BW cataloog ARAP .indd

Atelier de Recherche des Artistes Populaires
Arap asbl. Kinshasa, D. R. Congo
Het buikgevoel van Congolese schilders.
“Pepsodent!” riep de man, een tube tandpasta in de hand. Ik zag
hem onlangs door de smalle steegjes van een buitenwijk in Kinshasa dwalen. Hij hield de hand naast de mond, en riep het in
alle richtingen, “Pepsodent!” Zijn lokroep kreeg gehoor. Een wat
beduimelde man kwam het huis uit, en liep naar de leurder toe.
Hij gaf hem wat geld, hield zijn tandenborstel voor zich uit, en de
leurder legde er een streepje tandpasta op.
Zo gaat dat in Kinshasa. Geld voor het geheel is er al lang niet
meer. Men koopt een kwartje tomaat, een handjevol houtskool,
een streepje tandpasta. De meeste Kinois, zoals men de inwoners
van Kinshasa noemt, moeten het stellen zonder vast salaris. Ze
krabben elke dag opnieuw iets bij elkaar, links en rechts. Kinois
zijn altijd onderweg, op zoek naar de dagelijkse maaltijd. Leven
wordt improviseren. De meeste gezinnen eten één keer per dag,
zo ergens in de late namiddag, wanneer de zengende hitte afneemt. “Mboka ya nzala,” noemen de Congolezen hun land, het
land van de honger.
Dit is de context waarin de populaire schilders werken. Maakt
niet uit of de namen ronken als Chéri-Benga, Chéri-Cherin, Sim
Simaro en Botalatala, ook deze grote meesters vervoegen de Kinois in hun dagelijkse queeste naar een maaltijd. Ze laten zich
inspireren door wat ze om zich heen zien en zetten dit op doek.
Honger, hoe kan het anders, is een wederkerend thema, maar
ook hekskinderen, hangjongeren en straatmadeliefjes. Eender
welk onderwerp ze brengen, ze doen het met humor, dat slikt
beter. Het resultaat van hun uitspattingen zetten ze te drogen
op straat voor hun atelier. Daar komt volk op af, zo een informeel
expositietje, lui die onderweg zijn van punt A naar B in de hoop
de maaltijd bijeen te scharen. Ze herkennen zichzelf in een doek
en houden even halt. Er ontspint zich commentaar en gepalaver.
Tamtam, elke dag opnieuw, de schilders als de lokale gazet, het
internetforum. De peintres populaires geven weer wat in Kinshasa leeft, en het laat geen Kinois onberoerd.
Ook het feestgedruis, de befaamde ambiance, zetten ze vaak op
canvas, want ook dat is Kinshasa. Kijk naar het werk van Sam-Ilus
dat de affiche van “Kin moto na Anvers” siert, het is zo uit het Congolese leven gegrepen. In Kinshasa hoef je de ambiance niet op
te zoeken, ze komt naar je toe. Overmaatse luidsprekers schallen
muziek op je af, de terrasjes zitten vol, bierflessen op de plastieken tafels, openlijk geflirt. Hoe weinig middelen er ook zijn, uiterlijk vertoon kost niets. Je zit de hele avond met een leeg biertje
voor je, dat ziet niemand. Maar je hoort er wel bij.
Ook de artistes populaires eindigen de dag met een pint,
en ze doen het in groot ornaat. Noblesse oblige. De schijn hoog
houden, daar draait het om, de grandeur van het métier in de
verf zetten. Buitenshuis lukt dat aardig, thuis net iets minder. Ik
kom vaak bij de schilders aan huis, en het valt me telkens weer op
hoe sober ze wonen, de leefruimte krap, het meubilair pover, de
elektriciteitsrekening onbetaald. Op het perceel van Chéri-Cherin
staat een verroeste Mercedes, een cadeautje dat ie zichzelf deed
na een succesvolle expo in Europa. De wagen staat vooral stil,
Chéri-Cherin heeft al jaren geen geld meer voor benzine. Maar
de wagen staat er wel. En iedereen ziet het.
De kunstenaars maken niet alleen schilderijen waarvan ze de
inhoud zelf inkleuren, even vaak beschilderen ze – op aanvraag
van een klant – spandoeken, T-shirts en publicitaire affiches. Het
helpt om rond te komen. Heel soms bestelt een voorname Kinois
een portret, van zichzelf, uiteraard.
Maar de belangrijkste broodheren zijn blank; een occasionele
bezoeker, een journalist op missie, een verdwaalde toerist,...
kunstminnaars. Zij hebben het vaak niet zo begrepen op deze
bijkomstige bestellingen, de T-shirts en de spandoeken. Een artiest schildert uit het diepste binnenste, menen ze te weten, uit
een drang tot creëren, en hij heeft lak aan commercie. Ze zijn verbaasd wanneer een kloon van het doek dat ze het jaar voordien
kochten, op het trottoir te koop staat. Een doek hoort enig en
uniek te zijn, wars van wet van vraag en aanbod. Echte kunst, zo
willen ze dat, ontstaat vanuit een buikgevoel.
