FERROMETAL
=
iVi;:,■({
TOWARZYSTWO ZELAZO ~ METALOWE SP.2OSI. OOP.
KATOWICE,
P O P R Z E C Z N A 2.
Nr. tel. 1726, 2287, 2835, adr. dla depesz: IRONMETAL (Rudolf Mosse Code).
ODDZ.
ODDZ.
ODDZ.
ME T A L I SUR6 WC0W SZMELCU
Nowe metale, stare metale, Materjały do rafi
nowania. Kompozycje.
Półfabrykaty.
W iaśna odlew nia m etali.
A) Ferrom agan, Ferrosllizium
i w szelk ie inne FerrostOpy
B) Surow iec stalisty, Giserski,
H em atyt.Zw ierciadlistyitd.
C) Ruda żelazna i m anganowa,
Ruda cynkowa i ołow iana.
S zm elc w szelk iego rodzaju
dla pieców w ielkich, martynowskich. odlew ni żelaza
ZELAZA HANDLOWEGO i
MATERJAŁOW KOLEJOWYCH
ODDZ.
V
v
'
■
Ż elazo sztabow e, Drut walcowany, Blacha
dekapow ana i czarna, Półfabrykaty, Kęsy,
Bloki, i t. d. Szyny dla różnych torów,
Lokomotywy i Wózki dla w szelkich
zapotrzebowań.
O DDZ.
CHEMIKALIA
dla przemysłu włókriiczego-skórnegoszkielnego- papierowego i t. d.
i t. d.
P o cztó w k a .
Dokładny adres zamawiającego:
7 e xbloru-.|an P n yb y
oo
pieK ary
o t . R e i « 9 .
Administracji
„Przemysłu i Handlu
Górnośląskiego“
w Katowicach
ul. Poprzeczna 15. II.
1923.
dn.
Zamówienie.
Niniejszem zamawiam (y) ........ .........
dwutygodnika
egzemplarzy
„Przemysł i Handel Górnośląski“
i upraszam (y) o nadsyłanie na przeciąg TRZECH
MIESIĘCY; od dn.........
.....pod odwrotnie poda
nym adresem
za cenę mk. p. 300.000. — z przesyłką.
Należność przekażę zgóry na konto czekowe WPanów
P. K. O Katowice, 301.900
(Podpis i stempe/j.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Z ESZY T PO ŚW IĘC O N Y III. TARGOM W SCH O D N IM
Rok za ło żen ia 1861.
BANK PRZEMYSŁOWCÓW
Tow. AKc.
Adres telegraf: „W artabank".
Kapitał zakładow y: 700.000.000.— mk. Rezerwy przeszło: 700.000.000.— mk.
Centrala:
Poznań, Sew. Mielżyńskiego 7.
{ Oddziały m iejskie: I
2) 27 Grudnia 2.
1) Stary Rynek 73/74.
O ddziały G órnośląskie:
P n y b y ł e k
K atow ice (2 O ddziały)
K rólewska Huta
H uta^L aury
^
R a s a '
|H
fa/f(pjil |1 ‘f p f
9,
W arszawa, Jasna 6.
M ikołów
M ysłow ice
Pszczyna
Rybnik
Tarnowskie Góry
Żory (org).
Gdańsk, L an ggasse 57/58. |
I
O ddziały w kraju :
Bydgoszcz
B ielsk
K alisz
S o sn o w ie c
Toruń
Z aw iercie
Oddziały zagraniczne:
Berlin, Franzosischestr. 15.
Bytom, Dingostr. 11.
Strassburg, Rue Kuhn 17.
Rotterdam, Coolsingel 40.
Agencje s
Bruay les Mines. 84 — bis, rue de la Republiąue.
Douai (Nord), 22, rue St. Jacques.
Sallaumines, Pas de Calais, rue Nationale.
Merlebach, 1, rue du Marechal Foch.
załatwia wszelKie interesy baiiKowe.
.Banb Dewizowy,
o
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
NNNNN
ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARCIOM W SCH O D NIM
P O L S K IE
N NNNNNNNNNNNNNMN
TP
(LNIE SKARBOWE
'
NA GÓRNYM ŚLĄSK U
S p ó łk a
d z ie r ż a w n a
Societe Fermiere des Mines Fiscales
de l’Etat Polonais en Haute - Silesie
T elefon 136-140.
K r ó le w s k a H u ta G . S I.
T elefon 136-140.
R ynek 9-15.
Sprzedaż
z k o p a lń :
„Król“, „Bielszowice“, „Knurów4*.
.
X
Z
Z
Z
z
w
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM
ZWIĄZEK KOPALNI
G Ó R N O Ś LĄ S K IC H
S-KA z O. O.
r. "v|>
wy . r w
W
KATOWICACH
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZESZY T PO ŚW IĘC O N Y III. TARGOM W SCH O D NIM
Igaei
PRZEMYSŁOWO - HANDLOWE ZAKŁADY CHEMICZNE
L U D W I K S P I E S S i SYN, Sp. Akc.
W A R S Z A W A , UL. DANIŁOW ICZOW SKA 16.
S
Szanownym P. T. Odbiorcom poleca się nasze specyliK i lecznicze, w szczególności powszechnie
znany preparat Novarsenobenzol Bilion, szczepionki, o rg a n o p re p a ra ty , p rz e tw o ry - żelaza, fosforu,
sterylizowane injekcje, kapsułki żelaty n o w e, d ra ż e tk i, p ig u łk i, ta b le tk i, o p a tru n k i sterylizowane,
i wyroby kosmetyczne oraz specyliki dom ow ego u ż y tk u
—|
S K Ł A D F A B R Y C Z N Y : KRÓLEWSKA HUTA, UL. WOLNOŚCI 38. TEL. 1596.
«3I
M o ll Ddrfler
Sp. z o. odp.
Katowice,
Hurtownia żelaza
ulica Warszawska Nr. 8
(Friedrichstrasse).
P o ie c a gotowe i odrysowane hafty w wielkim wy
borze, kapy na łóżka, sztandary, ornaty i w s z e lk ie
roboty ręczne.
i narzędzi
K A T O W IC E
U Ł . K O IP E R M IM A 8 « - 3 S 0
w
Telefon 16-55.
Adr. tel. Pasprot.
«
=====
J. W Y R
D Y P L O M O W A N Y
o p t y k
=====
KATOW ICE
Oddział: G eodezja
W yk on u je r ep a r a c je in str u m e n tó w k a ż d e g o fabrykatu
w e w ła s n e j s p e c ja ln e j p r a c o w n i.
/
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
35HSE
„Budgor“s;
Sp, z ogr. odp.
Rybnik G.-Śl. ulica Pocztowa nr. 4.
To w, Akc.
Telefon Rybnik 122.
C entrala: P o zn a ń , Plac Wolności 8/9.
Telefon Wodzisław 88.
Przedsiębiorstw o górnicze i budowlane
prowadzone pod osobistym kierownictwem
Bank Dewizowy, założony w r, 1872.
właścicieli:
Załatwia wszelkie sprawy wchodzące wzakres bankowości.
Inż. architekta Józefa Czarneckiego i Insp.
górniczego Augustyna Bogaczka.
ODDZIAŁY:
we wszystkich większych miastach Rzeczypospolitej, na Górnym Śląsku: :-:
w Bytomiu, Katowicach, Królewskiej Hucie,
Mysłowicach i Tarnowskich Górach.
w yk on u jąc:
W szelkie roboty górnicze i budowlane jak:
budowa fabryk, kopalń, dróg,
kolei żelaznych, bicie szybów,
otworów powietrznych,
d r ó g podzi emnych.
Bezpośrednie stosunki z wszystkimi większymi bankami
w granicach Rzeczypospolitej.
Korespondenci we wszystkich krajach Europy
i w Stanach Zjednoczonych Ameryki Półn.
Adres telegraficzny: Centrali i oddziałów krajowych-'
-------- S p e c j a ln o ś ć : --------
„ P o lh a n f o a n k “
ro b o ty ż e la z o -b e to n o w e
Oddziału Gdańskiego i na Górnym Śląsku:
„P oznabank“ .
Na żądanie rysunki i kosztorysy.
[im$i
KATOWICKI HANDEL ŻELAZA
Tow. z o g r. p o r .
(K atto w itzer Eise n h an d e l 6 . m. b . H.)
ul
ui. Dyrekcyjna No.
10
KATOWI CE
tel. N o. 13 i 14
Hurtowa tirma należąca do koncernu: Polsko~Gdański koncern
Żelaza i złączonych w nim hut górnośląskich poleca wprost z huty
lub też z własnej składnicy:
—,
®
Żelazo sztabowe, fasonowe, profilowe, taśmowe,
blachy i stal wszelkiego rodzaju, rury i łączniki
do gazu i wodociągów, podkowy, szyny do
kolejek, części składowe do wagonów, narzędzia
i maszyny do obróbki drzewa, żelaza i t. d.
Wszelkie oferly i cennik na żądanie franko.
Składnice z własną bocznicą kolejową.
m.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
D ire k tio n ssifz: W arszaw a.
ID
Auskunft erteilt
Empfiehlł sich zum
Poznań
Kraków
SiiliflirehliDn iur
Abschluss von Versiche-
ir ś c ie s iii
Lwów
Wilno
rungen in wertbestandiger
KATTOWITZ
Wahrung.
ulica W a r s z a w s k a 33
(Friedrichstrasse)
Eigenes Gebaude der
Gesellschaft.
Łódź
?^KXK?tKXKXK?W?m?^Km7<KAfCW
Gdańsk.
tk
j\S
BARON & FLIEGER
H U R T O W N IA
r
■=Tl
ii=
=łl
— C H E M IK A L IA
Farby — Lakiery
Katowice
1 P lebiscytow a 3.
'
D R O G E R Y J N A
Tel. 1187.
u /„«vii«,
Bytom
Y y
A r t y k u ł ó w aptecznych
sp ecjaln ości i chemikalji
Gliwicka 11.
Telefon 346 i 3021.
z oddziału
w Królewskiej Hucie
T elefon 1411 i 1656.
Drzewo wszelkiego rodzaju i kopalniaki
dostarcza w agonow o
DRZEWO Tow. Akc.
Poznań, ul. R zeczypospolitej 9.
T elefon 1759 i 1760.
TARTAKI, FABRYKA MEBLI
Eksport.
:—:
Import.
r
it,
=n
=y
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Towarzystwo Ubezpieczeń „PIAST“
Sp. Akc. w Warszawie.
Oddziały:
Poleca się
Informacji udziela:
Poznań
Kraków
Górny Śląsk
Lwów
pieczeń w m ierniku i
Wilno
7^*K*KXK*K*KXKXKAKXK*PC?tKXKaKXKXKXKfiKXK><K*KAKXK?^^
(walucie)
Łódź
Gdańsk
1
Oddział na
1 do z a w iera n ia ubez- I
stałym !
Katowice
ulica Warszawska 33
dom własny Towarzystwa.
„IM EX P O R T“
Dom Ekspedycyjno-Transportowy
Spółka z ogr. por.
KRÓLEWSKA^HUTA, ul. SobieJIsiego 5.
Adres telegraficzny: „Jm export”.
TELEFON Ne. 1635.
Własny oddział w Bytomiu pod firmą:
„ O sttra n s" V ereinigte Grenz-Spediteure> B euthen Q .-S., D yngosstrasse 18.
Konto czekowe pocztowe-. W arszaw a 149464.
Rachunki bieżące:
BANK PRZEMYSŁOW CÓW, K rólew ska-H utai BANK KOMERCJALNY T. A. Kraków.
Inłain wsieiego rodiaju formolności celne priy UrzĘdiie Celnym w Chorzowie.
M agazynowanie towarów, Inkaso, Clenie, Komis i Reekspedycja.
Zbiorowy ruch z Niemcami do wszystkich stacji Rzeczypospolitej.
III
©
I
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZESZY T PO ŚW IĘC O N Y III. -TARGOM W SCH O D NIM
znanych n a j l e p s z y c h
kopalni, bezpośrednio
z Koncernu, czyli —
z p i e r w s z e j ręki, |
dostarcza pu nktualnie
H AG EKA
Fabryka likierów
województwo śliskie,
DOM HAGEKA
Przy odbiorze drobnych
sortym entów służym y
- specjalną ofertą. -
jadalnia, piwa wina
DESTYLACJA HAGEKA
5pecyalny w yszynk.
5przedaz w butelkach.
Huta szklana „Zacisze"
L Orłowski, l Rylski i
Sp. z ogr. odp.
KATOWICE UL K05CIU5ZKI8 (BEA TE5TR 8)
T E L . 26-18 i
1732,
w Częstochowie
Specjalność:
balony dla fabryk
chemicznych
wyroby ze szkła pólbiałego i białego
Zamówienia przyjmuje:
Biuro zarządu Częstochowa, Kościuszki 49;
telefon 1-86.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
o
U T A
Hajduki Wielkie
P R O D U K C JA
Stal Siem ens- Wlartenowska
Handlowe ż e la z o w a lcow a n e
Elacha cienka w szelk ich w y m ia ró w
Elefctrostal
Stal ty g lo w a
Sztaby do lu f karabinow ych i karabinów
m aszyn ow ych
P o cisk i i miny n a jrozm a itszych gatunków
Hury spajane ga zem wodnym i bez szwu
Ż e la z o gru be
Ż ela zo lane
Szyny dla kopalń
K o lejo w y m a te rja l budowlany
T a r c z e och ron n e i blachy dla m aryn arki
Koks i d ery w a ty
S u rów k a
Odlewy sta lo w e
Ż e la z o k ształtow e cienkie
Ż e la z o ta śm ow e do opasow ania
Stal taśm ow a
F od k ow y
Rury g a zow e.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
E . v. M U N S T E R M A N N
Spółka Akcyjna
Odlewnia żelaza i spiżu nafosforzonego, budowa maszyn
i fabrykacja armatur.
T e le fo n nr. 11 i 578
KATOWICE
R a cib o rsk a nr. 8.
O rygitia ln y sp iż n a fo sfo rzo n y D ra. K iin zela
w bryłach dla własnego odlewu i w lanych sztu
kach każdego gatunku, jak: łożyska wałkowe
pierwszorzędnej dobroci i wytrzymałości, naczy
nia do wykwaszenia, naśrubki tłoczące, koła zę
bate, napędy, suwaki parowe, pierścienie tłokowe,
murniki, pochwy cylindrowe, cylindry do pomp
i do pras hydraulicznych, koła zasilające i bie
gowe i t. p.
K u te szta b y i to: Płaskie, kwadratowe, sześcienne
i okrągłe, średnicy 10—150 m/m i 1500 m/m
długości, równe bez błędu kute, z prima
elektrolitmiedzi, jakoteż, z bronzu manganistego,
rządowego i djamentowego, posiadające na
1 m/m 2 80 kg. mocy, nadające się przede
wszystkiem na wrzeciony, bolce, drągi tłokowe
(kute według rysunków do długości 4 metrowej
z wszelkiemi odmianami) i t. p.
S p e c ja ln y n ik lo w y sp iż n a fo sfo rzo n y n a j
le p s z e j ja k o śc i w bryłach i lanych sztukach
każdego gatunku dla nadzwyczajnych wymagań
według modeli i rysunków.
P ie r w sz o r z ę d n y m e ta l b ia ły do ło ż y sk
w bryłach i n a jlep sza cy n a w la seczk a ch ,
zawierająca pod gwarancją 85% cyny.
P i e r w s z o r z ę d n y m e t a l c z e r w o n y w bryłach
G linian 9 8 99% w rowkowanych tabliczkach.
i w odlewach do wszelkiego rodzaju częśc imaszyn, a przedewszystkiem łożyska maszynowe,
płaszcze, sztaby, części armaturowe i t. p.
S p e c ja ln y sp iż n a fo sfo rzo n y w bryłach i w od
lewach każdego gatunku, według przepisów
koleji i marynarki wszystkich państw.
N a fo sfo rzo n y sp iż od p o rn y na k w a s y , głównie
przeciw kwasowi siarkowemu, chlorowi, hipochloridowi, kwaśnym wodom i t. p. w bryłach
i odlewach.
S p e c ja ln y sto p n ik lu od p orn y na p a rę p r z e
grza n a w bryłach lub odlewach, doświadczony
w odporność na parę przegrzaną przy uszczel
nieniach.
D la fa b ry k a cji p a p ieru : Nożowiska holendra,
wałkowe i denne, skrobaki, płaszcze wałkowe
z najlepszego oryginalnego spiżu nafosforzonego
Dra. Kiinzela, gotowe do użytku. Kompletne
podłoża i mielnie.
A rm atury do przewodów parowych, gazowych i wo
dociągowych, a przedewszystkiem: wentyle
przepustowe, zasuwy zaworowe i kurki ze sta
liwa lub z żeliwa odziane mdfalem czerwonym,
lub też w całości z metalu i z nafosforzonego
spiżu, odpornego na kwasy.
D o fa c h o w e j rep a ra cji m a szy n g ó rn ic zy ch ,
u rzą d zeń p o m p o w y ch i k o m p reso ró w stawia
się doświadczonych monterów, którzy rzeczowo
przeprowadzają naprawę na miejscu i dostarcza
się części zapasowe ze specjalnego spiżu na
fosforzonego, z najlepszego odlewu szarego,
z staliwa i z S. M. stali.
Ż eliw o w s z e lk ie g o rod zaju szczelne i bez
por do wszelkiego rodzaju potrzeb maszynowych,
odlewy kanalizac' jne i budowlane, części do
pieców w hutach cynkowych, ruszty ogniotrwałe
do lokomotyw i do pieców fabrycznych.
PRZEMYŚLI
HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM
' e. y. MUISTERMAHI
Spółka Akcyjna Łe*b
p ie ^
Phosphorbronzeîesserei, Eisengiesserei,
Iaschinen= und Armaturenfabrik
KATTOW ITZ
RACIBORSKA Nr. 8.
(Kronprinzenstr.)
Teleph. Nr. 11 u. 577.
Dr. K iin zeP s O rig in a l-P h o sp h o rb ro n ze in Blocken
zum Selbstgiessen und in Guss-Stiicken aller
Art, ais Walzenlager von hervorragender Oualitat
und Lebensdauer, Beizkorbe, Druckmuttern,
Zahnradern, Getriebe, Dampfschieber, Kolbenringe, Plunger, Zylinderbuchsen, Zylinder fur
Pumpen und hydraulische Pressen, Leitrader,
Laufrader etc.
S p e zia l-N ick el-P h o sp h o r b r o n z e in Blocken und
Guss-Stucken aller Art, nach Modellen und
Zeichnungen gegossen, fiir besonders hohe
Beanspruchung.
I a R o tg u ss in Blocken sowie in Abgiissen fiir jeden
Maschinenbedarf, insbesondere Maschinenlager,
Biichsen, Stangenmaterial, Armaturteile etc.
S p e zia l-P h o sp h o rb ro n ze n in Blocken und Abgiissen jeder Art nach den Vorschriften der
Staatsbahnen und Marinebehorden aller Lander.
S a u r e b e s ta n d ig e P h o sp h o rb ro n zen in Blocken
und Abgussen, insbesonders widerstandsfahig
geg. Schwefelsaure, Chlor, Hippochlorid, saure
Grubenwasser etc.
S p e z ia l-H eissd a m p f-N ick elleg ieru n g in Blocken
oder Abgussen, bestbewahrt fiir Dichtungen
fiir iiberhitzten Dampf.
F iir d ie P a p ie r la b r ik a tio n : Hollander-, Walzenund Grundwerkmesser, Schaberklingen und
Walzenmantel aus bester Dr. Kiinzels OriginalPhosphorbronze, zum Einbauen fertig bearbeitet. KompletteGrundwerke undMahlscheiben.
S ta n g e n m a te r ia l und zwar in
Flach-, Q u a d ra -S e c h s k a n t- und Rundstangen
von 10— 150 mm Durchmesser und 1500 mm
Lange aus la Elektrolytkupfer, ferner aus
Manganbronze, Stahlbronze, Reichsbronze und
Diamantbronze, sauber, glatt geschmiedet, mit
einer Festigkeit bis zu 80 kg per qmm im geschm iedeten Zustande, besonders geeignet fiir
Kolbenstangen (bis zu 4 m Lange, auch mit
Bunden, Absatzen und Krópfungen nach Zeichn.
geschmiedet), Spindeln, Bolzen etc.
I a L a g e r w e issm e ta ll in Blocken und l a L o tzin n in S t3 n g e ln mit einem garantierten Zinngehalt bis zu 85°/o.
R e in a lu m in iu m 98/99% in gekerbten Blóckchen.
A r m a tu ren fiir Dampf-, Gas- und Wasserleitungen,
insbesondere Absperrvemtile, Absperrschieber
und Hahne aus Stahlguss oder aus Gusseisen
m it Rotgussausriistung sowie ganz aus Metali
und saurebestandiger Phosphorbronze.
G e sc h m ie d e te s
S a c b g e m a ss e D u rch rep a ra tu r v o n B e r g w e r k sm a sc h in en -, P u m p e n - u n d K o m p resso ren A n la g en unter Stellung erfahrener Monteure
an Ort und Stelle. Lieferung von Ersatzteilen
dazu in Spezial-Phosphorbronze, la Grauguss,
Stahlguss und S. M.-Stahl.
E ise n g u ss je d e r A rt, dicht und porenfrei, fiir den
M aschinenbedarf jeder Art, Kanalisations- und
Bauguss, Ofenteile fiir Zinkhiitten, feuerbestandige Roststabe fiir Lokomotiven u. Industrieófen jeder Art.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZE SZ Y T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM
vo4
•ę
Węgiel pokładów górnych i głębokich
pierw szorzędnej jakości
1 1 W. WC e n tr a la : M ikołów, Woj. Śl. — O d d z i a ł : Gliwice, ul. Mikołaja 16
T elefon M ikołów 43 — T elefon G liwice 1761
D ostaw a natychm iast. ■
■
=■.■...
lilii
Wittig i Steinitz
Telefon
2700
K atow ice, ul. Teatralna 10.
Adr. teiegr.:
wittstain
Zakup i sprzedaż oraz demontowanie
nieczynnych zakładów fabrycznych,
maszyn, kotłów I t . p .
i i . . ,
Wykonywanie prac akordowych i zastałą um ów ioną cenę.
m m m
MATERJAŁY TECHNICZNE.
m m m
m
m
i i i
Maszyny parowe - Lolômobile - Kotły parowe - Że
lazo - Metale - Szrrtfel^ - Surowce - Żelazo handlowe.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Vi£
X Oberschleslschc Strinkohlen X
Tiefbau* und O berbaukohlen
vorziiglicher Q ualitat:
in N ik o la i.
Filiale in G l e i w i t z ,
Nikolaistr. 16.
Telefon Nikolai 43 — Gleiwitz 1761.
Lieferungen erfolgen prompt!
Abbruch- und Eisenverwertungsgesellschaft
Wittig & Steinitz
K a iio w ilz ,
ul. Teatralna 10 (Rathausstr.).
Bankkonto:
Schles. Depositenbank A.-G. vorm. Feige & Co.
An- und Yerkauf sowie AustUhrung von Abbrtichen wie sliHgelegte
Fabrikanlagen, Maschinen, Kessel usw.
U ebernahm e von Lohn- und A kkordarbeiten und sonstiger U nternehm ungen.
Teclinische
N aferialien.
Dampimescninen * Lokomobilen * Dampieseei
m.
S c h r o tl, M e la lle , A lfe is e n , N e w e is e n , M u tzefs^ n .
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Kurt Forchmann
PRZEDSIĘBIORSTWO BUDOWLANE i Tartak Parowy
K atow ice.
,
■
Rybnik.
Telefon J3gfo74.
9
Telefon 28.
ODDZIAŁY:
*
Budownictwo przemysłowe, pod- i nadziemne
Beton- iZelazobeton, szeroko rozpiętekonstrukcje drzewne
C Wykonanie budowy z ogniotrwałych materjałów
g
Budowa pieców przemysłowych i urządzeń koksowni, m
L. H A U S D O I F F
H urtow nia tow arów kolonjalnych
Tel. nr. 176.
1
P A R O WA FABRYKA L I K I E R Ó W
§1
M
Katowice, ul. Sokolska 4.
Teł. nr. 262.
HURTOWNIA PIWA
DOSTAWA KWASU WĘGLOWEGO.
Telefon 16 i 77,
KRÓLEWSKA HUTA,
ul. 3-go Maja 23/25.
Telefon 16 i 77.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
•?
A
••*.
39iWMmir
Erste Oberschlesische Elementen - Fabrik.
Pierwsza Górnośląska fabryka elementów.
Liefert:
D o sta r c z a :
Ogniw galwanicznych dla
poczty i telegrafów
0;
le f
Galyanische E lem ente fiir
' f Zy Dy
P o st und 1 elegraphie
Dzwonków
Klingelanlagen
•
M ess-Instrum ente
«
Lam pek kieszonkowych
®
Instrum entów m ierniczych
oraz
dla innych celów
a
T aschenlam pen
sowie sonstige
Verwendungszwecke
9
Q
W ł a ś c i c i e l : Inżynier Józef Kowalewski
KATOW ICE, Opolska 3
I n h a b e r : Ingenieur Josef Kowalewski
KATTOW1TZ, Goefhesfr. 3 (Opolska)
Hurtowna sprzedaż przyrządzeń do
budowy zakładów słab ego prądu.
Engros-Vertrieb von Baustoffen
fiir Schw achstrom anlagen
EKS TRAKT B U L J O N O W Y
„
M
A
K
O
“
ZDROWSZY, LEPSZY i TAŃSZY
od wszelkich psdobnycli , wyrobów zagranicznych.
Py| M
i ’ *| ' *•' [
wyrób krajowy jedynej tego
m
rodzaju fabryki w Polsce ę g1*1 J*H
, |f ii
„MAKO“
jako wyśmienity buljon i jako doskonała przyprawa do zup, sosów,
jarzyn, potraw i. t. p.
Jest do niezastąpienia w każdem gospodarstwie.
mr ŻĄDAJCIE WSZĘDZIE. 1 H |___
Bracia Rudzińscy i S»ka.
Z akłady P rzem y sło w e P rzetw orów R oślin n ych Sp. z ogr. odp.
BOBREK, poczta: Oświęcim 2. (Małopolska.)
Reprezentacja w całej Polsce.
Reprezentacja w całej Polsce.
EKSTRAKT BUUONÓWV
.MAttO'PRieCHOWUjP S<ęDOSKONALE
NAWET WpTWARTyi> C(_/»SitfACH
SP05Ó6U2YCIA
ZAKŁADYPRZEMYSŁOW
E |
PRZETW
OROWROŚUNNYCHSp-:o.p. '
BOBREKpodOŚW
IfcCIMEM(M
słopolsKa)
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
m m m m m *
VMWV/V/!VVV/IV/V/WW
W
>
^
5*
.”
• »”
« V t I « v . »”
• !« v »
”
• ”
•
<
Królewska - Huta,
ulica Kościelna 12-14.
Telefon 1537.
W ielk a D estylacja
P arow a Fabryka L ikierów
3K
H urtow a Sprzedaż Win,
m rs/m wswsMm m m m sMwsw
mm
FABRYKA
SPEC JA L N O SC :
ulica Kościelnia 12-14.
iS
Telefon 1537.
§*?
G rossdestillation
Likorfabrik
W ein grossh an d lu n g.
>
J
g
g
ALOJZY DEMBIŃSKI
TEL. 1591. k a t o w ic e ' TEL. 1591.
BUDOWA M O D E L I DO ODLEWU
WSZELKIEGO RODZAJU M A S Z Y N
DO NAJW IĘKSZYCH ROZMIARÓW.
FABRYKA ISTNIEJE OD ROKU 1909.
WSZELKIE ZAMÓWIENIA WYKONUJE SIĘ W NAJKRÓTSZYM
CZASIE. - OFERTY BEZPŁATNIE.
I
Królewska Huta,
MODELI
G órn ośląski P rzem y sł M etalow y
Telefon 61
Adres telegraficzny :
„Metal“
Tarnowskie Góry
j Polski Bank Krajowy
Oddz, w Katowicach
S.-ka z ogr. odp.
Tarnow skie Góry
ul. Hutnicza 16.
Rachunki bieczące:
Polski Bank Handlowy
Oddz. w Tarnowskich Górach
Telefon 61
Adres telegraficzny:
„Metal“
Tarnowskie Góry
Dresdner Bank i
Oddz. w Katowicach
B udow a aparatów d la P rzem y ślu C hem icznego
w szczególności
F erm entacyjnego i R olnego
B u d ow a Zbiorników .
B eczk i Ż elazne
m alow aw e i ocyn k ow an e.
su
«E
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZE SZ Y T PO ŚW IĘC O N Y III. TARGOM W SCH O D NIM
w m łm w m mii
Stosu jcie w szędzie w m ech an ice
S tosu jcie w szędzie w m ech a n ice
|
Kulkowe łożyska i kulki
W?
Zaoszczędzicie do 50% siły!
Zaoszczędzicie do 90% smaru!
W yzyskacie silniki do maximum! |
Osiągniecie największą pewność ruchu!
Dostawa niezwłoczna.
Generalne Przedstawicielstwo i Główny Skład
KAROL KUSKE
WARSZAWA
ul. N ow ogrodzka 12.
T elefon 63-61. :|*
Adres telegraficzny: „ K A R K U S * .
Firma egzystuje od 1909 roku.
Willi IIIIIUIIIIIIII?
Stefan Knapik
M I K O Ł Ó W , Górny Śląsk.
■ Dostarcza
sortowany i niesortowany
U
węgiel z górnośląskich kopalni, oraz
■
pospółkę z pokładów wierzchnich (odkrywka) z kopalni
„ HEINRICHSGLUCK 1
po cenach pod każdym względem konkurencyjnych,
majqc stosunki wprost z Dyrekcję kopalń.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Craelius’a
wiertarki
diamentowe
dla głębokich,
SP R Z E D A Ż I F A B R Y K A C JA
przekopowych
wystrzałowych
M A SZY N G Ó R N IC ZY C H
wierceń
górniczych.
K A T O W IC E
G. S L
G L IW IC E
G. S L
Diamentowe korony
wiertnicze.
Pompy wszelkiego rodzaju
Napęd parowy — powietrzem zgęszczonem i elektryczny
do wypompywania wody pod i na powierzchni.
P o m p y n u r n ik o w e
-
Wysokość wyciągowa do 600 mtr.
— P o m p y w i r o w e . ZZZ Opatentowane sprzęgi do wózków kopalnianych.
H a m u lc e p rz e b ie g o w e .
Kołowroty wyciągowe „Selimiedel“
na każdą sprawność i ruch.
Pierwszorzędne i solidne konstrukcje, bezwzględnie pewny sposób pracy. — Na G. Śląsku około 5000 maszyn w użyciu.
= Specjalny przewóz chodnikowy udowodniona i znaczna oszczędność kosztów produkcji przy jednotorowych, również skrzywionych chodnikach.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Z ESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM
CraeliusBohrmaschine,
fiir Tief-
Y E R T R iE B UND FA BRIK ATIO N YON
Schurfu. SprenglochBohrungen.
K A T T O W IT Z
O .-S .
<*>«<>
G L E IW IT Z
O .-S
Diamantbohrkronen.
PUMPEN
ALLER
ART
fiir Dampf- Pressluft- elektr. Anfrieb
zur W asserforderung unter und iiber Tage.
__ i
P lu n g e r -P u m p e n
- —
bis zu 600 M eter Forderhóhe.
C e n t r if u g a l- P u m p e n . I
~
Patent. Forderwagenkupplungen.
Besatznudel-Pressen.
o<> Laufbremsen.
Schmiedel F o r d e r ł r a s p e l
fiir iede Leisiung und Betriebsart.
-
=
Erslklassige soiide Konslrukticnen, absolut zuverlassige Arbeitsweise. In Oberschlesien
allein ca. 5000 Maschinen in Betrieb.
Speeial - Streekenlórderungen
nachweissbar bedeutcnde Betriebskosten-Ersparnisse — fu r eingleisige, auch stark gekriimmte Strecken.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZE SZ Y T PO ŚW IĘC O N Y III. TARGOM W SCH O D NIM
1
R
B
Hurtownia Spółek
fi
Ce nt r a l a : Poznań.
Im
1
I
1
tl>ÂKC
fi
1
I
Spożywców I"
>1
fi
I
s
Oddziały: Grudziądz, Gdańsk, Katowice.
ilijie, m m ii włóhnśsfe, sirziit? M - M r a
Własne wytwórnie artykułów HA-ES-ES:
K
I
8
I
I
pasty do obuwia, ultramaryny, płynu do czyszczenia
metali, kawy słodowej, herbaty w własnem opakowaniu.
J
ARTUR GAEDI
NAJSTARSZA POZNANSKA FABRYKA WÓDEK I LIKIERÓW
DAWN. J PROCHOWNIK
ZAŁOŻONA
WŁASNA REKTYFIKACJA SPIKYTUSU
1816 ROKU.
-O -
_____ — —--------- ----------------------------------------------
o d d z ia ły
ZAŁOŻONA
1816 ROKU.
W TORUNIU I W DZIAŁDOWIE.
Poznańska Fabryka Bielizny
HURTOWNIA BŁAWATÓW
JAN EBERTOWSK1
POZNAŃ
WRONIECKA 6—8
Telefon 21-60
poleca po cenach dziennych:
Skrzynka pocztowa 348
Koszule wierzchnie i sportowe — Kołnierzyki miękie, sztywne i gumowe — Przodki miękie i gumowe
Krawaty jedwabne i igliczkowe — Bieliznę damską i dla dzieci — TryRotaże różnych gatunków.
Powyżej wymienione towary są stale w większej ilości na składzie. — Sprzedaż tylko hurtownie.
Pierwsza największa polsKa fabryka bielizny na WielKopolsKę.
INOCZYNSKI
| Telefon 520.
|
i
sp z o
P KATOWICE I
ul. Marjacka 18a.
Telefon 520. 2
Biuro Techniczno-Handlowe
j
!
Towary asbestow e i gumowe — Ubrania nieprzemakalne — Narzędzia — Materjały
I wybuchowe: Przedstaw.fabryki materjałów wybuchowych Sp. Akc. „CARBONIT" w Hamburgu. §
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
■1
I
Akc. 1I
Zentrale: Poznań — Zweiggeschafte: Grudziądz, Gdańsk, Katowice. I
I
Hurtownia Spółek Spożywców
Coionlaiwaren, Manufactur, Hans- und Wirtschafts - Gegenstande.
■
I
I
Eigene Erzeigiisse Markę HA-ES-ES.
S c h u h c r e m e , Wa s c h b l a u , N e t a l l p u t z , Mal zkaffee.
Tee in eigener Packung.
(•(MHwiiimiiiinuMiiiewiiiwwwteiłuii
A
R
T
U
R
G
.
A
E
D
E
AELTESTE
BRANTWEIN- UND LIKOR-FABRIR IN POZNAN
FRUHER J. PROCHOWNIK
EIG EN E SPIRITU SREK TIFIK A TIO N
BESTEH T
SE IT 1816.
BESTEH T
SEIT 1816.
IN TORUŃ UND DZIAŁDOWO.
ZW E IG ST E L L E N
BRUNO LAMBAU
KATOWICE
EKSPEDYCJA
KOMIS
ulica Pocztow a 12—14. Telefon 334.
ODDZIAŁY, ODDZIAŁY CELNE I ZASTĘPSTWA W MIASTACH POLSKICH I NIEMIECKICH:
GDAŃSK
Jopengasse 8
Tel. 5577 u. 5956
WROCŁAW
WARSZAWA
ŁODZ
KALISZ
Wallstrasse 2
Tel. RING 3418
Sienkiewicza 4
Tel. 758 und 223-49
Piotrkowska 91
Tel. 5-62
ul. Kościuszki 21
LESZNO
FRAUSTADT
ul. Paderewskiego 1
Tel. 30.
Baderstrasse 5
Teł. 77
ZBĄSZYN
STENTSCH I BOMST
Tel. 18
KĘPNO
PITSCHEN O.-S.
BEUTHEN O.-S.
g = r = i= r
% = S = S = S Ż
O
S
NOCZYNSKI o mbh KATOWICE
T elephon 520.
Marjacka 18 a:
Telephon 520.
Technisches u. Handels=Buro
Asbest- und Gummiwaren
—
Grubenbekleidung — Werkzeuge
Yertretung der „CARB0NIT“ Akt.-Ges. Hamburg.
DO
a=E
—
Sprengstoffe:
l = = ¥= = J=
l — l r r= i
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Telefon 1534-
Telefon 1534.
O
iu I n i|op i fUi ri
Sp. akc.
Konto bankowe
Konto czekowe
p-K-°-30im
Katowice
Górnośląski Bank Handlowy
ul. K o ściu sz k i 16
&
Mi/
Poszukuje
| Poleca
Prima węgiel Górnośląski w szel
kich gatunków. Bezpośrednie
stosunki z wielkimi koncernami
węglowem i umożliwiają Unji
rzetelną obsługę klienteli.
Produkty rolnicze, gospodarcze,
ziem iopłody itp.,
wykluczając
wszelkie pośrednictwa.
P rzyjm u je zastępstw a G e n e r a ln e !
Fabryka Kas Ogniotrwałych
Bu d ow a T r eso r ó w
Urządzenia Ogrzewań Centralnych,
z zastosowaniem ciepła ubocznego
fiaigiszehmm
Sp. z ogr. odp.
cr
Telefon 485.
ICafO W ite,
ul. Mickiewicza.
Ogrzewanie wielkich budowli. Budowa rurociągów
do wszystkich celów. Zastosowania ciepła ubocznego do ogrzewań centralnych. Scen
tralizowana gospodarka ciepła jest
najwięcej ekonomiczną. W roku
budowlanym 1922 firma wy
konała 8 znacznych in:
stalacji ogrzewni
czych na większe
\
odległości(dale k o n o ś :
nych).
KATOWICE
ul. Plebiscytow a n r. 6—8
telefon 2061
telefon 2061
Specjalność:
:
Drzwi pancerne i sklepienia
najnow szej konstrukcji ogniotrw ałe
i nietopliw e,
Skład kas żelaznych,
Tajnych schow ków w ścianach,
B ezp ieczne szafy na m aszyny do pisania
i na papiery w artościow e.
Otwieranie kas żelaznych przez specjalistów.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
■
i Szwedzkie Wirówki Pumpsep
L
Telefon 3971.
PO Z N A Ń , u l W ielka 13,
Telefon 3971.
Poleca
h u r t ow nie
seperatory
szwedzkie
Diabolo - Vikśng - Velox
bęben z wkładką lamelową i talerzową
k o n w i e do m l e k a i m a ś l a r k i .
C z ę śc i r e z e r w o w e z a w sz e na sk ła d z ie .
Znak
o c h r.
E. Naćk a, Następcy.
Katowice, ulica Francuska l.
T e le f o n 4 0 0 i 4 0 1 .
T e le f o n : 4 0 0 1 4 0 1 .
Hurtownia
| Artykułów wodociągowych i kanalizacyjnych. (
I
©II W ie lk i s k ł a d : K3 -
I
| Rur — Wanien kąpielowych — Pieców kąpie- |
| lowych —Urządzeń klozetowych —Armatur i. t. p. |
îllllllllllillllllllllllllllllllllllllHIIIIIIIIlilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll... Illlllllllllll Rlllllllllllllllllllllllllllllllllllilllillllllllltlllllllllll^
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIF
M ASZYNY ROLNICZE.
SIECZKARNIE bębnowe i kołowe
MŁYNKI do czyszczenia
KIERATY kryte, kabłąkowe
MŁOCARNIE sztyftowe i szerokomłotne
PRZYSTARKI uniwersalne i czołowe
SIEWNIKI rzutowe i do nawozów szt.
ODLEWY od 03—2000 kg.
WOZY gospodarcze
PŁUGI i BRONY i. t. d.
dostarcza ze swych fabryk
O ŚW IĘ C IM
PO TĘGA S. A.
TO RUŃ (Drewiiz)
®
BRODY
KRAKÓW
BASZTOWA 9 .
PRZEMYSŁ
N R . 2.
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
wmm
_____ i m
m
m
STR.
113-
m
m■ n ■
(
I
i
I
Bonk C u l M M
Towarzystwo Akcyjne
w P o z n a n iu
ul. Seweryna Mielżyńskiego 2.
Nr. tel. 1217, 3648, 5406. 5459.
Kapitał zakładowy Mk. 1.000.000.000
Rezerwy
„
450.000.000.—
Załatwia wszelkie w za
kres bankierstwa wchodzace transakcje.
Zajmuje sią sprzedażą cukru
w kraju i zagranica dla cukrowni
złączonych w Związku Przemysłu
Cukrowniczego Polski Zachodniej
d
(
; i
.
w4
l
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZE SZ Y T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM
Tartak parowy
I
Heblarnia, Stolarnia budowlana
i Beczkownia
*
Hurtownia drzewa kopalnianego
Górnośląskie T ow arzystw o Akcyjne
dla przemysłu drzewnego
.
w Tarnowskich-Górach, G.-Sl.
93 \CŁ ^
Hobelwerk Bautischlerei und
Fassfabrik
Grubenholz Grosshandlung
Górnośląskie T ow arzystw o Akcyjne
dla przemysłu drzewnego
in Tarnowskie-Góry (Tarnowitz) O.-S.
•
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
%
Ernst Hese
Fabryka i Biura Główne
Adres telegraficzny: Hese Mysłowice
w BOGUCICACH
Adres dla przesyłek: Stacja Bogucice
Telefon Katowice 1216
UNNA w W E ST FA LJ I
Telefon 30
Fabryka
maszyn i nowoczesnych
Oddziały:
M Y S Ł O W I C E G.-Sl.
D w orcow a 3 — Telefon 1058
urządzeń transportowych.
BERLIN-HALENSEE
M echanizacja nadszybi
oraz podszybi za pomocą wpychaczy
mechanicznych.
Sam oczynne zwrotnice,
zatrzymywacze na klatkach
kolejki łańcuchowe
wraz z catkowitemi obiegami wózków
ul. W estfalska 27 — Telefon U hland 9453
samoczynne drzwi szybowe
HANNOWER-KLEEFELD
i tamy.
K antplac 8 — Telefon 5589
Dostawy do kopalń i hut
Konto bankow e :
D arm sztadk. i N acjonalny B .n k
w K atowicach i M ysłow icach.
maszyn i specjalnych urządzeń.
E rn st H ese
M aschinenfabriken:
Telegramm-Adresse: Hese, Myslowitz
B O G U C I C E O. - S.
Versandadresse: Station Bogucice
Telefon Katowice 1216
Hauptbiiro
U N N A in W E S T F .
Telefon 30
Zweigbtiro:
MYSŁOWICE 0.-S.
B ahnhofstrasse 3 — Telefon 1058
BERLIN-HALENSEE
W estfalischestr. 27 — Telefon U hland 9453
HANN0 VER-KLEEFELD
Kantplatz 8 — Telefon 5589
Bank-K onto
D arm stadter und Nationałbank,
Katow ice und M yslow itz
Abt. I.
Maschinenfabrik
■U! :■..
■ ''
"
ifir moderne
F6rdertechnik
M echanisierung
von H angebanken und Fiillortern
durch Aufschiebevorrichtungen
nach vier verschiedenen Patenten
Autom atische W eichen
A rreiierungen
auf und vor der schale
K ettenbahnen und Zubringeketten
nebst den dazu gehorigen G!eisan!agen
Selbsttatiger Schachtverschluss
Selbsttatiger W etterdamm
Abt, II.
Fabrik-, Hiittenund Grubenlieferungen
W erkzeuge und Maschinen aller Art
ra
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y IIT. TARGOM W SCH O D NIM
Wielkopolska Stalownia M artw oioska
WOJCIECH STASZEWSKI
F a b r y k a M a s z y n , W a r s z t a t y m e c h a n ic z n e i S p e c j a ln a O d le w n ia Ż e la z a i S ła li
T e le f o n 2 5
P O B I E D Z I S K A , Powiat Poznań - Wschód
T e le fo n 25
Adres telegr. „Wulkan" Pobiedziska —- Konto Bankowe: Polski Bank Handlowy, Poznań — Bank Kredytowy, Gniezno, dawn. „Ul“
D o s t a r c z a z własnych i nadesłanych modeli lub rysunków odlewy surow e i ob rob ione z I-a stali Martynowskiej
od najniższej aż do najwyższej wytrzymałości na rozerwania — jak kółka do polnych lorek, kopalni, koła do wagonów tramwajo
wych, koleji normalnej i wąskotorowej, panewki i m ażn ice i wszelkie części dla młynów, cegielni, cementowni, fabryk maszyn
rolniczych, hut, walcowni oraz dla wszelkiego przemysłu.
|
P r o d u k c ja 7 0 .0 0 0 —ICO.0 0 0 lig . t y g o d n i o w o ! !
Reprezentant w Poznaniu: W a c ł a w
Kiełczewski,
|
Poznań, u l. M łyńska 3. — — Telefon 3776.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Z ESZY T PO ŚW IĘC O N Y III. TARGOM W SCH O D NIM
H
E
,o>> «o>> <<o>> <<o>> <<o>>
dla górnictwa i hut cynkowych
~£X&3~
(Schlesische AktienseselSschaft
fiir Bergbasi und Zinkhultenbetrieb)
Adresy telegraficzne:
Oddział w Lipinach
Oddział w Katowicach
„Zinkgeseilschaft L ipiny“
„Zinkwerke Katowice"
Dostarczamy:
Węgiel kamienny
z kopalń Matyldy i Andaluzja
Kwas siarkowy
Kwas siarkowy
Pył cynkowy
z hut Silesia
z huty Kunegunda
Blachą cynkowa
Cynk okrągły
Cynk prasowany
z huty Rosamundy
z walcowni Silesia i Kunegundy
Pirytoidy i dolomit
z kopalni CecyEJi
m
p>> <<p>> <<o>> <<o>> «:<>>><<o>> <<o>> <<o>> <<o>> <<o>> (<o>
<<o>>
(<c>y><<o>y (<oy>
(<o%<<o;
2
Zeszyt 4.
_______Katowice, Wrzesień 1923.______________________ Rok l»
Czasopismo poświęcone sprawom przemysłu, techniki i handlu.
Ukazuje się w dwóch wydaniach.* polskiem i niemieckiem.
Ukazuje się dwa razy miesięcznic
P r z e d r u k i doz wol one t yl ko za d o k ł a d n e m p o d a n i e m źr ódł a.
R E D A K C J A i A D M I N I S T R A C J A : Katowice, ul. 3. Maja 6, II
Redaktor naczelny: Edward A. J. Chwatczyński, Katowice; ul. Poprzeczna 15 II. Telefon 99.
Redaktor w Warszawie: Dyr. Aleksander Jackowski, W arszawa, ul. M arszałkowska 33.
Kierownik administracji: Seweryn Janisz, Katowice, ul. Andrzeja 34.
-------- -------------------------------------------------------------------------------------------------- ----------------------------------------------------W ydawca i właściciel: „Przemysł i Handel G órnośląski“ T-wo wyd. z o. o- Katowice.
Adres telegraficzny: Prześląsk Katowice.
Konto bankowe: Bank Przemysłowców, Katowice.
Konto P. K. O. Katowice 301 900.
Specjalny zeszyt poświęcony
Wystawie Przemysłu Górnośląskiego
h
j
na III. Targach Wschodnich
we Lwowie 5. — 17. IX. 1923.
ar Prtybj
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Nr. 4
,
P RE NUME RAT A
k w a rta ln a w yn os! za 1 eg zem p larz (z p rzesyłk ą)
w kraju
. . . 10. jedn. obi.
z a g ra n icą . . .
3. D oli. S t. Zj. Am . P ó ln .
= =
C EN Y O G Ł O S Z E Ń =
w jednostkach obliczeniowych o zmiennym m nożniku:
w w ydaniu p o lsk iem :
Strona kolorowa
za okładkami
Przed tekstem
W tekście
Za tekstem
Opisowe
1 Strona
200
150
130
100
100
1/2 strony
120
90
75
60
—
V3 strony
80
60
50
40
—
1/4 strony
70
50
40
30
—
ilifc łf:
Ceny o g ło sz e ń rozu m ieją się w jed n ostk ach o b liczen iow ych m n ożon ych przez m nożn ik
o b ow iązu jący
w dniu płatności
i u m ieszczo n y w num erze dow odow ym .
MMOŻNBtC: 35 .m O m lgp .
bez zobowiązania.
Z aplata o g ło sze ń u sk u teczn ia s ię w za sa d zie przy za m ó w ien iu . Cena p ozostaje wów=
cz a s b ez zm ia n y . D otyczy to rów n ież o g ło sz e ń w ielok rotn ych .
D la ajencji o g ło sz e n io w y c h ob ow iązu ją te sa m e w aru n k i.
Ogłoszenia mniejszych wymiarów oblicza się w milimetrach. Cena 1 mm szerokości 95 m/m 10 000 mk' p.
Ceny okładek p/g specjalnego kosztorysu.
Ogłoszenia dwukolorowe o 100% drożej.
Ogłoszenia z zastrzeźonem miejscem o 25°/0 drożej.
Ceny ogłoszeń zagranicznych o 100% drożej.
Dla ogłoszeń umieszczonych w wydaniach polskim i niemieckim je d n o c z e ś n ie udzielamy 10% opustu-
Przy 3 krotnem powtórzeniu 5% opustu
» 6 „
,,
15%
,,
..
12
„
„
25%
„
Przyjm ow anie abonam entu i p renum eraty
w Katowicach: Administracja „Przem ysłu i Handlu Górnośląskiego" ul. 3-go Maja Nr. 6.
Reprezentacje (administracji)
1.
2.
3.
4.
5.
CZĘSTOCHOWA: M. Springer, II Aleja 35.
GNIEZNO: J. Rosner, ul. Chrobrego.
KRAKÓW: Reprez. red. i adm. na Województwo Krakowskie E. W ojtaszewski, Stolarska 6. II.
LWÓW: J. Janisz, Jabłonow skich 34.
POZNAŃ: Tow. Akc. Reklama Polska, al. M arcinkowskiego 6.
Reprezentacje redakcji i adm inistracji na w ojew ództw o Poznańskie
red. E. M arcinIcewicz, P o ziań , ul. 3-go Maja 3 a,
f-a. „W ESHAP’* Poznań, plac Wolności 7. I.
6. SOSNOWIEC: dyr. Maciejewski, Kołątaja 3.
7. WARSZAWA: Tow. Akc. Reklama Polska, ul. Jasna 10.
8. PARYŻ: Place de la Bourse 8, Agencja Havasa.
---------------------------------Reprezentacje w pozostałych ośrodkach i zagran icą w organizacji.
--------------------------------- -----
.Nr. 4.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
T r e ś ć .
Przemysł górnośląski i jego perspektywy wczoraj i dziś!
Polskie Kopalnie Skarbowe na Górnym Śląska, Spółka Dzierżawna.
Friedenshiitte, Sp. Akc. w Nowym Bytomiu.
Huta Baildon pod Katowicami.
Posiadłości Przemysłowe księcia Pszczyńskiego.
Rybnickie Gwarectwo Węglowe, Rybnik.
Zakłady Przemysłowe Hrabiów Henckel von Donnersmarck, Karłuszowiec,,
Śląski)© Kopalnie i Cynkownie, Sp. Akc.
Huta Bismarka, Hajduki Wielkie.
Stephan Froelich Kluepiel, Sp. Akc., Szarlej.
Zakłady Hohenlohe, Sp. Akc., Wełnowiec.
Eisenhiitte Silesia, Sp. Akc., Paruszowiec.
Fitznerowska Fabryka Śrub i Nitów, T. z o. o., Siemianowice.
Wschodnio-Śląskie Zakłady Przemysłowe Hrabiego Ballestrema w Rudzie.
Kopalnie Węgla Kamiennego, Rydułtowy, Tow. Akc.
Gwarectwo W ęglowe Charlotte, Rydułtowy.
Godulla, Tow. Akc., Chebzie.
Ferrum, Sp. Akc., Zawodzie p. Katowicami.
H. Koetz Następcy, Tow. Akc., Mikołów.
Przemysł Górnośląski
i jego perspektywy rozwojowe wczorapi dziś.
Rozw ój p rzem ysłu górnośląskiego zw iązan y był
w ęzłem najściślejszej zależności z rozw ojem przem ysłu
^niemieckiego. U ży źn iały go k a p ita ły niem ieckie, czu
w ała nad nim piecza polityki R zeszy ; N iem cy stano
w iły głów ne pole zbytu jego w y ro b ó w ; one też b y ły
głów nym p rototypem jego technicznej organizacji. F a k
tom ty m niem a p o trz e b y p rzeczy ć, gdyż to bezw zględne
niemal zespolenie p rzem y słu górnośląskiego z p rze m y
słem Niem iec przy czy n iło się w p raw d zie do bujnego
rozkw itu jego, n i e o p i e r a ł o s i ę j e d n a k n a
związkach
naprawdę
organicznej
na
tury. G dy w czasie kongresu pary sk ieg o na porządku
dziennym znalazła się sp ra w a p rzy sz ły ch losów ziemi
górnośląskiej, nie tylko ze stro n y Niemiec, lecz i ze
strony w y d a w a ło b y się nieuprzedzonych i bezstronnych
czynników , ra z po raz dochodziły do głosu obaw y, iż
ani G órny Ś ląsk bez Niemiec nie potrafi się ostać, ani
Niemcy nie zdołają gospodarcza u trzy m ać się bez z a
chow ania p rz y nich Śląska.
N ajdobitniej form ułow ała ob aw y te głośna książka
w ybitnego ekonom isty angielskiego K ey n es’a, jednego
z najbardziej decydujących doradców Lloyd G eo rg ’a.
G łów ną tre śc ią ty ch obaw b y ł argum ent, iż P olska spo
ż y w ając rocznie „tylko" 10 m iljonów ton w ę g la nie po
trzebuje G órnego Ś ląska, ponadto że gospodarczy nie
dorozw ój jej fatalnie zaciążyć m oże nad przyszłością tej
w ysoce uprzem ysłow ionej dzielnicy, gdyż R zeczpospo
lita nie potrafi w y k o rz y s ta ć sk arb ó w jej, ani też kontytnuow ać odpow iedzialnego dzieła w łaściw eg o szafow ania
nimi. Z w y w o d ó w ty ch w y d a w a ć się m ogło też istotnie,
że bez oparcia się o N iem cy p rzem y sł górnośląski
w szybkim tem pie pocznie z a tra c a ć sw oją żyw otność,
N iem cy zaś rów nież u tra c ą grunt gospodarczy pod no
gami, w sk u tek czego nie b ęd ą zdolne w y w ią z a ć się ze
sw y ch zobow iązań płatniczych, ani z zobow iązań, do
ty cz ą c y ch d ostaw w ęg la na rzecz koalicji. O baw y i ż
G ó r n y Ś l ą s k bez o p a r c i a o R z e s z ę nie po
t r a f i s i ę o s t a ć o k azały się jednak płonne.
