Baixar publicación - Consello da Cultura Galega

Transcrição

Baixar publicación - Consello da Cultura Galega
DOCUMENTOS DA CATEDRAL DE LUGO
SÉCULO XIV
PORTELA SILVA, María José
Documentos da Catedral de Lugo, século XIV /
María José Portela Silva. — Santiago de Compostela :
Consello da Cultura Galega, Sección de Patrimonio
Histórico, 2007. — 2 v. ; 24 cm. — (Fontes para a
Historia de Galicia ; 5)
D.L. PO 925-2007. — ISBN 978-84-96530-39-3 (o.c.)
1. Catedral de Lugo-Historia-S. XIV-Fontes. 2.
Patrimonio eclesiástico-Lugo (Diocese)-S. XIVFontes. 3. Lugo (Diocese)-Historia-Fontes. I.
Consello da Cultura Galega. Sección de Patrimonio
Histórico. II. Título
© CONSELLO DA CULTURA GALEGA
Pazo de Raxoi, 2º andar
Praza do Obradoiro, s/n
15705 Santiago de Compostela
Tel. 981 957 202 Fax 981 957 205
[email protected]
Proxecto gráfico
e deseño de cubertas
MANUEL JANEIRO
ISBN 978-84-96530-39-3 (o.c.)
ISBN 978-84-96530-55-3 (v. 2)
Depósito legal PO 925-2007
Imprime
Mabel Aguayo, CB
Pontevedra
MARÍA JOSÉ PORTELA SILVA
DOCUMENTOS DA CATEDRAL DE LUGO
SÉCULO XIV
Vol. II
CONSELLO
DA CULTURA
GALEGA
S E C C I Ó N D E P AT R I M O N I O H I S T Ó R I C O
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
627
562
1350, outubro, 10. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles ao mestre Xoán, físico, e á súa muller e a unha
voz unha casa na rúa da Cruz por renda anual de 15 soldos.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 73r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos Diego Ferrnandes, dayam de
Lugo, et o cabidoo desse lugar, avervamos a vos Meestres Iohan, fissico, et a vossa
muller, Eynes Lopes, por en toda vossa vida d'anbos et a huna pessoa qual o pustrimeyro de vos nomear, a nossa cassa dos nossos aniverssarios, que he na rua da Crus,
a qual esta iuntada con essas outras cassas en que vos morades da huna parte, et da
outra parte esta a cassa que fuy de Maria Caravia, et topa na parede da cassa torre
de Domingo Martines; a a tal condiçon que façades et cubrades et reparedes et que
a mantenades en boo estado, et vos et a dita pessoa que dedes dela cada anno, a o
que tever et recabdar os ditos aniverssarios, de foro et de renda quinse soldos, a
quatro dineyros noves por cada tres soldos, da moneda del rey don Affonso.
Et a finamento de vos et da dita pessoa que a dita cassa que fique livre et quita et
dessenbargada de vos et de vossa voz a os ditos nosos aniverssarios con todos los
boos paramentos que y foren feytos, et a pessoa que for nomeada na dita cassa que
a vena reçeber por lo cabidoo.
Et eu, o dito Mestre Iohan, que presente estou por min et en nome da dita
mina muler et da dita pessoa asy reçebo o vervo et foro da dita cassa de vos, o
dito dayam, et cabidoo enna maneyra que sobredita he, et obrigo a min et a todos
meus beens et da dita mina muller para faser et comprir esto que sobredito he.
Et por que esto seya çerto nos, o dayam, et cabidoo et Meestre Iohan,
rogamos a Jacome Guillelmes, notario publico del rey en Lugo, que fezesse ende
duas cartas en hun tenor, a huna para vos seellada con noso seello colgado, et outra
que a deytase en este livro do cabidoo.
Que foron feytas en Lugo dez dias d'outubro, era de mill et CCCo s LXXXª
VIIIº annos.
Testemoyas: don Fernando de Deus, chantres; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Vaasco Dias, iuys; don Lopo Domingues, thesoreyro; Iohan
Ferrnandes, Iohan Dias, Thomas Gomes, coengos; Ruy Peres, raçoeyro; Vaasco Ferrnandes, scudeyro, ts.
Et eu Jacome Guillelmes, notario publico sobredito, a esto fuy pressente
et esta carta scripvi en este livro do cabidoo et puge y meu signal en testemoyo de
verdade.
628
María José Portela Silva
563
1350, outubro, 29. Lugo
O clérigo Xoán Eanes recoñece que a sexta parte da igrexa de San Xiao de
Zas de Rei corresponde aos aniversarios de Lugo, e comprométese, por esta causa, o
devandito clérigo ao pagamento de dous marabedís anuais.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 71r.
Eu Iohan Eanes de Sellae, clerigo da sesta parte da iglesia de Sant Iullao
de Saas de Rey, conffesso et digo que esta dita sesta da dita iglesia he iur et padroadigo dos aniverssarios da iglesia de Lugo, et que reçebi a a presentaçon de don
Diego Ferrnandes, dayam de Lugo, procurador dos ditos aniversarios, et por reconoçemento et reverença desta sesta da dita iglesia prometo et outorgo a dar, cada
anno, por dia de Natal dous moravedis desta moneda que ora corre, a oyto soldos
o moravedi, a o que recadar os aniverssarios por la dita iglesia de Lugo. En testemoyo disto rogey a Fernando Peres, notario publico del rey en Lugo, que fesese
escripvir esta carta en este livro do cabidoo.
Feyto en Lugo, viinte et nove dias de outubre, era de mill et CCC LXXX
VIIIº annos.
Testemoyas: don Diego Ferrnades, dayan; don Fernando de Deus, chantres; don Afonso Gomes, arçidiago de Deça; don Garçia Dias, arçidiago de Sarrea;
don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Vaasco Dias, iuys; don Lopo
Domingues, thesoreyro; Iohan Dias, Iohan Ferrnandes, Tomas Gomes, coengos de
Lugo, et Lopo Peres, porteyro.
Et eu Fernando Peres, notario sobredito, que a esto que sobredito he presente foy con as ditas testemoyas por rogo do sobredito Iohan Eanes, clerigo, fis
escrivir et puge y meu nome et meu sinal.
564
1350, novembro, 12. Lugo
O deán e o Cabido de Lugo afóranlles a Domingo Pérez e á súa muller unha
casa na rúa Nova por renda anual de 10 marabedís mais a obriga de construír
unha cámara.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 71v.
Era de mill et tresentos et oyteenta et VIIIº annos, doze dias de novenbre.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
629
Sabeam quantos esta carta virem commo nos Diego Ferrnandes, dayam, et
o cabidoo da iglesia de Lugo seendo juntados en cabidoo por canpaya tanjuda
enno coro desa iglesia avervamos a vos Domingo Peres, coyteleyro, et a vosa muller
Maria Anes por en todos vosos dias d'ambos, huna cassa de dous portaes, que he
dos aniversarios desta iglesia, que esta en rua Nova et vay o carril do Mirleu da
huna parte, et da outra parte esta huna cassa de Jacome Çerdeyras; a a tal pleyto
et vervo que vos façades na dita casa huna camara de paredes en derredor, et que
a refaçades et paredes ben et que a mantenades feyta en boo estado, et dedes dela
por vervo et por alugueyro, cada anno, en salvo a os aniversarios desta iglesia, dez
moravedis desta moneda del rey don Afonso, a VIIIº soldos cada moravedi. Et a
dita camara avedes a faser ata dous annos primeyros, se non que pergades o dito
vervo. Et a finamento de vos anbos a dita casa ha de ficar livre et quita a a iglesia
de Lugo con a dita camara feyta, et con todos los outros boos paramentos que y
foren feytos.
Et eu, o dito Domingo Peres, que estou presente asy reçebo de vos lo
dayan et cabidoo sobreditos, o dito vervo da dita casa por min et por la dita minna
muller, et obrigo min et todos meus beens et seus para o comprir en todo commo
dito he, et demays para o asy conprir dou-vos por fiador: Iacome Guillelmes, notario de Lugo. Eu, o dito Iacome Guillelmes, que estou presente et outorgante a a
dita fiadoria. Et se por la ventura o dito Jacome Guillelmes finar eu, o dito
Domingo Peres, aio-vos a dar outro fiador en seu lugar do dito dia que el finar ata
hun mes primeyro, se non que perga o dito vervo. Et demays cada hunda de nos
las partes prometemos de comprir esto que dito he et non viir contra elo. Et qual
de nos las partes contra ello veer et o non conprir que peyte a a outra parte por
nome de penna çinquenta moravedis da dita moneda et o vervo fique valioso.
Et que esto seia çerto nos las ditas partes rogamos a Fernando Garçia,
notario publico de Lugo, que feçese ende duas cartas tal huna commo outra, huna
no livro do cabidoo et outra a o dito Domingo Peres.
Que foron feytas era et dia et mes sobreditos.
Et por mayor firmidue nos, lo dito cabidoo, mandamos seelar esta carta
con noso seello.
Et foron presentes: don Diego Ferrnandes, dayan; don Fernando de Deus,
chantres; don Afonso Gomes, arçidiago de Deça; don Garçia Dias, arçidiago de
Sarrea; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Vaasco Dias, juys; don
Lopo Domingues, thesoreyro; Iohan Dias, Iohan Ferrnandes, coengos; Ruy Gomes,
Iohan Afonso, raçoeyros; Iohan Ferrnandes, clerigo do coro; Iohan Ferrnandes,
ferreyro da Porta de San Pedro.
Et eu Fernando Garçia, notario sobredito, a esto presente fuy et a rogo das
ditas partes esta carta fis scripvir en este livro do cabidoo et puge y meu signal en
testemoyo de verdade.
630
María José Portela Silva
565
1350, novembro, 12. Lugo
O deán e o Cabido de Lugo afóranlle ao racioneiro Rui Gómez e a unha voz
o casal de Vilarqueimado, na freguesía de San Vicente de Pedreda, por renda anual
de oito marabedís e a obriga de construír unha casa e un celeiro.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 72v.
Era de mill et CCC LXXX VIIIº annos, XII dias de novembro.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos Diego Ferrnandes, dayam de
Lugo, et o cabidoo desse lugar seendo juntados en cabidoo enno coro da nossa
iglesia por canpaa tangida segundo avemos de custume afforamos et avervamos
a vos Ruy Gomes, raçoeyro, por en toda vossa vida et de huna pessoa semellavel
de vos qual vos nomeardes en vossa vida ou a tempo de vosso finamento, o nosso
cassal de Villar Queymado, que he da messa de nos o cabidoo, con todas suas
herdades et dereyturas et pertenenças, a monte et a fonte, sub signo de San Viçenço
de Pedreda, a a tal condiçon que façades lavrar et parar ben as herdades do dito
cassal, et que façades y huna cassa et hun çelleyro, a casa de paredes et cuberta de
palla et o çelleyro de parede et cuberto de lousa. Et esta dita cassa et çelleyro feytos que vos et a dita pessoa que os mantenades en boo estado. Et avedes a dar
feytas esta dita cassa et çelleryo a estes tres annos primeyros seguentes; et se as non
derdes feytas nos ditos tres annos que perguades (sic) de penna a o cabidoo cinquaenta moravedis et pergades este vervo. Et avedes a dar, cada anno, de renda do
dito cassal oyto moravedis, d'oyto soldos o moravedi, a a messa do cabidoo. Et ha
pessoa que nomeardes no dito vervo que de, cada anno, a a dita messa do cabidoo des
moravedis, et que vena reçeber o vervo del por cabidoo, et dar fiador que o cumpra.
Et a finamento de vos et da dita perssoa que o dito cassal con as ditas cassa et çelleyro
feytos, segundo dito he, fique livre et quito a a messa do cabidoo con todos los outros
boos paramentos que y foren feytos.
Et eu, o dito Ruy Gomes, que presente soio, assy reçebo o vervo et foro do
dito casal para min et para a dita pessoa de vos, o dito dayam, et cabidoo por la
maneyra et condiçoes que sobreditas son, et obrigo a min et a todos meus beens para
o conprir en todo segundo dito he, et sub a dita penna. Et demays para o assy conprir, segundo dito he, dou-vos por fiador en todo a don Vaasco Rodrigues, arçidiago
de Deçon, que se presente et outorgante a dita fiadoria, todo segundo dito he.
Et nos, dayam et cabidoo, asi outorgamos o dito vervo a vos, o dito Ruy
Gomes, segundo dito he, et por condiçon que se o dito arçidiago falleçer ante que
vos que seiades vos tiudo a dar outro fiador en seu lugar, desse dia ata hun mes
primeyro, sub a dita penna.Et eu, o dito Ruy Gomes, asy o outorgo.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
631
En testemoyo desto nos las ditas partes rogamos a Jacome Guillelmes,
notario publico de Lugo, que fesesse desto duas cartas en hun tenor a huna delas
seellada con o seello do cabidoo para vos, Ruy Gomes, et outra con seu signal que
a deytasse en este nosso livro do cabidoo.
Testemoyas: don Diego Ferrnandes, dayam; don Fernando de Deus, chantres; don Affonso Gomes, arçidiago de Deça; don Garçia Dias, arçidiago de Sarrea;
don Vaasco Dias, juys; don Lopo Domingues, thesoreyro; Iohan Ferrnandes, Iohan
Dias, coengos; Iohan Affonso, raçoeyro; Fernando Garçia, notario, ts.
Et eu Jacome Guillelmes, notario publico del rey en Lugo, a esto presente
foy et a rogo das ditas partes esta carta scripvi en este livro do cabidoo et puge y
meu signal en testemoyo de verdade.
566
1350, decembro, 7. Lugo
O deán e o Cabido de Lugo afóranlle a Gonzalo Eanes, racioneiro, e a unha
voz o casal de Xiá por renda anual de 10 marabedís, coa obriga de reconstruír e
cubrir a casa.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 70r.
Era de mill et CCC LXXXª et oyto annos, sete dias de desembre.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, lo dayan, et cabidoo da iglesia de Lugo avervamos a vos Gonçalvo Eanes, raçoeyro desa iglesia, por en todos
vosos dias et de huna pesoa qual vos para esto nomeardes, o nosso cassal de Giae
con todas suas pertenenças et dereyturas, casas, arvores, a monte et a fonte, peru
quer que vaan, a a tal pleyto et vervo que vos et a dita pesoa façades lavrar et parar
ben as herdades do dito cassal et refaçades huna casa que y esta et a cubrades et
mantenades feyta en boo estado, et dedes cada anno de renda en salvo en Lugo, a
aquel que recadar os aniversarios desta iglesia, X moravedis desta moneda del rey
don Afonso, a VIII soldos o moravedi, por dia de San Miguel. Et aquela pesoa que
por vos for nomeada deve viir reçeber o dito vervo de nos, lo dayan, et cabidoo
sobreditos des o dia que vos finardes ata hun mes primeyro, et dar fiador que
o cumpla, se non que perça o dito vervo. Et a finamento de vos et da dita pesoa o
dito cassal deve ficar livre et quito a a iglesia de Lugo con todos los boos paramentos que y foren feytos.
Et eu, o dito Gonçalvo Eanes, que estou presente asy reçebo de vos, dayan
et cabidoo sobreditos, o dito casal et herdamento et vervo del por min et por la dita
persoa, et obligo todos meus beens et seus para o comprir asy. Et demays para o
632
María José Portela Silva
asy comprir dou-vos por fiador don Lopo Domingues, thesoreyro, el pressente et
outorgante.
Et que esto seia çerto nos las ditas partes rogamos a Fernando Garçia,
notario publico del rey en Lugo, que feçese desto duas cartas tal huna commo
outra huna no livro do cabidoo et outra [...].
Testemoyas: don Diego Ferrnandes, dayan; don Fernando de Deus, chantres; don Gonçalvo Dias, arçidiago de Sarria; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de
Deçon; don Vaasco Dias [...] Iohan Dias, Iohan Fernandes [...]
Et eu Fernando Garçia, notario sobredito, fuy presente et fis scripvir et
puge y meu signal.
567
1350, decembro, 7. Lugo
O Cabido de Lugo afóralle a Pedro Eanes e a unha voz o casal e as herdades de Montedor, na freguesía de San Xillao de Bocamaos, por renda anual dunha
terza e media de pan mais a obriga de reconstruír dúas casas.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 73r; Libros, lib. 6289 con referencia ao Lib. A, fol. 73.
Era de mill et CCC LXXXª et oyto annos, sete dias de deçembre.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, lo dayam, et cabidoo da
iglesia de Lugo avervamos a vos Pedro Eanes, dito Carpenteyro, de Vilaçendoe, por
en todos vosos dias et de huna pesoa a pus vosa morte, qual vos para esto nomeardes, o nosso cassal et herdamento de Monte Door, que fuy de Afonso Merchan
et de sua muller, Maria Anes, con todas suas perteneças et dereyturas, et casas, a
monte et a fonte, peru quer que vaan sub signo de San Jullao de Bocamaos, a a tal
pleyto et vervo que vos lavredes et paredes ben o dito herdamento, et duas casas
que y estan derribadas que as refaçades et endereçedes de parede et cubrades de
lousa, et que as mantenades feytas en boo estado; et avedes a dar, cada anno, de
renda en salvo en Lugo, a aquel que recadar os anivesarios desa iglesia, huna terça
et medea de pan por la teega vella que suya andar ante que entrasse Afonso, huna
teega a cheas et outra a rapadas, as duas partes de temporao et a terça de serodeo,
do mellor pam que y ouver posta a semente. Et aquela pesoa que y for nomeada
por vos, commo dito he, do dia do voso finamento ata hun mes primeyro que
venna reçeber de nos, lo cabidoo, o dito vervo et de fiador que o cumpla asy, se
non que perça o dito vervo. Et vos et a dita pessoa avedes a seer vasalos serventes
et obedientes da iglesia de Lugo. Et nos avemos-vos a anparar et defender asy
commo a os outros serviçaes da iglesia de Lugo. Et a finamento de vos, lo dito
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
633
Pedro Yanes, et da dita pesoa o dito casal et herdamento deve ficar a a iglesia de
Lugo livre et quito con as ditas casas feytas et con todos los outros boos paramentos que y foren feytos.
Et eu, o dito Pedro Yanes, que estou presente asy reçebo de vos, lo dito
dayam et cabidoo, o dito cassal et herdamento por min et por la dita pesoa et obligo min et todos meus beens para pagar a dita renda cada anno et conprir todo o
que sobredito he. Et demays para o todo asy comprir dou-vos por fiador Jacome
Peres de Bagueyxos, omme de don Diego Ferrnandes, dayam de Lugo. Eu, o dito
Jacome Peres, estou presente et outorgante a a dita fiadoria. Et se por la ventura
finar este fiador que do dia que el finar ata hun mes que nos venna dar outro fiador en seu lugar se non que perça o dito vervo. Et eu, o dito Pedro Yanes, obligo
meus beens a vos lo dito Jacome Peres para vos quitar en salvo desta fiadoria.
Et que esto seia çerto nos las partes sobreditas rogamos a Fernando
Garçia, notario publico del rey en Lugo, que feçese desto duas cartas, tal huna
commo outra, huna no livro do cabidoo et outra a o dito Pedro Yanes, signadas
con seu sinal.
Que foron feytas enno coro desa iglesia, era et mes et dia sobreditos.
Et por mayor firmidue nos, lo dito cabidoo, mandamos seellar esta carta
con noso seello.
Et foron presentes: don Diego Ferrnandes, dayan; don Fernando de Deus,
chantres; don Garçia Dias, arçidiago de Sarria; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de
Deçon; don Lopo Domingues, thesoreyro; don Vaasco Dias, juys; Iohan Dias,
Iohan Ferrnandes, Thomas Gomes, coengos; Iohan Afonso, Garçia Yanes, Ruy
Gomes, raçoeyros; Affonso Peres, Arias Peres, Afonso Ferrnades, clerigos do coro;
Iacome Guillelmes et Afonso Fernandes, notarios.
Et eu Fernando Garçia, notario publico sobredito, a esto fuy presente et
esta carta fis scripvir en este livro do cabidoo et puge y meu signal en testemoyo
de verdade.
568
1350, decembro, 15. Lugo
O Cabido de Lugo arréndalle ao deán, durante seis anos, os aniversarios
por 2050 marabedís anuais.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 72r.
Era de mill et trezentos et oyteenta et oyto annos, quinze dias do mes de
dezembre.
634
María José Portela Silva
Seendo don Diego Ferrnandes, dayam, et o cabidoo da iglesia de Lugo
iuntados en cabidoo enno coro desa iglesia por campanya taniuda, o sobredito
cabidoo arrendou a o dito dayam os anyversarios desta iglesia con todas suas pertenenças et dereyturas, deste San Iohan Baptista primeyro que ven ata seys annos
primeyros, et con os aniversarios que se en este tempo mandaren a esta iglesia, et
con todas las outras condiçoes con que ata aqui esteveron arrendados. Et ha de dar,
cada anno, de renda por eles, dous mill et çinquenta moravedis, d'oyto soldos o
moravedi, desta moneda del rey dom Affonso, et pagar las proçisoes. Et estos
dineyros ha de pagar segundo for ordinado por lo cabidoo commo os pague. Et o
dito dayam reçebeu asy a dita renda et obligou seus beens para pagar o ditos moravedis, cada anno, et pagar las proçisoes segundo dito he.
Testemoyas: don Fernando de Deus, chantres; don Affonso Gomes, arçidiago de Deça; don Garçia Dias, arçidiago de Sarria; don Lopo Domingues, thesoreyro; Iohan Ferrnandes, Iohan Dias, coengos, et Gonçalvo Eanes, raçoeyro de
Lugo, ts.
Et eu Fernando Garçia, notario publico del rey en Lugo, a esto pressente
fuy, et a rogo do dayam et cabidoo sobreditos esta carta en minna presença fis
scripvir en este livro do cabidoo et puge y meu signal.
569
1351, xaneiro, 4. Xiá
Afonso Xaneiro véndelle a Fernando Gómez a cuarta parte dun casal e toda
a súa herdade no Freixido, freguesía de Santa María de Xiá, por 300 marabedís.
MADRID, AHN, Carp. 1332 E/23, perg. orix., galego, gótica cursiva, 243x111 mm.
Sabeam quantos esta carta viren et oyren commo eu Afonso Ianeyro, fillo
que foy de Iohan Ianeyro de Giae et de Aldara Migueles, con outorgamento de
minna muler, Maria Afonso, que esta pressente et outorga, de bom curaçon et
de boa voontade para senpre vendo a vos, Fernan Gomez das Seixas, a quarta parte
do cassal, que foy de Costança Migueles, con todo o herdamento que a min
perteesçe en Freyxiido por parte da dita Costança Migueles, minna muler que foy,
con suas cassas et iures et herdamentos et con todas suas dereyturas et pertenenças, seidas et entradas, a montes et a fontes, per u quer que vaa sub sinno de
Santa Maria de Giae, que perteesca a a dita parte tamanna que vos vendo, et reçebo de vos en preço por esta vençon trezentos moravedis desta moneda ussal, de
dez dineyros novees cada moravedi, de que me fezestes paga et entrega en dineiros et em prata a a minna voontade en presença do notario et das testemoyas
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
635
subescriptas, de que me outorgo por ben entrego et ben pagado, et renuncio a
exçepçon de pecunia non numerata, que a non possa alegar nen outro por min en
nihun tempo, et todo a outra razon et toda \a/ outra razon (sic) et excepçon que
por min podesse allegar para ir contra esta vençon et contra a paga della, que a non
alegue nen me chame a ella, nen outro por min em nihun tempo; et obligo min et
meus bees para vos faser esta vençon senpre de paz. Et logo por esta presente carta
vos ponno no iur et posisom et propiedade do dito herdamento et ponno min
fora del, et d'aqui adeante que aiades a dita vençon quita de min et de minna voz
para senpre, et todo meu senorio et poderio seia tirado de min et posto en vos;
et qualquer das partes que contra esto, que sobredito he, quiser pasar peyte por
penna çen maravedis: os meos a a parte et os meos a a voz del rey, et a carta fique
firme et valiossa para senpre.
Feyta a carta da vençon en Giae, quatro dias de ianeiro andados, era de
mill et trezentos et oyteenta et nove annos.
Et nos, as partes sobreditas, rogamos a Vasco Rodrigues, notario nos coutos de Narla, que fezesse ende esta carta et a sinasse de seu sinal.
Testemoyas: Fernan Arres de Giae; Lopo Garcia, Fernan Lopes de Golmar,
Lopo de Carvallo et outros.
Et eu Vasco Rodrigues, notario nos coutos de Narla en quanto pertecen a
or de Monterrosso (sic) por Iohan Rodrigues, notario de Monterroso, a todo o que
dito he con as testemoyas presente foi et meu nome et [este] sinal aqui fiz que tal
he. (+).
570
1351, xaneiro, 12. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles ao mestre Xoán, físico, e á súa muller e a unha
voz o casal de Suylae, en Milleirós, freguesía de Santiago de Meilán, por 30 marabedís anuais de renda mais a obriga de construír unha casa, un celeiro e plantar 60
froiteiras.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 73v-74r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o cabidoo da iglesia de
Lugo, con outorgamento de Johan Ferrnandes, nosso coengo, vigario de don Diego
Ferrnandes, dayan desta iglesia, que esta pressente et outorgante, estando juntados
en nosso cabidoo por canpaa taniuda, segundo que avemos de usso et de custume,
avervamos et afforamos a vos Maestre Johan, fisico, et a vosa muller, Eynes Lopes,
por en todos vossos dias, et a huna pessoa qual o pustremeyro de vos nomear en
636
María José Portela Silva
vida ou a tenpo de seu finamento, o noso casal et herdamento de Suylae, que he
en Milleyros, sub signo de Santiago de Meylae, con todas suas dereyturas et pertenenças, casas et arvores et formaes, a monte et a fonte, per ut quer que vaan, et que
lavredes et façades lavrar o dito casal et herdamento et que façades ennos formaes das
casas deste casal hun çelleyro et huna casa ben feytos de paredes et cubertas de loussa,
et que chantedes ennas herdades deste casal sesaenta arvores que prenda et que leven
froyto; et que dedes, cada anno, por renda et foro do dito casal, vos et a dita
pessoa que for nomeada, triinta moravedis, d'oyto soldos o moravedi, desta moneda del rey don Affonso que ora corre, ou d'outra moeda que os valla, et que os
paguedes cada anno en salvo a o que recadar as rendas dos aniverssarios, a meatade por dia de Natal, et a outra meatade por dia de San Johan Bautista, cada anno.
Et aquel que lavrar o dito cassal que seia deffesso et anparado dos foros et peytos
segundo o foren os outros serviçaes da iglesia de Lugo. Et obligamos et prometemos de vos faser o dito casal de paz. Et que a dita pessoa que for nomeada que do
dia do finamento do pustremeyro de vos ata hun mes vena reçeber o dito casal et
vervo de nos o dito cabidoo, et que de fiador que o cumpla. Et a tenpo do finamento desta pessoa que o dito casal con as ditas duas casas feytas fique livre et
quito a nos, o dito cabidoo, et a a sobredita iglesia de Lugo, con os boos paramentos que foren feytos y. Et damos-vos logo por esta carta a possison do dito casal.
Et Meetre Johan que estou presente assi reçebo de vos, o dito cabidoo, o
dito casal et vervo et foro del, et outorgo esto que dito he por min et por la dita
mina muller, et por la pessoa que for nomeada, et obligo todos meus bees para
pagar cada anno os ditos triinta moravedis et para comprir todo esto que dito he.
Et demays eu, o dito Mestre Johan, para pagar o ditos triinta moravedis, cada anno,
en meus dias dou-vos por fiador a Lopo Domingues, thesoreyro da iglesia de Lugo.
Et eu, o sobredito thesoreyro, estou pressente et outorgante meus bees a a dita fiadoria / en vida do dito Meestre Johan. Et eu, o dito Meestre Johan, obligo meus
bees para quitar este meu fiador a pas a pas (sic) et a salvo da dita fiadoria, et
ponno convosco o dito cabidoo que se o dito thesoreyro passar deste mundo ante
que eu, que vos de outro fiador por la dita quantia que a pague, cada anno, commo
dito he en seus dias.
Et por que esto seia çerto nos, o dito cabidoo et Mestre Johan rogamos a
Affonso Ferrnandes, notario publico del rey en Lugo, que fezese desto duas cartas
en hun tenor, huna que pona no libro de nos, o dito cabidoo, et a outra que de a
vos, o dito Mestre Johan, signada con seu signal et seellada do seello de nos o dito
cabidoo.
Que foron feytas en Lugo, dose dias de ianeyro, era de mill et treçentos et
oytaenta et nove annos.
Testemoyas: don Affonso Gomes, arçidiago de de (sic) Deça, et don Garçia
Dias, arçdiago de Sarrea, et don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Deçon, et don
Vaasco Dias, iuys de Lugo; et Iohan Dias, et Iohan Fernandes, et Tomas Gomes,
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
637
coengos de Lugo; et Affonso Janeyro, et Fernado Eanes, et Iohan Ferrnandes, et
Affonso Eanes, clerigos do coro, coengos d'aniverssarios, et Fernando Garçia et
Arias Gomes, escudeyro do dayam, ts.
Et eu Affonso Ferrnandes, notario publico del rey enna çiudade de Lugo,
a esto que dito he con as ditas testemoyas pressente foy et a rogo das ditas partes
escrivi esta carta en este livro do dito cabidoo et puge aqui meu signal.
571
1351, xaneiro, 23. Sevilla
Fernando Ruiz de Castro, pertegueiro maior en Santiago, dóalle a Xoán
Fernández de Bolaño o couto de Vilar de Ortelle.
MADRID, AHN, Carp. 1332 E/24, perg. orix., galego, gótica cursiva, 253x321 mm.
Eno nome de Deus amen. Sabam quantos esta carta viren commo eu don
Fernant Roys de Castro, pertigueyro mayor de terra de Santiago, por faser bien et
merçee a vos Iohan Ferrnandes de Bollanno, meu vassallo et meu mayordomo
mayor, et por moyto serviçio que fisiestes a don Pedro, meu padre, que Deus perdone, et a minna madre, donna Ysabel, et por que criastes a min et me servistes
muy been et perdestes moyto de aquelo que aviedes por min, et por rogo de la dita
minna madre, donna Ysabel, dou-vos por iur de heredade para siempre iamas para
vos, et para todos aqueles que de vos veeren et o vosso heredaren, o meu couto de
Vilar d'Ortelle con todas suas dereyturas et pertenençias, et con todas las heredades que eu y ey et aver devo, con cassas, con vinnas, con chantados, con montes,
con fontes, con pastos, con o senorio rayal et con a iustiçia çevil et criminal, et con
todas las cousas que me y perteeçen et perteeçer deven de dereyto, que o aiades
vos et todos aqueles que de vos deçendenren para senpre por iur de heredade para
vender et supinorar et dar et escanbear et enelear et faser del, vos et vossos herderos et aqueles que vossa bos toveren, todas las cossas que onme puede faser de seu
herdamento propio. Et des oie este dia en adeante vos meto eno iur et ena propiadade do dito coto et herdades et cousas sobreditas et meto a vos, el dito Iohan
Ferrnandes, que o ayades et o pessuiades, segundo dito he, et tiro a min del et iuro
a os santos avangelios, corporalmiente tangudos, que non vaa contra esta donaçion
por min nen por outrem en iuysio nen fora del per nenguna rason que seia, nen
por maneyra de ingretedue, et se tentar de o faser que non vala nin seia oydo
sobrello ante el rey, nen ante as suas iustiçias; et demays quen quer de minna parte,
ou d'outra estraya, que vos contra esta doaçon passar perga de pena veynte mill
maravedis desta moneda que agora corre: os meos a vos et os meos a bos del rey,
638
María José Portela Silva
et a dita doaçion finque senpre firme et valiosa para sempre; et demays todos aqueles de meo linaie, ou d'outra parte estraya, que contra esta doaçion fueren en nenguna maneyra, aya la minna maldiçion et la de Deus todopoderoso, et demays non
seian oydos sobre elo en iuysio nen en fora de iuysio.
Et por que esto seia çerto mandey-vos ende dar esta minna carta seellada
con meu seelo pendente, en que escrevi meu nome; et por mayor firmedumbre
mandey a Iohan Dias, escrivan publico dela muy noble çibdat de Sevilla, que la firmasse de su nombre et la signasse con su signo; otrossi mande a los escrivanos que
en ella se contienen por testigos que la firmassen de sus nombres en testimonio.
Fecha la carta en la muy noble çibdat de Sevilla, veynte et tres dias de
enero, era de mill et tresientos et ochenta et nueve annos.
Yo Ruy Ximenes escrivan so ts. Yo Alfonso Dias escrivan de Sevilla so ts.
Fernan Ruys de Castro.
Et yo Iohan Dias, escrivan publico de la muy noble çibdat de Sevilla, fis
escrivir esta carta por mandado del dicho don Ferrant Ruys et fis enella mio signo
et so ts. (+).
572
1351, marzo, 19. Lugo
O deán e o Cabido de Lugo eximen a Arias Pérez da Cruz do pagamento
dun aniversario e reciben a cambio un oitavo de casa na rúa do Campo.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 74r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos Diego Ferrnandes, dayam de
Lugo, et o cabidoo desse lugar seendo iuntados en cabidoo enno coro da iglesia cathedral de Santa Maria de Lugo por campaa tangida, segundo que avemos de custume,
con outorgameto dos coengos do aniversario da dita iglesia, fazemos tal scambea convosco, Arias Peres da Crus, que seia valedeyra para senpre yamays, conven a saber que
vos quitamos para senpre a vos et a toda vosa vos todo o aniversario que nos deven as
casas et sua cortina que nos don frey Pedro Lopes, obispo de Lugo, deu en scambea,
conven a saber la vosa casa en que suya morar Affonso Domingues da Crus assy
commo se van a dereyto firir no poso do Porniseyro, sub a capela de Santiago; et mandamos et defendemos a qualquer ou quaesquer que os ditos aniversarios teen ou teveren d'aqui adeante que vos non demanden nen peçan aniversario ningun das ditas
casas a vos nen a vosa vos, nen a as ditas casas nen a ninguna delas nen a outro ningun por elas, et se vo-lo demandaren ou pidiren que vos nen vosa vos, nen as ditas
casas non seyades teudos de o pagar en ninguna maneyra.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
639
Et eu, o dito Aras Peres, que presente soo dou a vos, o dito dayam, et
cabidoo para os ditos aniversarios para senpre por iur d'erdade dos ditos aniversarios, hun oytavo d'una casa que he enna rua do Campo de Lugo, enna qual
casa ora mora Roy Leyton, piliteyro, na qual casa vos mandou Moor Aras minna
yrmaa outro oytavo, a qual casa he su signo da capela de San Pero, o qual oytavo da dita casa a min perteescia por parte d'Ares Peres da Crus, meu padre, et de
Tareyia Pellaes, minna madre; o qual oytavo da dita casa vos dou en escambea
por o dito aniversario, que me das ditas minnas casas dades et quitades, et estas
ditas scambeas outorgamos et reszebemos as ditas partes huus d'outros, et obligamos de vos fazer senpre de pas huuns a outros. Et por que ysto seia çerto nos
las ditas partes rogamos a Iacome Guillelmes, notario publico da cibdade de
Lugo, que fesese desto duas cartas en hun tennor, a huna para nos o dito Aras
Peres, seelada con o seelo do cabidoo colgado, et a outra que a deytasse con seu
signo no noso livro do cabidoo.