Andere kopers begrijpen de strijd die het dagdagelijkse leven in
Kinshasa is, en ze maken er handig gebruik van. Ze pingelen ongenadig af, wetende dat de artiest ten lange leste door de knieën
zal gaan. Zonder gêne kopen ze een doek voor een habbekrats,
luttel zakgeld dat de waarde van het canvas en de verf net overstijgt. September in het bijzonder is een vruchtbare tijd voor de
gehaaide handelaar, want die maand is de geldnood dwingend.
In september zal de schilder de minerval moeten ophoesten, het
schoolgeld voor kind, neef en nicht, een ronde som die hij rechtstreeks aan de leerkracht geeft, aan wie de staat al jaren verzuimt
een loon te betalen.
Ludo Renders en Jan Putteneers, de bezielers van deze tentoonstelling, hebben de context waarin de Congolese schilders werken, goed begrepen. Ze haalden kunstenaars Nanga Bienvenu
Ngufu, JP Mika en Chéri-Benga naar hier, en hebben naar hun
verhalen geluisterd. Ze ijveren voor een eerlijke prijs.
Ze weten, honger zit in de buik.
Kristien Geenen
Brussel, 5 september 2011
3
Atelier de Recherche des Artistes Populaires
Arap asbl. Atelier de Recherche des Artistes Populaires, Kinshasa,
DRC, werd door Chéri-Cherin in Kinshasa opgericht in 1966, samen met zijn collega’s populaire schilders o.a. Chéri-Benga, Shula, Sim Simaro, Botalatala en Papa Mfumu’Etu.
Ze stelden reeds tentoon in Brussel in 2009 en in Leuven in 2010,
onder de titel: ‘De slaap neemt geen plaats in’, een tentoonstelling over de straatbendes van de Congolese hoofdstad Kinshasa
opgezet door Kristien Geenen.
Kristien Geenen, fotografe én antropologe aan de Universiteit
van Leuven, leefde, uit pure fascinatie voor het fenomeen “shégues” (straatkinderen) lange tijd samen met hen in Kinshasa. Zij
had er veel over gehoord en wou zich een concreet beeld van het
leven op straat vormen. Slapen, eten, koken, de was en de plas, ...
Het gebeurt allemaal buiten. Hoe doen die kinderen dat?
“ De slaap neemt geen plaats in” is het antwoord op deze vraag.
Daarmee bedoelen ze in feite dat je overal je bed kan maken, het
is dezelfde dagelijkse strategie bij de gorilla’s in de wouden van
Congo welke de kinderen in de straten van Kinshasa toepassen.
Kristien Geenen nodigde dan ook enkele populaire schilders uit
om werk te maken rond het thema van de “ straatkinderen “, o.m.
Chéri-Cherin, Shula, Mfumu’Eto I, Sim Simaro, Sapin, Chéri-Benga,
Sam-Ilus, JP Mika, JP Kiangu, Bompini, Teka, Lukawu, Trésor-Cherin, Claude Bosana, Mayamba, Alfi-Alfa, Tuyindula, Tambwe, Ange
Kumbi, Sim Nsingi, Botalatala, ...... , allen lid van ARAP asbl.
Na de tentoonstellingen in Brussel en in Leuven zijn
deze werken ondergebracht in een Antwerpse verzameling,
de collectie Baciaz.
4
FAIR TRADE ART
In november 2010 ontstond ook een samenwerkingsproject tussen beide vzw’s, Arap asbl. Kinshasa, DRCongo en AAI. antwerp
art info vzw. in België: FAIR TRADE ART-project.
ARAP engageert zich om zijn leden in Kinshasa te overtuigen
hun werk niet onder de minimumprijs te verkopen, dit met het
oog op een juiste waardering wereldwijd van de populaire kunst
van Kinshasa.
Antwerp art info legt contacten met analoge verenigingen in
binnen- en buitenland, die op deze basis van Fair Trade Art willen
meewerken. Bedoeling is te verhinderen dat westerse kunstverzamelaars en toeristen nog langer deze kunstenaars maximaal
50 à 250 $ betalen in Kinshasa voor een werk, om dit nadien voor
minstens het tienvoudige te verkopen in hun thuisland. Zo houden ze zeer bewust deze kunstenaars arm én afhankelijk, ze kunnen namelijk niet weigeren te verkopen, daar ze steeds dringend
geld nodig hebben.
Neo-kolonialisme in de meest zuivere/smerige traditie!
Arap en AAI willen dit vanaf nu, in een samenwerkingsverband
tussen beide vzw’s, stoppen.