P rz y łą c ze n ie G órnego Ś ląska do R zeczypospolitej
w y w o ła ło w p raw d zie w okresie początk o w y m szereg
trudności przejściow ej n atu ry , p rz y nieuprzedzonej jed
nak analizie ty ch trudności łatw o stw ierdzić, że są one
tylko k w e s t j ą c z a s u i p rz y zastosow aniu odpo
w iednich ś r o d k ó w z a r a d c z y c h , niechybnie m o
gą znacznie się zm niejszyć, w zględnie z czasem zupeł
nie n aw et ustać. J a k w spom inam bow iem G órny Ś ląsk
m im o sw ej nierozerw alnej z d a w a ło b y się spójni z p rz e
m ysłem R zeszy, w y ra s ta ł z pnia jej raczej m e c h a
n i c z n i e , aniżeli organicznie. P rz e m y sł górnośląski
p o w stał bow iem p rz y pom ocy k ap itałó w i in icjaty w y
niem ieckiej, jednakże
Niemcy nie mogły stanowić dostatecznie pojem
nego pola zbytu dla jego wyrobów
ani też pełnić roli naturalnego rez e rw o a ru dla jego nie
zm iernie
skom plikow anych
potrzeb
aprowizac y j n y c h.
I te dw ie w łaśn ie okoliczności posłużyć m ogą jako
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GORNOŚLĄSKI
Nr. 4.
klucz ułatw iający zrozum ienie faktu, dlaczego G ó r n y
Śląsk organicznie zw ią za n y jest z Pol
s k ą , posiada dziś o w iele dogodniejsze już p e rsp e k ty w y
rozw ojow e, gdyż op arte o podłoże n a t u r a l n y c h
zw iązk ó w gospodarczych z resz tą Rzeczypospolitej.
Jeżeli p rz y jrz y m y się też cyfrom , obrazującym
z b y t czołow ego arty k u łu przem y słu górnośląskiego
t. j. w ęg la na rynku niem ieckim i na rynkach z e w n ę trz
nych, łatw o m ożem y stw ierdzić, że w m iarę rozbu
d o w y p rzem ysłu górnośląskiego
niemiecki rynek zbytu odgryw ał coraz niklejszą
rolę:
zbyt w ewnętrzny
rok
10(0 t
1887 6.603
1892 8.581
1897 9.999
1902 12.246
1907 15.644
1911 16.973
;1887^1 Ó olitftL i
100,0 75,7
130,0 75,7
151,4 69,0
185,5 70,7
236,9 66,4
257,0 63,6
zbyt
zew nętrzny
1000 t I1887- 100! o Ł B ja i,
2124
2753
4483
5078
7907
9708
100
. 24,3
129,6 24,3
31,0
211,1
29,3
239,1
372,3 33,6
457,1
36,4
P rz y to c z o n e c y fry aż n azb y t dosadnie uw idocz
niają w ięc, że ry n ek niem iecki t. j. w e w n ę trz n y stanow łi dla w ęg la górnośląskiego bezustannie z m n i ejs z a j ą c e się pole zbytu, natom iast punkt ciężkości
zb y tu coraz bardziej p rzesu w ał się w kierunku ze
w n ę trz n y c h rynków sprzedażnych. W ten sposób od
roku 1887 do r. 1911 zdolność n ab y w cza rynku niem iec
kiego z 75,7% sk u rc z y ła się do 63,6% czyli R zesza
o 16,0% ograniczała pojem ność sw ą dla odbiorców w ę
gla górnośląskiego, natom iast z 24,3% na 36,4%- czyli
o 49,8% w zró sł zb y t uskuteczniony w drodze w yw ozu.
O c z y w ista rów nolegle z tem om al o 50% w zm ogło się
rów nież dla w ęglow ego przem ysłu górnośląskiego zn a
czenie z e w n ę t r z n y c h ry n k ó w sprzed aży . W śró d
ty ch zew n ętrzn y ch zaś ry n k ó w zbytu dom inującą rolę
o d g ry w a ła R osja i A u stro-W ęgry, ściślej zaś m ów iąc
w chodzące w skład ty ch p ań stw z i e m i e p o . l s k i e .
I jeśli te ż od roku 1887 do roku 1911 w zm ag ał się
coraz bardziej w y w ó z w ęg la górnośląskiego poza g ra
nice R zeszy niem ieckiej, to było to m ożliw em tylko
dzięki tem u, iż pierzchającą pojem ność rynku niem iec
kiego w y d atn ie z a s t ę p y w a ł a w zm ag ająca się ró
w nolegle z tem pojem ność rynku rosyjskiego i a u stria c
kiego, a raczej pojem ność rozpościerającego się m iędzy
ich kordonam i rynku polskiego. — I tak n. p. w roku 1911,
w którym; ogólne w yd o b y cie w ę g la w Rosji w y ra ż a ło
się cyfrą 241/ 2 ton, im port w ęg la do Rosji w ynosił ogó
łem 4,5 m iljona ton, z czego na sam ą b. K ongresów kę
p rzy p ad ało 671,7 ton w ęg la im portow anego z G órnego
Śląska.
W obec anorm alnie nikłego spożycia w ęglow ego
w Rosji, k tó re w ynosiło w roku 1910 przeciętnie około
0,17 ton na głow ę ludności, podczas gdy w tym sam ym
czasie w Anglji w ynosiło ono n. p. 4,01 ton, w Niem
czech 3,35 ton, F rancji 1,41 ton, na ziem iach polskich
zaś przeciętnie 0,50 ton g ł ó w n y m o d b i o r c ą w ęg g 1a G ó r n o ś l ą s k i e g o
na r y n k u
rosyj
s k i m b y ł a o s t a t n i o b. K o n g r e s ó w k a .
C y fry okazują zaś, że pojem ność się ro zra sta ła
w bardzo intensyw nem tem pie. I tak w y w ó z w ęgla gór- I
nośląskiego (w łączając koks i b ry k ie ty ) na obszarze j e j :
w y n o s ił:
w roku
10001
1887 = 100
1887
191
100,0
1892
139
72,8
1894
207
108,4
1897
373
195.3
1902
620
324,6
1907
843
441,6
1911
1283
671,7
C y fry te dosadnie ch ara k te ry z u ją z jednej
w zm agające się znaczenie rynku b. K ongresów ki dla
w yw ozu górnośląskiego w ęgla, z drugiej zaś św iadczą,
że mimo kordonu celnego m iędzy r o z w o j e m p r od u k c j i g ó r n o ś l ą s k i e j a p o s t ę p a m i w i e 1k o - p r z e m y s ł o w e g o r o z k w i t u b. K o n g r e
sówki zachodziła spójnia dopełniające
g o i c o r a z b a r d z i e j z a c i e ś n i a j ą c e g o s i ę :•
p o w i n o w a c t w a e k o n o m i c z n e g o. Im b a r- l
dziej bow iem ro zk w itał przem ysł w okręgu w a rs z a w - :
skim, łódzkim , częstochow skim , piotrkow skim i t. d.,
tem bardziej z w ra c a ł się on ku w y soko k alo ry fery czn emu w ęglow i górnośląskiem u, podczas gdy odw rotnie
potężniejący przem ysł niemiecki oddalał się w ła
śnie od produkcji górnośląskiej, a organicznie co
raz głębiej zespalał się natomiast z w ęglem zachodnio-niemieckim względnie angielskim.
N ierów nie w y b itn ą rolę o d g ry w ał w y w ó z d o
A ustro-W ęgier, k tó ry z roku na rok w zm agał się ró
w nież w skali rosnącej. W sk u tek niefortunnej jednak po
lityki austriackiej, k tó ra ham ow ała uprzem ysłow ienie
M ałopolski, aby w ten sposób pod trzy m ać hegem onię
przem ysłu zachodnio-austrjackiego i czeskiego, M ało
polska nie m ogła pójść po linji w zm agania się spożycia
w ęglow ego, odpow iadającego jej ś w i e t n y m , lecz
n iestety nie w y k o rz y sta n y m odpowiednio w arunkom
rozw oju przem ysłow ego. Mimo to w szy stk o jednak od
rok.u 1887 do 1911 p rzy w ó z w ęgla górnośląskiego do
dzielnicy tej w zró sł z 182 ty sięcy ton do 1,214 ty się c y
ton, czyli przyjm ując stan w roku 1887 = 100 o 670,0%,
podczas gdy w tym sam ym czasie p rzy w ó z do Czech
zw ięk szy ł się tylko o 217,8%, do pozostałych k rajó w
b. m onarchji 317,1% , do W ęg ier atoli o 1,321,4%. —
W roku 1911 w y w ó z w ęgla górnośląskiego do Czech w y nosił 745 tys. ton, do W ęg ier 1,850 ty s. ton, do p ozosta
łych k rajó w b. m onarchji H absburgów 4,524 tys. ton
czyli eksport do M ałopolski o d g ry w a ł nader pow ażn ą
rolę. '
N atom iast czołow e m iejsce w spożyciu w ęglow em
zajm uje w ęgiel górnośląski w sta ty sty c e b. z a b o r u
p r u s k i e g o i okalających go obszarów . I ta k w ro
ku 1890 udział produkcji górnośląskiej w spożyciu w ę-
PRZEMYSŁ
Nr. 4.
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
glow em z i e m i p o z n a ń s k i e j w ynosił 95,4% ogól
nego spożycia, w roku 1910 — 89,5%, w spożyciu P o
m orza (bez portów ) w roku 1890 — 76,1%, w to k u
1910 — 59,4% . — W spożyciu w ęgłow em G dańska
udział górnośląskiego przy w o zu w roku 1890 w y ra ż a się
cyfrą 36% w roku 1910 — 35,6%.
O braz jask raw eg o natom iast spadku przyw ozu
w ęgla górnośląskiego p rzed staw iają c y łry dotyczące
rynku rdzennie niem ieckiego, z którego w y p i e r a ł
p r o d u k c j ę g ó r n o ś l ą s k ą bądźto w ęgiel w e s t
f a l s k i , bądź też a n g i e l s k i w ra z z lokalnym w ę
glem b r u n a t n y m . Szczególnie dobitnie p rzed staw ią
się ten proces w y p i e r a n i a w ę g l a g ó r n o ś l ą
s k i e g o n a t e r e n i e B e r l i n a , gdzie w roku 1890
p o k ry w ał on jeszcze 48,3% zapotrzebow ania, podczas
g dy w roku 1910 opędzał już zaledw ie 23,3% tegoż za
potrzebow ania czyli o 51,8% mniej. — O 54,5% od roku
1890— 1910 z m n i e j s z y ł się rów nież udział w ęgla
górnośląskiego w ogólnem spożyciu K rólew ca, o 30,3%
z aś w okręgu W ielkiego Berlina. (G orss-B erlin und
V ororte). P o z a B erlin w ęgiel górnośląski om al w cale nie
docierał już, gdyż rozpoczynała się tam d o m e n a n i e
po dzielnego p a n o w a n i a zachodnio -nie
m i e c k i e j p r o d u k c j i , niepodzie lność ta jednak
ostrze sw oje z w ra c a ła ty lk o przeciw ko w ęglow i górno
śląskiem u, mniej jednak przeciw ko — angielskiem u.
W sk u tek odm ow nego bow iem stanow iska, które
z reg u ły zajm ow ały odnośne czynniki w obec postulatu
z n i ż e n i a t a r y f k o l e j o w y c h dla przew ozu w ę
gla do gazow ni berlińskich etc., w ęgiel górnośląski nie
m ógł istotnie przenikać do stref, strzeżonych przez p rze
m ysł w estfalski. R ezultatem jednak tej „pieczołow itej"
polityki b y ł fakt, k tó ry istotnie uchodzić m oże za dziw o
ląg gospodarczy, a m ianow icie środkow o-niem ieckie za
k łady przem ysłow e, sztucznie w sk u tek w ysokich tary f
kolejow ych o d b a r y k a d o w a n e o d p r o d u k c j i
g ó r n o ś l ą s k i e j zd o b y w ać się m usiały na p rzyw óz
w ęgla angielskiego. Rocznie N iem cy w y d a w a ły też
140 m iljonów m arek złotych na im port w ęg la angiel
skiego, jakkolw iek p rzez jedno pociągnięcie n a tu ry ad
m inistracyjnej t. j. p rzez zniżenie kosztów przew ozu ko
lejow ego z G órnego Ś ląska do B erlina w y d atnie m ogły
one zm niejszyć c y fry tego niepotrzebnego przyw ozu.
P od naciskiem jednak zachodnio-niem ieckiego p rze
m ysłu, N iem cy zapobiegały r o z p o w s z e c h n i a n i u
się w ę g l a g ó r n o ś l ą s k i e g o na d a l s z y c h
obszarach własnego rynku wewnętrz
n e g o , i św iadom o k iero w a ły go k.u polom zbytu, leżącemi poza granicam i R zeszy, a w ięc w pierw szym rz ę
dzie ku R o s j i i A u s t r j i .
W ten sposób w b re w ogólnie do niedaw na p rz y
jętym i specjalnie w dobie konferencji paryskiej ak tu al
nym m niem aniem , iż G órny Ś ląsk sk azan y jest głów nie
na ry n ek niem iecki, podnieść trzeb a, że sąd ten jest
z ł u d z e n i e m i nie pow inna mu też zbytnio hołdow ać
obecna polityka gospodarcza Polski. —
G órnośląski przem ysł w ęg lo w y rozw ijał się do
r. 1914 po linji
/f
U
bezustannego oddalania się od niemieckiego rynku
zbytu i o tej jego tendencji rozwojowej nie można
dziś zapominać, chociażby konjunktury w yw ołane
przez okupację Ruhry chw ilow o w najjaskrawszy
naw et sposób na nowo potęgow ały pojemność
rynku R zeszy i jego popyt na w ytw ór górnośląski.
R ozw ojow a bow iem dynam ika przem y słu górno
śląskiego k iero w ała coraz bardziej jego prężność han
dlow ą w stronę dzisiejszych r y n k ó w p o l s k i c h
i pośrednio czy bezpośrednio zbliżonych do nich r y n
k ó w r o s yj ski ch, a u s t r i a c k i c h i w ę g i e r
s k i c h . I tą linją też będzie m usiał prędzej czy później
potoczyć się dalszy rozw ój ekspanzji górnośląskiego
przem y słu w ęglow ego, tem bardziej, że Niem cy, k tóre
zamykały
głębsze połacie sw ego rynku w e
w n ętrznego przed dostępem w ęgla górnośląskiego w do
bie sam odzielnego w ład an ia tą dzielnicą n i e b ę d ą
przecież o ile tylko zmieni się sytuacja w R uhrze —
f a w o r y t o w a ł y dostępu jego dziś, dgy dzielnica ta
w eszła w organizm d ospodarczy Polski. —
Nie korzystniej pod różnym i w zględam i p rze d sta
w ia ły się w aru n k i rozw ojow e, przedw ojennego górno
śląskiego p r z e m y s ł u ż e l a z n e g o .
O p a rty o t a n i e g o r o b o t n i k a p o l s k i e g o
i dostateczne zasoby t a n i e g o m a t e r i a ł u o p a ł o
w e g o , znajdow ał się on na ogół jednak w sytuacji
trudniejszej niż p rzem y sł nadreńsko-w estfalski, a to
w skutek g o r s z e j j a k o ś c i górnośląskiego k o k s u ,
trudniejszych w aru n k ó w pod w zględem zaopatrzenia w
r u d ę oraz długi czas t. j. do r. 1912 niepom yślnych
dla przew ozu ru d y ta ry f kolejow ych. W sk u tek p o w y ż
szych okoliczności k o szta produkcji górnośląskiej były
nagół w y ż sz e niż koszta w y tw ó rczo ści w estfalskiej.
W iększą część ż e l a z a s u r o w e g o z u ż y w a ły gó r
nośląskie huty, z n a tu ry rzeczy jednak przem ysł ten
skazany był na w y w ó z i t y l k o w s k . u t e k n i e
p r z e z w y c i ę ż o n y c h omal trudności wy
w o z o w y c h z a d a w a l a ć się m u s i a ł z b y t e m
n a n i e m i e c k i m r y n k u w e w n ę t r z n y m . P o r.
1890 głów nym zagranicznym odbiorcą żelaza surow ego
b y ła R osja (ściślej b. K ongresów ka) tak, że w pew nych
latach w y w ó z do niej d o ró w n y w ał nieom al w y w ozow i
zagranicznem u i sp rzed aży na ry n ek niem iecki za rok
1911. — Od roku 1891 jednak w sk u tek w ydatnego pod
w y ższen ia ceł rosyjskich, w y w ó z ten nagle om al zu
pełnie ustał. P o d czas gdy bow iem w r. 1884 w y w ó z do
Rosji stanow ił jeszcze 90.7% ogólnego w y w o zu , w r.
1885 n a w e t 99.0% , zaś w roku 1890 90% , w roku 1891
spadł on do 63.4% , w r. 1901 do 5.4% , w r. 1910 n aw et
do 1.8% i dopiero w r. 1911 podniósł się do niespełna po
łow y daw nej sw ej w ysokości tj. 46.6% . — Z atam ow anie
w yw ozu do Rosji odbiło się jednak fatalnie na w zroście
górnośląskiej produkcji żelaznej. P o d czas gdy bow iem
ogólna w y tw ó rc z o ść żelaza surow ego w N iem czech od
d. 1871 do 1911 z w ięk szy ła się o 893.4% , analogiczna
w y tw ń rc z o ść górnośląska w z ro sła tylko o 315.5% czyli
b e z w z g l ę d n i e ro zro sła się w p raw d zie, w stosun
ku jednak do ogólnego tem pa rozw ojow ego produkcji
PRZEMYŚL
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Nr. 4.
Niemiec zm alała tak, że udział jej w owej ogólnej p ro
dukcji spadł z 14.8% (r. 1876) na 6.2% , czyli cofnął się
o 58,1% ,
Zachodnio-niem iecki przem ysł żelazny w y k o rz y s ty
w a ł jednak trudne położenie przem ysłu górnośląskiego.
P rz en ik a ł on do Niem iec, w schodnich i taniością cen
sw oich w y ro b ó w jeszcze bardziej utrudniał m u szanse
zbytu na rynku w ew n ętrzn y m . R ynek ten zaś po z a ta
m ow aniu w y w o z u do Rosji stał się głów nym , lubo a rc y s z t u c z n e m oparciem ow ego przem ysłu, oparciem
atoli, na k tórem nie m ógł on b u dow ać jakichkolw iek
głębszych p e rsp e k ty w rozw ojow ych, gdyż w y p ie ra ł go
z niego raz po raz przecie przem ysł w estfalski. Ja k zaś
fatalnie odbił się na górnośląskim przem yśle żelaznym
datujący się od roku 1887 z w ro t w rosyjskiej polityce
celnej, uw idocznić m ogą c y fry : jeszcze w r. 1896 w y w ó z
żelaza surow ego do Rosji w ynosił 62.534 ton, w r. 1891
j,uż ty lk o — 906 ton, w y w ó z żelaza w alcow anego w r.
1896 w y ra ż a ł się cyfrą 116.969 ton, w roku 1906 tylko
4.408 ton.
P o w y ższ e , w pobieżnych zaledw ie zary sach naszki
cow ane eta p y i okoliczności rozw oju górnośląskiego
p rzem ysłu żelaznego m ogą rów nież uw idocznić iż
praw idłow y i intensyw ny rozwój przem ysłu tego
nie zależał i nie zależy bynajmniej od rynku nie
mieckiego, lecz od stopniow ego pozyskiwania do
statecznego pola zbytu
na ry n k ach z ew n ętrzn y ch tj. dawniej na rosyjskim , dziś
zaś głów nie na p o l s k i m i sąsiadujących z nim rynkach
p a ń s t w o ś c i e n n y c h . Jeśli uw zględni się ponadto,
że w dobie przedw ojennej M ałopolska w sk u tek sw ego
niedorozw oju gospodarczego by ła, nikłym w praw dzie,
lecz potencjalnie zasobnym już odbiorcą i że dziś z każ
dym dniem rośnie jej zdolność nabyw cza, jeśli uprzytom nim y sobie w reszcie, że 'w b. dzielnicy zaboru pruskie
go, górnośląski przem ysł żelazny niem a już potrzeb y
ścierać się z potężną w dobie przedw ojennej konkurenc j ą ż e l a z a a n g i e l s k i e g o do takiego dojść m o
żem y w niosku
że dzięki przyłączeniu do Polski przem ysł że
lazny lepiej uporać się m oże z kwestją zbytu sw o
ich w yrobów niż w dobie przedwojennej, gdy za
daw alać się musiał on ciasnym i przeładowanym
rynkiem niemieckim.
W obec pokaźnego b o g actw a polskich złóż żelaz
nych, sp ra w a zao p atrzen ia go w rudy nie p rzed staw ia
się rów nież ta k „tragicznie" jak przedstw iano to w dobie
konferencji paryskiej. Jeśli w sk u tek niedostatecznie żelazonośności rudy górnośląskiej i staropolskiej zachodzi
n aw et po trzeb a przy w o zu ru d y zagranicznej (szw edz
kiej) jakoteż dodaw anie do w ęg la górnośląskiego koksu
czeskiego, to ow e niedogodności, k tóre n a strę cz a sp ra w a
su ro w có w z okładem jednak kom penzuje znacznie dogo
dniejszą dziś k o n trg w aran cją w aru n k ó w zbytu um ożli
w iając górnośląskiem u przem ysłow i w k raczan ie na ró
w nie nieodzow ny jak om al niedostępny ongiś r y n e k
polski.
P rz e d w ojną p rzem y sł górnośląski zatrudniał ogó
łem om al 200.000 robotników ; sum a ogólna płac robo
czych w ynosiła om al 250 m iljonów m arek złotych, p rzy
ogólnej w arto ści produkcji 700 m iljonów m arek.
G órnośląski ośrodek p rzem y sło w y p rzed staw iał :
w ięc jedno z n a j p o w a ż n i e j s z y c h n a b y w c z e j
siływewnętrznegorynkuNiemiec, szcze
gólniej w dziedzinie artykułów pierw
s z e j p o t r z e b y i a p r o w i z a c j i a jednak już w
dobie przedw ojennej niem ieckie sfery przem y sło w e zd a
w a ły sobie aż n a z b y t dobrze sp ra w ę z tego, że a p r owizację górnośląskiego ośrodka prze
mysłowego najlepiej można przeprowa
d z i ć p r z e z p o s i ł k o w a n i e s i ę p o l s k i m r y li
k i e m ż y w n o ś c i o w y m . W podręczniku „górnoślą
skiego ośrodka p rzem y sło w eg o " („H andbuch des O berschlesischen In d u strieb ezirk s“) w y d an y m w r. 1913 przez
„O berschlesische B erg- u. H iittenm annischer V erein“
Dr. Bonikow ski w rozdziale pośw ięconym ogólno-gospod arczym stosunkom G .-Śląska tw ierd ził zupełnie słusznie
iż: M ałopolska, W ę g ry i R osja posiadają w praw d zie w
pobliżu górnośląskiej granicy w ła sn y przem ysł, k tó ry
m uszą ap ro w id o w ać; — jednakże r o b o t n i c z a p r od u k c j a tych k rajó w jest tak w ielka, że p r z e m y s ł
gó rn o śl ąsk i mim o w s z y s t k o pokryć może
na r y n k a c h ich c a ł k o w i t e z a p o t r z e b o w a
n i e i to na w aru n k ach oraz po cenach ta k k o rzy stn y c h
jakie w przybliżeniu n aw et nie są dostępne dla innych
niem ieckich okręgów przem y sło w y ch (str.' 250). Dziś,
gdy przyłączenie G. Śląska do Polski stało się faktem
dokonanym .
Polska stanowi dla dzielnicy tej naturalny
basen alimentacyjny i, im bardziej w zm agać się
będzie produkcja rolnicza w Polsce, tem korzyst
niej kształtow ać się musi sytuacja aprowizacyjna
na Górnym Śląsku, tak potężny w p ły w w yw iera
jąca potem na cenę podstaw ow ą surowca pro
dukcji jakim jest robocizna.
I dlatego też nie negując zupełnie tego faktu, że
niem iecka technika, k ap itały i inicjatyw a organizacyjna
ufundow ały p rzem ysł górnośląski, nierów nie oczy w iste
jest rów nież, że z e s p o l e n i e z R z e s z ą n i e s t a
nowiło kardynalnego warunku jego roz
w o j u , przeciw nie raz po raz ujem nie odbijało się na
jego prężności i nie pozw alało mu nadążyć za rozw ojem
przem y słu ogólnego niem ieckiego. Odm iennie zupełnie
p rzed staw iają się atoli w arunki rozw ojow e przem ysłu
górnaśląskiego w połączeniu z R zeczpospolitą. K u z i e
m i o m j e j c i ą ż y ł on od d z i e s i ą t e k l a t j uż a u
t o m a t y c z n i e , ciążył zaś pod naciskiem tej najpotęż
niejszej sp rę ż y n y pospodarczej, k tó ra jest tro sk ą o z b y t
i w ym ianę w y tw ó rn i gotow ego na s u r o w i e c , po
trzebnej dla d a l s z e j k o n s u m c j i p r o d u k c y j
n e j i o ś r o d k i ż y w n o ś c i , nieodzow ne dla k o nsumcji osobistej.
W ę zły handlow e, kom unikacyjne, k red y to w e itd.,
które łą c z y ły G .-Śląsk z R zeszą niem iecką, po w ciele
niu dzielnicy tej w organizm Polski nie m ogły oczyw i-
Nr. 4.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
TABELKA I.
Ogólna
a
&
N
o
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
Rodz aj
7 «
w y t w o r u
7bioru:lan P riy b y
produkcja
$l*oku 1922
Z tego wytworzono w miesiącach
styczeń—czerwiec 1922
t.
y \j %
---------------------------- ----------------------v , . - R-a tq -9 Węgiel k a m i e n n y .................................. .. J - “
Rury ż e l a z n e ..................................^
G a l m a n ................................................... ..........................................
Blenda c y n k o w a ...................................................
Ruidy o ł o w i a n e .................................. ........
.
I i.
Iskrzyć z ł o c i s t y .............................................................................
K o k s .............................................................................................
Ter, smoła i oleje pochodne
...................................................
Siarczan amonu .
.
.B e n z o l ................................................... .......
Brykiety z węgla k a m ie n n e g o ...................................................
Żelazo s u r o w e .............................................................................
Grzyby w i e l k o p i e c o w e ...................................
.
.
.
W ytwory lane II t o p ie n ia ..................................................
.
Odlewy stalowe kryształowe .
.
.
.
.
.
.
Półfabrykaty walcowane na s p r z e d a ż ..................................
Gotowe wyroby walcowane
.
.
.
.
.
.
.
Produkty [uszlachetnione ...........................................................
50% kw as s i a r k o w y ....................................................................
Bezwodny, płynny kwas siarkowy .
.
.
.
.
.
Cynk surowy
.
.
.
.
.
Pył cynkowy
.
............................................................
Tlenek c y n k o w y .............................................................................
W itrjol c y n k u .............................................................................
K a d m i u m .................................................................... ........
Blacha c y n k o w a ....................................................................
Ołów
..............................................................................................
G l e o t a .................................................................... .......
.
.
Srebro
..............................................................................................
25 521 451
... ‘“"8TSS5~
' 366921
173 043
J5J5iL.
1620
1 331 042
5645”
16 046
13 476
198 058
401 071
174
26 844
11 816
114 969
"603552"'
115 889
181 825
1588
75 610
3 411
290
1055
24 777
. 22 679
14 464
811
2955
*) Zmniejszenie się wydajności kopalń.
2) W II. półroczu czasowe zamknięcie zakładów w skutek braku mły.
3) Zmniejszenie się zawartości srebra w rudzie ołowianej.
12 540 456
45 615
17 540
86 730
8 028
880,
652 070
28 463
8 336
5 014
125 918
207 033
42
13197
6 295
68 956
319 574
56 266
87 469
753
37 213
1619
138
530
11576
10 845
5 943
437
1897
49.14
55.71
47,80
50,12
52,6454,32
48,99
48,53
51.95
37.21
63.58
51,62
24.14
49,16
52.97
59.98
52.95
48,55
48,11
47,42
49.22
47,46
47.59
50,24
46.72
47,38
41,09
53,88
64,20
lipiec—grudzień 1922
*■
12 980 995
36 270
19152
86 313
7 222
740
678 972
30182
7 710
8 462
72 140
194 038
132
13 647
5 521
46 013
283 978
59 623
94 356
835
38 397
1 792
152
525
13 201
11 834
8 521
374
1058
1
%
50.86
44,29
52,20
49.88
47,36
45,68
51,01
51,47
48,05
62.79
36,42
48,38
75.86
50,84
47,03
4-0,02
4-7,05
51,45 .
51.89
52,58
50,78
52,54
52,41
4-9,76
53,28
52,62
58,91
46,12
35.80
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ście nagle się urw ać. P rz ep isy konw encji z a w artej w G e
new ie dnia 15 m aja 1922 m iały za zadanie złagodzenie
trudności w okresie przejściow ym . Nacisk stosunków
jednak już w drugiej połow ie 1922 uw iadom ił całkiem
dobrze, że m ark a niem iecka k tó ra w edług konw encji
jeszcze przez 15 lat służyć m iała jako w y łą c zn y środek
płatniczy na obszarze polskiego G .-Śląska nie m oże
pełnić tej funkcji, gdyż w obec katastrofalnego spadku
sw ego, n a ra ż a życie gospodarcze Ś ląska na najfatal
niejsze zaburzenia. Jeden z w ę z łó w w ięc łączących
G .-Śląsk z R zeszą tj. w ęzeł w alu to w y m usiał ulec bezw łocznem u w yręczeniu go przez zaprow adzienie w a lu
ty polskiej, której w ahania o b rac a ły się w granicach
znacznie w iększych niż konw ulsyjne w ahania m arki
niem ieckiej. P oniew aż konw encja genew ska p rzy z n a
w a ła Polsce praw o w cześniejszego w p ro w ad zen ia w a
luty polskiej na obszarze G .-Ślaska tj. przed upływ em
w spom nianego term inu 15 lat (§ 306 konw encji) rząd
w spom nianego term inu 15 lat (§ 306 konw encji) rząd pol
ski na m ocy rozporządzenia z dnia 21. grudnia 1922
ogłoszonego w nr. 294 „M onitora P olskiego11 zdecydow ał
się z dniem 1. listopada 1923 zastąpić w alutę niem iecką
w alu tą polską. W obec znanego jednak, a istotnie w co
raz katastrofalniejszem tem pie dokonyw ującego się
o bezw artościow ania m arki niem ieckiej i chronicznego
b raku jej znaków obiegow ych, okazała się nagląca po
trzeb a f a k t y c z n e g o p rzeprow adzenia tej zm iany
w term inie jeszcze w cześniejszym . Obecnie też w alu ta
polska stanow i już na G .-Śląsku w y łą c zn y środek p ła
tniczy i należy uznać, iż w prow adzenie jej oddało życiu
gospodarczem u tej dzielnicy w ielką przysługę, u n i e
z a l e ż n i ł o je b o w i e m w b e z p o ś r e d n i s p o
s ó b od k a t a s t r o f a l n y c h p e r t u r b a c j i , w y
woływanych spadkiem marki niemiec
k i e j i n i e s a m o w i t y m r o z s t r o j e m całej go
s p o d a r k i R z e s z y w o g ó l e . Unifikacja w alu to w a
G .-Ślaska z R zeczpospolitą stanow i jednak jeszcze i z
innych pow odów znam ienny p u n k t p r z e ł o m o w y
w życiu gospodarczem tej dzielnicy. Od chwili p rzep ro
w adzenia jej bow iem w szedł on w orbitę in teresów P o l
ski, w y m ag ający ch
rychłego i ostatecznego uzdrowienia stosunków
skarbowych, zaprzestania zgubnej inStacji i defi
nityw nego uporządkowania spraw y walutowej.
O dtąd też stabilizacja w alu ty polskiej jest dla G ór
nośląskiego przem ysłu rów nie piekącym postulatem jak
dla całej Polski w ogóle. Z w iązane z dziełem u zd ro w ie
nia jej w ysiłki i ofiary podatkow ych poniesie on też od
tąd z tem nienłonnem prześw iadczeniem , że nieodzow ne
są one dla dobra w spólnej p rac y t. j.
dla definitywnego zapewnienia Państw u i życiu
gosnodarczemu realnego i praw idłow ego pie
niądza,
kładącego kres gospodarce w atmosfe
rze niepewności i chaosu walutowego.
W prow adzenie w a lu ty polskiej na Górn. Śląsku
przyspiesza o czy w ista rów nież i proces w y r ó w n y
w a n i a si ę cen, o r a z w z a j e m n e g o d o s t o s o
w y w a n i a się i ch do z d o l n o ś c i n a b y w c z e j
Szerszego rynku' wewnętrznego.
I pod
tym w zględem też G órny Śląsk w ęzłem organicznej
spójni zespolony jest odtąd już z Polską. — D rożyzna
na jej rynku przem ożną falą godzi i w jego gospodarkę,
odw rotnie jednak w szy stk o co paraliżuje rozpęd tej dro
ży zn y i przy sp iesza zrów now ażenie stosunków na rynku
cen krajow ych nierów nie dobitnie zbiega się i z jego in
teresam i oraz w y jść musi na o czyw isty ich pożytek.
N aczelny postulat gospodarczy górnośląskiego
p rzem ysłu t. j.
postulat podtrzymania produkcji i najdalej idącej
intenzyfikacji jej uruchomienia
od chwili przejęcia G órnego Ś ląska przez w ładze pol
skie n a strę cz a ł w p raw d zie pew ne trudności, lecz naogół
został w zględnie pom yślnie załatw iony. Jeżeli po
ró w n am y cy fry , dotyczące n. p. produkcji w ęg la pol
skiego G órnego Ś ląska w pierw szej połow ie 1922 roku
z odnośnem i cyfram i, dotyczącem i drugiej połow y t. j.
okresu, w k tó ry m dzielnica ta .z pod zarządu komisji ple
biscytow ej p rzeszła pod panow anie w ładz polskich to
stw ierdzić m ożem y p o w o l n e l e c z s y s t e m a
t y c z n e d ź w i g a n i e się w y d a j n o ś c i pr o
d u k c j i , szczególnie jeśli jako spraw dzian w eźm iem y
w ydajność p rzy p ad ającą na dzień roboczy. I ta k n. p.
podczas gdy w styczniu 1922 r. ogólne w y d o b y cie w y
nosiło 2.167 tys. ton, a na dzień roboczy p rzy p ad ało
87 tys. ton, w grudniu w y dobycie w ynosiło 2005 tys. ton,
na dzień roboczy przy p ad ało jednak już 91 tys. ton.
W bieżącym roku w I. k w a rta le ogólne w ydobycie
w y k a z y w a ło o w iele w y raźn iejszą już tendencję ro sn ą
cą, w ydajność zaś na dzień p rze k ra cz a ła 93 tys. ton.
Chcąc unaocznić sobie noteżne rozm iary p rze m y
słu górnośląskiego, różnorodność jego produkcji i nie
zm iernie pow ażną w a rto ść pieniężną jego rocznego do
robku p rzy jrzeć się należy cyfrom , obrazuiącym w yniki
w y tw ó rczo ści i to zarów no p r z e d jakoteż p o p rzy łączeniu ziemi górnośląskiej do Polski.
P ro d u k cia polsko-górnoślaskieeco p rzem y słu w roku 1922 przed i po p rzyłączeniu do Polski w ed łu g sta
ty sty czn y ch obliczeń, p rzeprow adzonych przez „O berschlesische B erg- & H iittenm annischer V erein“ w ogło
szonych w w y d aw n ictw ie opracow anem p rze z p. dr.
G eisenheim era p. t. „ S tatistik der B erg- u. H iittenw erke
in Polnisch O berschlesien fiir das Jah r 1922“ (K atow ice
1923) p rze d staw ia ła się w następujący sposób: patrz
tabelka Nr. I.
Z cyfr po w y ższy ch w ynika, że naogół w drugiej
połow ie roku 1922 produkcia górnośląskiego przem ysłu
w całym szeregu działów dźw ignęła sie naw et, dość w i
doczny snadek w yk azu je tylko produkcja b ry k ie tó w
z w e e la kam iennego, a to w sk u tek braku sm oły oraz
w y dobycie rud żelaznych i cynkow ych a to w sk u tek
„zm niejszenia się w ydajności kopalń" oraz w końcu w y
dobycie sreb ra.
f
j
|
^
!
PRZEMYSŁ
Nr. 4.
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
---- _
fA kBELKA II.
onr
•N
aj
'£
03
•O
N
O
J
Produkcja w tonach
W artość pieniężna produktów w m arkach
Produkty wzgl. wyroby
w roku
1921
1 Węgiel k a m i e n n y ............................................................ 22 34£ 257
2 Rudy ż e l a z n e ............................................................T
63 992
37568
3 G a l m a n .............................................................................
180353
4 Blenda c y n k o w a ............................................................
14301
5 Rudy o ł o w i a n e ....................................................................
1 899
6 Iskrzyć z ło c is t y ....................................................................
7 K o k s ..................................................................................... 1 083 465
100 115
8 Produkty u b o c z n e ...................................................
57 637
9 Ter, sm oła i oleje p o c h o d n e ...........................................
15 780
10 Siarczan a m o n u ............................................................
12 781
11 B e n z o l .....................................................................................
175 068
12 Brykiety z węgla k a m ien n ego...........................................
383100
13 Żelaza s u r o w e ....................................................................
201
14 Grzyby w i e l k o p i e c o w e ...................................................
23 277
15 Wytwory lane II to p ien ia ...................................................
8 670
16 Odlewy stalowe k r y s z t a ło w e ...........................................
96 534
17 Półfabrykaty walcowane na sprzedaż .
519 562
18 Gotowe wyroby w a l c o w a n e ...........................................
87205
19 W ytwory u szla ch etn io n e...................................................
129248
20 50% kw as s i a r k o w y ............................................................
2112
21 Bezwodny płynny kw as sia r k o w y ..................................
62930
22 Cynk s u r o w y ....................................................................
1972
23 P ył c y n o w y ............................................................................
....................................................................
362
24 Tlenek cynku
887
25 Witrjol c y n k o - w y ............................................................
.............................................................................
21546
26 Kadmu m
19513
27 Blacha c y n k o w a ............................................................
13 733
28 O ł ó w .....................................................................................
619
29 G l e j t a .....................................................................................
30 S r e b r o .....................................................................................
1661
Ogólna wartość pieniężna:
w roku
1922
w ro k u ^l 921
przeciętnie
ogółem
za tonę
25 521 451
4 962 286 054
222
' 81 8$T
3 268 874
51
36 692
197
7 392 855
173043
188 840 850
1 047
15250
3 306
47 276 012
1620
967 093
509
376
1 178,982-— 407 327 026
152 060
251
25116 213
58645
42 759 456
742
16 046
41 339 596
2 620
13 476
48 044 012
3 759
198 058
352
61 708 009
401 071
651 559 226
1 701
174
154
30 952
26 844
77 099 944
3 312
11816
36 486 575
4 208
114 969
2 456
237 041 671
603 552
3 474
1 804 725 318
115 889
673 647 747
7 725
181 825
77 919 296
603
1588
3 327 981
1576
75 610
465 599 384
7 399
3 411
18 196 566
9 227
■290
681 616
1 883
1055
1 235 750
1393
24 777
3 532 437 164 za k g
22 679
155 445 937
7 966
14 464
141 982 750
10 339
811
6154 290
9 942
2 955 |
3 011 834 , 1813 za kg
10194 005 324
■ przeliczone na
marki złote
443 932 4902)
W ypośrodkowane na podstawie przeciętnego kursu franka w ciągu roku;
w r. 1921 1 fr. = 18.6 m, w r. 1922 i fr. = 354.39. 1 fr. — 0.81 marek zlot.
w roku 1922
ogółem
przeciętnie
za tonę
86151113 396
3 376
53 820 811
657
326 206 398
8 890
5130 001 766
29 64-6
998 445 305
65 4-72
'
1 293 417
798
8 639 618 642
7 328
584 629 376
3 845
967 848484
16 504
708 885 665
44178
101157
1 363187 237
792 232 000
4 000
10 207 881 134
25 452
1190 997
6 845
1 587 135 696
59124
1 041 501 838
88 143
5140 854 526
44 715
35 761 605 047
59 252
10 531 323186
90 874
1470 053396
8 085
50 019 000
31 498
20129 657 150
266 230
941 066 709
275 889
8 849 993
30 517
48 535 000
46 005
101638595 4102 za kg.
5247 425187
231378
3 233 876146
223 581
203178 804
250 529
77 746 000 26310 za kg.
201 500 820 901
przelicxone na
marki złote
460 553 8102)
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Nr. 4.
W a rto ść pieniężna polsko-górnośląskiego p rzem y
słu p rze d staw ia ła się w roku 1922 i 1921 w następujący
sp o só b : p a trz tabelka Nr. II.
Z tabelki tej w ynika, że w roku 1922 w a rto ść pro
dukcji górnośląskiej, obliczona w w a l u c i e z ł o t e j
zw ięk szy ła się w każdym razie w porów naniu z r. 1921
i abstrahując od ogólno - św iatow ego w z ro stu cen
(przeciętnie 50% ) zbliża się powoli do w arto ści przed
wojennej, k tó ra dla c a ł e g o G órnego Ś ląska w ynosiła
w roku 1922 — 685 m iljonów m arek złotych (w yłączając
atoli ilości surow ców i półfabrykatów , k tó re zużyte zo
sta ły na w łasne cele zakładów przem y sło w y ch i tem sam em nie w e sz ły do obrotu.
W roku bieżącym w sk u tek sytuacji w yw ołanej
o k u p a c j ą z a g ł ę b i a R u h r y konjunktury w y w o
zow e przem y słu w ęglow ego i żelaznego p rze d staw ia ły
się siłą faktów pom yślnie.
.
O kupacja R u h ry zniew oliła bow iem Niem cy
do posiłkow ania się w ęglem górnośląskim
i istotnie też splot stosunków , w y w o ła n y c h przez zaję
cie tej w ażnej dla Niemiec b a z y w ęglow ej w p ły n ął na
w y b i t n e w z m o ż e n i e się w y w o z u gór no
ś l ą s k i e g o w ę g l a d o R z e s z y , a tem sam em na
intensyw ne postępy w dziedzinie zw iększenia produkcji.
K onjunktury, w y w o ła n e zajęciem zagłębia R uhry
są jednakże objaw em p r z e l o t n y m i dlatego też gór
nośląski p rzem y sł w ęg lo w y , którego eksport ta k w y
bitnie w p ły w a dziś na
czynny c h a ra k te r polskiego bilansu handlow ego
nie m oże na nich opierać dalszych sw ych planów roz
w ojow ych.
L iczy się on te ż pow ażnie z tym faktem , iż postu
lat podtrzym ania produkcji bodaj na dotychczasow ym
poziomie w y m ag a zw iększenia
dow ozu w ęg la górnośląskiego na rynek polski
obsługiw any dotychczas głów nie lubo niedostatecznie
przez produkcję D ąbrow iecko-K rakow ską oraz zape
w nienia sobie now ych, zew n ętrzn y ch rynków zbytu
m. i. i na bliższym W s c h o d z i e . N iem cy bow iem siłą
konieczności im portują dziś w ęgiel górnośląski, jednakże
w obec niepew ności, k tó re n a strę c z a ich ry n ek zbytu,
przem ysł górnośląski potężną n a d w y ż k ą swej pro
dukcji, pozostającą po pokryci,u zapotrzebow ania w ła
snego i po w ydzieleniu ilości, przeznaczonych na pod
staw ie konw encji genew skiej dla R zeszy niem ieckiej
musi stopniow o
w p ro w ad zać na rynki, udzielające rękojm i trw a l
szych i ew olucyjnie pogłębiających się stosunków
handlow ych.
S p ra w a jednak w zm ożenia w y w o zu w ęg la górno
śląskiego na rynek polski jakoteż na rynki zagraniczne
zw iązaną jest nierozerw alnie nie tylko z kw estji jego
cen i ich obciążeniem spow odow anem św iadczeniam i
na rzecz P a ń s tw a (podatek w ęglow y, podatek od obro
tu, o p łaty w y w o zo w e itd.), lecz i od
odpow iedniej przelotności szlaków kolejow ych
o raz dostatecznej ilości kolejow ych środków p rze
w ozow ych.
W należytem rozw iązaniu tych dw óch, ostatnio
w spom nianych sp raw tkw i też dziś jedna z n a j k a rdynalniejszych
przesłanek
dalszego
p r a w i d ł o w e g o r o z w o j u p r z e m y s ł u górno
śląskiego w ogóle, a w ęg lo w eg o w szczególności.
W sk u tek 'niedostatecznego rozw oju sieci kolejow ej
w byłej K ongresów ce oraz braku kanałów w odnych,
w ęgiel górnośląski dociera dziś do Polski po linji naj
w iększego oporu technicznego, gdyż z d o l n o ś ć
p r z e w o z o w a kolei nie odpow iada ani m o ż l i w o
ś c i o m w y w o z o w y m kopalń ani potencjonalnem u
zapotrzebow aniu rynku polskiego. P rzelo tn o ść do
ty ch czaso w y ch b ram w ejściow ych ku P olsce a tem sa
m em i na W schód jest om al całkow icie w y czerp an ą.
Szlaki Sosnow iec-C zęsiochow a oraz H erby-C zęstochow a, Strzem ieszyce-K ielce, Sosnow iec i G ranica-S zczakow a - T rzebinia - K raków , oraz S zczakow a - D ziedziceZ ebrzydow ice są do granic m aksym alnych przeciążone
i w y czerp an e. Szlak przez K luczbork do W ielkopolski
prow adzi p rzez k o ry ta rz niem iecki i nie m oże z tej racji
pow ażniej w chodzić w grę.
Jed y n em rozw iązaniem tej niezm iernie żyw otnej
dla rozw oju górnośląskiego przem ysłu sp ra w y m oże
być tylko
rozbudow a now ych szlaków kolejow ych, ponadto
budow a k an ału w odnego, k tó ry b y łąc z y ł G órny
Śląsk z- G dańskiem poprzez odnogi zaś z P o z n a
niem i Łodzią.
Ze w zględu na to, iż p rze z G dańsk m. i. w chodzi dziś
do Polski ruda zag ran iczn a (szw edzka) kanał ten odcią
ż y łb y i koleje p rz y przew ozie rud.
N ierów nie doniosłą sp ra w ą jest k w estja pow ięk
szenia taboru w a g o n ó w k o l e j o w y c h .
Celem um ożliw ienia w y sy łk i w ęgla, N iem cy
uznające dziś nad sobą m iecz D am oklesow y okupacji
R uhry po d staw iały dziennie na polskim G órnym Śląsku
około 3.500 w agonów , czyli o 2600 w ięcej aniżeli pod
sta w ia ć m ają w m yśl postanow ień konw encji g e n e w
skiej, k tó ra ilość ich ustaliła na 900 w agonów . O b c a
jednak pomoc w a g o n o w a jest czyn ni
k i e m a r c y n i e p e w n y m i dlategoteż G órny Ś ląsk
musi
posiadać w ła sn y , d o statecznie w yposażony p a rk
w agonow y.
O
ile p rzem y sł górnośląski m a n a p ra w d ę posu
w ać się naprzód po drodze uniezależnienia się od Nie
m iec, do p arku tego w sta w ić należy około 25 000 w ag o n ó w k o l e j o w y c h na razie jednak w y sta rc z a
łoby 5.000, co z w ięk szy ło b y zdolność w y w o z o w ą om al
o 350.000 ton m iesięcznie, przyjm ,ując iż jeden w agon
20-stotonow y o d b y w a w roku 40 podróży. R ozw iąza
nie tej sp ra w y nie n a stręczało b y trudności finansow ych,
o ileby rząd finansow anie zakupów w agonow ych doko
nał p rzy pom ocy śro d k ó w pow ażnych, k tó re niechybnie
Nr. 4.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
użyczą p ry w a tn e sfery górniczo-przem ysłow e, zw ro t
zaś w yłożonych p rzez nie w k ład ó w uskuteczniał przez
potrącanie na rzecz ich — odpow iadającej ratom am or
ty zacy jn y m części podatku w ęglow ego.
Obok sp ra w y przew ozow ej nierów nie w a ż n ą rolę
o d g ry w a dla przem ysłu górnośląskiego kw estja
ta ry f i ulg kolejow ych, k tó reb y um ożliw iły
w y tw o ro m jego elastyczne przenikanie na rynku ze
w nętrzn y m a tak że i na ry n ek polski. — I tak niezm ier
nie ż y w o tn ą jest dla niego sp ra w a w y jątk o w y ch ' tary f
kolejow ych p rzy przew ozie w ę g l a k a m i e n n e g o ,
koksu, b r y k i e t ó w , w y r o b ó w ż e l a z n y c h
i k w a s u s i a r k o w e g o do stacji położonych w e
w n ątrz Rzeczpospolitej.
Zniżka tych ta ry f i sy stem zróżniczkow ania ich
przy dalszych odległościach rów nie dodatnio w p ły n ąłb y
na jego w ym ianę to w a ro w ą z r y n k i e m
we
wnętrznym
jak, znów b e z p o ś r e d n i e
ta
r y f y p r z e w o z o w e p rz y w y w o zie zagranicę, u ła
tw iły b y nam w y d a tn ie jego p r ę ż n o ś ć w y w o z o
w ą i u o d p o r n i ł y ją przeciw ko k o n k u r e n c j i
pr ze m y słó w obcych.
N ależy zaś liczyć się
z tym faktem , iż w ycieńczona w skutek opustoszeń w o
jennych, niedorozw oju gospodarczego kraju oraz fatal
nych sku tk ó w inflacji — siła n ab y w cza rynku w e
w nętrznego zaw odzi dziś raz poraź i chociaż te o re ty c z
nie pojem ność rynku krajow ego jest bardzo znaczną,
faktycznie nie dochodzi ona do w yw ozu.
W sk u tek tego tem nieodzow niejszym staje się
w y w ó z ! W chwili obecnej G órny Śląsk lw ią część
swej produkcji w y w o zi głów nie na ry n e k niem iecki i to
jest w łaśnie najniepew niejszym czynnikiem w cało
kształcie jego horoskopów rozw ojow ych. Ten bow iem
k i e r u n e k w y w o z u n i e o d p o w i a d a ani po
w yżej skreślonym m o m e n t o m w c z o r a j s z e g o
jego egzystencji ani n i e l e ż y n a l i n j i j e g o j u
trzejszych nakazów i potrzeb
rozwo
jowych.
A jednak polski G órny Śląsk w sz a k 80% ogólnego
sw ego w y w o zu w ęglow ego ciągle jeszcze kieruje dziś
w łaśnie do Niemiec. C zy jednakże w obec w zm agania
się w N iem czech produkcji w ęgla brunatnego oraz jasnej
skąd inąd tendencji do ograniczenia przywóz,u z G órnego
Śląska liczyć m ożna, iż po zlikw idow aniu sp ra w y R uhry
m ożliw em będzie dalsze w y d a tn e korzystanie z tego
chw ilow o rozszerzonego dziś w y w o z u ? B ezw zględniepew nem jest iż n ie ! R oczna p r o d u k c j a w ę g l a w y
nosi w P olsce p o n a d 35 m i 1 j. ton (z czego na G órny
Śląsk p rzy p ad a 26 m i 1 j. t o n, na zagłębia staropolskie
9 milj.) a n a d e r n i e d o r o z w i n i ę t e j e s z c z e
i dopiero dzięki dalszem u uprzem ysłow ieniu kraj,u
z w i ę k s z y ć się m o g ą c e s p o ż y c i e w ę g l a
w k r a j u 22 m i 1 j. t o n. Na w y w ó z pozostaje p rzeto
około 13 milj. ton czyli niespełna 40% ogólnej produkcji.
U w zględnić zaś należy iż dzisiejsza w yd ajn o ść pro
dukcji w ęglow ej m oże się daleko zw ięk szy ć i że zw ięk
szenie to jest kard y n aln y m postulatem dalszego p raw i
dłow ego
rozkw itu
kopalnictw a
górnośląskiego.
W zm nożenie jednak produkcji jest zawi
s ł e m ni e t y l k o od e k o n o m i z a c j i m e t o d
pracy, reorganizacji, techniki produk
cyjnej i równoległych z tem nakładów
inwestycyjnych,
lecz
od r o z w i ą z a n i a
wspomnianych
trudności
przewozo
w y c h a p r z e d e w s z y s t k i e m od k o r z y s t n e
go u k s z t a ł t o w a n i a się w a r u n k ó w z byt u,
i dlatego też p rzem y sł górnośląski z przem ysłem w ę
glow ym d ążyć m usi dziś do ro zszerzenia pól dotych
czasow ego sw ego bytu.
O bok A ustrii, W ęgier, Czech, S zw ajcarii i in
nych ry n k ó w zachodnich a n a w e t północno-europejskich nierów nie w a ż n ą rolą d l a niego o d g ry w a
ry n e k w s c h o d n i tj. R o s j a i B a ł k a n. W obec
b rak u tra k ta tu handlow ego z R osją należałoby w ięc
w ziąć pod uw agę utw orzenie p o l s k o - g ó r n o ś l ą
sko-rosyjskiego
towarzystwa
miesza
n e g o . M ogłoby ono oddać w iele usług w ym ianie to w a
row ej m iędzy G órnym Śląskiem a Rosją, tem bardziej
iż p rzem ysł górnośląski zain tere so w a n y jest ponadto
w pozyskaniu rudy rosyjskiej oraz, stareg o żelaztw a
i złom u.
Udział
przemysłu
górnośląskiego
w „Targach Wschodnich" może też być
m a n i f e s t a c y j n y m d o w o d e m , że uznaje on nie
tylko potrzebę pogłębienia sw oich stosunków z rynkiem
polskim lecz ponadto
ży w o odczuw a p o trz e b ę udostępnienia sobie ry n
ku rosyjskiego i bałkańskiego a to celem stopnio
w ego uniezależnienia się od w y w o zu do Niemiec.
S przyjają im bow iem chw ilow o konjunktury, k tóre
p o w sta ły w ra z z w ypadkam i w R uhrze a pierz
chną w zględnie skurczą się pokaźnie w ra z z ich
zlikw idow aniem .
Nie ulega w ątpliw ości iż p rzez długi czas prze
m ysł górnośląski będzie jednak jeszcze kierow ał w y
w óz całego szeregu sw oich w y ro b ó w do Niemiec.
P rz em y sł żelazny, hutniczy, kuźniczy, przem ysł
chem iczny (benzol, k w a s siarkow y, pochodne w ęglow e
itd.) b y t sw ój opierają ciągle jeszcze na w yw ozie do
Niemiec jakkolw iek powoli i sy stem aty czn ie otw iera się
przed nimi już i ry n ek polski.
I w ż y w o tn y m interesie p rzem ysłu górnośląskiego
leży też stopniow e em ancypow anie się od w y w o zu do
Niemiec, a bez specjalnych zaburzeń m ożliw e jest to
tylko p rzez ew olucyjne pogłębianie się jego stosunków
z rynkiem polskim i z zagranicznem i polami zbytu.