Feyto foy ysto XIXº dias de marso, era de mill et CCC LXXX et nove
annos.
Os que presentes foron testemoyas: don Fernando de Deus, chantres de
Lugo; don Afonso Gomes, arçidiago de Deça; don Garçia Dias, arçidiago de Sarea;
don Vasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Vasco Dias, iuys; don Lopo
Domingues, thesoreyro; Iohan Dias, Iohan Ferrnandes, Tomas Gomes, coengos;
Gonçalvo Yanes, Diego Gomes, Ruy Gomes, raçoeyros, et Iohan Ferrnandes et
Fernando Yanes et Afonso Yanes et Iohan Ferrnandes et Afonso Ferrnandes, clerigos do dito coro, et outros.
Et eu Iacome Guillelmes, notario publico da çibdade de Lugo, a esto presente fuy et esta carta aqui fis scrivir en mina pressença et puge aqui meu signal.
573
1351, marzo, 19. Lugo
Acta notarial que dá fe da toma de posesión dun oitavo da casa do Campo
por Xoán Fernández, quen representa a igrexa de Lugo.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 74v.
Era de mill et CCC LXXXIXª annos, XIXe dias de março.
En presença de min Iacome Guillelmes, notario publico da çibdade de Lugo,
et das testemoyas suscriptas, estando na rua do Campo Arias Peres da Crus, fillo que
foy d'Aras Peres et de Tareyia Pelaes, meteu a Johan Ferrnandes, capellam de Santiago,
et a Johan Ferrnandes, clerigo de Lugo, en nome dos aniversarios da iglesia de Lugo et
640
María José Portela Silva
para os ditos aniversarios, en hun oytavo da casa do Campo, enna qual casa ora mora
Ruy Leyton, piliteyro, o qual oytavo da dita casa disso que dava a os ditos aniversarios
por lo aniversario que lle quitaron o dayam et cabidoo das suas cassas da Crus, conven
a saber de la casa en que suya morar Affonso Domingues da Crus assy commo se
van a dereyto fiir no poço do Pruniseyro; et meteu a os ditos Johan Ferrnandes et Johan
Ferrnandes enno oytavo da dita casa para senpre por iur d'erdade dos ditos aniversarios, et mandou a o dito Ruy Leyton, piliteyro, que d'aqui adeante pesuyse et husase ho
oytavo da dita casa por los ditos aniversarios et non por outro. Et os ditos Johan
Ferrnandes et Johan Ferrnandes, clerigos sobreditos, en nome dos ditos aniversarios et
para os ditos aniversarios asy entraton et reçeberon o dito oytavo da dita casa, et leyxaron en el por nome dos ditos aniversarios a o dito Ruy Peres Leyton; o qual Ruy Peres
ficou no dito oytavo da dita casa por los ditos aniversarios.
Testemoyas que a esto foron presentes: Pedro Merchan, Johan Serodeo,
mercadores; Domingo Crespo et Johan Crespo, odreyros; Affonso Yanes, notario de
Lugo; Afonso de Bayona, et outros moytos.
Et eu Iacome Guillelmes, notario publico sobredito, a esto presente foy et
a rogo do dito Arias Peres este publico estrumento scrivi en este livro do cabidoo
et puge y meu signal en testemoyo de verdade.
574
1351, marzo, 19. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles ao Mestre Xoán, físico, e á súa muller e a dúas
voces unha casa na rúa da Cruz, pola que deben pagar anualmente como renda 10
marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 74v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos Diego Ferrnandes, dayam de
Lugo, et o cabidoo desse lugar con outorgamento dos coengos do aniverssario et dos
capellaes do coro da iglesia de Lugo, afforamos et avervamos a vos Mestre Iohan, fissico, et a vossa muller, Eynes Lopes, et a outras duas pessoas pus vos, a huna delas qual
o pustrimeyro de vos nomear a seu finamento ou en sua vida, et a outra qual nomear
esta pessoa que o pustrimeyro de vos nomear, huna cassa que he dos aniverssarios as
duas partes dela, et a terça dos capellaes; a qual cassa esta na rua da Crus et esta entre
as cassas que foron de Aldara Eanes da Crus, da huna parte, et da outra parte esta a
outra nossa cassa et dos ditos aniverssarios, sub a capella de Santiago. Et esta cassa afforamos a vos et a a dita vossa muller et a as ditas pessoas, con todas suas dereyturas et
pertenenças, a a tal condiçon que vos et a dita vossa muller et as ditas pessoas que ref-
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
641
façades et reparedes a dita cassa do reparamento et adubeyro que ouver mester; et que
dedes dela, cada anno, vos et as ditas pessoas des moravedis, a XI dineyros novees
minos terça d'um por cada moravedi, as duas partes destes moravedis a o que recadar
os ditos aniversarios et a terça parte a os capellaes do dito coro. Et a finamento da pustrimeyra pessoa, das ditas duas pessoas que na dita cassa foren nomeadas, que a dita
cassa fique livre et quita et desenbargada a os ditos aniversarios et capellaes asy commo
ora he et con todos los boos paramentos et melloramentos que y foren feytos.
Et eu, Mestre Iohan, por min et por la dita mina muller et en nome das
ditas pessoas, asy reçebo o vervo et foro da dita cassa de vos, o dayan, et cabidoo
enna maneyra que sobredita he, et obrigo a min et a todos meus beens para faser
et comprir todo esto que sobredito he.
Et nos, dayam et cabidoo, assy vos lo outorgamos. Et por que esto seya
çerto nos las ditas partes rogamos a Iacome Guillelmes, notario publico da çibdade de Lugo, que fesesse desto duas cartas en hun tenor, huna para vos, o dito
Mestre Iohan, seellada con seello do cabidoo colgado, et outra que a deytase en
este nosso livro do cabidoo, anbas signadas de seu signal.
Feyto foy esto en Lugo no coro da dita iglesia, XIXº dias de março, era de
mil CCC LXXXIXº annos.
Testemoyas que presentes foron: o dito dayam, et Garçia Dias, arçidiago
de Sarrea; Vasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; Lopo Domingues, thesoreyro;
Iohan Dias, Tomas Gomes, Diego Eanes, coengos de Lugo; [Diego] Gomes, raçoeyro; Affonso Ferrnandes et Johan Ferrnandes et Afonso Eanes et Johan
Ferrnandes, clerigos do coro, ts.
Et eu Iacome Guillelmes, notario publico da çibdade de Lugo, a esto presente fuy et a rogo das ditas partes esta carta scripvi et puge y meu signal en testemoyo de verdade.
575
1351, abril, 19. Lugo
O Cabido afóralles ao alcalde de Lugo, Lope Afonso, e á súa muller e a unha
voz o casal de Xiá, nas freguesías de Santiago de Meilán e Saamasas, por renda anual
os primeiros beneficiarios de 100 soldos e 120 a voz.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 75v.
Era de mill et CCC LXXXª et nove annos, XIX dias d'abril.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos don [Diego Fernandes], dayan
de Lugo, et o cabidoo desse lugar seendo iuntados en cabidoo eno choro da dita igle-
642
María José Portela Silva
sia por campaa tangida, segundo que o avemos de huso et de custume, aforamos et
avervamos a vos Lopo Afonso, alcalde de Lugo, et a vosa muller, Clara Martines, por
en toda vosa vida d'anbos, et a huna pessoa semellavel de vos qual o pustrimeyro de
vos nomear en sua vida ou a tempo de sue finamento, o noso casal de Giae, que he dos
aniversarios, con todas suas dereyturas et pertenençias, a monte et a fonte, peru quer
que vaan, sub signos de Santiago de Meyllae et de Santiago de [Saamasas]; o qual casal
suya teer arrendado de nos, o dito cabidoo, don Affonso Ares, thesoreyro que foy da
dita iglesia; a a tal condiçon que façades lavrar et parar ben as herdades do dito casal;
et avedes a dar cada anno en renda do dito casal vos, os ditos Lopo Affonso et Clara
Martines, a aquel que tever os ditos aniversarios çent soldos en salvo, et a pessoa que
nomear o pustrimeyro de vos no dito vervo que de, cada anno, a os ditos anyversarios
çent et vinte soldos en salvo desta moneda del rey don Affoso, et que venna reçeber o
vervo do dito casal por cabidoo et dar fiador que o cumpla. Et a finamento de vos, os
ditos Lopo Affonso et Clara Martines, et da dita pesoa, que o dito casal fique livre et
quito a os ditos anyversarios con todos los boos paramentos que y foren feytos.
Et eu, o dito Lopo Affonso que pressente estou, asy reçebo o dito foro et vervo
do dito casal por min et pola dita mina muller et por a dita pessoa de vos o dito dayam
et cabidoo por las condiçoes que sobreditas son, et obligo min et todos meus bees para
o comprir en todo segundo dito he, et demays dou-vos por fiador a don Lopo
Domingues, thesoreyro da dita iglesia, que se presente et outorgante a a dita fiadoria.
Et nos, o dito dayam, et cabidoo asi vos outorgamos o dito foro et vervo, segundo dito
he, et por condiçon que a pessoa que o pustrimeyro de vos nomear que venna d'aquel
dia que for nomeada ata hun mes reçeber o dito foro et vervo de nos, o dito dayam, et
cabidoo, et dar fiador por los ditos çent et vinte soldos, se non que por esse myssmo
feyto perga o dito foro et vervo. Et eu, o dito Lopo Affonso, assi o outorgo et en testemoyo desto nos las partes rogamos a Roy Gonçalves, raçoeyro de Lugo, notario publico do dito cabidoo, que feçesse desto duas cartas en hun tenor, a huna delas seellada
con o seello do dito cabidoo para vos, o dito Lopo Affonso et Elvira (sic) Martines, et a
outra con seu signal que a deytasse no nosso livro do cabidoo.
Testemoyas: don Diego Ferrnandes, dayan; don Fernando de Deus, chantres;
don Affonso Gomes, arçidiago de Deça; don Iohan Dias, arçidiago de Sarrea; don
Vaasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Vaasco Dias, juys; don Lopo Domingues,
thesoreyro; Iohan Dias, Iohan Ferrnandes, Thomas Gomes, Diego Martines, coengos.
576
1351, abril, 20. Illescas
Pedro I comisiona o bacharel Domingo Beneyto de Salamanca para que instrúa
e sentencie o preito que sostiñan o Concello e o bispo de Lugo polo señorío da cidade.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
643
LUGO, AC, copia notarial coetánea, atado 5, incluída en: 1351-VI-13, (CD n.º 578).
CAÑIZARES: pp. 1048-1055.
SÁNCHEZ BELDA: Documentos..., n.º 1118, p. 471.
Dom Pedro por la gracia de Deus rey de Castella, de Leon, de Tolledo,
de Gallisa, de Sevilla, de Cordova, de Murçia, de Jahen, del Algarabe, et sennor de
Molina, a vos Domingo Beneyto, visino de Salamanca, salut et gracia.
Sepades que paresçeron ante min dom frey Pedro Lopes obispo de Lugo
della una parte, et Alfonso Ferrnades et Fernan Rodrigues procuradores del conçeio de
Lugo della otra. Et el dicho obispo diso que don Iohan obispo que foy della dicha çiudat sub anteçesor estando en tenençia et en posisson del sennorio della justiça et
della jurdiçon et dellas llaves et della signa della dicha çiudat que el rey mio
padre que Deus perdone por algunos yerros en quel dicho obispo dom Johan avia
fecho que dio sentença contra el en que mando quel dicho obispo dom Johan salisse
fora dellos sus regnos en toda su vida, et que non entrasse y iamas et que non usase
por sy nen por otro della jurdiçon tenporal nin del senorio della dicha çibdat nen
podese otro usar dellas por nomble della dicha iglesia en quanto que dom Johan
fose obispo della dicha çiudat, et que por rasom que era contenda entrel dicho
obispo dom Johan et el dicho conçeio della dicha çiudat sobre rason della jurdiçon
ordinaria et della justiça se perteneçia al dicho et a sub iglesia o non, et por quella
villa non fincasse sen justiça que tenia por ben de poner ofiçialles que livrasem os
pleitos et fesesem justiça en la tierra que veria los recabdos que tenian los della
iglesia, et otrosy los recabdos que tenian los della villa que lle mandara guardar sub
derecho. Et desde que el dicho obispo don Johan fino aca perteesçendo a le et a su
iglesia la posesom del sennorio della dicha çiudat et dellas otras cousas sobreditas
de que disso que estava el dicho obispo dom Johan en tenençia et posison al tiempo quel dicho rey myo padre diera la dicha sentença que el dicho conçeio que tenia
dicha iglesia despoiado della posison del sennorio della dicha çiudat et dellas otras
cosas sobredichas et que sobresto que oviera ganado mi carta para que fosse el tornado et sub iglesia en la tenençia et posison dellas cosas sobredichas segundo diso
que estava el dicho obispo don Johan al tiempo que el dicho rey myo padre dera
la dicha sentença. Et que maguer la mostrara al dicho conçeio que gela non quisieron conprir, et diseron quella posison del sennorio de la dicha çiudat et las otras
cosas sobredichas que perteneçen a mi et al conçeio sobredicho en mi nomble. Et
sobre esto yo tove por bien de saber verdat se el dicho obispo dom Johan et la
dicha iglesia estava en tenençia et en posison dellas cosas sobredichas al tiempo
quella dicha sentença fue dada osse el dicho rey mio padre [...] el estavan al tiempo della dicha sentença en la posison dellas cosas sobredichas o de alguna dellas.
Et sobresto tengo por bien que vos vayades a la dicha çiudade de Lugo et que reçebades los testigos et los privilegios et cartas et los otros recbdos quel dicho obispo
et su iglesia o sub procurador dellos vos presenten en esta rasom, et otrosy los tes-
644
María José Portela Silva
tigos et privilegios et carta et recabdos que le mi procurador et el dicho conçeio ou
su procurador en su nomble vos presentare sobresta rason; et tomad juramento
dellos dichos testigos, et de cada uno dellos sobre signal da crus et sobre santos
avangelios segundo forma de derecho et reçebades los dichos dellos con dous
escrivanos publicos de y della çiudat o de y della comarca quales vos tomaredes
por esto que entenderedes que conple para ello. A los quales mando que vengan y
et esten con vos et escrivan et signen todo lo que ante vos pasare en esta rason. Et
mando a qualquier o qualesquier que nos enplasaredes ou feserdes enprasar por
vestra carta assi della dicha çiudat commo dellos otros lugares qualesquier que
vengan a vuestro enprasamiento et digan testimonio dello que sopieran sobresta
rason; et non fagan ende al sub pena de sesenta maravedis a cada uno. Et por que
non sean reçebudos mas testigos de quantos conpre tengo por bien que della mi
parte et del dicho conçeio que reçebades dellos visinos et moradores della dicha
çiudat fasta en dose testigos et della parte del dicho obispo et del cabildo fasta en
otros dose. Et vos de vuestro ofiçio que reçebades des testigos dellas comarcas della
dicha çiudat aquellos que entenderdes que mas conpridamente et mas sen sospecha poderen saber la verdat por amalas partes. Et non reçebades mas testigos
sobresta rason et se fallardes por los testigos et los outros recabdos que ante vos
foren presentados que al tiempo quella dicha sentença foy dada contra el dicho
obispo dom Johan estava el dicho obispo et la dicha iglesia en la tenençia et posisson del sennorio della dicha çiudat et dellas otras cosas sobredichas que pongades a dicho obispo don frey Pedro Lopes et a sub iglesia en la tenença et posison
dellas cosas sobredichas et de aquellas que falardes que foren provadas que estava
en possisson el dicho obispo don Johan et la dicha iglesia et se falardes que por los
dichos testigos et recabdos sobredichos se provare que el dicho rey mio padre o el
dicho conçeio por el estava en la possisson dellas cosas sobredichas que pongades
en la posison dellas al dicho conçeio en mi nomble o de aqueles que falardes provadas que estavan en possisson el rey mio padre o el dicho conçeio. Et fecho el
libramento sobre rason della dicha posison poned praso al dicho obispo et cabildo della dicha iglesia ou a su procurador et al mi procurador et al procurador del
sobredicho conçeio que parescan ante mi del dia quellos enprasardes a trinta dias
et que trayan ante min al dicho praso todos los privilegios et cartas todos los otros
recabdos que ovieren en rason del sennorio della propadat et dellas otras cosas
sobredichas o los traslados dellos signados d'escrivano publico et sacados con
vuestra autoridat viendo et exsaminando vos primeramente los originales dellos
por quello yo mande veer et librar commo falar por derecho. Et non fagades ende
al sub pena della mi merçed et de seysçentos moravedis desta moneda et de
commo esta mi carta vos fore mostrada et la conprides mando sub la dicha pena a
qualquier escrivano publico que para esto for llamado que de ende al que vos la
mostrar testemonio signado con sub signo por que yo sepa en commo conprides
mio mandado. La carta leyda dadgela.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
645
Dada en Yliescas viinte dias d'abril era de mill et tresentos et oyteenta et
nove annos.
Yo Garcia Fernandes la fis escrivir por mandado del rey [Joh...] Gº. Roy
Peres.
577
1351, maio, 3. Lugo
O deán e o Cabido de Lugo afóranlle a Simón Rodríguez, durante a súa
vida, o casal de Toande, por renda anual de 10 marabedís e a obriga de construír
unha casa.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 66r.
Era de mill et CCC LXXX VIIIº annos, tres dias de mayo, o dayan et o cabidoo da iglesia de Lugo deron et outorgaron, a Simon Rodrigues por seus dias, o
seu casal de Toande, que he dos aniversarios, que o lavre et para ven et que faça y
huna casa que y esta por faser. Et a de dar por renda del, cada anno, a os aniversarios dez moravedis desta moneda, a oyto soldos o moravedi en salvo, et a sua
morte a de ficar o dito casal a iglesia de Lugo con todollos boos paramentos que
en el foren feytos, segundo esto conten en una carta que levou o dito Simon
Rodrigues.
Testemoyas: don Diego Ferrnandes, dayan; don Fernando Deus, chantres;
Garçia Dias, arçidiago de Sarrea; Iohan Dias, coengo, ts.
Et eu Fernando Peres, notario de Lugo, a esto presente fuy con as ditas testemoyas.
578
1351, xuño, 13. Lugo
Pedro I comisiona o bacharel Domingo Beneyto de Salamanca para que instrúa e sentencie o preito que sostiñan o Concello e o bispo de Lugo polo señorío da
cidade.
LUGO, AC, perg. orix., 610x450 mm, extr. Tumbo Nuevo, fol. 237r.
CAÑIZARES: pp. 1048-1055.
SÁNCHEZ BELDA: Documentos..., n.º 1118, p. 471.
646
María José Portela Silva
In Dei nomine amen. Sepan quantos esta carta virem commo ante min
Domingo Benyto de Salamanca, executor dado por nuestro sennor el rey don
Pedro en pleito que es entr'el dicho sennor rey et el conçeio della çiudat de Lugo,
della unna parte, et dom frey Pedro Lopes, obispo del dicho lugar, et el cabildo de
su iglesia della otra, sobre rason della posisson et tenençia del sennorio et justiça
et dellas llaves et della senna della dicha ciudat de Lugo, segundo todo esto mas
compridamente se contiene en unna carta del dicho sennor rey el thenor della qual
es este que se segue:
A continuación inclúe o documento expedido en Illescas 1351-IV-20, (CD n.º 576).
Et yo el dicho Domingo Beneyto, exsecutor de lo dicho, vistos et examinados los dichos de los testigos que fueron dados ante mi por parte del dicho sennor rey et con [...] et vistos los que foron dados por parte del dicho obispo et cabildo, et vistos otrosy los dichos dellos testigos que yo en mi ofiçio reçebi destas
comarcas, aquellos que yo pude saber que eran mas sen sospecha et que dirian
verdat por [...] partes, et vistas las cartas et estrumentos et otros recabdos que llas
dichas partes ante mi presentaron y rasonaron dellas posison et tenença del sennorio et justiça et llaves et signa della dicha çiudat, et preguntado otrosy a los procuradores del dicho sennor rey et conçeio et al dicho obispo et procurador del
cabildo que querian presentar o mostrar ante mi mas cartas o instrumentos o otros
recabdos algunos sillos tinnan en rason della poseson et tenença dellas sobredichas cosas et de cada huna dellas, las sobredichas partes dixeron que non, mas que
librasse por los testigos et cartas et recabdos que avian presentado, segundo me
era mandado por la dicha carta de mio sennor rey. Et yo sobre todo esto aviendo
mi conseio con homes boos letrados et sabidores en foro et en derecho, falle por
los dichos testigos et por las cartas et instrumentos et outros recabdos que cada
huna dellas dichas partes ante min presentaron, que el dicho obispo don Johan,
que foy de Lugo, anteçesor deste dicho dom frey Pedro Lopes, obispo que agora
es, et el cabildo della dicha sub iglesia estavan en posisson et tenença del sennorio della dicha çiudat, della justiça et dellas llaves et della senna et de faser alcalles en la dicha çiudat, et los notarios, et della cadena en que puenen los presos
por sus mayordomos, et de tomar los portalgos, et la castellage para reparar los
muros della dicha çiudat, et dellas otras cosas que pertenescian al sennorio et jurdiçon rayal della dicha çiudat, et destas cosas sobredichas et cada una dellas estavan en posison et tenença los dichos obispo et cabildo al tiempo que el rey don
Affonso, que Deus perdone, mando salir al dicho obispo de seus regnos por la
sanna que del ouvo. Por quel dicho sennor rey don Pedro me envio mandar por
su carta que se yo fallasse quel dicho obispo, dom Johan, et sub cabildo estavan
en posisom et tenença dellas dicha cosas et de cada una dellas, que possesse al
dicho dom frey Pedro Lopes, obispo que agora es, et al dicho cabildo della dicha
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
647
sub iglesia en posison dellas cosas sobredichas de aquellas que el dicho obispo,
don Joham, estava en posisom al tiempo sobredicho et el su cabildo con el. Et yo
por exsecuçon et conprir mandado de mio sennor el rey, segundo me es encomendado por la sub carta sobredicha, he enplasar parentoriamente los procuradores
del dicho sennor rey et conçeio et el dicho obispo et procurador del sub cabildo
para que paresçeren a dia çerto ante min para veer librar et conprir mandado del
dicho sennor rey et sub carta. Et las partes presentes ante min al praso quelle fue
posto, yo guardando diligentemente el tenor et la forma della carta del dicho sennor rey, en quanto podo et devo, et non me estendendo a mas quanto me por ella
es mandado, por ende yo, el dicho exsecutor, pongo en posison et tenença al
dicho obispo, dom frey Pedro Lopes, que agora es, et al cabildo de sub iglesia del
sennorio della justiça et dellas llaves et della dicha çiudat de Lugo et della senna
et dellas notarias et della cadena en que guardan et ponen a los presos por sus
mayordomos et del portalgo et della castellagen para reparar los muros della dicha
çiudat et de todas las otras cosas que perteesçen al sennorio et jurdiçon rayal de
la dicha çiudat, segundo fallo quello tenia el dicho obispo, dom Johan, sub anteçesor al tiempo que el rey dom Alfonso lo mando salir de sus regnos et mando a los
visinos et moradores en la di[...] en la [...] del dicho sennor rey dom Pedro et de
seyscentos maravedis al que contra ello pasare et della penna que meresçen aquellos que non [...] los dichos obispo et cabildo en la posison dellas dichas cosas nin
d'alguna dellas. Et quel sean obidientes et mandados d'aqui andelante et non fagan
ende al [...] et justiças que el poser et con los que poser que tengan la cadena et
mayordomadego et la castellage et portage. En testemonio dellas quales cossas
sobredichas mande dar, a dicho sennor dom frey Pedro Lopes et a suio cabildo,
esta carta seellada con mio seelo colgado et por mayor firmidade mande a Fernan
Garçia et a Fernan Peres, notarios publicos [...] que [...] proceso deste pleito ante
min que possessen en ella seus signos et suscrivesen sus nombles con sus mannos
en testimonio dellas cosas sobredichas.
Fecho fue esto en Lugo enlla [...] trese dias de juyo, era de mill et tresientos et oyteenta et nove annos.
Testigos que a esto foron presentes: dom Ruy Ferrnandes, dayam, thesorero de Mendonedo; Fernan Dias, dayan [...], Maestro Johan, Affonso de San
Jullao, Diego Gomes de Lavados, Pedro Ferrnandes, bacheller en gramatica, Lopo
Nunes de Magoe et Affonso Ferrnandes, et outros moytos.
Et eu Fernan Peres, sobredito notario publico del rey en Lugo, a esta sentensa que Domingo, exsecutor sobredito, deu commo dito he con Fernand Garçia,
notario, et con as testemoyas sobreditas presente fuy et por seu mandado et a pedimento do dito sennor obispo et do procurador do dito cabidoo esta carta de sentenza en minna presença fis escrivir et puge y meu nome et meu signal en testemoyo de verdade.
648
María José Portela Silva
579
1351, xuño, 16 xoves. Lugo
Nomeamento de alcaldes realizado polo bispo de Lugo.
LUGO, AC, CAÑIZARES: pp. 1056-1060, referido ao lib. 10 n.º 48; Tumbo Nuevo, fol.
226r e v; Tumbillo Nuevo, fol. 108 j) r-108 m) r.
Era de mill e treçentos e oytenta e nove annos joves des e seys dias do mes de
junio, seyendo o moyto onrado padre e sennor don frey Pero Lopes, por la gracia
de Dios e da santa yglesia de Roma obispo de Lugo, enno alpendere das suas casas, e
seyendo y o concello da dita cibdade juntado por pregon con Arias Peres, su procurador, en presença de nos Fernand Peres e Fernand Garcia, notarios publicos de Lugo,
dados por autoridade do bispo dese lugar, e das testemoyas subscriptas, o dito sennor
obispo diso que por quanto este lues que ora passou trese dias deste mes sobredito,
Domingo Beeyto, vesino de Salamanca, por carta e mandado de noso sennor el rey don
Pedro, que ora he, o posera et entregara a el et a sua yglesia ena posison do sennorio,
da justicia, e chaves, e segna desta çibdade que pertescen a o sennorio tenendonos
en si ata agora. Et porque a villa estava ora sen alcalles, vendo que se non podia reger
nen faser y justicia sen ellos, o dito sennor obispo por si e en nome da sua iglesia proveen logo dos ofiçios das alcallarias a Diego Alvares et a Lopo Afonso, morador no
Campo, visinos e moradores en esta vila, et fesoos y alcalles, os ditos Diego Alvares e
Lopo Afonso receberon os ofiçios das ditas alcallerias do dito sennor obispo et juraron
a os santos evangelios, corporalmente taniudos con suas maos, seer vos vasalos a o dito
sennor obispo e guardar fialdade a el e a sua yglesia, e vasalagen e faser justiça enna dita
cibdade en quanto foren alcalles, igoalmente a os grandes e a os pequenos, en consello
e por consello do dito sennor obispo, o d'aquelos que el para esto poser en seu lugar,
nen por en consello que a pesoa ou vida ou nenbro nen onrra sua do dito sennor obispo nen das persoas coengos da dita sua yglesia nen de seus ofiçiales perdesen, nen
outro mal nen deserviçio delos reçebesen elos nen sua yglesia, et se algun quiser faser
algua destas cousas sobreditas a o dito sennor obispo ou a seus suçesores ou a cada
hum desta yglesia que estos alcalles que o partan e desviin en quanto poderen e faserllelo a saber e ayudaren a o seu defendemento e da sua iglesia, e faseren asy commo
fiees vasalos en todo. Asy Deus los ayudase e os santos evangeos. E enton o dito sennor obispo teendo as chaves da dita çibdade en suas maos deu as chaves da Porta Nova
e do Pixigoo a o dito alcalle, Diego Alvares, et as chaves da Porta Mynaa et de Porta de
San Pedro a o dito Lopo Afonso, alcalle, e as chaves da Port do Castelo a Johan Aras,
coengo, que as guarden e tennan por lo dito sennor obispo e por sua yglesia e lle las
entreguen quanto lle las demandaren. Et os ditos Diego Alvares e Lopo Afonso, alcalles, asy receberon as ditas chaves do dito sennor obispo. Et feseron logo omenagen en
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
649
mao de Johan Afonso de San Jullao, escudero, que a dellos reçebeu por mandado do
dito sennor obispo que as guardasen por el e por sua ylgesia as ditas chaves e lle las
entregasen quando quier que lle las elos demandassen. Et logo Arias Peres, procurador
do dito conçello, e Diego Alvares, Lopo Afonso, alcalles, Domingo Martines, mercader,
Afonso Fernandes Bullaoriço, Gomes Arias de Castroverde, Lopo Afonso Gago, Lopo
Pelaes, alfayate, Afonso Eanes de Constante, Fernan Domingues de Fingoe, Fernan
Rodrigues da Crus, Afonso Eanes Ourives, Fernan Peres Moreira, Arias [Peres] da Crus,
Fernan Domingues, yrmao do thesoreiro, Johan Fernandes, alfayate, Afonso [...] de
Vilamoure, Pero Afonso da Porta Minaa, mercader, Johan Peres de Barro Falcon, Fernan
[...] da Madanela, Afonso Arias das Cortinas, Afonso Eanes, alfayate, Afonso Fernandes,
Jacome Guillelmes, Arias Peres, notarios, Gomes Peres, zapatero, Gomes Yanes, alfayate, Pero Merchan, Estevo Yanes, zapatero, Afonso Ferro, correero, Johan San Cloyo, pilitero, Fernan Martines, correero, Afonso Martines de Boosende, Martin, mercador, Pero
Martines, pilitero, Johan Peres, ferrero, Pero de Mera, pilitero, Afonso de Vilamoura,
çapatero, Fernan Peres, ferrero, Vaasco Ferrnandes do Campo, Jacome Çerdeiras, mercador, Afonso Yanes, fillo de Johan Afonso, Ruy Ferrnandes, selero, Bertolameu
Migueles, mercador, Fernan Eanes, correero, Pero d'Alvares, alfayate, Pero Raspallo,
Pero Yanes, ferreyros, Afonso Crespo, odrero, moradores na dita cibdade de Lugo que
siam presentes, receberon os ditos alcalles, e foron todos beycar a mao a o dito sennor
obispo asi como vasalos a sennor. Et logo o dito sennor obispo disso a o dito conçello
que lle desen omes certos dentre si, que lle feçesen omenagen e juramento que lle guardasen fialdade et vasalage a el e a seus suçesores e a sua yglesia en todas las cosas que
vasalos deven faser e guardar a seu sennor, e que arredren seu dayno e ayuntensen por
el e de sua yglesia fielmente en quanto poderen e souberen e que ayuden a guardar a
o dito sennor obispo e a seus suçesores e a seus vigarios e a seus alcalles a fialdade desta
villa, que o dito sennor obispo e sua yglesia son tenudos de guardar a noso sennor el
rey, e se conten enos privilegios e cartas que o bispo e sua yglesia an en esta rason, et
sub aquelas penas que se os ditos privilegios contenem. Et o dito conçello prometeron
de comprir e guardar a o dito sennor obispo e a seus sucesores e a sua yglesia todas
estas cousas sobreditas et cada huna delas, e non venir nen faser contra elas nen contra algua delas; e demais rogaron e diseron a Arias Peres, procurador do dito concello,
que en nome de si e do dito conçello, e a Gomes Arias de Castroverde, Lopo Pelaes,
alfayate, Fernan Domingues de Fingoe, Fernan Rodrigues da Crus, Vaasco Fernandes
do Campo, Afonso Yannes Renquela, Domingo Martines, Afonso Ferrnandes Bulla,
Arias Gonzales, Afonso Arias das Cortinas, Pero Afonso, mercador, Fernan Domingues
da rua Minaa, Fernan Moreira, Afonso de Vilamoure, alfayate, Afonso Yanes da rua de
Vermun Sanches, Bertolameu Migueles, Jacome Çerdeiras e Afonso Yannes Ourives,
que por si e por todos los otros do dito conçello, que y siam presentes, e por todos los
outros, que non estaban presentes, que feçesen juramento a o dito sennor obispo
e omenage, que o dito conçello e cada hum de seus visinos e moradores comprisen e
guardasen todas las cousas sobreditas e cada hua delas, e non venan nen façan contra
650
María José Portela Silva
ellas. E logo o dito Arias Peres por si e en nome do dito conçello, e como procurador,
e estos outros sobreditos por mandado do dito conçello, por si e por todos los outros
visinos et moradores desta villa, feseron juramento sobre santos avangeos, corporalmente taniudos con nosas maos, e omenage en maos do dito Johan Afonso de San
Jullao, que a delos reçebeu, que elos e o dito concello e seus visinos guardasen e comprisen todas las cousas sobreditas e cada hua a a boa fe e sem mao engano, e non fesesen contra elos sub aquelas penas e cada hua delas, que se conten nos privilegios e cartas que o bispo e a yglesia de Lugo an sobresta rason. E de como todas estas cousas
sobreditas e cada hua delas pasaron o dito sennor obispo pidio a nos, notarios sobreditos, que lle desemos publico ou publicos instrumentos.