Deze tentoonstelling van ARAP asbl in de Kubus in Antwerpen is
hiervan het resultaat
De kunstenaars van Atelier de Recherche des Artistes Populaires
Alfi-Alfa
Alain Boduka
Bompini
Guy Bonar
Claude Bosana
Botalatala
Chéri-Benga
Sam-Ilus
Caleb Luntadila
JP Kiangu
Ange Kumbi
Landry
Lofenya JC
Lukawu Kojack
Maory-Prince
18.09.1967 Kinshasa
16.03.1972 Kinshasa
20.11.1972 Kinshasa
24.09.1967 Kinshasa
03.07.1980 Kinshasa
09.03.1951 Yalisingo
22.10.1957 Boma
12.11.1979 Kinshasa
07.07.1989 Kinshasa
01.05.1977 Kinshasa
26.08.1954 Kinshasa
25.01.1977 Kinshasa
26.05.1985 Kinshasa
03.05 1978 Kinshasa
06.06.1962 Bongo-Yassa
Mayamba
Berry Matundu
JP Mika
Ngiesy
Papa Mfumu’eto
Sapin
Shula
Sim-Simaro
Somi
Songolo Biga
Tambwe
Teka
Trésor-Cherin
Tuyindula
Nanga Bienvenue
09.09.1978 Kinshasa
25.12.1958 Kinshasa
08.11.1980 Kinshasa
08.08.1988 Kinshasa
26.02.1963 Matadi
11.11.1980 Kinshasa
28.01.1959 Nioki
16.07.1952 Kilumbu
17.07. 1976 Kinshasa
24.02.1970 Kinshasa
11.05.1976 Kinshasa
06.01.1977 Kinshasa
29.09.1980 Kinshasa
15.09.1956 Matadi
23.07.1968 Kinshasa
5
001 Alfi-Alfa
Tout Choc Anti Choc Bonobo. 2011
canvas : 79 x 60 cm.
002 Boduka
Kinshasa Night. 2010
canvas : 74 x 55 cm.
003 Bompini
Centre de Pistage Volontaire. 2011
canvas : 108 x 73 cm.
004 Guy Bonar
Pourquoi La Delinquence juvenile? 2010
canvas : 99 x 75 cm.
6
005 Claude Bosana
Nganda Ntaba. 2010
canvas : 89 x 62 cm.
006 Claude Bosana
Embara de Choix. 2010
canvas : 111 x 87 cm.
007 Botalatala
LA MALTRAINTANCE. 2010
paneel : 68 x 81 cm.
008 Botalatala
EROSION. Où l’effondremont d’une société. 2007
paneel: 52 x 61 cm.
7
009 Botalatala
L’IDEAL. Symbiose. 2009
paneel : 38 x 85 cm.
010 Botalatala
DISPUTE. 2010
paneel : 38 x 81 cm.
011 Botalatala
ENTONNOIR. 2010
paneel : 40 x 61 cm
012 Botalatala
TERRORISME. 2010
paneel : 40 x 61 cm.
8
013 Botalatala
LE TRAVAIL. Base du progrès. 2010
paneel : 37 x 66 cm.
014 Botalatala
AGRICULTURE. 2010
paneel : 36 x 51cm.
015 Botalatala
MUSIQUE. Valeur universelle. 2010
paneel : 30 x70 cm.
021 Botalatala
Bouc émissaire. 2007
paneel : 40 x 62 cm.
9
023 Chéri-Benga
Affaire Mogomboro. 2009
canvas : 142 x 107 cm.
024 Chéri-Benga
Pauvreté oblige. 2010
canvas : 92 x 52 cm
025 Chéri-Benga
Taxi rapide. 2010
canvas : 68 x 47 cm.
026Chéri-Benga
Restaurant Bibi. 2010
canvas : 73 x 53 cm.
10
027 Chéri-Benga
La capitale. 2008
canvas : 83 x 125 cm.
028 Chéri-Benga
K.O. debout. 2010
canvas : 109 x 102 cm.
029 Chéri-Benga
On l’appelait Nzangamene. 2010
canvas : 148 x 72 cm.
030 Chéri-Benga
Serpent misterieux. 2006
canvas : 127 x 98 cm.
11
031 Chéri-Benga
La Guerison ancestral.2010
canvas : 60 x 50 cm.
032 Chéri-Benga
29 juin 1960. 2010
canvas : 125 x 82
033 Chéri-Benga
Les casseurs des pierres. 2009
canvas : 162 x 136 cm.
034 Chéri-Benga
Le troc - EUREKA. 2009
canvas : 144 x 122 cm.
12
035 Caleb Luntadila
Hotel resto et bar. 2010
canvas : 115 x 74 cm.
036 Caleb Luntadila
Election 2011. 2011
canvas : 99 x 79 cm.
037 J.P. Kiangu
Vive la independance.
canvas : 95 x 93 cm.