Jeźli jednak p rzem y sł górnośląski m a się norm al
nie rozw ijać p o l i t y k ą g o s p o d a r c z ą R z ą d u
w obec tej niezm iernie czujnej p rac y w ym agającej dziel
nicy musi pod każdym w zględem stać n a w y s o k o ś c i
zadania.
O graniczone ram y tego arty k u łu nie pozw alają
na bardziej szczegółow e ujęcie sp ra w y , należy jednak
zaznaczyć, iż gospodarcza ta polityka rządu w niejednej
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Nr. 4.
jeszcze dziedzinie będzie m usiała zaznać głębokie zm ia
ny co w yjdzie atoli nie tylko na k o rzy ść przem ysłu gór
nośląskiego, lecz i sam ego P a ń stw a .
T ak n. p. w iadom em będzie jeśli nie uchylenie, to
w każdym razie
wydatne zniżenie podatku węglowego, w szcze
gólności przy dostawach do hut żelaznych, cynko
wych i ołowianych, uchylenie względnie pokaźne
zredukowanie mnożników celnych
stosow anych p rzy ocleniu przyw ożonego z zagranicy
żelaza surow ego,
teru, płynnego kwasu węglowego, amoniaku, lin
stalowych etc., ostateczne uregulowanie w drodze
porozumienia z rządem Czechosłowacji sprawy
dodatkowego podatku, pobierany przy przywozie
węgla polskiego do Czech oraz nieprzychylne
traktowanie pod względem taryfowym przewo
zów węglowych idących przez terytorjum czecho-słowackie do Austrji i Węgier.
N ależałoby rów nież zw iększyć u d z i a ł p r z e d s t a
w i c i e l i g ó r n o ś l ą s k i e g o p r z e m y s ł u w o p in i o d a w c z y c h c i a ł a c h o b r a d o w y c h , stoją
cych u boku rządu a w ięc w kom itecie celnym , w pań
stw ow ej radzie przem ysłow o handlowej' itd. P rz e m y sł
górnośląski ze w zględu na sw ą stru k tu rę jako przem ysł
w y w o z o w y jest źródłem pokaźnych w p ły w ó w dew izo
w y ch , k tóre w ydatnio zasilają dziś już sk arb państw a.
W y m ag a on jednak i nakładu potężnych kapitałów re
alnych.
Kredyty państwowe czerpane jednak z inflacji
nie m ogą zastąpić tych realnych kapitałów
produkcyjnych.
A poniew aż niem a ich w dostatecznej ilości w Polsce
siłą konieczności p rzy ciąg ać je m usi przem ysł górno
śląski z zagranicy. Aby jednak przez to nie popadł
w b ezw zględny pacht obcych i nieżyczliw ie usposobio
nych k apitałów , ten proces im igracji zagranicznych
środków o brotow ych o tyle tylko nie m oże w y w o ły w a ć
zastrzeżeń, o ile p rzy w o d z ą mu cele
ściśle gospodarcze a nie praktyczne.
P onadto o ile k ap itały te płyną z k rajó w z którem i P o l
ska pow inna w ejść n a drogę bliższego w sp ó łży cia eko
nom icznego opartego na w zajem nej, lojalnej w ym ianie
usług i św iadczeń gospodarczych. O statnio do przem ysłu
górnośląskiego w p ły n ę ły kap itały austriackie i w obo
pólnym interesie nieodzow nym będzie, aby ogran iczy ły
się one do roli czysto gospodarczej, nie m ającej nic
w spólnego z m achinacjam i politycznem i! Unifikacja go
spodarcza G órnego Ś ląska z re s z tą R zeczypospolitej jest
już dziś procesem , ro zg ry w a ją cy m się na całej linji.
Idzie jednak jeszcze o cel dalszy, donioślejszy:
Z arów no G órny Ś ląsk jak i P o lsk a pragną obecnie
norm alnych w a ru n k ó w p rac y i b ytow ania, gdyż nie
w chaosie i destrukcji, lecz w spokojnej w ytężonej p ra c y
i budow nictw ie w id zą one dziś w spólną drogę w iodącą
z trz ę sa w isk w ojennego i pow ojennego zam ętu oraz nę
dzy nie realny i upragniony szlak ogólnego dobrobytu,
ładu i zbiorow ej tęży zn y .
I
dlatego też dla przem y słu górnośląskiego ora
R zeczypospolitej jest i pow inno być dzisiaj naczelnym
postulatem nie tylko przyspieszenie w zajem nego go
spodarczego zespolenia
lecz i równoległe przyspieszenie gospodarczego
rozkwitu oraz ostatecznego uodpornienia tej
wspólnej podstawy życiodajnej jakim jest Polska
wogóle.
T ylko w ten sposób b ęd ą one m ogły stan ąć spokojnie na
arenie m i ę d z y n a r o d o w y c h z m a g a ń s i ł g o
s p o d a r c z y c h pom ne tej lam entarnej zasady, iż kto
pragnie zw ycięsko uporać się z zew nętrznem i p rzeci
w ieństw am i, m usi przed ew szy stk iem zespolić się i n a
p raw d ę zjednoczyć na froncie — w ew n ętrzn y m .
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
l l SIMM II Wl
Spółka Dzierżawna.
P rzez przyłączenie Górnego Śląska do Polski W ojew ództw a Śląskiego Kopalnie zatrudniają 17 500
Państw o Polskie przejęło na w łasność między innemi robotników.
nabytkami, także byłą pruską górniczą własność fiW ydobyw anie w ęgla odbyw a się obecnie na
skalną. Pow ierzchnia kopalń przypadłych Polsce w y- trzech kopalniach i to w Królewskiej Hucie, Bielszonosi 35 320 ha., a zapas pokładów węgla mniejwięcej wicach i Knurowie.
Kopalnia „Król“ szyby Jacek I, Jacek II i Wojciech. — Minę ,Król“ Jacek I, Jacek II et Wojciech.
Bergwerk „Król“ Schachte Jacek I. Jacek II und Wojciech.
9 m iljardów ton. B yłą własność fiskalną Państw o
Polskie w ydzierżaw iło Tow arzystw u:
Polskie Kopalnie Skarbowe na Górn. Śląsku,
Spółka Akcyjna — Spółka Dzierżawna.
z siedzibą w Królewskiej Hucie. Produkcja w ym ie
nionych kopalń w ynosi rocznie blisko 3 miljony ton
węgla, tj. praw ie jedną dziesiątą ogólnej produkcji
Kopalnia „Król" jest najstarszą z trzech kopalń
należących do „Polskich Kopalń Skarbow ych, Sp. D z.“
Jest ona czynna od 125 lat. W tym czasie w ydobyto
z niej okrągłe 100 000 000 ton węgla. Zapasy pokła
dów węgla w ynoszą jeszcze prawdopodobnie 300 mil
jonów ton, z tego jedna trzecia odchodzi na filary bez
pieczeństwa. Pole kopalni ,,Król“ obejmuje 2500 hek
tarów i znajduje się w przeważnej części pod miastem
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Królewską H utą oraz pod gminami: Łagiewniki, Cho
rzów , Bytków , Świętochłowice i Nowe Hajduki.
Poszczególne kopalnie.
Kopalnia „K ról" składa się z 4 samodzielnych
jednostek i to: Pole W schodnie (kop. św. Jacka), Pole
Południowe (kop. „P iast"), Pole zachodnie (kop. św.
B arbary) i Pole Północne (kop. W yzwolenie). W y-
Spożycie energji elektrycznej w ynosi rocznie
mniejwięcej 25 miljonów kw. Całe zapotrzebow anie
pokryw ają zakłady elektrowni górnośląskiej w Cho
rzow ie (O. E. W.)
a) Kopalnia św. Jacka.
O bydw a główne szyby św. Jacka (I i II) mają
głębokość 168 m. Są one zaopatrzone w bliźniacze
Kopalnia w Knurowie, szyby Piotra i Pawła. Mine & Knurów.
Bergwerk in Knurów. Schachte Piotr u. Paweł.
dobyw a się z niej dw a miljony ton w ęgla rocznie.
Kopalnia posiada załogę liczącą 10 000 robotników,
jest więc największą kopalnią na G órnym Śląsku. Pod
staw ow ą część każdej jednostki stanowi głów ny szyb
w ydobyw czy. (Kop. św. Jacka ma 2 główne szyby
w ydobyw cze i oprócz tego 20 dalszych szybów do
spuszczania drzewa, przew ietrzania i do jazdy linowej).
W szystkie szyby w ydobyw cze posiadają sorto
wnię i mają w łasne bocznice kolejowe. Kopalnia św.
Jacka i kop. W yzwolenie są oprócz tego przyłączone
do sieci kolejki wąskotorowej.
m aszyny parow e. Trzeci zaś szyb św. W ojciecha
przeznaczony jest do jazdy linowej. Posiada on elek
tryczną m aszynę w yciągow ą.
W ydobycie dzienne dochodzi do trzech tysięcy
ton przy załodze liczącej 4500 robotników.
Interesujące jest urządzenie na powierzchni do
składania w ęgla na zw ał o sprawności 3000 ton na
godzinę i połączone z tem urządzenie Jadowania ze
zw ałów .
Pozatem na kopalni św. Jacka znajduje się b ry kietownia z produkcją roczną 90 000 ton.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Kotłownia ma 16 kotłów parow ych każdy o po
w ierzchni ogrzewalnej 78 m. kw. i na óYz atm. ci
śnienia.
b) Kopalnia „Piast“.
O bydw a szyby kopalni ,,P iast“ mają głębokość
159 m. i zaopatrzone są w nowe bliźniacze parow e
m aszyny w yciągow e. Pokłady ponad głów nym po
ziomem dobyw czym są przeważnie w ybrane. Celem
i■
,
‘H 1
t
c) Kopalnia św. B arbary.
O bydw a szyby św. B arb ary są 189 m. głębokie.
G łów ny szyb w yciągow y zaopatrzony jest w w ycią
gow ą m aszynę elektryczną, szyb zaś zjazdow y w w y
ciągową m aszynę parow ą. Dla jazdy linowej prze
znaczony jest pozatem szyb Marji, położony w miej
scowości Pniaki. Tam znajdują się elektryczny koło
w rót, elektryczna sprężarka i urządzenie do w y tw a
rzania płynnego pow ietrza. Kopalnia św. B arb ary
Koksownia w Knurowie. — Coke a Knurów.
uniknięcia kosztownej odbudow y podpiętrowej pogłę
biono now y szyb na granicy pola w miejscowości
Dąb, którego zadaniem jest podnoszenie dobytego
węgla z niższego poziomu na głów ny poziom dobyw czy.
Dla odwożenia w ęgla i załogi na dole aż do szy
bów istnieje kolejka elektryczna o długości 5 km.
W ydobycie dzienne wynosi 1050 ton, załoga li
czy 1500 robotników.
Kokerei in Knurów.
jest jedną z nielicznych kopalń, gdzie używ a płynnego
pow ietrza jako m aterjału w ybuchowego.
P rz y odbudowie zastosow uje się elektryczne
w iertarki i młotki wiertnicze, poruszane za pomocą
zgęszczonego pow ietrza.
P rzestarzałą kotłownię częściowo się usuw a i za
stępuje m aszynam i elektrycznemi.
W ydobycie dzienne wynosi 1600 ton, załoga li
czy 2200 robotników.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
d) Kopalnia „Wyzwolenie4*.
Kopalnia „W yzwolenie44 jest najmłodszą z czte
rech jednostek kopalni „Król“ . Pogłębianie tego szy
bu rozpoczęto dopiero około roku 1900. O bydw a szy
by kop. „Wyzwolenie*4 dochodzą do głębokości 280 m.
i zaopatrzone są w nowoczesne parow e m aszyny w y
ciągowe. P rzew óz na dole do szybu odbyw a się za
pomocą lokomotyw elektrycznych. P rz y odbudowie
giel mniejwięcej od 20 lat. Pogłębianie szybów było
nadzw yczaj utrudnione z powodu w arstw zaw ierają
cych kurzawkę i trw ało blisko 7 lat. O bydw a szyby
są pogłębione do poziomu 160 względnie 260 m.
Przew óz pod ziemią odbyw a się lokomotywami benzolowemi.
W ydobycie dzienne w ynosi 1700 ton. Załoga
liczy 2600 robotników.
Domy robotnicze w Knurowie.— Maisons d’ouvrier a Knurów.
zastosowuje się w szerokiej mierze zgęszczone po
wietrze.
Kotłownia parow a posiada jedną baterję z 10
kotłów, każdy po 92 m. kw. powierzchni ogrzewalnej
i na 10 atm. ciśnienia.
Załoga liczy 1800 robotników, wydobycie dzien
ne w ynosi 1350 ton.
II. Bielszowice.
(Szyby Kościuszki i Korfantego).
Na kopalni w Bielszowicach w ydobyw a się wę-
Arbeiterhauser in Knurów.
Kotłownia parow a posiada 14 kotłów, każdy po
70 m. kw. powierzchni ogrzewalnej i na 8 atm. ci
śnienia.
Spożycie energji elektrycznej jest stosunkowo
małe. Pobiera się ją w wysokości 2 miljony kw. ro
cznie z zakładów elektrowni górnośląskiej w C horzo
wie. W charakterze m aszyn dodatkowych używ a się
dwóch małych prądnic każda o sile 150 kw. napędza
nych za pomocą parow ych m aszyn tłokowych.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Iii. Knurów.
Kopalnia w Knurowie jest najmłodszą i urządzo
ną w sposób najwięcej nowoczesny. Składa ona się
z dwóch podwójnych grup i to ze starszego od 15 lat
czynnego Pola W schodniego (kop. św. P iotra i Paw ła)
tudzież z Pola zachodniego (kop. Focha). Ta ostatnia
znajduje się jeszcze w zaczątku urządzania.
a) Kopalnia św. Piotra i Pawła.
Na kopalni św. P iotra i P aw ła głów nym szybem
w ydobyw czym jest szyb św. P aw ła zaopatrzony
w dw a wyciągi, zaś do jazdy linowej, przewozu materjałów i przew ietrzania przeznaczony jest szyb św.
Piotra, przez który nadto w drobnej mierze w yciąga
się i węgiel.
Szyb św. P aw ła posiada dwie nowoczesne bliź
niacze sprzężone m aszyny parow e i czteropiętrowe
klatki w yciągow e na osiem w ózków kopalnianych.
Na szybie św. P iotra znajduje się w entylator systemu
R ateau o sprawności 8000 m etrów sześć.
D otychczas napotkano ogółem 9 pokładów go
dnych odbudow y o całkowitej miąższości 19 m etrów .
Z tego pokład najgłębszy o miąższości 5,5 m. odpo
w iada praw dopodobnie pokładowi Antonji w Bielszowicach. Przew óz na dole do szybu odbyw a się za
pomocą lokomotyw elektrycznych.
W ydobycie dzienne w ynosi 1600 ton, załoga li
czy 4400 robotników (bez koksowni).
K otłownia parow a posiada 16 kotłów bateryj
nych z łączną powierzchnią ogrzewalną 3 300 m. kw.
i na 12 atm. ciśnienia z przegrzew aczam i na prze
grzanie do 300 stopni.
P rą d elektryczny w ytw arzają dwa zespoły w i
row e o łącznej sile 4000 kw. Celem uzupełnienia uży
w a się prądu z górnośląskich zakładów elektrycznych
w Chorzow ie o napięciu 6000 wolt i przekształconych
na 2100 i 550 wolt. Ilość otrzym yw anego prądu od
pow iada prądnicy o sile 2000 kw.
Separacja składa się ze sortow ni suchej i z płóczki, w której oczyszcza się węgiel poniżej grubości
70 mm. Napęd jest elektryczny.
Notions Generales
P a r 1’attribution d’une partie de la Haute-Silesie
{a la Pologne, le gouvernem ent polonais est entre en
possession des mines et concessions fiscales allemandes
situees sur le territoire lui revenant.
Węgiel kopalni w Knurowie jest spiekający się
i stanow i dobry węgiel koksowy.
Mniejwięcej 4 /5 produkcji węgla zużyw a się w e
własnej koksowni, zaś pozostałą część odbierają ga
zownie w Polsce.
Koksownia składa się z 4 baterji z ogólną liczbą
240 piecy i jest największą koksownią na G órnym
Śląsku.
b) Kopalnia Focha.
Na kopalni Focha pogłębiony jest tylko szyb tej
samej nazw y aż do pokładu siodłowego. Drugi szyb
z powodu trudności napotkanych w kurzaw ce jest zastanowiony. Szyb Focha jest 550 m. głęboki. Na po
ziomie 450 m. jest on połączony poprzecznią z kop.
św. P iotra i Paw ła.
Na poszczególnych pokładach przeprow adza się
obecnie tylko roboty przygotow aw cze.
Urządzenia humanitarne.
Robotnicy i pracow nicy zajmują przew ażnie
mieszkania służbowe. Kopalnia ,,Król“ posiada 192
domów robotniczych, liczących ogółem 1246 miesz
kań. Z tego w ybudow ano w ostatnich 2 latach 112
mieszkań. Oprócz tego istnieje dla kaw alerów lub robotnikówr mieszkających w dalekiej odległości 5 do
mów sypialnych z 400 łóżkami.
W Bielszowicach jest 110 domów z 444 miesz
kaniami, 7 zaś dalszych domów będą wykończone
w najbliższym czasie.
Zupełnie nową i według jednolitego planu w ybu
dow aną jest kolonja domów robotniczych w Knuro
wie. Liczy ona 136 domów czyli 771 mieszkań, w y
budow anych w czasie od 1903 do 1913 roku.
Na wszystkich 3 kopalniach należy praw ie do
każdego domu również ogródek. Liczba ogródków
wynosi 3 000 a ogólny obszar roli w ydzierżaw ianej
poza tem robotnikom w małych działkach 1 100 ha.
Szczególną uwagę Zarząd Kopalń zw raca na
szkolnictwo i w ychowanie. W tym celu utrzym uje on
przedw stępną szkołę górniczą, kursy dokształcające
dla urzędników, ochronki i przytułek dla niemowląt.
Również na cele popierania sportu, muzyki i śpie
wu między załogą udziela się pow ażnych zapomóg.
La propriete miniere de 1’E tat polonais en HauteSilesie s’etend sur une sur face de 35 320 hectares et
renferme des reserves de charbon evaluees a environ
9 000 000 000 de tonnes.
L ’E tat polonais vient donc, apres le Prince de
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Pless, au deuxieme rang des proprietaires de charbonnage en Pologne.
Les concessions de la region de Rybnik ne sont
pas encore exploitees, tandis que celles de Królewska
Huta, Bielszowice et Knurów se trouvent en pleine
exploitation par les sieges de Król.-Est, Król.-Sud,
Król.-Ouest, Król.-Nord, Bielszowice et Knurów.
Ces mines, qui constituaient autrefois les inspections I, III et IV, ont ete amodiees pour une periode
de 36 ans a la „Societe Ferm iere des Mines Fiscales
de 1’E tat polonais en Haute-Silesie“ dont le siege social est a Królewska-Huta.
Les mines amodiees extraient annuellement 3 millions de tonnes de houille, soit environ 10 0 /0 de la
production totale de la Haute-Silesie.
Les mines fiscales occupent 17 500 ouvriers et se
placent par leur importance a la tete des plus gros
producteurs de charbon de Haute-Silesie.
I. Mines de Królewska-Huta.
L ’ensemble des mines de Król.-Huta constitue le
plus ancien des trois centres d’extraction des mines
fiscales polonaises.
Elle est en exploitation depuis 125 ans. On y a
extrait, jusqu’a ce jour, environ 100 000 000 de tonnes
de charbon. Les reserves sont estimees a 300 000 000
de tonnes et ont un tiers en pilliers de protection.
L ’ensemble des concessions de Król couvre 2 500
hectares et englobe, outre la ville de Król.-Huta, la
presąue totalite des communes de Łagiewniki, Cho
rzów , Bytków , Świętochłowice et Nowe Hajduki.
La mine de Król comprend ąuatre sieges composes chacun de deux puits principaux:
Siege Est: Mine św. Jacka.
Siege Sud: Mine Piast.
Siege Ouest: Mine św. B arbara.
Siege Nord: Mine W yzwolenie.
10 000 ouvriers y exploitent annuellement
2 000 000 de tonnes de charbon.
Au siege Est, deux puits d’extraction sont en service. Dans les autres sieges, un seul puits assure l’extraction. En outre, 20 puits auxiliaires servent a la
descente du personnel, des bois, du materie] et a
faerage.
Chaąue puits possede son criblage et son embranchement particulier a voie normale. Les sieges Nord
et Est sont, en outre, relies au reseau a voie directe
des chemins de fer haut-silesiens. La consommation
d’energie electriąue s’eleve en moyenne a 25 000 000
de kilowatt par an; elle est assuree entierem ent par
la centrale de Chorzow-Oberschlesische Elektrizitatswerke.
a. - Siege Est (Puits św. Jacek).
Leus deux puits d’extraction św. Jacek I et II,
d’une profondeur de 168 m etres, sont eąuipes au moyen
de machines a vapeur.
Le puits św. Wojciech, destine a la descente du
personnel, est eąuipe electriąuement.
A ce siege, 4 500 ouvriers expIoitent journellement danś les couches G erhard, Heintzmann et Sattełflóze, un tonnage total de 3 000 tonnes. L ’usage de
1’air comprime, comme moyen d’abattage, y est generalise.
Une tres belle installation de mise et reprise aux
stocks perm et un m ouvement horaire de 100 tonnes
de charbon.
Une batterie de 16 chaudieres de 78 m2 de surface
de chauffe produit de la vapeur sous 6,5 atmospheres
de pression.
Une usine a briąuettes d’un debit annuel de
90 000 tonnes compl&te les installations au jour des
puits św. Jacek.
b. - Siege Sud (Puits Piast).
Les deux puits P iast I et II d’une profondeur de
159 m etres sont munis de deux machines d’extraction
a vapeur.
Les couches sont, pour la plupart, exploitees en
amont de 1’etage principal d’extraction. Pour eviter
l’exploitation en vallee pour la region situee en aval
du niveau principal d’extraction, un nouveau puits
a ete fonce en bordure du champs d’exploitation au
lieu dit Bedersdorf, commune de Dab, dans le but de
rem onter les produits au niveau de 1’accrochage des
puits Piast.
Le transport souterrain se fait, tant pour le ch ar
bon que pour le personnel, sur une voie ferree de 5
kilometres de longueur desservie p ar locomotives
electriques.
Le puits P iast extrait 1 050 tonnes par jour avec
1 500 ouyriers.
c. - Siege Ouest (Puits św. Barbara).
Les deux puits Sainte-B arbe ont ete fonces a 189
m etres de profondeur.
Le puits n° 1 possede une m achinę d’extraction
a vapeur; le n° II est eąuipe electriąuem ent avec m a
chinę Leonard et Poulie Koepe.
La descente est assuree partiellement par le puits
M arie situe dans le faubourg Pniaki et muni d’un treuil
electriąue, un com presseur et une fabriąue d’air liąuide
completent les installations au jour de ce dernier puits.
Le champs ouest est une des rares mines de la
region ou fa ir liąuide est employe comme expIosif.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
P o u r 1’abattage on emploie des foreuses electriąues
et des m arteaux perforateurs a air comprime.
L ’extraction journaliere s’eleve a 1 600 tonnes,
le personnel occupe est de 2 200 ouvriers.
d. - Champs Nord (Puits Wyzwolenie).
Le siege Nord constitue ' ’exploitation la plus recente des ąuatre mines de Król.
Le fonęage des puits d’extraction fut, en raison
de la presence de sables mouvants, tres laborieux, et
dura environ 7 annees.
La mine a deux etages en exploitation, a 160 et
260 m etres de profondeur, desservis chacun par un
Duits.
La seuele couche exploitee actuellement est la
couche Antonie de 4 m etres d’epaisseur moyenne ex-
P o w ita n ic P r e z y d e n ta R z e c z y p o s p o lite 'n a k op a lni W y z w o le n ie w Królew skiej Hucie.
Arrivfee du Prfesident de la Rćpubliąue a la mine Wyzwolenie a Królewska Huta.
Ankunft des Prasidenten der Republik im Bergwerk Wyzwolenie in Królewska Huta.
Le fonęage de ses deux puits date de 1900. Ils
ont une profondeur de 280 m etres et sont eąuipes par
deux machines a yapeur modernes.
Le roulage se fait au fond par locomotives elec
triąues.
L ’emploi de 1’air comprime pour 1’abattage est
au siege Nord generalise.
La chaufferie comporte une batterie de 10 chaudieres de 92 m2 de surface de chauffe et pression de
10 atmospheres.
E xtraction journaliere . . 1 350 tonnes.
Personnel ouvrier . . . .
1 800 hommes.
II. Mine de Bielszowice.
Puits Kościuszko i Korfanty.
La mine de Bielszowice est ouverte depuis une
yigtaine d’annees.
ploitee sur un ąuart environ de 1’etendue des travaux
avec rem blayage hydraulique. Le roulage est assure
par des locomotiyes a benzol.
La chaufferie comprend 14 chaudieres de 70 m2
de surface de chauffe.
Le courant electriąue est fourni, a raison d’environ 2 000 000 000 kwt. par an, par 1’Oberschlesische
Elektrizitatswerke.
Extraction journaliere . . . 1 700 tonnes.
M ain-d’oeuvre employee . . 2 600 hommes.
III. Knurów.
La mine de K nurów est la plus recente de toutes
les mines fiscales et aussi celle dont 1’installation est
la plus moderne.
Elle est divisee en deux champs: E st et Ouest. Le
champ Est est desservi par un double siege d’exploi-
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
tation, depuis une ąuinzaine d’annees. Le champ
O uest comporte un siege simple encore en cours d’installation.
a. - Puits „św. Piotra et Paw ła“.
Les deux puits du siege E st portant les noms de
św. P iotra et św. P aw ła. Ces puits possedent chacun
deux compartiments d’extraction.
couches exp!oitabIes d’une puissance totale de 19 me
tres.
La couche la plus elevee dans la serie, d’une puis
sance de 5,50 environ correspond probablem ent a la
couche Antonie de Bielszowice. Le roulage au fond
a lieu dans les galeries principales par locomotives
electriąues.
La production journaliere s’eleve a 1 600 tonnes,
Na dole, w kopalni Wyzwolenie podczas zwiedzania przez Pana Prezydenta Rzeczypospolitej.
Sous terre, pendant la desoendee du Prśsident de la Republiąue (mine Wyzwolenie).
Unter Tage wahrend der Besichtigung- des Herm) Prasidenten im Bergwerk Wyzwolenie.
Św. P aw ła est le puits principal d’extraction, św.
P io tra est utilise comme puits de retour d’air, pour la
descente du personnel et des m ateriaux et egalement
partiellem ent pour l’extraction.
Le puits św. P aw ła est eąuipe avec deux machines
a vapeur tandem jumelees. Les cages ont 4 etages et
2 beerlines par etage.
Le puits Pierre-św . P iotra possede un ventilateur
R ateau de 8 000 m3 par minutę.
Le gisement exploite a K nurow -Est possede 9
le personnel a 4 400 ouvriers, non compris les ouvriers
de la cokerie.
Le chaufferie se compose d’une batterie de 16
chaudieres d’une surface de chauffe totale de 3 300 m2;
pression de 12 atmospheres, surchauffe a 300 degres.
La mine de K nurów possede une centrale electrique composee de 2 turbo-alternateurs de 4 000 kw. de
puissance totale a 2 100 volts.
Le complement necessaire a la consommation d"e
K nurów est fourni par le reseau de fOberschlesische
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Elektrizitatswerke sous la tension de 6 000 yolts ramenee pour utilisation a 2 100 et 500 volts.
Le triage comporte un criblage a sec et un lavoir
lavant les menus 0,70.
La mine de K nurów produit un bon charbon a
coke.
Les 4 /5 environ de la production sont traites par
la cokerie attenante a la mine. Le reste est livre a diyerses usines a gaz de Pologne.
La cokerie comprend 4 batteries de 60 fours chacune, ce qui en fait 1’installation la plus im portante
de la Haute-Silesie polonaise.
b. - Puits „Foch“.
Un seul puits, qui a reęu la denomination de
,,Foch“ , a pu etre fonce jusqu’a la rencontre du groupe
des Saattelflóze.
Le fonęage du deuxieme puits fut arrete par la
rencontre de sables mouvants.
Le puits Foch a une profondeur de 550 metres.
II est relie par un travers-banc au siege Est a 1’etage
de 450 metres.
Dans les differentes couches des travaux encore
peu devel-oppes sont en preparation.
Institutioos de prevoyance.
En dehors des charges sociales prescrites par la
loi il y a lieu de signaler les efforts faits par 1’administration des mines locales pour augm enter le bien
etre de ses ouvriers:
a) En tout premier lieu apparaissent les maisons
ouyrieres. Les difficultes de logement ont de tout
temps existe en Haute-Silesie, mais elles furent considerablement aggravees par 1’augmentation du per
sonnel employe dans les mines apres la guerre.
La mine de Król dispose de 192 maisons ouyrieres
com portant au total 1 246 logements. Sur ce chiffre,
112 maisons ont ete construites au cours des deux der-
Nachdem Obrschlesien an Polen angegliedert
w orden w ar, iibernahm die Republik ais Eigentum unter Anderem auch die Bergw erke ehemals dem Preussischen Fiskus gehórend. Das Grubenfeld der nun Polen
zugekommenen Bergw erke stellt sich auf 35 320 000
ha., der Kohlenreichtum der Bergw erke umfasst ca.
9 Milliarden Tonnen. Das ehemalige Fiskuseigentum
w urde der Gesellschaft „Polskie Kopalnie Skarbowe
nieres annees. Dans le meme laps de temps, 90 mai
sons ont, en outre, ete acquises par les mines, et 12
prises en location. De grosses sommes ont ete affectees a la mise en etat de ces 102 maisons.
Enfin 5 dortoirs avec, au total 400 lits, sont mis
a la disposition des ouvriers celibataires ou de ceux
dont le foyer, trop eloigne, ne perm et pas le retour
journalier a la maison.
A Bielszowice il existe 110 maisons ouyrieres
com prenant au total 444 logements, 7 maisons de 4
logements chacune sont, d’autre part, en voie d’achevement.
A Knurów, une colonie moderne, construite de
1903 a 1913, m et a la disposition des ouyriers 771
logements repartis en 136 maisons.
Les logements des mines presentent sur les loge
ments prives de tres serieux avantages, tels que bon
entretien constant, eau et eclairage gratuits, dependances perm ettant 1’eleyage du petit betail et de la
yolaille, enfin jardin et souvent champ de culture attenant au logement.
L ’administration des mines entretient, d’autrc
part, des cantines et s’est meme chargee, au cours des
dernieres annees, du ravitaillement du personnel en
pomnes će terre.
Dans le meme esprit, une blanchisserie a ete installee a Król.-Huta ou, dans laquelle, les ouyriers
peuvent faire blanchir leur lingę m oyennant une faible
retribution.
Des creches, ecoles maternelles, menageres, ou
de preparation professionnelle, organisees par les mines
reęoivent des enfants de tout age, tandis que des cours
de langue polonaise ont ete institues pour les adultes.
Enfin, une aide appreciable est pretee aux societes
sportiyes et musicales formees par le personnel.
En septembre 1922 a ete celebree la tete des mineurs au cours de laquelle eut lieu le baptem e des puits.
A cette occasion plus de 500 m ontres furent distribuees
aux plus anciens ouyriers des mines fiscales.
na Górn. Śląsku“ A. G., Pachtgesellschait verpachtet.
Der Sitz der Gesellschaft ist Królewska Huta.
Die Forderung der genannten B ergw erke belauft
sich auf ca. 3 Millionen Tonnen Steinkohlen jahrlich
und m acht demnach den zehnten Teil der gesamten
Steinkohlenfórderung der W ojewodschaft Schlesien
aus.
Belegschaft: 17 500 Arbeiter. Augenblicklich sind
3 Bergw erke im Betrieb.“TiTKról.-Huta, Bielschowitz
und Knurów.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Beschreibung der Bergwerke.
Grube „K ról“ .
Die Grube ,,Król“ ist die alteste der zu den „Pol
skie Kopalnie Skarbow e" gehórenden Gruben, ist seit
125 Jahren im Betrieb. Die bisherige Fórderung betra g t 100 Millionen Tonnen Steinkohle. Die vorhandenen Flóze umfassen wahrscheinlich 300 Millionen
2 Millionen Tonnen jahrlich. Belegschaft 10 000 Arbeiter. Mithin ist die „Król“ Grube die grósste in
Oberschlesien. Jede von den Gruben hat einen Hauptfórderschacht, die alle Aufbereitungsanlagen und eige
ne Schmalspurbahnanschlusse besitzen. Der jahrliche
V erbrauch an elektrischer Energie ist 25 Millionen
Kw. Der ganze Bedarf w ird durch die Oberschlesischen elektrischen W erke in Chorzów gedeckt.
G rupa uczestników zjaz.au P a n a Prezydenta n a kopalni Wyzwolenie.
Grouppe pendant ia descente du Presidenit de la Republiqup.
G ruppe d er T eilnehm er der H m ab fah rt des P rasid en ten der R epublik auf dem Bergwerrk W yzwolenie.
jT_rLn-n_ri_ri_rLr L_ruuT_r
Tonnen. Die Grubenflache umfasst 2 500 ha, und liegt
hauptsachlich unter der S tadt Królewska H uta und
den Gemeinden Łagiewniki, Chorzów, Świętochłowice
und Nowe Hajduki. Die „Król“ Grube besteht aus
vier selbstandigen Schachtanlagen und zw ar aus dem
Ostfeld, (Święty Jacek Grube), aus dem Siidfeld,
(Piast Grube), aus dem W estfeld (B arbara Grube) und
aus dem Nordfeld (W yzwolenie Grube). Fórderung
A) Św ięty Jacek-Grube.
Die beiden H auptschachte der Grube sind 168 m.
tief, und w erden durch Zwillingsdampfmaschinen betrieben. Der dritte Schacht w ird durch einen elektri
schen Aufzug betrieben. Die tagliche Fórderung betra g t 3 000 Tonnen, bei einer Belegschaft von 4 500
Arbeitern. Der Kohlenabbau w ird in den Flózen Ger
hard, Heinzmann und im Sattelflóz betrieben, wobei
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
yorw iegend komprimitierte Luft angew andt wird.
Ausserdem besitzt die Grube eine Brikettfabrik mit
einer Jahresproduktion von 90 000 Tonnen. Die Kesselanlage umfasst 16 Dampfkessel, je 78 qm. Feuerungsflache und 6x/2 Atmospharen Druck.
B) Piast-G rube.
Besitzt 2 Fórderschachte 159 m. tief und w ird
durch Zwillingsdampfmaschinen betrieben. Die oberen Schichten sind meistens erschopft. Um den kostspieligen Tiefabbau zu vermeiden, teufte m an einen
neuen Fórderschacht auf der Grenze des Grubenfeldes
bei Domb ab. Der neue Fórderschacht hat die geforderte Kohle von den Tiefschichten zur H auptabbauschicht zu transportieren. Die Befórderung der abgebauten Kohle wie auch der Belegschaft unter Tage zu
den Schachten erfolgt durch eine elektrische Kleinbahn,
5 km. lang. Die tagliche Fórderung betragt 1050 T on
nen. Die Belegschaft umfasst 1500 Mann.
C) B arbara-G rube.
Die beiden Schachte sind 189 m. tief. Die Grube
ist neuzeitlich eingerichtet, besitzt Aufziige mit elektrischen- und Dampfantrieben, Seilfórderanlagen, eine
Anlage fiir Herstellung von fliissiger Luft usw. Sie
gehórt zu den wenigen Gruben, auf der fliissige Luft
ais Sprengstoff angew andt wird. Es w erden auch
Pressluftham m er und elektrische Bohrmaschinen an
gew andt. Die veraltete Dampfkesselanlage w ird letztens durch eine elektrische Anlage ersetzt. Tagliche
Fórderung 1 600 Tonnen. Belegschaft 2 200 Mann.
D) Grube W yzwolenie.
Ist die jiingste der vier zu dem B ergw erk KrólGrube gehórenden Gruben. Die Abteufung begann
erst im Jahre 1900. Die beiden Fórderschachte der
Grube sind 280 m. tief und w erden durch DampfAufzugmaschinen betrieben.. U ntertage erfolgt die Be
fórderung durch elektrische Lokomotiven. Belegschaft
1800 Mann. Tagliche Fórderung 1950 Tonnen.
II. Bielszowice.
Schachte Kościuszko u. Korfanty.
Der Abbau erfolgt seit ca. 20 Jahren. Tagliche
Fórderung b etragt 1 700 Tonnen. Die Belegschaft
umfasst 2600 Mann. Der Strom verbrauch betragt 2
Millionen Kw. jahrlich, aus den Oberschlesischen elektrischen W erken in Chorzów. Bei der Grube existiert
ausserdem eine kleine elektrische Anlage.
III. Bergwerk Knurów.
Das Bergw erk K nurów ist das jiingste, und daher
besitzt es eine durchaus neuzeitige Einrichtung. Das
B ergw erk besteht aus 2 Doppelgruppen, dem alteren,
an 15 Jahre tatigem Ostfeld, (St. P eter- u. Paulsgrube)
und dem W estfeld (Foch-Grube).
Der H auptfórderschacht ist der St. Paulschacht,
in welchem 2 Aufziige tatig sind. Der St. Peterschacht
w ird hauptsachlich fiir Kabelwinden, Aufziige, M aterialienbefórderung und B ew etterung benutzt. Der St.
Paulschacht w ird durch 2 Zwillingsdampfmaschinen
betrieben. Im St. Peterschacht ist ein Ventilator, S y
stem R ateau mit einer Leistung von 8 000 cbm. eingebaut. Die tagliche Fórderung betragt 1600 Tonnen
bei einer Belegschaft von 4400 Arbeitern. Die elektrischen Anlagen bestehen aus 2 Turbo-Dinamos von zusammen 4 000 Kw. Das B ergw erk umfasst auch eine
Koksanstalt aus 240 Koksófen bestehend. Die Koksanstalt yerbraucht 4 /5 der Fórderung. Es w ird auch
hauptsachlich Flammkohle und Gaskohle gefórdert.
Die letztere w ird fiir Industriezwecke, H ausbrand und
auch fiir Eisenbahndienst verw endet.' In der Koksan
stalt w erden ais Nebenprodukte Teer, Benzol und
schwefelsaures Amoniak gewonne.
W ohlf ahrtseinrichtungen.
Die W ohlfahrtseinrichtungen iibertreffen weithin
das gesetzlich vorgeschriebene Mass. Die-Einrichtungen umfassen eine Reihe von A rbeiterhausern. Die
Wichtigkeit der Arbeiterhheime ist desto grósser, da
in der Nachkriegszeit die Hóhe der Belegschaft stark
gestiegen ist. Das B ergw erk Król disponiert iiber 192
Arbeiterhauser bestehend aus 1246 W ohnungen. In
den letzten 2 Jahren w urden 112 W ohnungen neu gebaut, 90 H auser gekauft und 12 gepachtet. Fiir ledige
Arbeiter, dereń standiger W ohnort von der Grube
w eiter entfernt ist bestehen 5 Arbeiterheime mit 400
Schlafplatzen. In Bielszowice sind 110 A rbeiterhauser
mit 444 W ohnungen. Der Bau von 7 w eiteren Arbei
terhausern w ird demnachst beendet. Die Arbeiterkolonie in Knurów ist neuzeitig und auf Grund eines einheitlichen Planes errichtet. Sie besteht aus 136 Hau
sera (771 W ohnungen) die in den letzten 10 Vorkriegsjahren erbaut wurden. Die Regelung der W ohnungsfrage ist von grósster Bedeutung und w irkt viel dazu,
um der Gesellschaft einen guten und standigen Arbeiter-Stam m zu sichern. W ir lassen eine Reihe von anderen Anlagen, die den H aushalt des Arbeiters fórdern
sollen unerw ahnt. Ein jedes Haus hat einen Gar ten,
dereń Gesamtzahl 3000 ist. Ausserdem bebauen die
Arbeiter ca. 1100 ha. von den W erken gepachtetes
Land. Es w ird grósste Aufmerksamkeit der Schulunterziehungsfrage gewidmet. Kleinkinderheim, Sauglingsheime, allgem. U nterrichtskurse fiir Beamte, eine
vorbereitende Bergschule w erden von den Polskie Ko
palnie Skarbow e unterhalten. Es w ird auch erhebliches fiir die Fórderung des Sportes, der Musik und
des Gesanges in der Belegschaft von der V erw altung
getan.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZE SZ Y T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM
a
i
w Strzybnicy (Górny Śląsk)
Spółka dzierżawna, Tarnowskie Góry — Spółka Akcyjna.
4
*s
i
£
I;£
■w s
CT
•*
1
■4*
1
±* ¥
a r%i
•i'*
•*< i
•« i i
i:s1
-1T
rai
s
i
3f
■SC
■*1 Tir1
M
ń
I
-M I
-li
$
■«
•*<
*<
1
i
a
s
2^
Fonderie Fiscole Polonaise
de Strzybnica (H-te Silesie)
Societe Fermiere de Tarnowitz — Societe Anonyme.
P o lsk a Huta S k a rb o w a O łow iu i Srebra w Strzybnicy p rzejęta była
w dniu 22. czerw ca 1922, w dniu zajęcia przez W o jsk a Polskie, n a w łasność
Rzeczypospolitej i objęta w p o siad an ie od p ru sk ieg o fisk u sa przez Rząd Polski.
Do 16. m a rc a 1923 prow ad zo n a była jako przedsiębiorstw o państw ow e i z ram ien ia
R ządu kierow ał H utą Inż. W acław M akow ski.
Od 16. m a rc a 1923 h u tę objęła spółka d zierżaw n a p od w yżej p o d a n ą firm ą. K apitał
spółki składa się w połow ie z k a p ita łu rządow ego — w połow ie z p ry w atn eg o
k a p ita łu francuskiego (M ineraux et M etaux Paryż).
R ad a nad zo rcza składa się z przedstaw icieli Rządu i k ap italistó w fran cu sk ich .
P rezesem Rady na p rzeciąg lat trzech jest z ram ien ia Rządu Inż. Jó zef K iedroń,
szef d e p artam en tu Ś ląskiego M in isterstw a P rzem y słu i H andlu.
W iceprezesem jest P. Robellaz, francuz.
D yrekcja składa się
z Inż. A n to n ieg o K am ień sk ieg o , byłego M in istra oraz Inż. K lem en sa M ulcay.
P ro d u k cja h u ty : O łów , znanej w szechśw iatow ej m arki „ T a rn o w itz ",
srebro,
g lejta o ło w ia n a
k w as siarcza n y
R obotników h u ta p o siad a 500.
Zbyt h u ty — przew ażnie zagranicę.
rii
2
Adr. telegr.: T arn o ferm e Strzybnica. — T elefo n : T a rn o w sk ie G óry (T arnow itz) Nr. 12.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Ze zbiorU:Ic\ P r i y h y l8k
P IsK d ry
d
h i a
9.
Spółka akcyjna
Nowy Bytom.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZESZY T POŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM
„FRIEDENSHUTTE“
Spółka
H utę w ybudow ano w roku 1840. Z początku skła
dała się ona tylko z w ielkiego pieca oraz budynków po
bocznych. W ielki piec obsługiw ała 50 konna dm uchaw a
0 niskiem ciśnieniu i cylinder p a ro w y 36 ” oraz cylinder
w ia tro w y 6 0 ” . M aszynę obsługiw ały trz y k otły pa
row e. H uta posiadała
kuźnię
stolarnię
jeden budynek m ieszkalny dla urzędników i
d w a dla robotników .
H uta rozw ijała się stopniow o z m ałych początków ,
aż w z ro sła do dzisiejszej w ielkości.
W iełki piec d o starczał rocznie 30.000 ctn. surów ki
1 przodow ał w produkcji w szystkim w ielkim piecom
koksow ym G órnego Śląska, jak to w y n ik a z poniższego
zestaw ienia na rok 1846:
T abela I.
. 30.000 ctn.
1. Friedenshiitte
. . .
2. H uta L a u ry ..................... . 25.000 ?>
25.000
A ntoniny . . . .
3. „
M a r j i ..................... . 23.000
4. „
E intracht . . . . . 22.000
5. „
K rólew ska . . . . 21.000
6. „
F a l v a ..................... . 12.500
7. „
H ohenlohe’go . . . 11.500
8. „
H utę założyli i w ybudow ali o b yw atele bytc
W dniu 12. sierpnia 1851 r. nabył hutę od jej do
tychczasow ego w łaściciela M. F riedlandęra, w ra z ze
w szystkim i budynkam i, m aszynam i, w a rsztatam i, posia
dłościam i i t. d. Andrzej hr. R enard z W ielkich S trzelec,
k tó ry hutę rozbudow ał i pow iększył. W y b u d o w ał on
drugi w ielki piec w ra z z odpow iednim i urządzeniam i,
w sta w ił 70-konną m aszynę p a ro w o -w ia tro w ą w ysokiego
ciśnienia i urządził instalację pieca koksow ego z 28 pie
cami koksow ym i.
W dniu 30. listopada 1855 r. sprzedał hr. R enard
hutę tą leśno-hutniczo-górniczem u to w a rz y stw u „Min e rw a “.
T o w a rz y stw o to ukończyło w roku 1856 in
w esty cje, rozpoczęte p rzez poprzedniego w łaściciela,
w y b u d o w ało trzeci w ielki piec, instalow ało stukonną
m aszy n ę o w ysokiem ciśnieniu, w y sta w iło c z w a rty dom
m ieszkalny dla robotników i dodało dziesięć now ych
pieców koksow ych.
W następnych dw óch latach pow ięk szy ły się za
k ład y do tego stopnia, że sk ład ały się już z sześciu w iel
kich pieców , posiadających najw iększe w y m ia ry w śró d
pieców górnośląskich.
Instalacja m aszyn dm uchadłow ych (jedna m aszyna
o niskiem ciśnieniu i trz y o w ysokiem o łącznej sile 400
P. S.) urządzono w ten sposób, że m aszyna o niskiem
ciśnieniu pędzona b y ła p arą, uchodzącą z dw óch m aszyn
o w ysokiem ciśnieniu; jedyne w ó w czas w tym rodzaju
urządzenie na G órnym Śląsku. K otłow nia posiadała 18
kotłów p aro w y ch z paleniskiem bezpośredniem . Kok
91
99
ii
99
99
akcyjna w Nowym Bytom iu G. Śl.
sow nię rozbudow ano w całości do 44 pieców i rozsze
rzono o 10 fundam entów piecow ych.
R obotnicy huty k o rzy sta ją z dobrodziejstw zw ią
zku gw areckiego, urzędnicy posiadają fundusz e m e ry
talny dla urzędników i w dów . — W roku 1857 produko
w a ła huta już 130.686 ctn. żelaza surow ego, ilość naj
w ięk szą ze w szy stk ich p ry w a tn y c h hut G órnego
Śląska.
W roku 1871 w lutym założono „O berschlesische
E isenbahn-B edarfs A .-G.“ (zw ane w skróceniu „O berb e d a rf“), k tó re nabyło — „F riedenshutte“ od „Minerw y “. — W spraw ozdaniu za p ierw sz y rok adm inistra
cyjny w ym ienionej dopieroco Spółki zaznaczono, że za
k ład y w y m ag ają zap row adzenia now oczesnych u rz ą
dzeń i p rzek ształcen ia i odpow iednio do tego w y tę ż y ły
z ak ład y w następnych latach sw e siły, aby dopiąć w y
tkniętego celu.
Ju ż w roku 1871 dostaw iono w ielki piec, a w roku
1872 postanow iono zupełną przebudow ę w ielkich pie
ców i w y staw ien ie w m iejsce sześciu pieców m niejszych
rozm iarów , c z te ry now e w iększe piece o łącznej pro
dukcji rocznej 40.000 ton surów ki.
P o d czas gdy w y so k o ść sta ry c h pieców w ynosiła
około 11 m., w y so k o ść now ych pieców b y ła 16 m. (dzi
siejsze w ielkie piece m ają już 23 m. w ysokości).
K ry z y s gospodarczy, w y w o ła n y w ybuchem w ojny
w roku 1870 zaciężył bardzo na przem yśle żelaznym .
B udow a pieców postępow ała powoli, lecz w y trw a le
naprzód.
W roku 1880 b y ły już czynne trz y w ielkie piece,
a urządzenia m aszynow e dostosow ano do now oczesnych
w ym ogów i znacznie je pow iększono. R ów nocześnie
przebudow ano c z w a rty w ielki piec dla produkcji rocz
nej 14.000 ton. G azy w ielkopiecow e kierow ano po części
pod kocioł p arow y, gdzie słu ż y ły do w y tw a rz a n ia p ary ,
częściow o zużyw ano takow e w rurach rozdw ojonych.
P iec 4-ty uruchom iono w tym sam ym roku, od
dano te ż w ty m roku do użytku płuczkarnię w ę g la oraz
rozszerzono koksow nię do 120 kom ór.
R ok 1883 m iał dla dalszego rozw oju zakładów roz
strz y g a ją c e znaczenie. Św iadom ość, że stal i żelazo
zlew ne zastąp ią w przy szło ści w w iększej ilości p ro
duktów żelazo pudlow e oraz w y so k o ść produkcji, m o
żliw a w w y tw ó rc z o śc i stali i żelaza zlew nego o w iele
w y ższa, niż p rzy pudlow aniu, skłoniły w łaścicieli do po
w zięcia decyzji w y b u d o w an ia w ielkiej stalow ni.
N ow e z ak ład y uruchom iono już dnia 17. listopada
1884 roku.
R ów nocześnie
w ybudow ano
fab ry k ę
sm oły
i am oniaku.
Usilna p rac a około rozbudow y zakładów , tr w a
jąca w ięcej jak dziesięć lat doznała w czerw cu 1887 r.
nagłej i nieszczęśliw ej p rze rw y . W nocy z dnia 24. na
25. cz erw c a w y le c ia ła w pow ietrze w skutek eksplozji
kotłow nia w ielkich pieców w ra z z 22 kotłam i górnym i
Koksownie — Kokereien.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
„F R I E D E N S H U T T E “ Spółka
i 44 dolnymi. Dziesięciu zabitych i 55 w ięcej lub mniej
rannych padło ofiarą tej k atastrofy. S padające żarzące
się cegły w znieciły pożar w w ielu budynkach. Znisz
czały kom pletnie cz te ry robotnicze budynki m ieszkalne,
dw ie w ielkie stajnie, dw a m ag azy n y i budynek dla m a
szyn dm uchadłow ych.
S padające części kotłów uszkodziły znacznie w iel
kie piece II i IV, dach lejarni, ram pę do w y ła d o w y
w ania rudy i w szy stk ie przew o d y m iędzy kotłow nią
a w ieikiem i piecami, ogrzew acze w iatru, przew ody ga
zow e i w iatro w e.
W ytężonej energji ów czesnego generalnego d y
rek to ra zaw dzięczać należy w y staw ien ie w ciągu nie
wielu m iesięcy potrzebnych now ych budynków i pod
jęcie now ego ruchu.
T abela II.
P ro d u k cja żelaza surow ego
Z tego Friedenshiitte
na G órnym Śląsku
w ypro d u k o w ała
w roku
ton
ton
1872
295.000
15.400 =
5,3%
1882
383.000
34.893 ■== 9,1%
1892
471.000
5 9 .7 2 3 = 12,7 %
akcyjna w Nowym Bytomiu G. Śl.
1902
685.000
161.495 == 23,6%
1912
1.048.000
250.050 = 23,8%
T akże i w produkcji stali surow ej zajm uje huta
p ierw sze m iejsce.
„F ried en sh u tte“ należy do koncernu „ O b e r
schlesische Eisenbahn B edarf A. G.“
K oncern ten obejm uje następujące z a k ła d y :
1. Zakłady hutnicze „Friedenshiitte“ Sp. akc. w Nowym
Bytomiu.
Stalownie i walcownie,
Zakłady koksowe,
Fabryki produktów ubocznych.
2 . Zakłady Huldżyński w Gliwicach
Z ak ład y Siem ens — M artinow skie
O dlew nie żelaza i stali
T łocznia i w a rs z ta ty
3. Zakłady rur stalow ych w Gliwicach
W alcow nie rur spaw anych i bez szw u
O bcynkow nie
4. Zakłady hutnicze Zawadzki
W alcow nie żelaza sztabow ego
K uźniarka z w ykrojam i
33
W
rt
o
w
z
w
3
C
H
H
W
N
H nC
*S
O
t»
c/>
•M
%
sr
w
w*
'S
-is
R5
Z
i
Cd
o
i.
s
P
c/>
H u ta wielkopiecowa — Hocliofenanlage.
*0
X)
N
n
w
ot
n
L
n
o
s
k!
z
o
2 >
rt
t™1
o
o
50
O
<j>
r
>
(D
Pt
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
W arsztaty kolejek polowych
Fabryka zwrotnic
Fabryka pojazdów
5. Odlewnia żelaza Colonnowska
,
6. Kopalnia w ęgla kamiennego „Friedensgrube“
7. Kopalnie rudy żelaznej w Czernej (Małopolska)
8. Kopalnie rudy żelaznej w Tarnowskich Górach
9. Kopalnie rudy) żelaznej Marksdorf (Markusovce, Cze
chosłowacja).
Kapitał akcyjny w ynosi 300 miljonów marek.
W całym koncernie pracuje około 35 000 urzędników
i robotników.
N ajw yższy stan produkcji rocznej stali surowej
w ynosił 500 000 ton.
W ytw órczość Koncernu:
S urów ka, koks, am oniak, benzol, dziegieć, oleje
smolne, żużle, fosfatow e, bloki elektr., „T hom as11-, „Siem en s“-, „M artin11-, niklow o-stalow e, b ry ły płaskie su
ro w e i w alcow ane, żelaza płaskie, płaskow niki, szerokie
żelazo form ow e w szelkiego rodzaju do 550 m m w y so k o
ści chodnicow ej, szy n y norm alnotorow e, do kolejek polowycH i kopalnianych, progi, złączki, p ły ty podkładow e,
p ły ty sprzęgow e, blachy grube, blachy k arbow ane, bla
chy średnie, blachy cienkie, blachy w y tłac z a n e, blachy
row kow ane, blachy do prądnic, do tran sfo rm ato ró w
i inne blachy specjalne, żelazo uniw ersalne, żelazo s z ta
bow e, taśm ow e, kantow e, żelazo teo w e (T-E isen), ceow niki (U-Eisen) i w szelkie inne żelaza przekrojow e,
ru ry spajane i bez szw u dla w szystkich celów .
Specjalności: M aszty rurow e, w ęże ru ro w e, ru ry
kołnierzow e i w iertnicze, na zimno ciągnione ru ry s ta
lo w e , ru ry w odne dla m ary n ark i, ru ry dla lokom otyw
i kotłów , ru ry ocynkow ane, rurociągi w ysokiego ciśnie
nia — ru ry kołnierzow e z kutego żelaza, balony bez
szw u do w szelkiego rodzaju gazów jak k w as w ęglow y,
tlen, w odór, dęte przedm ioty bez szw u, ram y autom o
bilow e i inne części w y tłac z a n e do budow y autom obili,
ru ry do sprzęgieł K ardana.