Testigos que foron presentes: don Afonso [...], archidiago de Deça; don Roy
Ferrnandes, archidiago de Neira; don Garcia Dias, arçidiago de Sarrea; don Vaasco
Rodrigues, archidiago de Deçon; don Pedro Arias, maestrescola; don Vasco Dias, juis;
don Lopo Domingues, thesoreiro; Johan Dias, coengo de Lugo; Fernan Arias, clerigo do coro de Lugo; Nuno Pelaes, avogado; Johan Arias, clerigo da Fava;
Domingo Peres e Afonso Rodrigues, scripvaes; Fernan e Fernan Gonzales, porteros do dito sennor obispo, e outros ts.
E eu Fernan Garcia, sobredito notario publico de Lugo, dado por autoridade do bispo dese lugar a todo esto que sobredito he con Fernan Peres, notario
sobredito e subscripto, e con as ditas testemoyas presente fui, e a pedimento do
dito sennor obispo este publico instrumento scripvi, e puge en el meu nome e meu
signal en testemonio da verdade.
E eu Fernan Peres, sobredito notario publico de Lugo dado pelo bispo
sennor dese lugar, a todo esto que sobredito he presente fui con Fernan Garcia,
notario sobredito, e a pedimento do bispo, sennor sobredito, a fis escrivir, e puge
y meu nome et meu signal en testemoyo de verdade.
580
1351, xullo, 25. Lugo
Doazón realizada por Maior Pérez, a favor do bispo e igrexa de Lugo, das
súas propiedades en San Martiño de Guillar.
MADRID, AHN, Carp. 1332 E/25, perg. orix., galego, gótica cursiva, 193x210 mm.
LUGO, AC, Tumbillo Nuevo, fol. 109r e v con referencia ao lib. 3º, n.º 174.
CAÑIZARES: p. 1061.
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Moor Peres, morador en San
Martino de Guillar, de minna propia voontade et sen costrengemento de ningun,
dou et outorgo a vos don frey Pedro Lopes, obispo de Lugo, para vosa iglesia en
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
651
doaçon entre vivos commo mellor et mays conpridamente se pode dar por iur d'erdade para senpre, todo o herdamento et vos que eu aio en San Martino de Guillar,
assi d'avoengo de patrimonio et de conpras et de gaanças, ou de outra maneira
qualquer que o eu aio ou me perteesca d'aver, con cassas et formaes, arvores, entradas et seydas et iures, a montes et a fontes, peru quer que vaan, sub o dito signo
de San Martino. Et esta doaçon vos faço por que vos soo teuda et por aiuda et deffendemento que de vos reçebi, et atendo de reçeber. Outrossi por que entendo que
soo teuda a vos et a vosa iglesia et oyve do voso. Et por esta presente carta vos meto
enno iur et propiadade et posision do dito herdamento et cousas sobreditas, et tiro
a min del; et se eu pela ventura d'aqui adeante iurivigar ou possoyr estes ditos herdamentos, ou parte delles, conosco que os possoyo et iurivigo por vos et po-la vosa
iglesia precario. Et outorgo et prometo por min et por todos meus bees a faser-vos
senpre esta doaçon de pas de quen quer que vos quyra sobre ela faser demanda, et
demays iuro a os santos avangeos, taniudos corporalmente con minnas maos, que
nunca contra esta doaçon venna, por min nen por outren, en iuyso nen fora del,
por rason de ingratiduen nen por outra maneira ninhuna; et se contra elo veer
quero que me non valla nen seia oyda sobrelo. Et nos, o dito sennor obispo, que
estamos presente, assi reçebemos de vos, a dita Maria Peres, esta doaçon. Et por
que esto seia çerto eu, a dita Moor Peres, roguey a Affonso Rodrigues, notario
publico de Lugo, que fesesse ende esta carta publica.
Que foy feyta en Lugo ennas casas do dito senor obispo, viinte et çinquo
dias de iullio, era de mill et tresentos et oyteenta et nove annos.
Testemoyas que foron presentes: frey Gonçalvo Dias, subprior do convento do moesteiro de san Domingo de Lugo; frey Affonso Pantelo, Alvar Rodrigues,
coengo, Ruy Gonsales, raçoeyro de Lugo, Afonso Arias das Cortinas, moordomo
do dito senor obispo, Ruy Peres de Burgaaen, et outros ts.
Et eu Afonso Rodrigues, notario publico da ceudade de Lugo dado pela
abtoridade do bispo dese lugar, que a esto que sobredito he con as ditas testemoyas pressente foy, et a rogo da dita Moor Peres esta carta escrivy et puge en ela meu
signal en testemoyo de verdade que tal he. (+).
581
1351, outubro, 8. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles ao notario Afonso Fernández e á súa muller e
a unha voz unha casa na rúa do Burgo Novo pola que deben pagar anualmente como
renda 20 soldos; deben, ademais, cubrila con tella e louza.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 52r.
652
María José Portela Silva
In Dei nomine amen. Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o
cabidoo da iglesia de Lugo, seendo iuntados en nosso cabidoo con Lopo
Domingues, thesoreyro da iglesia de Lugo, vigario de don Diego Ferrnandes, dayan
desse lugar, procurador dos aniversarios da iglesia de Lugo, damos et avervamos et
afforamos a vos Affonso Fernandes, notario de Lugo, et a vosa muller, Elvira Lopez,
por en todos vosos dias d'anbos et a huna pessoa semelavelle de vos qual o pustrimeyro de vos nomear en vida ou a tempo de seu finamento, huna casa, que he dos
ditos aniversarios, que esta na rua de Burgo Novo, sub signo da cappella de Santiago
de Lugo, a qual casa ora esta derribada et sen çerradura, et esta cabo outra casa que
foy de Pedro Escudeyro, da huna parte, et da outra parte, esta outra vosa casa que foy
do Espital dos proves vengonçosos, et esta dita casa vos avervamos et afforamos
con suas dereyturas et pertenenças et cortina, et entradas et seydas, et que vos que
cubrades a dita casa de lousa et de tella et que a reffaçades, et que dedes, cada
anno, vos et a dita pessoa que for nomeada a aquel que ouver de recadar as rendas
dos aniversarios, viinte soldos desta moeda del rey don Affonso por renda et foro
della, et que os paguedes, cada anno, por Natal et por San Iohan, segundo que se
pagan os alugeyros das outras casas dos aniversarios en salvo; et obligamos et prometemos de vos faser a dita casa de paz, et de vos la non coller por en todos vosos
dias et da dita pessoa, et a tenpo do finamento da pessoa que for nomeada que a
dita casa fique livre et quita con os boos paramentos que y foren feitos a os aniversarios da dita iglesia.
Et eu, o dito Affonso Ferrnandes, asi reçebo de vos o dito cabidoo et vigario do dito dayam a dita casa et cortina, et foro et vervo della, et outorgo esto que
dito he por min et por la dita mina muller et pessoa que for nomeada, et obligo
meus beens et da dita mina muller para pagar, cada anno, os ditos viinte soldos et
conprir esto que dito he, et demays para o asi conprir eu et a dita mina muller
damos-vos por fiador a Iohan Ferrnandes dito de Levea, clerigo prellado de San
Lourenço d'Alveyros, que esta presente et outorgante se por fiador.
Et nos, o dito cabidoo, et vigario do dito dayan asi vos outorgamos este
vervo et foro da dita casa en testtimonio d'aqual cousa vos mandamos dar esta carta
seellada con noso seello en çera pendente. Et demays mandamos et rogamos nos
as ditas partes a Iacome Guillelmes, notario publico de Lugo, que a fezese escrivir
et posese en ella seu signal et que fezese escrivir con seu signal outra tal carta enno
livro de nos o cabidoo.
Que foy feyta en Lugo oyto dias de outubre, era de mill et treçentos et
oytaenta et nove annos.
Testemoyas: don Fernando de Deus, chantres de Lugo; et don Affonso Eanes,
arçidiago de Deça; et don Ruy Ferrnandes, arçidiago de Neyra; et don Vaasco
Rodrigues, arçidiago de Deçon; et don Vaasco Diaz, juyz de Lugo; et don Lopo
Domingues, thesoreyro sobredito; Iohan Dias et Iohan Ferrnandes et Tomas
Gomes et Alvaro Rodrigues et Rodrigo Affonso et Iohan Diaz et Diego Martines,
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
653
coengos de Lugo; et Ruy Gonçalves, raçoeyro; et Affonso Rodrigues et Affonso
Ferrnandes et Affonso Eanes, coengos d'aniversario, ts.
Et eu Iacome Guillelmes, notario publico de Lugo por la autoridade do
bispo desse lugar,[a esto que dito he presente foy] et esta carta fige scripvir et puge
y meu signal en testemoyo de verdade.
582
1351, outubro, 15. Lugo
O xuíz don Vasco Díaz afóralle ao clérigo Xoán Domínguez e a dúas voces
o préstamo de Bagueixos, polo que debe pagar anualmente como renda sete terzas
de pan e os sucesores no devandito foro oito e nove terzas, respectivamente. Así
mesmo, deberá construír as casas, cubrir a ermida e plantar 20 árbores.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 75v.
Sabeam quantos esta carta viren commo eu Vaasco Dias, iuys de Lugo, et prestameyro do prestamo de Bagueixos, con outorgamento et actoridade de don frey Pero
Lopes da orden dos preegadores pola gracia de Deus et da samcta iglesia de Roma, obispo de Lugo, avervo a vos Iohan Domingues, clerigo de Sanyoane de Tirimol, et a duas
pessoas, a huna delas qual vos nomeardes et a outra qual nomear aquela que vos
nomeardes, o dito prestamo de Bagueixos con todas suas pertenenças et dereituras,
casas et herdades, con tal condiçon que vos et as ditas perssoas que lavredes as herdades do dito prestamo et tiredes de monte as que son por tirar, et as paredes ben
en maneira que se non perçan con mingoa de lavorio, et façades as casas do dito
lugar et as cubrades commo soyan seer cubertas et as mantenades en boo estado, et
cubradas a hermida commo ata aqui estevo cuberta, et mellor o que vos poderdes, et
ponnades vos, o dito Iohan Domingues, açerca da hermida des arvores boos et outras
des cabo as casas, hu virdes que mays compren, que non enpeesça a a herdade, et os
que lavraren as herdades do dito lugar que seian deffesos et anparados segundo ata aqui
foron os outros que as lavraron. Et vos, o dito Iohan Domingues, avedes a dar en vossa
vida a min, o dito iuys, ou a aquel que tever o dito prestamo, sete terças de pan
cada anno, et a perssoa que vos nomeardes ha de dar oyto terças en sua vida, et
a perssoa que nomear aquela que vos nomeardes nove terças en sua vida, as duas
partes de temporao et a terça de serodeo, do mellor pan que y ouver posta a semente
en pas et en salvo na dita hermida de Bagueixos, des Santa Maria d'agosto ata Sant
Miguel, huna teega a cheas et outra a rapadas. Et a passamento de vos et das ditas
perssoas ha de ficar o dito prestamo livre et quito et desenbargado a a iglesia de Lugo
con todos los boos paramentos que y foren feytos.
654
María José Portela Silva
Et eu, o dito Iohan Domingues, en nome de min et das ditas perssoas, assi
reçebo de vos, o dito juys, o dito vervo, et obligo min et todos meus beens para o
comprir en todo commo dito he. Et eu, o dito juys, assi vo-lo outorgo, et por que
esto seia çerto rogamos a Domingo Peres, notario publico de Lugo, que fezesse
ende duas cartas en hun tenor tal huna commo a outra.
Que foy feyto en Lugo quinse dias d'outono, era de mill et tresentos et
oytaenta et nove annos.
Testemoyas: don Ruy Ferrnandes, arçidiago de Neyra; Rodrigo Affonso,
coengo, Roy Gomes, raçoeyro de Lugo; Gonçalvo Peres dito Janeyro, clerigo de
Babeo; Affonso Eanes, mercador.
Et eu Domingo Peres, notario publico de Lugo, dado por actoridade do
bispo desse miismo lugar a esto presente foy et vi commo o dito sennor obispo
deu a dita autoridade a elo et a rogo dos sobreditos esta carta scrivi et puge en ela
meu sinal.
583
1351, outubro, 26. Valladolid
Pedro I confírmalle a don Pedro López, bispo de Lugo, todos os privilexios,
exencións e mercés dos que gozaba a súa catedral nos reinados anteriores.
LUGO, AC, CAÑIZARES: p. 1002, atado 3º, n.º 34, perg. orix., 265x265 mm; extr.
Tumbo Nuevo, fol. 237v.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 111r, traslado polos notarios Fernando García e Gonzalo Pérez: 1362-II-15.
SÁNCHEZ BELDA: Documentos..., n.º 1132, p. 477.
Sepam quantos esta carta virem, commo yo don Pedro por la gracia de
Dios rey de Castiella, de Leon, de Toledo, de Galisia, de Sevilla, de Cuerdova,
de Murçia, de Jahen, del Algarbe, de Algesira et sennor de Molina, por faser bien
et merçed a dom frey Pedro Lopes obispo de Lugo mi confesor, et al dean et cabildo de la su iglesia por mucho serviçio qu'el dicho obispo me fiso et fase de cada
dia, outorgolles et confirmolles todos los privilegios et cartas et franquesas et liberdades et merçedes et graças et donaçiones et sentenças et bonos husos et bonas
costumbres que an, et de que husaron sienpre en tempo de los reys onde yo vengo.
Et mando que les valla et lles sean guardados et mantenidos en todo bien et complidamente segunt que en ellos se contiene et segunt que les fueron guardados et
mantenidos et delos husaron en tiempo de los reys onde yo vengo, et en el mio
fasta hoy. Et defendo firmemente que ninguno non sea osado deles yr nin de les
passar contra ellos en ninguna manera nin contra esta merçet que les yo fago, et
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
655
qualquier o qualesquier que lo fisiessen et contra ello les fuessen et passassen en
alguna manera, pecharme han en penna mill moravedis desta moneda que se husa
et al dicho obispo et dean et cabildo o a quien su vos toviesse todo el dampno et
el menoscabo que por ende rescibiessen doblado. Et sobresto mando a qualquier
merino que por min andudiere en tierra de Gallisia agora et d'aqui adelante et a
todos los concejos et alcalles jurados, jueces, justicias, merinos, algasiles, maestres,
priores, comendadores et socomendadores, alcaydes de los castiellos e casas fuertes, et a todos otros oficiales et aportelados de todas las cibdades et lugares de mios
regnos que agora son et seran d'aqui adelante o a qualquier o a qualesquier dellos
a quien esta mi carta fuese mostrada o el traslado della signado de escribano publico, que amparen et deffendan a los dichos obispo et dean et cabildo con esta
merçet que les yo fago et que non consintan a alguno nin algunos que les vayan
nin les passen contra ello en ninguna manera so la penna que en los dichos privilegios et cartas que ellos tienen se contiene. Et demas a ellos et a lo que ovissen me
tornaria por ello. Et desto les mande dar esta carta seelada con mio seello de
plomo.
Dada en las cortes de Valladolid, beynte et seys dias de outubre, era de mill
et tresientos et ochenta et nove annos.
Yo Johan Gs. la fis escrivir por mandado del rey.
584
1351, novembro, 4. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Vasco Fernández e á súa muller o casal de
Fondo de Vila, en Santa María de Alta, por renda anual dunha terza de pan e outras
obrigas.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 76r; Libros, lib. 6289 con referencia ao Lib. A, fol. 76.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o cabiidoo de Lugo, con
outorgamento de don Lopo Domingues, thesoreyro de Lugo, et vigario geeral de
don Diego Ferrnandes, dayam desse lugar, damos aforo et avervo a vos, Vaasco
Ferrnandes de Mera, et a vossa muller, Costança Meendes, o nosso casal de Fondo
de Vila, sub signo de Santa Maria Alta, que he dos aniverssarios, et avedes a dar
del cada anno huna terça de pan a o cabiidoo, ou a o que tever os aniversarios, do
mellor pan que ouver no dito casal sacada a semente. Et a a morte do pustrimeyro de vos ha de ficar o casal sobredito a os ditos aniverssarios con todos los boos
paramentos que en el foren feytos, et ha de ficar provado de hun boy et de huna
baca et de huna porca et de quatro roxelos.
656
María José Portela Silva
Et eu, o dito Vaasco Ferrnandes, por min et por la dita Costança Meendes,
assy ho outorgo et obligo por min et por todos meus beens a comprirlo commo
sobredito he, et por que esto seia çerto damos-vos ende esta carta sellada con nosso
seello pendente, et por mayor firmedue rogamos a Domingo Peres, notario de
Lugo, que a signasse de seu signal.
Que foy feyto en Lugo quatro dias de novembro, era de mill et tresentos
et oytaenta et nove annos.
Testemoyas que foron presentes: don Fernando de Deus, chantres de
Lugo; don Affonso Gomes, arçidiago de Deça; don Garçia Dias, arçidiago de Sarria;
don Lopo Domingues, thesoreyro; don Vaasco Dias, iuys, Iohan Ferrnandes, Iohan
Dias, Thomas Gomes, coengos de Lugo, ts., et outros.
Et eu Domingo Peres, notario publico de Lugo dado por actoridade do
bispo desse miismo lugar, a esto presente foy et a rogo dos sobreditos esta carta
scrivi et puge en ela meu signal en testemoyo de verdade.
585
1351, decembro, 23
O xuíz don Vasco Díaz dita sentenza favorable ao bispo de Lugo no preito
mantido con Afonso Pérez.
MADRID, AHN, Carp. 1332 E/26, perg. orix., galego, gótica cursiva, 274x235 mm.
CAÑIZARES: p. 1063.
PIÑEIRO: Memorias, t. IV, fol. 59.
[Sabeam quantos] esta carta viren commo ante mi Vaasco Dias, iuys de
Lugo, fosse contenda de iuyso entre Ruy Teynande, procurador do muyto onrrado
padre et sennor don [frey Pero Lopes da orden dos preega]dores, por la gracia de
Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, et conffessor do muy alto sennor don Pedro, rey de Castella et de Leon, da huna parte, et Affonso Peres [Cabeça,
visino] de Lugo, da outra. Et logo o dito Ruy Teynande presentou ante min contra
o dito Affonso Peres huna demanda feyta en tal maneira: "ante vos don Vaasco
Dias, iuys de Lugo, [...] do onrrado padre et sennor don frey Pedro Lopes por la
gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, contra Affonso Cabeça
que commo o dito sennor obispo et seus [...] en possisson et costume de longo
tempo que non he memoria d'omes en contrario de levar a galinna et a çevada et
iantar das herdades que veen dos omes foreyros de [...]ten et perssoye et usa herdade de omes de terra vilanos en Logilde, sub signo de Santa Maria de Boveda, et
non quer dar dela a galinna nen çevada nen iantar segundo [...]laa a o dito sennor.
Por que vos peço en nome do dito sennor, commo seu moordomo na terraria de
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
657
Bobeda, et seu procurador, que por sentença lle mandedes que me [...] sennor a
galinna et çevada et iantar segundo dan das outras herdades de fasedeyra no couto
de Lugo aqueles que dela son possoydores, et me entregue do que [...]slo dia que
çessou de o pagar ata aqui, que estimo a dusentos moravedis. Esto digo et propono en nome do dito sennor obispo salvo me fique meu dereito en todo [...]der
mudar et correger se mester for". Contra a qual demanda o dito Affonso Peres disso
que negava aquelo que se en ela continna. Et o dito Ruy Teynande disso que [...]s
aquelo que podesse en lugar da prova, et para esto deu ante min testemoyas, aquelas que quiso dar, contra as quaes o dito Affonso Peres disso aquelo que entendia
que era dereito, ata que anbas las partes concludiron et pediron sentença po-lo que
era dito et rasoado no dito pleito. Ende eu, o dito iuys, vista et examinada a
demando do dito Ruy Teynande et a prova por el feyta et o proçesso do pleito et
todo o que as ditas partes ante min quiseron diser et rasoar, et avendo sobre todo
conssello con omes boos leterados sabedores de dereito, dia asignado a as partes
para dar sentença seendo en lugar de iulgar as partes presentes en estes scriptos
deffinitive sententie pronunço: que o dito Ruy Teynande provou sua entençon, et
pronunço a sentença do bispo don Iohan, que deu en esta rason, seer ninhuna assi
commo aquela que foy dada maniffeste per prevaricaçionis commentum, sen parte
alguna que este pleito deffendesse por parte da iglesia a o tempo que foy dada. Et
restituyo a dita iglesia de Lugo polo dereito que ha o menor ia feyto mayor [...]
ditas herdades, segundo mays conpridamente estava en elas a o tempo que a dita
sentença foy dada pelo dito bispo don Iohan, et tornoa en seu primeiro esta[...], et
iulgo por sentença que as sobreditas herdades son foreyras et que deven delas
pagar, a o bispo de Lugo, iantar et çevada tan ben des o dito que obispo [...] ata
aqui commo d'aqui adeante segundo he uso et costume de lle pagaren no seu couto
das herdades foreyras non enbargante a carta da sentença [...] Iohan en que dis que
mandou faser pesquisa sobre as ditas herdades et achou que non eran foreyras et
mandou que o dito Affonso Peres non pagasse delas iantar [...] galinna, commo
pola dita carta non paresia que fosse dada con conssentimento do cabiidoo, nen
fosse tractada por procurador do dito bispo don Iohan nen do [...] dito obispo non
podesse teer poderio de ius et de demandador en este pleito, nen a dita enquisa
fosse tirada pelo dito moordomo assi commo en [...], outrossi o dito moordomo
por que foy tractado o dito pleito da dita sentença non ouvesse poderio nen conssentimento do dito bispo et cabiidoo para tractar [...] nen enbargantes outrossi as
cartas, que sobre esta rason foron dadas polo arçediago Pedro Roys, vigario do dito
bispo don Iohan, a a sason et por Pedro [...] que foy outrossi a a sason, que foron
dadas tomando fondamento da dita carta do bispo don Iohan et seendo o pleito
sobre que se elas [...] tractado sen procurador do cabiidoo. Et condapno o dito
Affonso Peres nas custas deste pleito et retenno a taixaçon delas en min. En testemoyo [...] a o dito Roy Tenande esta carta seellada con meu seello pendente, et por
mayor firmedoe scrivi en ela meu nome.
658
María José Portela Silva
Que foy feyto viinte et tre dias de desembro, era de mill et tresentos et
oytaenta et nove annos.
Testemoyas que foron presentes: Arias Peres de Castro; Affonso [...],
Affonso Lopes de Papoe, clerigo; Iohan Serodeo, alffayate; Alvar Gomes de Bobeda;
Iohan de Gaaça, carniçeiro ts.
586
1352, febreiro, 27. Lugo
Carta do adiantado maior de Galicia aos meiriños na que lles ordena que
respecten os privilexios do bispo e igrexa de Lugo.
LUGO, AC, lib. 10, n.º 43, copia notarial feita por Arias Pérez: 1360. Tumbillo Nuevo,
fol. 109 c) r-109 d) r; Tumbo Nuevo, fol. 326v.
De mi Sueyro Yanes, adeantado mayor por noso señor el rey en Gallisia, a
todos los merinos das merindades de Gallisia que agora son por mi, o seran d'aqui
adelante, e a qualquier ou a qualesquiera de vos que esta mina carta viredes ou
traslado dela signado de scrivano publico, salud et gracia.
Sabede que don frey Pedro Lopes, obispo de Lugo, me mostro hun ordenamiento que agora o dito noso senor el rey feso en las Cortes de Valladolid, seellado con seu seello de plomo, en que se conten que manda a todos los adeantados e merinos de seus regnos que non entren enos coutos e señorios dos perlados
e das suas yglesias, nen fagan y justicia, nen emprasen, nen couten nihua cousa a
aquelos que y moraren, salvo seendo ellos primeramente frontados que façan justiçia, e os ditos perlados a non quiseren faser, nen faser comprimento do dereito
a os querellosos, que a salvo fique a os ditos seus merinos e adeantados que a
façan. E agora o dito señor obispo pidiume e frontoume, de parte do dito noso
señor el rey, que lle guardase e comprise o dito ordenamiento, et mandasemos a
vos que o guardasedes e conprisedes. Porque vos mando, vista esta minna carta,
a todos e cada un de vos, ou traslado dela segundo dito he, que non entredes nen
fagades justicia enos coutos do dito señor obispo de Lugo e de sua yglesia, nen en
algun delos, nen emprasedes nen coutedes en nihua maneira a os moradores de
y, nen ponades en ellos talla nen outra peyta nihua, nen consintades a outro nihun
que o faga, mais se alguas querellas ouveredes dos ditos coutos, ou dos moradores delos, enviades frontar a o dito señor obispo que faça dellas aver cumprimiento de dereito, e el non querendo faser fica a vos a salvo de o fasedes, segundo que
o dito noso señor el rey manda. Et non façades ende al sub pena de seysçentos
morabetinos, e sub aquelas penas que se eno dito ordenamiento conteen, a cada
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
659
un de vos. E de como vos esta mina carta for mostrada e a conprides, mando a
qualquier notario publico que para esto for chamado, que de ende a o que vos la
mostrar testemoyo signado con seu signo por que eu sabea en como comprides
mandado do dito señor rey e meu. E non façan ende al sub la dita pena. A carta
liuda dadella.
Dada en Lugo, veinte e sete dias de febrero, era de mill et tresentos et
noventa annos.
Eu Johan da Camara, notario eno endeantamento de Gallisia, a fis escrivir
por mandado do endeantado.
587
1352, marzo, 13. Mosteiro de Chouzán
A abadesa do mosteiro de Chouzán, Elvira Díaz, outórgalle a Leonor
Gómez poder para dispoñer das súas propiedades.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 49v, incluída en: 1352-VIII-8, (CD n.º 589).
Sabeam quantos esta carta virem commo eu donna Elvira Dias, abbadesa
do moesteyro de Sant Estevoo de Chouçan, con outorgamento da prior et do convento dese miismo lugar, mandamos a vos Leonor Gomes, nossa companeyra, que
façades vosa voontade de todas las vosas herdades que vos avedes, que as possades emprasar, et vender, et supinorar, et aforar, et faser delas todas las cousas que
for vossa voontade et vosa prol de todas las vosas herdades para senpre, tirante
ende a herdade de Suar, que esta su signo de San Lourenço, que ha de ficar a o
moesteyro sobredito a pus vosa morte, et obligamos que nunca contra esto pasemos nos, nen outren por nos, en ningun tempo. Et que esto seia çerto et non venna
en dulta mandamos a Iohan Vidal, notario de Temees et de Villauxe, que fesese
ende esta carta.
Que foy feyta en Chouçan trese dias de março, era de mill et tresentos et
noveenta annos.
Testemoias que a esto foron presentes: Pedro Sanches et Affonso Eanes,
clerigo, et Iohan Ferrnandes, Pedro Veloso et Fernan Rodrigues et Iohan
Domingues, et outros.
Et eu Iohan Vidal, notario de Temees et de Villauxe en lugar de Roy
Ferrnandes notario publico del rey en Galisa, que a esto que dito he foy presente
et per mandado da abbadesa et convento sobredito et a pedimento da dita Leonor
Gomes esta carta escrivi et este signal y fis en testimonio de verdade que tal he.
660
María José Portela Silva
588
1352, abril, 29. Lugo
Intercambio de propiedades entre o Cabido de Lugo e Arias Pérez da Cruz.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 8v; Libros, lib. 6289 con referencia ao Lib. A, fol. 8.
In Dei nomine amen. Sabeam quantos esta carta viren commo nos, o cabidoo da iglesia de Lugo, estando juntados en nosso cabidoo enno coro desta iglesia
con outorgamento de Iohan Ferrnandes, noso coengo, vigario de don Diego
Ferrnandes, dayam dese lugar, et con outorgamento de don Lopo Domingues, thesoreyro desta iglesia, et teente a amiistraçon do mes de mayo, da huna parte, et eu
Aras Peres da Crus por min et en nome de minna muller, Maria Martines, et por
toda nosa vos, da outra, fasemos entre nos escambea valedeyra para sempre, conven a saber que nos, o dito cabidoo, damos para sempre a vos, os ditos Aras Peres
et Maria Martines, para vos et para vosa vos, todas las galinas et ovos et foros que
nos por raçon da dita amiistraçon aviamos et nos perteesçia d'aver, cada anno, no
voso casal et herdamento de Souto, que foy de Fernan Breago, ou d'outras voses
quaesquer que o nos ou Domingo Martines da Crus ouverdes gaanado ou conprado, que he sub signo de San Lourenço d'Alveyros, segundo que o ata aqui trouxestes vos ou outros por vos. Et nos, os ditos Aras Peres et Maria Martines, por este
escambeo que vos, o dito cabidoo, nos dades et quitades damos-vos en escanbea
para sempre seys leyras d'erdade, das quaes iasen as tres nas cortinas do casal de
San Thome das quaes ias a huna a as Usthoas cabo da leyra da coenga da huna
parte, et fere de testa na leyra dos Moogos et ias cabo do terreo chamado do
Marinnao et fere na outra testa en outro terreo do Marinnao, et fere de testa na
outra leyra da coengo que ias sobrella riba; et a outra he a leyra que ias sub arriba
cabo da outra de Lopo Affonso et fere de testa na riba, et da outra testa fere na leyra
da vos de Carvalelos, et da outra parte cabo da leyra de Iohan Domingues, que se
parte con ella de por meo; et a outra he a leyra que fere de testa na castineyra da
Alvarina et ias enfaçe cabo da leyra de Carvalelos et da outra parte a leyra de Lopo
Affonso et de testa fere en outra leyra que foy de Iohan Domingues. Et as outras
duas leyras iasen nas cortinas de Valladares huna delas ias cabo do camo da casa
dos frades et ias cabo o terreo do souto que foy de Iohan Domingues, que o çerca
todo arredor; et a outra fere de testa na casa de Lopo Affonso et ias en braço cabo
da leyra chamada da vos de Pumarino, et da outra parte cabo da leyra de vos de
Carvalelos, et fere da outra testa na leyra da vos do Novesario. Et a outra leyra ias
na agra do Carraldaio cabo da leyra de Lopo Affonso et da outra parte cabo da leyra
que foy de Iohan Domingues, et fere de testa na carreyra de Valladares et da outra
testa na leyra da coenga que son sub o dito signo.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
661
Et estes escambeos sobreditos nos damos huuns a outros para senpre por
iur d'erdade et obligamos nosos bees et de nosos suçesores, gaanados et por gaanar, para nos los faser de pas huuns para senpre. Et logo por esta presente carta
nos damos huuns a outros o iur et a posison et propiedade das cousas sobreditas,
que nos damos huuns a outros, et prometemos a a boa fe de non viir contra esto
en ningun tenpo por nos nen por outros en iuyso nen fora del. Et por que esto seia
çerto et non vena en dulta nos anbas las partes rogamos a Affonso Ferrnandes,
notario publico de Lugo, que fesese ende esta carta et posese en ella seu nome et
seu signal en testemoyo de verdade, et que posese outra tal enno livro de nos, o
cabidoo, et por mayor firmidoe nos, o dito cabidoo, mandamos-la seellar de noso
seello pendente.
Que foy feyta en Lugo viinte et nove dias d'abril, era de mill et treçentos
et noveenta annos.
Testemoyas: don Vaasco Dias, juys de Lugo; et Johan Dias et Tomas
Gonçalves et Iohan Dias, sobrino do dayam, coengos de Lugo; et Iohan Ferrnandes,
coengo sobredito, et Diego Gomes, raçoeyro de Lugo; et Afonso Ferrnandes, clerigo
do dito coro; et Iacome Guillelmes, notario de Lugo; et Domingo Martines da Crus,
mercador, ts.
Et eu Affonso Fernandes, notario publico ena çiudade de Lugo dado por
la autoridade do bispo desse lugar, a esto que sobredito he con as ditas testemoyas
pressente fuy, et por mandado do dito cabidoo et a rogo do dito Iohan Fernandes,
vigario do dito dayam, et do dito thesoreyro, amiistrador sobredito, et do sobredito Aras Peres, esta carta en mina pressença fis escrivir et puge aqui meu signal en
testemoyo de verdade.
589
1352, agosto, 8. Lugo
Leonor Gómez, monxa do mosteiro de Chouzán, véndelles ao bispo e á igrexa de Lugo todas as súas propiedades nas Camoiras, Narla, Mera e outros lugares
por 300 marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 49v, inclúe carta de poder expedida en Chouzán: 1352-III-13, (CD n.º 587).