038 J.P. Kiangu
50 ans de l’Indépendance du Congo. 2010
canvas : 99 x 99 cm
13
039 Ange Kumbi
3 morts pour une marche de paix. 2005
canvas : 86 x 52 cm.
040 Ange Kumbi
Les amoureux et le Sida. 2005
canvas : 88 x 55 cm.
041 Ange Kumbi
Il y a plus de bonheur. 2006
canvas : 90 x 60 cm.
042 Ange Kumbi
Belle la Tresseuse. 2007
canvas 80 x60 cm.
14
043 Ange Kumbi
Les Sapeurs. 2004
canvas : 86 x 52 cm.
046 Landry
Confusion au Parlement.2011
canvas : 80 x 60 cm.
047 Lofenya JC
La Dance Actuelle. 2010
canvas : 88 x 70 cm
048 Lukawu
Stop le Sida Madie ou Malediction. 2009
canvas : 125 x 95 cm.
15
049 Maory-Prince
La Bataille du Pouvoir. 2010
canvas : 108 x 102 cm.
050 Mayamba
A la Reconquète des ressources Africain. 2011
canvas : 88 x 72 cm
051 Berry Matundu
La Grève. 2010
canvas : 118 x 99 cm.
052 JP Mika
Jeux olympiques de la natation sauvage, 2010
canvas : 92 x 55 cm.
16
053 JP Mika
Les gout de la jeunesse, 2010
canvas : 67 x 63 cm.
054 JP Mika
A la poursuite du temps perdu. 2010
canvas : 80 x 60 cm.
055 JP Mika
Dans le bureau de l’autre (amour ou scandale?). 2009
canvas : 80 x 63 cm.
056 JP Mika
Les personnalités qui ont marqué l’histoire de la RDC. 2010
canvas : 100 x 81 cm.
17
057 JP Mika
La Povreté produit de la jalousie. 2010
canvas : 29 x 22 cm
058 JP Mika
Les casseurs de pierre de la peinture populaire. 2010
canvas : 40 X 30 cm
059 JP Mika
Sans titre. 2009
canvas : 47 x 39 cm.
062 Ngiesy
Sans Titre. 2010
canvas : 74 x 64cm
18
063 Papa Mfumu’Eto I
Makasa ya Kovuandela. Virginité Retrouvée. 2011
canvas : 87 x 63 cm.
064 Papa Mfumu’Eto I
Le monde des enfants de la rue: les filles shegues. 2010
canvas : 66 x44 cm.
065 Papa Mfumu’Eto I
Le monde des enfants de la rue: les bébés shegues. 2010
canvas : 50 x 50 cm.
070 Papa Mfumu’Eto I
Nazongi Mboka Libela.
100 x 60 cm.
19
072 Papa Mfumu’Eto I
Kanzenzenze-Kalengila. Une étrange langue à Kinshasa.
100 x 60 cm
073 Sam-Ilus
Tous les enfants ont des droits à l’éducation. 2010
canvas : 120 x 90 cm.
074 Sam-Ilus
Plus beau qu’avant. 2009
cavas : 120 x 100 cm.
075 Sam-Ilus
Les Kinoiseries. 2011
canvas : 103 x 85 cm.
20
076 Sam-Ilus
Chegue malade, et après? 2010
canvas : 80 x 60 cm.
077 Sapin
Conflit de Génération
canvas : 108 x 79 cm.
078 Shula
Joie de Vivre. 2010
canvas : 137 x 107 cm.
079 Sim-Simaro
Vaccination aux pygmés. 2010
canvas : 99 x 73 cm.
.
21
080 Sim-Simaro
S.O.S. : Espace vert en danger! 2007
canvas 108 x 90 cm.
081 Sim-Simaro
Kinshasa. 2008
canvas : 141 x 113 cm.
082 Somi
La Marchande de la Plaisir. 2011
canvas : 62 x91 cm.
083 Songolo
Quel avenir de nos enfants. 2006
canvas : 41 x 50 cm.
22
084 Tambwe
Le sorcièr Blanc contre le Noir. 2011
canvas : 99 x 92 cm.
085 Teka
La Guerre a l’Est de la DRC. 2011
canvas : 116 x 51 cm.
086 Trésor-Chérin
Consertation sur la Crise Alimentaire. 2010
canvas : 136 x 98 cm.
087 Tuyindula
Irresponsable. 2010
canvas : 99 x 90 cm.
23
091 Nanga Bienveniue
Robot acéphale
sculptuur
093 Nanga Bienveniue
sans titre
sculptuur
24
092 Nanga Bienveniue
Robot nr 1, nr 2, nr3
sculptuur
EXPO & SALES INFO
AAI. Antwerp art info vzw.
Bervoetstraat 45
2000 Antwerpen
0498.797.243
[email protected]