O kucia do budow y w agonów , blachy puklaste, dna
ok rąg łe i k w a d ra to w e, płaskie i w głębione.
W y ro b y kuźnic i tłoczni jako to osie do w o zó w ko
lejow ych, obręcze do kół, tarc ze do kół, ro z e ty kołow e,
kom plety kołow e.
K ute k a w a łk i o najcięższej w adze, w a ły (zw ykłe
i w y d rążan e) do budow y o k rętó w i m aszyn, pierścienie
bez szw u kan to w e i płaskie do śred n icy 3 000 mm., kute
kule stalow e.
Specjalności z żelaza lanego szarego: S z tab y
ru szto w e stalow o-żelazne i z tw a rd e g o odlew u, odlew y
stalow e do najcięższych sztuk w stanie surow ym i obro
bionym , żelazo lane odw ęglone w szczególnie m iękkiej,
nadającej się do kucia jakości.
Zakłady siostrzane:
1. Tow. Akc. „Ferrum“ w Zawodziu obok Katowic
Z ak ład y spajania rur, kotłow nia, budow a a p a ra
tów , odlew nia form stalow ych, fabrykacja osi do
w o zó w ciężarow ych, śru b y , m u try i nity.
2. Otto Jachman T ow . akc. Berlin-Borsigwalde
O dlew nia żelaza i m etali,
P r a s y hydrauliczne,
Kuźnie i fa b ry k a śrub,
O dlew nia stali.
3. „Friedenshiitte“ T. z o. p. Materiałów dla polnych
i w ąskotorow ych kolejek, Berlin W . 35, am K arls
b ad 16.
S zy n y , gotow e to ry , zw rotnice, obrotnice, pom o
sty przesuw ane, w ózkow e tarcice, w ózki w y w ro
tow e, w indy, lokom otyw y, pogłębiarki, w ózki ko
palniane, sam o w y ład o w acze, w o z y pom ostow e,
cegielniane w ózki piętrow e, w ózki dw ukołow e
i inne w ózki specjalne.
U działy:
O berbedarf posiada w iększość akcji T. A. huty
1.
D on n ersm ark a (D onnersm arkhiitte A. G.) z obszernemi pokładam i w ęglow em i, piecam i w ysokiem i, fa
b ry k ą m aszyn, odlew nią odlew ów m aszynow ych,
odlew nią ru r, kotłow nią, zakładem budow ą m o
stó w i t. d.
W iększość akcji „K arlshutte“ w A ltw asser
2.
w W aldenburskiem , po k ład y w ęglow e, odlew nie że
laza, fabryki m aszyn, w a rs z ta ty konstrukcyjne, z a
k ład y so rtow ania w ęgli i t. d.
Kopalnie Kulmiz, W aldenburg, kopalnie w ęgla
3.
kam iennego, koksow nie i w y tw ó rn ie p ro d u k tó w
ubocznych.
V ereinigte H olzindustrie, W ro c ła w z filjami.
4.
P ozatem posiada to w a rz y stw o jeszcze inne
m niejsze udziały w różnych przedsiębiorstw ach.
„ F ri@ d e n s h iitte “ Spółka akcyjna w Nowym Bytomiu.
Die Friedenshiitte w u rd e im Ja h re 1840 erbaut.
Sie bestand anfanglich aus einem Hochofen nebst Nebengebauden. D er Hochofen w urde durch eine 50-pferdige
N iederdruck-G eblasem aschine und einem D am pfzylinder
von 36 ” und einem G eblasezylinder von 60 ” b e
trieben; die M aschine w u rd e von 3 D am pfkesseln
bedient. Es w a re n ferner vorh an d en :
1 S chm ied ew erk statte
Gisernia — Giesshalle.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZESZY T POŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM
„F R I E D E N S H U T T Eu Spółka
1 Tischlerei
1 B eam tenw ohnhaus und
2 A rbeiterw ohngebaude.
Die Friedenshiitte hat sich also aus ganz kleinen
Anfangen bis zu ih rer heutigen G rósse entw ickelt. D er
Hochofen lieferte jahrłich 30 000 Z tr. Roheisen und
stand dam it an der Spitze aller K okshochófen O berschlesiens, w ie aus der folgenden U bersicht fiir das
Ja h r 1846 h e rv o rg e h t:
Die E rb au er und G riinder der Friedenshiitte w a re n
B euthener B urger.
Am 12. A ugust 1851 w urde die F riedenshiitte mit
allen G ebaulichkeiten, M aschinen, W erkstiltten, G rundstiicken etc. fiir 120 000 Tir. von dem dam aligen B esitzer
M. F riedlaender an den G rafen A ndreas yon R enard auf
G ross-S trehlitz v erk au ft. Vom G rafen R enard w u rd e
die Friedenshiitte ausgebaut und v e rg ró sse rt durch die
Anlage eines zw eiten Hochofens nebst Zubehor, einer
W alcow nia bałw ankow a — Blockwalzwerk.
Tabelłe I.
1. Friedenishiitte
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
. . . . .
30000 Ztr.
L a u r a h i i t t e .......................... ... 25 000
A ntonienhiitte
. . . . .
25 000
M ariahlitte
. . . . . .
23 000
E i n t r a c h t h i i t t e ..................... ... 22 000
Konigshiitte . . . . . .
21 000
F a l v a h i i t t e ..................... . 1 2 500
H o h e n lo h e h iitte ..................... ... 11 000
„
„
„
„
„
„
„
70-pferdigen H ochdruck - G eblase - D am pfm aschine und
einer K oksofenanlage von 28 Koksófen.
Am 30. N ovem ber 1865 y e rk au fte G raf R enard die
Friedenshiitte an die F o rst-, H iitten- und B ergbaugesellschaft „M inerva“ .
Die G esellschaft „M inerva“ beendete im Ja h re 1856
die vom V orbesitzer begonnenen B auten der F ried en shiitte, erbaute den 3. Hochofen, stellte eine 100-pferdekraftige H ochdruckm aschine nebst Zubehor auf, e rrichtete ein viertes A rbeiterw ohnhaus und baute 10 neue
Koksófen. In den folgenden zw ei Jahren w u rd e die
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ganze Anlage d e ra rt v e rg ró sse rt, dass sie nun aus 6
Hochofen bestand. D iese h atten die gróśsten Dimensionen unter den oberschlesischen Hochofen. Die Geblasem aschinenanlage (1 N iederdruck- und 3 H ochdruckm aschinen von zusam m en 400 P S ) w a r d erartig eingerichtet, dass die N iederdruckm aschine durch die abgehenden D am pfe von 2 H ochdruckm aśchinen betrieben
w u rd e, in dieser A rt dam als die einzige Anlage O b er
schlesiens. Die zu den M aschinen gehórige K esselanlage bestand aus 18 D am pfkesseln m it direk ter Feuerung.
Die V erkckungsanlage w u rd e bis auf 44 Ofen voll-
w ird betont, dass die A nlagen des W erk es einer durchgreifenden M odernisierung und U m gestaltung bediirften
und dem gem ass w a re n die folgenden Ja h re dieser
Taîgkeit in ausgedehnter W eise gew idm et. Schon 1871
w u rd e ein Hochofen neu zugestellt und im Ja h re 1872
beschlossen, die ganze H ochofenanlage des W e rk e s
vóllig um zubauen, und s ta tt der bisherigen 6 Hochofen
kleineren U m fanges m it 4 neuen grósseren Hochofen auszustatten, w elche zusam m en 40 000 Tonnen Roheisen
jahrlich leisten sollten. W ah ren d die alten Hochofen ca.
11 ni hocli w aren, bekam en die neuen eine Hóhe von ca.
W a lc o w n ia d u ża —^ jG robstręeke.
standig ausgebaut und noch m it 10 O fenfundam enten erw e ite rt. Die A rbeiter der Friedenshiitte genossen die
B egiinstigung eines K nappschaftsverbandes und die Beam ten
eines
B eam ten-W itw en-P ensionsfonds.
Im
J a h re 1857 erzeu g te die Friedenshiitte b ereits 130 686
Ztr. R oheisen, am m eisten von allen P riv ath iitten
O berschlesiens.
Am 11. F e b ru a r 1871 w urde die O berschlesische
E isenbahn-B edarfs A. G. (kurz O berbedarf genannt) gegriindet, w elche die Friedenshiitte von der M inerva
kauflich iibernahm . Im B ericht iiber das 1. G eschaftsjah r der O berschlesischen Eisenbahn-B edarfs-A .-G .
16 m. (Die heutigen Hochofen haben b ereits 23 m Hóhe).
Die w irtschaftliche K risis der 70-er Jah re lastete sehr
schw er auf der M ontanindustrie. D er A usbau der Ofen
vollzog sich langsam er, w urde aber doch fo rtgesetzt, um
fiir b essere Zeiten geriistet zu sein. Im Ja h re 1880
standen bei der Friedenshiitte bereits 3 neue grosse
Hochofen im F euer und die m aschinellen A nlagen der
B etriebe w a re n m odernisiert und v e rg ró s s e rt w orden.
G leichzeitig w u rd e der Hochofen Nr. IV auf eine jahrliche Produktionsfahigkeit von 14 000 T onnen um gebaut.
Die G ichtgase w u rd en teils unter D am pfkessel geleitet,
um dort zu r E rzeugung von D am pf y e rb ra n n t zu w erden,
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
„FRIEDENSHU TTE“
Spółka
teils dienten sie zur E rhitzung des H ochofenw indes in den
H osenróhrenapparaten. D er Hochofen IV kam im
gleichen Ja h re in B etrieb, nachdem eine K ohlenw asche
und die E rw e ite ru n g der K oksaniage auf 120 K am m ern
fertiggestellt w a r.
D as Ja h r 1883 w urde fiir die w e ite re E ntw icklung
des W erk es von entscheidender B edeutung. Die E rkenntnis, d ass S tahl und Flusseisen bestim m t seien, in
Zuk.unft fiir eine grosse Anzahl von P ro d u k ten anstelle
des P uddeleisens zu tre te n und die in der S tahl- und
F lusseisenerzeugung m óglichen, den P uddelprozess erheblich iiberlegenen Produktionsziffern fiihrten zu dem
Anzahl von G ebauden in F lam m en: vier A rbeiterw ohnhauser, zw ei grosse Stallungen, zw ei M agazine und das
G eblasem aschinenhaus w urden total ze rstó rt. D urch
um herfliegende K esselteile w u rd en die Hochofen Nr. II
und IV, das D ach der Giesshalle, die E rzab lad eram p en ,
sam tliche Leitungen zw ischen dem K esselhause und den
Hochofen, die W in d erh itzer und die G as- und W indleitungen sehr erheblich beschadigt. D er rastlo sen
E nergie des dam aligen G eneraldirektors gelang es in dessen, innerhalb w eniger M onate die erforderlichen
N eubauten auszufiihren, um den vollen B etrieb w ie d e r
aufnehm en zu kónnen.
W alcow nia grubych blach i żelaza '.uniwersalnego — G robbleche und Uni vers aleisenstreck e.
E ńtschluss, auf Friedenshiitte ein grosses S ta h lw erk zu
erbauen. D er B etrieb der neuen Anlagen w u rd e bereits
am 17. N ovem ber 1884 aufgenom m en. Gleichzeitig
w u rd e eine T e e r- und A m m oniakfabrik errichtet.
D iese in m ehr ais einem D ezenium sich fo rtg esetzt
bessernde und m ehrende A rbeit fand im Juli 1887 eine
jahe und ungliickliche U nterbrechung. In der N acht vom
24. zum 25. Juli flog die K esselanlage der Hochofen mit
22 O berkesseln und 44 U nterkesseln infolge einer Explosion in die Luft. 10 T o te und 55 m ehr oder m inder
sch w er V erw undete w a re n die O pfer der K atastrophe.
Im unm ittelbaren A nschluss an die Explosion gerie t durch herabstiirzende gltihende Ziegeln eine grosse
Tabelle II.
R oheisen-Produktion
davon F ried en sO berschlesiens
hiitte
1872
295 000 t
15 400 t =
5,3%
1882
383 000 t
34 893 t =
9,1%
1892
471 000 t
59 723 t = 12,7%
1902
685 000 t
161 495 t = 23,6%
1912
1048 000 t
250 050 t = 23,8%
Auch in der R ohstahlerzeugung steht die G esell
schaft an der Spitze sam tlicher E isenhiittenw erke.
Die Friedenshiitte gehórt dem Konzern der O ber-
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
„F R I E D E N S H U T T E “
Spółka
Piece elektryczne — Elektroofen.
/
*
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
„F R I E D E N S H U T T E “
Spółka
schlesischen E isenbahn - B edarfs - A. - G. an. D ieser
K onzern h at fólgende W e rk e :
1. H iittenw erke F riedenshiitte, S półka A kcyjna, N ow y
B ytom
(Hoch-, Stahl- und W alzw erk e, K oksanstalten,
N ebenproduktengew innungsanlagen)
2. H uldschinskyw erke G leiw itz
(Siem ens-M artinw erke, Eisen- und S tahlgiessereien, P re ssw e rk e , W e rk statte n )
3. S ta h lró h re n w erk e G leiw itz
(W alzw erk e fiir geschw eisste und nahtlose
R óhren, Y erzinkereien)
4. H iittenw erke Z aw adzki
(S tabeisenw alzw erke, G esenkschm iede, FeldbahnW e rk statte n , W eichenfabrik, F ahrzeugfabrik)
5. E isengiesserei C olonnow ska
6. S teinkohlenbergw erk F riedensgrube
7. E isenerzfórderung T arnow itz
8. E isenerzfórderung C zerna (Kleinpolen)
9. E isenerzfórderung M arksdorf (M arkusovce. TschechoSlow akai).
D as A ktienkapital b e tra g t 300 Millionen Mark. BeSchaftigt w erd en im garizen Konzern ca. 35 000 B eam te
und A rbeiter.
Die hóchste R ohstahlerzeugung des K onzerns b etru g 500 000 t in einem Jahre.
Erzeugnisse des Konzerns:
Roheisen, Koks, Am m oniak, Benzol, T eer, T eeróle,
Phosphatschlacken,
T hom as-, Siem ens-, M artin-, Nickei-, E lektrostahlblócke,
B ram m en roli und yo rg ew alzt, P latinen, B reiteisen,
Kniippel,
F orm eisen aller A rt bis 550 mm Steghóhe,
H auptbahn-, Fęldbahn- und. G rubenschienen, Schw ellen,
Laschen, U nterlagsplatten, Klem m platten,
G robbleche,
Riffelbleche,
M ittelbleche,
Feinbleche,
S tanzbleche, Falzbleche, D ynam obleche, T ransform atorenbleche und sonstige Spezialbleche, U niyersaleisen, S tabeisen, B andeisen, W inkel-, T - und UEisen, und sonstiges Profileisen,
R óhren, nahtlose und geschw eisste, fiir alle V erw endungszw ecke,
S p e z ia lita te n : R ohrm aste, R ohrschlangen, B ohr- und
Flanschenrohre, kaltgezogene S tahlrohre, M arinew a sse rro h re , Lokom otiv- und K esselrohre, yerzin k te
Róhren,
H ochdruck-R ohrleitungen,
Schm iedeeiserne R ohrflanschenj
N ahtlose Flaschen fiir G ase aller A rt, w ie K ohlensaure,
W a sse r- und Sauerstoff,
N ahtlose H ohlkórper,
A utom obilrahm en und sonstige P ressteile fiir den A utom obilbau,
K ardanróhren,
B eschlagteile fiir W aggonbau, Buckelbleche, R undund
O.uadratbóden, flach und vertieft,
H am m er- und P ressw erk erzeu g n isse, w ie Eisenbalm achsen, R adreifen, R adscheiben, R adsterne, kom plette R adsatze,
Schm iedestiicke bis zu den schw ersten G ew ichten,
W ellen auch hohl gebohrt, fiir Schiffs- und M aschinenbau, nahtlose W inkel-, Y orschw eiss- und F lachringe bis zu 3 000 m m D urchm esser, geschm iedete
Stahlkugeln,
G rauguss S pezialitaten: Stahleisen und H artguss-R oststabe, Stahlguss bis' zu den sch w ersten Stiicken,
roh und bearb eitet, T em perguss in besonders
. w eicher, schm iedbarer O ualitat.
T ochtergesellschaf te n :
A ktiengesellschaft F errurn in Z aw odzie bei K attow itz
W asserg u ss ~R óhrensęhw eissw erk, K esselschm iede,
A pparatebau. S tahlform giesserei, F abrikation von
L astw agenachsen, Schrauben, M uttern und Nieten.
O tto Jachm ann A ktiengesellschaft B erlin-B orsigw alde
Eisen- und M etallgiesserei, H ydraulisches P re s s w erk , Schm iede- und S chraubenfabrik. S tahlgiesserei.
F riedenshiitter Feld- und K leinbahnbedarfs G esellschaft
m. b. H., Berlin W . 35, Am K arlsbad 16.
Schienen, fertige Gleise, W eichen, D rehscheiben,
Śchiebebuhnen, K arrdielen, M uldenkipper, P la te a u w agen, Z iegel-E tagew agen, S chiebekarren, Aufzugsanlagen, L okom otiven, B agger, F ó rd e rw ag e n ,
S elbstentlader, Spezialw agen.
Beteiligungen:
4
Die O berbedarf besitzt die M ehrheit der Aktien
der D onnersm arckhiitte A. G. m it um fangreichen
Kohlenfeldern, Hochofen, M aschinenfabrik, G iesserei
fiir M aschinenguss, R óhrengiesserei, B riickenbau,
D am pfkesselbau usw .
x
Die A ktienm ehrheit der K arishiitte, A ltw asśer
im W ald en b u rg er Steinkohlenreyier, Eisengiesserei,
M aschinenfabrik, K o n stru ktionsw erkstatten, Kohlenaufbereitungsanlagen usw .
B erg w e rk e Kulmiz, W aldenburg,. Steinkohlengrube, K oksanstalten sow ie N ebenproduktengewinnung.
V ereinigte H olzindustrie B reslau m it einer A n
zahl von Fiiialen.
A usserdem besitzt die G esellschaft noch an d e re
kleinere B eteiligungen an yerschiedenen U n te rnehm ungen.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
STALOWNIA, HAMERNIA i WALCOWNIA
HUTY BAILDON
DAn
IfATAUlirAM! MA RADNYM
Ćl flCIfll
Widok ogóiny — Ciesamtubersicnt.
1 Stalow nia, hamernia i w alcow nia „H uta Baildona“ zawdzięcza swoją nazwę i swoje powstanie
szkockiemu hutnikowi Johnowi Baildon, który z inicja
ty w y hr. Redena położył wielkie zasługi około uru
chomienia pierwszego wielkiego pieca koksowego na
kontynencie europejskim w Gliwicach w roku 1796.
John Baildon w ybudow ał hutę Baildon w roku 1893
z licznymi piecami pudlingowymi i nadał now y kie
runek produkcji spawalnego żelaza i stali, 'k tó ra do
tychczas odbyw ała się w dym arkach i fryszerkach.
P o śmierci przeszła huta w posiadanie rodziny
patrycjuszowskiej Doms w Raciborzu, od której na
był ją w r. 1863 późniejszy radca komercyjny W il
helm Hegenscheidt i rozbudow ał na walcownię.
W r. 1887 nabyła hutę firma „Oberschlesische Eisen-
industrie Aktiengesellschaft41, która hutę wielokrotnje
przebudow ała i przystosow ała do produkcji w yrobów
specjalnych. Kilka lat później w ybudow ano najpierw
trz y piece m artynow skie, każdy o pojemności 15 ton,
w roku 1895 zaś czw arty piec m artynow ski o pojem
ności 20 ton. Produkcję w tych piecach ograniczano
z czasem coraz bardziej, a w końcu zlikwidowano zu
pełnie jako nierentującą się. Produkcji w ^ piecach
pudlingowskich zaniechano całkowicie jeszcze przed
tem. U rządzono natom iast i uruchomiono nowożytnie
urządzoną elektro-stalownię.
Budynek fabryczny tego działu produkcji ma
konstrukcję żelazo-betonową i posiada trzy piece elek
tryczne. Jeden z tych pieców jest piecem indukcyj
nym system u „Kjellin“ , dw a zfiś dalsze piece elektry
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
HUTA BAILDONA — BAILDONHUTTE, SPÓŁKA AKCYJNA.
czne lub piece łukowe zbudow ano w edług systemu
„G irod’a “ i „H eroult’a “ .
W alcownia huty Baildona obejmuje walcownię
na żelazo grube, średnie i cienkie.
H uta posiada również
walcownię blachy, w której w yrabia się cienką blachę
wysokich gatunków w w ym iarach przyjętych w
handlu.
Ponadto rozporządza huta wielkimi
zakładami dla w yrobów precyzyjnych stalowych.
Stalownia
1.
2.
3.
4.
Należy tu
w ytw órnia drągów i
drutow nia,
fabryka świdrów spiralnych, zaopatrzona w no
w ożytne m aszyny specjalne, w której w yrabia się
św idry spiralne we w szystkich żądanych roz
miarach,
w alcow nia na zimno do w yrobu
stali taśmowej dla wszelkich celów,
stali do pił taśm ow ych do metali i drzewa,
stali na brzytw y,
stali na pióra do pisania,
stali taśmowej ?lo w yrobów w ytłaczanych.
W końcu należy nadmienić o
hartow ni i zakładzie nasycania.
Firm a nosi się także z zamiarem założenia
fabryki łańcuchów.
Do badania gatunkowości stali służą w łasne
laboratorja chemiczne i fizykalne oraz instytut
dla badania siderologicznego w raz z mikrofotografią.
T rzy te zakłady badaw cze pracują równolegle
obok siebie od zapoczątkow ania produkcji aż do spo
rządzenia gotowego tow aru. W ten sposób istnieje
Stahlwerk.
w każdym czasie i kierunku kontrola cyfr kwalifikacyj
nych co do każdej dostarczonej sztuki i m aterjału.
M agazyny kontrolne z nowoczesnemi urządze
niami do ładow ania zapomocą prądu elektrycznego —
uzupełniają urządzenia huty Baildona.
W yroby huty Baildona zyskały sław ę dalekSi
poza Górnośląskim okręgiem przem ysłow ym i w y ro
biły sobie bezkonkurencyjne stanowisko na rynku
św iatow ym .
W roku 1922 w ystąpiła huta Baildon’a z kon
cernu „Oberschlesische Eisen-Industrie A. G .“ w Gli
wicach i stała się samodzielnem przedsiębiorstwem
pod firmą „H uta Baildon’a Spółka Akcyjna44 z siedzi
bą w Dębie.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
STAHL-, H A M M E R - UND W A L Z W E R K
BAILDONHUTTE bei Katowice.
«
Das Stahl-, Hammer- und W alzw erk Baildon
hiitte verdankt seinen Namen und seine Entstehung
dem schottischen Eisenhiittenmann John Baildon,
welcher bei der Einfiihrung des Betriebes des ersten
Kokshochofens auf dem europaischen Kontinent in
Gleiwitz im Jahre 1796 auf Yeranlassung des Grafen
Reden in verdienstvoller W eise tatig w ar. John Bail
don baute im Jahre 1823 die Baildonhiitte mit mehreren Puddelofen und gab hierdurch der Schweisseisenund Schweisstahlerzeugung, welche in Oberschlesien
ein vierter Martinofen von 20 Tonnen Fassung gebaut.
Der M artinofenbetrieb w urde nach und nach eingeschrankt und schliesslich ais unrentabel ganzlich aufgegeben, nachdem vorher auch der Puddeleibetrieb
Baildonhiitte vollstandig eingestellt w orden w ar.
Dagegen w urde ein modern eingerichtetes
Elektro-Stahlwerk
errichtet und in Betrieb gesetzt. Das Betriebsgebaude
dieser Abteilung ist yollstandig aus Eisenbeton her-
W
•
___
* fyc ' T ZR anf ya h& y ‘* *■■
---- :___
W alcownia —Walzwerk.
bisher in Renn- und Frischfeuern erfolgte, eine neue
Richtung.
Nach dem Tode Baildons ging die Baildonhiitte
in den Besitz der Patrizierfam ilie Doms in Ratibor
iiber, von der sie der nachmalige Kommerzienrat W il
helm Hegenscheidt im Jahre 1863 erw arb und zu
einem W alzw erk ausbaute. Im Jahre 1887 w urde sie
von der Oberschlesischen Eisen-Industrie, Aktiengesell
schaft fiir Bergbau und Hiittenbetrieb, Gleiwitz, erw orben und seitdem vielfach um gebaut und fiir die
Fabrikation von Spezialerzeugnissen eingerichtet. Es
w urden einige Jahre nach dem E rw erb der Baildonhiitte von der neuen Besitzerin zunachst drei M artinofen von je 15 Tonnen Fassung und im Jah re 1895
gestellt und enthalt drei Elektroofen. Von diesen ist
einer ein Induktionsofen nach dem System Kjellin erbaut, w ahrend zwei anderen Elektroofen oder Lichtbogenofen nach dem System Girod und Heroult erbaut sind.
Das W alzw erk der Baildonhiitte umfasst eine
Grobstrasse,
%
eine M ittelstrasse sowie
zwei Feinstrecken.
Ferner ist
ein B l e c h w a l z w e r k
vorhanden, in weclhem Qnalitats-Feinblech in den
handelsiiblichen Abmessungen hergestellt w ird. W eiter yerfligt die Baildonhiitte iiber umfangreiche
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
HUTA BAILDONA — BAILDONHUTTE, SPÓŁKA AKCYJNA.
V e r f e i n e r u n g s b e t r i e b e.
Hierzu gehort
die Stangen- und Drahtzieherei,
die mit modernen Spezialmaschinen ausgestattete
Spiralbohrerfabrik,
in welcher Spiralbohrer aus Schnella.rbeitsstahl und
v Ot jW
Ais Qualitatspriifungsanstalten dienen auf der
Baildonhiitte das chemische und physikalische L abora
torium und die siderlogische Priifungsanstalt nebst
Mikrophotographie. Diese drei Priifungsanstalten arbeiten parallel nebeneinander vom Beginn der P ro duktion an bis zur Herstellung der Fertigw are, so dass
Warsztaty mechaniczne — Yufeinerungsbttrieb.
Gusstahl in allen yerlangten Dimensionen hergestellt
werden,
das K altw alzw erk
zur Herstellung von Bandstahl fiir alle Zwecke, Me
tali- und Holzbandsagenstahl, Rasiermesserstahl,
Schreibfederstahl,
Bandstahle fiir Stanzarbeiten usw. Ferner ist die
H ar ter ei
und
Vergutungsanlage
zu erwahnen. W eiter ist der Bau einer
Kettenf abrik
in Aussicht genommen.
iiber jeden abgelieferte Stiick und M ateriał beziiglicn
der Qualitatsziffern zu jeder Zeit nach allen Richtungen hin eine Kontrolle vorhanden ist.
Kontrollmagazine mit modernen Verladeeinrichtungen mittels elektrischem Antriebe vervollstandigen
die Anlagen der Baildonhiitte.
Die Fabrikate der Baildonhiitte haben w eit iiber
das oberschlesische Industrierevier hinaus einen Ruf
erlangt und sich auf dem W eltm arkte eine gesicherte
Position errungen.
,,Im Jah re 1922 ist die Baildonhiitte aus dem
Konzern der Oberschlesischen Eisen-Industrie Aktien
gesellschaft, Gleiwitz, ausgeschieden und in die selbstandige „Baildonhiitte Spółka Akcyjna4* mit dem Sitz
in Domb umgewandelt w orden“ .
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
posiadłości przemysłowe Księcia pszczyńskiego
na
Polskim Górnym Śląsku.
Zakłady przem ysłow e ks. Pszczyńskiego znajdu
ją się w okręgu W aldenburskim (Śląsk Niemiecki),
a na Polskim G órnym Śląsku w powiecie Pszczyńskim.
Książę na Pszczynie, właściciel wolnej posiadło
ści pańskiej P szczyny uzyskał na podstawie działu w
roku 1824 w yłączne praw o górnicze w obrębie swojej
posiadłości. Kopalnie węgle kamiennego w posiadłości
pszczyńskiej, znajdujące się na południe od głównego
siodła stwierdzonych pokładów Zabrze— Mysłowice,
należą do najstarszych kopalń na G órnym Śląsku.
Pierw sze wiadomości o w ydobyw aniu i zużytko
waniu w ęgla kamiennego w obwodzie pszczyńskim
pochodzą z roku 1740. Węgiel z tych kopalni sprze
daw ano przez wiele wieków nietylko do miejscowością
położonych w obwodzie pszczyńskim, lecz także do
Mikołowa, Bielska, Białej, do Polski w okolice Oświę
cimia, później z początkiem XIX wieku szedł węgiel
furami do Raciborza, stam tąd zaś drogą wodną, do
W rocław ia, a naw et do Berlina. W ęgla używ ano po
nadto do gorzelń i cegielń.
O grom ny rozwój kopalń węgla kamiennego w
państw ie pszczyńskiem przypada na lata 1840 do
1890, w związku z rozbudowaniem sieci kolejowej
w pow stającym okręgu przem ysłow ym Górn. Śląska.
Jeżeli porów nam y produkcję w ęglow ą w księ
stw ie pszczyńskiem z wynikami, osiągniętymi w ca
łym Górnośląskim okręgu przem ysłow ym w ostatnich
20 latach, przekonam y się, że przeciętna wydajność
w ydobyw ania, przypadająca na jednego robotnika na
rok i jednego robotnika na jedną zmianę, przew yższa
znacznie przeciętne ilości, w ykazane przez W yższy
U rząd G órniczy w Katowicach. Znamiennem dla
szybkiego rozwoju górnictw a w księstwie pszczyń
skiem w tym czasie jest wprow adzenie do eksploatacji
maszyn.
Tylko zmechanizowaniu należy zaw dzięczyć m a
sow ą produkcję. Liczby w ydobycia od roku 1900 do
chwili obecnej stanow ią dowód rozpoczęcia się nowe
go okresu w produkcji, która w miarę dalszego zasto
sowania maszyn, stale się będzie podw yższała.
Rozwój produkcji wykazuje najlepiej umieszczo
ne drugostronnie zestawienie, które obejmuje również
w zrastającą z roku na rok liczbę górników.
Z załączonej tabeli graficznej w idoczny jest stały
w zro st produkcji aż po rok 1914, następnie słabe ob
niżenie się, spowodow ane wybuchem w ojny i znowu
powolne podnoszenie się linji, w yrażającej produkcję
aż do chwili obecnej.
Sprzedaży węgla dokonuje firma „ U n i t a s“
Spółka w ęglowa z ogr. odp. w Katowicach przy ul.
Pow stańców 46.
Zbyt rozciąga się głównie na Polskę, Niemcy,
Austrję i W ęgry i to po największej części dla celów
przem ysłow ych. P rz y w ysyłce w ęgla przypada prze
ciętnie:
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Rozwój produkcji węgla kamiennego w kopalniach Księcia Pszczyńskiego.
1770 |
1800
|
1855
|
1875
|
1890
|
1900
1905
|
1910
1914
|
1915
|
1917
1921
1922
Wydobycie w tonach.
4 29l|
805|
77 247| 171 2711 253 275| 413 94ó| 478 673| 1 071 99ó| 1 573 102| 1 875 934| 2 473 708| 1 895 346| 2 128 303
W ielkość załogi.
-
1
_
|
4711
1 18l|
917|
1 124|
1 684|
2 585|
4 342|
4 7 9 l|
6 813|
7 604|
9 330
1
_
|
_
| 1,8% |
1,5% |
2,2% |
1,8% |
3,1% |
4,4° o' |
Tabela graficzna.
to.
Z&00.000
2.200,000
2..Zoo.a
2.100ooo
2.000.001
igoo.ooo
1-800.000
Rozwój Przemyślu Gorniczego Księcia Pszczyńskieg o ..
5,2% |
6,1% |
o
-
Vo
Udział produkcji kopalń pszczyńskich w ogólnej produkcji w ęgla górnośląskiego.
8,4%
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
50% na grube gatunki (bryły, kostka I, kostka II i
orzech I),
30% na średnie gatunki (orzech Ib, orzech II, groch
i węgiel niesortow any),
20% na mieszane gatunki (węgiel przesiany i drobny),
10% na pył surow y, pył i węgiel łupkowy.
Na dwóch naszych szybach znajdują się nowo-
w e własnej fabryce brykietów w Dziedzicach, noszą
cej nazw ę „F abryka kamienno-węglanych brykietów
Spółka Akcyjna w Dziedzicach44. Odbiorcą brykietów
jest po największej części kolej państw ow a.
Jako m aterjału w ybuchowego do rozbijania w ę
gla używ a się znanego w Polsce i na G órnym Śląsku
miedziankitu, w yrabianego przez „Górnośląskie Fa-
cześnie urządzone płuczkarnie do sortow ania węgla.
Zbyt drobnych gatunków węgla wzmógł się b a r
dzo znacznie w ostatnich latach, a to z tego powodu,
że zakłady przem ysłowe, które używ ały dotąd dla
sw ych palenisk grubych gatunków węgla, dokonały
niewielkich zmian w urządzeniach paleniskowych, do
zw alających na użycie drobnych gatunków, co, rzecz
oczyw ista, pociągnęło za sobą znaczne obniżenie kosz
tów produkcji.
R esztę pyłu węglowego przerabia się na brykiety
bryki M aterjałów W ybuchow ych Sp. Akc. w Łazi
skach G órnych44.
Nasze zapotrzebow ania miedziankitu wynosiło
w ostatnich latach rocznie 300 000 kg.
Oprócz kopalń węgla znajdują się w księstwie
pszczyńskiem liczne w łasne cegielnie parow e, produ
kujące rocznie 20 do 25 000 000 cegieł oraz fabryka
w yrobów cementowych, w której w yrabia się rury,
płyty, pale i płaty betonow e różnych rozmiarów.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
W łaścicielem obecnym jest J a n H e n r y k XV,
książę na Pszczynie.
Generalnym pełnomocnikiem jest generalny dy
rektor dr. Nasse w Pszczynie, a jego zastępcą w prze
m ysłow ych zakładach górniczych dyrektor generalny
Pistorius w Katowicach.
Dyrekcji górniczej w Katowicach podlegają:
1. Inspekcja górnicza w Murckach (Emanuelssegen),
na której czele stoi dyrektor górniczy Floter.
2. Inspekcja górnicza w Łaziskach z dyrektorem gór
niczym dr. Ebelingiem na czele.
Inspekcja górnicza w Murckach (Emanuelssegen)
obejmuje:
1. Kop. Murcki (Emanuelssegen)
Stacja Murcki
1 200 ton
2. Szyby Bóerschacht
Stacja Kostuchna
2 1 0 0 ,,
3. Kopalnię Fiirstengrube
Stacja Kostów
700 ,,
4. Kopalnia Heinrichsfreude
Stacja Kostów
650 „
5.
6.
7.
8.
1 170
1815
850
700
Inspekcja górnicza w Łaziskach obejmuje:
Kopalnię Brade
Stacja B rada
1 200 ton 1 300
Kopalnię ,,Neugluckauf“
Stacja Łaziska
800 ,,
1 100
Kopalnię Prinzengrube
Stacja Prinzengrube
900 „
1 100
Kopalnię Heinrichsgliickgrube
Stacja Łaziska
600 ,,
825
9. Kopalnię B arbara
koło Mikołowa
100 „
185
10. Kopalnię Aleksandra
koło Mikołowa
200 „
280
Dzienna produkcja wynosi zatem na kopalniach
pszczyńskich przeciętnie 8 500 ton. N ajstarszą jest
kopalnia Murcki (Emanuelssegen). Na czele produkcji
kroczą obecnie szyby Bóera, uruchomione w Kostuchnie w, roku 1903.
Pod względem hum anitarnych urządzeń idzie
dyrekcja kopalń księcia pszczyńskiego, daleko po
za w ym agania ustaw . Na każdej kopalni znaj
duje się zakład kąpielowy z urządzeniami sanitarnemi.
W domach sypialnych otrzym ują zamiejscowi robot
nicy tanie utrzym anie i mieszkanie. O tw arto również
w kolonjach robotniczych wielkie domy tow arow e,
zaopatrujące górników w artykuły żywnościowe
i przedm ioty codziennego użytku po w łasnych cenach.
N awet w czasie, gdy brakow ało powszechnie środków
żywności domy tow arow e zaopatryw ały górników
poddostatkiem w żywność.
Celem zabezpieczenia zw iązanych z kopalniami
rzesz robotniczych i zabezpieczenia im przyszłości,
dąży dyrekcja usilnie do rozszerzenia kolonji robotni
czych. W ostatnich latach w ybudow ano pokaźną
ilość now ych domów, przebudowano stare domy
i urządzono lepsze, odpowiedniejsze w ym ogom sani
tarnym mieszkania.
Każdy praw ie robotnik może sobie w ydzierżaw ić
za niskim czynszem kawałek roli i ogródek. Dyrekcja
kopalń księcia pszczyńskiego stara się ustawicznie,
nakładem ogrom nych sum pieniężnych uczynić
w szystko co potrzeba dla dobra sw ych pracowników.
Des Fiirsten von Pless Industriebesitz
in P oln isch © b etsch lesien .
Der Fiirstlich Plessische Industriebesitz liegt im
W aldenburger Gebiet und in Polnisch-Oberschlesien,
im Kreise Pless. Der Fiirst von Pless, der Inhaber der
Freien Standesherrschaft Pless, ist auf Grund eines
Rezesses vom Jahre 1824 innerhalb der H errschaftsgrenzen ausschliesslich zum Bergbau berechtigt. Der
in der Standesherrschaft Pless umgehende Steinkohlenbergbau, der sich auf dem siidlich des H auptsattels
Zabrze— M yslowitz festgestellten Flótzyorkommens
bewegt, gehort zu dem altesten Bergbau Oberschlesiens. Die ersten Nachrichten iiber die Gewinnung und
V erw ertung der Steinkohle im Plesser Kreise stammen
aus dem Jahre 1740. Der Verkauf der Kohle erfolgte
damałs m ehrere Jahrzehnte hindurch ausser nach den
Ortschaften im Kreise Pless nach Nikolai, Bielitz, Bia
ła, nach Polen, in die Gegend von Oświęcim und spater, Anfang des 19. Jahrhunderts per Kahn von Ratibor, wohin die Kohle mittels Fuhren hingeschafft w u r
de, bis nach Breslau und sogar bis nach Berlin.
Ausserdem fand die Kohle Verwendung bei den
Brennereien und Ziegeleien. Gleichzeitig mit dem
Oberschlesischen B ergbau nahm der Steinkohlenbergbau in der Standesherrschaft Pless einen gewaltigen
Aufschwung in der Zeit von 1840— 1890, ais die Eisenbahnen das erstehende Industriegebiet Oberschlesiens durchąuerten.
W enn m an die Leistungen des Steinkohlenbergbaues des Fiirsten von Pless mit den Leistungen im
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Oberschlesischem Industriegebiet in den letzten 20
Jahren yergleicht, so kann man beobachten, dass die
durchschnittlichen Forderm engen je Mann und Jahr
und je Mann und Schicht weit iiber dem Durchschnitt
der Yergleichszahlen des O berbergam ts Kattow itz
stehen. Kennzeichnend fiir die rasche Entwicklung des
B ergbaues im Fiirstentum Pless in dieser Zeit ist die
Einfiihrung der Maschine in dem Abbau. Nur der Mechanisierung der Maschine ist die erzielte M assenproduktion zu verdanken. Die Fórderziffern der Jahre
1900 bis jetzt beweisen, dass eine neue Epoche in der
Produktion begann, die mit der weiteren Einfiihrung
der Maschinen sich immer w eiter erhóhen w ird. Am
besten lasst sich die Entwicklung des Bergbaues im
obenstehenden Schaubild zeigen, aus dem die zur
Durchfiihrung des Produktionsprogram m es von Jahr
zu Jah r wachsende Belegschaftsziffer ersichtlich ist:
20% auf M ischsorten (R atter und Kleinkohle),
10% auf Staub roh, Staub gew., Sćhiefer.
Auf 2 unserer Schachtanlagen stenen zur Aufbereitung der Kohle moderne W aschen im Betriebe.
Produkte: Nuss II, Erbs, Gries und Staub gew. Der
Absatz an kleineren Sorten steigerte sich in den letzten
Jahren ganz erheblich, da alle Industrieunternehmungen,
die Grobkohlensorten fiir ihre Kesselfeuerungen ver~
wandten, dazu iibergingen, die im Preise niedriger
stehenden Kleinkohlensorten bei einer geringen Anderung des Kessels jetzt zu verfeuern, w odurch eine w esentliche Reduzierung der Selbstkosten in den einzelnen Betrieben erziehlt wurde. Der R est des Staubes
w ird in unserer in Dziedzice im Betrieb befindlichen
Brikettfabrik — Fabryka kamienno-węglanych b ry
kietów Sp. Akc. Dziedzice zu Briketts verarbeitet. Der
Absatz erstreckt sich grósstenteils auf die staatlichen
Eisenbahnen.
Ais Sprengstoff zum Abschiessen unserer Kohlen
w ird das in Polen und Oberschłesien gut eingefiihrte
Miedziankitt yerw endet, das die GórnośJąskie Fabryki
M aterjałów w ybuchow ych Sp. Akc. (Oberschlesische
Sprengstoffwerke A. G. in Ober-Lazisk) herstellt. Unser Bedarf an Miedziankitt betrug in den letzten Jah
ren jahrlich rd. 300 000 kg.
Zu unseren Nebenbetrieben gehoren m ehrere
Dampfziegeleien mit einer jahrlichen Produktion von
20— 25 000 000 Stiick Ziegeln, ferner eine Zementw arenfabrik, in der Rohre, Platten, Pfahle, Betonzaune yerschiedener Dimensionen hergestellt w erden.
Aus dieser graphischen Darstellung lasst sich die
dauernde Steigerung der Fórderziffern bis 1914, dann
ein schw acher Abfall bei Kriegsausbruch und wieder
ein langsames Ansteigen der Forderkurve bis jetzt
beobachten.
Der Generalvertrieb der Kohlen erfolgt durch die
„U nitas“ Spółka w ęglow a z ogran. odpow. (Kohlenharidelsgeselischaft m. b. H. K attow itz, B ernhardstrasse 46.
Der Y ersand erstreckt sich hauptsachlich auf P o
len, Deutschland, Ósterreich, U ngarn und zw ar zum
gróssten Teil fiir Betriebszwecke. Beim Versand entfallen durchschnittlich:
50% auf Grobkohlensorten (Stiick, Wiirfel I, W iirfel II und Nuss I),
30% auf M ittelsorten (Nuss Ib, Nuss II, Nuss II gew.,
Erbs, E rbs gew. und Fórderkohle),
Eigentiimer: Hans Heinrich XV. Fiirst von Pless.
Generalbeyollmachtigter: Generaldirektor Dr.
Nasse in Pless und dessen V ertreter fiir die Bergw erksbetriebe Generaldirektor Pistorius in K attow itz.
Der Bergwerksdirektion in K attow itz unter stehen:
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
1. die Berginspektion Emanuelssegen mit Bergw erksdirektor Flóter an der Spitze und
2. die Berginspektion Łazisk mit Bergw erksdirektor
Dr. Ebeling an der Spitze. Z e x o ‘ł ° !• u u i a n
Berginspektion Emanuelssegen :
Ti* o k n
1. Emanuelssegengrube
1 170
1 200 t.
S tat. Murcki
2. Bóerschachte
1 815
2 100 t.
Stat. Kostuchna
3. Fiirstengrube
850
700 t.
Stat. Kostow
4. Heinrichsfreudegrube
700
650 t.
Stat. Kostow
Berginspektion Łazisk:
5. Bradegrube
1 300
1 200 t.
Stat. Bradegrube
6. Neugliickaufgrube
1 100
800 t.
Stat. Łazisk
7. Prinzengrube
1 100
900 t.
Stat. Prinzengrube
8. Heinrichsgliickgrube
825
600 t.
Stat. Łazisk
9. B arbaragrube
185
100 t.
b. Nikolai
10. A lexandergrube
270
200 t.
b. Nikolai
Die tagliche D urchschnittsfórderung betragt demnach auf den Plesser Gruben 8 500 Tonnen.
Die alteste Grube ist die Emanuelssegengrube.
An der Spitze der Fiirstlichen Gruben inbezug auf F ó r
derung marschieren jetzt die 1903 in Betrieb gesetzten
B óerschachte bei Kostuchna.
W as die sozialen Einrichtungen auf den einzelnen
Schachtanlagen betrifft, so ist die Fiirstlich Plessische
Bergwerksdirektion w eit iiber das gesetzliche Mass
hinausgegangen. Auf jeder Grube befindet sich ein
Badehaus mit sanitaren Einrichtungen. In den Schlafhausern finden ausw artige Arbeiter billig Unterkunft
und Verpflegung. Ferner sind in unseren Kolonien
grosse W arenhauser errichtet, die den Belegschaften
gegen Selbstkonstenpreis W aren, wie Lebensmittel
und Gegenstande des hauslichen Bedaius verkaufen.
Selbst in Zeiten, w o die Lebensmittel knapp w aren,
w a r es den W arenhausern móglich, die Belegschaften
ausreichend mit Lebensmitteln zu yersorgen.
Um den Belegschaftsstam m zu erw eitern und ihn
fiir die nachste Zukunft zu sichern, hat die B ergw erks
direktion immer dafiir gesorgt, die Kolonien fiir ihre
A rbeiter zu erw eitern. Es w urde in den letzten Jahren
eine stattliche Anzahl von neuen H ausera gebaut, alte
Hauser w urden um gebaut und bessere, in gesundheitlicher Beziehung einwandsfreie W ohnungen geschaffen. F ast jedem Arbeiter steht ein Stiick freies G artenland ur|d Acker gegen einen geringen Pachtzins zur
Verfiigung. So ist die Fiirstlich Plessische B ergw erks
direktion unausgesetzt bemiiht, unter Aufwendung von
grossen Geldmitteln alles zu tun zum Wohle ihrer
W erksangehórigen.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Rybnickie Gwarectwo Węglowe.
G w arectw o eksploatuje trzy kopalnie węgla
Emma, Romer, Anna w powiecie Rybnickim wojew ództw a Śląskiego.
Kopalnie te w ydobyw ają węgiel z pokładów
w a rstw Ostrawskich. O tw arcie stw ierdzonych na obszarze należących do kopalń olbrzymich pokładów siodłow ych jest w toku.
1919 . . . .
1 5 00695 t.
1920 . . . .
1 7 92000 t.
1921 . . . .
1 5 0 7 5 0 0 t.
1922 . . . .
1 8 33698 t.
Kopalnia Anna w ydobyw a węgiel gazow y i koksowy,
kopalnia Rom er węgiel przem ysłow y i do opału domowego;
Piekary s
„ K O P A L N I A E M M Y “ p o w i a t Rybnicki. — „ E M M A G R U B E " K reis Rybnik.
W ydobycie węgla w ostatnich 10 latach przed
staw ia się, jak następuje:
1913 . . . .
1 843 506 t.
1914
1 788700 t.
1915 . . . .
2 0 1 2 0 9 7 t.
1916 . . . .
2 362 645 t.
1917 . . . .
2 593 781 t.
1918
2 407 975 t.
kopalnia Emma obydw a gatunki.
Dla gatunkow ania i sortow ania w ydobytego w ę
gla urządzono w e w szystkich trzech zakładach szy
bow ych płóczki węglowe.
Węgiel, koks i brykiety Rybnickiego G w arectw a
W ęglowego znajdują zbyt w całej Polsce, wschodniej
i środkowej części Niemiec i państw ach sukcesyjnych
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
b. monarchji Austro-W ęgierskiej. W tych ostatnich
ze względu na wysoki gatunek i korzystny układ sto
sunków taryfow o-transportow ych, popyt jest szcze
gólnie wielki.
Zdolność produkcyjna tych trzech kopalń, posia
dających szyby bliźniacze, wynosi 4 miljony ton.
P rzyczyną obecnego zmniejszenia produkcji jest
zniżenie wydajności pracy wskutek w ojny i rewolucji,
jako to w ykazuje załączona tablica.
P rz y kopalniach Emma i Romer istnieją brykietownie, produkujące do 300 000 ton rocznie. W yra-
K O P A L N IA „AN N Y “ p o w . R y bnicki.
bia się brykiety wagi 6, 3 i 1 kg. z płókanego miału
w ęglow ego z dodatkiem smoły.
Koksownia Emma prow adzi 200 komór w yko
rzystując rów nież produkcję uboczną. P rz y koksowni
istnieje fabryka benzolu (surowego), oraz oczyszczal
nia benzolu. T a ostatnia przystosow ana jest do
oczyszczania 30 000 ton benzolu rocznie.
Destylacja smoły płynnej destyluje 36 000 ton
rocznie. W ymienione fabryki przetw arzają surowce
jak zakładów w łasnych tak zakładów koncernowych,
a należących do Związku koksowni Kokerei-Vereinigung Sp. z o. p.
Produkcja koksu w ynosiła:
1916 . . . . 208 524 t.
1917 . . . . 181 231 t.
1918 . . . . 184 653 t.
1919 . . . . 127 032 t.
1920 . . . . 155 842 t.
1921 . . . . 165 825 t.
1922 . . . . 191 479 t.
Obecna produkcja roczna siarczanu amoniaku
wynosi 2500 ton, produkcja benzolu surowego 2200
ton, smoły surowej 7500 ton.
„ A N N A G R U B E “ Kreis R ybnik.
P rz y kopalniach Emma i Anna istnieją elektro
wnie okręgowe, zaopatrujące w prąd elektryczny jak
w łasne zakłady, tak i okręgi rybnicki i raciborski. In
stalacja składa się z 7 turbin o 23 400 K. W . A. i w y
tw orzyła w roku 1922 48 miljonów kilowat-godzin.
W szystkie trzy kopalnie zaopatrzone są w naj
różniejsze w arsztaty , Zaprow adzono kuźnie, ślusarnie, odlewnię metali, stolarnię, w arsztaty kołodziej
skie. Szczególnie rozbudow ano w arsztaty żelazne.
W arsztaty te są w stanie w ykonać większych rozm ia
rów reparacje i pokryw ają zapotrzebow anie kopalni
na wózki górnicze, konstrukcje żelazne etc.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Założone przy kopalniach Emmy i Romer cegielnie
w yposażone w piece pierścieniowe, pokryw ają całko
w ite zapotrzebow anie na cegły trzech kopalni Rybnic
kiego G w arectw a W ęglowego.
P rz y kopalniach tych istnieją również tartaki po
ruszane elektrycznością. Produkcja tartaków zaspa
kaja w zupełności zapotrzebow anie kopalń na budu
lec tarty .
Załoga w ynosi obecnie 580 urzędników i 13 000
robotników.
Załoga kopalni znajduje pomieszczenie mieszkal
ne w 7 domach sypialnych (dla kaw alerów i robotni
ków, mieszkających w dalszej odległości) oraz w 1 600
dom ach robotniczych.
7 000 robotników korzysta codziennie z komuni
kacji kolejowej pomiędzy miejscem swego zamieszka
nia a kopalniami. W tym celu koleje państw ow e uru
chom iły 22 pociągi robotnicze dziennie.
Urządzenia hum anitarne odpowiadają w zupełno
ści mierze stosownej dziś w zakładach nowoczesnych.
Między innemi wspom niećby można: dom y ką
pielowe, zaprow adzone przy każdym szybie, stacje
lecznicze Czerwonego krzyża, ochronki i przytułki dla
niemowląt, średnie szkoły męskie i żeńskie, bibljoteki,
w reszcie kasy pożyczkowe i wzajemnej pomocy.
Leczenie robotników chorych lub uległych nie
szczęśliwemu w ypadkowi odbyw a się w dwóch oko
licznych szpitalach Górnośląskiego B ractw a Górni
czego.
W artość księgowa produktów w ytw orzonych
1 sprzedanych przez G w arectw o w ynosi w roku 1922
7 278 528 481 mk. Płace robotnicze i urzędnikom
w tym że okresie w yniosły 2 557 424 438 mk. P o
datków w płacono do kas skarbow ych w roku 1922
2 137 513 036 mk. Koszta ubezpieczenia robotni
ków w yniosły 88 425 493 mk.
Rybniker Steinkohlen-Gewerkschaft.
Die Gewerkschaft betreibt die drei Steinkohlenbergw erke Emma, Romer und Anna im Kreise Rybnik
W ojew odschaft Schlesien.
Diese Gruben bauen Flóze der liegenden Gruppe
(O strauer Schichten) ab; der Aufschluss der in einem
Teile des Grubenbesitzes nachgewiesenen machtigen
Flóze (Sattelflóze) ist im Gange.
Die Steinkohlenfórderung betrug in den letzten
10 Jahren:
1913 . . . .
1 843 506 t.
1 788 700 t.
1914 . . . .
1915 . . . . 2 012 097 t.
1916 . . . . 2 362 645 t.
2 593 781 t.
1917 . . . .
1918 . . . . 2 407 975 t.
1 500 695 t.
1919 . . . .
1 792 000 t.
1920 . . . .
1 507 500 t.
1921 . . . .
1922 . . . .
1 833 698 t.
Die Annagrube fórdert Gas- und Kokskohlen,
'die R om ergrube Industrie- und Hausbrandkohlen,
d ie Em m agrube beide Sorten.
Zur Aufbereitung und Sortierung der gefórderten
Kohlen sind auf allen drei Schachtanlagen W aschen
errichtet.
Das Abnahmegebiet unserer Kohlen, Briketts und
des Kokses erstreckt sich auf das gesam te Polen, das
ostliche und das m ittlere Deutschland und die oster-
reichischen Nachfolgestaaten; in letzteren ist die Aufnahme unserer Produkte w egen der giinstigen Frachtlage und der hochwertigen Beschaffenheit besonders
lebhaft.
Die Leistungsfahigkeit dieser drei Gruben, welche
samtlich Doppelschachtanlagen besitzen, b etragt 4
Millionen Tonnen; die U rsache der erheblich geringeren Fórderung ist der Riickgang der Leistung infolge
des Krieges und der Revolution, wie aus beiliegender
graphischen D arstellung hervorgeht. .
Auf Emma- und R om ergrube w erden Brikettfabriken betrieben, dereń Produktion gegenw artig
300 000 Tonnen jahrlich betragt; es w erden Briketts
zu 6, 3 und 1 kg. je Stiick aus gewaschener Staubkohle
mit Pechzusatz hergestellt.
Die Koksanstalt Em m agrube betreibt 200 Kammern mit Nebenproduktengewinnung, eine Rohbenzolfabrik und eine Benzolreinigungsanlage, letztere fiir
einen Jahresdurchsatz von 30 000 Tonnen Rohbenzol
und eine Teerdestillation, bestehend aus 6 Rohblasen
fiir einen Teerdurchsatz von 36 000 Tonnen jahrlich;
diese Fabriken verarbeiten die Rohprodukte des eigenen W erks sowie der zur Kokerei-Vereinigung Sp.
z o. p. gehórigen Konzernwerke.