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Leonor Gomes, monia do
moesteyro de Chouçan, filla que foy de Gomes Aras de Paradela et de Maria
Rodrigues sua muller que foron, con outorgamento de donna Elvira Dias, abbadessa do moesteyro de Chouçan, et da priora et convento dese lugar per poder que
662
María José Portela Silva
aio da dita abbadesa et convento per huna carta feyta per Johan Vidal, notario de
Temees et de Villauxe, da qual carta o tenor he este que se sigue:
Insire a continuación a carta de poder (CD n.º 587)
de boa voontade vendo a vos, o moyto onrrado padre et sennor dom frey Pedro
Lopes da ordem dos preegadores por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma,
obispo de Lugo, et a vosa iglesia et a vossos subçessores, todos los herdamentos
iglesiarios et leygarios et couto et senorio que eu aio et devo aaver, assy o que eu
comprey a Fernan Aras de Paradela, commo o que me a min perteesçe de meu
patrimonio por parte do dito meu padre et por minna madre, ou por outra maneyra qualquer que a min perteesca, en toda terra das Camoyras, et en Narla, et en
Contae, et en Goyos, et en Mera, que he este que se siguen: primeiramente en San
Pedro de Narla aio eu con os de Paradella de des et seys quinoes hun et triinta soldos et huna media terça de çevada et sesaenta paes et hun casal de herdade que y
avia donna Tareyia de Paradela, et das quatro quintas de des et seys quinoes hun
minos a quinta de todo o casal, et avemos outra tamanna parte enno couto, et desto
levo eu a dita Leonor Gomes a minna parte. Item en San Salvador das Camoyras
avemos eu et estes de Paradela dous touçinos et hun cabrito et dous capoes et triinta paes çenteos et duas teeguas de çevada et tres casares de herdade et o quinon do
couto que y avia donna Elvira Somoça. Et desto tenno eu a dita Leonor Gomes a
quarta de todo por Fernan Aras de Paradella, et a quarta d'outra quarta por min
sacado o quinon de todo que he de donna Elvira. Item enna iglesia de Turivil avemos çinquenta soldos et levo eu a dita Leonor Gomes dose soldos et medio et soo
padroa da iglesia. Item enna iglesia de San Miguel de Bacorin avemos çinquenta
soldos et medio et soo padroa da iglesia. Item enna iglesia de [Cantae] soo padroa
dela et levo dela renda. Et esto que dito he vos vendo con todas suas rendas et
dereyturas et pertenenças, entradas et seydas, et couto, et senorio, casas et arvores
et formaes, a montes et a fontes, per hu quer que vaan ennos ditos lugares su os
ditos signos, et con todo o iur do padroadego que eu por min et por o dito Fernan
Aras aqui comprey de sua parte et eu da minna aviamos et aver deviamos de apresentar ennas ditas iglesias; et reçebo de vos o dito sennor en preço por esta vençon
tresentos maravedis, d'oyto soldos cada moravedi, desta moneda que ora corre que
el rey dom Affonso, que Deus perdoe, mandou faser, de que me outorgo por entrega et ben paga et a meu iur et a meu poder he passado, et renunçio a exçepçon do
aver non contado nen reçebudo, et o engano da meatade do justo preço que me
non possa ajudar de foro nen de lle nen de outro foro ningun que contra esta
vençon seia. Et obligo min et todos mues bees, movilles et rayses, gaanados et por
gaanar de vos faser a dita vençon senpre de pas, et des oie mays avede esto, que
dito he, senpre en pas et en salvo vos et a vosa iglesia pus vos todo meu poderio
et senorio onde seia sacado et removudo de min et de minna vos et posto en vos
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
663
et enna dita vosa iglesia, et dou-vos todo meu livre et comprido poder que o possades entrar quando quiserdes et por ben teverdes, por vos ou per outro en voso
nome, quando quiserdes.
Feyta a carta da vençon en Lugo, oyto dias de agosto, era de mill et tresentos et noveenta annos.
Testemoyas que foron presentes: Meen Suares, coengo de Lugo, bacheller
en lees; frey Diego Lopes, doctor, frade do moesteyro de San Françisco de Lugo;
frey Lopo Aras, guardiam do dito moesteyro; Lopo Lopes da Somoça, cavalleyro;
Fernan Dias d'Aguiar, Roy Dias, seu yrmao; Lopo Nunes, alcayde del rey en casa
de Sueyro Eanes, endeantado del rey en Gallisa; frey Iohan, conpaneyro de noso
sennor obispo; Johan Aras, clerigo da Fava, ts., et outros.
Et eu Ares Eanes, notario publico de Lugo pola auctoridade do dito sennor obispo, a esto que dito he con as ditas testemoyas presente foy et a rogo das
ditas partes esta carta en minna presença fis escripvir et meu signal aqui puge en
testemoyo de verdade.
590
1352, setembro, 29. Soria
Pedro I ordénalles a todos os funcionarios reais de Galicia que respecten os
coutos da catedral de Lugo e non vaian contra os dereitos do bispo.
LUGO, AC, CAÑIZARES: pp. 1064-1069. lib. 10, n.º 23, copia notarial feita por Arias
Pérez en 1360; Tumbillo Nuevo, fol. 109 b) r-109 c) r.
RISCO: ES, t. XLI, p. 118.
SÁNCHEZ BELDA: Documentos..., n.º 1146, p. 482.
Don Pedro por la gracia de Dios rey de Castiella, de Leon, de Toledo, de
Gallisia, de Sevilla, de Cordova, de Murcia, de Jahen, de Algarbe, de Algesira, et
señor de Molina, a vos Suer Yanes de Prada mio merino mayor en Gallisia, e el
merino o merios que por mi o por vos anduvieren agora e d'aqui adelante en las
merindades de Gallisia o en qualquier dellas, o aquel o qualesquier de vos que esta
mi carta fuere mostrada, salud e gracia.
Sepades que don frey Pedro Lopes, obispo de la cibdade de Lugo e mio confesor, se me embio querellar e desir que el e la su yglesia que an privilegios de los reyes
onde yo vengo e confirmados de mi, et huso e custumbre de gran tiempo aca, que ningun adelantado, nin merino, non entre en los sus cotos, nin en los sus çeleros a faser
justicia, salvo quando el dicho obispo o aquellos que y anduvieren por el dicho obispo la non quisieren faser, e que agora vos e los merinos que y andan por vos, que entrades en los sus cotos e en los sus celeros a faser justicia, e los llamades que vayan con-
664
María José Portela Silva
vosco, e emprasades e asedes otros daños e males sin rason e sin derecho por los cohechar con poder de los oficios que avedes, e lle ydes e pasades contra los dichos privilegios e huso e custumbre, e que los non queredes guardar, e se esto asi pasare que receberia gran daño e perderia e menoscabaria mucho de lo suyo. E enbiome pedir merçed
que mandase y lo que tobiese por bien. Porque vos mando vista esta mi carta a vos e a
los merinos que andan por vos en las dichas merindades, e a los otros que y andubieren merinos despues de vos que non entredes en los cotos del dicho obispo nin de su
yglesia, nin en sus celeros a merindar, nin a faser justicia en quanto la el dicho obispo
o los que lo ovieren deber por el non fueren negligentes en la faser con derecho en
aquellos que la ovieren de faser, nin los llamedes nin enprasedes a los omes que moran
en los dichos sus cotos e çeleros nin de su yglesia, nin les fagades otros dapnos, e males
e sin rasones, sin rason e sin derecho como non devedes, nin les vaades nin pasedes
contra los dichos privilegios que an en esta rason, nin contra el huso e custumbre e que
gelos guardedes e fagades guardar. E los unon nin los otros non fagades ende al por
ninguna manera so pena de la mi merçed, et de seiscentos morabetinos a cada uno. Et
si lo asi faser e comprir non quiseredes o contra esto que dicho es pasaredes por quanto el dicho obispo dis que esto que gelo fasedes por força e sin rason e sin derecho, e
por faser mal e dampno a los moradores en los dichos sus celeros e cotos con poder
de los oficios que avedes. Et esto es mio de oir e de librar mando al dicho obispo o al
que lo oviere de redabdar por el que por qualquier de nos o dellos por quien fincar de
lo asi comprir que vos emprase que parescades ante mi do quier que yo sea del dia que
vos emprasar a quince dias so la dicha pena a cada uno, porque lo yo mande ver e librar
como la mi merçed fuere e sellar por fuero e por derecho. E de como esta mi carta vos
fuere mostrada, e los unos e los otros la cumpriredes, mando so la dicha pena a qualquiera escrivano publico que para esto fuere llamado que de ende al que vos la mostrar consignada con su signo porque yo sepa en como cumprides mio mandamiento.
La carta leida dadgela.
Dada en Sorai, veinte et nueve dias de setiembre, era de mil e tresentos e
noventa años.
Pedro Beltran notario del reyno de Toledo por don Vasco obispo de
Palencia la mando dar. Yo Alvar Fernandes scrivano del rey la fis scrivir por su
mandado.
Pedro Beltra Vª. Alvar Fernandes Vª.
591
1352, outubro, 10. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Lope Arias e á súa muller e a un fillo o lugar
de Sernande por cinco terzas de pan anuais e outras condicións.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
665
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 3v.
Sabeam quantos esta carta viren commo nos, o cabiidoo da iglesia de
Lugo, con outorgamento de don Lopo Domingues, thesoreyro, et vigario geeral
de don Diego Ferrnandes, dayam dese lugar, et de don Vaasco Dias, iuys de Lugo,
et amiistrador do mes de freveyro en terra de Farnandeyros, avervamos a vos
Lopo Aras, morador en Savaree, et a vosa muller, Maria Lopes, et a hun voso fillo
ou filla d'anbos qual o postrimeyro de vos nomear, o lugar chamado de Sesnande,
que he da dita amiistraçon, con suas pertenenças et dereyturas, casas, herdades et
arvores, a a tal condiçon que vos, os ditos Lopo Aras et Maria Lopes, façades y
huna casa boa terrada ou cuberta de lousa. Et vos et a dita perssoa lavredes et
paredes ben as herdades do dito lugar en guisa que se non pergan con mingoa de
lavorio, et chantar das arvores, et avedes a dar, cada anno, a o que tever o dito
mes de fevreyro, çinquo terças de pan, as duas partes de temporao et a terça de serodeo, do mellor pan que y ouver posta a semente, et dous capoes por dia de Sant
Miguel, et leixar o dito lugar provado de hun boy et huna porca et de dous rexelos. Et a finamento de vos, os ditos Lopo Aras et Maria Lopes, que aquela persoa
sobredita que o postrimeyro de vos nomear que venna reçeber o dito vervo do
cabiidoo da iglesia de Lugo. Et avedes a leixar a a dita amiistraçon de fevreyro
para senpre por iur de herdade, huna teega et mea de herdade sementadura
lavradura toda em hun lugar podendoa y aver, se non huna teega en hun lugar et
a mea teega en outro, et asian anbos os lugares na dita amiistraçon et en lugar
lavradio commo dito he. Et a finamento de vos anbos et da dita perssoa ha de ficar
o dito lugar livre et quito et desenbargado a a iglesia de Lugo con todos los boos
paramentos que en el foren feytos.
Et nos, os ditos Lopo Aras et Maria Lopes, assi reçebemos de vos, o dito
cabiidoo, o dito vervo do dito lugar por nos et por la dita perssoa, et obligamos
nos et nossos beens et dela para o comprir en todo et para correger as casas do dito
lugar, et manteerlas en boo estado. Et porque seia çerto nos as ditas partes rogamos a Domingo Peres, notario publico de Lugo, que feçesse ende duas cartas en
hun tennor tal huna commo outra, et por mayor firmedue nos, o dito cabiidoo,
mandamos-la seelar de nosso seello pendente.
Que foy feyta en Lugo dez dias d'outono, era de mill et trezentos et noveenta annos.
Testemoyas: don Vasco Rodrigues, archidiago de Deçon; don Vaasco Dias, iuys
de Lugo; don Lopo Domingues, thesoreyro; Iohan Ferrnandes, Iohan Dias, Iohan
Dias (sic), Gonçalvo Martines, coengos; Iohan Affonso, raçoeyro de Lugo; Aras
Peres, clerigo de Savaree, ts., et outros.
Et eu Domingo Peres, notario publico de Lugo dado por actoridade do
bispo desse miismo lugar, a esto presente foy et a rogo das partes sobreditas esta
carta scrivi et puge en ela meu signal en testemoyo de verdade.
666
María José Portela Silva
592
1352, outubro, 29
Carta de poder outorgada por Xoán Fernández de Bolaño e a súa muller a
favor de Vasco Pérez de Ciro e Arias Pérez.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 43r e v, incluída en: 1352-XI-10, (CD n.º 593).
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Iohan Ferrnandes de Bolanno
et donna Costança, minna muller, façemos et estabelesçemos por nosos procuradores ligitimos et suffiçientes en todo a Vaasco Peres de Çiro et Aras Peres de
[Magide], et a cada hun delles in solidum [...] et mandado et especial que possan
elles et cada hun delles, en nosso nome, faser escanbea con obispo de Lugo et con
cabidoo do dito lugar de todas las herdades et casas et iures et possissoes que nos
compramos a Maria Affonso, filla que foy d'Affonso Peres de Lea [...] reçeberon en
nosso nome nos outorgamos della por ben pagos et entregos assy commo por nos
mismos fosse feyta a dita escambea et delles reçebesemos entrega, et renunçiamos
por esta presente carta de nunca yr nen passar por nos nen por outrem a dita
escambea nen contra parte della, et se o feçesemos, ou contra esto que dito he passemos en alguna maneyra, mandamos et outorgamos que nos non valla nen seiamos sobrelo oydos, et a dita escambea fique firme et valledeyra para senpre, et en
esta carta obligamos nos et nosos beens a faser de pas a todo tempo a dita escambea, et relevamos a os ditos nossos procuradores et a cada hun delles de toda carrega de satisdar et con todas suas clausullas sub obligaçon de nosos beens. Et que
esto seia çerto rogamos a Fernan Peres, notario de Valleyra, que fesese ende esta
carta de procuraçon et possese y seu signal.
Que foy feyta viinte et nove dias d'outubre, era de mill et tresentos et
noveenta annos.
Testemoyas que estavan presentes: Arias Castello, morador en Fuegos;
Garcia Froyos de Riello; Rodrigo Affonso de Serees; Roy Peres de Castroverde;
Fernan Peres de Bolssende, et outros moytos.
Et eu Fernan Peres, notario sobredito, a esto presente foy et a rogo et por
mandado dos ditos Iohan Ferrnandes et dona Costança en minna presença esta
carta fis escrivir et puys en ella meu nome et meu signal que tal he en testemoyo
de verdade.
593
1352, novembro, 10. Lugo
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
667
O bispo e o Cabido de Lugo outórganlles ao procurador de Vasco Pérez e á
súa esposa un casal en San Salvador de Cellán e reciben a cambio o casal de
Barbaín, nas freguesías de Santa María de Bóveda e San Fiz de Muxa.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 43r e v, inclúe carta de poder: 1352-X-29, (CD n.º 592).
Era de mill et tresentos et noveenta annos, des dias de novembro.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos dom frey Pedro Lopes da
ordem dos preegadores, por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo
de Lugo, et confesor do moyto alto sennor don Pedro, rey de Castella et de Leom,
con outorgamento de dom Lopo Domingues, thesoreyro, et de Iohan Ferrnandes,
coengo, vigarios de dom Diego Ferrnandes, dayan, et omes boos do cabidoo da
nossa iglesia de huna parte; et eu Vaasco Peres de Çiro, dito [Sal], procurador de
Iohan Ferrnandes de Bollanno et de dona Costança sua muller, por poder que aio
delles por huna procuraçon feyta en esta maneyra por os que aio poder para esto
da outra, d'aqual procuraçon he o tenor della este que se sigue:
A continuación insire a carta de poder (CD n.º 592)
fasemos entre nos tal escanbeo valledeyro, que valla para senpre iamays, conven a
saber que nos, o dito sennor obispo, et cabidoo damos et outorgamos a vos, o dito
Vaasco Peres, procurador sobredito, para o dito Iohan Ferrnandes et dona
Costança, sua muller, que aian para senpre iamays por iur de herdade para elles et
para toda sua vos, as nosas herdades et cassas et formaes, que perteesçen a o noso
casal de Çella de Moesteyro, con todas suas dereyturas et pertenenças, entradas et
seydas, arvores et formaes, a monte et a fonte, per ut quer que vaan sub signo de
Sant Salvador de Çella de Moesteyro, o qual ora ten de nos en vervo Vaasco
Rodrigues de Pallares, escudeyro. Et eu, o dito Vaasco Peres procurador sobredito,
dou et outorgo a vos, o dito sennor obispo, para vos et para a dita vossa iglesia que
aiades por iur d'erdade para senpre iamays en nome dos ditos Iohan Ferrnandes et
dona Costança o casal de Barbeyn, o que chaman de Lea, con todas suas pertenenças et dereyturas, cassas, arvores et formaes, entradas et seydas, a monte et a
fonte, per ut quer que vaan sub signo de Santa Maria de Bobeda, et de Sant Fiis de
Muia; o qual casal os ditos Iohan Ferrnandes et dona Costança compraron d'Aras
Castello et de sua muller, Miçia Affonso, filla que foy d'Affonso Peres de Lea et de
Tareyia Eanes, sua muller, que foron.
Et nos, o dito sennor obispo, et cabidoo sobredito assy reçebemos de vos,
o dito Vaasco Peres, o dito casal et herdamento segundo dito he, et assy vos outorgamos o outro nosso casal de Çela de Moesteyro enna maneyra que sobredita he et
obligamos nos et todos nosos beens et da dita nossa iglesia de vos defender a
dereyto con o dito cassal que vos damos en escambea.
668
María José Portela Silva
Et eu, o dito Vaasco Peres, procurador sobredito, obrigo todos los beens
dos ditos Iohan Ferrnandes et dona Costança de vos defender a dereyto con o dito
casal et herdamento de Barbeyn segundo dito he. Et nos, o dito sennor obispo, et
cabidoo et Vaasco Peres logo por esta presente carta nos metemos huuns a outros
enno iur et posison et propiedade dos ditos cassares et herdades que nos damos en
escambea huuns a outros, et des oie mays este dias toda propiedade et possison
que nos avemos ennos ditos cassares et herdades cada huuns de nos as ditas partes ende seia sacado de cada hun de nos et posto ennos outros. Et que esto seia
çerto et non venna en dulta nos las ditas partes rogamos et mandamos a Ruy
Gonçalves, raçoeyro notario publico de Lugo, que feçese desto duas cartas en hun
tenor huna tal commo outra.
Que foron feytas en Lugo era et dias sobreditos.
Testemoyas que a esto presentes foron: don Fernan de Deus, chantres;
dom Garçia Dias, arçidiago de Sarria; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Deson;
don Vaasco Dias, iuys; dom Lopo Domingues, thesoreyro; Iohan Dias, Iohan
Ferrnandes; Rodrigo Affonso; Alvar Rodrigues, coengos da dita iglesia; frey
Gonçalvo Eanes de Castroverde, frayre do moesteyro de Sant Domingo de Lugo, et
outros.
Et eu Ruy Gonçalves, raçoeyro, notario publico de Lugo dado por auctoridade do dito sennor obispo, a esto presente foy con as sobreditas testemoyas et a
pedimento das ditas partes esta carta en minna presença fis escrivir et puge y meu
signal en testemoyo de verdade.
594
1353, xaneiro, 12. Lugo
Xácome Eanes, clérigo do coro, véndelle ao seu irmán, Afonso Eanes, media
casa na Porta Miñá por 360 marabedís.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/1, perg. orix., galego, gótica cursiva, 199x132 mm.
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Iacome Eanes, clerigo do coro
da iglesia de Lugo, et retor da iglesia de Santiago de Villarinno, fillo de Iohan
Domingues et de Tareyia Peres, moradores que foron a a Crus, de bon curaçon et
de boa voontade vendo a vos Affonso Eanes, alfayate da rua de Vermum Sanches,
meu yrmao, et a vossa muller, Aldara Ferrnandes, meatade de huna cassa que eu
aio a a Porta Minnaa, que esta a par d'outra vossa cassa et esta a parede della, desta
que vos vendo no carril que vay para o muro da cerqua da villa, et ten huna porta
enno carril, et esta em este carril do outro cabo outra casa de Moor Peres, muller
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
669
que ora he de Iohan Garçia, carniçeiro; a qual meatade da dita casa me a min mandou Lourenço Peres, nosso tio, et a vos a outra meatade, que esta sub a capela de
San Pedro de Lugo, enna qual casa ora mora Fernan Goyan, carniçeiro; et vendovolla con suas entradas et seydas et iures et agoas vertes do çeeo a a terra, et segundo que a o dito Lourenço Peres avia et aiurava et ma el mandou. Et reçebo de vos
en preço por esta vençon tresentos et sesseenta moravedis, d'oyto soldos cada
moravedi, desta moneda que ora corre, de que soo entrego et bem pagado, et que
logo reçebi de vos en presença do notario et testemoyas desta carta. Et des oie mays
avedea em pas et em salvo vos et vossa vos pus vos, et tiro a min do iur et possisson et propiadade da dita meatade da dita casa, et meto en ella a vos et a vossa vos
et todo poderio de min seia sacado et removudo et posto em vos et em vossa vos.
Et obligo por min et por todos meus bees, movilles et rayses, eclesiasticos et seglares, a vos faser esta vençon senpre de pas.
Feyta a cara em Lugo XII dias de ianeiro, era de mill et tresientos et noveenta et hun annos.
Testemoyas que foron presentes para esto chamados et rogados: Fernan
Peres et Affoso Domingues, clerigos de Castroverde; Rodrigo Eanes de Villar
Queimado; Fernando Peres Moreyra, notario; Iohan Arias, clerigo do coro de Lugo,
ts., et outros.
Et eu Arias Eanes, notario publico de Lugo dado por o onrrado sennor
obispo desse lugar, a esto que dito he con as ditas testemoyas pressente foy et a
rogo do dito Iacome Eanes esta carta escripvi et meu signal aqui puge en testemoyo de verdade. (+).
595
1353, marzo, 2. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Gómez Arias e á súa muller e a unha voz o
casal de Coeses e as herdades de Porto, nas freguesías de Santalla de Quinte, Santo
Estevo e San Pedro de Farnadeiros, por renda anual dunha terza de centeo mais
cinco ducias de anguías os primeiros beneficiarios e dez ducias de anguías con terza
e media de centeo a voz.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 105r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, ho cabidoo da iglesia de Lugo,
con outorgamento de don Lopo [...] iglesia et vigario geeral de don Diego Fernandes,
dayan dese lugar, et con outorgamento de don Vaasco Dias, iuys de Lugo, teenta a
amiistraçon do mes de freveyro en terra de Farnadeyros, seendo juntados en nosso
670
María José Portela Silva
cabidoo segundo que o avemos de usso et de custume, avervamos et afforamos a vos
Gomes Aras de Pallares et a vossa muller, Mayor Affonso, por en todos vossos dias
d'anbos et de huna pessoa qual o pustrimeyro de vos nomear en vida ou a tempo de
vosso finamento, o nosso casal et herdade de Coesses con a herdade que Pero
Fernandes de Coesses avia de leyxar a a iglesia de Lugo, et con as herdades de Porto;
o qual casal et herdades son sub signos de Santa Alla de Quinte et de Santo Estevoo
de Farnadeyros et de San Pedro de Farnadeyros, quanta perteesçe a sua voses sub estes
ditos signos, assi commo a tragia Pero Fernandes con suas dereyturas et pertenenças,
casas, arvores et formaes et caneyros et naseyros, a monte et a fonte, per ut quer que
vaan. Et vos, os ditos Gomes Aras et Mayor Affonso, et a dita pessoa que for nomeada que façades labrar et parar ben as ditas herdades, et que façades as casas que estan
por faser que perteesçen a estas herdades, et as mantenades en boo estado en maneira que a o tempo de finamento da dita pessoa que for nomeada fiquen as ditas casas
feytas et cubertas a a dita iglesia de Lugo, et que recadedes para a dita iglesia de Lugo
as tres teegas sementadura d'erdade que lle Pero Fernandes sobredito ouvo a leixar. Et
vos, os ditos Gomes Aras et Mayor Affonso, que \dedes/ a o que tever a dita amiistraçon, cada anno, en toda vossa vida por foro et renda das ditas herdades, huna terça
de çenteo boo et linpio et çinquo duseas d'anguias cada anno. Et a dita pessoa que for
nomeada que de, cada anno, en toda sua vida a o que tever a dita amiistraçon por foro
et renda das ditas herdades, huna terça et media de çenteo boo et linpio, et des duçeas d'anguias, et paguedes cada anno esta renda commo dito he en pas et en salvo enno
dito lugar de Coesses. Et aquella persoa que for nomeada que vena reçeber este vervo
et foro de nos, o dito cabidoo, et faser obligaçon que o cunpla.
Et nos, os ditos Gomes Aras et Mayor Affonso que estamos presentes, assi
resebemos de vos, o dito cabidoo et amiistrador, o dito casal et herdades et foro et
vervo dellas et outorgamos esto que dito he et obligamos nosos bees para o conprir et pagar cada anno a dita renda. Et por este ben et graça que reçebemos de
vos, o dito cabidoo, damos para senpre a vos, o dito cabidoo, para a dita amiistraçon o quinto de todo quanto herdamento et vos o dito Pero Ferrnandes avia et
lle perteesçia enno dito lugar de Coesses et sub os ditos signos [que nos] compramos a Iohan Peres, fillo do dito Pero Ferrnandes, con suas dereyturas et pertenenças, per ut quer que vaan, a monte et a fonte et con esta condiçon que nos, os
ditos Gomes Aras et Mayor Affonso et a dita pessoa, que tenamos a dita quinta
do dito herdamento por en todos nosos dias con este outro herdamento que nos
vos, o dito cabidoo, avervades. Et por esta presente carta vos damos logo o iur et
a possison da dita quinta do dito herdamento deste dito Pero Ferrnandes, et obligamos nossos bees para vos faser senpre de pas, et conosçemos que a teemos et
possuymos et tragemos por vos, o dito cabidoo, precario d'aqui endeante. Et por
que esto seia çerto nos as ditas partes rogamos a Affonso Ferrnades, notario publico de Lugo, que fesesse ende duas cartas en hun tenor, et por mayor firmidue mandamos-la seelar do nosso seello pendente.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
671
Que foy feyta en Lugo, dous dias de março, era de mill et treçentos et
noventa et hun annos.
Testemoyas: don Fernando de Deus, chantres de Lugo; et don Vaasco
Rodrigues, arçidiago de Deçon; et Iohan Ferrnandes, coengo de Lugo; et Iohan
Dias, coengo; et Diego Gomes et Diego Eanes, raçoeyros de Lugo; et Iohan de
Lovea, clerigo, ts.
Et eu Affonso Ferrnandes, notario publico de Lugo dado por autoridade
do sennor obispo desse lugar, a esto que dito he con as ditas testemoyas presente
foy et a rogo das ditas partes esta carta escrivi et puge en ella meu signal en testemoyo de verdade. (+).
596
1353, xuño, 9. Valladolid
Carta de poder outorgada por frei Xoán Núnez, mestre de Calatrava, a
favor de Gonzalo e Sancho Sánchez.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 46r, incluída en: 1354-III-31, (CD n.º 602).
Sepan quantos esta carta de liçençia viren commo nos frey Iohan Nunes,
por la gracia de Dios maestre della caballeria de la orden de Calatrava, outorgamos
et damos liçençia a vos Gonçalvo Sanches et Sancho Sanches, nuestros freyres, fijos
de Sancho Ferrnandes de Riba de Neyra et de Elvira Aras de Paradella, para que
podades vender o enpennar o dar o concambear et aprovechar vos, en qualquer
maneyra que entenderdes que mejor vos sera, de todas las herdades et benes que
vos pertenesçen aver de herença destos dichos vuestros padres, assy las que disedes que avedes en Riba de Neyra et en Paradella commo en qualesquer otros lugares que los vos ayades, et desto vos mandamos dar esta nuestra carta de liçençia
aberta et seellada con nuestro seello del mestradigo.
Dada en Valladolid, nove dias de junio, era de mill et tresentos et noveenta et hun annos.
Pedro Arias.
597
1353, xuño, 11 martes. Valladolid
Carta de poder outorgada por Gonzalo e Sancho Sánchez a favor do seu
irmán Lope Sánchez.
672
María José Portela Silva
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 46r, incluída en: 1354-III-31, (CD n.º 602).
Sepan quantos esta carta de poder viren commo yo Gonçalvo Sanches et
yo Sancho Sanches, fijos de Sancho Ferrnandes de Riba de Neyra, freyres que
somos della orden de cavalleria, outorgamos et conosçemos que damos todo nuestro poder comprido a Lope Sanches, nuestro yrmano, para que el por nos et en
nuestro nombre poda aver et demandar et cobrar todos los benes que nos heredamos et avemos de aver por parte de nuestro padre et de nuestra madre en qualquer
lugar que los nos ayamos et devamos aver, et para que los pueda vender o enpennar et arrendar o enagenar todos o parte delos por la quantia o quantias que el quisiere y por bien toviere, et para que pueda mandar façer carta o cartas a qualquier
o qualesquier scripvano o scripvanos publicos sobre la dicha raçon, et para que
pueda faser et diser et rasonar todas aquelas cossas et cada qual delas que nos mismos fariamos o diriamos o rasonariamos si presentes fuessemos, et quant grant
poder comprido nos avemos et nos dio nuestro sennor, el mestre de la orden de
Calatrava, tant grant poder comprido damos nos al dicho Lope Sanches, nuestro
yrmano, para que pueda façer et diser et rasonar todas aquelas cosas et cada qual
delas que nos miismos fariamos o diriamos o rasonariamos si presentes fuessemos,
et quant grant poder comprido nos avemos et nos dito nuestro sennor, el mestre
de la orden de Calatrava, tant grant poder comprido damos nos al dicho Lope
Sanches, nuestro yrmano, para que pueda façer et diser et rasonar todas aquellas
cosas et cada qual dellas que nos miismos fariamos et diriamos et rasonariamos si
presentes fuesemos aunque sean d'aquelas cosas que requiren special mandado, et
prometemos et outorgamos de aver por firme et de estar por todo lo que el dicho
Lope Sanches por nos et en nuestro nombre fesiere, sub obligaçon de todos nuestros benes. Et por que esto sea firme et non venga en dulta mandamos façer esta
carta de poder a Martin Rodrigues, scripvano publico de Valladolid, et rogamos a
los testigos que aqui scriptos que lo firmen.
Desto son testigos que foron presentes rogados para esto firmar: Garçia
Ferrnandes, fijo de Vicente Martines; et Martin Ferrnandes, fijo de Iohan Ferrnandes;
et Martin Ferrnandes, fijo de Garçia Peres, criados de Ynes Garçia, todos vesinos
de Valladolid.
Fecha esta carta en Valladolid martes onse dias de junio, era de mill et tresentos et noventa et hun annos.
Yo Martin Rodrigues, scripvano publico de Valladolid por nuestra sennoria la reyna, foy a esto presente et por mandado de los dichos Sancho Saches et
Gonçalvo Sanches, su yrmano, fis esta carta deste poder et fis aqui meu signo.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
673
598
1353, agosto, 8. Lugo
O bispo e o Cabido de Lugo afóranlle a Vasco Fernández e a unha voz as
propiedades e padroados que lle pertencían ao deán don Fernando Arias mais os
casais de Leonor Fernández por renda anual de 12 capóns.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 45r e v.
Era de mill et tresentos et noveenta et hun annos, oyto dias d'agosto.
Sabeam quantos esta carta viren commo nos don frey Pedro Lopes da orden
dos preegadores por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, et
conffesor do moy nobre sennor rey dom Pedro, con outorgamento de dom Lopo
Domingues, thesoreyro, vigario de dom Diego Ferrnandes, dayan, et cabidoo da dita
nosa iglesia, por fasermos ben et merçee a vos, Vaasco Ferrnandes de Paramo, criado
que sodes do dayam, dom Fernan Arias que foy, damos-vos et outorgamos-vos que en
toda vossa vida et de huna pessoa qual vos nomeardes en vida ou a tempo de vosso
finamento, todos los herdamentos con suas dereyturas et pertenenças sub quaesquer
signos que vaan et padroadigos et iglesiarios et jantares dos iglesiarios que o dito dom
Fernan Arias, dayan que foy ,avia et lle perteesçia et perteesçer devia a tempo de seu
finamento, que el mandou a a dita nossa iglesia en seu testamento, du quer que os el
ouvese, et damos-vos poder que posades presentar en nosso nome et da dita nosa iglesia a as ditas iglesias onde el era herdeyro et padron quando se vagaren ou a parte dellas
ou de cada huna dellas, por tal condiçon que nos mostredes a nos, ou a nosso vigario,
o tidoo da dita iglesia quando a gaanardes para se gardar a nosa jurdiçon et da dita nosa
iglesia, que vos et a dita pessoa que hussedes et posuyades en nosso nome et da dita
noss iglesia os ditos herdametos et padroadigos et iglesiarios et jantares de iglesiarios,
que o dito dayan avia, et demandedes de cada anno as rendas et os padroadigos das
ditas iglesias et os jantares; et non avedes de vender, nen eallar, nen subpinorar, nen
escambear estos ditos herdamentos et padroadigos et iglesiarios et jantares vos nen a
dita pesoa; et avedes-nos a dar, de cada anno, por foro et en reverença dose capoes de
dia de Natal ata kallendas fevreyras vos et a dita pessoa que de vos for nomeada;
et a vosso finamento et da dita pessoa que nos fiquen os ditos herdamentos et
padroadigos et iglesiarios et jantares de iglesiarios livres et quitos et desenbargados
con todos los boos paramentos que y foren feytos a nos et a a dita nossa iglesia.
Outrossy vos damos mays, para vos et para a dita pesoa, todos los cassares et herdamentos que nos a nos et a a dita nossa iglesia ficaron de Lionor Ferrnandes, criada
que foy do dito dayam, dom Fernam Aras, os quaes cassare et herdamentos o dito
dayam deu a a dita Lionor Ferrnandes en sua vida, et mandou en seu testamento que
finando a dita Lionor Ferrnades seu fillo ou sua filla, que os dito casares et herdamentos que ficasen en nos et enna dita nosa iglesia que eramos herees do dito dayam.
674
María José Portela Silva
Et eu, o dito Vaasco Ferrnandes que presente estou, assy reçebo de vos, o
dito sennor obispo et cabidoo, a dita merçee et ben que me fasedes dos ditos herdamentos et padroadigos, et iglesiarios et jantares da iglesia, et obrigo min et todos
meus beens de comprir todo esto que iadito he, et de pagar, cada anno, eu et a dita
pesoa por dia de Natal os ditos dose capoes. Et que esto seia çerto nos as ditas partes rogamos et mandamos a Ruy Gonçalves, raçoeryo notario publico de Lugo, que
fesesse desto dous publicos strumentos tal hun commo outro.
Que foron feytos en Lugo era et dias sobreditos. Et por mayor firmidume
nos, o dito sennor obispo et cabidoo et Vaasco Ferrnandes, possemos y nossos seellos pendentes.
Testemoyas que a esto foron presentes: dom Fernan de Deus, chantres;
dom Garçia Dias, arçidiago de Sarria; dom Vaasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; dom
Vaasco Dias, iuys; dom Lopo Domingues, thesoreyro; Iohan Dias, Iohan Ferrnandes,
Diego Martines, coengos, et outros.
Et eu Ruy Gonçalves, raçoeyro notario publico de Lugo dado por auctoridade do dito sennor obispo, a esto presente foy con as sobreditas testemoyas et a
pedimento das ditas partes esta carta en minna presença fis escrivir et puge y meu
signal en testemoyo de verdade.
599
1353, novembro, 30. Lugo
Aldara Pérez e Einés González dóanlles ao obispo e á igrexa de Lugo todo
o que lles pertence na freguesía de San Martiño de Furoes e reservan para si o usufruto mentres vivan.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 45v.
Era de mill et CCCo s et noveenta et hun annos, triinta dias do mes de
novembre.
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Aldara Peres, filla d'Arias Peres de
Ruviaes et de Tareyia Vaasques d'Onbreyro, et eu Eynes Gonçalves, filla de Meem
Gonçalves de Pineyro et de Elvira Gomes, non seendo costringidas por força nen duçidas por engano de nossa propia voontade damos a vos dom frey Pedro Lopes da ordem
dos preegadores, por la gracia de Deus et da Santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, et
confessor do moy nobre sennor rey dom Pedro, et a vossa iglesia de Lugo para senpre
iamays por iur de herdade, toda auçon et dereyto que nos avemos et nos perteesçe d'aver en qualquer maneyra en todos los herdamentos et iures et posissoes, et cassas et
arvores et formaes, a monte et a fonte, per ut que que vaan sub signo de San Martino
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
675
de Furoos, os quaes herdamentos a min, a dita Aldara Peres, perteesçen por dom
Vaasco Peres, mestrescolla que foy de Lugo, meu [...] que foy, et a min a dita Eynes
Gonçalves perteesçen por compras que fige ennas ditas herdades, que foron do dito
mestrescolla, en Furoes sub o dito signo; con tal condiçon que nos, as ditas Aldara Peres
et Eynes Gonçalves, tennamos en nossa vida et levemos husso et froyto dos ditos herdamentos segundo nos perteesçe por cabeça, et a noso finamento d'anbas et de cada
huna de nos que o iur et propiedade et husso et froyto di endeante fique livre et quito
et desenbargado a vos, o dito sennor obispo, et a a dita vosa iglesia, et se alguns dos
meus fillos de min, a dita Aldara Peres, hussar destes ditos herdamentos et cousas
sobreditas despoys de minna morte que o hussen por vos, o dito sennor obispo, et polla
dita vossa iglesia en tal guissa que dem dos ditos herdamentos tamanna renda commo
outro der, que seia sen maliçia, ou a lavren segundo a quiser lavrar outro lavrador. Et
nos, as ditas Aldara Peres et Eynes Gonçalves, que presentes somos por esta presente
carta poemos a vos, o dito sennor obispo, et a a dita vossa iglesia enno iur et possisson
et propiedade dos ditos herdamentos, et toda coussa que nos delles posuyrmos d'aqui
adeante connosçemos que os possuymos por vos, o dito sennor obispo, et polla dita
vossa iglesia precario, et iuramos a os santos avangeos, que tangemos corporalmente
con nossas maos, en presença do notario et das testemoyas que nos por nos, nen por
outre, caladamente nen espressamente, non vaamos contra estas ditas coussas nen contra cada huna dellas en juyso nen fora del, et se o fesermos anbas, ou cada huna de nos,
ou tentarmos de o façer outorgamos et mandamos que non valla en juyso nen en fora
del, et obrigamos nos et todos nossos beens de nunca viir contra ello.
Et nos, o dito sennor obispo, assy reçebemos de vos as ditas, Aldara Peres
et Eynes Gonçalves, toda auçon et dereyto et iur et propiedade que vos avedes
ennos ditos herdamentos et coussas sobreditas para nos et para a dita nossa iglesia. Et que esto seia çerto et non venna en dulta nos, as sobreditas Aldara Peres et
Eynes Gonçalves, mandamos et rogamos a Roy Gonçalves, raçoeyro, notario publico de Lugo, que feçese ende esta carta para vos, o dito sennor obispo, et para a dita
vossa iglesia.
Que foy feyta en Lugo era et dias sobreditas.
Testemoyas que a esto presentes foron: frey Gonçalvo Eanes de
Castroverde; frey Affonso Galvan, freyre do moesteyro de Sant Domingo; frey
Iohan, companeyro do dito sennor obispo; Gomes Peres de Bobeda; Roy Peres de
[...]; Alvar Gomes de Bobeda; Lopo Alvares, et outros.
Et eu Roy Gonçalves, raçoeyro, notario publico de Lugo dado por auctoridade do dito sennor obispo, con as ditas testemoyas a esto presente foy et a rogo
das sobreditas Aldara Peres et Eynes Gonçalves esta carta en minna presença fis
escrivir et puge y meu signal en testemoyo de verdade.
676
María José Portela Silva
600
1353, decembro, 16. Lugo
O Cabido de Lugo outorgalles a Pedro Andreu e á súa muller a casa da
capela de San Martiño por 20 marabedís anuais.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 105v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos Lopo Domingues, thesoreyro
da iglesia de Lugo, vigario geeral de don Diego Ferrnandes, dayan dese lugar, et os
omes boos do cabidoo desa iglesia et huna peça dos coengos do aniversario, seendo juntados en cabidoo a a seyda da prima con outorgamento de Ruy Leyton, procurador de Fernan Rodrigues, seu fillo, cappellan da capela de Sant Martino, damos
et outorgamos para senpre iamays por iur de herdade a vos Pedro Andreu, çapateyro, morador na rua de Çapateria, et a vosa muller, Aldara Ferrnandes, a cassa da dita
capella de Sant Martino, que esta cabo a outra vossa casa en que vos ora morades,
en dereyto a casa en que mora Fernado Peres, o notario; a qual capella ora ten o dito
Fernando Rodrigues, fillo do dito Ruy Leyton; a a tal condiçon conven a saber que
avedes a dar et pagar de cada anno vos et a dita vosa muller, et os que ouveren a
dita casa de pus de vos, cada anno, para senpre iamays, viinte moravedis en esta
maneyra: os seis moravedis a os aniversarios da dita iglesia et os quatorse maravedis a o cappellan que tever a dita capella, d'oyto soldos o moravedi, desta moneda
del rey don Affonso que ora corre. Et estes ditos viinte moravedis que os aian de
cada anno, segundo dito he, a dita cappella et os ditos aniversarios tanben por esta
vosa casa, en que vos ora morades, commo por esta outra dita cassa, et que seiades
teudos vos et aqueles que morardes nas ditas casas et en cada huna delas de pagar
cada anno por elas os ditos XX moravedis, segundo dito he. Et esta doaçon vos fazemos porque entendemos que he prol da dita capella et dos ditos aniversarios et serviço de Deus; et se estas casas ouveren mester adubo que vos que as façades adubar
por vosa custa. Et rogamos e pidimos a don frey Pedro Lopes por la graçia de Deus,
obispo de Lugo, que outorgue esto que nos fasemos et o aia por firme por senpre
iamays.
Et eu, o dito Pedro Andreu, que estou presente por min et por la dita
minna muller assy reçebo de vos, lo dito cabidoo, a dita cassa et obligamos nosos
beens para comprir o que dito he.
Et nos, o dito sennor obispo, assy o outorgamos et mandamos que valla
en todo na maneyra que dita he. Et que esto seia çerto nos, lo dito cabidoo, et
Pedro Andreu rogamos et mandamos a Fernando Aras, notario publico de Lugo,
que fesese ende esta carta.
Feyta en Lugo dez et seis dias de dezembro, era de mill et tresentos et
noveenta et hun annos.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
677
Testemoyas que foron pressentes: don Garçia Dias, arçidiago de Sarrea;
don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; Iohan Dias, Thomas Gomes, Alvar
Rodrigues, Diego Martines, coengos; Diego Gomes, raçoeyro; Affonso Eanes,
Domingo Eanes, coengos do aniversario, ts.
Et eu Fernando Aras, notario publico de Lugo dado por auctoridade do
bispo desse miismo lugar, a esto en commo sobredito he presente foy et por mandado et a rogo das ditas partes esta carta en minna presença en este libro fis scrivir et puge en ela meu nome et meu signal en testemoyo de verdade. (+).
601
1354, xaneiro, 10. Lugo
Arias Fernández, chantre de Lugo, ratifica o seu testamento, no cal nomea
herdeiro universal de todos os seus bens o Cabido lucense.
MADRID, AHN, Cód. 267 B, fol. 227r.
In nomine Domini amen. Era 1392 et quotum IIIIº idus ianuarii.
Noverint universi quod in presentia mei Alfonsi, publici notarii lucensis,
et testium subscriptorum ad infrascripta specialiter vocatorum et rogatorum, discretus vir dominus Arias Fernandi, cantor lucensis, infirmus corpore tamen sanis
mente requisitus ut conderet testamentum dixit quod nolebat aliud testamentum
condere sed faciebat capitulum lucense heredem in omnibus bonis suis, et rogavit
ipsum capitulum ut de bonis suis mobilibus familiam suam respiceret et alios que
sibi in vita servierant et pro anima sua iuxta facultates suas inpias casas aliquid erogarant et istam institutionem faciebat pro remedio anima sua et maiorum illorum
quibus ipse tenebatur et pro multis bonis et gratiis quas receperat a capitulo supradicto. Dominus Martinus Ioannes, archidiaconus de Neira, thesaurarius lucensis
dominus Iohannes, Petrus Didaci, Rodericus Alvari, et alii.
Ego Alfonsus Petri, notarius supra scriptus, rogatus interfui et manu propia scripsi et signum meum apposui in testimonium promissorum.
602
1354, marzo, 31 sábado. Lugo
Lope Sánchez e os seus irmáns véndenlles ao bispo e á igrexa de Lugo as
súas propiedades en Mera, Narla e As Camoiras por 150 marabedís.
678
María José Portela Silva
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 46r, inclúe cartas de poder: 1353-VI-9 e 1353-VII-11,
(CD n.os 596 e 597).
Era de mill et CCCo s et noveenta et dous annos, sabado pustrimeyro dia
de março.
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Lopo Sanches de Riba de
Neyra, fillo de Sancho Ferrnandes et de Elvira Arias de Paradella, filla de dona
Tareyia de Paradella que foy, de bon curaçon et de boa voontade vendo a vos don
frey Pedro Lopes da ordem dos preegadores, por la graçia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, et a vossa iglesia, en nome de min et de meus yrmaos, Sancho Sanches et Gonçalvo Sanches, porque obrigo a faser de pas et por poder
que delles ey para esto, o qual he este que se sigue:
A continuación insire as cartas de poder: (CD n.os 596 e 597).
toda quanta herdade eu et elles avemos et nos perteesçe d'aver por parte do dito
noso padre, Sancho Ferrnandes, et da dita nosa madre, Elvira Arias, assy de patrimonio commo de compras et gaananças et en outra maneyra qualquer, ennas
Camoyras et en Sant Pedro de Narla et en Contae et en Sant Miguell de Bacorin et
en Turibil, et en todos los outros lugares du quer que os nos aiamos d'aquel cabo
o Minno en Mera et en Narla et ennas Camoyras, asy iglesiarios commo leygarios,
et couto et sennorio du quer que os nos aiamos et nos perteesca d'aver ennos ditos
lugares, a monte et a fonte, per ut quer que vaan, et reçebo de vos en preço por
esta vençon çento et çinquenta moravedis longos, d'oyto soldos o moravedi, desta
moneda del rey dom Afonso, dos quaes moravedis me outorgo por entrego et ben
pagado, que a meu iur et a meu poder son pasados, et renunçio a exçepçon do aver
non contado nen reçebudo et engano da meatade do justo preço, et que me non
possa ajudar de foro, nen de le, nen d'outro foro ninhun que contra esta vençon
seia; et obrigo min et todos meus beens, mobles et rayses, gaanados et por gaanar,
de vos faser a dita vençon de pas por min et por los ditos meus yrmaos, et des oie
mays este dia avedea senpre en pas vos et a dita vosa iglesia pus vos todo meu
poderio et sennorio et dos ditos meus yrmaos ende seia sacado et remuvido de nos
et posto en vos et na dita vosa iglesia, et dou-vos todo meu livre et comprido poder
que a posades entrar quando quiserdes et por ben teverdes por vos ou por outro
en vosso nome quando quiserdes.
Feyta a carta da vençon en Lugo era et dias sobreditos.
Testemoyas: Fernan Ferrnandes de Mera; Afonso Peres de Romae; Aras
Martines de Francos; Afonso Ferrnades de [Mataffagim], Affonso Eanes de Villa
Fiis, ferreyro; Aras Peres, morador en Ossoris; Afonso Ferrnandes de Gumerae,
morador enno paaço serviçal do dito sennor obispo.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
679
Et eu Roy Gonçalves, raçoeyro notario publico de Lugo dado por auctoridade do dito sennor obispo, a esto presente foy et a rogo das ditas partes esta carta
en minna presença fis escrivir et puge y meu signal en testemoyo de verdade.
603
1354, abril, 2.
Arias Pérez véndelle a Lope Rodríguez a cuarta do couto de San Xulián e
toda a súa herdade en San Salvador de Sabadelle e San Pedro de Recelle por 200
marabedís.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/2, perg. orix., galego, gótica cursiva, 178x131 mm, traslado polo notario Afonso Pérez: 1267-V-17.
LUGO, AC, Tumbillo Nuevo, fol. 110r.
Era de mill et CCC LXXXII annos dous dias de abril.
Sabeam quantos esta carta viren commo eu Arres Peres de Tavoada outorgo et
conosco que vendo a vos, Lopo Rodrigues de Paradela, a quarta do couto de San Iulaao
et quanta erdade eu comprey et gaaney de Maria Vasques, et o iglegareo da iglega, et
quanta erdade eu aio en Sabadele et en Seyxon, que foy de Iohan Seyxon, que he su
syno de San Salvador de Sabadele. Et outrosy vos vendo todo o que conprey en Ribas
su syno de San Pero de Recele et alures u quer que vaa, que desta conpra fose da dita
Maria Vasques. Et reçeby de vos en preço pola dita vençon dusentos maravedis, de que
me outorgo por pago, et obrigo dela faser a todo tempo de pas.
Testemoyas: Estevo, escudeyro de Lopo Rodrigues, et Pero Ianes d'Outeyro, et
Vasco Peres, et Gonçalvo Rodrigues, omes de Ares Peres, et Fernando de San Fagundo.
A qual carta eu Affonso Peres, notario publico de Portomaryn por lo
Espital, saquey das notas en que a achaey escrita, que foron de Roy Peres, escusador de notario que foy en Portomarin, qual dita carta saquey da dita nota ben et
fielmente non tolendo nen eadendo nengua cousa, et por mandado et otoridade de
Affonso Manaa, alcallde de Portomaryn ena parte do Espital, que a vio et a lyy d'ante el, a qual dita carta foy sacada das ditas notas, commo dito he, a petyçon de
Lopo Rodrigues de Paradela.
Feyta XVII dias de mayo, era de mill et quatroçentos et V annos.
Testemoyas: Gil Gomes et Affonso de Vila Iuste, et Françisco Sayal, et
outros.
Et eu Affonso Peres, notario sobredito, a dita carta das ditas notas saquey
ben et fielmente et por mandado et otoridade do dito alcallde puge en ela meu
nome et meu synal en testemoyo de verdade. (+).
680
María José Portela Silva
604
1354, maio, 18. Lugo
O xuíz de Lugo, don Vasco Díaz, afóralle ao clérigo Xoán Arias e a dúas
voces un casal de herdade en Santa María de Riamonte, freguesía de San Xoán de
Vilaspasantes, polo que deben pagar anualmente como renda unha libra de cera.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 105v.
Eno nome de Deus amen. Sabeam quantos esta carta virem commo eu
Vaasco Diaz, juyz de Lugo, et prestameyro do prestamo de Cancelada, con outorgamento de don frey Pero Lopes da orden dos preegadores por la graçia de Deus et da
santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, et de don Lopo Domingues, thesoreyro
de Lugo, et vigario geeral de don Diego Ferrnandes, dayan, et do cabiidoo da iglesia de
Lugo, avervo a vos Iohan Aras, clerigo da Fava, et a duas perssoas a huna qual vos
nomeardes, et a outra qual nomear aquela que vos nomeardes a tempo do vosso finamento et do seu, hun casar de herdade que a dita iglesia de Lugo ha en Santa Marina
de Riamonte, que he en Çervantes, sub signo de Sayoane de Vilaspasande; o qual
casal anda con o dito prestamo de Cançelada, o qual vos avervo con todas suas dereyturas et pertenenças et con a dita hermida de Santa Marina en esta maneyra, conven
a saber que vos, o dito Iohan Aras, lavredes et paredes ben as herdades do dito casal
et tiredes de monte as que jazen en monte et façades y boas duas casas pallaças, et
vos et as ditas perssoas mantenades en boo estado as ditas casas et hermida et as
outras casas do dito lugar, et lavrar et parar ben as ditas herdades, et avedes a dar de
cada anno a min, o dito juyz prestameyro sobredito, et a aquel que for prestameyro
do dito prestamo, huna livra de boa çera por dia de Natal, vos et as ditas perssoas.
Et eu, o dito Iohan Aras, assi reçebo de vos os sobreditos o vervo do dito
lugar por min et po-las ditas persoas, et obligo min et meus bees por min et po-las
ditas perssoas para o comprir en todo commo dito he. Et nos, os sobreditos, assy
vo-lo outorgamos, et a pasamento de vos et das ditas persoas ha de ficar o dito
lugar livre et quito et desenbargado a a iglesia de Lugo con todo los boos paramentos que en el foren feytos. En testemoyo desto mandamos ende faser duas cartas
en hun tenor tal huna commo outra.
Que foy feyta en Lugo dez et oyto dias de mayo, era de mill et trezentos
et noveenta et dous annos.
Testemoyas: o dito sennor obispo; et don Fernan de Deus, chantre de
Lugo; don Roy Ferrnandes, arçidiago de Neyra; don Garçia Dias, arçidiago
de Sarria; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Lopo Domingues, thesoreyro et vigario sobredito; Iohan Ferrnandes, Iohan Diaz, Thomas Gomes,
Rodrigo Affonso, Alvar Rodrigues, coengos de Lugo; Diego Gomes, Iohan Affonso,
raçoeyros ts., et outros.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
681
Et eu Domingo Peres, notario publico de Lugo dado pola actoridade do
bispo dese miismo lugar, a esto fuy presente et a rogo dos sobreditos esta carta scrivi en este livro do cabiidoo et puge y meu signal en testemoyo de verdade. (+).
605
1354, xuño, 26. Lugo
Leonor Rodríguez véndelles ao bispo e á igrexa de Lugo todas as súas propiedades nas Camoiras, Mera e San Pedro de Narla, por 300 marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 51r.
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Lionor Rodrigues, muller que
fuy de Ruy Lopes d'Aguiar, et filla de Thereyia Gonçalves de Paradela que fuy, de
bon curaçon et de boa voontade vendo a vos dom frey Pedro Lopes da orden dos
preegadores, por la gracia de Deus et da Santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, et
a vossa iglesia, todas quantas herdades eu ey et me perteeçen d'aver por parte da
dita minna nana et de donna Thereyia que fuy de Paradela, minna visavoa, ennas
Camoyras et en Sant Pedro de Narla et en Comme et en Sant Miguel de [Vacorin]
et en Turinal et en todos los outros lugares ut quer que as eu aia d'aquel cabo o
Minno en Mera et ennas Camoyras, assy iglesiarios commo leygarios, et en outra
maneyra qualquer que os eu aia, assy de compras commo de gaanças, et de patrimonio et coutos et sennorios ou parte deles ut quer que os eu aia et me perteescan d'aver ennos ditos lugares con todas suas dereyturas et pertenenças, cassas,
arvores et formaes, a monte et a fonte, peru quer que vaan, et reçebo de vos en
preço por esta vençon tresentos moravedis desta moneda, d'oyto soldos o moravedi, dos quaes ditos tresentos moravedis conosco que soo entrega et ben pagada,
que a meu iur et meu poder son pasados do voso, et renunçio a exçepçon do aver
non contado nen reçebudo et do enganno de mais cada meatade do justo preço, et
que non me possa ajudar de foro, nen de lee, nen de outro foro nehun que contra
esta raçon seia, et obligo min et todos meus beens, movilles et rayses, gaanados et por
gaanar, para vos faser esta vençon senpre de pas de meu yrmao ou yrmaos et d'outros
quaesquer, de oie mays este dias avedea senpre en pas vos et a dita vosa iglesia pus
vos, et todo meu sennorio et poderio ende seia sacado et removudo de min et
posto en vos et enna dita vosa iglesia, et dou-vos todo meu livre et comprido poder
et que a posades entrar quando quiserdes et cada que quiserdes por vos ou por
outren qual quisserdes sen enbargo de min et de toda minna vos.
Feyta a carta da vençon en Lugo viinte et seis dias de junyo, era de mill et
treçentos et noveenta et dous annos.
682
María José Portela Silva
Testemoyas: Meendo Affonso de [...]talde; frey Iohan, companeyro do dito
sennor obispo; don Ruy Fernandes, arçidiago de Neyra; Aras Ferrnandes, Garçia
Lopes et Alvar Lopes, clerigos, camareyros do dito sennor obispo, ts., et outros.
Et eu Fernan Aras, notario publico de Lugo dado por auctoridade do
bispo desse miismo lugar, a esto en commo sobredito he presente foy et a rogo das
ditas partes esta carta en minna presença fis scrivir et puge en ela meu nome et
meu signal en testemoyo de verdade.
606
1354, setembro, 23. Lugo
Tareixa Pais e o seu marido véndenlle ao bispo de Lugo dous casais de herdade nas freguesías de San Miguel de Orbazai e Santa María de Adai por 2000
marabedís. Deseguido, o bispo outórgalles os devanditos casais a eles e a un fillo.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 51r.
Sabeam quantos esta carta viren commo eu Tereyia Pellaes de Lugo, muller de
Gonçalo Peres d'Aguiar, con outorgamento do dito meu marido, que esta presente et
outorgante, de bon curaçon et de boa voontade vendo a vos don frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores, por la gracia de Deus, obispo de Lugo, dous meus cassares de
herdade que eu aio en Orvaçae, sub signos de Sant Miguel de Orvaçae et de Santa Maria
de Adae, dos quaes casares hun deles he en Tavoelle et en Vilar, et o outro en Orvaçae
con todas suas dereyturas et pertenenças, casas, arvores et formaes, a monte et a fonte,
per ut quer que vaan, segundo que os eu trago et possuyo por min et por meus lavradores, et reçebo de vos en preço por esta vençon dous mill moravedis, d'oyto soldos o
moravedi, desta moneda del rey don Affonso que ora corre, de que me outorgo por
entraga et ben pagada, et renunçio a exçepçon do aver non contado nen reçebudo, que
non posa diser nen allegar por min nen por outren, en juyso nen fora del, que do voso
iur non foros pagados et contados en dineyros feytos a o meu iur et de meu poder en
presença de notario et das testemoyas subscriptas; et obligo min et todos meus bees,
movilles et rayses, de vos faser senpre esta vençon de pas, des oie mays este dia avedea
senpre en pas vos et toda vosa vos pus vos todo meu sennorio et poderio ende seia sacado et removudo de min et posto en vos.
Et nos, o dito sennor obispo, assy o reçebemos et vos, os ditos Gonçalvo
Peres et Tereyia Pellaes, avedes de aver et levar et posuyr as herdades et cassas dos
ditos casares et os novos deles por en toda vosa vida de anbos et de cada hun de
vos, et de hun vosso fillo ou filla se o por la ventura ouverdes de consuu, et a morte
de vos anbos et de cada hun de vos et do dito voso fillo, se o ouverdes, que nos
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
683
fiquen os ditos casares et herdades livres et quitos et desenbargados con todos los
boos paramentos que y foren feytos, et con todos los provos de gaados que y andaren, et se vos en esta [...] annos no quiserdes dar et pagar estos ditos dous mill
maravedis, que vos nos damos, que nos ou nossa vos que vos los reçebamos et vos
demos et desenbarguemos estes ditos casares et herdades segundo que nos los vos
vendedes. Et que esto seia çerto nos as ditas partes rogamos a Fernan Aras, notario publico de Lugo, que fesese ende esta carta.
Que fuy feyta en Lugo viinte et tres dias de setembre, era de mill et tresentos et noveenta et dous annos.
Testemoyas: Fernan Dias d'Aguiar; Ruy Gonçalves, notario de Lugo;
Iohan Garçia Escança, Iohan de Quyroga, Garcia Lopes, camareiros do dito
sennor obispo, ts.
Et eu Fernan Aras, notario publico de Lugo dado por auctoridade do
bispo desse mismo lugar, a esto en commo sobredito he con as ditas testemoyas
presente foy et por mandado das ditas partes esta carta en minna presença fis scrivir et puge en ela meu nome et meu signal en testemoyo de verdade.
607
1354, decembro, 20 lunes. Lugo
Xácome Pérez, procurador dos aniversarios da igrexa lucense, realiza pescudas relativas a unha herdade que en San Xoán de Pena posúen os devanditos aniversarios.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 106r.
Era de mill et tresentos et noveenta et dous annos, lues viinte dias andados do mes de dezembro.
Commo eu Jacome Peres, procurador dos aniversarios da iglesia de Lugo, foy
a Fontao, na terraria de Sayoane de Penna, saber d'una herdade que era dos aniversarios que tragia y juntada et ascondida con outra herdade, a que chaman do Loyo, et
tirey verdade et enquissa dos omes et mullere vedraos do dito lugar en que iaçia a dita
herdade, et achey viinte et çinquo leyras d'agro et de cortinnas, as quaes me logo peegaron et deron por iuramento de santos avangeos: Duran Peres, morador en Sayoane
da Penna, et Aras Ferrnandes, et Mayor Ferrnandes, moradores en Fontao. A qual herdade eles todos tres lavraran en outros tempos por los aniversarios da iglesia de Lugo,
a qual herdade he semente duas teegas et mea a huna mao, et a a outra huna teega et
mea; et de cortinnas huna teega et mea semente; et achey mays dez teegas semente d'erdade que iaz en geestal en huna agra que esta cabo Fontao.
684
María José Portela Silva
608
1355, xaneiro, 4. Lugo
O tesoureiro don Lope Domínguez afóralles a Afonso López, á súa muller e
a un fillo o casal da See, en Santa María de Duancos, por renda anual de catro terzas de pan mais a obriga de construír unha casa e plantar 20 árbores.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 106r.
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Lopo Domingues, thesoreyro
de Lugo, vigario geeral de don Diego Ferrnandes, dayan dese lugar, teente a amiistraçon do mes de setembro no couto de Lugo, con outorgamento do cabidoo dessa
iglesia, avervo a vos Affonso Lopes de Santa Coomba et a vosa muller, Marina
Ferrnandes, por en todos vosos dias de anbos et de hun voso fillo ou filla qual o pustrimeyro de vos nomear a tempo de seu finamento o casal de Duacos, chamado da
See, que he da dita amiistraçon, con todas suas pertenenças et dereyturas, casas,
arvores et formaes, a monte et a fonte, peru quer que vaa, sub signo de Santa Maria
de Duacos, a a tal pleito et vervo que vos et o dito voso fillo ou filla, que y for nomeado, lavredes et paredes ben as herdades do dito casal et façades huna casa no formal,
ut y suya estar, cuberta de palla et de geestas, ou de lousa se poderdes, et manteerla
en boo estado, et chantardes et fazerdes y viinte arvores que fiquen pressas, et a casa
faserdes-la ata hun anno primeyro et as arvores ata çinquo annos, se non que perçades o dito vervo; et avedes a dar, cada anno, de renda en salvo a o dito dayan, ou a
min en seu nome, ou a aquel que tever a dita amiistraçon, quatro terças de pan do
mellor que ouver na dita herdade posta a semente, as duas partes de temporao et a
terça de serodeo por la teega dereyta de Lugo, que façan oyto çelamins a teega,
et pagardes-lo cada anno des Santa Maria d'agosto ata kalendas outonas, et non no
pagando asy enviando eu, ou o dito dayan, por el, ou o amiistrador, ata o dito prazo
que este vervo fique nihun querendoo reçeber eu, ou o dito dayan, ou o amiistrador,
et se por el non enviaren ata o dito prazo et se perder des y endeante por alguna
enqueyion sen vosa culpa, que vos non seiades del tiudo, et se se non perder commo
dito he que seiades teudos de o dardes quando por el enviaren; et do dia do finamento do pustrimeyro de vos anbos ata hun mes, o voso ou filla (sic), que no dito vervo
for nomeado seia teudo de viir reçeber este vervo do cabidoo et do amiistrador et dar
fiadores que o cumpla assy, segundo se en el conten, se non que perça o dito vervo.
Et vos et o dito voso fillo ou filla devedes seer vasalos serventes et obedientes do dito
dayan et amiistradores da dita amiistraçon et da iglesia de Lugo; et a finamemto de
vos anbos non dardes loytossa a o amiistrador, mays o voso fillo o seu finamento seia
teudo de pagar a loytossa, por vos et por sy, por seus bees et por los fiadores que der.
Et a finamento do dito voso fillo ou filla que no dito vervo ficar o dito casal deve ficar
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
685
livre et quito a a iglesia de Lugo et a a dita amiistraçon con a dita cassa feyta et con
todos los outros boos paramentos que y foren feytos.
Et eu, o dito Affonso Lopes, que estou presente por min et por la dita
minna muller, Marina Ferrnandes, et por lo nosso fillo ou filla que no dito vervo
for nomeado, asy reçebo o dito casal et vervo del de vos et do dito cabidoo et por
las condiçoes sobreditas, et obligo todos meus beens et seus para comprirmos
todas las cousas sobreditas et cada huna delas, segundo sobreditas son.
Et nos, o dito thesoreyro, vigario do dayan, amiistrador sobredito, et o
dito cabidoo asi vos-lo outorgamos et por que esto seia çerto nos las ditas partes
rogamos a Fernando Garçia, notario publico de Lugo, que fezese desto duas cartas
en hun tenor, huna no livro do cabidoo et outra a vos, Affonso Lopes, signadas con
seu sinal.
Feytas eno coro da iglesia cathedral de Lugo, quatro dias de janeyro, era
de mill et treçentos et noveenta et tres annos.
Testemoyas que foron pressentes et testemoyas (sic): o moyto onrrado senor
don frey Pedro Lopes, obispo de Lugo; don Fernan de Deus, chantres; don Affonso
Gomes, arçidiago de Deça; don Garçia Diaz, arçidiago de Sarria; don Vaasco
Rodrigues, arçidiago de Deçon; Iohan Dias, Thomas Gomes, Alvar Rodrigues,
Diego Martines, coengos de Lugo; Diego Gomes, Diego Yanes, raçoeyros de Lugo;
Fernan Dias d'Aguiar, Lopo Peres, porteyro do cabidoo.
Et eu Fernan Garçia, notario publico de Lugo dado por autoridade do
bispo dese lugar, a esto presente fuy et a rogo das partes sobreditas esta carta scripvi en este livro do cabidoo et puge y meu sinal en testemoyo de verdade. (+).
609
1355, marzo, 9. Lugo
Fernando Arias e a súa muller entréganlle ao bispo de Lugo os casais de
Abuín, na freguesía de Santa María de Casa de Naia, e outras propiedades en Santa
Cristina, San Pedro de Requeixo e Santa María de Arcos, que lles pertencen por
Henrique Sánchez. Deseguido, o bispo concédelles en precario, durante a súa vida,
estas e outras propiedades.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 47v.
Era de mill et tresentos et noveenta et tres annos, nove dias de março.
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Fernan Aras de Tavoada que
estou presente por min et por minna muller, Eldonça Peres, porque obrigo a façer,
desenbargome et quitome para senpre iamays a vos dom frey Pedro Lopes da
686
María José Portela Silva
ordem dos preegadores, por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo
de Lugo, et confessor do moy nobre sennor rey dom Pedro, et a a vosa iglesia, dos
casares d'Aboyn con sua poussa, os quaes son sub signo de Santa Maria de Cas da
Naya, et das outras herdades que eu trago sub signo de Santa Christipna et de Sant
Ppedro de Requeyxo et de santa Maria d'Arcos; os quaes casares et poussa et herdades son vosos, o dito sennor obispo et da dita vossa iglesia, a que perteesçe de
os aver por rason que foron de Anrreque Sanches que as deu a a dita vosa iglesia
a pus morte de dona Luca; et des oie este dia avede vos, o dito sennor obispo, et a
dita vosa iglesia os ditos casares et poussa et herdades livres et quitas et desenbarguadas de nos et de toda nosa vos, et se as des aqui endeante tevermos, todas ou
parte dellas, connosçemos que as teemos et possuymos por vos et polla dita vosa
iglesia precario.
Et nos, o dito sennor obispo, assy os reçebemos por esta presenta carta et
iur et possison delles para nos et para a dita nossa iglesia cuios som, et por quantos vos, o dito Fernan Aras, et a dita vosa muller, Eldonça Peres, nos desenbarguades os ditos casares et poussa et herdades, que sabedes que son nosas et da dita
nosa iglesia, et nos non queredes sobrelo meter a juyso, por vos façer mersee et por
serviço que atendemos de vos, damos-vos que tenades de nos et da dita nosa iglesia en toda vosa vida d'anbos, et de cada hun de vos, as ditas herdades que foron
do dito Anrrique Sanches, que tevo dona Luca en sua vida, que son sub os ditos
signos de Santa Christipna et de Sant Pedro de Requeyxo et de Santa Maria
d'Arcos, et damos-vos mays que tennades de nos et da dita nosa iglesia en prestamo en vida d'anbos, et de cada hun de vos, o nosso cassal de Adulffe en que ora
mora Iohan Domingues, et o casal de Sant Iullao d'Eyree et o casal de Requeyxo,
segundo que os teen de nos arrendados Pedro Martines da Pugeda et Monin
Ferrnandes, os quaes casares et herdades vos damos con seus foros et dereyturas.