Die Koksproduktion betrug:
1916 -. . . . 208
1917 . . . .
181
1918 . . . .
184
1919 . . . .
127
524
231
653
032
t.
t.
t.
t.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
1920 . . . .
155 842 t.
1921 . . . .
165 825 t.
1922 . . . .
191 479 t.
Die gegenwartige Jahreserzeugung an schwefelsaurem Ani moniak betragt 2 500 t., an Rohbenzol
2 200 t., an Rohteer 7500 t.
Auf den Bergwerken Emma und Anna sind Uberlandzentralen im Betriebe, welche die eigenen W erke
sowie das Gebiet von Rybnik und R atibor mit elektrischem Strom yersorgen; es sind 7 Turbinen mit
Die Belegschaft b etragt gegenw artig 580 Bearnte
und rund 13 000 Arbeiter.
Zur Unterbringung der Belegschaft dienen 7
Schlafhauser und 1600 gewerkschaftliche W ohnungen.
7000 Arbeiter benutzen taglich die Eisenbahn zwischen ihren W ohnorten und der A rbeitsstatte; die
Staatsbahn hat fiir diesen Zweck taglich 22 Arbeiterziige eingestellt.
W ohlfahrtseinrichtungen sind in dem auf m oder
nen Anlagen iiblichen Masse yorhanden; es seiert
K o k s o w n ia „ E M M Y “ p o w ia t Rybnicki. — K oksansta lt „ E M M A G R U B E *1 Kreis R y b n ik . -
23 400 K. V. A. installiert, welche im Jahre 1922
48 Millionen Kilowattstunden erzeugten.
Alle drei Schachtanlagen sind in umfangreicher
W eise mit W erkstatten versehen; es bestehen Schmieden, Schlossereien, eine Metallgiesserei, Tischlereien,
Stellmachereien, insbesondere sind die Eisenwerkstatten so eingerichtet, dass sie auch gróssere Reparaturen ausfiihren und den Bedarf der Gruben an Fórderwagen, Eisenkonstruktionen usw. decken konnen.
Auf Emma- und Rom ergrube sind Ringofenziegeleien errichtet, welche den gesamten Bedarf an
Ziegeln fiir die drei Anlagen łiefefn.
Auf diesen beiden Gruben sind des w eiteren elektrisch betriebene Holzsagewerke im Gange, welche den
gesamten Bedarf der W erke an Schnittm aterial liefern.
Badehauser auf samtlichen Schachtanlagen, Pflegestationen des Roten Kreuzes, KleinKinderschulen,
hohere Knaben- und Tóchterschulen, W erksbibliotheken, U nterstiitzungs- und Darlehnskassen erw ahnt.
Die Pflege erkrankter und verungliickter Arbeiter er
folgt in zwei in der Nahe befindlichen L azaretten des
Oberschlesischen Knappschaftsvereins.
B er Fakturenw ert der von der Gewerkschaft produzierten und verkauften Produkte stellte sich im
Jah re 1922 auf 7 278 528 481 Mk.; die an Angestellte
und A rbeiter gezahlten Lóhne betrugen in demselben
Jah re 2 557 424 438 Mk.; an Steuem w urden im
Jah re 1922 2 137 513 036 Mk. u. an Beitragen fiir die
A rbeiterversicherung w urden 88 425 493 Mk. gezahlt.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Zakłady Przemysłowe
Hrabiego Henckel von Donnersmarck
Bytom — Karłuszowiec G.-S1.
koło T arn o w sk ich Gór.
Górnośląskie posiadłości hr. Henckla obejmują
około 15 235 ha. i położone są głównie na Polskim
G órnym Śląsku.
W szystkie urządzenia kopalń w yposażone są nowocześnie, posiadają nowe wielkie urządzenia separacyjne, transportow e i naładowcze, lokom otyw y elektryczne w kopalniach, częściowo elektryczne m aszy-
?bv -‘ e k
Szyb hr. A rtura. — Kopalnia. Graf A rthurschacht. — Kohlengrube.
W posiadłościach tych rozw inął się z początkiem
XIX stulecia pow ażny przemysł.
Do kompleksu dóbr hr. Henckla, należą:
Kopalnia Radzionków,
Szyby Hugo i Laura
rew ir w ęglow y Antoni-Huta z kopalniami
Szyb Aschenborn
S z y b H i 11 e b r a n d
S z y b Menzla.
ny w ydobyw cze, elektryczne m aszyny odw adniające
itd.
P rą d elektryczny w y tw arzają dwie w łasne cen
trale elektryczne, każda o sile 9000 kw.
K ażdy szyb posiada oddział ratow niczy, zaopa
trzo n y w najnowsze ap araty oraz dobrze uposażoną
straż ogniową.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZAKŁADY PRZEM YSŁOW E hrabiego Henckel von Donuersm arck — B ytom — Karłu szowiec G. Śląsk.
(430 rob. załogi; produkcja roczna 3641 ton blendy
cynkowej),
Załoga.
W ydobycie a to.
1913.
1922.
1923.
1913.
1922.
K opalnia R adzionków
Szyb A sch en b o rn .
Szyb H illbarand
Szyb M enzel .
8 4 3,58?
565, oou
5 4 1,775
455,977
691,614
355,152
280,688
351,212
343,219 2059
233,249 1495
181,442 1635
182,915 1156
1923.
1|2 roku
1|2 roku.
3198
1888
1828
1717
3380
2347
1883
1704
Rozbudow yw ują się obecnie w rew irze węglo- 2.406.694 1.678.666 940,825 6345
w ym Huta Antoni:
,
, . „ r.,,
,
,
.
c
, . o . ,
k o pania Wilhelmsgluck
b z y b Udo Schulz,
v
Szyb Hrabia Artur
(produkcja roczna 6109 ton blendy cynkowej; 610 ro
z nowoczesnym połączeniem kolejką linową do szybu botników).
K opalnia Radzionków.
U rządzenia do ładow ania. — R adzionkaukohlengrube, V erladeeinrichtung\
A schenborn; w rew irze Radzionków, na Śląsku nie
mieckim
kopalnia Bytom.
Na polskim G órnym Śląsku eksploatuje się nastę
pujące kopalnie rudy cynkowej:
W iększą część rud cynkow ych sprow adzają huty
cynkowe z zagranicy.
Rudy przetapia się: w rew irze Antoni-Huta w
kopalnia Segeth
(załoga 50 robotników, produkcja roczna 650 ton
rudy cynkowej).
Na Śląsku niemieckim:
kopalnia Neuhof
(20 trzypiętrow ych pieców cynkowych, opalenie re
generacyjne) ;
hucie cynkowej Hugo
hucie Liebhoffuung
(36 dw upiętrow ych pieców cynkowych, system Bender-F róm bs);
PRZEMYSŁ
1 HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZESZ Y T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM
ZAKŁADY PRZEM YSŁOW E hrabiego Hencket von DonnersmarcŁ — Bytom — Karfuszowiec G. Śląsk.
w re w irz e R a d z io n k ó w w
Załoga w ynosiła
hucie Łazy
(4 trzypiętrow e piece Schmidt-Desgraz; opalenie re
generacyjne i 8 dwupiętrowych pieców Bender-Fróm bs
opalenie regeneracyjne).
H uta cynkowa Ł azy posiada również młyn blen
dy cynkowej, prażalnię blendy o 60 prażakach ręcz
nych i 3 mechanicznych oraz elektro-m agnetyczną
sortow nię.
1913
1922
H uta Łazy
259
300
H uta Liebehoffnung
433
410
Huta Hugo
446
494
290
290
Fabryka kwasu siarko
wego i prażalnia
Przyhy
*«k
H uta cynkow a Hugo. — Hugozm khiitte.
W ytw arzające się p rzy prażeniu blendy gazy
siarczane przerabia się w fabryce kwasu siarkowego,
złożonej z 2 komór o 19 800 cbm. pojemności na kwas
siarkow y. W yprodukow any kwas siarkow y 50 0 Be
nasyca się zapomocą koncentracji D yrong do 60 0 Be
i wyżej. Do produkcji azotanów , potrzebnych dla
fabrykacji kwasu siarkowego, służy koncentracja
amoniaku dla sprow adzanego z Niemiec płynnego
amoniaku.
Ogólna produkcja w ynosiła: 1913
1922
C y n k : Huta Łazy
4130 t
2928 t.
Huta Liebehoilnung
8089 t.
3787 t.
H uta Hugo
11062 t.
6958 t.
K was siarkow y 50 Be
35091 t
21453 t.
Kadm
3132 t.
Pozątem istnieją 2 zakłady wapienne:
1. Zakład w apienny Nakło
1913
1922
Produkcja
—
14676 t.
Załoga
—
110
2. Zakład wapienny Szarlej
1913
1922
Produkcja
—
19862 t.
Załoga
—
222
Część produkcji cynkowej przerabia się w w al
cowni Huta Antoni. Dziennie walcuje się około 30 ton
blachy cynkowej, od najgrubszego do najcieńszego
gatunku.
Produkcie
•
Załoga
1913
5016 t.
154
1922
3370 t.
144
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZAKŁADY PRZEM YSŁOW E hrabiów Henckel von Donnersmarck — Bytom — (Karłuszowice G. Śląsk).
P rz y wspomnianej hucie istnieje fabryka gliny
ogniotrwałej, która produkuje z zagranicznej ognio
trw ałej gliny cegły normalne, kamienie formowe i za
praw ę.
Załoga
70
90
Budow a fabryki kwasu solnego będzie w krótce
miejscowi korzystają z 6 domó wsypialnych, miesz
czących 4000 osób.
P rz y każdym zakładzie istnieje kąpiel.
W Antoniny-Hucie utrzym uje się ochronkę, szkołę
gotow ania i szkołę gospodarstw a domowego. W y
dzierżawiając tanio rolę i ogrodę, kierownictwo za
kładów Donnersm arcka umożliwia robotnikom odpo
czynek na świeżem powietrzu i uzyskanie pewnej po
m ocy w swoim gospodarstw ie domowym.
W hucie cynkowej „Liebe H offnung". — In neres der
ukończona. Na jesieni r. b. na rynku zjaw ią się kwas
solny, przyjętego w handlu gatunku, sól glauberska
i siarczek sodowy.
F abryka chemiczna Hugohiitte przy Tarnowskich
Górach, w której 75% udziałów należą do dyrekcji
generalnej Carlshof, produkuje: litoponę, ług sody,
chlorek barow y, dwuchromian potasow y.
R ew iry Antoni-Huta i Radzionków komunikują
się zapomocą wąskotorowej kolei, mającej łączność
z państw ow ą koleją w ąskotorow ą.
Dla pomieszczenia urzędników i robotników
istnieje 1400 mieszkań; kawalerowie i robotnicy za-
Ldebehoffnungs-Zinkhutte.
P ró cz wyżej wspomnianego znajdują się w po
siadłościach H rabiów Henckel znaczne pokłady rud
żelaznych, dolomitu, gliny i piasku, zdatnego do pro
dukcji przem ysłowej.
Glinę przerabia się w 5 cegielniach na cegłę ho
lenderską.
Posiadłości ziemskie i leśne, kopalnie węgla b ru
natnego, fabryka farb mikowych i zakłady wapienne
w Austrji; kopalnie rudy cynkowej i ołowianej we
W łoszech północnych; kopalnie gliny w Czechach; ko
palnie węgla brunatnego w Jugosław ji; kopalnie rudy
cynkowej w Rumunji i Norwegji — dopełniają opisane
wyżej posiadłości H rabstw a Henckel v. Donnersm arck.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZAKŁADY PRZEM YSŁOW E hrabiów Henckeł von DonnersmarcŁ — Bytom — (Karłuszowice G. Śląsk),
Die Industrie-Anlagen
der Grafen Henckel von Donnersmarck-Beuthen.
(C arlshof Poln. 0. S.)
Der oberschlesische Grundbesitz der Grafen
Henckel umfasst ca. 15 235 ha. und ist zum gróssten
Teile in Polnisch-Oberschlesien gelegen.
Auf diesem Besitz hat sich seit Anfang des 19.
Jahrhundert aus kleinen Anfangen heraus, eine bedeutende Industrie entwickelt.
Umfasst doch heute der Besitz der Grafen
Henckel an Steinkohlengruben:
die R a d z i o n k a u g r u b e
mit H u g o und L a u r a s c h a c h t ,
das Antonienhiitter Kohlenrevier mit den Fórderanlagen
Aschenbornschacht,
Hillebrandschacht,
Menzelschacht.
Alle Grubenanlagen sind modern eingerichtet, haben grosse neue Seperationen, Verladeanlagen, elektrische Lokom otivfórderung unter Tage, teilweise
elekrische Fórdermaschinen, elektrische W asserhaltungsmaschinen pp.
Die zum Betriebe der Anlagen erforderliche elek
trische K raft w ird in zwei eigenen K raftzentralen von
je ca. 9000 Kw. Leistung erzeugt.
Auf jeder Anlage steht eine m it den modernsten
A pparaten ausgeriistete Rettungskolonne sowie eine
gut ausgeriistete Feuerw ehr zur Yerfiigung.
mit moderner Seilbahnverbindung zum Aschenborn
schacht,
im Radzionkauer Revier, in Deutsch-Oberschlesien
die B e u t h e n g r u b e .
An Zinkerzgruben sind im Betrieb in PolnischOberschlesien:
Die S e g e t h g r u b e
mit ca. 650 t. Galmei Jahresfórderung und 50 Mann
Belegschaft,
in Deutsch-Oberschlesien:
die N e u h o f g r u b e
mit 3641 t. Zinkblende Jahreserzeugung und 430
Mann Belegschaft,
und W i l h e I m s g l u c k g r u b e
mit 6109 t. Zinkblende Jahreserzeugung und 610 Mann
Belegschaft.
Der grósste Teil der zum Betriebe der Zinkhiitten erforderlichen Zinkerze muss aus dem Auslande angekauft werden.
Die Erze w erden verhiittet im Antonienhiitter
Revier in der
*
Hugozinkhiitte
mit 20 dreietagigen Zinkófen — Regenerativfeuerung.
Liebehoffnunghiitte
mit 36 zweietagigen Zinkófen — System Bender
K o h len -F ó rd eru n g in to.
R a d z i o n k a u g r u b e : . ...........................................
As c h e n b o r n s c h a c h t :
.
.
.
.
.
H ille b ra n d sc h a c h t:
.
.
M e n z e l s c h a c h t : .....................................................
Im Bau begriffen sind noch z. Zt. im Antonienhiitter Revier:
Der U d o S c h u l z s c h a c h t ,
der G r a f A r t h u r S c h a c h t
\
1913.
1922.
1923.
t
t
ij2 J a h r.
i i
843,582 691,614
565,380 355,152
541,755 280,688
455,977 351,212
2 .406.694 1.678.666
343,219
233,249
181,442
182,915
940.825
B e le g s c h a ft:
1913.
1922.
1923.
112 Jahr.
2059
1495
1635
1156
6345
3198
1888
1828
1717
8631
3380
2347
1883
1704
9314
Fróm bs — Rekuperativfeuerung —
im Radzionkauer Revier in der
Lazyhiitte
mit 4 dreietagigen Sćhmidt-Desgraz-Ófen mit Reku-
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZAKŁADY PRZEM YSŁOW E hrabiego Henckel von Donnersmarck — Bytom — Karłuszowice G. Śląsk.
perativfeuerung, mit 8 zweietagigen Bender Fróm bsOfen mit Rekuperativfeuerung.
Auf der Lazy-Zinkhiitte befindet sich ausserdem
eine Blendemiihłe und eine Blenderóstanstalt mit 60
Hand- und 3 mechanischen Rostófen sowie eine eiektrom agnetische Aufbereitung.
Die beim Blenderostprozess abfallenden schwefligsauren Gase w erden in einer Schwefelsaurefabrik
in 2 Kammersystemen von zusammen 19 800 cbm.
Fassungsraum auf Schwefelsaure verarbeitet. Die ge-
Die Belegschaft betrug:
1913
1922
Lazyhiitte
259
300
Liebehoffnungtsiitte
433
410
Hugohiitte
446
494
Schwefelsaurefabrik &
R ostanstalt
290
Ausserdem sind noch 2 Kalkwerke und zw ar:
W alcow nia cynkowa. W ykończalnia. — Zinkw alżw erk. Feinstrecke.
wonnene Schwefelsaure von ca. 50 0 Be w ird durch
Dyrong, K onzentration auf 60 0 Be und hóher
conzentriert. Zur Erzeugung der fiir die Schwefelsaurefabrikation erforderlichen Nitrose dient eine
Ammoniakconzentration fur von Deutschland bezogenes Ammoniakwasser.
Die Gesamtproduktion betrug: 1913
Z i n k Lazyhiitte
4130 t
Liebehoffnunghiitte
8089 t
Hugohiitte
11602 t
Schwefelsaure 50 0 Be
35091 t.
C a dm iu m
1922
2928 t.
3787 t.
6958 t.
21453 t
3132 kg.
1. Kalkwerk Naklo
1913
Produktion:
14676 t.
110
Belegschaft:
2. K alk w erk Scharley
Produktion:
Belegschaft:
im Betriebe.
1922
191,
1922
19826 t.
222
Ein Teil der Zinkproduktion w ird ’im Zinkwalzw erk Antonienhiitte verarbeitet. Taglich w erden ca.
30 t, Zinkblech von der grossten bis zur feinsten
Numrner auf Zinkblech ver\va!zi.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZAKŁADY PRZEM YSŁOW E hrabiego Henckel von Donnersm arck — Bytom — Karłuszowiee G. Śląsk.
1913
Produktion:
5016 t.
3370 t.
Die Belegschaft betrug: 154
144
Ausserdem ist in Antonienhiitte eine Cham ottefabrik, welche Normalsteine, Formsteine und Mórtel
aus auslandischem feuerfesten Ton herstellt, im Be
triebe.
n ^
3913
1922
Produktion:
,
An.
n ,
D .
.
o923 t.
4950 t.
Belegschaft:
7Q
Q{)
1922
ausw artige Arbeiter
6 Schlafhauser fiir ca. 4000 Mann
Belegschaft zur Verfiigung.
Jede Anlage verfiigt tiber eine Badeanstalt.
In Antonienhiitte besteht ausserdem noch eine
Kleinkinderschule, eine Kochschule und eine Haushaltungsschule. Durch billige Verpachtung von Acker
oder Schrebergarten ist den Arbeitern und Beamten
Gelegenheit gegeben, sich in der freien Luft von den
Anstrengungen der Berufsarbeit zu erholen und etw as
fiir ihren Haushalt zu gewinnen.
P ra ż a ln ia blendy 1 fab ry k a kw asu siarkow ego w hucie Łazy. B lenderóstanstalt und Schw efelsaurefabrik der Lazyhutte.
Der Bau einer Salzsaurefabrik w ird in Kiirze beAusser den vorstehenden Anlagen haben die
endet sein, sodass schon im H erbst Salzsaure handels- Grafen Henckel von Donnersm arck auf ihren oberiiblicher Qualitat sowie Glaubersałz bezw. Schwefel- schlesischen Besitzungen grosse Lager von Eisenernatrium zum Verkauf kommen werden.
zen, Dolomiten, Ziegellehm und fiir die Industrie geDie Chemische Fabrik Hugohiitte bei Tarnowskie eigneten Sand.
Góry, die mit rund 75% der Generaldirektion Carlshof
Der Lehm w ird in 5 grossen Ziegeleien, zu Klingehórt, erzeugt: Lithopone, Natronlauge, Chlorbarium, kerziegeln verarbeitet. Es haben die Grafen Henckel
Kaliumbichromat.
von Donnersm arck ferner bedeutenden Grund- und
Zur Verbindung der W erke im Antonienhiitter u. W aldbesitz, Braunkoh|engruhen, eine GlimmerfarbenRadzionkauer Revier dient je eine Schm alspurbahn fur fabrik und ein Kalkwerk in Karnten, Deutsch Ó sterLokomotivbetrieb im Anschluss an die staatliche reich; eine gróssere Zinkerz- und Bleierzgrube in
Schm alspurbahn.
Oberitalien; eine Tongrube in Tschechien; eine B raunFur die U nterbringung der Beamten und Arbei- kohlengrube in Jugoslavien; eine Zinkerzgrube in Ruter stehen ca. 1400 W er kswoli nungeti, fiir ledige oder manien und eine Zinkerzgrube in Norwegen.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
N R . 2.
Schlesische Aktiengesellschaft
Jur Bergbau - und Zinkhiittenbetrieb.
f
Śląskie jfôpalnie i Cynkownie, Sp. jflkc.
T elegramm-Ansehriften:
Fur Abtlg. Lipine : Zinkgesellschaft Lipine.
Fur Abtlg. Kattowitz: Zinkwerke Kattowitz.
W ir liefern:
Steinkohle
Schwefelsaure,
schw eflige Saure,
Rohzink,
Zinkstaub,
Zinkstaub
Zinkbleche,
Rundzink,
Presszink
Schw efelkies und Dolom it
von der ver. MATHILDEGRUBE und ANDALUSIENGRUBE.
von den SILESIAHUTTEN,
der KUNIGUNDEHUTTE
und der ROSAMUNDEHOTTE.
kadmiumhaltigen
von den Wa]zwerken SILESIA und KUNIGUNDE.
I
I f t i n n n t l A
L ^ lillU J p U U C ^
kadmiumhaltige
Ruckstande,
von der CECILIEGRUBE.
I lU d U .U d . I
vom Oberschl. Farbwerk, Idaweiche O.-S
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Schleslsche ^ktiengesellschajt
fur
ergbau - und Zinkhuttenbetneb.
Śląskie Kopalnie i ynkownie, Sp.j/Hcc.
Adresy telegraficzne:
Dla oddziału w Lipinie: Zinkgesellschaft Lipiny.
Dla oddziału w Katowicach: Zinkwerke Katowice
D o sta rcza m y :
W ęgiel kam ienny
Kwas siarkow y
Kwas siarkaw y
Cynk nieoczyszczony
Pyl cynkow y
Pyl cynkow y
Blachy cynkow e
Cynk okrągły
Cynk prasow any
Iskrzyki i dolom it
siarczan cynku Ligjta Pszczyńska, G. Si.
Litopona
z zjednocz, kopalń MATYLDY i ANDALUZJI.
z huty SILESIA,
z huty KUNIGUNDY,
z huty ROSAMUNDY.
zawierający kadm.
z walcowni SILESIA i KUNIGUNDY.
z kopalnii CECYLJI.
zawier. kadm.,
NR. 2.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GORNOSLĄSKI
IBS
ibzi
m
Bi
Katowice (Bogucice) ulica Krakowska 4.
U tw orzone w ko ń cu roku ubiegłego T ow arzystw o postaw iło
pierw szy cel w ybudow anie i u rząd zen ie fabryki ru r izolacyjnych.
m
sobie jako
Cel ten, po przezw yciężeniu znacznych tru d n o ści, o siąg n ięto w początku
roku bieżącego. W m aju 1923 zakłady przystąpiły do fabrykacji pokrytych ołow iem
ru r izolacyjnych.
P o p y t na w ytw ory fabryki jest olbrzym i, gdyż d o ró w n u ją one pod każdym
w zględem niem ieckim w yrobom zw iązkow ym . W o b ec teg o to w arzy stw o prze
w iduje w roku przyszłym znaczne rozszerzenie zakładów , jak i p rzystąpienie do
fabrykacji części dodatkow ych do rur.
i
1
P lan o w an a już przy zało żen iu T ow arzy stw a b u d o w a kabiow ni będzie n ie
zadługo urzeczyw istniona.
y h y * ik
Piekary i l ,
Raja 9.
k
m
P
1
1
£
s
I
I
i
i
i
1
i
s
i.U
Katowice (Bogucice) ulica Krakowska 4.
Die erst g e g en E n d e vo rig en J a h re s g eg riin d ete G esellschaft hatte zun a ch st die E rb a u u n g und E in ric h tu n g eines m o d ern en Iso lierro h rw erk es in s A uge
gefasst. D ieses Ziel w u rd e u n te r U eb erw in d u n g nicht u n erh eb lich er Schw ierigkeiten b ereits A n fan g dieses J a h re s erreicht, so d ass im M ai d ieses J a h re s die
F ab rik atio n von verbleiten Iso lierro h ren au fg en o m m en w erd en konnte.
D a die F ab rik ate in jeder W eise den d eutschen V erb an d sfab rik aten gleichw ertig sind, ist die N achfrage d e ra rt, dass die G esellschaft b ereits fiir das kom m ende J a h r eine g ró sse re E rw eiteru n g , sow ie die A ufn ah m e d er F ab rik atio n von
R ohrzubehórteilen plant.
A uch der bei G riin d u n g der G esellschaft bereits g ep lan te B au eines Kabelw erkes w ird dem n ach st verw irklicht.
'
P f i y h y >ek
'Kokôfęti
tiochófen
'a rtfn w e rk
'M arłm w erk
w d lzw e rk
5/od<$becke
Qrobei}en-
jta h / " \
\for/rrg/ek>ęre/
w d /zw e rK
enwa/zwerk
e/rtpłechwa/z"
Te/nb/echwaJz
/ ___—
\
fr a h /w d /z
w erk
fiammer,
K a / t w a /z
dearbe/fungjt
werk^łart-
O
FALl/A/1 UTTE
Ob erwerk 3 ///%/$(/{H U JT[
Unferwerk
l/EZSAND
Plan fabryki — Fabriksplan,
WSCHODNIM
rP ~ etim
GÓRNOŚLĄSKI
/ w erk
III. TARGOM
Nahł/oie$
Rohrwalzwert
Wd^ęrgd^ * ,
jchwe/tfere/
I HANDEL
POŚWIĘCONY
'(jrobb/ech
dlock^trecke
ZESZYT
G uh fciHIwerk
iMârłirtófen
-> —
E/ekłroofen
PRZEMYSŁ
&
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
HUTA BISMARKA, HAJDUKI WIELKIE, G.-SLĄSK.
Z arząd to w a rz y s tw a tw o rz ą : ,
1. D y rek to r generalny R obert S c h e r f f w H aj
dukach;
2. D y re k to r
generalny
Claus
K a 11 e 11 b o r n
w H ajdukach.
U strój H uty B ism ark a jest następ.ujący: k o m
pleks
dolny,
kompleks
górny
i Huta
F a 1 v a.
I. Kom pleks dolny
sk ła d a się z 2 zak ład ó w dla stali surow ej, stalow ni m artinow ska, fabryki stali lanej. P ró c z tego należą tu h a
m ernia i tłocznia, w alcow nia stali, w alcow nia blachy
cienkiej, jakoteż przynależne za k ła d y pom ocnicze.
S t a l o w n i a m a r t i n o w s k a obejm uje 6 pie
ców m artinow skich. Stalow nia ta d o starcza głów nie do
b o ro w y m aterjał do głębokotłocznych blach, blach do
prądnic i do kotłów .
Z a k ł a d s t a l i l a n e j składa się z 4 pieców
m artinow skich, pojem ności od 8— 12 ton, 3 pieców elek
try c z n y c h (system u H erault), pojem ności 2, 4 i 8 ton
oraz 2 pieców tyg lo w y ch z odpowiednim i piecam i p rz y
grzew ającym i dla żelazostopów .
H a m e r n i a i t ł o c z n i a zaopatrzona jest w cię
żkie m łoty p aro w e o sile 2000 kg oraz w hydrauliczne
p rasy kow alskie, o sile tłocznej do 1200 ton, dla w y k u
w an ia w iększych sztuk. P ró c z teg o : w iększa ilość m a
łych m łotów i 8 potężnych m łotów m echanicznych
o sile od 500— 2000 kg oraz kilka p ras w rzecionow ych.
W a l c o w n i a s t a l i : w alcow nia duża, sk ład a
jąca się z 3 o p raw potrójnych, o śred n icy w alców
600 mm i ruszto w an ia w y g ład ająceg o ; w alcow nia ś re
dnio w alcująca — o 2 rusztow aniach potrójnych (śre
dnica w alców 500 mm) i w reszcie w alcow nia w y
kończająca.
W alcuje się stal o k rąg łą i k w a d ra to w ą, stal p ła
ską od 3 mm w z w y ż i szerokości od 13 do 40 mm prócz
teg o profile specjalne.
Do w y ro b u blach słu ży w w alcow ni w y k o ń czają
cej w alcow nia b ałw ankow a, z potrójnym rusztow aniem
w stępnem , potrójnym rusztow aniem głów nem , w alco
w nią p rzy g o to w a w cz ą , rusztow aniem igłow em , oraz
5 w alcow niam i blachy.
D w ie w alcow nie posiadają po 5 rusztow ań, dwie
dalsze razem 8 ru szto w ań a jedna w alcow nia w y p o sa
żona jest dw ustronnie w 2 w zgl. 3 rusztow ania. W ięk sza
ilość m aszyn w y k ań czający ch w y k a ń c z a blachy.
II. K om pleks górny
składa się z w ielkich w alcow ni, w alcow ni sztabikow ej,
w alcow ni blachy grubej i w alcow ni blachy cienkiej, w a l
cow ni do ru r bez szw u i spaw alni gazem w odnym .
W w ielkich halach w a l c o w n i ż e l a z a g r u
b e g o i b l a c h y g r u b e j ustaw ione są trz y zespoły
w alcarskie, jeden zespół p o trójny (800), poru szan y spółtło czy sk o w ą m aszy n ą o kole rozpędow ym o sile m aks.
1250 P S .; jeden zespół podw ójny (1200), poruszany
spó łtło czy sk o w ą m aszy n ą o rozruszniku zw rotnikow ym
0 sile m aks. 11 000 P S . i zespół potrójny (630) o 5 ru szto
w aniach i m aszyną sp ó łttło czy sk o w ą o kole rozpędow ym
siły 1600 P S.
R e g en erato ró w k a (do zespołu podw ójnego w a l
cow ni blachy grubej) i d w a podw ójne i jeden pojedyńczy
piec (dla zespołów potrójnych), opalany 8 generatoram i
szybow ym i, p rz y g rz e w a ją bloki płaskie i b ryły.
Do kom pleksu należy prócz ciężkiej w alcow ni w yt w ó r n i a r u r , sk ładająca się z w alcow ni dla ru r bez
szw u o raz spaw alni gazem w odnym . W alcow nia składa
się z trz e ch zespołów . Zespół I sk ład a się z w alcow ni
ukośnej (syst. M annesm ann) i cięgłego zespołu rurow ego
(syst. Fassl). D o starcza 2000 ton m iesięcznie ru r bez
szw u, od 42 do 75 mm zew nętrznej średnicy. Zespół II
m a układ jak w yżej opisany zespół I, prócz teg o 2 ru sz
tow ania w alcow e, każde z podsuw em hydraulicznym
1 odbojem pneum atycznym . P ro d u k c ja : ru ry bez szw u
średnicy zew nętrznej od 76— 146 mm i do 16 m tr. dłu
gości. W ydajność m iesięczna 2000 ton. D alszy zespół,
sk ład ający się z ukośnej w alcow ni, system u M annes
m anna, w alcow ni w ahadłow ej system u B riede, produ
kuje m iesięcznie 2000 ton rur, średnicy zew nętrznej
146—310 mm.
W s p a w a l n i g a z e m w o d n y m w ykonuje
się ru ry sp aw ane w szelkich rozm iarów . R ozżarzanie,
niezbędne dla spaw ania uskutecznia się gazem w odnym ,
spaw anie następuje m łotam i. W potężnych halach są
siednich um ieszczone są toczarnie ru r w iertniczych zao
patrzone w pokaźną ilość to k arek specjalnych.
III. F alvahuta.
F alv ah u ta stanow i o bszerny zakład hutniczy, k tó ry
opierając się na rudzie i w ęglu, w ykonuje w iele goto
w y c h fa b ry k a tó w w w ła sn y ch w a rszta ta c h , a część
sw ych p ó łfab ry k ató w p rze su w a do H uty B ism arka.
K o k s o w n i a sk ład a się z 4 grup piecy kokso
w ych, przyczem grupa I i II posiada po 40 kom ór, grupa
III — 50 kom ór a grupa IV 32 kom ory. P iece grup I do III
ustaw ione są rzędem jeden za drugim , a grupa IV obok
III-iej. K ażda grupa zao p atrzo n a jest w m aszy n ę tłuczącą i w ydm uchow ą.
H u t a w i e l k o p i e c o w a sk ład a się z 3 w iel
kich pieców z 10 ogrzew aczam i w iatru , h a l odlew ni
czych, z domu dm uchaw (m aszyn w ia tro w y c h ) oczysz
czalni gazu i innych urządzeń pom ocniczych.
P iece I i III zaopatrzone są w dźw igi ukośne, piec
II w dźw ig pionow y.
S t a l o w n i a m a r t y n o w s k a składa się z 6
piecy do stali a m ianow icie 5 piecy a 50 ton i 1 piec
pojem ności 20 ton.
O d l e w n i a s t a l i k s z t a ł t o w e j d o sta rc za
odlew y stalow e najw iększych rozm iarów i w najtrudniejszem w ykonaniu. Obok zw kłych odlew ów w y tw a
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
HUTA BISMARKA, HAJDUKI WIELKIE, G.-ŚLĄSK.
rz a się sztuki stali, odpow iadające najw y ższy m w y m a
ganiom i najw yższej w y trzy m ało ści.
S p e c j a l n o ś c i ą są harto w n e odlew y.
O d l e w n i a s u r ó w k i s z a r e j do starcza jak
su ró w k ę sz arą dla w łasn y ch zakładów , głów nie dla po
k ry c ia zapotrzebow ania w lew nic obydw u stalow ni, tak
i służy dla dostarczania odlew ów na zam ów ienie.
u
okrągłe 28— 55 mm, żelazo k w a d ra to w e 27—55 mm, że
lazo płaskie 45— 104 mm X 10— 30 mm, żelazo taśm ow e
dla w y tw ó rn i ru r i w alcow ni na zim no rozm iarów
90— 130 mm.
W a l c o w n i a n a z i m n o posiada 48 u p rzęży
w alcow ych. Do tego zakładu należą odpow iednie żarzelni i traw ialnie.
Skład rur spawalni gazem wodnym. — Rohrlager der Gasschweisserei.
«
W a l c o w n i a ż e l a z a posiada 3 zespoły w a l
cow e. Zespół I sk ład a się z w alcow ni w ykańczającej
z 460 mm ciągłą w alcow nią przed w stęp n ą oraz 2 w a l
cow ni stopniow ych po 6 ru szto w ań każda.
W a l c o w n i a r u r służy do w y tw a rz a n ia rur
spaw anych, rozm iarów 12— 33 (średnicy zew n.). Istnieją
d w a piece spaw alne z kotłam i p arow ym i w w ylotach.
Zespół II posiada p rzed w stęp n ą w alcow nię 350 mm
o 3 ru szto w an iach 1 rusztow aniem w ygładzającem .
Zespół III m a w alcow nię p rzy g o to w aw czą 570 mm
o jednem rusztow aniu i 1 w ykończalnię 450 m m o 3
ru szto w an iach . P ro g ra m produkcji obejmuje żelazo
F a b r y k a p o d k ó w posiada 6 p ras fabrykacyjnych, 3 cięższe i 3 lżejsze. W szy stk ie sy ste m y zaopa
trzone są w ru szto w an ia w alcow e. D o starcza się pod
ków rozm iarów od 00 do 6. P rodukcja m iesięczna
400— 500 ton.
ZESZYT
I
WSCHODNIM
G Ó R N O Ś L Ą S K I
III. TARGOM
HANDEL
POŚWIĘCONY
PRZEMYSŁ
Walcownia IV — Pilgerschrittwalzwerk IV.
ZESZYT
WSCHODNIM
GÓRNOŚLĄSKI
III, TARGOM
I HANDEL
POŚWIĘCONY
PRZEMYSŁ
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
b i s m a r c k h
C
t t e
Hafduki W ielkie G.-Śiąsk.
Entwickelungsgeschichte der Biskmarkhiitte.
Die B ism arckhiitte w urde am 23. S eptem ber 1872
in K attow itz ais „K attow itzer A ktiengesellschaft fur
E isenhiitttenbetrieb“ begriindet; sie setzte bei Schw ientochlow itz ihre W erk san lag en am 2. S eptem ber 1873 in
B etrieb. In den ersten Jah ren der B ism arckhiitte bildete
das ■P uddeln den H auptbetrieb. D as hier erzeugte
Schw eisseisen, zu P latinen und Kniippeln ausgew alzt,
w u rd e in der H auptsache zu R ohrbandeisen w e ite rv e rarbeitet. Die g esteig erte N achfrage fiihrte bald zur E rw eiteru n g des F ein eisenw alzw erks und b ereits im
Ja h re 1875 zur A ngliederung eines Feinblechw alzw erk s.
N achdem im Ja h re 1889 die Schw eisseisenherstellung den H óhepunkt erreich t h atte, m achte sich das
V ordringen des Flusseisens im m er m ehr b em erk b ar, bis
das Puddeleiśen schliesslich nur noch fiir einige Spezialitaten V erw endung fand. Im Z usam m enhange dam it
tr a t aber eine vóllige U m w elzung in der E isenindustrie
ein, w elche auch die B ism arckhiitte zu w esentlichen Betrieb san d eru n g en v eran lasste. Die ersten S chritte hierzu
w u rd en 1890 durch E rrichtung eines M artinw erkes getan. D ieses setzte die Hiitte in den Stand, die Produktion
nicht nur erheblich zu v e rg ró ssern , sondern auch die
O ualitaten zu v erb e sse rn , und im besonderen durch die
H erstellung von Schm iedestahl den hóheren Anforderungen z,u entsprechen, die seit jener Zeit von den
Y erk eh rs- und K onstruktionsbetrieben, M ilitarw erkstatten , Schiffsbauanstalten usw . an die Hiitten gestellt
w urden. Mit dieser E inrichtung w u rd e der G rund zu der
Fabrikation von S pezialstahl gelegt, w elcher inzw ischen
bekanntlich eine beherrschende B edeutung erlangt hat.
Mit dem M artinw erk richtete die B ism arckhiitte
1890 auch ein G usstahlw erk ein. Nicht lange danach
w urde ein R o h rw a lz w e rk gebaut, dem im Ja h re 1901
der B au eines G robeisen- und G robblechw alzw erkes
folgte. Schliesslich drangten die Y erhaltnisse z,u einer
grundlegenden V eranderung: der A ngliederung eigener
E rzgruben und Hochofen, um den R oheisenbedarf aus
eigener P roduktion decken zu kónnen. Die G elegenheit
hierzu bot sich 1906 durch die U bernahm e der F alvahiitte m it K okerei, H ochofenw erk, S tahl- und W alzw erk .
G egenw artig
um fasst
die
B ism arkhiitte
folgende
A n lag en :
1. E rzfelder und Hochofen m it N ebenbetrieben;
2. M artinstahlw erke m it Stahlform giesserei;
3. W a lz w e rk e fiir G rob-, Fein-, F orm - und Q ualitatseisen, G rubenschienen, Platinen, L aschen- und Unterlag sp latten ;
4. F einblechw alzw erke fiir gebeizte und ungebeizte
Feinbleche zu Stanz-, Falz- und Em aillierzw ecken,
V erzinnungs- und Y ernickelungsbleche, D ynam obleche, legiert und nichtlegiert, D achbleche, Fein
bleche aus Flusseisen und Stahl, H ochglanzstahlbleche fiir D am pfzylinder und O fenm antel, Z uckerform bleche und andere Form bleche;
5. G robblechw alzw erke fiir P an zerp latten , N ickelstahlplatten und Schiffsbleche, W eichkernstahlbleche
(Stahl-E isen-S tahl), L okom otivrahm enbleche, hochw ertig e Bleche fiir den Autom obil- und Luftschiffbau, Com pound- und P anzerbleche;
6. K altw alzw erk e fiir B andstahl zu Sagen, S chreibfedern, U hrfedern, M usikfedern, fiir K artonnagezw ecke usw ., blank und verzinnt, h a rtb a r und nichth a rtb a r, V erpackungsbandeisen in allen S tarkeji,
B andeisen verzin n t usw .;
7. R o h rw alzw erk e fiir nahtlose S tahlrohre aller A rt bis
zu 13 Zoll D urchm esser, Gas- und S iederohre,
Flanschen- und B ohrrohre, L eitungsrohre, S tahlm uffenrohre fiir B leidichtungen in Langen bis zu
15 m in einem Stiick, sow ie W asse rg assc h w e isse rei
fiir R ohre bis z.u 3 m D urchm esser aller A rt, w ie Kanalisations-, G as- und W asserleitu n g sro h re, B ohr
rohre, kom plette T urbinenleitungen fiir g ró sste Gefalle, R ohrform stiicke, S chw eissarbeiten aller A rt;
8. H ufeisenfabrik fiir die E rzeugung von Falzhufeisen;
9. Spezial-G usstahl-, T iegelgusstahl- und E lek tro stah lw erk , um fassend H am m er- und P re ss w e rk , S tahlw alzw erk , L aufstabappretur, P rofilzieherei una
A p p re tu rw e rk sta tte zur Erze.ugung von erstklassigem W erk zeu g stah l fiir jeden V erw endungszw eck,
Schnellarbeitsstahl, M agnetstahle, fertige Schnellarbeitsfraser und S piralbohrer, Steinbohrstahle, auch
fiir h a rte ste s G estein, B ohrstahle, hochw ertige Konstruktionsstahle fiir den Autom obil- und Luftschiffbau, w ie Z ahnrader, K urbelw ellen, Pleuelstangen,
N ockenw ellen usw ., B lenden- und P an zerp latten ,
P rofilstahl fiir D am pfturbinen, fertige Schaufeln und
Zw ischenstiicke, gezogener Stahl aller A rt, S ilb erstahl, S tah ld rah t, fertige G.usstahlwalzen zum K altw alzen von M etallen und Stahl, fertige Scherenm esser, a p p retierte Schm iedestiicke fiir den A uto
m obil- und M aschinenbau.
D er G rundbesitz der F irm a um fasst rund 130 ha.
Die W erk san lag en sind durch 3 norm alspurjge
G leisanschliisse m it der S taatsb ah n und durch 2 schm alspurige Anschliisse m it einem K leinbahnnetz verbunden.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Mit diesem U m fange und einer technischen Einrichtung, die auf das m odernste au sg estaltet ist, nim m t
die B ism arckhiitte heute in der oberschlesischen Industrie
eine fiihrende Stellung ein, sow ohl der G esam tsum m e
ih rer P roduktion nach, w ie infolge ihrer herv o rrag en d en
O ualitatsleistungen.
D en V orstand der G esellschaft bilden jetzt die
H erren :
Im G u s s t a h l w e k sind vier M artinófen m it 8
bis 12 t F assungsverm ógen, 3 E lektroofen (S ystem Heroult) m it 2, 4 und 8 t F assung und ferner 2 U nterflurTiegelófen m it den entsprechenden V orw arm eófen fiir
die T iegel- und Ferrolegierungen.
D as H a m m e r - u n d P r e s s w e r k ist mit
schw eren D am pfham m ern bis zu 2 000 kg S chlagkraft
nnd hydraulischen S chm iedepressen bis 1 200 t P re ss-
W ytwórnia podków. — Mufeisenfabrik.
1. G eneraldirektor R obert S c h e r f f in B ism arckhiitte;
2. G eneraldirektor Claus K a l l e n b o r n
m arckhiitte.
in Bis-
Die W erksanlagen der B ism arckhiitte gliedern sich
in 3 T eile: U n t e r w e r k , O b e r w e r k & F a 1 v ah li 11 e.
I. Unterwerk.
Im U n te rw e rk stehen zw ei S tahlschm elzbetriebe
nebeneinander, das M artinw erk und das G usstahlw erk;
ferner sind in ihm das H am m er- und P re ss w e rk , das
S ta h lw alz w e rk und das F einblechw alzw erk, sow ie die
zugehórigen N ebenbetriebe u n terg eb rach t.
D as M a r t i n w e r k um fasst sechs grosse Ma_rtinofen. Es stellt hauptsachlich O ualitatsm aterial fur Tiefstanz-, D ynam o- und K esselbleche her.
druck zum Schm ieden grosser S tiicke ausgeriistet. F e r
ner enthalt es eine g ró sse re Anzahl kleiner H am m er und
8 m achtige Fallham m er von 500—2 000 kg S chlagkraft,
sow ie einige grosse Spindelpressen.
Im S t a h l w a l z w e r k befindet sich eine G robstreck e bestehend aus 3 T riogeriisten m it 660 mm W alzendurchm esser und einem Poliergeriist, eine Mittelstra sse von 2 T rio g eru sten m it 500 mm W alzendurchm esser und eine F ein strasse. G ew alzt w erd en R undund O uadratstahle, Flachstahl von 3 mm a u fw a rts bei
13 bis 40 mm B reite, ausserdem Spezialprofile.
Zur H erstellung von Blechen dienen im F e i n
b l e c h w a l z w e r k eine B lockstrecke m it einem T rioy orgeriist, einem T riofertiggeriist, einem V orw alz- und
zw ei D ressiergeriisten und ferner 5 B lechw alzenstrecken. Zw ei B lechw alzenstrecken besitzen je 5 Geriiste, zw ei w e ite re zusam m en 8 G eriiste und eine
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
W a lz e n strasse ist doppelseitig m it zw ei bez w . drei Geriisten au sg estattet. Z ahlreiche A ppreturm aschinen besorgen die Fertigstellung der Bleche.
II. Oberwerk.
Im O b e rw e rk befinden sich vornehm lich die
grossen W alzw erk e, ein G robeisenw alzw erk, das Grob-
B B __ HmhB
..I—.BHB B H
u
Tiefofen fiir das G robblechduo und zw ei Doppel-, sow ie
ein einfacher Stossofen fiir die T riostrassen, geheizt
durch acht S ch achtgeneratoren, w arm en die Blocke
oder B ram m en vor.
Neben den schw eren W alzw erk en liegt das R o h r w e r k , bestehend aus den nahtlosen R o h rstrassen und
der W asserg assch w eisserei. Das R o h rw alzw erk ist mit
.............W
Pomieszczenia zarządu. — Yerwaltungbgebaude.
blechw alzw erk m it einer F einblechstrecke, das nahtlose
R o h rw alzw erk nebst der W assergas-S chw eisserei.
In den grossen Hallen des G r o b b l e c h - u n d
G r o b e i s e n w a l z w e r k e s stehen 3 W alzen strassen
nebeneinander, eine 800-er T rio-B lechstrasse von einer
T andem -S chw ungradm aschine m it m ax. 1250 P S angetrieben, ein 1200-er G robblechduo m it T andem -V erbindU m kehrm aschine von m ax. 11 000 P S und eine 630-er
T rio stra sse m it 5 G eriisten und T andem -S chw ungrad
m aschine von m ax. 1600 P s. Ein Siem ens-R egenerativ-
3 R o h rstrassen ausgeriistet. Die R o h rstrasse 1 besteht
aus einem S c h rag w a lz w e rk (System M annesm ann) und
einer kontinuierlichen R o h rstrassen (S ystem Fassl), Sie
liefert nahtlose R ohre von 42 bis 75 m m ausseren Durciim esser und leistet bis zu 2 000 t m onatlich. Die R ohr
stra sse II w eist eine ahnliche A nordnung auf, ein S c h ra g
w alzw erk , anschliessend eine R o h rstrasse (S ystem
M annesm ann) m it 2 P ilg ersch ritt-W alzg eru sten , jedes
m it
hydraulischem
V orschub
und
pneum atischer
Pufferung. Auf dieser S treck e w erd en nahtlose Rohre
\
l
f/
ta
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZESZY T POŚW IĘCONY III. TARGOM W SCHODNIM
(
chu adm inistracyjnego, położonego przy pryncypalnej ulicy w K atow icach. Gmach ten projekto
w a n y o rozm iarach odpowiednich do znaczenia
i wielkości przedsiębiorstw a, m a połączyć w sz y st
kie oddziały kupieckie i techniczne w jedną ca
łość celem przeprow adzenia jednakow ej organi
zacji i ułatw ienia kom unikacji z fabryką. B udy
nek będzie zaopatrzony w w szelkie urządzenia
now oczesne i ubikacje, m. i. obszerną salę posie
dzeń, lifty itp. G araż sam ochodow y i w ła sn y
przew ód telefoniczny utw o rzą szybką kom uni
kację m iędzy biurem centralnem a fabryką.
= =
Stephan, Proelich & Kluepfel
Tow. Akc. dla budowy maszyn i przedsiębiorstw górniczych,
>
Szarlej, Górny Śląsk.
D er W erdegang der F irm a Stephan, Froelich
& Kluepfel ist innig verknupft m it der E ntw ick
lung des oberschlesischen B erg- und Hiittenw esens. In den letzten Jahrzehnten, parallel m it
dem Aufschw ung der S chw erindustrie, w a r natiirlich auch ein R egen ailer im gleichen G ebiete
betriebenen,
w eiterv erarb eiten d en
Industrien
w abrzunehm en, zu dereń bedeutendsten U nternehm en die genannte F irm a zahlt.
D iese F irm a ging aus der im Jah re 1874 von
dem Schichtm eister Adolf Stephan, dem Y ater des
im vorigen Jah re versto rb en en G riinders und
H auptaktionars Hans Stephan, gegrundeten F irm a
Adolf Stephan h ervor. D ieser Beginn des U nternehm ens lag in Szarlej. Aus bescheidenen Anfangen entw ickelte sich ein Lieferungśgeschaft
fiir G ruben- und H iittenbedarf, dem sp ater eine
F ab rik fiir A nstreich- und T eerm aschinen angegliedert w urde und das allmahlich einen ansehnlichen A ufschwung nahm.
Nach dem Tode des G riinders folgte fiir kurze
Zeit sein alterer Sohn ais Inhaber, hierauf iibernahm dessen B ruder, Hans Stephan, die Firma
unter dem N am en:
„Adolf Stephan’s Nachflg.“
i
und ihm w a r vorbehalten, dem kleinen U nternehm en im Laufe der Ja h re einen W eltruf zu v e rschaffen. H eut h at diese Firm a, die sich nunm ehr
ausschliesslich m it der H erstellung und dem
G rosshandel sam tlicher Spezialoele und F e tte befasst, N iederlassungen in Beuthen, H am burg, B e r
lin, B reslau und L em berg.
A usser diesem F abrikationszw eig w idm ete
H ans Stephan ein bei w eitem grosseres Interesse
der S chw erindustrie O berschlesiens insofern, ais
er m it scharfem Blick die N otw endigkeit erkannte,
der heim ischen G rossindustrie die Beschaffung der
zu einem m odernen B etrieb notw endigen M aschinen und G erate zu erleichtern. D ies w a r der
Grund, w elcher zur U bernahm e der V ertretu n g
der F irm a Frolich & Klupfel in B arm en fiihrte, ein
S chritt, w elcher fiir sein dam als noch kleines
U nternehm en von ganz besonderer B edeutung
w a r, denn die genannte F irm a galt schon zu jener
Zeit w eithin ais Lieferantin fiir erstklassige P re ssluft - G esteinsbohrm aschinen, P resslu ftw erk zeu g e,
V entilatoren und sonstige fur den B erg b etrieb geeignete Maschinen.
Im Jah re 1907 griindete Hans Stephan unter
Beteiligung der vorgenannten F irm a, Hermann
Klupfel und Ernst Book, die F irm a Stephan, Froe
lich & Kluepfel. und legte dam it den G rundstein
fiir das jetzige- U nternehm en.
D er B etrieb w u rd e zunachst in dem in S zarlej
gelegenen W e rk eroffnet. D ieses um fasste eine
M aschinenhalle und einige L agerraum e, besass
eigene D am pfkraft und verfiigte iiber M etallbearbeitungsm aschinen, die schon dam als die F a b ri
kation von B lechkonstruktionen, w ie Kohlenrutschen, W etterlutten, B ergerollen, fern er Blechbehaltern, S piilversatzrohren, kleineren B ergbaum aschinen u. s. w. erm óglichte; auch eine kleine
F euerverzinkerei w a r dem W e rk angegliedert.
D er B etrieb entw ickelte sich iiberraschend
gut und das Prinzip, durch solide Q ualitat der E rzeugnisse den Namen der F irm a bei dem Kundenkreis zu festigen und einzufiihren, nicht zum w enigsten die Tiichtigkeit und B etrieb sam k eit des
G riinders, trugen so gute Friichte, d a ss d er Be
trieb dauernd e rw e ite rt w erd en m usste. Ja h r fiir
Ja h r w urden infolge der im m er g ró sser w erdenden
Anforderungen E rw eiterungen sow ie N euanschaffungen an M aschinen notw endig.
So erfuhr die M aschinenabteilung eine
g ro ssere Ausdehnung, auch stellte ęs sich bald heraus, dass die Y erzinkerei nicht m ehr den an das
W erk gestellten Anspriichen gerech t w erd en
konnte und d er w eitere A usbau w a r auch hi er
die Folgę.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZESZYT POŚW IĘCONY III. TARGOM W SCHODNIM
STEPHAN, FROELICH
i KLUEPFEL, TOW . AKC., Szarlej, G. ŚI.
Im Laufe der Jah re w urden eine Gasschw eisserei m it eigener G asanstalt, sowie eine
Anlage zur E rzeugung von P ressluft fiir Nietfeuer
eingerichtet.
S p a ter folgte eine elektrische
Schw eissanlage. S elbstverstandlich m ussten die
M agazine, L ag er- und B iiroraum e mit ihren v e ialteten Einrichtungen neuen, resp. erw eiterten An
lagen m it G leissanschluss, m odernen T ransportw orrichtungen, einer Telefonzentrale u. dergl.
weichen.
Das P roduktionsprogram m w urde imm er aus;gedehnter. Es w urden hauptsachlich m aschineile
Einrichtungen fiir den B ergw erksbetrieb, w ie die
H erstellung v rn B ergbaum aschinen, kompl. Fiill•ortausbauten, Spiilversatzanlagen, K ohlenfórd;ranlagen, A ufbereitungsanlagen fiir S piilversatzm aterial, W ettertiiren u. a. m. aufgenom men.
H ierzu standen der F irm a eine Reihe von hochw ertigen P aten ten zur Verfiigung, sodass die w eitaus iiberw iegende Zahl der Erzeugnisse den gesetzlichen Schutz geniesst.
Ais die im m er w e ite r anw achsenden Betriebsanforderungen die notw endige órtliche E rw eiterung des S zarlejer W erk es unmoglich m achten, w u rd e vo r etw a 2 Jahren der Plan gefasst, in
P iotrow ice (S ląslre) ein neues W erk zu schaffen
und das W e rk Szarlej dorthin zu verlegen.
M achtige, m assive und in m oderner Eisenkonstruktion gebaute, m it O berlicht versehene
Hallen, einschliesslich der entsprechenden Anbauten, dienen hier ais F abrikations- und Betriebsraum e.