Et eu, o dito Fernan Aras, que presente estou por min et por la dita minna
muller, Eldonça Peres, assy reçebo de vos, o dito sennor obispo, a merçee et bem
que me fasedes dos ditos casares et herdades et connosco que as tenno de vos et
da dita vossa iglesia que mas dades, que som de vosa messa, et que as husso et possuyo por vos, et obligo min et todos meus beens, movilles et rayses, de lavrar et
parar ben as ditas herdades et casares et de os manteer en boo estado, et as cassas
dos ditos casares et das ditas herdades et coydo-vos los a servir; et a a morte de
min, o dito Fernan Aras, et da dita minna muller as herdades sobreditas, que son
sub os ditos signos de Santa Christipna et de Sant Pedro et de Santa Maria d'Arcos,
et casal de Adulffe et de San Iullao de Requeyxo, han de ficar livres et quitas et
desenbarguadas a vos, o dito sennor obispo, et a a dita vossa iglesia con as cassas
feytas et en bon paramento, et con todos los outros boos paramentos que y foren
feytos. Et vos, o dito Fernan Aras, et a dita vossa muller, Eldonça Peres, non avedes a vender nen a subpinnorar nen eallear estas ditas herdades et casares, nen
parte delles, a cavaleyro nen a escudeyro nen a dona nen a outro home nihun, et
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
687
se por ventura vos, ou a dita vosa muller, quisserdes vender ou eallar ou subpinnorar ou dar, ou parte das ditas herdades et cassares, que por esso miismo pergades a merçee que vos fasemos, et outrossy se fillos de Lopo Sanches de Hulloa,
ou de Vaasco Ferrnandes Luca, veeren a demandar estes ditos casares et poussa
d'Aboyn et herdades que foron do dito Anrrique Sanches, ou outros quaesquer que
por parte de dona Luca, et os de nos et da dita nosa iglesia vençeren por dereyto,
que vos o dito Fernan Aras et a dita vosa muller que nos desenbarguedes os ditos
casares et herdades, de que vos façemos merçee por vosa vida segundo dito he. Et
non nos llos querendo demandar por dereyto elles ou cada hun delles et quarendo no llos tomar por força, ou parte delles, que vos, o dito Fernan Aras, que nos
aiudedes a defendellos por vos et con aquelles que vos ouveron de aiudar, et non
no façendo assy que por essa miisma rason pergades a dita merçee que vos façemos do dito cassal et herdades.
Et eu, o dito Fernan Aras, que pressente estou assy o outorgo. Et nos,
o dito sennor obispo, assy vos outorgamos a dita merçee et por esta condiçoes
sobreditas. Et que esto seia çerto nos, o dito sennor obispo, et Fernan Aras rogamos et mandamos a Roy Gonçalves, raçoeyro, notario publico de Lugo, que feçese desto duas cartas en hun tenor, huna para nos, o dito sennor obispo, et outra
para vos, o dito Fernan Aras.
Que foron feytas en Lugo era et dias sobreditos.
Testemoyas que a esto presentes foron: Fernan Dias d'Aguiar; frey Iohan,
companeyro do dito sennor obispo; Iohan Affonso, raçoeyro; Vaasco Ferrnandes
de Mera; Lourenço Peres de Insoa, clerigo; Fernan Ferrnandes de Deral; Aras
Ferrnandes, camareyro do dito sennor obispo, et outros.
Et eu Roy Gonçalves, raçoeyro et notario publico de Lugo dado por auctoridade do dito sennor obispo, con as ditas testemoyas a esto presente foy et a
pedimento das ditas partes esta carta en minna presença fis escripvir, et puge y
meu signal en testemoyo de verdade.
610
1355, abril, 20. Coriel
Pedro I comunícalle ao bispo de Lugo que enviou a Afonso Pérez, Xoán
Fernández de Bolaños, André Sánchez de Quiroga e outros para someter a rebelión
do conde don Henrique e de don Fernando de Castro en Galicia, e ordénalles que os
acolla e socorra na cidade de Lugo e promételle gardar os seus privilexios.
LUGO, AC, copia notarial lib. 10, n.º 39; Tumbillo Nuevo, fol. 111r-112v, traslado polo
notario Gonzalo Pérez: 1369-VII-9; extr. Tumbo Nuevo, fol. 226v.
SÁNCHEZ BELDA: Documentos..., n.º 1148, p. 482.
688
María José Portela Silva
BRAG, t. I, 1915, p. 79.
Cit.: LÓPEZ PELÁEZ: El señorío..., t. I, pp. 201-202.
RISCO: ES, t. XLI, p. 118.
Don Pedro por la gracia de Dios rey de Castiella, de Leon, de Tolledo, de
Gallisia, de Sevilla, de Cordova, de Murcia, de Jahen, del Algarbe, de Algesira, e
señor de Molina, a vos don Pedro por esa misma gracia obispo de Lugo, salut como
aquel de quien fio e para quien queria mucha onrra e buena ventura.
Bien sabedes en como el conde don Enrrique, e don Fernando de Castro,
e otros caballeros e escuderos del reyno de Gallisia andan en mio desservicio quemando e robando e destruyendo la mi tierra, e yo sobre esta rason envio mandar
a Alvar Peres de Castro, e a Johan Fernandes de Bollaño, e a Andreu Sanches de
Gres, e a Lopo Peres de Montanos, e a todos los otros cavalleros e escuderos mios
vasallos del dicho regno, que se ayunten en aquellos lugares do entendieren que
cumple mas a mio servicio, e a pro e guarda de la mi tierra, para que los estranen e gelo
non consientan faser. Porque vos mando que cada que los dichos Alvar Peres e
Johan Fernandes et Andreu Sanches et Lopo Peres e los otros cavalleros e escuderos mios vasallos de y del dicho regno o a qualquier o qualesquier dellos acaescieren en la dicha cibdat que los acojades en ella, e los fagades dar posadas sen dineros e viandas e todo lo al que mester ovieren por sus dineros, e los ayudedes en
todas aquellas cosas que fueren mio servicio e guarda e defendemento de la mi tierra, e que non acojades y a ningun cavallero e scudero que non sea mio vasallo,
nin a otro ome poderoso de que a mi podiese venir desservicio e dampno a la dicha
cibdat; e otrosi que non acojades y a ninguno dellos vasallos de los dichos conde
e don Fernando, nin les consintades y vender viandas, nin bestias, nin armas, nin
pannos, nin otra cosa alguna, nin les dedes ayuda nin favor en ninguna cosa que
sea; e acojede a los sobredichos mios vasallos e a qualquier dellos e a todas sus conpañas segun dicho es, fasiendovos pleito e omenage que vos non desapodieren de
la dicha cibdat por fuerça nin por engaño, e que bien e verdaderamente la guarden
e sean para la guardar para mio servicio. E non fagades ende al so pena de la mi
merçed. Et por quanto al dicho Andreu Sanches es mio merino mayor en Gallisa
yo vos aseguro el que vos guarde vuestros privilegios, que vos e la dicha cibdat avedes en rason de la entrada del adelantado o merino, e mando al dicho Andreu
Sanches so la dicha pena que vos los guarde en todo segunt se en ellos contien,
e vos non pase contra ellos en ninguna manera. E de como vos esta mi carta fuere
mostrada e la conpreredes, mando a qualquier scrivano publico que para esto
fuere llamado que de ende al ome que vos la mostrar testimonio signado con su
signo por que yo sepa en como comprides mio mandado, e non faga ende al so
pena de seiscentos morabetinos. La carta leida dadgela.
Dada en Coriel seellada con el mio seello de la puridad en que scripvi mi
nombre, veinte dias de abril, era de mill e tresentos et noventa e tres años.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
689
Yo el rey.
Este he o traslado da dita carta do dito señor el rey don Pedro scripta en
papel e firmada do nome do dito señor el rey e seellada con seu seello da poridade enas spaldas, feita eno thenor sobredito, a qual eu Gonzalvo Peres, notario
publico de Lugo por lo bispo dese lugar, vi et lei de verbo a verbo e a pedimiento
do onrrado señor don frey Pedro Lopes da orden dos pregadores, por la gracia de
Deus et da santa yglesia de Roma obispo de Lugo, aqui por mina mao trasladei a
dita carta vervo por vervo segudo en ella achey, e en este traslado puge meu signal.
Feito o dito traslado en Lugo, nove dias de jullio era de mil e quatrocentos e siete años.
Testigos que viron a dita carta: frey Afonso Eanes copero do dito senor
obispo e Arias Ferrandes, e Arias Peres racioneiros de Lugo ts. (+).
611
1355, agosto, 6. Ulloa
Carta de poder outorgada por Eldonza Pérez a favor do seu marido,
Fernando Arias de Taboada.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 50r, incluída en: 1356-VIII-10, (CD n.º 613).
Sabeam quantos esta carta de procuraçon viren et oyren commo eu
Eldonça Peres, filla de Pedro Fernandes et de Maria Fernandes, faço et outorgo por
meu procurador çerto, liidemo, verdadeyro, sufiçiente, geeral et espeçial et avondante en todo a Fernan Aras de Tavoada, meu marido, que el por min et en meu
nome posa procurar et recadar et faser et diser et reçeber et demandar et enparar
et defender todo noso dereyto et parte del en iuyso et fora de iuyso, et dou et
outorgo a este dito Fernan Aras, meu procurador, livre, geeral et speçial mandado
et comprido poder que el et seu mandado, ou seu procurador, posa reçeber et
demandar et recadar todos los meus herdamentos et casas et chantados con todas
suas pertenenças et dereyturas que eu aio et que a min perteesçen de parte de
minna nana, Maria Fernandes, et en qual guisa quer que seia enna fiigregia do
couto de Santa Maria de Moreda, con o sennorio et o meu quinon do couto, et que
o dito Fernan Aras que os possa dar a lavor se quisser, ou aforar, ou cambear, ou
subpinnorar, ou arrendar a quen el quiser ou a quaes pesoas el quiser, et que faça
de todo sua voontade enna maneyra que el quiser et por ben tever, et todas las cousas et cada hunna dellas que este dito Fernan Aras, meu procurador, feser et obrar
et procurar por sy, ou por seu mandado, sobresto que dito he, enna maneyra que el vir
que lle mays compre, eu o outorgo et confirmo et aio et averey por firme, valedey-
690
María José Portela Silva
ro et por estavell a todo tempo por obligaçon de min et de meus bees que para esto
espeçialmente obligo. Et que esto seia çerto et firme et non venna en dulta eu, a
dita Eldonça Peres, mandey a Gonçalvo Gomes, notario de terra de Hulloa, que
possese en esta carta de procuraçon seu signal en testemoyo de verdade con estas
testemoyas que son presentes: Johan d'Amor clerigo, morador en Sant Salvador
de Meu[...]neto, et Garçia Yanes, moradores en Sant Giao do Caminno; et Affonso
Garçia, et Aras Fernandes, et Gomes Fernandes d'Argiis, et outros que o viron
et oyron.
Feyta a procuraçon en Hulloa, seys dias do mes d'agosto, era de mill et tresentos et noveenta et tres annos.
Et eu Gonçalvo Gomes, notario publico en terra de Hulloa por lo conde
don Anrrique, a esto fuy pressente et escrivi esta presente carta de procuraçon por
mandado da dita Eldonça Peres, et puge y meu signal que he tal en testemoyo de
verdade.
612
1356, marzo, 12. Lugo
Fernando Corán, veciño de Poutomillos, recoñece a propiedade da igrexa de
Lugo sobre a herdade e casas que habita.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 51v.
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Fernan Coran, morador en
Puytemillos, conosco et outorgo que a herdade que fuy de Ruy Peres, dito Vello,
en que eu agora moro en ela et ennas casas dela, que he de vos don frey Pedro
Lopes por la gracia de Deus, obispo de Lugo, et vos perteeçe por manino, et d'aqui adeante partome et quitome-vos delas commo aquela que he vosa con suas
casas et formaes et arvores, a monte et a fonte, peru quer que vaa, et se eu en ella
d'aqui adeante morar, ou posuyr, conosco et outorgo que a pesuyo por vos et en
voso nome et de vosa iglesia precario.
Et nos, o dito sennor obispo, assy a reçebemos. Et que esto seia çerto nos
as partes rogamos et mandamos a Fernan Aras, notario publico de Lugo, que faça
ende a vos, o dito sennor obispo, carta ou cartas en esta rason quantas et quaes vos
compriren.
Feyto en Lugo dose dias de março, era de mill et treçentos et noveenta et
quatro annos.
Testemoyas: Ruy Gonçalves, coengo de Lugo; Lourenço Yanes de Lamas;
Iohan Calbo, alffayate da rua Minaa, et Gonçalvo Peres, scripvan, ts.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
691
Et eu Fernan Aras, notario publico de Lugo dado por autoridade do bispo
desse mismo lugar, a esto commo sobredito
he presente fuy et por mandado das ditas partes esta carta en minna presença fis scrivir et puge en ella meu nome et meu signal en testemoyo de verdade.
613
1356, agosto, 10. Lugo
Fernando Arias e a súa muller entréganlles ao bispo e á igrexa de Lugo uns
casais en Santa María de Casa de Naia e outras herdades en Santa Cristina, San
Pedro de Quirino e Santa María de Arcos, que lles deixou Henrique Sánchez. O bispo
exímeos dos novos que debían.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 50r, inclúe carta de poder: 1355-VIII-6, (CD n.º 611).
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Fernan Aras de Tavoada, que
presente estou, por min et por minna muller, Eldonça Peres, porque obligo a faser
et por poder que aio della por huna procuraçon feyta en esta maneyra:
A continuación segue a carta de poder (CD n.º 611).
desenbargome et quitome para senpre iamays a vos, dom frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores, por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de
Lugo, et a vosa iglesia, dos casares d'Avoy con sua pousa, os quaes son sub signo
de Santa Maria de Cas de Naya, et das outras herdades que eu trago, que son desta
vos, que iasen sub signo de Santa Christipna et de Sant Pedro de Quyrino et de
Santa Maria d'Arcos, os quaes casares et pousa et herdades son vosos, do dito sennor
obispo, et da dita vosa iglesia, et vos perteesçen de os aver por rason que foron de
Anrrique Sanches, que as deu a a dita vosa iglesia a pus morte de dona Lucha, et
de todas las outras herdades que eu trago en qualquer maneyra que foron da dita
dona Lucha por rason de compra ou d'outra maneyra qualquer. Et des oie este dia
endeante avede vos, o dito sennor obispo, et a dita vosa iglesia os ditos casares et
poussa et herdades livres et quitos et desenbarguados de nos et de toda nosa vos,
et se d'aqui endeante tevermos ou pessuyrmos os ditos casares et pousa et herdades, ou parte dellas, connosçemos et outorgamos que as teemos et pessuymos por
vos et polla dita vosa iglesia precario. Et nos, o dito sennor obispo, asy reçebemos
por esta presente carta os ditos casares et pousa et herdades et iur et posison dellas
para nos et para a dita nosa iglesia cuios son. Et por quanto vos, o dito Fernan
Aras, et a dita vosa muller, Eldonça Peres, nos desenbarguades os ditos casares et
pousa et herdades, que sabedes que son nossa et da dita nosa iglesia, et nos non
692
María José Portela Silva
queredes sobrelo meter a custa nen a juyso, por vos fasermos merçee et por serviço, que nos fasedes et atendemos que nos façades, quitamos-vos todos los novos
que nos devedes de tempo pasado dos ditos casares et pousa et herdades, que nos
non paguastes des aquel tempo que as tevestes ata aqui. Et eu, o dito Fernan Aras,
por min et en nome da dita minna muler asy reçebo a dita merçee que vos, o dito
sennor obispo, façedes dos ditos novos dos ditos casares et herdades, et desenbargome por min et por la dita minna muller dos ditos casares et pousa et herdades,
et leyxoos a vos, o dito sennor obispo, et a a dita vosa iglesia, et o iur et a possison et propriedade delles, por quanto soo çerto que eu et a dita minna muller,
Eldonça Peres, que os husavamos et possuyamos en grant perigoo de nosas almas.
Et nos, o dito sennor obispo, asy o reçebemos para nos et para a dita nosa iglesia,
segundo dito he. Et que esto seia çerto et non venna en dulta nos as ditas partes
rogamos et mandamos a Ruy Gonçalves, coengo, notario publico de Lugo, que
fesesse ende esta carta.
Que fuy feyta en Ludo des dias d'agosto, era de mill et tresentos et noveenta et quatro annos.
Testemoyas: Nuno Pellaes, avogado; Fernan Aras, raçoeyro; Jacome
Guillelmes, notario; Fernan Gonçalves de Moreda; Fernan Peres, porteyro;
Gonçalvo Peres, scrivam, et outros.
Et eu Ruy Gonçalves, coengo, notario publico de Lugo dado por auctoridade do bispo desse missmo lugar, a esto que sobredito he con as ditas testemoyas
presente fuy, et a rogo et a mandado das ditas partes esta carta en minna presença
fis escrivir et puge y meu signal en testemoyo de verdade.
614
1356, agosto, 13. Lugo
O Cabido de Lugo dóalle ao cóengo Rui Gómez unha casa en Barrio Falcón
e recibe a cambio diversas propiedades.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 106v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o cabidoo da iglesia de
Lugo, con outorgamento de don Lopo Domingues, thesoreyro, et de Iohan
Ferrnandes, coengo, vigarios geeraas de don Diego Ferrnandes, dayam da dita iglesia de Lugo, estando iuntados en cabidoo enno coro da dita iglesia con outorgamento dos coengos de aniversario, fazemos tal escambea convosco Ruy Gomes,
coengo, que seia valedeyra para senpre, conven a saber que vos damos para senpre por iur de vosa herdades a casa dos aniversarios que esta en Barro Falcon, en
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
693
que soya morar Johan Peres, criado do juys, don Pedro Jacome; a qual casa de nos
tinna aforada Fernan Peres, notario, yrmao do dito Johan Peres; a qual esta sub
signo da cappella de San Pedro, et esta juntada cabo d'outra vosa casa que foy do dito
Fernando Peres; et esta casa sobredita vos damos por iur de herdade segundo dito he
con todas suas dereyturas et pertenenças entrada et seydas et iures et agoas vertes,
que façades dela et en ella toda vosa voontade asy commo de voso propio.
Et eu, o dito Ruy Gomes, asy a reçebo et dou logo en escambea por esta
dita casa a vos o dito cabidoo para os ditos aniversarios para senpre por iur de herdade, dous leyros de herdade que comprey a Vaasco Touron, et toda a herdade que
conprey de Pedro Freyre et de Tareyia Rodrigues, sua muller, con os quinoes das
casas de San Jullao, que perteesçen a a dita herdade, para os ditos aniversarios.
Et nos, o dito cabidoo, et Ruy Gomes asy outorgamos as ditas escambeas
huuns a outros para senpre jamays por jur de herdade, et obligamos nosos beens
para as fasermos sempre de pas huuns a outros. Et demays nos, o dito cabidoo,
juntamos logo estas ditas herdades que nos vos, o dito Ruy Gomes, destes a o noso
casal de San Jullao, que he dos ditos aniversarios, que vos, o dito Ruy Gomes, teedes aforado, que os tenades con o dito casal en vervo por aquel tempo que avedes
a teer o dito casal. Et que dedes, cada anno, por estas ditas herdades a os ditos aniversarios quatro maravedis, d'oyto soldos o moravedi, demays que os viinte moravedis que avedes a dar por lo dito casal.
Et eu, o dito Ruy Gomes, asy a reçebo et obligo meus beens para pagar
cada anno os ditos quatro moravedis por la dita herdade. Et nos, o dito cabidoo,
et Ruy Gomes logo por esta presente carta metemos huuns a outros enno iur et
posison et propiedade das ditas escambeas segundo dito he. Et porque esto seia
çerto rogamos a Jacome Guillelmes, notario publico de Lugo, que fezese desto
dous publicos estromentos en hun tenor, hun para vos, o dito Ruy Gomes, et outro
que o deytase enno voso livro do cabidoo, ambos con seu signal.
Feytos en Lugo XIIIe dias d'agosto, era de mill et trezentos et noveenta et
quatro annos.
Testemoyas: don Fernan de Deus, chantre de Lugo; don Afonso Gomes,
arçidiago de Deça; don Garçia Diaz, arçidiago de Sarrea; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Vaasco Diaz, juyz; don Lopo Domingues, thesoreyro; Iohan
Fernandes, Iohan Diaz, Thomas Gomes, Alvar Rodrigues, Diego Martines, Fernan
Peres, coengos; Diego Gonçalves, Gonçalvo Eanes, Alvar Dias, raçoeyros; Afonso
Eanes et Afonso Eanes, Fernan Eanes, Jacome Eanes, Afonso Fernandes, clerigos
do coro de Lugo; et Lopo Peres, porteiro do cabidoo, et outros ts.
Et eu Jacome Guillelmes, notario publico de Lugo dado per la autoridade
do bispo dese lugar, a esto presente fuy et a rogo das partes sobreditas esta carta
en minna presença fige escrivir en este livro do cabidoo et puge y meu signal en
testemoyo de verdade.
694
María José Portela Silva
615
1356, setembro, 2. Lugo
O Cabido de Lugo afóralle a Arias Pérez, clérigo do coro, e a unha voz unha
casa situada na rúa da Ferraria por renda anual de 20 soldos.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 106v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, os homes boos do cabidoo da
iglesia de Lugo, con outorgamento de dom Lopo Domingues, thesoreyro, vigario geeral de dom Diego Ferrnandes, dayan da dita iglesia, damos aforo et avervo a vos Aras
Peres, clerigo do coro da dita iglesia, fillo de Pedro Merchan, mercador, para en todos
vosos dias et de huna pesoa qual vos nomeardes en vida ou a morte, huna casa que
esta enna rua da Ferraria a par da casa dos andadores da huna parte, et da outra
parte esta o carril que vay para a Tanaria, a qual casa he dos aniversarios da dita
iglesia, a a tal condiçon que vos, o dito Aras Peres, et a dita pesoa que para esto for
nomeada lavredes et reparedes a dita casa de aquello que lle feçer mester et mantennades en boo estado, et dedes en renda de cada anno a nos, ou a aquel que recadar
os aniversarios da dita iglesia, viinte soldos en salvo desta moneda que ora corre, et
a finameto de vos, o dito Aras Peres, et da pessoa que para esto nomeardes a dita casa
ha de ficar feyta et livre et quita et dessenbarguada con todos los boos paramentos
que en ella foren feytos a nos et a os ditos aniversarios da dita iglesia.
Et eu o dito Aras Peres, clerigo, que pressente estou por min et por la dita
pesoa assy reçebo de vos, os ditos homes boos, a dita casa et obrigo min et todos
meus bees de pagar cada anno os ditos viinte soldos, segundo dito he, et de leyxar
a dita casa feyta et en bon paramento a a morte de min et da dita pesoa.
Et nos, os ditos homes boos et vigario sobredito, assy vos outorgamos o
vervo da dita casa enna maneyra sobredita. Et que esto seia çerto rogamos a Roy
Gonçalves, coengo, notario publico de Lugo, que fezese desto duas cartas en hun
tenor, huna para nos, o dito cabidoo, et outra para vos, o dito Aras Peres.
Que foron feytas en Lugo dous dias de setembre, era de mill et tresentos
et noveenta et quatro annos.
Testemoyas: don Fernan de Deus, chantres; dom Afonso Gomes, arçidiago
de Desa; dom Garçia Diaz, arçidiago de Sarria; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de
Deçon; dom Vaasco Diaz, juys; dom Lopo Domingues, thesoreyro, vigario sobredito; Johan Diaz, Thomas Gomes, Alvar Rodrigues, Diego Martines, Fernan Peres,
coengos; Diego Gomes, Gonçalvo Eanes, Alvar Dias, raçoeyros da dita iglesia,
et outros.
Et eu Roy Gonçalves, notario publico de Lugo dado por auctoridade do
bispo desse miismo lugar, a esto presente foy et a rogo das partes sobreditas esta
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
695
carta en minna presenza fis escrivir et puge y meu signal en testemoyo de verdade. (+).
616
1357, xaneiro, 4. Lugo
Gómez Arias dóalle á igrexa de Lugo unhas casas no Burgo Novo e na porta
de San Pedro, o casal de Marcelle e moitas outras propiedades, e recibe a cambio un
casal nas freguesías de San Martiño de Castro e Santalla de Quinte mais a terraría
da Cámara, en Pallares.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 55r e v.
In Dei nomine amen. Era de mill et tresentos et noveenta et çinquo annos,
quatro dias de janeyro.
Seendo o onrrado padre et sennor dom frey Pedro Lopes da orden dos preegadores, por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, et o cabidoo da sua iglesia juntados en cabidoo por campaa taniuda commo han de huso
et de custume, en pressença de min Ruy Gonçalves, coengo, notario publico da çibdade de Lugo, et das testemoyas subscritas, o dito sennor obispo et cabidoo et Gomes
Aras de Pallares feseron entre sy enprazamento et doaçon que tal he: sabeam quantos esta carta virem commo eu Gomes Aras de Pallares, fillo que fuy de Andreu Aras,
outorgo et connosco que dou en pura doaçon por remedio de minna alma et
de Maria Affonso, minna muller que fuy, et de aquelles a que soo tiudo, a a iglesia de
Lugo para huna cappella, conven a saber enna villa de Lugo as cassas que foron
de Affonso Rodrigues, clerigo, en que morou Affonso Coquin, que son en Burgo
Novo sub signo da cappella de Santiago, que estan do outro cabo a rua das casas en
que mora Domingo Peres, notario, et Johan [Trillado], carniçeyro, et outrossy dou a
cassa do forno da Porta de Sant Pedro de fora da villa, que he sub o dito signo de
Santiago, et os casares de Marçelle assy commo os tragiamos a dita Moor Afonso et
eu, con todas suas cassas et arvores et formaes et pertenenças et dereyturas, que son
sub signo de Santiago de Meyllae. Item o cassal de Sant Martino de Carvallido con
suas casas arvores et pertenenças, que he sub signo de Sant Martino. Item dou a vos,
o dito sennor obispo, et a vosa iglesia por maneyra de enprasamento os cassares de
Corvelle que son enno Sisto, sub signo de Sant Viçenço de Coe, et a herdade de Malle
con seu paaço. Item en Teyguesselle o casal que eu y aio con a herdade de Trasfontao,
o qual cassal a dita Moor Afonso et Aras Fernandes compraron et gaanaron de Monin
Fernandes de Bolanno que fuy, que he sub signo de Sant Pedro de Santa Coonba.
Item o cassal de Osoris que he en Mera, sub signo de Santa Crus de Retorta. Item en
696
María José Portela Silva
Farnadeyros a herdade que comprey en Pousada de Pedro Putin, sub signo de Sant
Pedro de Farnandeyros. Item a herdade de Mançoe que he sub signo de Sant Martino
de Carvallido. Item en Pallares a herdade que eu aio a o Porto Outeyro, sub signo de
Santiago de Ferroe, et as leyras que eu aio a as Nugeyras, et a herdade que eu aio sub
signo de Santa Alla de Framir. Et outrosy desenbargome das herdades que Tereyia
Rodrigues, minna madre, deu a a iglesia de Lugo, assy iglesiario commo leygario, que
he en Savaree sub signo de Santa Maria de Savaree, a qual herdade da dita Tereyia
Rodrigues avia enno dito lugar que he a terça parte de todos los herdamentos que y
avia dom Aras Rodrigues et sua muller, dona Moor Aras. Et este ditos herdamentos
aio eu de teer, o dito Gomes Aras, en minna vida, segundo as outras herdades que
suso son scriptas, et desenbargo a vos, o dito sennor obispo, et a vos iglesia o dito
casal de Ossoris et a herdade de Mançoe que vos logo dou livres et quitas et desenbarguadas que façades dellas et en ellas vosa voontade. Et todos os sobreditos herdamentos et casares et casas et paaço et arvores et formaes vos dou con todas suas
dereyturas et pertenenças, entradas et seydas et iures et agoas vertes et pascos et
montes, per ut quer que vaan, et tollo a min logo da posison delles et ponno a vos
et a vosa iglesia en ella, et outorgo por esta presente carta que d'aqui adeante que persuyo por vos et por vosa iglesia os ditos herdamentos, segundo son declarados en
çima, precario; et obligo min et meus bees para vos los faser de pas.
Et nos, o dito sennor obispo, con outorgamento de don Lopo Domingues,
juys, vigario de dom Diego Fernandes, dayan da dita iglesia, et do noso cabidoo
que presente esta por vos faser merçee damos a vos, o dito Gomes Aras, o cassal
de Minao, que he sub signo de Sant Martino do Castro, et de Santa Alla de Quinte,
que o tennades en vosa vida en prestamo de nos et da dita nosa iglesia et non dedes
del renda alguna. Outrossy vos damos a nossa terraria da Camara, que he en
Pallares, conven a saber que avedes a levar o jantar et caritel et fonsadeyra et galinnas et çevadas et coutos et [inliças] et loytosas mortas et vivas, et os maninos que
y acaesçeren et as herdades et casas et bees rayses que y acaesçeren dos ditos
maninnos et omesios, que os entre et reçeba noso home quando acaesçeren de y
requesçer en guissa que se non eallen et a iglesia et nos aiamos connosçemento
delles; et vos que levedes os froytos das ditas herdades et bees rayses en vosa vida
commo dito he, et o moordomo que y andar por vos que non ande sobrelos nosos
casseyros. Et outrossy que o noso comendeyro que non entre enna dita terraria
enno dito tempo, nen tire consello nen huse d'outra jurisdiçon ninhua sobre los
homes que y moraren. Et a comenda da dita terraria damosvos-la que a tennades
de nos et husedes dela segundo que husaron et husan ata aqui os nosos comendeyros que ouver et ha enno noso couto de Lugo. Et esto avemos a guardar et todos
los sobreditos casares et cassas et herdades de suso scriptas, que deste a nos et a
nosa iglesia, avedes a teer en vosos dias et de huna muller legitima et de hun fillo
ou filla legitima se o ouverdes, et se non ouverdes muller legitima nen fillo que o
tenna huna perssoa a pus vos qual vos nomeardes en vida ou a morte. Et a o pas-
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
697
samento da pustrimeyra perssoa que fique todo segundo he declarado de suso livre
et quito et desenbarguado a nos et a nosa iglesia con todos los boos paramentos
que y foren feytos et con todos los provos que esteveren ennos ditos lugares et en
cada hun delles. Et a dita terraria da Camara et casal de Minnao vos damos como
dito he. Et avedes a seer vasallo noso et de nosos susçessores et de nosa iglesia servente et obediente, et avedes nos de aiudar a nos et a nosa iglesia quando nos comprir, et ut virdes nosa prol que nos la acheguedes, et ut virdes noso dampno que o
arrededes en quanto poderdes, et se o non poderdes estrayar que nos lo digades.
Et eu, o dito Gomes Ares, juro a os santos avangeos, que tango corporalmente con minnas maos, de teer et gardar ben et lealmente todo o que sobredito
he. Et nos, o dito sennor obispo, et cabidoo en nome da dita nosa iglesia, assy reçebemos o dito enprazamento et doaçon que nos vos, o dito Gomes Aras, fasedes
et outorgamos-vos que tennades de nos et de nosa iglesia os ditos herdamentos et
cassas et todas las outras cousas de suso scriptas pello tempo et maneyra et condiçoes que de suso son scriptas.
Et eu, o dito Gomes Aras, asy o outorgo et reçebo de vos, o dito sennor obispo, con outorgamento do dito cabidoo en commo dito he. Et que esto seia çerto nos as
ditas partes mandamos a o dito Ruy Gonçalves, coengo, notario sobredito, que fesese
desto duas cartas en hun tenor huna para nos, o dito sennor obispo, et cabidoo, et outra
para vos, o dito Gomes Aras, et por mayor firmidue mandamos-las seellar con seellos
de nos, o dito sennor obispo, et cabidoo et de vos o dito Gomes Aras.
Que foron feytas en Lugo, era et dias sobreditos.
Testemoyas: dom Afonso Gomes, arçidiago de Deza; dom Garçia Dias,
arçidiago de Sarria; dom Vaasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; dom Pedro Aras
de Parrega, mestrescolla; don Lopo Domingues, juys; dom Alvar Rodrigues, thesoreyro; Vaasco Dias, coengo, ts., et outros.
Et eu Ruy Gonçalves, coengo, notario sobredito dado por auctoridade do
dito sennor obispo, a todo esto que sobredito he presente fuy et a rogo et pedimento das ditas partes esta carta en minna presença fis escrivir et puge y meu signal en
testemoyo de verdade.
617
1357, febreiro, 8. Monforte
Dona Beatriz dóalles ao bispo e á igrexa de Lugo o padroado da metade de
San Romao de Retorta e todo canto posúe nas aldeas de Perros e O Xuriz.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 53v.
LUGO, AC, extr., Tumbo Nuevo, fol. 235v.
698
María José Portela Silva
Sabeam quantos esta carta virem commo eu dona Beatris, aya de dona
Iohanna, muller de dom Fernando de Castro, por moytos maes et roubos et queymas et malffeytorias et outros moytos malefiçios que o dito dom Fernando fezo et
mandou fazer a vos dom frey Pedro Lopes da ordem dos preegadores, por la gracia
de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, et a vosa iglesia, ennos vosos
coutos de Lugo et de Lemos et de outros lugares en que os vos avedes, en estas guerras que en estes annos pasados, o dito dom Fernando et o conde don Enrrique,
ouberon con noso sennor el rey dom Pedro et por esta rason por manifesta ofensa,
que o dito dom Fernando, encorreu o denunçiastes et fesestes denunçiar por escomungado enna vosa iglesia et en todo o voso bispado et en outros lugares deste regno
ata que satisffejese et corregesse, a vos et a vos iglesia, o mal et dampno que del reçebesteis, et porque eu me çinto moyto do seu dapno et vergonça et soo tiuda de fazer
todo seu serviço por ende eu, a dita dona Beatris, dou a vos, o dito sennor obispo,
et a vosa iglesia para senpre iamays por iur de herdade en satisffazon et corregemento por lo mal et dampno et roubas et queymas que reçebestes do dito dom Fernando,
conven a saber o padroadigo et pressentaçon que eu aio enna meatade da iglesia de
Sant Romao de Retorta, con todas las outras rendas et dereyturas et pam et dineyros
que eu y aio et me perteesçer de aver, et outrosy vos dou por iur de herdade para
senpre iamays, commo dito he, todas las herdades et cassas et iures et pertenenças
que eu aio et me perteesçe ennas aldeas de Perros et de Ossoris, que son enno voso
couto de Lugo, sub signo da dita iglesia de Sant Romao, et por esta presente carta vos
dou todo o iur et possison et propriedade que eu aio enna dita meatade da dita iglesia de Sant Romao et ennas sobreditas herdades et casas, et tiroo a min ende et ponoo
todo en vos et enna dita vosa iglesia, et que o aiades livremente d'aqui endeante sen
enbarguo de min et de toda minna vos, segundo que mellor et mays compridamente dellas fezo merçee et doaçon o conde dom Enrrique.