Keine Mittel w urden gescheut, um das neue
W e rk m it den m odernsten Einrichtungen auszustatten. D er vorhandene M aschinenpark w urde
durch w eitere neue, arbeitśsparende Maschinen
erw eitert. Insbesondere w urden die M aschinenbauabteilung, die Schm iede und Schw eisserei vollkom men m odernisiert. N ennensw ert ist in diesen
Abteilungen die Aufstelmng von R evolverdrehbanken und Frasm aschinen, von elektrisch angetriebenen Luftham m ern und. einer Spindelpresse,
von elektrischen SchW eissm aschinen m odernster
K onstruktion m it hoher Um laufzahl und S trom sta rk e fiir Lichtbogenschw eissung und einer
elektrischen S chw eisspresse zur hom ogenen V erbindung sc h w e re r A rbeitsstiicke aus Eisen und
Stahl. Zum T ra n sp o rt oder Y ersetzung der Ma
schinen und W erkstiicke an die einzelnen A rbeitsplatze oder zur V erladung dient ein elektrisch betriebener 3-M otoren-Fachw erks-K ran von 10,0 t
T ragfahigkeit,' der die ganze M ontagehalle bestreicht, ausserdem elektrisch betriebene Laufkatzen und von Hand angetriebene T ran sp o rtvorrichtungen, endlich eine elektrisch betriebene
Bekohlungsanlage fiir die Schm iedefeuer.
In einer besonderen, geraum igen Halle ist die
F euerverzinkerei untergebracht, w elche alle Ein
richtungen zu einem m odernen V erzinkungsbetriebe aufw eisst, insbesonders m it Bleiplatten ausgekleidete S aurebottiche, die m it A nw arm e- und
A bfullapparaten au sg estattet sind, einen H aupttrog und einen R eserv etro g zur Aufnahme des
Zinkbades, einen G asgeneratorofen fiir die E rzeugung des Zinkbades. Die A bm essungen der
A iâê sind so gehalten, dass G egenstande bis zu
4.0 m Lange und bis zu 1,0 m B reite bei einm a!'gem D uręhgange fertig verzin k t w erden
kónnen. Ein elektrisch betriebener V elecipedkran
und kleinere T ransportvorrichtungen verm itteln
die B eforderung der W erkstiicke von den Stapelpiatzen zu den B earbeitungsstellen und von da zu
den L agerraum en resp. V erladestationen.
E igener G leisanschluss, und ein iiber das
ganze Fabrikgebaude v e rb re ite te s Schienennetz
m it Einbau einer norm alspurigen D rehscheibe ęrmóglichen es, die ankom m enden bezw . abrollenden
Giiter direkt von den einzelnen Flallen aus abzufertigen. D er T ran sp o rt der W aggons bis zur
Eisenbahnstation w ird durch einen vollspurigen
B enzolkraftw agen, w elcher im stande ist, 2 beladene W aggons fortzubew egen, bew erkstelligt.
Ebenso ist eine eigene G leisw age yorhanden. Zur
B eforderung von G utern nach Anlagen, die keinen
G leisanschluss besitzen, dient ein L astauto von
4.0 t T ragfahigkeit.
Ais A ntriebskraft fiir das gesam te W e rk und
dessen Einrichtungen w ird elektrische Energie benutzt. Das U berlandw erk Ligota liefert D rehstrom von 20 000 Volt Spannung, w elcher in einem
besonderen T ransform atorenhaus auf 380 Volt
transform iert, einer H auptschalttafel m it allen vo rgeschriebenen Sicherheitseinrichtungen, Zahlern,
M axim alausschaltem etc, zugefiihrt und von da
aus an die einzelnen A ntriebsstationen geleitet
w ird. Offene und gekapselte, der S tro m a rt und
Spannung entsprechende M otore erzeugen die B ew egung der B etriebs- und A rbeitsm aschinen,
w elche letztere je nach den E rfordernissen einer
rationellen F abrikation zu G ruopenantrieben v e reinigt sind. Eine besondere Lichtleitung liefert
E nergie fiir elektrische Lam pen, die m it Scheinw erfern und Isolationsvorrichtungen gegen Einaringen von F euchtigkeit au sg estattet, auf dem
ganzen F abrikgelande und in den Fabrikraum en
v e rteilt sind und alle A rbeits-, Kontroli- und Bedarfstellen taghell beleuchten.
B esonders angelegte Tiefbrunnen und elek
trisch angetriebene P um p w erk e besorgen das fiir
die F abrikation und sanitare Einrichtungen erforderliche W a sse r, w elches durch ein L eitungs-
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZESZY T POŚW IĘCONY III. TARGOM W SCHODNIM
STEPHAN, FROELICH i KLUEPFEL, IO W . AKC., Szarłej, G. Ś!.
netz den einzelnen V erbrauchsstellen unter D ruck
zugefiihrt w ird.
Die B iiroraum e sind gross und heli angelegt
und m it Z entralheizung, W asserleitung und elektrischem Licht versehen.
Eine eigene F ernspręchzentrale regelt den
Fernspreehdienst, ausserdem dient eine H auszentrale zur A bw icklung des inneren Y erkehrs.
An sozialen Einrichtungen m angelt es gleichfalls nicht. Y or ausgedehnten W aldungen erhebt
sich ein B eam tenw ohnhaus, m it allen sanitaren
E inrichtungen und allem neuzeitlichen Kom fort
versehen, rund um das G ebąude sind G artenanlagen m it O bst- und G em iisegarten angelegt. Ein
Schlafhaus dient denjenigen A rbeitern zur U nterkunft, die am O rte keinen standigen W ohnsitz
haben, die Kantine v e rso rg t die B elegschaft m it
Speise und T ran k und eine m odern eingerichtete
B adeanstalt dient zur korperlichen Pflege.
Die G liederung und das F abrikationsprogram m des W erk es sind folgende:
A bteilung I. Maschinenbau.
A ntriebsm otoren fiir R utschen mit P ressluftund elektrischem B etrieb, G esteinsbohrm aschinen,
P ressluftbohrham m er und P ressluftw erkzeuge,
G rubenventilatoren, K om pressoren, selbsttatige
W ettertiiren , Schienenbiegepressen, m echanische
F órderkorb-B eschickungsanlagen, Ansęhlussbiihnen, Fangvorrichtungen fiir B rem sberge etc.
Abteilung II. Blechbearbeitusig,
Kompl. Rollen- und H angerutschenanlagen,
W etterlu tten ,
H eizgasleitungen,
Schornsteine,
Zinkstaubballons, R eservoire, T ransportfasser,
G rubenklosetts, Eim er, Kannen, T rinkgefasse etc.
Abteilung III. Spulversatzelnrichtungen.
Kompl. Einrichtungen fiir Sptilversatzgut iiber
und unter T age. P atent-S pulverS atzrohre m it v e rdickter Laufrinne und eingew alzten Fiihrungsleisten, runden und ovalen Q uerschnitts.
Abteilung IV. Schw eisserei.
A utogenes und elektrisches Schw eissen von
B lechw aren, Rohren, Kesseln, B ehaltern etc.
D ichtschw eissen defekt gew ordener flusseiserner
R eservoire und A rbeitsstiicke aus Stahl oder
Schm iedeeisen, F estschw eissen von M aschinenteilen aus G usseisen, w ie Z ahnrader, Riem enscheiben, L ager etc.
Abteilung V. Yerzinkerei.
V erzinken im fliissigen Zinkbade von Blech
w a re n , W etterlutten, F orderw agenblechen und
ganzen K asten, R eservoiren, F assern , Eim ern,
K annen und allen G ebrauchsgegenstanden bis źu
den gróssten Abm essungen.
Abteilung VI. Spezialmaschinen fiir den Bergbau.
F orderm aschinen
und
Forderhaspel
fiir
Dam pf-, D ruckluft- und eiektrischen Antrieb, Lokom otiven, W indkessel, K abelw inden, R ohrleitungen etc.
.
K urze Zeit nach ihrem B estehen n c h te te die
F irm a auch eine Abteilung fiir Ausfiihrung von
bergbaulichen A rbeiten ein, die sich insbesondere
m it der Ausfiihrung von betriebsfertigen Q uerschlagen, m it Abteufen von Schachten nach dem
G efrierverfahren, oder sonst bew ah rten S ystem en,
m it Ausfiihrung von Flaeh- und Tiefbohrungen,
Schurfungen etc. befasst. Diese Abteilung besitzt
in K atow ice ein Zw eigbiiro.
Im Yorigen Ja h re w u rd e die F irm a in eine
A ktiengesellschaft um gew andelt. G runder und
H auptaktionare w aren die H erren Hans Stephan
und E rn st Book. In den A ufsichtsrat tra ten ausser
diesen eine Reihe b ekannter B e rg ra te und Industrieller ein. Den V orstand der A ktiengeseilschaft bilden die Herren Bergassessor Alfred
Busch und Dipl. Ing. St. K. Gryger.
D urch prom pte und gew issenhafte Ausfiihrung
yon iibertragenen A rbeiten, durch die Schaffung
eines S tam m es geschulten P erso n als sow ie mit
Hilfe des m odern eingerichteten M aschinenparkes
und neuzeitiger Hilfseinrichtungen hat es die
F irm a verstan d en , heute zu den fiihrenden Gesellschaften des O stens auf den erw ahłten Spezialgebieten zu zahlen. H ierbei dehnt sich das zunachst
auf P reussisch-O berschlesien zugesehnittene Betatigungs- und A bsatzgebiet naturgem ass infolge
der G renzziehung zw ischen Polen und P reussen
im m er w eiter nach O sten, nach K ongress-Polen
und Kleinpolen aus, ausserdem ex portiert auch die
F irm a nach D eutschland, Dt. O sterreich, der
T schechoslovakei und den B alkanstaaten, nach
Italien, Holland und Siidam erika. Eine Reihe von
T ochtergesellschaften und Filialen sind bereits gegriindet oder in G rundung begriffen, ferner w erden
Y ertretungen an w ichtigen P latzen zw ecks E rw eiteru n g des A bsatzes eingerichtet.
N euerdings ist die A ktien-G esellschaft zum
Ankauf von H ausern und B augelande an einer der
H auptstrassen von K atow ice geschritten, um dort
ein der B edeutung und A usdehnung der F irm a entsprechendes V erw altungsgebaude aufzufiihren. In
diesem w erd en alle kaufm anm schen Abteilungen
und technischen Bliros vereinigt zum Z w ecke
einer einheitlichen O rganisation und zur E rleichterung des V erkehrs m it der in der N achbarsehaft befindlichen F abrik. D as V erw altungsgebaude w ird m it allen m odernen Einrichtungen v e rsehen, erhalt einen Sitzungssaal fiir V ersam m lungen, elektrische Aufziige etc. Eine Automobilgarag e und eine besondere Ferntelefonleitung
sollen dem V erkehr zw ischen, dem H auptbiiro und
der F abrik dienen.
su
!
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Fitzneroaska fabryka śrub i nitów
T. z o. o.
Laurahiitte -- Siemianowice.
Na ziemi górnośląskiej w szczął się w ostatniem
stuleciu intensyw ny rozwój przemysłu, którego skutki
możemy dziś już w całości z dumą obserwować.
W pierw szym rzędzie rozwinął się przem ysł górniczy
oraz hutnictwo żelazne i cynkowo-hutniczy.
W połowie ubiegłego stulecia zaczęto przerabiać
to co produkow ały huty i walcownie.
W czasie tym, a mianowicie w roku 1836 zało
żył kowal Wilhelm Fitzner śląską fabrykę drobnego
żelaziwa. P rzy b y ł on do L aurahuty i objął na w łasny
.rachunek kuźnię potężnego zakładu hutniczego.
W tym również okresie ukazały się na rynku
pierw sze m aszyny do w yrabiania drobnego żelaza,
które n. p. nacinały gw inty lub zgrubiały głowice itp.
Ta okoliczność skłoniła Fitznera do powzięcia
daleko idących planów, celem zrealizow ania których
odebrał naw et swego syna ze szkół, by mógł — choć
jeszcze m łody — pracow ać praktycznie.
W roku 1868 przystąpił Fitzner senior do budo
w y i urządzenia fabryki śrub i nitów, których fabry
kację rozpoczął — rzecz prosta — z m ałą ilością pras
i m aszyn do cięcia.
Po upływie roku oddał stary kowal fabrykę
swoją młodszemu synowi Ryszardow i, który takową
stopniowo, z początku pomału, potem coraz prędzej
rozwijał.
Sporządzano tu drobne narzędzia dla kolei pań
stw ow ych oraz dla poczty. Zapotrzebowanie portów
wojennych i handlowych w zrastało, również i zagra
nica zam aw iała coraz więcej tak, że fabryka nitów
staw ała się na zachodzie Niemiec coraz bardziej zna
ną i była największym zakładem tego rodzaju.
W roku 1895 um arł R yszard Fitzner i przedsię
biorstw o przeszło na własność jego starszego b ra ta
Wilhelma, który po latach około 10-ciu oddał takowe
synowi swemu Maksowi. Ten jeszcze do dzisiaj jest
współwłaścicielem i kierownikiem Zakładu.
Dziś fabryka Fitznera stoi w nowej Ojczyźnie
bezsprzecznie pomiędzy wszystkiemi tego rodzaju
przedsiębiorstwam i na pierw szym miejscu.
F abryka w yrabia pomiędzy innemi następujące
artykuły:
Śruby, sworznie i nakrętki z żelaza i metalu,
czarne cynkowane albo obtaczane, dla wszelkich kon
strukcji, do budow y maszyn, okrętów, w agonów ko
lejowych itd.
Śruby budynkowe, pociągowe, podkładki, zatyczki, nity z żelaza i stali niklowej, lub zwykłej w
wszelkich w ym iarach, i jakościach do budow y kotłów,
mostów, magonów kolejowych i okrętów.
M ateriały do przym ocow ania szyn, budow y
przew odów telegraficznych, telefonicznych oraz
wszelkie roboty kowalsko-fasonowe itd.
Ażeby poznać produktyw ność fabryki, należy
wspomnieć że produkcja wynosi około 6000 ton. F a
bryka zatrudnia około 600 robotników i urzędników.
P rzez ciągłe przebudówki i rozbudow yw anie ma
fabryka w spaniały w ygląd, a urządzenie jej składa się
z najnow szych pras, m aszyn itp.
Należy wspomnieć, że rozwój firmy umożliwił
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GORNGSLĄSKI
FITZNEROW SKA FABRYKA ŚRUB I NITÓW T. Z. Z O. O. Laurahutte — Siemianowice.________
urzeczywistnienie w ygodnych urządzeń dla pracowników, o czem świadczą w największym porządku
utrzym yw ane budynki mieszkalne, urządzenie kąpielowe bez zarzutu, ochronka itp.
Obecny stan daje nadzieję, że się przedsiębiorstw o, które pracuje z zupełnym oddaniem również
w now ym ustroju państw ow ym , nadal w dotychczasow y sposób będzie się rozwijać pomyślnie.
Fitzner’sche Schrauben- und Nietenfabrik
G es. m. beschr. Haftg.
Laurahutte-Siemianowitz.
Auf dem Boden Oberschlesiens hat sich im letzfen
Jahrhundert ein gutes Teil der tatenstarken IndustrieEntfaltung abgespielt, die w ir heute ais vollendetes
Ganze mit Stolz betrachten. Zunachst entwickelte
sich der Bergbau und das Eisen- und Zinkhiittenwesen. In der Mitte des vorigen Jahrhunderis setzte dann
die industrielle.Arbeit ein, die verarbeitete, w as Hiitte
und W alzw erk an groben Eisensorten hergaben. So
w urde der Schmiedemeister Wilhelm Fitzner um das
Jah r 1836 der Griinder der schlesischen Kleineisenfabrikation. Er kam um dieses Jahr nach Laurahutte
und iibernahm hier auf eigene Rechnung die Schmiede
des m achtig aufstrebenden Hiittenwerkes. Um diese
Zeit kamen auch die ersten Maschinen fiir die Kleineisenzeugbearbeitung auf den M arkt, die z. B. das Anschneiden von Gewinden und das Anstauchen der Kópfe
besorgten. Dieser Umstand gab Fitzner Yeranlassung
zu seinen weit ausgreifenden Planen, zu dereń Verwirklichung er sogar seinen Sohn von der Schule zuriickrief, damit er schon jetzt, wenn auch nach jung,
praktisch mitarbeite. Im Jahre 1868 iibertrug W il
helm Fitzner sr. den Bau und die Errichtung einer F a
brik fiir Schrauben und Nieten, die zunachst freilich
nur mit wenigen Friktionspressen und Schneidmaschinen begann. Nach Jahresfrist iibergab der alte
Schmiedemeister die Fabrik seinem jiingeren Sohne
Richard, der das Unternehmen erst langsam, dann
schnell ansteigend entwickelte. Man fertigte Kleineisenzeug fiir die Staatsbahnen und w eiter auch fur die
Post. Der Bedarf der Kriegs- und Flandelswerften
w uchs und auch das Ausland bestellte immer reichlicherer und die Nieten-Fabrik w urde bald im Osten
Deutschlands das bekannteste und bedeutendste W erk
seiner Art. Da starb 1895 Richard Fitzner und das
W erk ging wieder an seinen alteren B ruder Wilhelm
iiber, der ungefahr nach einem Jahrzehnt seinem
Sohne M ax iibertrug, der noch heute ais Teilhaber und
Leiter an demselben tatig ist.
ó |
9 /f
Heute stehen w ir nun vor einem Unternehmen,
das in der neuen Heimat unbedingt an erster Stelle
unter seinen gleichartigen steht.
Im Fabrikationsprogram m finden w ir u. A. die
nachstehenden Artikel:
Schrauben, Bolzen und M uttern aus Eisen und
Metali in jeglicher in roher, verzinkter suwie bearbeiteter Ausfiihrung fiir alle Konstruktionen, Maschinen
bau, Schiffsbau, Eisenbahnwagenbau usw.
Bauschrauben, Spannschlosser, Scheiben, Splinte, Nieten aus Eisen, Stahl, Nickelstahl und Metali in
allen Starken und Qualitaten fiir Kessel-, Briicken-,
Eisenbahnwagen, u. Schiffsbau.
Schienenbefestigungsmaterial, Telegrafen- und
TeleSonbau-Leitifngsmaterial, Gesenk- und Fassonschmiedearbeiten.
Um die Leistungsfahigkeit der Fabrik zu kennzeichnen, sei erw ahnt, dass die Produktion ca. 6000
Tonnen betragt, die etw a 600 A rbentern und Angestellten Beschaftigung gibt. Der Fabrik selbst ist durch
die andauernden Um- und Ausbauten ein sehr ansprechendes Aussehen verliehen w orden und ihre innere
A usstattung besteht aus den m odernsten Pressen und
Maschinen etc. Bei der bisherigen Entwicklung ist es
auch móglich gewesen fiir das Wohl der Arbeiter und
Angestellten Einrichtungen zu schaffen, die tatsachłich
bem erkensw ert sind. Die in grosser Ordnung gehaltenen W ohnhauser, ein tadelloses Badehaus, ein Kinderhort u. dgl. zeugen von ihrer Beliebtheit durch den
regen Zuspruch seitens der A rbeiter- und Angestelltenschaft.
Der augenblickliche Geschaftsgang lasst auch fiir
die Zukunft Hoffnung, dass das Unternehmen, das m it
yoller Hingebung auch fiir das neue Staatengebilde a rbeitet, sich in bisherigen W eise w eiter entwickeln w ird.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
\C ^
3
M O t t e Silesia,
Spółka Akcyjna, Paruszowiec (G.-Śl.)
Spółka Akcyjna Eisenhiitte Silesia obejmuje ob
szar 130 ha., położony na skrzyżowaniu linii kolejo
wej Katowice— Rybnik z rzeką Ruda, pod którą po
siada Spółka pełne praw a wodne. W łasny tor kole
jow y ma połączenie z dworcem w Rybniku. Zakład
składa się z podpiętrza z w alcow nią cienkiej blachy,
oraz górnopiętrza z zakładami dla obróbki surow ca
i w ytw órnią emalji, jak i rozległych kolonji urzędni
czych i robotniczych.
Zakład produkuje cienką blachę wszelkich od
mian, a przedewszystkiem w ysoko w artościow e ga
tunki nadające się do w ytłaczania i wyginania, dalej
surowe, jak i emaljowane oraz ocynowane naczynia,
przyczem w y tw arza pobocznie siarczan żelazowy.
W alcownia cienkiej blachy posiada 6 zespolonych
w alcarek z 19 stolcami walcowemi i 40 piecami.
Zakład dla w yrobu sprzętów surow ych obejmu
jący wytłaczalnię, plantownię i blacharnię, posiada
przeszło 400 m aszyn roboczych.
Cynownia posiada 10 kotłów do cynowania.
Em aljarnia posiada 41 mufli palnikowych i zarzelnikowych, piece do topienia i suszenia.
Przechowanie surow ych sprzętów i w ykończo
nych prac uskutecznia się w 5 olbrzymich składnicach
o łącznym obszarze 17 000 kw. m.
Do opalenia piecy znajdują się generatorownie;
do w ytw arzania potrzebnej ilości p ary natom iast 9
kotłów rurkow ych i 6 plomiennorurkowych.
Zakład zaopatruje się w potrzebną ilość energii
elektrycznej z Rybnickiego G w arectw a W ęglowego
zapomocą kablu, napięcia 20 000 wolt. Dwa transfor
m atory doprow adzają energję odnośnym oddziałom.
Pozatem posiada zakład 3 parow e m aszyny i 1 dy
namo w rezerw ie i może w y tw arzać w łasną energję
elektryczną.
Dla utrzym ania wszelkich urządzeń w stanie
czynnym posiada zakład w łasne w arsztaty reparacyjne, oraz fabrykę skrzyń, które służą do znacznego
eksportu naczyń emaljowanych.
Zakłady dysponują 55 domami mieszkalnemi
0 mniej więcej 450 mieszkaniach, jako też 2 domami
sypialnemi, 1 robotniczą i urzędniczą kąpielnią oraz
2 kantynami. —
Liczba zatrudnionych w zakładach robotników
1 urzędników w ynosi obecnie 3000.
W ytw órczość zakładów w ynosiła w czasach
przedwojennych rocznie: blachy 32 000 ton, w y ro
bów surow cow ych 5050 ton, sprzętów emaljowych
1 ocynow anych 6 400 ton, siarczanu żelazowego
2 200 ton, z których większa część znajdow ała zbyt
na rynkach całego świata.
Eisenhiitte Silesia
Aktiengesellschaft, Paruschowitz P.-O.
Das W erk, welches ca. 130 ha. eigenen Grundbesitz hat, liegt an der Kreuzung der Ruda, mit der
Eisenbahnstrecke Kattow itz— Rybnik und besitzt alle
W assergerechtsam e an diesem Flusse. Es ist durch
direkten Gleisanschluss mit dem Bahnhof Rybnik verbunden und besteht aus dem U nterw erk mit dem
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
EISENHIITTE SILESIA, SPÓŁKA AKCYJNA, PARUSZOWIEC (G. Śl.)
Das Emaillierwerk besitzt 41 B re n n - und Gliih. muffeln, Schmelz- und Trockenofen.
Die Stapelung der Rohgeschirre und der fertigen
W aren erfolgt in 5 grossen Lagerhausern mit insgesam t ca. 17 000 qm. Bodenflache.
Fiir die Beheizung der Ofen sind Generatorenanlagen vorhanden, fiir die Erzeugung des erforderlichen Dampfes 9 Róhren- und 6 Flammenrohrkesseln.
Die V ersorgung des gesamten W erkes mit elektrischer Energie geschieht von der Rybniker Steinkohlengewerkschaft aus durch ein Hochspannungskabel mit 20 000 Volt Spannung, die durch 2 Transform atoren auf die benotigte W erksspannung heruntertransform iert wird. Zur Reserve sind auf dem
W erk fiir die Erzeugung elektrischer Energie noch 3
Dampfmaschinen und 1 Turbodynam o yorhanden.
Fiir die Instandhaltung der gesamten Anlagen be
sitzt das W erk eigene R eparaturw erkstatten und
ebenso eine Kistenfabrik zur Herstellung der beson
ders fiir den Export der emaillierten Geschirre benótigten Kisten.
Die Zahl der zur Verfiigung stehenden W ohnhauser betragt 55 mit ca. 450 W ohnungen und verfiigt das W erk ausserdem noch iiber 2 Schlafhauser,
1 A rbeiter- und B eam tenbadeanstalt sowie 2 Gasthauser.
Die Zahl der auf dem W erk beschaftigten Arbei
ter und Beamten, betragt zurzeit rund 3000.
Die Erzeugung des W erkes betrug in d er Yorkriegszeit im Jahre: an Blechen rund 32 000 tons, an
R ohw are 5 050 tons, an emaillierten und yerzinnten
Geschirren 6 400 tons, an Eisenyitriol 2 200 tons und
w erden die Fabrikate zum grossten Teil iiber die ganze W elt hin exportiert.
in Paruszowiec
G.-ŚL — Eisenhiitte „Silesia" Aktien-Gesellschaft
Die Werkstatten zur Herstellung der Rohgeschirre, umfassend das Stanzw erk, Planierw erk und die
Klempnerei, sind ausgeriistet mit iiber 400 Arbeitsmaschinen.
Die Yerzinnerei besitzt 10 Yerzinnkessel.
„Silesia11 Spółka Akcyjna, w Paruszowcu
Das Feinblechwalzwerk besitzt 6 W alzenstrassen
m it 19 W alzgeriisten und 40 Ofen.
Hula Żelaza
Die Fabrikate des W erkes sind: Feinbleche aller
Art, insbesondere hochwertige Qualitaten fiir Stanzund Falzzwecke, ferner rohe, emaiłlierte und verzinnte
Geschirre sowie ais Nebenprodukt: Eisenyitriol.
O.-S.
Feinblechwalzwerk, dem Oberwerk, mit den Rohw erkstatten und dem Emaillierwerk, sowie ausgedehnten A rbeiter- und Beamtenkolonien.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
■ 26 zbloru-jon'.Pftyby^k ■
Z a k ła d y fioh en loh e, S p . flk c.
w Wełnowcu Q. Śl.
Zakłady HohenIohe’go Spółka Akcyjna w W eł
nowcu zostały założone w roku 1905.
I. Do nich należą
a) Kopalnie w ęgla: Kopalnia Wujek, kop. Maksy
miliana, kopalnia Grzegorza i kopalnia Zjednocz.
Hohenlohe-Fanny.
b) H uty: Huta cynkowa Hohenlohe, Huta Schellera,
w której w yrabia się błyszczyk cynkowy i kwas
^
siarkowy.
"c) W alcownia cynku.
d) Prócz zakładów przem ysłow ych jest Spółka w ła
ścicielką dóbr rycerskich Michałkowice, Bitków
i dóbr B rynów . Dobra te mają prócz gospodar
czego także i to znaczenie, że w ykluczają zobo
wiązanie w ynagrodzenia szkód pow stałych przez
produkcję górniczą.
e) T ow arzystw o jest również właścicielem około 3A
kuksów w kopalniach rudy Brzozowice i Nowa
Helena, tw orzących odrębną jednostkę górniczą
i pokryw a większą część zapotrzebow ania na ru
dę z własnej kopalni na Górnym Śląsku.
Z wymienionych wyżej kopalń węgla znajdują
się kopalnie t. j. kopalnie Wujek i Maksymiljana w stadjum dalszej rozbudow y, po ukończeniu której w zro
śnie ogromnie produkcja węgla, w ynosząca obecnie
rocznie około dwóch miljonów ton, o ile, rzecz oczy
w ista, znajdzie w ydobyty węgiel odpowiedni zbyt.
H uty liczą po największej części zaledwie kilka
lat i urządzone są zupełnie nowocześnie.
II. W skład rad y nadzorczej w chodzą P. P .:
Książę C hrystjan Kraft zu Hohenlohe Oehringen, jako przewodniczący.
Dr. Hjalmar Schacht, dyrektor banku „Darrnstadter und Nationalbank“ , Spółka Koman
dytow a na akcjach, jako zastępca przew o
dniczącego.
Teodor Hinsberg, radca komercjalny, dyrektor
firmy „B arm er Bankverein“ Barmen, jako
zastępca przewodniczącego.
Dr. Kurt von Kleefeld, przez Izby w Berlinie,
jako zastępca przewodniczącego.
A rtur Benis, profesor z Krakowa.
Cuvelette, dyrektor generalny kopalni Lensr
w Paryżu.
Jakób Goldschmidt, dyrektor firmy D arm stadter und Nationalbank, Spółka komandy
tow a na akcjach w Berlinie.
Dr. jur. G. Heimann, radca komercjalny w
W rocławiu.
Poseł Wojciech Korfanty, w Katowicach.
Teodor Laurent, dyrektor* generalny firmy
Acieries de la Marinę et d’Homecourt, w
Paryżu.
Fryderyk List, adw okat w Berlinie.
Ignacy Petschek, w Aussig.
Karol Petschek, w Berlinie.
Ernest Weyl, dryektor generalny w Paryżu.
Kapitał akcyjny wynosi 115 miljonów marek,,
z których 15 miljonów znajduje się w ręku francuskopolskiej grupy.
• W skład dyrekcji spółki w chodzą P. P.:
Przew odniczący i generalny dyrektor w Michałkowicach em. asesor górn. A rtur Jacob.
N addyrektor górniczy em. asesor górn. Jerzy
Defert, Michałkowice.
N addyrektor adm inistracyjny sędzia em. Hen
ryk Schmidt, w W ełnowcu.
N addyrektor górniczy em. asesor górniczy
Leonard Kirschniok, Katowice.
Prokurystam i Spółki są P. P .:
D yrektor Kneppek, dyrektor Pitz, dyrektor m aszyno
w y Plankemann, dyrektor hut Szewczyk, inspektoi
rachunkow y Schw arzer, inspektor kasy Weiss.
III.
Zakłady Hohenlohe zatrudniają w kopalniac
razem około 10 000, w hutach około 2 000 a w kopal
niach rudy rów nież około 2 000 robotników. Jak już
na wstępie nadmieniono, wynosi roczna produkcja
w ęgla około dwóch miljonów, produkucja cynku około
20 000, blachy cynkowej około 7 000, kwasu siarko
wego około 30 000 ton. Prócz tego produkują zakła
dy wielką ilość ubocznych produktów jak ołów, pył
cynkowy, kadm itp.
Zapotrzebow anie na produkty ogniotrwałe po
kryw a po największej części sama huta cynkowa
Hohenlohd’go.
Rok obrachunkowy firmy rozpoczyna się 1 kwie
tnia a kończy 31 m arca.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZESZY T PO ŚW IĘ C O N Y III. TARGOM W SCH O D NIM
V Ze zbioru' ;lciir;
P l B n i l t jf Oio 3>»»łW■^ .
Hohenlohe-Werke, Sp. Akc. in Wełnowiec O.-S.
Die Hohenlohe-Werke Spółka akcyjna in Wełno
w iec w urde im Jahre 1905 gegrtindet.
I. Sie besitzt
a) an Kohlengruben: die Oheimgrube, Maxgrube,
Georggrube, u. Yereinigt. Hohenlohe-Fanny grube.
b) an Hiitten umfasst die Gesellschaft die HohenloheZinkhiitte, Schelierhiitte, zur Herstellung von
Rostblende und Schwefelsaure.
c) ein Zinkwalzwerk.
d) Neben den industriellen Anlagen verfiigt die Ge
sellschaft iiber das R ittergut Michalkowitz, die
Domane Bittkow, das Gut B rynow . Diese Giiter
haben neben der landwirtschaftlichen Bedeutung
fiir die V erwaltung auch noch die Bedeutung, dass
sie die Verpflichtung zum E rsatz von Bergschaden ausschalten.
e) An den Erzbergw erken Brzozowitz und Neue Helene, die eine besondere Gewerkschaft bilden, besitzen die Hohenlohe-W erke etw a V.4 der Kuxe,
sodass der grósste Teil des Erzbezuges aus Oberschlesien selbst erfolgt.
Von den eingangs erw ahnten Kohlengruben befinden sich die Oheimgrube und die Hohenlohegrube
noch im Ausbau, sodass die etw a 2 Millionen Tonnen
pro anno betragende Kohlenproduktion bei giinstiger
Absatzmoglichkeit sich im Laufe der nachsten Jahre
noch erheblich steigern diirfte.
Die Hiittenwerke sind zum uberwiegenden Teil
e rst einige Jahre alt und modern ausgebaut.
II. Der Aufsichtsrat setezt sich zusammen aus
den H erren:
Se. D urchlaucht Fiirst Christian Kraft zu Hohenlohe-Oehringen, auf Slawentzitz, Vorsitzeńder.
Dr. Hjalmar Schacht, Geschaftsinhaber der
D arm stadter und Nationalbank, Kommanditgesellschaft auf Aktien, Berlin, stellvertretender Vorsitzender.
Theodor Hinsberg, Kommerzienrat, Geschafts
inhaber des Barm er Bankvereins, Barmen,
stellyertretender Vorsitzender.
Dr. Kurt von Kleefeld, Kammerprasident, B er
lin, stellyertretender Vorsitzender.
A rthur Benis, Professor, Krakau.
Cuvelette, Generaldirektor der Gruben von
Lens, Paris.
Jacob Goldschmidt, Geschaftsinhaber der
D arm stadter und Nationalbank, Kommanditgesellschaft auf Aktien, Berlin.
Dr. jur. G. Heimann, Kommezienrat, Breslau.
P rasident Wojciech Korfanty, Katowice.
Theodore Laurent, Generaldirektor der Acieries de la M arinę et d’omecourt, Paris.
Friedrich List, Rechtsanw alt, Berlin.
Ignaz Petschek, Aussig.
Karl Petschek, Berlin.
Ernest W eyl, Generaldirektor, Paris.
Das Aktienkapital umfasst 115 Millionen Mark,
von denen sich 15 Millionen in Handen einer franzósisch-polnischen Gruppe befinden.
Der V orstand der Gesellschaft setzt sich zusam
men aus den H erren:
Vorsitzender und Generaldirekor, Bergassesor
a. D. A rthur Jacob, Michałkowice.
O berbergw erksdirektor, Bergassessor a. D.
Georg Defert, Michałkowice.
O beryerw altungsdirektor, Am tsrichter a. D.
Hans Schmidt, W ełnowice.
O berbergw erksdirektor, Bergassessor a. D.
Leonhardt Kirschniok, Katowice.
Prokuristen der Gesellschaft sind die H erren:
Direktor Kneppek, Direktor Pitz, M aschinendirektor
Plankemann, Hiittendirektor Schefczik, Rechnungsinspektor Schw arzer, Kasseninspektor Weiss.
III.
Die Gesamtbelegschaft der Hohenlohe-W er
ke umfasst etw a 10 000 A rbeiter auf den Kohlenbergwerken, etw a 2000 H iittenarbeiter und etw a 2000 A r
beiter auf den Erzbergw erken. Wie schon eingangs
erw ahnt w urde, um fasst die Kohlenproduktion etw a
2 Millionen Tonnen pro Jahr, an Zink etw a 20 00 t.,
an Zinkblech etw a 7000 t., an Schwefelsaure etw a
30 000 t. Daneben fallen eine gróssere Anzahl von
Nebenprodukten, wie Blei, Zinkstaub, Kadmium und
dergleichen.
Der Bedarf an feuerfesten Produkten w ird zum
uberwiegenden Teil durch die Hohenlohe-Zinkhiitte
selbst gedeckt.
Das Geschaftsjahr der Firm a lauft vom 1. April
bis 31. Marz.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Bi
M o iŃ - iiifiii! M lii! P n ijslo t Si. Mikołaja B a lttia .
w Rudzie.
W gminie Ruda, okręgu Ruda, posiada hrabia
Ballestrem jako własność, częściowo też wspólnie
z innemi gw arectw am i, cały szereg kopalń węgla,
których obszar w ynosi 9V 2 miljona kw. m. G ór
nictwo, z którym łączą się rozm aite inne gałęzie prze
mysłu, jest tu najstarsze na G órnym Śląsku.
Zgodnie z badaniami geologicznemi, należy ob
szar ten do południowego głównego stoku G órnoślą
skiego siodła. Do stoku tego w szczyna się ostro za
rysow ana kotlina, ciągnąca się od O rzegow a przez
Rudę i kolonję Karola Emanuela. Kotlina ta spłaszcza
się ku południowi. Pokład ten przeryw a się stosun
kowo nielicznemi uskokami, z których dw a są silniej
sze, w pobliżu południowej granicy górniczego pola
W olfganga. A sym ut i spadek ich idzie w kierunku
głównego siodła i stoi w bezpośrednim związku
z tym wzniesieniem. Pozostałe uskoki są mniej znaczne
i rozpościerają się prostokątnie do wymienionego głó
wnego uskoku, są krótkie i zmienne. Są one, p rzy
puszczalnie, w ściślejszym związku z głów ną kotliną
Rudy.
W wyżej w zm iankow anym obszarze spotyka się
młodsze pokłady drugorzędnego znaczenia, niewiel
kiej i małej grubości. 12 pokładów o miąższości w ę
gla 26 m. w arto eksploatować.
Skutkiem powyższego, płytsze pokłady koło R u
dy, b yły już oddaw na przedmiotem przem ysłu gór
niczego, naw et przypuszczać należy iż tu rozpoczął
się przem ysł górniczy Górnego Śląska.
N ajstarsze pewne wiadomości o tutejszem gór
nictwie, datując z czasów przejścia Górnego Śląska
pod P rusy.
Roku 1742 Królewski W ojenny i Dominjalny
U rząd w W rocław iu zażądał od urzędu górniczego
w Reichenstein spraw ozdania o stanie górnictw a na
Śląsku. Ten ostatni podał o kopalniach górnośląskich
tylko tyle, że w Rudzie pan v. Stechow od niepamięt
nych czasów w ydobyw a węgiel. Z akt ówczesnych
w ynika że wydobycie było prow adzone na bardzo
m ałą skałę. Załoga składała się z kilku górników. Sto
sownie do nalegania urzędu górniczego dopiero w ro
ku 1770, po w ydaniu Śląskiej U staw y Górniczej, wnie
siono pierw szą formalną prośbę o nadanie górnicze
pod nazw ę ,,B randenburg“ . 1 listopada tegoż roku
nadanie nastąpiło.
Nie sposó bokreślić wysokich produkcji ówcze
snej. Akta wykazują tylko, że węgiel posyłano do
Tarnowskich Gór i Raciborza. Załoga była nieliczna.
Kopalnictwo rozwijało się szybko. W roku 1823
otrzym ał H rabia v. Ballestrem, na w łasność którego
tereny te przeszły, dalsze nadania.
Dopiero później, gdy kop. B randenburg została
kilkakrotnie rozszerzona i w roku 1856 połączona
z nadaną w roku 1823 kopalnią fabryczną, rozcią
gnięto nadanie nie tylko na jeden pokład lecz i na po
kłady niższe na głębokość nieograniczoną.
Jednocześnie zakupiono w północnej i południo
wej części okręgu nowe pola i przystąpiono do ich
eksploatacji.
W końcu czw artego dziesięciolecia XIX stul.
ukończono budowę górnośląskiej kolei żelaznej. W ów
czas zgłębiono, bezpośrednio p rzy kolei, nowe szyby
kopalni B randenburg, będące do dziś w ruchu.
W tym sam ym czasie rozpoczęło się w ydoby
wanie węgla w kopalniach W olfgang, Carl Emanuel
i innych.
Pozatem uruchomiono fabrykę gliny ogniotrw a
łej, mającej na celu przeróbkę zalegających w połu
dniowej Rudzie glin ogniotrw ałych i klinkierowych.
W 1. połowie XIX stulecia rozw ija się w Rudzie o ży
w iony i w ielostronny przem ysł.
Produkcji w ęgla kopalń Rudy rozwija się w spo
sób następujący:
w roku 1846 . . .
40 192 ton,
1867 . . .
268 198 ton,
1872 . . . 369 215 ton,
1882 . . .
354 602 ton,
1891 . . . 750 267 ton,
1902 . . .1 1 8 5 105 ton,
1912 . . . 1449 884 ton.
1922 . . .1 4 5 6 000 ton.
W schodnio-górnośląskie zakłady przem ysłow e
hr. Ballestrem a w Rudzie dzielą się na zakłady gór
nicze Ruda i koksownię Wolfgang.
O
obecnym stanie przedsiębiorstw , należąęyc
do Zarządu Górniczego Ruda informują dane nastę
pujące:
Zarząd górniczy Ruda, powiat Ruda
Stacja, poczta i telegraf: Ruda
Telefon: Ruda nr. 3, 4, 5.
Konto Bankowe: W schodnio-górnośląskie Za
kłady przem ysłow e Mikołaja hr. Ballestrema, Deutsche
Bank, Katowice.
Godziny biurowe: 7— 3 godz.
Dyrekcja zarządu górniczego Ruda i Reprezen
tant kopalń i dyrektor zakładów: D yrektor kopalń dr.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
WSCHODNIO-GÓRNOŚLĄSKIE ZAKŁADY PRZEMYSŁOWE HR. M. BALLESTREMA W RUDZIE.
Ing. Lange w Rudzie. Zastępca: Dypl. inż. górn. Zimmermann. Urzędnicy zarządu geom. górniczy Lesznik, dypl. inż. Koehli, nadszychtm istrz Schuhmann,
kier. biura węglowego: Piegza, registrator Pieczow ski, zarządz. materj. Paczyna.
Do zarządu górniczego Ruda należą następujące
zakłady:
1. złącz, kopalnia Brandenburg w Rudzie st. Ruda.
w łaść. Hr. Mik. v. Ballestrem na Pław niow cach
w Gliwickiem; k i e r o w n i k : admin. górn. P anitz i kierownik m aszyny Kaliszek. Załoga: 3225
osób. Produkcja roczna 1922: 648 000 ton.
2. Zjedn. kop. Wolfgang, w Rudzie połudn. W ł a ś c i
c i e l : gw arectw o zjedn. kop. W olfgang’a Hr.
Franciszka. Z a r z ą d z a j ą c y : adm. górn. L attka, kier. m aszyn Opitz. Załoga: 2516 rob. Prod.
w roku 1922: 400 000 ton.
3. Kopalnia Hr. Franciszka, w Rudzie południowej,
stacja W olfgangweiche. W ł aś c i c i e 1: gw arec
two. Z a r z ą d z a j ą c y : adm. górn. Hadamicki
4.
5.
6.
7.
8.
i kier. masz. Opitz. Załoga: 2131 robotn., pro
dukcja w roku 1922: 408 000 ton.
Elektrownia Mikołaj w Rudzie połudn., st. Wolfgangsweiche; w ł a ś c i c i e l : w spólna w łasność
kop. B randenburg, W olfgang, Hr. Franciszek i ko
ksowni W olfgang. K i e r . t e c h n i c z n y : inspek
tor maszyn inż. dypl. Bittner. Z a r z ą d z a j ą c y :
Inż. dypl. Stoffregen. Załoga: 204 robotn.
Tartak Kokottek w Rudzie, st. Ruda. W ł a ś c . :
Hr. Mikołaj v. Ballestrem. Z a r z ą d z a j ą c y :
Koczy; załoga: 110 osób.
Fabryka gliny ogniotrwałej Karol Emanuel. W ł aś c i c i e 1: Hr. Mik. v. Ballestrem; z a r z ą d z a
j ą c y : adm. Sadło; załoga 71 robot. Produkcja
1922: 5 300 000 cegieł m aszynow ych.
Oddz. budowniczy Ruda, załoga 589 robotn.
Urząd gospodarczy Ruda w Rudzie, domeny Ruda
i Ruda-Nowa. W ł a ś c i c i e l : Hr. Mik. v. Balle
strem. W i e l k o ś ć : 1534 mórg. K i e r o w n i k ;
Nadinspektor Heintze.
Graflich Ballestrem’sche Ostoberschlesische Industrie-Yerwaltung
In der Gemeinde Ruda, Kreis Ruda besitzt der
Graf von Ballestrem ais Alleineigentum, teils in Gemeinschaft mit einzelnen anderen Gewerken eine Reihe
von Steinkohlengruben, dereń Felder zusammen rund
9 V 2 Millionen Q uadratm eter Flacheninhalt haben. Der
Steinkohlenbergbau in diesem Bezirke, an den sich
yerschiedene andere industrielle Anlagen kniipfen, ist
der alteste in Oberschlesien.
Beziiglich der geologischen Lagerungsverhaltnisse gehórt das Gebiet der siidlichen Abdachung des
oberschlesischen H auptsattels an. In dieselbe senkt
sich, von Orzegow iiber Ruda und Karl-Emanueł Co
lonie sich hinziehend, eine scharf ausgepragte Muldę
ein, welche sich gegen Siiden yerflacht.
U nterbrochen w ird die Lagerung von yerhałtnismassigen wenigen Spriingen von denen zwei nahe der
Siidgrenze des W olfganggrubnfełdes eine gróssere
Sprungmachtigkeit haben, in der Richtung des Hauptsattelriickens streichen und fallen und mit dieser Erhebung wohl in ursachłichem Zusammenhange stehen.
Die iibrigen Spriinge sind weniger bedeutend, strei
chen rechtwinklig auf den erw ahnten Hauptsprung,
haben aber nur geringe Langenerstreckung und rasch
wechselnde Sprungmachtigkeit. Sie scheinen mit der
R udaer Spezial-Mulde in engerem Zusammenhange zu
stehen.
Jiingere Gebirgsschichten treten in dem obengenannten Gebiet nur in untergeordneter Bedeutung und
geringer Ausdehnung und M achtigkeit auf. Es sind 12
in R uda.
bauwiirdige Floze mit einer M achtigkeit von insgesam t 26 m. Kohle vorhanden.
Dem letzt erw ahnten Um stande dtirfte es zuzuschreiben sein, dass die oberen Floze bei Ruda schon
seit friihester Zeit Gegenstand bergm annischer Gewinnung bilden, ja yerm utlich die ersten Anfange des
oberschlesischen Steinkohlenbergbaus hier zu suchen
sind.
Die altesten bestimmten Nachrichten iiber den
hiesigen Bergbau datieren aus der Zeit des Ubergangs
Schlesiens unter die preussische H errschaft. Ais im
Jahre 1742 die Kónigliche Kriegs- und Domanenkammer zu Breslau das Reichensteiner B ergam t zum Bericht iiber den Stand des Bergbaues in Schlesien aufforderte, w usste dieses aus Oberschlesien iiber Stein
kohlenbergbau nur von Ruda zu berichten, wo nach
den Angaben dieses Berichts der Freiherr v. Stechow
seit unvordenkłichen Zeiten Bergbau betrieb. Die Akten aus dieser Zeit lassen erkennen, dass der Betrieb
nur in geringem Umfange mit wenigen Bergleuten
nahe unter Tage gefiihrt w urde. Dem Drangen der
Bergbehórde nachgebend, w urde erst im Jahre 1770,
also nach dem Erlass der reyidierten schlesischen
Bergordnung, die erste formelle Mutung und zw ar am
20. August 1770 unter Namen B randenburg eingelegt
und bereits am 1. November desselben Jahres verliehen.
Bestimmte Zahlen iiber die Fórderung aus dieser
Zeit lassen sich leider aus den Akten nicht ermitteln.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
WSCHODNIO-GÓRNOŚLĄSKIE ZAKŁADY PRZEMYSŁOWE HR. M. BALLESTREMA W RUDZIE.
Es w ird nur bemerkt, dass die Kohlen nach Tarnow itz
und Ratibor versandt w urden und die Belegschaft meistens nur aus wenigen Bergleuten bestand.
Der Betrieb erw eiterte sich aber bald. Im Jahre
1823 w urden weitere Felder dem Grafen von Ballestrem, in dessen Handenmittlerweile der Besitz iibergegangen w ar, verliehen. E rst spater, nachdem die
B randenburggrube wiederholt erw eitert, und mit der
im Jahre 1823 gemuteten Fabrikgrube im Jahre 1856
konsolidirt w orden w ar, w urde die Belehnung, welche
sich bisher nur auf ein Flóz erstreckte, auch auf die
•unterliegenden Flóze bis zur ewigen Teufe ausgedehnt.
Gleichzeitig w aren in dem nordlichen wie in dem
sudlichen Teile des Bezirks neue Felder erw orben und
in Betrieb genommen worden.
Ober die Entwickelung des Betriebes sei kurz erw ahnt, dass der erste gróssere Tiefbau im Jahre 1823
nach dem Piane des damaligen Geschworenen T h ii rn a g e 1 im Brandenburggrubenfelde eróffnet wurde.
Nachdem Ende der yierziger Jahre der Bau der
oberschlesischen Eisenbahn beendet w ar, w urde unm ittelbar an der Eisenbahn die heute noch in Forderung stehenden Schachte der B randenburggrube abgeteuft.
Zu gleicher Zeit w aren auch die im sudlichen Tei
le der Gemeinde Ruda belegenen Gruben Wolfgang,
Karl Emanuel und andere in Betrieb genommen.
Ferner w urde eine Chamottefabrik auf Grund
der im siidlichen Teil Ruda vorkommenden feuerfesten
und Klinker-Tone errichtet, und es w ar somit bereits
zu Anfang der 50-er Jahre ein lebhafter und vielseitiger Betrieb in Ruda im Gange.
Die Steinkohlenproduktion der Rudaer Gruben
entwickelte sich in folgender Weise:
40
192 Tonnen,
im Jahre 1846
1867
268 198 Tonnen,
1872
369 215 Tonnen,
354 602 Tonnen,
1882
750 267 Tonnen,
1891
1185 105 Tonnen,
1902
1449 884 Tonnen,
1912
1456 000 Tonnen.
1922
Die Graflichen Ballestrem ‘sche ostoberschlesische
lndustrie-V erw altung in Ruda gliedert sich heute in
die beiden Betriebsabteilungen B ergverw altung Ruda
und Koksanstalt W olfgang.
Ober den augenblicklichen Stand der einzelnen
zur B ergverw altung Ruda gehórigen Betriebe geben
die nachstehenden Angaben Aufschluss.
Bergverwaltung Ruda in Ruda, Kreis Ruda,
Eisenbahn, Post, Telegraf: Ruda,
Fernruf Amt Ruda Nr. 3, 4, 5.
Bankkonto: W schodnio górnośląskie Zakłady
przem ysłow e Mikołaja hr. Ballestrem a bei der Deutschen Bank, Filiale Kattowitz.
Geschaftsstunden 7— 3 Ohr.
Direktion der Bergverwaltung in Ruda: Reprasentant der Gruben und Leiter der Betriebe: Bergw erksdirektor Dr. Ing. L a n g e in Ruda, Stellyertreter: Dipl. Bergingenieur Z i m m e r m a n n . Verwaltungsbeamte: M arkschneider L e s c h n i k, Dipl.Ing. Koehli, Oberschichtmeister Schumann, Kohlenbiiro-Vorsteher: Piegsa, R egistrator: Pieczowski,
M aterialienverw alter: Paczyna.
Der B ergverw altung Ruda unterstehen folgende
Betriebe:
1. cons. Brandenburggrube in Ruda, Station Ruda.
B e s i t z e r Graf Nikolaus von Ballestrem auf
Plaw niow itz, Kr. Gleiwitz, B e t r i e b s f i i h r e r :
B ergverw alter Panitz und Maschinenmeister Kalischek. Belegschaft 3225 Personen, Fórderung im
Jahre 1922: 648 000 to.
2. cons. Wolfganggrube, in Ruda-Siid, Station Wolfgangweiche. B e s i t z e r : Gewerkschaft cons.
W olfganggrube, B e t r e i b s f i i h r e r B ergverw alter Lattka und Maschinenmeister Opitz, Beleg
schaft 2516 Personen, Fórderung im Jahre 1922:
400 000 t.
3. Graf Franzgrube in Ruda-Siid, Station W olfgangweiche. B e s i t z e r : Gewerkschaft Steinkohlenberkwerk Graf Franz.
Betriebsfiihrer:
B ergverw alter Hadam itzky und Maschinenmeister
Opitz. Belegschaft 2131 Personen, Fórderung im
Jahre 1922: 408 000 to.
4. Kraftwerk Nikolaus in Ruda-Siid, Station Wolfgangweiche. B e s i t z e r : Gemeinschaftswerk der
Brandenburggrube, W olfganggrube, Graf FranzGrube und Koksanstalt Wolfgang. T e c h n ischer
Oberleiter:
Maschinen-Inspektor
Dipl. Ing. Bittner. B e t r i e b s l e i t e r :
Dipl.
Ing. Stoffregen, Belegschaft: 204 Personen.
5. Sagewerk Kokottek in Ruda, Station Ruda. B esitzer:
Graf Nikolaus von Ballestrem. B e
t r i e b s f i i h r e r : Y erw alter Koczy, Belegschaft
110 Personen.
6. Chamottefabrik Carl Emanuel in Ruda-Siid, S ta
tion Wolf gangweiche. B e s i t z e r : Graf Nikolaus
von Ballestrem. B e t r i e b s f i i h r e r : Y erw al
ter Sadło, Belegschaft 71 Personen, Produktion im
Jah re 1922 5 300 000 Maschinenziegeln.
7. Bauabteilung Ruda in Ruda, Belegschaft 589 P e r
sonen.
8. Wirtschaftsamt Ruda in Ruda, Dominium Ruda
und Dominium Neu-Ruda. B e s i t z e r : Graf Ni
kolaus von Ballestrem. G r ó s s e : 1534 Morgen.
L e i t e r : Oberinspektor Heintze.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Kopalnie Węgla Kamiennego, Rydułtowy, Tow. Akc.
Czernitzer Steinkohlen-Bergbau, Aktien-Gesellschaft.
Zadaniem Rydułtowskich Kopalń W ęgla Kamien
nego, jest, jak nazw a wskazuje, eksploatacja pokładów
w ęgla kamiennego z zjednoczonych kopalń Hoym
i Laura.
Generalny Dyrektor: dypl. inż. M arjan W ojcie
chowski z Górnego Niewiadomia.
Obszar pól w ynosi 5 077 306 kw. m tr.
Kopalnie położone są w W ojewództwie Śląskim,
w gminie G órny Niewiadom, pow. rybnicki.
Poczta i telegram tamże.
Telefon: Rybnik Nr. 126.
Stacja kolejowa: kopalnia Hoym.
Na przynależnych tow arzystw u polach w ęglo
w ych, rozpoczęto eksploatację w roku 1832. Górne
w a rstw y węglowe zostały odbudowane przez liczne
płytkie szyby o głębokości 20— 60 m tr. Obecnie bu
duje kopalnia na pokładach
............................ 0.90 m. gruby
Reden
Laura
............................ 0.60 m. ,,
E l l y ................................. 0.90— 1.90 m. gruby
Emma (w arstw a górna)
1.80 m. gruby
Emma (w arstw a dolna)
1.80— 2.00 m. gruby
wszystkie przynależne do pokładów ostrawskich.
Całkowite wydobycie koncentruje się w dwóch
szybach: Oppurgschacht i Grundmannschacht; każdy
z nich do 310 mtr. głęboki. Ostatni szyb jest rozbu
dowany na szeroką skalę, z możnością dziennego w y
dobycia 2 500 ton.
Szyb ten połączony jest z sortow nią i załadownią
kolejką łańcuchową, długości 750 mtr. Jako szyby do
przewietrzania służą: szyb Vera i szyb Thurnagel.
M aszynowe instalacje składają się:
a) z kotłów (2 strom orurkow ych a 400 n f i 3 wodnorurkowych a 250 m2);
b) maszyn: 1 m aszyny wyciągowej a 1200 P. S.,
1 m aszyny wyciągowej a 400 P. S., 1 turbiny pa
rowej a 1000 Kw, 2 stojących elektrycznych m a
szyn parow ych a 600 Kw, 1 kompresoru o sile
10 000 m2 na godzinę.
W ysokość załogi 2100 robotników, którzy w y
dobywają dziennie 1600 ton węgla kamiennego.
Czernitzer Steinkohlenbergbau Akt. Ges. Rydułtowy o.-s.
Czernitzer Steinkohlen-Bergbau, wie der Name
■ Emma-Niederflóz
. . . 1.80— 2.20 m stark
hinweist ist ein Unternehmen zur Ausbeutung der
welche samtlich den O strauer Schichten angehóren.
Cons. Hoym-Laura-Grube, gelegen in der W ojewodDie gesamte Fórderung ist in zwei Fórderschichschaft Schlesien, Kreis Rybnik, Gemeinde G órny Nie- ten koncentriert, dem Oppurgschacht und dem Grundwiadom.
mannschacht; beide sind 310 m tief. Letzterer ist fur
Post und Telegraphie desgleichen.
eine Leistung von 2 500 to taglicher Fórderung ausTeleohon- Rybnik 126
gebaut und soli auch die ganze Fórderung ubernehmen.
'
'
Der Schacht ist mit der Sortierung und Verlade| on oym rampę durch eine 750 m. lange Kettenbahn verbunDie Gesellschaft yertritt: Generaldirektor Dipl.
Ais W etterschachte dienen der Veraschacht und
Ing. Marian Wojciechowski in G órny Niewiadom.
APr Thfirnncrpięnhnrhł
Der gesamte F.acheninhatt b e W g t 5 077 306 ,m .
Auf den dem W erke gehorigen Orubenfeldern bat
a) R
2 s te ilro h rtó s e , a i m m. 3 W asserrohrder Bergbau bereits im Jahre 1832 begonnen. Die
kessel a 2S0 m2
obersten Kohlenflóze wurden durch zahlreiche seichte
"
’
20— 60 m tiefe Sehachte abgebaut. Oegenwartig
b) Maschmen: 1 Forderm aschm e a 1200 PS, 1 Forbaut die Grube auf dem
£e™ as,chu,f a 4,00 ^ S,'
Dampfturbine a 1000
n nn
, ,
KW, 2 stehende elektrische Dampfmaschmen
R e d e r , f l o z ........................9 '90 m stark
a 600 KW, 1 Luftkompressor fiir eine Leistung
Lauraflóz
....................... 0.60 m ,,
von
qqq m2 p stunde.
E l l y f l ó z ............................ 0.90— 1.90 m stark
Die Belegschaft b etrag t 2100 Mann, die tagliche
Emma-Oberfloz . . . .
0.80 m stark
Fórderung 1600 Tonnen.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZESZY T PO ŚW IĘ C O N Y III. TARGOM W SCH O D NIM
Założone: 1889, statut z 23. II. 1894, został za
tw ierdzony przez Królewski G łów ny U rząd Górniczy,
dnia 5. VII. 1894 popraw iony 9. X. 1898, potw ier
dzony 8. XII. 1898. G w arectw o pow stało z zjedno
czonych kopalń Leon i Charlotte.
Zapisane do rejestru handlowego w Rybniku dnia
24. IX. 1900.
Liczba udziałów: 1000.
Reprezentant: G eneralny D yrektor Franciszek
Neumann (kopalnia Charlotte, G. Śl.)
Rada Gwarectwa: Prezydent G eneralny Konsul
Aleksander Schreiber z banku Schoeller i Co, W iedeń;
Zastępca: Kupiec Ignacy Loew-Beer, W iedeń; dalsi
członkowie: Adwokat dr. Ferdynand Kallab, Pilzno;
dyrektor fabryki, Franciszek Mikulejsky, P rag a ; w ła
ściciel fabryki G ustav Schoeller, Leva (W ęgry); dr.
Erw in Seidl, Steinitz; generalny dyrektor, Tajny R ad
ca G órniczy dr. inż. G ustaw Williger, Katowice.
Zadanie: Zadaniem G w arectw a jest w ydobyw a
nie węgła z kopalń położonych w pow. rybnickim,
jak i w ewent. dalszych nabytych kopalniach; dalej
zakładanie wszelkich urządzeń i prow adzenie w szyst
kich przedsiębiorstw , które do w ykorzystania w zm ian
kowanych kopalń i zbytu ich produktów w wydajnej
mierze się przyczynić mogą.
Własności: G w arectw o posiada następujące ko
palnie węgla kamiennego: Nowe zjednocz, kop. C har
lotte, zjedn. kop. Leo, Cecilie, Dicke Verwandschaft,
Wallhofen, Czienskowitz, Agnesgliick, Johannes II,
Aleksander, Wilhelm Freund, Steinbeck-Zubehór,
Heitz Zubehor, i Raciborskie kop. węgla, Aurora-Zubehór, Benesch, Radlik, Schrikell, Heitz Oeynhausen, Schreiber, Neumann, które łącznie obejmują
46 315 957 kwm.
Pozatem posiada G w arectw o dobra rycerskie
G órne-Rydułtow y, Pietze, Pszów i Krzischkowitz,
jak i inne realności i posiadłości.
Ośrodowisko kopalni otaczają trzy oddzielne,
torami kolejowemi połączone główne zakłady w ydo
byw cze oraz 5 pomocniczych szybów .
Dotychczas są znane 24 pokłady o średnicy
0,7— 3,2 m. Łączna grubość dotychczas stw ierdzo
nych i do w ykorzystania nadających się pokładów
wynosi 29,07 m.
Jako rok obrachunkow y naznaczono rok kalen
darzow y. Zebranie G w arków odbyw a się z końcem
maja.
Rezultaty działalności i ilość zajętych robotników:
Rok
Robotników
Produkcja Produkcja na udz.
400
3 530
963 446 t.
1912
500
3 687
1 045 278
1913
500
3 002
933 947 ,
1914
700
3
215
947
826
1915
800
4 375
1 178 441
1916
1 000
4 881
1 225 921
1917
1 000
3 588
1 128 651
1918
2 000
4 843
687 417
1919
5 000
5 633
895 296
1920
6 000
5 362
786 182
1921
100 000
5 624
968 850
1922
Bilans per 31. grudnia 1922:
Akt iv a
1 788 300,00 Mk.
Konto pól kopalnianych . .
2 010 400,00 „
V. posiadłości ziemskich .
5 909 420,00 „
R e a l n o ś c i ...................
7 496 130,00 „
zabudow ań fabryczn.
11
102
031 520,00 „
m
a
s
z
y
n
...................
,
yj
1
612 720,00 „
bud. szyb. i przekopów
11
296 770,00 „
ii dróg i torów kolejow.
50 140,00 „
c
e
g
i
e
l
n
i
.......................
■li:
8 000,00 „
składnic w Raciborzu .
30
000,00 „
fabryki
cementu
.
.
.
11
3 084 200,00 „
yj inwent. kopalnianego.
1 286 720,00 „
11 inwent. gospodarczego.
19
553 058,71 „
k
a
s
y
...............................
1.1
1
951 459,25 „
e
f
e
k
t
ó
w
.......................
11
722
290
709,27 .,
d e b i t o r ó w ...................1
11
405 438 798,40 „
i* m aterjałów . . . . .
49 462 980,48 „
11 w ę g l a ............................
10 346 000,00 „
sprzedaży cegieł
. .
11
10 118 291,09
ziemiopłodów
.
.
.
.
11
104 410,00 „
hipotek
.
.
.
.
.
.
ii
Sa. 2 344 870 027,20 Mk.
P a s siv a
Konto kapitału . . . . . .
11 000 000,00 Mk.
4 200 000,00 „
5? obligacji . . . . . .
fundusz
rem
ontow
y
.
5 000 000,00 „
11
zaległych
podatków
.
20
182 496,24 „
11
a
k
c
e
p
t
ó
w
...................
2 700 000,00 „
11
179-814 033,35 „
11 w y p ła t............................
. . . .
1 993 751 087,34 ,,
11 kredytorów
327 782,75 „
11 h i p o t e k .......................
1’ rocznych zysków łącz>
nie z przeniesieniem .
127 894 627,52 „
Sa. 2 344 870 027,20 Mk.
PRZEMYŚL
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Ł
Steinkohlengewerkschaft Charlotte, sitz in Rydułtowy, P. o
Gegriindet: 1889, Statut vom 23. II. 1894, bestatigt vom Kgl. O berbergam t Breslau am 5. VII. 1894,
abgeandert am 9. X. 1898, bestatigt am 8. XII. 1898.
Die Gewerkschaft ist aus den Gewerkschaften consolidierte Leogrube und neue consolidierte Charlottegrube hervorgegangen.
Eintragungen im Handelsregister zu Rybnik am
24. IX. 1900.
Zahl der Kuxe 1000.
Reprasentant: Generaldirektor Franz Neumann
(C hralottegrube Poln. O /S.), Gewerkenrat: P rasident Generalkonsul Alexander von Schreiber von der
Bankfirma Schoeller & Co., W ien; Stellv.: Grosskaufmann Ignatz Loew-Beer, W ien; sonstige Mitglieder:
Advokat Dr. Ferdinand Kallab, Pilsen; Fabrikdirektor
F ranz Mikulejski, P ra g ; Fabrikbesitzer G ustay Schoel
ler. Leva (Ungarn); Dr. Erw in Seidl, Steińitz; Gene
raldirektor, Geheimer B ergrat Dr. Ing. G ustay Williger, Kattowitz.
Zweck: Der Zweck der Gewerkschaft ist der
Bergbau in den ihr gehorigen im Kreise Rybnik gelegenen Steinkohlengruben sowie in denjenigen Kohlenbergwerken, welche sie weiterhin noch erwerben sollte; auch die Errichtung aller Anlagen und der Betriebe
aller Unternehmungen, welche die- Ausnutzung jener
Bergw erke und die V erw ertung der Produkte derselben fordern konnen.
Besitztum: Die Gewerkschaft besitzt die Steinkohlenbergwerke: Neue eon. Charlottegrube, cons.
Leogrube, Cacilie, Dicke~Verwandschaft, Wallhofen,
Czienskowitz, Agnesgliick, Johannes II, Alexander K,
Wilhelm Freund, Steinbeck-Zubehor, Heitz Zubehor
und R atiborer Steinkohlengruben, A urora Zubehor,
Benesch, Radlik, Schrikell, Heitz Oeynhausen, Schrei
ber, Neumann, welche zusammen ein Flachenmass
voh 46 315 957 qm. haben.
Die Gewerkschaft besitzt ausserdem die R ittergiiter O ber-Rydultau, Pietze, Pschow und Krzischko
w itz und eine Reihe sonstiger bebauter teils unbebauter Grundstiicke.
Der Grubensitz ist von drei von einander getrennten, samtlich mit B ahnverbindung yersehenen Hauptfórderanlagen und 5 Hilfsforderschachten erschlossen.
Es sind bisher 24 Floze in dem Grubenfeld bekannt, die eine M achtigkeit der bisher festgestellten,
abbauwiirdigen Floze betragt 29,07 m.
Geschaftsjahr: Kalenderjahr. —- Ordentliche Gew erkenversam m lung Ende Mai.
Betriebsergebnisse u. Zahl der beschaftigten Arbeiter:
Kux
Arbeiter
Produktion Ausbeute i
Jahr
3 530
400
1912
963 446 t.
500
1913
3 687
1 045 278 „
1914
3 002
933 947 „
500
1915
3 215
700
947 826 „
800
1916
4 375
1 178 441 „
1917
4 881
1 225 921 „
1 000
1918
3 588
1 000
1 128 651
1919
‘4 843
687 417 „
2 000
1920
5 000
5 633
895 296 „
1921
5 362
786 182 „
6 000
1922
5 624
968 850 „ ■ 100 000
Bilanz am 31. Dezember 1922:
Akt iv a
Grubenfelder-Konto . . . .
1 788 300,00 Mk.
2 010 400,00 Il
Grundbesitz-Konto . . . .
5 909 420,00 11
Hauserbesitz-Konto . . . .
7 496 130,00 11
Betriebsgebaude-Konto . . .
M asch in en -K o n to ...................
102 031 520,00
Schachtanlagen- und Querschlage-Konto . '. . . .
1 612 720,00
W ege- u. Gleisanlagen-Konto
296 770,00
Ziegeleianlage-Konto . . . .
50 140,00
R atiborer Lagerplatz-K onto .
8 000,00
M ontan Cementfabrik-Konto .
30 000,00
G rubeninventar-Konto . . .
3 084 200,00
Landwirtschaftl. Inv.-Konto .
1 286 720,00 11
K a ssa -K o n to ............................
19 553 058,71 11
E ffe k te n -K o n to .......................
1 951 459,25
D e b ito r e s - K o n to ................... 1 722 290 709^27
M aterialien -K o n to ...................
405 438 798,40
Kohlen-Konto
49 462 980,48
Ziegelverkaufs-Konto
. . .
10 346 000,00
Landw irtschatfl. Produkt.-K ont.
10 118 291,09
H ypotheken-K onto...................
104 410,00
Sa. 2 344 870 027,20 Mk.
P a ss iv a
Kapital-Konto
11 000 000,00 Mk.
Obligatoren-Konto
. .
4 200 000,00
Erneuerungsfonds-Konto
5 000 000,00
Steuerrucklage-Konto .
20 182 496,24
Akzepte-Konto . . . .
2
700 000,00
L o h n - K o n to ...................
179 814 033,35
C re d ito re s .......................
1 993 751 087,34
Hypotheken-Konto
. .
327 782,75
Jahresgew inn einschl. Y ortrag
127 894 627,52
Sa. 2 344 870 027,20 Mk.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
....
^
U
* '- "
... ..
'
'
-------- =
'
G o d u llo ; Towarzystwa l i p
T ow arzystw o akcyjne ,,Godulla“ pow stało w dn.
19. stycznia 1922 roku w miejscowości Chebzie.
P rz y w ytyczaniu granicy Polski przydzielono Tow a
rzystw u część posiadłości „Zakładów hrabstw a
Schaffgotsch T. z o. o. w Gliwicach.
T ow arzystw o zajmuje się w ydobyw aniem węgla
kamiennego na Górnym Śląsku. Należy do niego
H
i G. SI.
amoniaku, 4 211 ton dziegciu, 3 698 tori smoły, 1 419
ton benzolu i 74 ton naftaliny. Prócz tego posiada
T ow arzystw o 6 cegielni parow ych, z tego 5 w rew i
rze centarlnym .
Cała przestrzeń leżąca nad kopalniami jest po
większej części w łasnością tow arzystw a. W szczegól
ności należą do tow arzystw a dobra rycerskie Orze-
Kopalnia Pawła. — Bergwerk Paul.
w obwodach Świętochłowice i Ruda obszar okrągło
41 ,V2 miljonów m3, w obwodzie Rybnik okrągło 6 mil
jonów m3 i w obwodzie Pszczyna okrągło 28 miljo
nów m3; do tego dochodzą jeszcze udziały w 17 ko
palniach węgla. W centralnej części Górnego Śląska
są w ruchu 3 podwójne szyby Gotharda koło Orzegow a, Godula w Chebziu i Lithandra przy Nowym B y
tomiu, w szystkie położone w obwodzie Świętochło
wice. Roczna produkcja tych trzech kopalń w ynosiła
w roku 1922 — 1 180 623 ton. W O rzegow ie posia
da tow arzystw o koksownię, w której w yprodukow a
no w roku 1922 łącznie 104 641 ton koksu, 1 411 ton
gów i dobra C zarnylas w rew irze centralnym , oraz
w obwodzie R udy — dobra rycerskie Wielki P aniów r
M ały Paniów , Chutów i Bujaków. — O bszar ten w y
nosi okrągło 3 434,6 ha. T ow arzystw o posiada 537
domów robotniczych i urzędniczych, mieszczących
w sobie 3800 mieszkań. W zakładach tow arzystw a
pracuje 7200 robotników i urzędników.
T ow arzystw o należy do koncernu ,,R obur“ kon
cernu handlowego górnośląskich kopalń w ęgla i do
„Górnośląskiego T ow arzystw a Akcyjnego dla prze
mysłu drzew nego14 w Tarnowskich Górach.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Godulla, Akt. Ges., Chebzie G. Śl.
Die Godulla Aktiengesellschaft, Godulla T ow a
rzy stw o Akcyjne in Chebzie ist unter dem 19. Januar
1922 gegriindet. Auf die Gesellschaft w urde der nach
der Grenzziehung nach Polen gefallene Teil der Besitzungen der Graflich Schaffgotsch’schen W erke
G. m. b. H. in Gleiwitz iibertragen.
Die Gesellschaft betreibt Steinkohlenbergbau in
Oberschlesien. Es gehort ihr ein Feldbesitz von rd.
3 698 t. Pech, 1419 t. Rohbenzol und 74 t. Rohnaphtalin erzeugt w orden sind. Ais Nebenbetriebe besitzt
die Gesellschaft 6 Dampfziegeleien, davon 5 im Centralreyier.
Die iiber den Grubenfeldern liegende Oberflache:
steht zum w eitaus gróssten Teile im Eigentume der
Gesellschaft. Es gehóren ihr insbesondere die R ittergiiter O rzegow und das Gut C zarnylas im C entralre-
Kopalnia i Koksownia Gotarda Kohlengrube und Kokerei Gotthard
4 V A Millionen qm. in den Kreisen Świętochłowice
und Ruda, von rd. 6 Millionen qm. im Kreise Rybnik
und rd. 28 Millionen qm. im Kreise Pless; hierzu kommen noch Anteile an 17 Steinkohlenbergwerken. Im
oberschlesischen C entralrevier sind im Betriebe die
drei Doppelschachtanlagen G otthard bei Orzegow,
Godulla bei Chebzie und L ithandra bei Nowy-Bytom,
sam tlich im Kreise Świętochlowitz gelegen. Die Jahresforderung dieser drei Gruben betrug im Jahre
1922 — 1 180 623 t. In O rzegow betreibt die Gesellschaft eine Kokerei, in der im Jahre 1922 insgesamt
104 641 t. Koks, 1 411 t. Ammoniak, 4 211 t. Teer,
vier sowie die Rittergiiter G ross-Paniow , Klein-Paniow, Chutow und Bujaków im Kreise Ruda. Der
Oberflachenbesitz b etragt rd. 3 434,6 ha. An A r
beiter- und Beam tenhausern besitzt die Gesellschaft
537 mit rd. 3800 W ohnungen. Die Zahl der auf ihren
W erken beschaftigten Arbeiter und Beamten betragt
rd. 7200.
Die Gesellschaft gehort zum Konzern der ,,Rob u r“ Interessengem einschaft oberschlesischer Kohlengruben in K attow itz und Górnośląskie T ow arzystw o
Akcyjne dla przem ysłu drzewnego w Tarnowskich
Górach.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
l!=a
m
łJ
Ld
Q=J
3ILj
^ c=J Ld^ ^ gJ)
fc
t y
E n ri
fr.
u
I
L
Ef
Zakłady Graficzne
K. M IA R K I
S p ó łk i W y d a w n ic z e j z o g r . p o r .
w
M ik o ło w ie ,
W o je w . Ś lis k ie
w yk o n u ją:
D r u k a r n i a : broszury,
larze, plakaty itp.
ęr
katalogi, prospekty, formu
f\
y
fi
£—by
fi
y
fcb f
y
L i t o g r a f j a ( O f f s e t ) dyplomy, mapy, obrazy kolo
rowe, etykiety. S p e c ja ln o ść : Akcje, Afisze
kolorowe, we wielkich nakładach.
I n t r o l i g a t o r n i a : oprawy książek, ksiąg handlo
wych, oraz wszelkie prace w zakres introligator
ski wchodzące.
K lis z a rn ia :
Klisze wszelkiego rodzaju.
Na składzie zawsze wielki zapas książek do nabożeń
stwa, powieściowych i historycznych, oraz podręczników
i druków szkolnych.
Wszelkie prace wykonywa sią sumiennie i szybko, dowodem czego
num er 4-ty dwutygodniowy „Przemysł i Handel Górnośląski" objętości 164 stron, wykonany w przeciągu 5-ciu dni.
yc
L[
E F th
łi
fc
ir a
<rt
u
&
E p,
M
%
Ł
Ę
f[
( &
(?[
%
Ebr
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
^||lllllllllllllllllllllllllll!IN!lll!!llllllill!llllllil!lllllllllll!lllllllllllllll{lllllll!l!!ifll!llljll!!!!lllllll!IIH!ll!llllllll!lll!!!H!llilllllilllM^
llllllllllll..IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII! ||||ł
Spółka Akcyjna Ferrum
A d r e s t e le g r a f ic z n y : F e r r u m K a to w ic e — T e le fo n : K a to w ic e 2 2 , 2 3 , 3 7 5 , 1485 — A d r e s d ła p r z e s y łe k
k o le j o w y c h : S ta c ja B o g u c ic e p c d K a to w ic a m i — R a c h u n k i b ie ż ą c e : I*. K . K. P . K a to w ic e , B a n k
R z e s z y N ie m ie c k ie j, B y to m G .= £l. R a c h u n e k c z e k o w y : P . K . O. K a to w ic e 3 0 1 2 3 5 , W r o c ła w 1532
W łasn e biura i reprezentacje
za g ra n iczn e:
B e r lin , H a m b u rg
Wiedeń, Mediolan
Kopenhaga, Krystjania
Z u rych , L o n d y n , Barce=
lo n a , N o w y s Y ork
M e k sy k , San=
t ia g o , R io d e J a n e ir o , T o k io
C O D ES: A . B.
C. 5 t e ’ E d itio n — L ieb er — B u s in e s s -
&
N ew B u s in e s — C a r ło w itz — W e s te r U n io n
Zawodzie pod Katowicami (G. Śl.)
Aktiengesellschaft Ferrum
T e le g r a m m = A d r e s s e :
F erru m
K a t to w it z
R eichsban '< = G iro = K o n to B e u th e n O . = S .
P o s t s c h e c k = K o n to B r e s la u N r. 1532
B a n k o n to P . K . K . P . K a to w ic e
T e le fo n A m t K a t to w it z 2 2 , 2 3 , 3 7 5 u . 1485
A d r e s s e fu r B a h n s e n d u n g e n :
S t a t io n : B o g u s c h iitz b . K a tto w itz
P . K . O. K a to w ic e 3 0 1 2 3 5
Eigene Biiros und Vertretungen im Ausland:
B er lin — H am b u rg — Z iirich - M a ila n d
K r istia n ia — K o p en h a g en — W ien — B a r c e lo n a — L o n d on
M exico — S a n tia g o — R io de J a n e ir o — T o k io
New=York
CODES:
A . B . C. 5 t h E d itio n
L ieb er
B u s in e s s
N ew B u s in e s
C a r ło w itz
W e s te r U n io n
Zawodzie bei Kattowitz (Pol. Oberschl.)
i
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Towarzystwo Akcyjne „Ferrum“
T ow arzystw o akcyjne „F e r . r u m “ posiada
odlewnię stali, fabrykę drobnych wyrobów żelaznych,
zakład budowy aparatów i spajalnię gazem wodnym.
R urociąg tłoczny w Rio de Janeiro (6 przewodów .po 650 m tr,
długości, 0,935 m. średnicy, 10—22 mm. grubości ścian, 290 m.
spadu, połączenie: P aten t: Połączenie kołnierzowe dla wyso
kiego ciśnienia).
D ruck ro h ran lag e in Rio de Janeiro (6 L eitungen je 650 ni.
Lange, 0,935 m. Durchmeisiser, lO-r-22 mm. Wdsit.., 290 m. GefSUe,
Rohrverbdg.-Patent-H ochdruckflenscłien).
W odlewni stali — zresztą najstarszej na G ór
nym Śląsku — w yrabiane są
odlewy gatunku Siemens-Martin do 10 tonn sztuka,
i to
części maszyn, okucia wagonowe, części rur, pudła
wentylowe, tłoki cylindrowe, szyjki walcowe, płyty
pancerne dla młynów rurowych, śruby okrętowe,
płyty łożyskowe etc.
Fabryka drobnych w yrobów żelaznych dostarcza
osi dla zwyczajnych w ozów ciężarowych i dla w o
zów wojskowych,
jakoteż
śruby, mutry, nity
oraz
części żelazne dla nawierzchni kolejowej.
Firm a zdecydow ała się powiększyć odlewnię
stali przez dodanie malej instalacji Bessemera i będzie
w możności po przeprow adzeniu będącej w budowie
instalacji w yrabiać również lżejsze i mniejsze odlewy
w większych ilościach.
W związku z tem stoi również i powiększenie
fabryki drobnych w yrobów żelaznych. O bydw a te
projekty mają za zadanie, pokrycie b. znacznego i się
gającego na dziesiątki lat zapotrzebow ania kolei i za
kładów budow y wagonów.
W zakładzie budow y aparatów są w yrabiane
między innemi: piece rotacyjne dla przem ysłu cemen
towego, bębny dla suszarni i prężalni rud, jakoteż
inne ap araty i zbiorniki dla przem ysłu chemicznego
i ceramicznego.
G łównym oddziałem była od tego czasu spajalnia
gazem wodnym z produkcją roczną 20 000 tonn rur.
Jeszcze dw a dziesiątki lat temu trudno było mó
wić o wielkim przemyśle dla kutych żelaznych szwajsow anych (spajanych) rur dużej średnicy, dziś zaś
tw orzy ten przem ysł podstaw ę dla całego rzędu in
nych pow ażnych przedsiębiorstw ' na polu ekonomicznem, przem ysłow em i wojskowo technicznem.
Potężne rurociągi z kutych żelaznych spajanych
ru r wielkiej średnicy przeciągają pod powierzchnią
m iasta i osad, aby z jednej strony służyć jako kanali
zacje dla utrzym ania sanitarnego poziomu i oczysz
czania miast, z drugiej zaś strony celem dostarczania
w ody jak dla domu i gospodarstw a, tak dla drobnego
przem ysłu.
Milami ciągną się rurociągi gazowe, niegdyś
z żelaza lanego, dziś z odpornej stali Siemens-M artenowskiej, przenoszące światło i ciepło z miejsca na
miejsce. Nie w ym agało się zbyt wiele pod względem
technicznym od tych w ytw o ró w przem ysłow ych,
będących arterjam i kultury . . .
Praw dziw ie zrozumieć zdołam y znaczenie kul
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
turalne tej gałęzi przem ysłu, gdy udam y się na w zgó
rza Szw ajcarji, Norwegji, Szkocji, Ameryki południo
wej, Kalifornji, Japonji, jednem Słowem wszędzie tam,
gdzie znajdują się podstaw y dla w ykorzystania „bia
łego w ęglau. „Biały węgiel“ m asy energji, skoncen
trow ane w wysokogórskich jeziorach i rzekach, któ
rych siła w formie dzikich potoków niknie i rozbija
się powoli o opór niezliczonych skał, w ędrując rok
rocznie bezpożytecznie z gór w doliny niosąc w wielu
w ypadkach zniszczenie i śmierć, miast pracy i życia.
Tu działalność „F e r r u m “ rozw inęła się w ca
łej pełni.
tow ało się w przyszłym rozwoju zużytkow ania energji
wodnej i zdołało odpowiednio zorganizow ać swoje
urządzenia i metody fabrykacji. Posiada ono dziś za
sobą szereg cennych konstrukcji specjalnych, umożli
w iających przeprowadzenie największych projektów
w dziedzinie przew odów turbinowych.
Umieszczone tu zdjęcia przedstaw iają rurociąg
tłoczny ,,Rjukan“ I w Norwegji. Rurociąg ten składa
się z 10 przew odów o średnicach na górze 2000 mm.,
a na dole 1250 mm. P rzew ody te sprow adzają wodę
z wysokości 300 m etrów do turbiny.
W r. 1900 w ybudow ano spajalnię. Do r. 1922,
Z e z b io ru -.ia n P r r y h y
P iekary
oU
R u ra rozdzielna dla in stalacji „O ntario" w Kanadzie.
Y erteilrohr fu r die Anlage „O ntario" in Canada.
Potężne rurociągi tłoczące spajane z kutego
żelaza przenoszą płynną energję „białego w ęgla“ do
turbin w odnych w dolinach; tam, przeobrażony
w energję elektryczną, stanowi niewyczerpane źródło
siły i światła.
Miljony sił koń i parow ych zużytkow ują w ten
sposób rurociągi ,,Ferrum u. O znaczeniu w ytw órczo
ści kutych rur świadczy okoliczność, że dziś istnieją
rurociągi o wysokości spadu do 1200 m tr., w y tw arza
jące w dolnej części rurociągu ciśnienie 120 atmosfer,
i naw et przy największej średnicy zabezpieczone jest
bezpieczeństwo ruchu.
T ow arzystw o Akcyjne ,,Ferrum “ w porę zorjen-
a więc w ciągu 20 lat działalności zdołało Tow. Akc.
Ferrum , dzięki niezm ordow anym dążeniom swych in
żynierów - specjalistów i pełnemu zrozumienia pracy
fachowców - robotników w ykonać: 247 rurociągów
wysokiego napięcia, średnicy od 300 do 2300 mm.,
o spadzie do 1200 metrów. Z tej liczby rurociągów
dostarczono 51 do Norwegji, 8 do Szwajcarji, 9 do
Włoch, 17 do Stanów Zjedn. Am. Północnej, 28 do
Meksyka, 6 do Chiłi, 54 do Brazylji, 34 do Japonji
itd.
Projekty rurociągów opracowuje się we w szyst
kich szczegółach samodzielnie w biurze technicznym
zakładów. Specjalni inżynierowie i m onterzy ,,Fer-
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
rum “ prow adzą prace nad budow ą rurociągów , prace
połączone częstokroć z największemi trudnościam i,
i niebezpieczeństwami, w dalekich krajach.
Zakłady spajania gazem w odnym Tow . Akc.
„F errum “ dostarczają; żelazokute ru ry średnicy 300
do 3000 mm., grubości ścian ponad 5 mm., długości
do 40 m etrów dla kanalizacji, gazociągów, wodocią
gów, parociągów , z połączeniem kołnierzowem i nasuwkowem.
Specjalność: P rzew ody wysokiego ciśnienia dla
turbin, zbiorniki dla gazów i płynów, szczególnie
kotły pow ietrzne i gazow e na wysokie ciśnienia,
m aszty dla statków wojennych, ładunki torpedow e,
beczki morskie, kotły do gotow ania cellulozy, spojone
m aterjały do kotłów, bębny centryfugalne itd.
R urociąg o średnicy 1,2 m. długości 83 m. dla m iasta H am burg.
D ttckerrohr von 1,2 m. D urchm esser 83 in. L ange fiir die S tadt H am burg.
P
iJ
Aktiengesellschaft „Ferrum
Die Aktiengesellschaft Ferrum besitzt eine
Stahlgiesserei, Klemeisenzeugfabrik, Apparatebauanstalt unld ein Wassergassch weisswerk.
In der Stahlgiesserei — iibrigens der altesten
Oberschlesiens — werden
Gusstiicke in Siemens-Martin-óualitat
bis zu einem Stiickgewicht von 10 Tonnen hergestellt,
wie
Maschinenteile und Waggonbeschlagteile, Rohrformstiicke, Yentilgehause, Presszylinder und sonstige
Hohlkorper, Kollerringe, Laufer, Brechringe und Pan
zerplatten fiir Rohrmiihlen, Schiffsschrauben, Brtickenauflager und Lagerplatten usw. usw.
Die Klemeisenzeugfabrik liefert
Ach sen fiir gewóhnliche Lastwagen und Mifitarwagen,
ferner
Schrauben, Muttern, Nieten und Kleineisenzeug
fiir den
Eisenbahnoberbau.
Die Firma hkt sich entschlossen, die Stahlgiesserei
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
durch Hinzufiigen einer Kleinbessemerei zu vergrossern Kanalisationsleitungen dem sanitaren Zwecke der
und w ird nach Durchfiihrung dieses im Bau begriffenen Stadtereinigung zu dienen, andererseits frisches W asProjektes in der Lage sein, auch leichtere und kleinere - ser heranzubringen, das in immer grósseren Mengen
fiir Haus und W irtschaft, aber auch fiir Zwecke der
Stahlgusstlicke in grósseren Mengen anzufertigen.
Hiermit in Verbindung steht zugleich die Ver- Kleinindustrie gebraucht wird.
Meilenweit dahinziehende Ferngasleitungen, friigrosserung der Kleineisenzeug-Fabrik. —- Beide Teilprojekte haben ihren U rsprung vornehmlich in dem her aus Gusseisen hergestellt, jetzt aus zahem S. M.
Bestreben, den fiir eine Reihe von Jahren sicherlich Stahl geschweisst, tragen Licht und W arm e von O rt
jstark hervortrfetenden Bedarf dery Eisenbahnen und zu Ort. Bei all diesen grossen Lebensadern der Kul
tur handelt es sich jedoch fast immer noch um InWaggonbauanstatlen zu decken.
R urociąg •tłoczny „R'j u k a n f o s“, Noocwegja.. Ogólny, widok zakładów.
D ruckrohrleitung „Rj;ukanfos“ (GesamtMld der K raftanlage).
^
j T-rUTJTTJTJTJT^JHLJ-mJTJTJTJTJTJTJTJTjajnmLJTJTJTJTJaJTJT. iTJT-l
In der A pparatebauanstalt w erden unter anderem
gefertigt: Drehofen fiir die Zementindustrie, Trommeln
fiir Trockenanlagen und zum Rosten von Erzen, so
wie sonstige Apparate und Behalter fiir die chemische
und keramische Industrie.
Die Hauptabteilung bildete seither das Wassergasschweisswerk mit einer jahrlichen Leistungsfahigkeit ycn 20 000 Tonnen Rohre.
Noch vor zwei Jahrzehnten konnte von einer
G rossindustrie fur schmiedeeiserne geschweisste Rohre
grossen Durchm essers kaum gesprochen w erden, und
heute bildet diese Industrie die Vorbedingung fiir eine
grosse Reihe anderer hochbedeutsamer Unternehmungen auf volkswirtschaftlichem, industriellem und militartechnischem Gebiete.
Gewaltige R ohrstrange aus schmiedeeisernen geschweissten R ohren grossen Durchmessers durchziehen
unterirdisch Stadte und Ortschaften, um einerseits ais
dustrieerzeugnisse, an die vom technischen Standpunkte aus nicht allzu hohe Anforderungen gestellt
w erden, und w ir erhalten erst die richtige Erkenntnis
von dem kulturellen W erte des Industriezweiges, wenn
w ir hinausw andern in die hohen Berge der Schweiz
oder nach Norwegen, Schottland, Siidamerika, Kalifornien, Japan, kurzum uberall dahin, wo die Yorbedingungen zur Ausniitzung der „weissen Kohle“
gegeben sind, jener gewaltigen Energiemengen, die
hochgelegene Gebirgsseen und Flusse in sich bergen
und dereń K raft in Form wilder Strom e und Bache,
an den W iderstanden unzahliger Felsstiicke allmahlich
zerschellend, jahraus, jahrein in nutzloser Arbeit zu
Tale w andert, in vielen Fallen Vernichtung und Tod
bringend, statt Arbeit und Leben.
Hier finden w ir die Arbeit von Ferrum in ihrer
vollen Bedeutung.
Gewaltige Druckleitungen aus schmiedeeisernen
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
geschweissten Rohren tragen die flussige Energie der
weissen Kohle zu der W asserturbine im Tale, wo sie
in elektrische Energie umgewandelt, e h e unversiegbare Quelle bildet, fiir Licht und Kraft.
5 Rurociąg tłoczny „Kinloch-Leven“ Szkocja P
5 (6 przewodów a 1900 mtr. długości, 1,034 m. P
p średnicy, 10—22 mm. grubości ścian, 290 m, P
b spadu. Połączenie: nasuwki wys. ciśnienia.), r
p Druckrohranlage„KinIoch-Leven“inSchottlandvh
p (6 Leitungenje 1900m. lang. 1,034 m. Durch-. £
h messer, 10—22 mm Wdst, 290 m. Gefalle. S
P Rohrverbdg: Pat. Hochdruckmuffen )
h
l_njajTjajxjTJxrLTiri_njTjTjnjT-run_rxj^^
Es sind Millionen von Pferdestarken, die auf diese
W eise das Ferrum rohr nutzbar machen, und w as die
Schmiederohrindustrie hier bedeutet, erhellt aus der
Tatsache, dass heute Geiallshohen von 1 200 m., die
fiir den unteren Teil der Rohrleitung einen Betriebs
druck von 120 Atm. ergeben, auch bei grosseren
Rohrdurchmessern betriebssicher ausgenutzt werden
konnen.
Die Aktiengesellschaft Ferrum hat in rechtzeitiger
Erkenntnis der kommenden Entwickelung es verstan-
den, ihre Betriebseinrichtungen und Fabrikationsmethoden entsprechend auszubauen und nennt eine
Reihe w ertvoller Spezialkonstruktionen ihr eigen, die
unbedenklich auch die kiihnsten Turbinenleitungsprojekte durchfiihrbar machen.
Unsere diesseitige Abbildung ist die Reproduktion
einer fotografischen Aufnahme der D ruckrohranlage
Rjukan l in Norwegen, bei der 10 Rohrleitungen von
oben 2000 mm. und unten 1250 mm. Durchmesser das
W asser 300 m. tief herab zu den Turbm en tragen.
Im Jahre 1900 w urde das Schweisswerk errichtet
und bis zum Jah re 1922, also in etw a 20 Betriebsjahren hat es Ferrum durch das unermudliche Vorw artsdrangen seiner Spezialingenieure und die verstandige M itarbeit der spezialisierten Arbeiterschaft
fertig gebraeht, insgesamt 247 Hochdruckleitungen
im Durchmesser von 300 bis 2300 mm. und bis zu
Geiallshohen von 1200 m. der Weltindusrrie zu lieiern,
hiervon nach Norwegen 51, nach der Schweiz 8, nach
Italien 9, nach den Vereinigten Staaten von Amerika
17, nach Mexico 28, nach Chile 6, nach Brasilien 54,
nach Japan 34 usw. usw.
Die Projekte der Rohrleitungsanlagen w erden im
technischen Biiro des W erkes in allen Einzelheiten
selbstandig bearbeitet und eigene Ingenieure und
M onteure leiten die oft mit den gróssten Schwierigkeiten und Gefahren verbundenen Zusammenstellungsarbeiten an der fernen Baustelle.
Das W assergasschw eissw erk der Aktiengesell
schaft Ferrum łiefert: Schmiedeeiserne Rohre von
300 bis 3000 mm. Durchmesser, in W aridstarken iiber
5 mm. und in Einzellangen bis zu 40 m. fiir Kanalisationsleitungen, W asser-, Dampf- und Gasleitungen,
mit Flanschen- und Muffenverbindungeri.
Spezialitat: Hochdruckturbinenleitungen, Behalter fiir Gase und Fliissigkeiten, insbesondere W indund Gaskessel fiir hohen Betriebsdruck, Kriegsschiffmąsten, Ladebaume, Torpedoluftpatronen, Seetonnen,
Zentrifugentrommeln, Zellulosekocher, Śchmelzpfannen, geschweisste Kesselmaterialien usw.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
H . K o e t z , N a stę p c y
T ow arzystw o Akcyjne
Fabryka maszyn i kotłów parowych.
Odlewnia żelaza.
M ik o łó w
G .-Ślask
Adres telegraficzny: Koetz Nachfolger Mikołów.
Telefon 7 i 95.
Pomost przesuwany elektryczny, nośność 60 000 kg, użyteczna powierzchnia 11 500 m
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
H. Koetz Następcy, Tow. Akc., Fabryka maszyn i kotłów parowych, Mikołów.
Firma założona została w roku 1872 przez Henryka Koetz i składała się po
czątkowo tylko z kotlarni i warsztatu mechanicznego.
W roku 1895 fabryka przeszła na własność obecnego głównego akcjonarjusza
inżyniera C. Biischel’a z Hali nad Saalą. Od tego czasu doznała znacznych roz
szerzeń i ulepszeń i była, pomimo nieraz złej konjunktury rynkowej, tak zajęta wy
konywaniem licznych obstalunków, że wprowadzano czasowo pracę nocną.
Od dnia 19. czerwca 1922 zamieniono firmę na Towarzystwo Akcyjne, lecz
kierownictwo nadal spoczywa w rękach senjor-szefa inżyniera C. Biischel.
Kuźnia dla rur długości 105 mtr., szerokości 15 mtr.
Gałieniec, pojemność 500 cbm.
Firma produkuje głównie k o tły parow e wszelkich gatunków. Przyjmuje
również najróżniejsze w zakres specjalności tej wchodzące sp aw an e i n itow an e
p race blacharskie, k on stru k cje żela zn e, m osty k olejow e itd. Instalacje
k o tłó w parowych o pow ierzchni ogrzew an ia od 1000 do 1800 m etrów
k w ad ratow ych , przy 8 do 13 atmosferach ciśnienia nie należą do rzadkości.
Uwagi godnym jest wykonany w kotłowni
k o cio ł im pregnacyjny do drzew a, średnicy 2300 mm i długości 22 metrów,
w a g i 3 6 .0 0 0 k g (obecnie bodaj n ajw ięk szy k o cio ł im pregnacyjny
na św iecie),
k ocioł dw upłom iennicow y średnicy około 2500 mm i 11 mtr. długości oraz
w arnik do celulozy pojemności do 300 cbm. oraz spaw any z jednej sztu k i
zbiornik pary 25 mtr. długości. Pozatem
k o tły dla sik a w ek ogniow ych,
k o tły dla lokom obil i lok om otyw ,
k o tły o k ręto w e,
reto rty do sm oły średnicy 3 5 0 0 mm
sp aw an e z jednej sztu k i panw ie do top ien ia cynku i temu podobne.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
H. Koetz Następcy, Tow. Akc., Fabryka maszyn i kotłów parowych, Mikołów.
Utrzymując ożywione stosunki z zakładami górniczymi i hutniczym i, wielkiemi
majątkami ziemskimi oraz browarami, gorzelniami, cukrowniami, i fabrykami chemicznemi, postawiła sobie firma jako główne zadanie dostarczenie tym zakładom od
powiednich aparatów i maszyn, umożliwiając im, przez pierwszorzędne i nowoczesne
wykonanie obstalunków, wprowadzenie racjonalnej i oszczędnej metody produkcji.
Trzydziestoletnie bogate doświadczenie ręczy za wTzorowe i pierwszorzędne
wykonanie wszelkich instalacji.
Tow. Akc. K o e t z b u d u j e wszystkie aparaty, wchodzące w zakres wymie
nionych gałęzi produkcji a mianowicie:
a ) d la b u t i k o p a l n i
w yd ob yw cze w ó zk i k op aln ian e,
w ieże szy b o w e,
budynki sep aracyjn e,
windy k ab low e k op aln ian e,
k ołow roty poziom e,
k latk i szyb ow e,
n asad y, dźwig-i,
ta rcze obrotow e dla lok om otyw do 20 mtr. średnicy,
w ó zk i w yw rotn e dla żużli,
w ózk i tran sp ortow e b lok ow e,
p an w ie i w ó zk i do su rów k i,
m ieszad ła,
pom osty p rzesu w an e elek tryczn e do 100 0 0 0 k g n o śn o śc i i 15 m tr. d łu gości
użyteczn ej itd.
b ) d la p r z e m y s ł u s p o ż y w c z e g o , r o l n i c z e g o i c h e m i c z n e g o , d la b ro=
w a r ó w i g o r z e ln i:
p an w ie brow arne,
dyfuzory,
b asen y ch ło d zą ce,
k oloryzatory,
m ontejusy,
. . .
p arow niki,
p toczk. do z.em m ak ow ,
przyrządy p różn iow e,
su szarn ie do ziem n iak ów ,
a
rezerw uary sp irytu sow e z z a m k n ij
ch łod ow n ie,
ciem kontrolującem ,
k on den satory itd.
Specjalną uw agę zwraca sie na wyrób now oczesnych m a szy n o w y ch urządzeń trans*
p ortow ych i d źw ign ic.
•
Odlewnia żelaza produkuje
od lew y m a szy n o w e, budow lan e i h an d lo w e,
sp ecjaln e leizny h artow an e i k w a śn e .
Pozatem zagłady K o e t z a wytwarzają
arm atury dla p leców p ierścien io w y ch ,
sp rzęty k an alizacyjn e oraz
ek on om iczn e p a len isk a dla w sz e lk ic h g a tu n k ó w p a liw a z zupełnym pochła=
nianiem dymu i m ak sym aln ą u ż y teczn o ścią .
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
H. Koetzf Nachfolger
A ktiengesellschaft
Maschinen und Darapfkesselfabrik
E isengiesserei
Mikołów (Nikolai) G.-Śl.
Telegrammadresse: Koetz Nachfolger Nikolai.
Telefon 7 u. 95.
Unversenkte elektr. Schiebebiihne, 65.000 kg Tragkraft 15 m Nutzlange.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
H. KOETZ, AKTIENGESELLSCHAFT, DAMPFKESSELFABRIK, MIKOŁÓW.
Die Firma wurde im Jahre 1872 durch H e i n r i c h
nur aus K e s s e l s c h m i e d e und m e c h a n i s c h e r
spateren Jahren hinzu.
K o e t z gegriindet und bestand anfangs
Werkstatt.
Die E isengiesserei kam erst in
Im Jahre 1895 g in g die Fabrik an den jetzigen Hauptaktioner Ingenieur
C. B i i s c h e l aus Halle a. d. Saale, iiber und erfuhr seitdem bedeutende Erweiterungen und Verbesserungen.
Von da an erfreute sich die Fabrik trotz ungiinstiger Marktlage andauernd so guter
B eschaftigung, dass zeitw eise Nachtbetrieb eingerichtet wurde, um allen Anforderungen der Kundschaft gerecht zu werden.
Seit 18. 6. 22 ist die Fabrik in eine A. G. um gew andelt worden, die
Leitung des Unternehm ens liegt noch nach w ie vor in den Handen des Seniorchefs Herrn C. Biischel.
Fordergeriist.
Petroleumbehalter je 1100 cbm Inhalt.
Das hauptsachlichste E rzeugnis der Firma bildet die Herstellung von
D am pfkesseln aller Art;
ferner iibernimmt sie alle ins Fach schlagenden
g e sc h w e iste n und g en iete ten B lecharb eiten,
E isentionstruktionen,
E isenbahnbriicken usw . Ausgefiihrte,
D am p fk asselan lagen von je 1000 bis 1800 Quadratmeter Heizflache, 8 bis 13 Atm ospharen Betriebsdruck sind keine Seltenheiten.
A is w eitere bem erkenswerte L eistungen der K essel
schm iede konnen gelten
H olzim p ra gn ierk essel von 2 3 0 0 mm. D u rch m esser und 22 m . L a n g e bei
3 6 .0 0 0 k g . G ew ich t (zurzeit w ohl der grosste Im pragnierkessel der W elt.)
Z w eiflam m roh rk essel von etwa 2500 mm. Durchm esser und 11 m. Lange sow ie
Z ellu losek och er bis 3 0 0 cbm . Inhalt und
in einem S tu ck g e sc h w e iste D am pfsam m ler bis 25 m. Lange, ferner
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
H. K O E T Z , A K T I E N O E S E L S C H A F j T , D A M P ‘F K E S [ S E L F A B R I K , M I K O Ł Ó W .
F eu ersp ritzen k essel,
Lokomobil= und
L ok om otivk essel,
Q uerrohrkessel,
S c h iffsk e sse l,
Teer=Retorten von 3 5 0 0 m m . D u rch m esser
au s einem S tiick g e sc h w e is s te Z in kschm elzp fan nen und dergl.
In regem Verkehr mit Berg- und Huttenwerken, landwirtschaftlichen und chemischen
Grossbetrieben, wie Brauereien, Brennereien, Zuckerfabriken, chemischen Fabriken usw., hat es sich
die Firma hinsichtlich sachgemasser Ausfuhrung der fiir diese Zweige in Betracht kommenden Apparate und Maschinen angelegen sein lassen, in bezug auf einen modernen und rationell arbeitenden
Betrieb Erstklassiges zu leisten. Mehr ais dreissigjarige reiche Erfahrungen auf diesem Gebiete
gew ahrleisten vollkom m ene Biirgschaft fiir in jeder H insicht musterhafte A nlagen.
Die Firma baut alle fiir die erwahnten Industriezweige in Betracht kom m enden Apparate,
und zwar
a) fiir Berg= und H iittenw erke:
A u fsatzvorrich tu n gen, sow ie
G rubenforderw agen zu Hunderten,
A ufziige,
F ordergeriiste,
L okom otiydrehscheiben bij m 20 III DBIdUKl
S ep aration sgeb eu d e,
S ch la ck en k ip p w a g en ,
O rubenkabelw inden,
B lock tra n sp o rtw a g en ,
H aspel,
R oheisenpfannen und W agen,
Forderschalen,
M isch g efa sse,
E lektrische Schiebebiihn en bis zu 100.000 kg. Tragkraft und 15 m Nutzlange usw.;
b) fiir lan d w irtsch aftlich e und ch em isch e Industrien, B rauereien, B rennereien USW
.
B raupfannen,
K artoffeltrock n u n gsan lagen ,
K iihlschiffe,
Spiritu sreseryoire mit Sfeueram
tlłClieil 1/OrSClllllSS
M aischbottiche,
Diffuseure,
H enzedam pfer,
K olorisatoren,
M ontejus,
V erdam pfapparate und Y akuum s,
M aischapparate,
Kiihler,
K artoffelw asch en ,
K ondensatoren usw .
Ganz besondere Aufm erksam keit aber wird der
H erstellu n g m oderner m a sch in eller Transport* und H eb ezeuge gew id m et.
E rzeugnisse der E isen giesserei sind
M aschinen? Bau= und H a n d elsgu ss,
Spezial= Hart= und sau reb estan d iger O uss.
A usserdem werden geliefert vollstandige
Ringoffenarm aturen,
K an alisation sgegen stan d e sow ie
Sparfeueranlagen fur jedes Brennm aterial m it yollkom m ener Rauchverbren=
nung und h 3ch ster N utzw irkung.
Das W erk beschaftigt g eg en 500 Arbeiter; sein Verbrauch an Rohmaterial belauft sich
auf 6000 T onnen jahrlich.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
H. Koetz, Aktien-Gesellschaft, Dampfkesselfabrik, Mikołów.
Kabel frykcyjny (elektryczny) nośność 12 000 kg.
Elektrisch betriebenes Friktionskabel 12000 kg Tragkr>«|ftfj
Wózek wywrotowy.
Schnabelkipper
_
Wydob}'wacze wózki kopalniane
Forderw agen.
W ózek wywrotowy.
Kippwagen
H. Koetz Nachfolger, Aktien-Gesellschaft, Dampfkesselfabrik, Mikołów.
N ajw iększy k ocioł im pregnacyjny ś w ia ta !
G rosster Im pr& gnierkessel der W elt!
W a g a o k o ło 4 0 .0 0 0 k g
G e w ich t c a . 4 0 .0 0 0 k g
Kocioł dwupłomienny 130 qm, 13 Atm.
Z w e ifla m m r o h r k e sse l, 130 qm , 13 A tm .
SSL
w
Hiiiiiiiiii|iiiiiiniiiiiiiiiiMiiiiiiiiiniiiH"'MHii;uii
SteiiM rtiiiigs- und
Impragnierkessel
Aparate jeder Art
©l-f Saure- und
chemische Fakiken,
Koksanstalten,
T ra n s p o rtk e s s e l
Destilierblasen
bis 4 m Durchmesser
m it aus einem Stiick
gepressten Boden
Kondensatoren
(jeschweist oder genietet
fiir
Teerprodukte,
B ra u e re in e n
und
B re n n e re ie n ,
Zuckerfabriken
Fabryka maszyn i kotłów parowych, MIKOŁOW i
Kocio! bateryjny, 250 qm, 13 atm,
Batteriekessel, 250 qm, 13 Atm.
Stojący kocioł z płomiennikami
Stehender Heizrohrenkessel
Stojący kocioł z płomiennikami
Stehender Heizrohrenkessel
Kocioł bateryjny, około 120 qm, 10 atm.
Batteriekessel, ca. 120 qm, 10 Afm.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
H. KOETZ, AKTIENGESELLSCHAFT, DAMPFKESSBLFABRIK, MIKOŁÓW.
■ iF
■■■-. r ....auŁi..aMi i-rwfSłfffiy? f^-1■“
2 stuj ce warniki do celulozy, średnicy 4 m tr, wysoki li,5 mtr., wagi 50 000 kg.
2 stehende Zellulosekocher, 4 m Durchmesser, 11,5 m hoch, je 50 000 kg schwer.
Warn k wywrotowy
Sturzkocher
Warnik kulowy
Kugelkocher
Marszałek J Ó Z E F
PIŁSUDSKI
N a c z e ln ik P a ń s t w a P o ls k ie g o .
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
0 0 0 0
□
□
0
□
□
□
□
□
□
H. K O E T Z N A ST Ę PC Y , Ą°kT : Fabryka maszyn i kotłów parowych, M I K O Ł Ó W.
E3
□
□
0
0
□
□
□
□
0
□
□
□
G
□
□
□
□
0
□
□
□
□
□
□
□
□
4 kule warnikowe, średn.
4 Kugelkocher, S \ m Durchmesser.
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
B
□
□
□
□
K otły dla lokom obil I lo k o m o ty w .
Lokom obil- und L o k o m o tiy k essel.
□□El
□
□
□
□
□
□
□
E3
El
□
□
□
□
□
□
□
□
□
01
□
□
□
0
□
□
□
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
■0
]
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
H. KOETZ, AKTIENGESELLSCHAFT, Dampfkesselfabrik, MIKOŁOW.
Armatury
Armaturen
wszelkiegorodi. dlapiecówpierścieniowych,cementowychi wapienników
ieglicher irf fur Ring-, Haik- und Zementofen
R u s z to w n ik i
Roststabe
najwyższej wytrzymałości w odlewach
utwardzonych i pancernych
von hóchster Feuerbestandigkeit
[in Hartguss und Fanzerguss
Rusztownik oszczędnościowy — Sparroststab
Rusztownik falisty — W ellenroststab
X
X
Rusztownik palcowy — Fingerroststab
r - ^ / i j y i f i / i / U i / i a / i / i / w u i Ą .'2/i n /
Ruszt ościenny — Fischgratenroststab
/ / Z . S / / / / 7 / 7 S~7
// m / / /z / / / ; / ;
X
X
Kompletne paleniska oszczędnościowe do każdego opalu.
K om plete S p ar=F eueru ngsan lagen fur jed es B re n n m a teria l.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Spółka Przemysłowo-Górnicza
w Katowicach, ul. Poprzeczna 14.