Et nos, o dito sennor obispo, que estamos pressente assy o reçebemos de
vos, a dita dona Beatris, por nos et polla dita nossa iglesia en corregemento et
satisffaçon dos ditos maes et dampnos et queymas et roubas que nos o dito dom
Fernando fezo. Et eu, a dita dona Beatris, assy vos lo outorgo. Et que esto seia çerto
et non venna en dulta rogo et mando a Ruy Gonçalves, coengo, et a Fernan Aras,
raçoeyro, notarios publicos de Lugo et en todo obispado, que fezessen ende esta
carta et a signasen de seus signaes.
Que foy feyta en Monforte de Lemos, oyto dias de febreyro, era de mill et
trezentos et noveenta et çinquo annos.
Testemoyas que foron presentes: dom Afonso Gomes, arçidiago de Deza;
dom Vaasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; Diego Gomes, coengo; Afonso Eanes,
clerigo do choro de Lugo; Aras Gonçalves, escudeyro; Fernan Peres d'Abelles; Johan
Fernandes, chançeller de dona Iohanna; Gonçalvo Peres, scripvan, et outros ts.
Et eu Ruy Gonçalves, notario publico de Lugo dado por auctoridade do
bispo dese missmo lugar, et con o dito Fernan Aras, raçoeyro, notario sobredito, a
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
699
todo o que sobredito he presente fuy et a pedimento da dita dona Beatris, esta carta
en minna presença fis escrivir et puge en ella meu signal en testemoyo de verdade.
618
1357, maio, 14. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Martiño Eanes e á súa muller e a unha voz
unha casa na porta Miñá por renda anual de 100 soldos.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 107r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o cabidoo da iglesia de
Lugo, con outorgamento de don Lopo Domingues, iuys de Lugo, vigario de dom
Diego Ferrnandes, dayan dese lugar, damos et outorgamos aforo et avervo a vos Martin
Eanes, piliteyro, dito Bochon, et a Tareija Aras, vosa muller, por en toda vossa vida d'anbos et d'una pesoa qual nomear o pustrimeyro de vos en sua vida ou a ora de sua
morte para este vervo, huna nosa casa que esta a a Porta Minaa a o canto da rua de
çima da huna parte, et da outra parte a casa d'Afonso Lopes, o pedreyro, con todas
suas pertenenças et dereyturas, a a tal raçon que a façades et reparedes d'aquello
que esta por fazer de paredes et de madeyra, et das outras coussas que lle perteeçen a vista de dous omes boos, hun da vosa parte et outro da nossa, que o veian
sen maliçia; et que a mantenades en boo estado; et que nos dedes por alugeyro et
renda dela, en cada hun anno, çen soldos desta moneda que ora corre ou d'outra
que os valla, en paz et en salvo sen outro desconto ningun, a nos ou a aquel que
recadar os aniversarios desta nosa iglesia por nos, a aquel tempo que he acustumado de pagaren os outros alugeyros das nosas casas desta villa. Et a morte d'aquela
pesoa que para este vervo assy for nomeada a dita casa ha de ficar feyta et ben parada a nos et a nosa iglesia livre et quita de vos et de toda vossa voz con todos los
boos paramentos que en ella foren feytos, et nos obligamos de vos faser de pas este
dito vervo en commo sobredito he.
Et eu, o dito Martin Eanes, por min et por la dita minna muller et por la pessoa que para este vervo for nomeada, commo dito he, asi reçebo de vos, o dito cabidoo, este dito vervo et foro, et obligo por todos meus bees de o teer et comprir en todo
segundo sobredito he. Et por que esto seia çerto nos as ditas partes rogamos et mandamos a Fernan Peres, notario publico de Lugo, que fezese desto senlos publicos instromentos, o hun deles para o livro de nos o dito cabidoo, et o outro para o dito Martin
Eanes, signado con seu signal et seellado con seello de nos lo dito cabidoo.
Feyto foy esto en Lugo quatorse dias de mayo, era de mill et treçentos et
noveenta et çinquo annos.
700
María José Portela Silva
Testemoyas: don Lopo Domingues, juys de Lugo; don Afonso Gomes,
arçidiago de Deça; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Alvaro
Rodrigues, thesoreyro; don Vasco Dias, arçidiago de Triacastela; Johan Dias, Tomas
Gomes, Diego Gomes, Diego Martines, Fernando Peres, coengos; Gonçalvo Eanes,
raçoeyro de Lugo; Affonso Eanes, clerigo; Vasco Ferrnandes, dito Furellos;
Fernando Peres, escrivan; Lopo Peres, porteyro do cabidoo, et outros.
Et eu Fernando Peres, notario publico de Lugo por lo bispo sennor deste
lugar, a esto que sobredito he presente foy con as ditas testemoyas et por rogo das
partes fis escrivir et puge y meu nome et meu signal. (+).
619
1358, xaneiro, 18. Gresulfe
Leonor Álvarez dóalles ao bispo e á igrexa de Lugo o seu quiñón dos pazos
de Gresulfe.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 53r.
Sabeam quantos esta carta viren commo eu Lionor Alvares, muller de Aras
Garçia que fuy, faço tal compostura et avenença con vos, o onrrado padre et sennor
dom frey Pedro Lopes da ordem dos preegadores, por la gracia de Deus et da santa
iglesia de Roma, obispo de Lugo, por moyto ben et merçee que me vos, o dito sennor obispo, fezestes et por quanto me vos quitastes hun enprazamento que eu tinna
feyto convosco, conven a saber que dou a vos, o dito sennor obispo, et a a dita vosa
iglesia para senpre iamays por iur de herdade todo o meu quinon dos paaços de
Grisulffe con suas entradas et seydas, iures et agoas vertes, et por esta presente carta
vos ponno logo enno iur et enna possisson en enna propriedade do dito meu quinon
dos ditos paaços, et tiro ende a min et a toda minna vos, et des oie mays este dias
avede senpre en pas vos, o dito sennor obispo, et a dita vosa iglesia o dito quinon
dos ditos paaços, et todo meu poderio et sennorio seia tirado de min, a dita Lionor
Alvares, et posto en vos, o dito sennor obispo, et enna dita vossa iglesia.
Et nos, o dito sennor obispo, asy reçebemos de vos, a dita Lionor Alvares,
o dito quinon dos ditos paaços et quitamos-vos o dito enprazamento enna maneyra que dita he. Et que esto seia çerto rogamos a Ruy Gonçalves, coengo, notario
publico de Lugo, que fesesse ende esta carta.
Que fuy feyta en Grisulffe dentro enno curral dos ditos paaços, des et oyto
dias de ianeyro, era de mill et trezentos et noveenta et seys annos.
Testemoyas que pressentes forom: dom Vaasco Rodrigues, arçidiago de
Deçon; don Pedro Aras de Parrega, mestrescolla; Vaasco Fernandes de Mera, Pedro
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
701
Lopes et Affonso Lopes, sobrinnos do dito sennor obispo; Pedro Affonso, algazil;
Aras Gonçalves, escudeyro; Gonçalvo Martines, clerigo de Sayoane de Friol;
Fernan Vaasques, clerigo de Deade; Lourenço Eanes, cappellan d'Atam; Martin
Eanes et Affonso Aras et Françisco, moradores en Grisulffe; Johanne, morador en
[Standiao], et outros.
Et eu Ruy Gonçalves, coengo, notario publico de Lugo dado por auctoridade do bispo desse mismo lugar, a esto que sobredito he presente foy et a pedimento das ditas partes esta carta en minna presença fis escrivir et puge y meu signal en testemoyo de verdade.
620
1358, marzo, 23. Lugo
O Cabido de Lugo afóralle a Afonso López, clérigo do coro, durante a súa
vida, unha casa na cidade por renda anual de 15 marabedís e coa obriga de pagar a
soldariza.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 107r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o cabiidoo da iglesia de
Lugo, con outorgamento de don Lopo Domingues, juyz de Lugo, vigario de don Diego
Ferrnades, dayan dese lugar, avervamos a vos Affonso Lopes, clerigo do coro de Lugo,
por en toda vosa vida, a nosa casa que esta en Lugo juntada con as casas de Gonçalvo
Eanes, raçoeyro de Lugo, a qual foy de Gonçalvo Garçia, meestrescola de Lugo, en esta
maneyra conven a saber: que avedes a morar a dita casa et manteerla en boo estado et
fazer en ela bon paramento, et avedes a dar por ela, de cada anno, a o dito cabiidoo quinze moravedis por dia de Iohannes et Pauli, d'oyto soldos o moravedi, et pagardes a soldariça, et se algun mao paramento feçerdes na dita casa que o corregades d'aquel dia que
vos mandaren a quinze dias, commo mandaren dous omes boos do dito cabiidoo, et
non na corregendo que o dito vervo seia ningun; et a pasamento de vos, o dito Affonso
Lopes, ha de ficar a dita casa feyta segundo oge este dia esta, et livre et quita et desenbargada a nos, o dito cabiidoo, con todo-los boos paramentos que en ela foren feytos.
Et eu, o dito Afonso Lopes, asi reçebo de vos, o dito cabiidoo, o dito vervo
da dita casa, et obligo min et meus bees para comprir et pagar todo o que sobredito he. En testemoyo desto nos as ditas partes rogamos et mandamos a Domingo
Peres, notario publico de Lugo, que feçesse desto dous publicos estromentos o hun
deles para o livro de nos, o dito cabiidoo, et o outro para o dito Affonso Lopes.
Que foy feyto en Lugo viinte et tres dias de março, era de mill et trezentos et noveenta et seys annos.
702
María José Portela Silva
Testemoyas: don Affonso Gomes, arçidiago de Deça; don Vaasco
Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Vaasco Diaz, arçidiago de Triacastela; don
Lopo Domingues, juyz; don Alvar Rodrigues, thesoreyro; Iohan Diaz, Thomas
Gomes, Gonçalvo Eanes, coengos; Gonçalvo Eanes, Diego Eanes, raçoeyros de
Lugo, ts.
Et eu Domingo Peres, notario publico de Lugo, dado por la actoridade do
bispo desse miismo lugar, a esto presente foy et a rogo das ditas partes esta carta
scrivi et puge en ela meu signal en testemoyo de verdade. (+).
621
1358, maio, 9. Villamayor
Relación dos bens do cardeal.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 108r, traslado polo notario Xoán Afonso, cóengo de
Mondoñedo.
Esta he a talla do cardeal que fuy feyta en Valladolit por los bispos de
Burgos, de Palença et de Zamora de Salamanca et de Avila: primeyramente enno
arçiprestado de Tolledo çinquenta mill maravedis, enno de Santiago viinte et sete
mill maravedis, enno de Sevilla dez et oyto mill maravedis, enno bispado de Burgos
viinte et tres mill maravedis, enno de Palença dez et nove mill maravedis, enno de
Calafforra XIIIe mill maravedis, enno de Osma nove mill maravedis, enno de Leon
quinze mill maravedis, enno de Ovedo des et nove mill maravedis, enno de
Astorga XIIIIe mill maravedis, enno de Çamora nove mill maravedis, enno
de Salamanca oyto mill et treçentos maravedis, enno de Avila sete mill maravedis,
enno de Segovia XII mill maravedis, enno de Sigoença XIIIIe mill seisçentos maravedis, enno de Conca dez mill et CCLª maravedis, enno de Prasença VI mill
maravedis, eno de Coyra quatro mill maravedis, enno de Badallouz sete mill maravedis, enno d'Ourense XVIIe mill maravedis, enno de Lugo oyto mill et quinentos
maravedis, enno de Mendonedo dez mill maravedis, enno de Tuy seis mill et quinentos maravedis, enno de Cordova oyto mill maravedis, enno de Jahen seis mill
et CLXXXta maravedis, enno de Calez mill maravedis, enno de Pampalona dous
mill maravedis, enno de Bayona CXXte maravedis, enno de Cartagena mill maravedis, a o meestre de Santiago viinte et nove mill maravedis, a o meestre d'Alcantara
XII mill maravedis, a o meestre de Calatrava dez et nove mill maravedis, a o meestre de Sant Iohan viinte et sete mill maravedis.
Este he o traslado da sobredita tayxaçon a qual eu Johan Affonso, coengo et
notario da iglesia de Mendonedo, vi scripta enna maneyra sobredita a qual foy acha-
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
703
da enno registro das notas de Pedro Eanes, raçoeyro et notario que fuy da iglesia de
Mendonedo, a qual eu Johan, notario sobredito, por mandado et autoridade de Lopo
Yanes, raçoeyro et juys do onrrado padre et sennor don Affonso por la graçia de Deus
et da santa iglesia de Roma, obispo de Mendonedo, et a pedimento de Affonso Lopes,
clerigo do bispo de Lugo, por minna mao trasladey et en traslado subscripvi et en
testemoyo de verdade puge meu nome et meu signal que tal he.
Feyto este traslado en Villamayor, nove dias de mayo, era de mill et CCCo s
et XCª et seis annos.
Testemoyas que presentes foron: Diego Peres, coengo; Diego Fernandes,
raçoeyro; Estevo Peres, Johan Affonso, sanchristan; Affonso Yanes, Affonso Peres,
clerigos do coro da iglesia de Mendonedo, et outros.
Et non enpeesca o entrelino que he scripto sobresta via que iaz sobresta ut
diz coengo que eu notario o entreliney.
622
1358, maio, 16. Outeiro de Rei
Carta do adiantado maior de Galicia aos meiriños na que lles ordena que
respecten os privilexios do bispo e igrexa de Lugo.
LUGO, AC, Tumbillo Nuevo, traslado polo notario Arias Pérez: 1360-X-27, con referencia ao lib. 10, n.º 43.
De mi Andreu Sanches de Gres, endeantado mayor por el rey en Gallisia e
seu merino mayor enos condados, a todos los merinos das merindades de Gallisia
que son por mi ou seran d'aqui adelante, e a qualquier ou qualesquier de vos que
esta mina carta viredes ou traslado della signado de scrivano publico, salud e boa
ventura.
Sabede que don frey Pedro Lopes, obispo de Lugo, me mostrou un ordenamento e carta de noso señor el rey, o qual ordenamento feso enas Cortes de
Valladolid, e a dita carta seellada con seu seello de plomo en que se conten que
manda, a todos los endeantados e merinos dos seus regnos, que non entren enos
coutos e señorios dos perlados das suas yglesias nen façan y justicia, nen enprasen,
nen couten nihua cousa a aquellos que y moraren, salvo seendo ellos primeiramente frontados que façan justiçia, e os ditos perlados a non quiseren faser, nen faser
conprimento de dereito a os querellosos, que fique a salvo a os ditos seus merinos
e adeantados que a façan. E agora, o dito obispo, pidiome e frontoume de parte do
dito señor el rey, que lle guardase e conprise o dito ordenamiento, e mandase a vos
que o guardaredes e conpriredes. Porque vos mando vista esta miña carta a todos
704
María José Portela Silva
e a cada un de vos, ou traslado della segundo dito he, que non entredes nen façades justicia enos coutos do dito señor obispo de Lugo e da sua yglesia, nen en
algun dellos, nen enprasedes, nen coutedes en nihua manera a os moradores de y,
nen ponades en ellos talla nen outra peyta nihua, nen consintades a outro nihun
que o faça, mais se alguas querellas ouveredes dos ditos coutos, ou dos moradores
dellos, enviades frontar a o dito señor obispo que faça dellas aver conprimento de
dereito, e el non querendo faser fica a vos a salvo de o faserdes, segundo que o dito
senor el rey manda. E non fagadens ende al sub pena de seyscientos morabetinos
desta moneda usal, e sub aquellas penas que se eno dito ordenamiento conten, a
cada huo de vos. E de como vos esta miña carta for mostrada e conprides, mando
a qualquier notario publico que para esto for chamado, que de ende al que vos la
mostrar testemoyo signado con su signo porque eu sabea como conprides meu
mandado. E non faça ende al su a dita pena. A carta liuda dadela.
Feita en Outero de Rey des e seis dias de mayo, era de mill e tresentos e
noventa e seis años.
Eu Pedro Afonso, notario, a fis escrivir por mandado do dito endeantado.
Johan Gonzales alcalle.
623
1358, xullo, 2. Lugo
O Cabido de Lugo revisa a renda do foro sobre un soar en Palas de Rei e
engádelle unha porción de casa.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 107v-108r, inclúe a carta de foro: 1329-VI-3, (CD n.º 252).
Era de mill et treçentos et noveenta et seys annos, dous dias do mes de
iullio en pressença de min Fernan Aras, raçoeyro, notario publico de Lugo, et das
testemoyas subscriptas, estando enno choro da iglesia cathedral de santa Maria de
Lugo a a seyda da terça, ante os omes boos et perssoas et coengos dessa iglesia,
Iohan Migueles de Palas de Rey mostrou et feço leer ante elles hua carta scripta en
pergameo et signada con signal de Fernando Peres, notario publico de Lugo, a qual
carta o thenor he este que se segue:
Segue a carta do foro (CD n.º 252).
a qual carta liuda ante os ditos omes boos diseron que elles querian et era seu talente de gardar seu foro a o dito Iohan Migueles, et diseron que outorgavan seu foro a
o dito Iohan Migueles et o davan por valioso et por estavel, et se el alguna cousa non
comprira, do que se enno dito vervo continna, que el ouvera de comprir, que llo qui-
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
705
tavan et lle mandavan que husase et pessuise a dita casa por lo tempo et perssoas que
se no dito afforamento et vervo continna, et que o dito Iohan Migueles et as perssoas que o dito vervo ouvesen de manteer que pagasen d'aqui adeante, elles et cada
hun delles, de cada anno, quinze moravedis, d'oyto soldos o moravedi, desta moneda del rey don Affonso que ora corre, et de mays que o dito Iohan Migueles, ou sua
voz, deste dia çinquo annos primeyros fezese et dese feyta a dita casa de portaes de
pedra et de sobrado, segundo no dito vervo conten, et se elles et o cabidoo da dita
iglesia fezeran algun vervo et afforamento da dita casa, a algua perssoa ou perssoas,
diseron que o davan por nihun et non valioso por que achavan que o non devian a
tirar a o dito Iohan Migueles et por que el tinna en boo paramento a dita casa. Et o
dito Iohan Migueles assy o reçebeu et obligou por sy et por todos seus bees de pagarde, de cada anno, os ditos quinze moravedis a o dito cabidoo, ou a aquel et aquelles
que ouvesen de recadar os aniversarios da iglesia de Lugo, et faser et reparar et leyxar reparada a dita casa el et as ditas perssoas a o tempo de seu finamento, segundo
se no dito vervo continna, et se o assy non feçese et comprise, el et as ditas perssoas, que perdese a o dito cabidoo por nome de penna et de interee duzentos moravedis da dita moneda, et de mays que el et todos seus bees fosen obligados de comprir
o que se no dito vervo continna por sy et por las ditas perssoas. Et logo os ditos omes
boos perssoas et coengos do dito cabidoo con outorgamento de don Lopo Vasques,
iuyz de Lugo, vigario de don Diego Ferrnandes dayan dese lugar, afforaron a o dito
Iohan Migueles et a dita Mayor Peres, sua muller, et a huna perssoa qual o pustrimeyro delles nomear en vida ou a tempo de seu finamento a quarta da casa de Palas
de Rey, que esta a par da outra dita casa sobre ella contra a fonte do Ouro, da qual
casa as outras tres quartas son do moesteyro de Santa Maria de Sobrado, et esta agora
descuberta et en formal, et elles que a cubran et endereçen do que lle for de mester
o mellor que elles poderen, et den cada anno a os aniversarios da iglesia de Lugo en
paz et en salvo en Lugo, huna libra de çera por dia de Natal. Et o dito Iohan Migueles
por sy et por la dita sua muller et por la dita perssoa assy o reçebeu et obligou por
sy et por todos seus bees de o comprir et pagar segundo que sobredito he, et os ditos
omes boos assy llo outorgaron enna maneyra sobredita, et de commo todo esto pasou
as / sobreditas partes pidiron a min, notario sobredito, que fezese ende duas cartas
tal huna commo outra, huna para o dito Iohan Miguelles et outra que lançase enno
livro do dito cabidoo.
Que foron feytas en Lugo era et dias sobreditos.
Testemoyas: don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Vaasco Diaz,
arçidiago de Triacastela; Iohan Diaz, Tomas Gomes, Diego Martines, Fernando
Peres, coengos da dita iglesia; Gonçalvo Aras, Diego Yanes, Pedro Aras, raçoeyro,
et outros moytos.
Et eu o dito Fernan Aras, notario publico da dita çibdade de Lugo, a esto
en commo sobredito he con as ditas testemoyas presente foy et a pedimento et por
706
María José Portela Silva
mandado das ditas partes esta carta aqui en minna presença fiz scrivir et en ella
puge meu nome et meu signal en testemoyo de verdade. (+).
624
1358, setembro, 4 martes. Lugo
O bispo e o Cabido de Lugo outórganlle a María Fernández 60 terzas de
pan anuais polo celeiro de Santalla mais unha casa na cidade e recibe a cambio a
metade do couto de San Lourenzo de Peibás, a cuarta parte de seis casais en
Monterroso e outras propiedades.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 51v-52r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos dom frey Pedro Lopes da
ordem dos preegadores, por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo
de Lugo, con outorgamento de don Lopo Domingues, juys, vigario de dom Diego
Fernandes, dayam, et dos homes boos do cabidoo da dita iglesia da huna parte et
eu, Maria Fernades de Sant Lourenço, filla de Estevoo Fernandes de terra de Sobrado
et de Costança Gonçalves, filla que fuy de Gonçalvo Rodrigues de Rodeyro, da
outra, fazemos entre nos tal enprazamento valedeyro para senpre iamays, conven
a saber que nos, o dito sennor obispo, damos a vos, a dita Maria Fernandes, para
en toda vosa vida sesseenta terças de pan cada anno, as duas partes de temporao
et a terça de serodeo, as quaes vos outorgamos a dar pello noso celleyro de Santa
Alla et trager-vos lo pella nossa custa a esta nosa villa de Lugo a a casa ut vos, a
dita Maria Fernandes, morardes, et se vos, a dita Maria Fernandes, quiserdes tomar
hun ou dous casares en este dito nosso çelleyro de Santa Alla para en toda vossa
vida et os quiserdes poblar et lavrar por vosos lavradores, que os tomedes en aquella quantia que valueren para desscontar de cada anno das ditas sesseenta terças de
pam que vos avemos a dar, et os foros dos homes que lavraren o dito casal ou casares que fiquen a nos, o dito sennor obispo, et avemos-vos a dar huna cassa en
que vos a dita Maria Fernandes moredes en toda vosa vida en esta nossa çibdade
sen alugueyro.
Et eu, a dita Maria Fernandes, por este ben et merçee que me vos, o dito
sennor obispo, et a dita vosa iglesia fazedes dou a vos, o dito senor obispo, et a a
dita vosa iglesia por iur de herdade para senpre iamays a meatade do meu couto
de Sant Lourenço de Peyvaes con todas suas dereyturas et pertenenças et con todas
quantas herdades, cassas, eu aio enno dito couto que me perteesçe por parte dos
ditos meu padre et madre, et dou-vos mays a apresentaçon da meatade de toda a
iglesia de Sant Lourenço de Peyvaes que he minna, et dou mays a vos, o dito sennor
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
707
obispo, et a a dita vosa iglesia, a quarta parte de seys casares de herdade que som
en Monterrosso con huna poussa de casa forte que y esta, conven a saber a quarta
parte do casal de Cotorelo, et a quarta parte do casal de Parteme, et a quarta parte
do casal de Pineyro, et a quarta parte do cassal de Seyxoes, et a quarta parte do cassal d'Argeiis, et a quarta parte d'outro cassal que eu y aio; por la qual quarta parte
dos ditos cassares eu tenno en minna canava o cassal de Perteme. Item dou mays
a vos, o dito sennor obispo, et a vossa iglesia, hun cassal de herdade que eu aio en
Tavoada dos Freyres, a o qual chaman Pinnor, que he sub signo de Sant Lourenço
de Pinnor. Item vos dous mays hun casal de herdade, que aio a o Paaço de Negral,
con sua camara et con o meu quinon do paaço con todas suas dereyturas et pertenenças. Item dou mays a vos, o dito sennor obispo, et a a dita vossa iglesia, a quarta parte de sete cassares de herdade, que eu aio enno couto de Sant Martino dos
Condes, con todas suas dereyturas et pertenenças et con a minna parte do couto
et sennorio, et con doze soldos que aio de cada anno pello pe do altar da iglesia de
Sant Martino dos Condes, con a apresentamento et padroadigo della, que me perteesçe por parte dos ditos meu padre et madre; et dou mays a vos, o dito sennor
obispo, et a a dita vossa iglesia, dous cassares de herdade que aio en Santa Maria
de Ferroe con a meatade da poussa que y esta feyta con todas suas dereyturas et
pertenenças, os quaes cassares et poussa me perteesçen de aver por Lopo Garçia de
Ferroe, meu marido que fuy. Item vos dou mays a minna parte da poussa dos
paaços da Mota. Item vos dou mays o apresentamento que aio enna iglesia de Sant
Estevoo da Mota, et o apresentamento que aio enna iglesia de Santa Maria de
Moesteyro de Pallares, et o apresentamento que aio enna iglesia de Castello
dos Cavalleyros, que he enno Couto novo. Item vos dou mays o meu quinon dos
nasseyros, que eu aio en Vinnas et en Peyçaes et ennos Doqueyros et en Landeyras,
os quaes me a min perteesçen por parte do dito meu padre et madre. Item dou
mays a vos, o dito sennor obispo, et a a dita vossa iglesia, todas las outras herdades et casares et arvores et formaes et coutos et sennorios et padroadigos et iglesiarios, que eu aio et me perteesçen de aver por lo dito Lopo Garçia, meu marido que
fuy, enno voso couto de Lugo et fora del et en todo o vosso bispado sacado o couto
de Maçeeda, que he en Aveancos, que leyxo para min, a dita Maria Fernandes; e a
qual meatade do dito couto de Sant Lourenço et cassares et herdades et padroadigos et iglesiarios et apresentamentos das ditas iglesias et coutos et sennorios dou
logo a vos, o dito sennor obispo, et a a dita vosa iglesia para senpre. Et des oie este
dia endeante eu, a dita Maria Fernandes, tiro de min o iur et a possison et a propriedade et sennorio de todas estas cousas sobreditas et cada huna dellas, que vos
dou, et traspasso todo en vos et enna dita vossa iglesia, que vos aiudedes dello para
senpre asy commo de vosa propriedade, salvo que aio eu, a dita Maria Fernandes,
a levar en minna vida a meatade da dita iglesia de Sant Lourenço, et a meu finamento que fique livre et quita et desenbarguada a vos, o dito sennor obispo, et a a
dita vosa iglesia. Et para esto asy comprir eu, a dita Maria Fernandes, obligo min
708
María José Portela Silva
et meus bees, mobilles et rayzes, gaanados et por gaanar de fazer de pas a vos, o
dito sennor obispo, et a a dita vosa iglesia, a meatade do couto et cassares et herdades et pousas et padroadigos et iglesiarios et apresentamentos de iglesias et quinoes de nasseyros que vos dou enna maneyra que dita he.
Et nos, o dito sennor obispo, assy reçebemos para nos et para a dita nossa
iglesia et obligamos et prometemos a dar et comprir a vos, a dita Maria Fernandes,
todo o que sobredito he. Et que esto seia çerto et non venna en dulta nos as ditas
partes rogamos et mandamos a Ruy Gonçalves, coengo, notario publico de Lugo,
que fezesse desto duas cartas en hun thenor, tal huna commo outra, huna dellas
para nos, o dito sennor obispo, et para a dita nosa iglesia, et outra para min, a dita
Maria Fernandes.
Que foron feytas en Lugo, martes, quatro dias de setembre, era de mill et
trezentos et noveenta et seys annos.
Testemoyas que foron presentes: dom Fernan de Deus, chantres; dom Affonso
Gomes, arçidiago de Deza; dom Vaasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; dom Vaasco
Dias, arçidiago de Triacastella; dom Pedro Aras de Parrega, mestrescolla; dom
Lopo Domingues, juys, vigario sobredito; dom Alvar Rodrigues, thesoreyro; Johan
Dias, Thomas Gonçalves; Diego Martines, Fernan Peres, Diego Gomes, coengos da
dita iglesia; Fernan Peres, Jacome Guillelmes, notarios de Lugo, et outros.
Et eu Ruy Gonçalves, coengo, notario publico de Lugo, dado por auctoridade do bispo desse miismo lugar, a todo o que sobredito he con as ditas testemoyas presente foy et a rogo et pedimento das ditas partes esta carta en minna presença fis escrivir et puge en ella meu signal en testemoyo de verdade.
625
1358, setembro, 5 mércores. Lugo
María Fernández, de San Lourenzo de Peibás, renuncia, en favor do bispado de Lugo, a todas as propiedades que levaba en nome daquel.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 52v.
Era de mill et trezentos et noveenta et seys annos, quarta feyra, çinquo
dias do mes de setembre.
Estando en rua Nova ante o portal de Sant Françisco, enna cassa en que mora
Maria Fernandes de Sant Lourenço de Peyvaes, en pressenza de min Ruy Gonçalves,
coengo de Lugo, et das testemoyas subscriptas, a dita Maria Fernandes disso que ella
tinna feyto hun enprazamento con o bispo de Lugo et con sua iglesia, et por quanto
enno dito emprazamento non ouvesse dulta, por quanto coydava que alguuns que lle
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
709
negassem et encobrissen das ditas herdades et cassa et coutos et iglesiarios et padroadigos et quinoes de nasseyros et apressentamentos da iglesias, que ella enprasara con o
dito sennor obispo et con a dita sua iglesia, disso que dava et leyxava todos los ditos
coutos et herdades et cassas et paaços et padroadigos et iglesiarios et naseyros a o dito
sennor obispo et a a dita sua iglesia por la sua alma et por la alma de Lopo Garçia, seu
marido, et por aquelles a que ella era tiuda, et esto que o fasia asy commo sua pustrimeyra voontade, et se o dito enprazamento por alguna coussa fosse enbarguado, ou
non devesse a valer en todo ou en alguna das cousas sobreditas, que o dava a o dito
sennor obispo et a a dita sua iglesia en doaçon, a mays firmemente que a ella podia
fazer, por moyto bem et merçee et deffendemento que reçebera do dito sennor obispo
et da dita sua iglesia et asperava aaver, et se non podesse valer commo doaçon que
valuesse commo testamento et sua pustrimeyra voontade, et entregou logo a o dito sennor obispo as chaves dos paaços et cassas et revestindoo en todo do iur et da propriedade et possison das coussas sobreditas et cada huna dellas pollas ditas chaves. Et
outrossy que lle dava toda sua aucçon et comprido poder que o dito sennor obispo et
a dita sua iglesia podessen demandar en juyso et fora del, a qualquer pessoa ou pesoas, todas aquellas coussas et cada huna dellas que a ella de dereyto perteesçia de
demandar, asy de subpinnoramentos commo de doaçoes et de vençoes et d'outras razoes et maneyras quaesquer, que a ella de dereyto perteesçessen ou perteesçer devessem
en qualquer maneyra, et feso en todo seus procuradores o dito sennor obispo et a dita
sua iglesia asy commo en sua cousa delles. Et para todo esto teer et guardar a dita Maria
Fernandes fezo juramento a os santos avangeos, tanjudos corporalmente con suas
maos, que nunca revogasse a dita doaçon en todo nen en parte della, et outrossy que
nunca gaanasse despensaçon do dito juramento, et renunçiou a lee C de donantibus
demandas, et todas las outras lees et dereytos canonicos et çeviis feytos et por faser, que
ella por sy podesse aver et alegar para yr contra esta doaçon et contra parte della, que
non lle valuessem nen fosse oyda sobrellas en juyso nen fora de juyso, dos quaes diso
que era çertifficada por homes leterados que disem que a muller que non pode fazer
doaçon de todo o que ha. Et todo esto prometeu a teer et gardar por sy et por seus
susçessores para senpre pello dito juramento que de suso avia feyto por solempne stipulaçon. Et desto en commo passou o dito sennor obispo et a dita Maria Fernandes
rogarom et pidiron a min, notario sobredito, que lles dese ende senllos publicos instrumentos ou mays se a cada hun delles fezesse mester.
Que fuy feyto en Lugo era et dias sobreditos.
Testemoyas que a esto foron presentes: frey Iohan, companeyro do dito sennor obispo; Pedro Afonso, algasil; Johan Garçia, escudeyro do dito sennor obispo; Aras
Fernandes et Rodrigo Affonso, camareyros; Aras Peres, clerigo, scripvam, et outros ts.
Et eu Ruy Gonçalves, coengo, notario publico de Lugo dado por auctoridade do bispo dese mismo lugar, a esto en commo sobredito he presente foy et a
pedimento das ditas partes esta carta en minna presença fis escrivir et puge y meu
signal en testemoyo de verdade.
710
María José Portela Silva
626
1358, setembro, 26. Lugo
Carta do meiriño maior de Galicia a todos os meiriños na que lles ordena
que respecten os privilexios do bispo e da igrexa de Lugo.
LUGO, AC, Tumbillo Nuevo, fols. 109 e) r-109 f) r, con referencia ao lib. 10, n.º 43; extr.
Tumbo Nuevo, fol. 326v.
De mi Iohan Rodrigues de Rosales, merino mayor por el rey en Gallisia en
lugar de Pedro Ferrnandes de Velasco, adelantado mayor por el dicho señor rey
en Gallisia, a todos los merinos das merindades de Gallisia, que agora son por mi
o seran d'aqui adelante, e a qualquier ou qualesquiera de vos que esta mi carta vieredes o el traslado della signado de scrivano publico, salud e buenaventura.