Ogólny w idok Państw ow ej kopalni w ęgla „Andrzej I i 11“ w Brzeszczach.
Une generale des m ines d’e ta t „A ndre I et 11“ a Brzeszcze.
Allgem eine A nsicbt d er staatlich en K oblengruben „A ndreas I u. 11“ in Brzeszcze.
P o uzyskaniu niepodległości państw ow ej, było t r a
ską każdego p raw e g o kupca i p rzem y sło w ca polskiego
jaknajw iększe unarodow ienie obcych daw niej placów ek
handlu i przem ysłu.
Je d n ą z takich m łodych placów ek jest opisana po
niżej Spółka Przemysłowo-Górnicza, z siedzibą w Ka
towicach, przy ul. Poprzecznej, 1. 14.
Spółka P rzem y sło w o -G ó rn icza, jako Spółka z ogr.
odp. założoną zo stała w grudniu 1921 przez znanego
kupca w ęglow ego p. Jana Ożoga z K rakow a, i p rzez
św ieżo zdem obilizow anego kapitana W . P ., przem y
słow ca p. Antoniego Ożóg-Orzegowskiego z K atow ic
z początkow ym kapitałem zak ład o w y m 1,500.000 m k.
niem. Celem spółki była eksploatacja terenów węglo
wych w Wielkim Chełmie na G. Śląsku i hurtowny za
kup i sprzedaż węgla.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
SPÓŁKA PRZEMYSŁOW O-GÓRNICZA W KATOWICACH.
W m yśl założenia rozpoczęła S półka głębienie
szybu na sw oim terenie w ęgłow ym , i zapoczątkow ała
rów nocześnie handel w ęglem na w ielką skalę, sp rzed a
jąc w ęgiel z zagłębia krakow skiego, dąbrow skiego
i z G órnego Śląska. W tej gałęzi handlu m a S półka ro z
legle stosunki i w ielką ru ty n ę w osobie obu w spólników
firm y.
D la now ozałożonej Spółki w y z y sk a n o um iejętnie
w szy stk ie daw ne k o n tra k ty na kopalniach, k tóre kie
dykolw iek zaw ierał długoletni i przedtem już sam o
dzielny kupiec, p. Jan Ożóg.
po kilka ty sięcy ton m iesięcznie. W ęgiel B rzeszcze tak
się rozpow szechnił i tak znakom icie jest zap row adzony,
że konty n g en ty w ęg la odbiorców w p ro w ad zo n y ch
przez Spółkę, jakoteż i p rzy d z iały w ęglow e sam ejże
Spółki P rzem ysłow o-G órniczej nie p o k ry w a ją absolutnie
faktycznego zapotrzebow ania na w ęgiel brzeszczański.
S półka sprzedaje tak ż e stale po kilka ty sięcy ton
m iesięcznie z dąbrow ieckich i górnośląskich kopalń w ę
glow ych. D zisiejszy m iesięczny obrót Spółki w yp o
wiada się na ilość 6,000 ton w ęgla, lub około 3 miliardów
mk. obrotów pieniężpvch. G łów ne o b ro ty Spółki P'"ze-
1. W spółw łaściciel firmy. .„Spółka Przem ysłow a Górnicza w K atow icach" p, Ja n Ożóg-.
1. P ro p rietaire Mr. Jean Ożóg-.
1. M itinhaber H. Johann Ożóg-.
Z ca łą energią- i dzięki poparciu odpowiednich
czynników , a to W . P P , P epłow skiego, głów nego d y
rek to ra P a ń stw o w y c h Z akładów G órniczych i H utni
czych, d y re k to ra biura sp rzed aży w ęgla inż. Kożuchow skiego, z a b ra ła się S półka do rozpowszechnienia
w ęgla z Państw ow ej kopalni B rzeszcze, k tó ry to w ęgiel
był w szerokich kołach konsum entów w ęglow ych p ra
w ie zupełnie nieznanym .
Dzięki
staraniom
S p ó łk i. zain tereso w ały się
brzeszczańskim w ęglem kotłow ym P aństw ow e Fabryki
Związków A zotow ych w Chorzowie. W ęgiel ten kupo
w a ł y fabryki za pośrednictw em Spółki p rzez d w a m ie
siące, obecnie zaś, na podstaw ie bezpośredniej um ow y
i za zgodą Spółki kupują fabryki ten w ęgieł w p ro st z ko
palni. Dzięki Spółce rozpow szechnił się w ęgiel B rzesz
cze na P om orzu, w Poznańskiem , w A ustrji i Niem
czech, dokąd za pośrednictw em Spółki w y s y ła się stale
m ysłow o-G órniczej koncentrują się obecnie w Banku
Śląskim — B anque de Silesie w K atow icach, gdzie
Spółka ma gwarancję firmową do 4 m iljardów m ie
sięcznie, dzisiejszej w arto ści m arki polskiej.
' Dzięki energicznem u kierow nictw u w łaścicieli
P P . Ja n a O żoga i A ntoniego O żóg-O rzegow skiego. k tó ry
tęży zn ę i obow iązkow ość w ojskow ą stosuje obecnie
w handlu, a tak że dzięki niespożytej p ra c y najstarszeg o
pracow nika firm y, p. M ieczysław a Imieli-Wojtaszka,
S półka P rzem y sło w o -G ó rn icza w stosunkow o bardzo
krótkim czasie w y su n ę ła się na bardzo p o w ażny szcze
bel hurtow nego handlu w ęglow ego. F irm a nie ustaje
w p rac y nad rozszerzeniem sw ego zakresu działania,
a potężnym bodźcem do tego jest bezw zględne zau fa
nie, jakiem cieszy się S półka w stale w z rastającej liczbie
sw oich odbiorców .
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
SPÓŁKA PRZEMYSŁOWO-GÓRNICZA W KATOWICACH.
1,500 000 R eichsm ark gegriindet. Die G esellschaft hatte
sich ais Aufgabe den Bergbau von KohlenSeldern in
W ielki Chełm in O.-S., w ie auch den K ohlengrosshandei
gestellt. L aut ihrem Ziele teufte die G esellschaft
S chachte in ihrem B ergfelde ab. G leichzeitig w urde
K ohlengrosshandei im grossen M asse getrieben, wobei
Kohle aus dem K rakauer-, D om brow aer, und .Oberschlesischen B ecken um gesetzt w urde. In dieser Hinsicht hauptsachlich h at die F irm a w eite B eziehungen
und hilft ihr die grosse E rfahrung der beiden G e
schaftsinhaber.
ków A zotow ych in Chorzów41 reges Interesse. Zwei
M onate lang kauften die F abriken B rzeszcze-K ohle bei
Y erm ittlung der G esellschaft. H eute, auf G rund einer
V ereinbarung, kaufen die Fabriken die Kohle direkt von
der Grube. D er G esellschaft gelang es die B rzeszczeKohle in den G ebieten P om orze, Poznań, in O sterreich
und D eutschland zu v erb reiten und es w erd en durch die
G esellschaft stets m onatlich m eh rere T ausend Tonnen
abgesetzt. Die B rzeszcze-K ohle hat sich, dank der G e
sellschaft, bekannt gem acht, und ist heute in dem
M aasse eingefiihrt, dass die durch die G esellschaft v e r-
Ing. St. Grz.ędziński, kierow nik oddziału w Sosnowcu.
D irecteur de la succursale Sosnowiec.
D irektor der Fiiliale Sosnowiec.
Alle K ontrakte, die H err Ożog, erfahrungsreicher
und friiher schon selbstandiger Kaufm ann jem als m it
B e rg w e rk en abgeschlossen hatte, w u rd en entsprechend
d u rc h die neu gegriindete G esellschaft v e rw e rte t.
Mit g ró sster E nergie nahm sich die G esellschaft des
Y ertriebes von Kohle aus der Regierungsgrube B rzesz
cze an, w obei die Hilfe des H errn P epłow ski, G eneral
direktor der R egierungs-B erg- und H iittenw erke, w ie
a u c h des Ingenieur K orzuchow ski, D irektor des Kohlenv erkaufsbiiros viel zum Erfolge beitrug. Die B rzeszczeKohle w a r bisher in w e ite ren V erbrauchskreisen fast
ganzlich unbekannt.
D ank den B em iihungen des H auses fanden an der
B rzeszcze-K esselkohle die „Państw ow e Fabryki Związ-
m ittelten Kaufe, w ie auch die Kohle, iiber w elche die
G esellschaft disponiert den tatsachlichen B edarf auf
B rzeszcze-K ohle nicht bedecken. Die G esellschaft v e rkauft m onatlich m eh rere T ausend Tonnen D om brow aer
und O berschlesischer Kohle. D er heutige U m satz der
G esellschaft belauft sich auf ca 6 000 Tonnen Kohle d. h.
gegen drei M illiarden Mk. p. m onatlich. Die G eschafte
w erd en hauptsachlich durch die B ank Śląski — B anque
de Silesie in K atow ice abgeschlossen und die G esell
schaft disponiert iiber eine Bankgarantie von 4 Milliar
den M ark m onatlich.
D ank der energischen Leitung der G eschaftsin
haber Jan O żóg und Antoni O żóg-O rzegow ski, w elcher
die G ew issenhaftigkeit und E nergie die ihn im M ilitar-
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
SPÓŁKA PRZEMYSŁOWO-GÓRNICZA W KATOWICACH.
Spółka Przem ysłow o Górnicza Katowice, oddział Sosnowiec. G abinet pracy.
Societe In d u strielle et M iniere a K atow iceSuccursale Sosnowiec. C ham bre .de travaiJ. C ham bre de trava.il.
Industrie- und M ontangeśellschaft m. b. H., Katowice, Abt. Soisinowiec. Arbeitszim m er.
dienst gekennzeichnet hatten, heute im G eschaftsleben
an w en d et, w ie
auch' dank der
unerschopflichen Arbeit des
altesten M itarb eiters der F -a
Herrn Mieczy
s ła w Im ielaWojtaszek, hat
ihrer
A bnehm er
findet.
Die
Industrie- M ontan-Gesellschaft besitzt
K ontrakte, die
ihr den Abbau
von Kohlenfeldern von 6 qkm
s ichern. Die
Kohlenfelder
bergen iiber 20
Millionen T on
nen Kohle. Es
ist zu bem erken, dass die
G esellschaft in
sich die Gesellsch ait in v e rhaltnism assig
ku r z er Zeit hoch j
im K ohlengrossder Wojewodhandel herau ischaft Pomorze
g earb eitet. Die
durch das HanF -a scheut keine
delshaus„VictoMiihe,- um ihr
ria“, Gebriider
A rbeitsfeld
zu
Schoner tin Byd
e rw e itern , w ogoszcz,ta Osterbei ihr einw ichreich und Untiger Stiitzgarn, durch die
punkt das beFa. Ing. Bogu
d in g ,u n g s lyo s e
sław Mazur und
Spółka Przem ysłowo-Górnicza, Katowice, oddział Sosnowice, „G abinet pracy".
Y ertrau en
ist,
Dr. Ludwig In
,M ontan-Industrie G esellschaft11 m. b. H., Katowice, Abt. Sosnowiec, Arbedtscabinett.
w elches die F-a
Wien reprasenbei den K reisen Societe Spółka Przem ysłow o Górnicza Katowice. Sufccursale Sosnowiec, Cham bre de travail. tiert wird.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
K a n ia
i K u n fz c
Bogucice p. Katowicami G.-ŚI.
Firma założona w roku 1890 przez w spółw łaścicieli Piotra Kanię i Karola
Kuntze. Z początków skrom nych rozwinęła się w krótkim czasie w przedsię
biorstwo poważne. W ytw órczość firmy obejmuje:
1) Stalownia Siemens - Martin składa się z 2 pieców stopow ych
(kwaśnych) po 5 ton i zatrudnia 80 robotników. Na w ytw órczość stalow ni składają
się odlew y stalow e dla hut i kopalń, a m ianow icie:
kota do wózków kopalnianych, zestawy kół, walce zę
bate, kota zębate, tryby, rury dla zasadzki piasku, krzyżownice do zwrotnic, rozjazdy do zwrotnic normalnoi wązkotorowych, pudla wentylowe, instalacje i odlewy
dla cegielni, cukrowni itp.
Produkcja roczna około 1 500 ton.
Odlewy stalow e podlegają dalszej obróbce w :
2)
oddziale budowy maszyn (90 robotników). Oddział ten wykonuje :
dźwigi, pochylnie, dźwigi obrotowe, samochwyty paten
towane dla klatek szybowych, działające bez uderzeń
o działaniu kompletnie bezpiecznem.
W ym ienione sam ochw yty patentowe dla klatek szybow ych znalazły naj
szersze zastosow anie w kopalniach górnośląskich i innych okręgach górniczych.
Pozatem buduje się w warsztatach m echanicznych:
3)
nasady różnych systemów, zwrotnice dla kolejek kopal
nianych, obrotnice, odrzutnice i układy torów dla ruchu
nad- i podziemnego
oddziale budowy mostów i budownictwa żelaznego oraz
zbiorników (75 robotników).
W ykonuje się:
hale, mosty, dzwony powietrzne, bębny zawiązkowe
dla browarów, dźwignie.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
P ozalem :
4)
Wózki dobywcze, wywrotne, do surówki, do piasku,
samowyiadowywacze, wozy załogowe dla komunikacji
podziemnej, wózki wązkolorowe, chwylacze wózków
(„Patent Itaicti56! do zeszlyih z lin pochylni hamulczych
wózków dobywczych,
kuźnica (30 ro b o tn ik ó w ):
Sztuki kute i Uoszona dla najróżniej szych [celów oraz
spawanie dla potrzeb kopalń.
Silę poruszającą wytwarza dwucylindrowa m aszyna parowa na w ysokie
i niskie ciśnienie 100 P. S. oraz różne motory zakładu.
Nitowanie odbywa się zapom ocą powietrza zgęszczonego.
Stosow anie znajduje również acetylen i spajanie i krajanie palnikiem
wybuchowym .
Liczba urzędników : 33.
Konto bankowe: Deutsche Bank, Katowice.
Telefon 56 i 57, Katowice.
Godziny służbowe: dSa robotników 6—2.
„
„
dla urzędników 7—2.
Obecny właściciel: Th. HOLTZ, KATOWICE.
Dyrektor: FR. PREHN,
„
KABogucice
NIA &
K
UNTZE
bei Katowice.
Die F irm a w u rd e im J a h re 1890 von den In h ab ern P e te r K ania u n d K arl
K unze g e g ru n d e t. A us kleinen A n fan g en entw ickelte sie sich in k u rzer Zeit u nd
um fasst jetzt:
l) Die Siemens-Martin Stahlgiesserei m it 2 sa u re n Schm elzofen
a 5 t m it ca. 80 A rbeitern . Sie stellt S ta h lg u ss fiir G ru b en - u. H iittenbedarf a is:
Grubenwagenrader, Radsatze, Kammwalzen, Zahnrader,
Getriebe, Rohre, fur Sandversatz,
Herzstucke fiir Weichen, Kreuzungen fiir Haupt- und
Schmalspurbahnweichen,
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Szczególną uwagę zwrócono na uproszczenie
procesu fabrykacyjnego i powiększenie ilościowe pro
dukcji. P rzez wprow adzenie szeregu m aszyn pomoc
niczych dokonano też tego.
Rok 1911 przyniósł kanalizację ścieków fabryki
przez miasto. Rok później połączono tereny fabryki
w ygodną drogą dojazdową, pod mostem kolejowym,
z torem, wreszcie ubezpieczono brzegi row u fabry
cznego.
Fabryka zamierza w najbliższym czasie dalej
rozszerzyć i zmodernizować sw e urządzenia. Ma być
urzeczyw istniony szereg projektów jak w dziedzinie
rozszerzenia budynków tak i zainstalowania nowych
m aszyn.
Zmiany te podwoją zdolność w ytw órczą fabryki
i pozwolą na produkowanie w yższych gatunków pa
pieru pakowego (od 40 do 240 gr. qm.)
Obecnie się w yrabia papier pakow y najniższego
gatunku i drugiego gatunku (90 gr. qm.)
Obrót towarowy fabryki wynosi obecnie 120 000
t g . miesięcznie. Wydajność tą można jednak podnieść
do 300 000 kg.
Warunki produkcji są pierwszorzędne i pozwa
lają! w zupełności na zrealizowanie tych zamierzeń.
W ody jest poddostatkiem. F abryka zaopatrzona
jest w w odę z najrozm aitszych źródeł.
Zabudowania fabryczne położone są w prost p rzy
torze kolejowym, w małej odległości od miasta.
B rak własnej bocznicy kolejowej nie przedstaw ia
trudności. Połączenie to nie jest zresztą konieczne,
gdyż odległość pomiędzy ram pą załadow czą a fabry
ką nie przew yższa pięciu minut drogi.
Należące do fabryki i graniczące z nią tereny są
pierwszorzędnej jakości. Położone pomiędzy szosą do
Mokrego i do Śmiłowic nadają się w zupełności na
tereny budowlane.
Kwestja zaopatrzenia fabryki w surowiec rów
nież nie napotyka na trudności.
Celuloza, drzewnik, gałgany i odpadki papierow e
znajdują się w ilościach dostatecznych.
Ogólna sytuacja przemysłu papierniczego w
Polsce pozwala mieć nadzieję, że zakłady firmy
Dittrich rozwiną się w nowych warunkach egzystencji
gospodarczej pomyślnie.
Papierfabrik C. H. DITTRICH
M ikołów G.=Ś1.
Im Jahre 1862 kaufte H err Carl G ustav Dittrich
in Mikołów an der M okrauer Chaussee ein Grundstiick,
um auf demselben eine Papierfabrik mit einem Dampfkessel und einer Dampfmaschine von 12 Pferdekraften
zu errichten.
Die Fabrikation erstreckte sich in den ersten
Jahren auf Gelbstrohpapier, Stroh- und SchrenzPappen. Die Produkte w urden in der Umgegend per
Fuhre abgesetzt. 1871 w urde ein zweistóckiges Gebaude anschliessend an den alten Hollandersaal gebaut
und in diesem eine grosse Papierm aschine von der
Firm a Strobel aufgebaut. Desgleichen w urden zwei
Kessel aufgestellt, die jedoch bald zu klein w aren, sodass im Jahre 1873 der Bau des jetzigen Kesselhauses
vorgenom m en werden musste, in welchem zwei grosse
W alzenkessel von Piellahutte Aufstellung fanden.
Im Jahre 1889 w urde elektrische Beleuchtung im
Betriebe eingefiihrt und 1890 durch Anbau eines
grossen Papierm aschinensaales und eines Sortiersaales
die Fabrik wesentlich erw eitert. W ahrend die Fabrik
in den ersten Jahren ihr es Bestehens mit 10— 12 P ersonen 16 Ztr. Papier arbeitete, stieg nunmehr die P ro
duktion im Jahre 1889 mit ca. 52 Arbeitern auf 60 Ztr.
und nach dem Um bau 1890 mit etw a 120 Personen
auf 120— 150 Ztr. am Tage.
Durch den letzten Um bau im Jahre 1890 w urde
die Produktionsmoglichkeit verschiedener Sorten P apiere geschaffen, vor allem galt das Hauptaugenmerk
den satinierten Papieren und einer Spezialitat der
Firm a, dem schw arzen Schirtingpapier.
Im Jahre 1893 gelangte eine Selbstabnahm em aschine von der Firm a C. G. Hangold zur Aufstellung,
auf welcher das von C arl G ustav Dittrich erfundene
griine Strohpapier in grósserem Umfange hergestellt
w urde.
Bald w urde die 1890 aufgestellte Maschine umgebaut, sodass sich die Produktion auf 170— 190 Ztr.
taglich hob. Ein grósserer Umbau vollzog sich im
Jah re 1901, in welchem eine Central-Dampfmaschine
und ein Hiindertcjuadratmeter-Batterie-Kessel von
10 Atm. Betriebsdruck eingebaut wurde.
1908 w urde ein W asserrohrkessel von 200 Quadratm etern und 10 Atm. angeschafft.
Die Aufgabe die nun nach V ergrosserung der
Kraftanlage gestellt w ar, w urde in der W eise gelóst,
dass durch geeigneten Ausbau der Maschinen die P ro
duktion wesentlich verbessert, verbilligt und gehoben
w erden konnte. 1910 erfolgte die Fertigstellung der
V erlangerung des Dampfmaschinengebaudes.
Die Fabrik w urde nach dem Tode von Hermann
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D N IM
Dittrich (2. Oktober 1910) von der W itw e Frau
Martha Dittrich und dereń Sohn, dem Chemiker Curt
Dittrich iibernommen. Das Hauptaugenmerk richteten
die neuen Inhaber darauf, durch Vereinfachung des
Betriebes und Aufstellung notwendiger Nebenmaschi-
Widok od podwórza.
nen die Produktion w eiter zu heben, sodass die Fabrik,
trotz Einstellung einer Maschine, in der Lage w ar die
friihere Produktionshohe zu iibertreffen.
Im Jah re 1911 w urden die Ab w asser der Fabrik
durch die S tadt kanalisiert und 1912 ein bequemer
Zufuhrweg hinter der Eisenbahnunterfiihrung zum Fa-
brikhofe, sowie eine Uferbefestigungsmauer des Fabrikgrabens angelegt.
Die Papierfabrik beabsichtigt neuerdings ihre
Werke neuzeitlich zu vergrossern und zu modernisieren. Eine Reihe wichtiger Neubauten und Aufstellungen neuer Maschinen w a rte t demnachst ihrer V erwirklichung.
Der beabsichtigte Umbau w ird die Leistung der
Fabrik yerdoppeln und weit bessere Packpapiersorten
(von 40— 240 gr. qm.) w erden angefertigt.
G egenw artig w ird in der Hauptsache Schrenz
(gewohnlichste Sorte) sowie Packpapier zw eiter Qualitat, von 90 gr. qm. angefertigt.
Der augenblickliche Umsatz betragt ca. 120 000
kg. monatlich. Diese Quantitat kann bis zu 300 000
kg. vergrossert werden.
W asser ist gentigend vorhanden. B runn- Teichund G rubenw asser.
Das bebaute und unbebaute Terram umfasst ca.
115 Morgen.
Die Fabrikanlage ist direkt an der S tad t und Ei
senbahn gelegen. Gleisanschluss ist zw ar nicht v orhanden, aber auch nicht erforderlich, weil die Entfernung zwischen Eisenbahn-Ladestelle und Fabrik nur
5 Minuten betragt.
Die daran schliessenden Ackergrundstiicke sind
in tadelloser Beschaffenheit, liegen zwischen Eisenbahnstrecke M okrauer- und Smilowitzer Chaussee und
sind ais Baugelande yorziiglich geeignet.
In unm ittelbarer Nahe der Grundstiicke befindet
sich die Steinkohlengrube „Einfallende“ des Fiirsten
von Pless.
Die Grundstiicke haben also eine grosse Zukunft,,
die Rohmaterialienfrage ist gelost; Cellulose, Holzstoff,
Lumpen und Papierabfalle sind geniigend vorhanden.
Die allgemeine Lage der Papierindustrie Polens
erlaubt zu hoifen, dass die Dittrichsche Fabrik einer
grossen Entwicklung entgegensieht.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
SLĄSKI BANK TRANZYTOWY
SPÓŁKA AKCYJNA
KATOWICE
GÓRNY ŚLĄSK
UL. JANA NR. 11.
Załatwia
wszelkie tranzakcje
wchodzące
wzakres bankowości.
UL. JANA NS. 11.
Przyjmuje
zlecenia
g ie łd o w e .
TELEFONY N° 10-83, 11-36, 19-47.
ADRES TELEGRAF.: „BANKTRANS KATOWICE"
J
I
.» « iv STW 0
P R Z £ M y x >
FabryKa:
Zarząd:
Warszawa, Królewska 41.
Telefon 281-20.
I
SPÓŁKA AKCYJNA
Warszawa, ul.Kacza nr.II.
Telefon 294-23.
Skład Fabryczny i R eprezentacja na Górny Śląsk i Zagłębie
s
K a t o w i c e , Pocztow a 11. —
B
Przewodniki, Sznury, Kable ziemne, Linka i druty gole, 1
S
Taśma izolacyjna, Drut dzwonkowy, Drut nawojowy. S
i
SS9I
T e l e f o n 137, »
i
BB
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ŻELAZO=M ETAL
Spółka Akcyjna.
Telefon 573.
A dres teleg raficzn y : „ F e r r o v i a “ .
9
i
Telefon 573.
Katowice, Pol. G.-Sl. ul. Mickiewicza 1.
(August-Schneiderstrasse)
Szmelc, Żelazo, Szyny, Surowce, Rudy, Ferrnstopy,
Nowe Metale, Stare Metale.
Składnice: Katowice-Dąb
p rzy stan ek tram w aju w k ie ru n k u z K atow ic do K rólew skiej H uty.
Nitsche
i
Sp.
Fabryka maszyn rolniczych w Poznaniu.
B iu ra c e n t r a ln e : — Św . M arcin 3 3 .- T e l, 1 4 7 8 . — F ab ry k a i g łó w n e s k ła d y . K o le jo w a 1 - 3 ,- T e!. 6 0 - 4 3 .
A d r .te l.: „ N it s c h e s p ó łk a ,P o z n a ń " . A d r. d la p r z e s y łe k w a g o n o w y c h : „ P o z n a ń - b o c z n ic a N itsc h e i Sp“ .
gigp
W szelkie maszyny dla przemysłu I rolnictwa.
"H f
Dział wytwórczy Nagrodzone złotym medalem na I. Wystawie Rolniczo - Przemysłowej w Poznaniu.
WialniR
fnrnnwA nrnrlukria.
W
ialnie {mmii
produkcja, naim/ipta
największe w P.ikffi
PjIs.g nr/arl/enifi)
urządzenie).
M ło c a r n ie c a ło ż e la z n e system W a ib e t
M ło c a r n le s z t y f t o w e r ą c z n o - k ie r a to w e
Ś r ó tó w n ik i do zapędu maneżowego i motorowego
M a n e ż e p a łą k o w e i t a le r z o w e (o c h r o n n e )
S ie c z k a r n ie r e c z n o - k ie r a t o w e .
1
Dział handlowy frenrezentar.ie'1:
(reprezentacje):
M ło c a r n ia n e g a r n itu r y p a r o w e LANZA
L o k o m o b iie p r z e m y s ło w e , m o to r y LANZA
S ie w n ik i i w y p ie la c z e oryg. DENNEGO
S ie c z k a r n ie p a r o w e oryg. KRIESLA
P łu g i, b r o n y , k u lty w a to r y , p a r n . or. V e n t z k ie g o .
Maszyny do eksploatacji, torfu, kolejki poiowe.
Oddział reparacyjny m aszyn rolniczych i przemysłowych pod
kierownictwem wykwalifikowanych inżynierów - specjalistów.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
LaufroIIen, Ventilsehausev lecfarfigesenitande fiir Ziegeleien, Zuckerfabriken pp. her.
Jahresproduktion ca. 1 500 t.
Die Stahlfabrikate erhalten ihre Weiterverarbei1ung in:
2) der
werden hier:
Maschinenbau-Jtbfeilung,
mit ca. 90 Arbeitern.
Hergestellt
Aufziige, Gesenke, Krane, Fangworrichtungen D, R. P.
fiir Forderschalen, stossfrei wirkend und absolut betriebssicher.
Auf den O.-S. Grubenanlagen sind die m eisten Schachte mit diesen Forder
schalen (Patent Kuntze) ausgeriistet und auch in anderen Kohlenrevieren ist die
Kuntze’sche Fangvorrichtung beliebt.
Ferner werden hier hergestellt:
AufsatzvorrichtuRgen verschiedener Systeme, Weichen
fiir Grubenanlagen,
Drehscheiben, Prellbocke und Gleisanlagen fiir den Be
trieb iiber und unter Tage.
3) Eisenhoch- u. Briickenbau sow ie Behalterbau mit ca. 75 Arbeitern fertigt:
Hallen, Briicken, Kranbahnen, Hochresenroire,
Luftkessel, Keimtrommeln fiir Brauereien.
F ern er:
Fórder-, Kipp-, Roheisen-, Sandwagen, Selbstentleerer,
Mannschafiswagen fur Beforderung unter Tage, Schmalspurwagen, Wagenfanger „Patent Stasch<( fiir seiilos
gewordene Forderwagen auf Bremsbergen.
4) G r o b s c h m i e d e (ca. 30 Arbeiter):
S c h m ie d e u n d P r e s s tiic k e
f ii r d i e v e r s c h i e d e n s t e n
Z w e c k e u u d S c h w e i s s a r b e i t e n f ii r G r u b e n b e d a r f .
Die Betriebskraft liefert eine 100 P. S. stehende zw eicylindrige Dampfm aschine fiir Hoch- und Niederdruck sow ie verschiedene Motore.
Die N ietung erfolgt mit Pressluft. In A nw endung kom m en ferner A cetylenund autogenes Schneid- und Schw eissverfahren.
Die Zahl der Beam ten betragt 33.
B a n k k o n t o : D e u t s c h e B a n k K a to w ic e .
T e le f o n N r. 5 6 u n d 5 7 A m t K a to w ic e .
D ie n s t z e it fiir A r b e it e r 6 — 2 .
19
f• B e a m t e 7 — 2 .
Jetziger Inhaber: T H . H O L Z , K A T O W IC E .
Direktor: FR . P R E H N ,
»•
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
JEPEtFS.1
(
w K r a k o w ie u l. S t r a s z e w s k i e g o 2 7 .
Nr. te le fo n u : 5 3 4 i 2 4 2 2 .
Adres telegraficzny; ,,TEPEGE“ Kraków.
Kapitał Akcyjny: 105.000.000 H k.
F i 1i e : w Warszawie, Sosnowcu, Krośnie,
Lwowie, Borysławiu i Katowicach.
R a c h u n k i b ie ż ą c e :
Polski Bank Przemysłowy we Lwowie i jego oddziały.
Bank Handlowy w Warszawie i jego oddziały.
Powszechny Bank Kredytowy we Lwowie i jego oddziały.
Bank Przemysłowców w Katowicach.
Polski Bank Handlowy w Poznania i jego oddziały.
Towarzystwo Oszczędności i Zaliczek w Cieszynie.
Dom Bankowy H. Ripper i S-ka w Krakowie.
R-k czekowy P. K. 0. Ir. 141.807. — R-k czekowy P. K. K. P. Oddział w Krakowie tfr. §878.
Oddział Górniczy.
1. Poszukiwania górnicze: Geologiczne bada
nia znachodzeń się węgla, rud, glinki ognio
trwałej, kamieni użytkowych i budowlanych.
2. Wiercenia: Płytkie wiercenia poszuki
wawcze, głębokie wiercenia za węglem,
solą, wodą i t. p.
3. Roboty górnicze: Głębienie szybów o w y
prawie drzewianej, murowanej, betonowej,
żelazno-betonowej i t. p. w warsztatach
zwykłych i wodonośnych. Wykonywanie
wszelkich robót górniczych, jako to hal silni
kowych, podszybiów i przekopów. Stoso
wanie systemu zamrażania i cementowania
górotworu wodonośnego.
4. Przedsiębiorstwa Górnicze:
a) Wapienniki, Kamieniołomy i fabryka mie
lonego wapna w Płazie:
dostarczają wapna budowlanego i rolni
czego, kamienia
mitowego.
wapiennego
i dolo
b) Krzeszowickie Zakłady Ceramiczne hr.
Potockich i Towarz. „Tepege" S. A.
Spółka z ogran. odpow. w Krakowie:
dostarcza cegły, dachówki, dren oraz w y
robów ogniotrwałych.
c) Rudy Żelazne, Sp. z ogran. odpow. we
Lwowie:
dostarcza rud żelaznych, syderytowych,
darniowych oraz manganowych.
d) Przemysł Torfowy Spółka z ogr. odpow.
we Lwowie:
dostarcza torfu opałowego i ściółkowego.
5. Zaopatrywanie kopalń węgla, soli i innych
wszelkiego rodzaju w środki wybuchowe.
I orpedowanie otworów wiertniczych.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
NR. 2.
STR. 19.
0000|0000|0000|0000[0000
□
□
□
El
El
□
Hurtownia
Skór
□
□
□
□
El
El
0
□
□
B
O
□
Tow.-akc.
EJ
Dom własny Wodna 22, Nowy Rynek 5
□
Telefon 4059
Konto bankow e:
0
Telefon 4059
B
Bank Przemysłowców.
Poleca swoje
©
adr. telegr.:
,Drzewo" Poznań
Zarząd:
P o z n a ń , ul. Rzeczypospolitej 9/II. p.
Oddział I.
B
Krzesełka
B
skor wierzchnich i podeszwowych
0
0
na obuwie
B
Tylko hurtownie!
Tow. akc.
□
□
□
□
Telefon Poznań:
1759, 1760.
0
zaw sze dobrze zaopatrzone składnice
K rupony
Onufry Gertner Wronki
1
0
P. K. O. Nr. 201 751
□
□
Wyrobów z drzewa
0
□
w P o z n a n iu
□
Wielkopolska Fabryka
0
p a s o w e B la u k ó w k i
B
B
Ceny umiarkowane!
0
Et
0
0000I0000|0000|0000|0000
Telefon 124 i 408
Krain i Fesser
adr. telegr. „K rainfesser"
Katowice
Żelazo — Stal w szelkiego rodzaju — Blachy — Szyny — Żelazo drobne Ksztaltówki lane i kute — Świdry spiralne „Baśldon“ (oryg.) po cenach
fabrycznych — M aszyny — A paraty — Narzędzia
Wszelkie artykuły techniczne dla przemysłu żelaznego i kopalń.
Zastępstwa:
Oberschl.Eisenindustrie Aktiengesellschaft, GSeiwitz
E.
Mohrlin, Stuttgart
fiir Original „Mohrlin“ Flanschenwalzen.
fiir Baildonstahl.
Deutsche Maschinenfabrik A.-G. Duisburg
fiir Elektro-Hebezeuge.
Osram O. m. b. H., Kommanditgesellschaft, Berlin
anerkannte Grosshandler in Gliihlampen.
C. & F. Fein, Stuttgart
far Elekfro-Bohr- und Schleifmaschinen.
Peipers & Cie., Aktiengesellschaft, Siegen
Walzen fur Polen.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Fabryka papy dachowej
P aten ty
U.Ufibronietz
ms
na wynalazki, rejestracja marek, m odeli i w zorów
w Polsce i zagranicą
Katowice
ul. Ks. D am rotha 10.
T el. 12-53 i 14-11
im
im
C<H
cm
sgg
dostarcza:
p a p ę d ach ow ą
p ap ę d o izo la cji
sm o łę
m asę a sfa lto w ą
karbolineum
Inżynierow ie:
Pełnom ocnicy
przy
Urzędzie Patentow ym R P.
r«-:
Tel. JSTs 228-70
g o u d ro n
adr. teiegr.: „Prawo-W arszawa”
jak i różne m aterjaly b u d ow lane.
£ Tow. Akc. Fabryk Budowy Transmisji, Maszyn i Odlewni Żelaza
mi
m
mi
J. John w Łodzi
m
'
m
m
m
m
m
Przedstawicielstwo lióraosląshie „Kupno" Handlowa Sp. z o. p. Katowice, Plac Wolności 2.
m
m
m
PĘDNIEWałki.
Sprzęgła stałe i rozłączane; kłowe
cierne. Koła pasowe i linowe. Naprę-
m
m
mi
mi
mi
mi
mi
mi
mi
mi
m*,
&
W ła s n e b ifir a s p r z e d a ż y :
w Warszawie
w Poznaniu
w e Lw ow ie
w Krakowie
Aleje Jerozolimskie 51
Zygmunta Augusta 2
Zyblikiewicza 39
Basztowa L. 24
w L u b lin ie
Kraków. Przedm. 58
A d r e s T e le g r a f ic z n y : „ T R A N S M I S J A "
(transmisje). Łożyska samosmary. Wieszaki.
żacze pasów. Kierowniki pasowe. Wykonanie dokła
dne. Kontrola sprawdzianami różnicowemi. Pro
dukcja masowa na skład; terminy krótkie.
zębate, czołowe i stożkowe z zębami
obrabianymi na specjalnych automatach.
T f W A n i / I Pociąg°we> szybkotnące z wałkiem poI UflAKsU ciet £ o w y m do toczenia i śrubą pocią1 Vlir*
gową do gwintów. Budowa mocna. Wy
konanie serjami bardzo dokładne. Wrzeciona szli
fowane. Każda tokarka próbowana i kontrolowana
protokólarnie.
KOŁA
sa
W arszawa, Krucza £3.
UCHW
YTY
sam ocentruj ące
IMADŁA rów n oległe o szer. szczęk 100 mm.
WALCE utw ardzone profilow e
KOTŁY S treb el’a do ogrzew ań centralnych
przysłanych rysunków
ODLEWY mw edług
odeli.
Dostawa ze sKladów lub w terminach KrótHich.
%
im
w
im
im
im
w
7m
7®
im
mi
im
im
im
m
m
im
im
im
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Das
Dachpappen- und Asphaltfabrik
Moderne ferro
richtet ein die Firma
. U lybnanietz
C. A. Robert Elter
P a p ier-
und
B urobedarf
Kattowitz O.-Schl. — Fernruf 1902
Schillerstrasse 10 ------- — ul. Słowackiego 10
Ecke Meisfersfrasse am Dreieckplatz
und liefert
Katowice
uI.Ks.Damrotha (L etoch astr.)l0. T el. 12-53 u. 14-11
D ip lo m a ten -S ch reib tisch e
liefert:
-------amerikanische R o llp u lte-------Registratur- und Akten - Schranke
Regale, Sessel, Stiihle u. samtl. Buro-Klein-Mobel
D achp ap pe
Isolierp ap p e
T eer
V ertikal-R egistraturen und K arteien
Papiere
D rucksachen
und alle U tensilien.
K ieb em asse
K arbolineum
G oudron
so w ie d iverse B aum aterialien.
------ S ch relb m asch in en -----und a n d ere B iirom asch in en .
Ich bitte um Ihren Besuch.
Scbriftliche Angebote bereitwilligst.
••••••
••••
IE P3ZCZ
1nAFIIE
E“ SP. Z
: Mc, J E P E G E " i
,•••
■•• •••
• • • • • • • • • • * • • • • • • • • • • • « • • ■ • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • « • • • • • • • • • *o#• • • • • • • • • • • • • • • * •
LIGOTA PSZCZYŃSKA
benzyna automobilowa
olej automobilowy
nafta do czyszczenia
olej wrzecionowy
olej do dynamo
olej cylindrowy do pary
mokrej
tłuszcz do wózków
Towath
SKRÓCONY ADRES LISTOWY I TELEGRAFICZNY:
TELEFONY: KATOWICE 235 i 1549.
„SPRZEDAŻ NAFTY"
Posiada na składzie:
AMERYKAŃSKI OLEJ
CYLINDROWY
do pary przegrzanej
aż do zapalności 320° C.
OLEJ AUTOMOBILOWY
oryginalny am erykański pierw szo
rzędnej jakości bez konkurencji.
benzyną 720/30
benzyną ciężką
naftą rafinowaną
oleje dla form
oleje maszynowe
oleje do transformatorów
olej wulkanowy
rafinowaną waseliną
m aź do lin drucian.
f i l j a h a to w ic e . \
De u t s c h e b a n k , f i l j a k a t o w i c e .
[
m m
I
i RACHUNKI BIEŻĄCE: ŚL*SKI BANK p r z e m y s ł o w y ,
!
:
j
:
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
1
Hanka
Rolnik
C zekolada
Praiinki
Marcepany
Konfitury
i
i
w
■*
"V
Sierakowie
%
Sieraków,
Ziemiopłody
nawozy
i nasiona-węgle
j“a
ij" Filja w Międzychodzie.
F a b r y k a ; S ie m ia n o w ic e G. Śląsk.
|
T elefon 77 i 350,
Telefon 77 i 350.
|
g
T e le fo n y : Sieraków
~8B
! ° ddział ro!niczy nr‘
1
‘
•
„ spozywczy nr. 2.
M iędzychód nr. 68.
=i i i =
NOW OCZESNE
CEGIELNIE
Laski — Parasole
D AC H Ó W K AR N IE,
KAFLARN1E itp.
Wszelkie wyroby
skórzane i artykuły
projektuje, buduje i
u rz ą d z a kom pletnie
do Podróży
Juljusz jaiiisiew ski,
L eon W itk o w s k i
Poznań
św. Marcina 58
POZNAŃ, Gwarna 12.
B u d o w a k o m in ó w fa b r y c z n y c h .
O m u r o w y w a n ie k o t łó w p a ro w y ch .
3 0 - letnie doświ adczenie.
poleca:
= = !=
=■11=
V
Sp. zap. z ogr, por.
pow . M iędzychód, W ielkopolska
Karmelki
a®
mm
■T
Dom H andlowoP rzem y słow y
właśc : Adam P o s t r a c h
N ajstarsza polska firm a h a ndlow a na G. Śląsku
KATOWI CE
ul. W arszaw sk a 25.
D ostarcza s
k a żd e ilo ś c i w ę g la
g ó r n o ś lą s k ie g o
w szelkich gatunków
—
DRZEW O —
w sz e lk ie prodw kta fab ryk acji G ór
n e g o Ś lą sk a
Zakupuje:
sion-ę, siano
i Inne ziemiopłotl/
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
„TEPEfir S. 1
w Krakowie ul. Straszew skiego 27.
<
Nr. te le fo n u : 5 3 4 i 2 4 2 2 .
Adres telegraficzny: ,,TEPEGE“ Kraków.
Kapitał Akcyjny: 105.000.000 Mk.
F i 1] e : w Warszawie, Sosnowcu, Krośnie,
Lwowie, Borysławiu i Katowicach.
R a c h u n k i b ie ż ą c e :
Polski Bank Przemysłowy we Lwowie i jego oddziały.
Bank Handlowy w Warszawie i jego oddziały.
Powszechny Bank Kredytowy we Lwowie i jego oddziały.
Bank Przemysłowców w Katowicach.
Polski Bank Handlowy w Poznaniu i jego oddziały.
Towarzystwo Oszczędności i Zaliczek w Cieszynie.
Dom Bankowy H. Ripper i S-ka w Krakowie,
R-k czekowy P. K. 0. Ir. 141.897. — R-k czekowy P. K. K. P. Oddział w Krakowie Nr. 3378.
Dziai towarowy
zaopatruje ze swoich składów w Krakowie, W arszawie, Sosnowcu, Krośnie, Borysławiu, Lwowie
i Łodzi wszystkie kopalnie oraz fabryki, huty i rafinerje w nastepujące artykuły:
Kompresory dla celów górniczych, paro w e
i elektryczne
Pompy i maszyny w y d o b y w aln e i m aszy n y
parow e
Wentylatory kuzienne, ogrzew alniki paro-pow ietrzn e
Liny stalowe, w y d o b y w aln e, kablow e, dla ko
{
lejek p o w ietrznych
Blachy żelazne, w szelkich rodzajów i zbior
nikow e
Żelazo, drut żelazny, sz y n y dla kolejek
Gwoździe budow lane, papow e i inne
Rury żebrowe, rad jato ry , ru ry kanalizacyjne
i w odociągow e
Rury gazow e, w iertnicze i kotłow e
Łączniki, kute i kuto-lane do rur
Motory i dynama elektryczne
Koła pasowe z blachy stalow ej dw udzielne
„V indobona“
Transportownie dla w iór, kom pletne suszarnie
Pompy „Worthingtona“, leżące i odśrodkow e
Pasy skórzane z kruponów belgijskich
Pasy z sierści w ielbłądziej
K arbid, cem ent, w apno, papa dachow a, m asa
izolacyjna, izolacje z kam ienia korkow ego
term itow e i z kam ienia bitum ow anego.
Reprezentuje następujące firmy:
(
na całą Rzeczpospolitą Polską: Zwickawską fabrykę Maszyn T. A. Zwickau i. S. w Saksonii,
na M ałopolskę i Ś ląsk C ieszyński:
A. Deichsel, F a b ry k a D rutu, Lin konopnych
T-wo Akc. Zakładów Górniczo-Hutniczych
i stalo w y ch w Sosnow cu,
i
Fabryk „Stąporków44, W a rsz a w a , ru ry że
bro w e, ogrzew alniki, odlew y kuchenne, su
Górnośląską Fabryka Pasów Transmisyjnych
row iec odlew niczy
w Mochali, na G órnym Śląsku
Ternickie
Fabryki Stali i Żelaza Schoeller, T. A.
Bracia Lilpop, W a rs z a w a
W iedeń-T ernice, stal narzędziow a, na w a ły
L. Orłowski, J. Rogowicz i Ska, fab ry k a izo
transm isyjne, św id ry do w ie rta re k górni
lacji, papy i kam ienia korkow ego w W a r
czych, m łoty, kilofy, stal dla przem ysłu
szaw ie
naftow ego
Towarzystwo Sosnowieckich Fabryk Rur S. A. Fabryki Maszyn, S. Waberski i S k a W a r
i Żelaza, S. A. Z akłady w Sosnow cu i Z a
szaw a, w e n ty la to ry , tokarnie, koła tra n sm i
w ierciu. H uta i w alcow nie żelaza, blach
syjne „VINDOBONA“, paro - pow ietrzne
i rur.
ogrzew anie, tran sp o rto w n ie dla w iór.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
Fabryko Papieru C. H. DITTRICH
e
Mikołów G.-Śl.
W roku 1862 zakupił p. Karol G ustaw Dittrich
w Mikołowie, przy szosie do Mokrego, teren w celu
założenia fabryki papieru. Pierw otnie projektowano
i ustawiono kocioł parow y i m aszynę parow ą 12 H P.
Fabrykacja ograniczała się w pierw szych latach
istnienia na papier pakowy, żółty i zw yczajny. P ro
dukcję zbyw ano w ów czas w okolicy.
P rzez w spom nianą rozbudow ę możliwości fabry
kacji znacznie się rozszerzyły — głów ną uw agę
zw rócono na papiery satynow ane i specjalność firmy
— na czarny papier ,,Schirting“ .
W roku 1893 zainstalow ano sam oczynną m aszy
nę odbiorczą, sprow adzoną z firm y C. G. Hangold.
W krótce przebudowano maszynę, ustaw ioną w
Ogólny widok.
1871 w ybudow ano budynek dw upiętrow y, są
siadujący z starą holendernią; w budynku tym zain
stalow ano dużą m aszynę papierniczą firmy Strobel.
Równocześnie ustawiono 2 kotły, które jednak w krót
kim czasie okazały się zbyt małymi. W roku 1873
przeto w ybudow ano do dziś istniejącą kotłownię,
w której ustaw iono 2 wielkie kotły w alcow e (Piellahuta).
W roku 1889 wprow adzono w fabryce oświetle
nie elektryczne. 1890 powiększono fabrykę przez w y
budowanie sali m aszyn papierniczych i sali do sorto
wania.
W pierw szych latach istnienia fabryki produko
w ano 16 cntn. papieru dziennie (personel 10— 12
osób), 1889 produkcja w zrosła do 60 cntn. (52 ro
botników), a 1890 — doszła do 120— 150 cntn. (120
robotników).
roku 1890 i produkcja w zrosła na 170—-190 cntn.
dziennie. W roku 1901 zakupiono centralną m aszynę
parow ą i kocioł o 100 m etrach kw adratow ych, ciśnie
nia 10 atm.
1908 sprow adzono kocioł w odnorurkow y, po
w ierzchni 200 m tr. kw., ciśnienia 10 atm.
Znaczne powiększenie zakładu siłotw órczego
w ym agało odpowiedniego w ykorzystania przez ulep
szenie, podniesienie i potanienie produkcji. Zadania
te zostały przez kierownictwo fabryki jaknajlepiej roz
w iązane a rezultaty osiągnięte w krótkim czasie w y
m agały nowego powiększenia zakładu i pociągnęły
w roku 1910 przedłużenie budynku kotłowni i hali
maszyn.
P o śmierci Hermana Dittricha, 2. października
1910, fabrykę objęli w dow a pani Marta Dittrich oraz
jej syn chemik Karol Dittrich.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
m
m
+
®
*
®
*
®
*
®
®
*
®
*
®
+
®
+
®
+
♦
♦
ii
♦
♦
♦
♦
®
W. R A K O W S K I
Tel. 25-77,
Poznań, ul. Pocztow a Nr. 1, I.
męska:
Bielizna
Koszule dzienne, wierzchnie, sportowe,
nocne, kołnierzyki, półkoszulki, m an- ki ety białe i kolorowe, garniturki. B ielizn a dla dzieci i n ie m o w lą t.
S p r z e d a ż tylko h u r to w a .
Tel. 25-77.
damska:
Koszule dam skie dzienne, nocne, garnitury, kombinacje, halki, kaftaniki,
- pantalony, podstaniki.
W ykon anie w ła s n e i p ie r w sz o r zę d n e.
S p r z e d a ż tylko hurtow a.
mMSM
Górnośląska Fabryka Mebli Wyściełanych
DUDZIK I
T elefon 1062.
M y s ł o w i c e , u l Bytomska 15,
[= @ = i
=@=>
Poleca
meble klubowe, skórzane, gobelinowe,
kanapy pluszowe, otom any i m aterace
Hurtownie i D etalicznie
W yroby w w y k o n a n iu p ie r w sz o r z ę d n e m .
c = ® = i i < = ^© = i
T elefon 1062.
PRZEMYSŁ
I HANDEL
GÓRNOŚLĄSKI
ROK ZAŁOŻENIA 1 9 1 0
LWÓW
KATOWICE
Biura:
„ P IL O T *
Batorego 4.
Magazyny:
Zyblikiewicza 13.
rach. bież.
Biura:
Wojewódzka 50.
rach. bież.
pomuanuon
D O M H A N D LO W Y i TECHNICZNY
POLSKI BAIiKHANDLOWY
|P.K . 0. Nr. 141.785|
P. K. O. Nr. 300.735
Telefon 434.
Telefon 179.
SPÓŁKA Z OGR. POR.
Centrala we Lwowie
Oddział w Katowicach
dostarcza:
dostarcza:
»Ż e I a z o
ęgiel
M o t o r y
M
a
s
z
y
n
y
do obróbki metali i drzewa
Urządzenia młyńskie
Lokom obile
G a t r y
Turbiny
A u to m o b ile
T r a n s m is je
P a s y
oraz wszelkie maszyny dla każdej gałęzi przemysłu.
*
l a c h ę
K o k s
S t a l
:czki żelazne
v
pocynkowane i lakierowane
Belki żelazne
budowlane wszelkich wymiarów
Surów kę odlewniczą
Wały korbow e
kute i obrobione.
Adres telegr.
•AA
PILOT" Lwów.
Adres telegr.
PILOT" Katowice.
H f= g r =
Tf=
i
*_
’
F = i ■ » jg r^ ^ T»= a Tsa^ ^ » T g ^ i 1^ = irs^ sY = = g L ir= s¥ = = ^ r= = ^ r=gi=y^s=in==i^= ir = = «itj
f ” | U U M | H H i n i l l t ł t > y t M « i g i t t M t i < M i t i i i ł i ł M M l l i l i l | l < M « « U I M I M < t M « H t M > M I M t O H I M M I t M | l » l t l f « < n i > ^ « > U i l M H I H t l l W t M I M I H « n N f l n i N I M I t i l H I M i M * M U U H I I M » » M > 'M i H i i » H ( M l i i » l i i l H > l l l l t « M t < i H « U « t * H t l H I M H « l « « H *
Giesche Katowice.
Spółka Akcyjna
Kopalnie węgla kamiennego, kopalnie rudy cynkowej i ołowianej,
huty żelazne, prażalnie błyszczu cynkowego i fabryki kwasu
siarkowego, walcownie ołowiu i cynku, fabryki śrutu ołowianego,
glejty ołowianej i minji ołowianej, ałuniarnie, fabryki gliny
ogniotrwałej, cegielnie parowe.
Gatunki w ągla:
Gatunki cynku:
Wildensteinsegen
Morgenroth
Cleophas (Węgiel płomienny)
Cleophas (Węgiel tłusty)
W. H. (Huta Wilhelminy)
P. H. (Huta Pawła)
N. H. (Huta Norma)
H. J. Giesche (Huta Łowicz)
R. Z. T. (Cynk rafinowany)
Ołów rafinowany:
Gatunek Huta Pawła
——
Blacha ołowiana, drut ołowiany,
śrut ołowiany, glejta złota, glejta
preparowana, minja ołowiana.
Blachy cynkowe, taśmy cynkowe, wilryol (siarczan) cynkowy.
K A D M
Kwas siarkowy wszelkich stopni, oleum, siarkan amoniaku, siarkan glinowy.
Giesclie Spółko Akcyjna
(Giesche Aktien-Gesellschaft)
Katowice.
Steinkohlengruben, Blei- und Zinkerzbergwerke, Metallhiitten,
Blenderóstanstalten und Schwefefsaurefabriken, Blei- und Zinkwalzwerke, Bleischrot, Bleiglatte- und Bleimennigefabrik, Alaun:
:
werk, Chamottefabriken, Dampfziegeleien.
:
Kohlenm arken:
Wildensteinsegen
Morgenroth
Cleophas Flammkohlen
Cleophas Fettkohlen
Zinkm arken:
W- H. (WilHelminehiitte)
P. H. (Paulshiitte).
N. H. (Normahatte)
H. J. Giesche (Lowitscłjhiitte)
F. Z. T. (Feinzink)
W eichblei:
Markę Paulshutte O.-S.
——
Bleiblech, Bleidraht, Bleischrot.
Schuppengiatte, PrSparierte
Glatte, Bleimennige
Zinkblech, Zinkb&ndei*, Zinkvit?iol.
KADMIUN
Schwefelsaure aller Gr&digkeiten, Oleum, schwefelsaures Ammoniak, schwefelsaure Tonerde.
B iblioteka Śląska
3 0 2 8 7 8 , ^
P ra c o w n io
l .. A".,:
i
$ iQ&lca
jtac — 910/65 30 000 .ś^t
ZJEDNOCZONY GÓRNOŚLĄSKI
PRZEMYSŁ SPIRYTUSU I LIKIERÓW
SpdłKa Akcyjna w Królewskie; Hucie
dawn,
Adam P r z y b y ła
Telefon Aft 1137,
t
.„p
Telefon M 1137.
F ab ry k a likierów
oraz wolne
spirytusu
K rólew ska" H uta
ulica Florjańska M 38
Telefon 1137 i 1609,
■SP
Rybnik,
Rynek M 5
Telefon 15.
.
Składnica likierów
- monnNiono
i w in
Katowice
ulica Marjacka M 7
Telefon 1277*
III
Su 1

Katowice

Transcrição

Documentos relacionados

WIRTUALNE MUZEUM TRZCIANKI http://www

Drukuj test

prezentacja projektu rodowo 1

Das Wetter - LO Sucha Germ

Nr. 3 (7)

PTAKI W ZABRZU BIRDS IN ZABRZE

Idiome und Redewendungen 1. fleiβig wie eine Ameise pracowity

Sächsische Zeitung

Hotel Copernicus ul. Bulwar Filadelfijski 11, Toruń 14