Fago-vos a saber que don frey Pedro Lopes, obispo de Lugo, me mostro privilegios e cartas dos reys que fueron de Castiella e de Leon, e confirmados de nuestro
señor el rey don Pedro que agora es, que Dios mantenga, en que se conten que manda
a todos los adelantados e merinos del regno de Gallisia que non entren en los cotos e
señorios del dicho obispo e de su yglesia, nin fagan y justicia, nin emprasen, nin tomen
ningua cosa a aquelos que y moraren, salvo que seyendo el primeramente frontado que
faga justiçia e la el non quisiere faser, que finque a salvo a los sus merinos et adelantados para la faser. E agora el dicho señor obispo pidiome e afrontome que lle guardase
e cumpliese los dichos privilegios e cartas e lle non pasase contra ellos, e mandase a vos
que ge los guardasedes e cumpliesedes asi. Porque vos mando, vista esta mi carta o el
traslado della signado segun dicho es, a todos e a cada unos de vos, que non entredes
nin fagades justiçia en los cotos e señorios del dicho señor obispo de Lugo e de su yglesia, nin en alguno delos, nin enprasedes, nin tomedes en ningua manera ningua cosa
de lo suyo a los moradores delos, nin pongades en ellos taias nin outros pechos ninguas, nin consintades a otro ninguno que gelo faga, mas se querellas algunas ouveredes de los dichos cotos, o de los moradores delos, enviade frontar al dicho senor obispo que faga dellas comprimiento de derecho, e el non lo querendo faser finca a vos a
salvo de los faseredes. E non fagades ende al sub pena de seiscentos morabetinos desta
moneda usual e sub aquellas penas que se enos dichos privilegios e cartas contienen,
a cada uno de vos. E de como vos esta mi carta fuere mostrada o el traslado della, e la
cumprides, mando a qualquier scrivano publico que para esto fuere llamado, que de
ende al que vos la mostre testemonio signado con su signo. E non faga ende al so la
dicha pena. La carta leida dadgela.
Fecha en Lugo, veinte e seis dias de setembre, era de mil e tresentos e
noventa e seis años.
Yo Pedro Lopes la fis escrivir por mandado del dicho Iohan Rodrigues, merino.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
711
627
1359, decembro, 14
Domingo de Deus e a súa muller véndenlles ao bispo e á igrexa de Lugo todo
o que teñen en Caneda, freguesía de Santalla de Caneda, por 200 marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 21r.
Era de mill et treçentos et noveenta et sete annos, quatorse dias de desenbre.
Commo eu Domingo de Deus, morador en Caneda, con outorgamento de
minna muller, Maria dos Santos, que esta presente, de bon curaçon et de boa voontade vendo a vos, o onrrado padre et senor don frey Pedro Lopes da orden dos pregadores, por la gracia de Deus, obispo de Lugo, et a vossa iglesia, toda quanta herdade et casas et arbores et formaes et jures et agoas vertes, a montes et a fontes, peru
quer que vaam que eu, o dito Domingo de Deus, aio en Caneda sub signo de Santa
Oalla de Caneda, a qual herdade et casas a min perteeçe d'aver por Iohan Garçia,
meu padre que foy, et reçebo de vos en preço por esta vençon dusentos maravedis,
dos quaes me outorgo por entrego et pago en presença do notario et testemoyas subscriptas, et logo por esta presente carta meto eno jur et posisson et propiedade da dita
herdade et casas et arbores et formaes a vos, o dito sennor obispo, et a vossa iglesia
et tiro ende a min, et des oie mays este dia avedea senpre en pas vos et vossa iglesia et
vossos subsçesores pus vos todo meu sennorio et poderio seia sacado et removudo
de min, o dito Domingo de Deus, et de toda minna vos et posto en vos, o dito sennor obispo, et enna dita vossa iglesia; et obligo meus beens, movilles et rays, gaanados et por gaanar, de vos faser senpre a dita vençon de pas.
Testemoyas: Vaasco Rodrigues da Meeda, alguasil; Afonso Aras de
Quintian, Gomes Aras, seu yrmao, escudeyros do dito sennor obispo; Lourenço
Peres de Inssoa, clerigo; Fernan Gonçalves de Moreda; Aras Peres de San Martino,
et outros.
628
1359, decembro, 19. Monforte
O bispo de Lugo outórgalle a Einés Pérez o casal de Casdoncende, en San
Vicente de Deade, e recibe a cambio o de Santo Estevo de Castelo, na freguesía de
Santa María de Castelo.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 56r.
712
María José Portela Silva
Sabeam quantos esta carta virem commo nos dom frey Pedro Lopes da
ordem dos preegadores por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo
de Lugo, da huna parte, et eu Eynes Peres da Costa de Panton, muller de Martin
Peres de Palmelle, da outra, fasemos entre nos tal escanbeo et valedeyro para senpre iamays, conven a saber que nos, o dito sennor obispo, damos et outorgamos
en escanbea que aiades para senpre iamays por iur de herdade para vos, a dita
Eynes Peres, et para vos et para toda vossa vos, o noso casal de Casdonçendo, que
he sub signo de Sant Viçenço de Deade, con todas suas dereituras et pertenenças,
a monte et a fonte, per ut quer que vaan, o qual casal de nos ten en foro Tareyia
Fernandes de Casdonçendo. Et eu, a dita Eynes Peres, que pressente estou dou a
vos, o dito sennor obispo, para vos et para a dita vosa iglesia que aiades para senpre iamays por iur de herdade, en escambea por lo dito cassal que me vos dades,
o meu cassal de Sant Estevoo de Castello, que he sub signo de Santa Maria de
Castello et sub outros signos quaesquer que vaan con todas suas dereyturas et pertenenças, entradas et seydas, a montes et a fontes, per ut quer que vaan, et con seus
moynos et pesqueyras et dereyturas, o qual casal a min perteesçe d'aver por minna
filla, Eynes Gomes que foy, et de Gomes Rodrigues de que o eu oyve por escambeo por outras herdades que lle di, segundo se conten en huna carta de escambeo
que eu, a dita Eynes Peres, et a dita Eynes Gomes, minna filla, fesemos sobresta
rason, a qual carta do dito escambeo eu logo dou et entrego a vos, o dito sennor
obispo; o qual casal et herdades que vos eu, a dita Eynes Peres, dou a vos, o dito
sennor obispo, et a vosa iglesia, se parte con outras herdades de Martin Gil et con
o casal de Santa Martha, que he da iglesia de Villella.
Et nos, o dito sennor obispo, obligamos nos et nosos bees et da dita nosa iglesia de vos faser de pas o dito casal que damos a vos, a dita Eynes Peres, en escambea.
Et eu, a dita Eynes Peres, que presente estou, obligo min et todos meus bees, mobilles
et rayses, gaanados et por gaanar, de vos faser senpre de pas o dito casal et herdades et
arvores con suas pertenenças et dereyturas, segundo dito he, que vos dou en escambeo
por lo dito casal. Et cada huna de nos as ditas partes outorgamos et avemos por firme
esta dita escambea para senpre iamays, et por esta pressente carta nos metemos huuns
a outros enno iur et possison et propriedade dos ditos casares que nos damos en escambea, segundo dito he, et renunçiamos et prometemos a a voa fe que nunca contra ello
vaamos, por nos nen por outren, en juyso nen fora del, et des oie mays este dia
todo poderio et sennorio de cada huna de nos as ditas partes ende seia sacado et removudo et posto enno outro. Et outrosi eu, a dita Eynes Peres, obligo min et meus
bees, mobiles et rays, gaanados et por gaanar, ut quer que os eu aia, et sub penna de
mill moravedis desta moneda, de faser outorgar este dito escambeo a o dito Martin
Peres, meu marido. Et outrosi vos, a dita Eynes Peres, avedes de estar et manteer en
todo o vervo et foro que a dita Tereyia Fernandes de Casdonçendo ten de nos et de nosa
iglesia do dito casal, segundo que se enno dito foro et vervo conten.Et eu, a dita Eynes
Peres, asy o outorgo.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
713
Et que esto seia çerto et non venna en dulta nos as ditas partes rogamos et
mandamos a Ruy Gonçalves, coengo, notario publico de Lugo, et a Aras Peres,
notario da audiençia do dito sennor obispo, que faça desto duas cartas en hun
tenor tal huna commo outra.
Que foron feytas en Monforte ennas casas do dito sennor obispo, des et
nove dias de desenbre era de mill et tresentos et noveenta et sete annos.
Testemoyas que a esto presentes foron para esto chamadas et speçialmente rogadas: dom Ruy Fernandes, arçidiago de Neyra; don Pedro Aras de Parrega,
mestrescola; Gomes Aras de Pallares; frey Iohan, companeyro do dito sennor obispo; Garçia Rodrigues das Ribeyras, escudeyro do dito sennor obispo; Iohan
Fernandes, Gonçalvo Fernandes de Quyroga, camareyros do dito sennor obispo;
Gonçalvo Eanes de Tanquian, et outros.
Et eu Ruy Gonçalves, coengo, notario publico de Lugo, dado por auctoridade do dito sennor obispo a esto que dito he con o dito Aras Peres, notario da
audiençia do dito sennor obispo, et con as ditas testemoyas presente fuy, et a rogo
et mandado das ditas partes esta carta en minna presença fis escrivir a o dito Aras
Peres, notario sobredito, et puge y meu signal en testemoyo de verdade.
Et eu Aras Peres, notario publico enna audiençia do dito sennor obispo,
dado por auctoridade do dito sennor obispo, a esto que dito he con o dito Ruy
Gonçalves, coengo, notario sobredito, et con as ditas testemoyas presente fuy et a
rogo et por mandado das ditas partes esta carta scrivi et puge en ella meu signal en
testemoyo de verdade.
629
1360, maio, 26. Lugo
O bispo e o Cabido de Lugo outórganlles a Lope Fernández e á súa muller
unhas casas na rúa de Santa María de Monforte e recibe a cambio dúas viñas en
Monte Pando, freguesía de San Martiño de Gándara.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 54r.
Sabeam quantos esta carta viren commo nos dom frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo
de Lugo, con outorgamento de dom Diego Fernades, dayan, et dos homes boos do
cabidoo da nossa iglesia, da huna parte, et eu Lopo Fernandes, mercador, morador
en Monforte, por min et por minna muller, Clara Eanes, da outra, façemos entre
nos tal escanbeo que seia valedeyro para senpre: conven a saber que nos, o dito
sennor obispo, damos a vos, o dito Lopo Fernandes, et a a dita vosa muller, Clara
714
María José Portela Silva
Yanes, para vos et para toda vosa vos pus vos que aiades para senpre iamays por
iur de herdade as nossas cassas que estan enna villa de Monfforte enna rua de Santa
Maria, as quaes tevo afforadas don Affonso Gomes, arçidiago de Deça da nossa iglesia, as quaes cassas estan entre as cassas que son da cappella de Aras Gonçalves et
entre as cassas que foron de Gonçalvo Yanes, assy commo van da rua a a çerca,
ennas quaes cassa vos ora o dito Lopo Ferrnandes et a dita vossa muller morades,
as quaes cassa vos damos segundo dito he con todas suas dereyturas et pertenenças, iures et agoas vertes, entradas et seydas.
Et eu, o dito Lopo Ferrnandes, que pressente estou por min et por la dita
minna muler et por toda minna vos, assy reçebo de vos, o dito sennor obispo, con
outorgamento do dito dayan et cabidoo, as ditas cassas, et dou a vos, o dito sennor obispo, en escanbea para vos et para a dita vosa iglesia que aiades para senpre
iamays por iur de herdade duas vinnas, que iasen enno termino de Monforte, ut
chaman Monte Pando, as quaes vinnas iasen sub signo de San Martino da Gandara,
entre as vinnas que foron de Domingo Domingues, alfayate, et do outro cabo topan
en huna vinna de Martin Domingues, o frade, et d'outra vinna de Afonso
Fernandes, yrmao de min, o dito Lopo Fernandes. Et nos, o dito sennor obispo,
asy reçebemos de vos, o dito Lopo Fernandes, as ditas vinnas que nos dades en
escambea por las ditas cassas, segundo dito he, para nos et para a dita nossa iglesia. Et logo por esta pressente carta nos, os ditos sennor obispo et Lopo Fernandes,
nos metemos huuns a outros enno iur et possison et propriedade das ditas casas et
vinnas que nos damos en escanbea, et des oie mays este dia todo poderio et sennorio de cada huna de nos as ditas partes seia tirado et removudo et posto ennos
outros. Et que esto seia çerto nos as ditas partes rogamos a Ruy Gonçalves, coengo, notario publico de Lugo, que fesesse desto duas cartas en hun tenor huna para
nos, o dito sennor obispo, et outra para vos, o dito Lopo Fernandes.
Que foron feytas en Lugo viinte et seys dias do mes de mayo, era de mill
et tresentos et noveenta et oyto annos.
Testemoyas: dom Diego Ferrnandes, dayam; don Afonso Gomes, arçidiago de Deça; don Ruy Ferrnandes, arçidiago de Neyra; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Vaasco Dias, arçidiago de Triacastella; don Pedro Aras de
Parrega, mestrescolla; don Lopo Domingues, juys; don Alvar Rodrigues, thesoreyro; Johan Dias, Thomas Gonçalves, Gonçalvo Yanes, Diego Gomes, coengos da dita
iglesia, et outros.
Et eu Ruy Gonçalves, notario publico de Lugo dado por autoridade do
dito sennor obispo, a esto que sobredito he presente foy et a rogo et pedimento das
ditas partes esta carta en minna presença fis escrivir et puge en ela meu signal en
testemoyo de verdade.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
715
630
1360, setembro, 18. Lugo
O Cabido de Lugo arréndalle a dona Sancha, durante vinte anos, todas as
súas propiedades no Bierzo por renda anual de 400 marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 108v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos Lopo Domingues, iuys de Lugo,
vigario geeral de don Diego Ferrnandes, dayan desse lugar, et nos o cabiidoo da dita
iglesia seendo iuntados en cabiidoo por campaa tangida, segundo avemos de uso et de
custume, arrendamos et avervamos a vos donna Sancha, muller d'Aras Meendes de
Grandas que foy, todos quantos herdamentos nos avemos et devemos aaver et de nos
tinna arrendados Lopo Peres de Castelo, morador en Villa Franca, desla Fava endeante en Vila Franca et na Portela, en Val de Tuylle de suso et de iuso, en Peeyros, en
Loquia, en Naraya et en Moyna Seca, et en Vila Livre, et en outros lugares quaesquer
en todo Beres, asy d'aquel cabo o Sil commo a par del, vinnas et casas, casares, formaes, praças et ortos, et outros herdamentos et foros quaesquer, deste San Iohan Babtista
que ora passou da era desta carta ata viinte annos compridos. Et avedes a faser lavrar
et parar ben os ditos herdamentos et vinnas et faser as casas et leixalas feytas en boo
estado, et avedes-nos a dar de renda, cada anno, en pas et en salvo na vila de Lugo sen
desconto ningun quatroçentos moravedis, d'oyto soldos o moravedi, desta moneda del
rey don Alffonso, et se por ventura pasaren dous annos que non paguedes a dita renda,
que a dita renda et vervo seia nihun, et que o dito cabiidoo vo-la possa reçeber se quiser. Et estos ditos moravedis nos avedes a pagar commo dito he so penna das custas et
dapnnos et mascabos et interee et de des moravedis cada dia por quantos dias passaren de cada hun dos ditos plazos endeante. Et os ditos viinte annos passados avedes de
leixar as ditas herdades et vinnas et casas et ortos et praças livres et quitas et desenbargadas con todo los boos paramentos que en elas foren feytos a nos et a nosa iglesia et
con as casas feytas.
Et eu, a dita donna Sancha, asy reçebo de vos a dita renda et vervo, et obligo min et meus bees para comprir et pagar todo o que sobredito he, et demays para
vos pagar os ditos moravedis commo dito he et a penna et custas et dapnnos et
mascabos se y requeçeren dou-vos por fiadores a don Roy Ferrnandes, arçidiago
de Neyra, et a don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Deçon et a don Vaasco Dias,
arçidiago de Triacastela, et a don Pedro Aras, meestrescola de Lugo, todos de mancomun et cada hun polo todo. Nos, os sobreditos arçidiagos et mestrescola, que
estamos presentes et outorgamos por fiadores commo dito he. Et demays eu, a dita
donna Sancha, para comprir et pagar todo o que sobredito he et non yr contra elo,
metome sub a iurdiçion eclisiastica da iglesia de Lugo, que me possan constrenger
716
María José Portela Silva
por sentenças de santa iglesia, quaes compriren, que cunpra et pague o que sobredito he. Et demays para faser lavrar et parar ben as ditas vinnas et herdades et faser
as ditas casas e leixarlas feytas, faço para elo juramento a os santos avangeos, que
tango corporalmente con minnas maos, que o cumpra et faça.
Et nos, o dito cabiidoo, damos poder a vos a dita donna Sancha, que para
faser lavrar et parar ben as ditas herdades et vinnas et ortos et faser as ditas casas,
que possades por nos et en nosso nome demandar a o dito Lopo Peres todo los
maos paramentos que nos fezo en elas ata oge este dia. Et de quanto del sobresta
razon levardes ou reçeberdes nos nos outorgamos delo por entregos et ben pagados, et damos a vos, a dita donna Sancha, por livre et por quita delo. En testemoyo desto rogamos a Domingo Peres, notario publico de Lugo, que fezese desto duas
cartas en hun tennor tal huna commo outra.
Que foy feyta en Lugo des et oyto dias de setembro, era de mill et trezentos et noveenta et oyto annos.
Testemoyas que foron presntes: frey Gonçalvo Eanes, vigario de nosso sennor obispo; don Ruy Ferrnandes, arçidiago de Neyra; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Vaasco Dias, arçidiago de Triacastela; don Pedro Aras, mestrescola; don Alvar Rodrigues, thesoreyro; Iohan Dias, Diego Eanes, Iohan Dias,
Diego Martines, Thomas Gomes, Ruy Gomes, coengos; Alvar Dias, Pero Aras, raçoeyros na dita iglesia de Lugo ts., et outros.
Et eu Domingo Peres, notario publico de Lugo dado por la actoridade do
bispo dese miismo lugar, a esto presente fuy et con as ditas testemoyas vi faser a
dita donna Sancha o dito juramento et a seu rogo et dos sobreditos esta carta scrivi et puge en ela meu nome et signal en testemoyo de verdade. (+).
631
1360, outubro, 27. Lugo
Traslado autorizado de varias cartas: unha do rei don Pedro pola que manda
a todos os meiriños de Galicia que non fagan xustiza nos coutos do bispo de Lugo
(1352-IX-29, Soria. CD 590). Carta de Suero Eanes, adiantado maior, no mesmo sentido (1352-IX-27, Lugo. CD 586). André Sánchez, meiriño maior (1358-V-16,
Outeiro de Rei. CD 622). Xoán Rodríguez de Rosales, meiriño maior, por Fernández
de Velasco, adiantado maior en Galicia (1358-IX-26, Lugo. CD 626).
LUGO, AC, Tumbillo Nuevo, con referencia ao lib. 10, n.º 49.
Eu Aras Peres, notario publico ena audiencia do onrrado padre e señor
don frey Pedro Lopes, por la gracia de Dios, obispo de Lugo, dado por autoridade
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
717
do dito señor obispo, vi as ditas cartas dos ditos señor rey, e Sueyro Yanes, e
Andreu Sanches, e Johan Rodrigues, merinos sobreditos, scritas en papel e seelladas con seellos, feitas enos tenores sobreditos, e a rogo e pedimento do dito señor
obispo, e por autoridade de don Lopo Domingues, juis de Lugo, trasladei as ditas
cartas verbo por verbo, non cadendo nen mudando nengua cousa por que a sustancia da verdade podese seer mingoada, a o qual traslado o dito juis deu autoridade que valuese e fesese fe en todo lugar asi como os originaes verdadeiros das
ditas cartas.
Feito este traslado en Lugo, veinte e sete dias de octubre, era de mil e tresentos e noventa e oyto años.
Testigos: Ruy Gonzales, coengo de Lugo; Pedro Domingues, Fernan
Alvares, Pedro Ferrnandes homes do dito juis, e outros. (+).
632
1360, novembro, 27. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Fernando Pérez e á súa muller e a unha voz
o casal de Laxes, na freguesía de San Pedro de Bande, polo que deberán pagar anualmente como renda a metade do labrado e criado mais 15 marabedís por foros.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 108v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos o cabiidoo de Lugo con
outorgamento de don Lopo Domingues, iuys, vigario de don Diego Fernandes,
dayan, et de don Vasco Rodrigues, arçidiago de Deçon, amiistrador do mes de
dezembre en terra de Santa Alla Alta et do couto de Picato, avervamos a vos
Fernando Peres, morador en Lageas, et a vosa muller, Tareyia Rodrigues, et a huna
perssoa qual o postrimeyro de vos nomear, o casal de Lageas, que he da iglesia de
Lugo, con todas suas dereyturas et pertenenças, casas, arvores et formaes, a monte
et a fonte, per ut quer que vaan, sub signo de San Pero de Bande, en esta maneria
conven a saber: que avedes vos et a dita persoa a lavrar et parar ben as herdades
do dito casal et manteer as casas del en boo estado, et dedes cada anno a o amiistrador do mes de dezembro, a meatade de todo quanto lavrardes nas herdades do
dito casal, dando-vos el a meatade da semente, et a meatade do que criardes promeando-vos de gaado, et han se a promear convosco o dito amiistrador de todo
quanto comprir, et por foros et por porcos et por orto et por linno et por nabal et
froyta avedes a dar, cada anno, quinze moravedis longos por dia de Natal, a oyto
soldos o moravedi, et se algun gaado trouverdes na dita agra que non seia promeado que o levedes cabos et crianças cada que quiserdes. Et avedes a ser vasalos ser-
718
María José Portela Silva
ventes et obedientes da iglesia de Lugo. Et quando se finar cada huna das ditas persoas que a persoa a que ficar o dito foro que o venna reçeber do dito cabiidoo ata
dos meses premeyros.
Et eu, o dito Fernando Rodrigues, por min et por la dita minna muller et
pola dita persoa, assy reçebo o dito vervo do dito casal de vos, o dito cabiidoo, et
amiistrador sobreditos, et prometo et outorgo de o comprir et abreger, segundo
dito he, por obligaçon de todos meus bees. Et nos, o dito cabiidoo, et amiistrador
sobredito, asy vo-lo outorgamos, en testemoyo delo mandamos seelar esta carta
con seelo de nos, o dito cabiido, et por mayor firmedoe rogamos a Domingo Peres,
notario publico de Lugo, que fezese desto duas cartas tal huna commo outra.
Que foy feyta en Lugo viinte et sete dias de novenbre, era de mill et trezentos et noveenta et oyto annos.
Testemoyas: don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Lopo
Domingues, juys; Iohan Dias, Thomas Gomes, Diego Martines, Diego Gomes,
coengos; Rodrigo Aras de Bande, Pero Affonso, fillo de Iohan Affonso de Burgo
Novo; Lopo Peres, porteyro do cabiidoo ts., et outros.
Et eu Domingo Peres, notario publico de Lugo dado pola actoridade do
bispo dese miismo lugar, a esto fuy presente et esta carta scrivi et puge en ela meu
signal en testemoyo de verdade. (+).
633
1360, decembro, 22. Chantada
Carta de poder outorgada polo abade do mosteiro de San Salvador de
Chantada, Gonzalo Martíns, a favor do monxe Afonso Eanes.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/3, perg. orix., galego, gótica cursiva, 223x542 mm,
incluída en: 1360-XII-31, Lugo, (CD n.º 634).
Sabeam quantos esta carta de procuraçon virem commo nos Gonçalvo
Martines, abbade do moesteiro de San Salvador de Chantada da orden de San
Beeyto, do bispado de Lugo, de conssuum con o convento desse miismo lugar,
seendo todos iuntados enno dito moesteiro en noso cabidoo por campaa taniuda,
segundo que o avemos de husso et de custume, fasemos et ordenamos et estabelesçemos nosso liidimo, verdadeiro, sufiçiente et geeral procurador a Affonso
Yanes, monge do dito moesteiro, portador desta pressente carta de procuraçon.
Espeçialmente lle damos todo noso livre et comprido poder que por nos, et en
nosso nome, et do dito moesteiro et de todos nossos susçesores, possa dar et outorgar en canbeo a nosso sennor don frey Pedro Lopes, obispo de Lugo, para el et para
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
719
seus susçessores por sua herdade para senpre, toda a nossa herdade et cassas et
arvores, que nos et nosso moesteiro avemos et nos perteesçe d'aver a este presente dia, enna villa de Pedrouços et en seus terminos, cada ut vay por toda a fiigregia de San Iullao do Campo, et o nosso meo cassal de Villela con cassas et arvores
et herdades quaes lle perteesçen cada ut vay pella fiigregia de San Miguell de
Villela. Et por concanbeo desto que possa tomar et reçeber do dito sennor obispo
para nos, o dito abbade, et para nossos susçessores por herdade para este dito
moesterio para senpre o cassal de Adulffe, que he da dita iglesia de Lugo, o qual
cassal esta enno noso couto de San Estevoo, con casssas et arvores, et herdades, et
con seus dereitos et pertenenças cada ut vay pella dita fiigregia de San Estevoo,
et que possa deste concanbeo faser carta ou cartas quaes et quantas el vir que
conpren por que o dito sennor obispo possa aver as ditas herdades et coussas
sobreditas que lle nos damos, et nos en concanbeo delo o dito casssal con suas perteenças, commo dito he, por aquellas mellores palavras et condiçoes que se en
dereito conteen que el viir et entender que mays conpre et que mays çerto pode
seer; et obligar nossos bees et reçebir obligaçon de noso sennor obispo et de seu
cabidoo, et poer penna çerta entre anbas las partes que agardemos et aiamos por
firme o dito concanbeo et a carta ou cartas, que o dito Affonso Yanes, noso procurador, en rason deste concanbeo feser con o dito sennor obispo et con o cabidoo
de Lugo, nos lo outorgamos et avemos por firme, et obligamos pellos bees do dito
moesteiro para conprir et guardar et aver por firme nos et nossos susçessores et
estar por ello a todo tempo, et non viir contra ella sub aquellas pennas contiudas
ennas cartas que se sobresta rason feseren do dito concanbeo. Et que esto seia çerto
fasemos ende esta carta de procuraçon seellada con nosos seellos.
Feyta enno cabidoo do dito moesteiro, viinte et dous dias de desenbre, era
de mill et tresentos et noveenta et oyto annos.
634
1360, decembro, 31. Lugo
O bispo e o Cabido de Lugo outórganlle a Afonso Eanes, procurador do abade
de San Salvador de Chantada (inclúe a carta de poder: 1360-XII-22, Chantada. CD
n.º 633), un casal en Santo Estevo de Adulfe, e recibe a cambio medio casal en San
Miguel de Vilela e todo o que posúe o mosteiro en San Xián do Campo.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/3, perg. orix., galego, gótica cursiva, 223x542 mm.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos don frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores, por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo
720
María José Portela Silva
de Lugo, con outorgamento de don Diego Ferrnandes, dayan desse lugar, et dos
homes boos da dita iglesia, seendo iuntados en cabidoo por campaa taniuda enno
thesouro da dita iglesia, segundo que o avemos de husso et de custume, da huna
parte, et eu Affonso Yanes, monge do moesteiro de San Salvador de Chantada, procurador de don Gonçalvo Martines, abbade, et do convento do dito moesteiro por
huna procuraçon feyta en esta maneira:
Segue a continuación a carta de poder (CD n.º 633).
da outra, façemos entre nos tal escanbeo valledeiro para senpre iamays: conven a
saber que nos, o dito sennor obispo, con outorgamento do dito dayam et cabidoo
damos a vos, o dito Affonso Yanes, para o dito abbade et moesteiro et convento del
que aian para senpre por iur de herdade o nosso casal de Adulffe, que he sub signo
de Sant Estevoo, que he couto do dito moesteiro, o qual casal vos damos con todas
suas herdades, cassas et arvores et formaes, pastos et iures et agoas vertes per ut
quer que vaan sub o dito signo et sub outros signos quaesquer. Et eu, o dito
Affonso Yanes, procurador sobredito, que pressente estou en nome do dito abbade et convento do dito moesteiro dou a vos, o dito sennor obispo, et a vosa iglesia
en escanbeo por lo dito casal, que aiades para sempre iamays por iur de herdade a
meatade do cassal de Villela, que foy de Fernan Domingues da Grania, que he enna
fiigregia de San Miguell de Villela, segundo que o dito Fernando Domingues tragia en sua vida, et todas las herdades et casas, arvores et formaes que o dito abbade
et convento ham des oie este pressente dia en Pedrouços, sub signo da iglesia
de San Iullao do Canpo, con todos seus pascos et iures et agoas vertes, dereituras
et pertenenças per ut quer que vaan sub os ditos signos et sub outros quaesquer
que vann, a qual meatade do dito casal de Villela et herdades de Pedrouços que vos
dous en escanbea son do dito abbade et convento do dito moesteiro.
Et nos, o dito sennor obispo, assy reçebemos de vos, o dito Affonso Yanes,
a meatade do cassal et herdades que nos dades en escanbea para nos et para a dita
nosa iglesia, et obligamos nosos bees a vos faser senpre de pas [...] casal de Adulffe
que vos damos en escanbea por o dito [...].
Et eu, o dito Affonso Yanes, [reçebo] en nome do dito abbade et convento [...] o dito casal de Adulffe para o dito abbade et convento, et obligo todos los
bees do dito moesteiro, mobilles et rayses, [...] o dito sennor obispo et a dita vosa
iglesia et cabidoo [...] de Pedrouço que vos damos en escambea [...]. Et que esto
seia çerto nos as ditas partes rogamos [...], notario publico de Lugo, que fesesse
desto duas cartas en hun tenor huna para [...] et outra para o dito abbade et convento do dito moesteiro, et por mayor firmidume mandamolas seellar dos seellos
de nos, o dito sennor obispo, et cabidoo et abbade et convento [...].
Que foron feytas en Lugo pustrimeiro dia desembre, era de mill et tresentos et noventa et oyto annos.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
721
Testemoyas: don Diego Fernandes, dayan; don Afonso Gomes, arçidiago
de Deça; don Ruy Fernandes, arçidiago de Neyra; dom Vaasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Vaasco Dias, arçidiago de Triacastela; don Lopo Afonso, iuys;
don Alvar Rodrigues, thesoreyro; Iohan Dias, Tomas Rodrigues, Gonçalvo Yanes,
Diego Martines, Diego Gomes, coengos, et outros.
Et eu Ruy Gonçalves, coengo, notario publico de Lugo dado por auctoridade do bispo desse miismo lugar, a esto que sobredito he presente foy et a pedimento das ditas partes esta carta en minna presença fis escrivir et puge y meu signal en testemoyo de verdade. (+).
635
1361, febreiro, 21.
O clérigo Rodrigo Álvarez dóalles ao bispo e á igrexa de Lugo tres cuarteiros e medio de cebada pola súa herdade de Vidás, na freguesía de Santiago de
Cicillón, para saldar a débeda dos pedidos.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 21r, traslado polo notario Xoán Arias: 1380-V-25.
Era de mill et tresentos et noveenta et nove annos, viinte et hun dias de
fevreyro.
Commo eu Rodrigo Alvares, clerigo da iglesia de San Mamede, que he enno
couto do moesteyro de Lousada, fillo que foy d'Afonso Alvares, prellado que foy do dito
moesteyro de Lousada, de bon curaçon et de boa voontade sen constrengemento algun
dou a vos, o moyto onrrado padre et sennor don frey Pedro Lopes, obispo de Lugo,
para vos et para vosa iglesia que aiades para senpre iamays de cada anno en salbo tres
quarteyros et medio de çeveyra por quanta herdade eu aio et me perteeçe d'aver en
Vidaes, por parte de minna madre, Marinna Iohannes que foy de Vidaes, a qual herdade he sub signo de Santiago de Çiçillon, os quaes tres quarteyros et meo de çeveyra dou
a vos, o dito senor obispo, para vos et para a dita vossa iglesia para senpre iamays por
huna grant contia de maravedis, que vos eu devo de pedidos, que en min et enna dita
minna iglesia foron postos des grant tempo a aca que os eu non paguey, et por
que andava chamado et esconmugado por vossas cartas, et des oie este dia endeante que aiades et levedes vos, o dito sennor obispo, et a dita vossa iglesia para senpre
iamays os ditos tres quarteyros et medio de çeveyra por la dita herdade en salvo, de
cada anno, por raçon da dita deveda que eu devia dos ditos pedidos. Et para vos dar
et pagar de cada anno os ditos tres quarteyros et medio de paz a vos, o dito sennor obispo, obligo-vos espeçialmente todas las herdades et casa que eu aio et me perteeçe de
aver enno dito lugar de Vidaes.
722
María José Portela Silva
Et nos, o dito sennor obispo, asy reçebemos de vos, o dito Rodrigo
Alvares, os ditos tres quarteyros et medio de çeveyra, de cada anno, por la dita herdade, segundo dito he, et alçamos-vos o entredito que estava posto enna dita nossa
iglesia por rason dos ditos pedidos ata o dia da data desta carta, et outrossy a escomonyon que en vos foy posta por esta rason, et que esto seia çerto rogamos a Rui
Gonçalves, coengo, et notario publico de Lugo, que fesesse ende esta carta.
Testemoyas: Afonso Peres de Vilamoure, mercador; Roy Gonçalves Tato;
Fernan Gonçalves de Moreda; Afonso Peres de Vidaes, yrmao do dito Rodrigo
Alvares; Iohan de Narla, Alvar Dias, omes do dito Ruy Gonçalves, et outros.
636
1361, maio, 8. Deza
Real provisión de Pedro I na que se lle ordena a Gómez Fernández de Soria,
alcalde e meiriño maior en Galicia, ante a reclamación presentada contra el polo
bispo de Lugo, que non entre a exercer a súa xurisdición nos coutos da catedral, por
ter privilexios de exención.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 106r.
LUGO, AC, extr., Tumbo Nuevo, fol. 236v.
SÁNCHEZ BELDA: Documentos..., n.º 1157, p. 486.
Don Pedro por la gracia de Dios rey de Castiella, de Tolledo, de Leon, de
Gallisa, de Sevilla, de Cordova, de Murçia, de Iahen, del Algarbe, de Algesira, et sennor de Viscaia et de Molina a vos Gomes Ferrnandes de Soria mio alcalde et meryno
mayor en Gallisia, et al meryno o merynos que por mi o por vos andudieren agora
et d'aqui adelantre en las meryndades de Gallisia, et a qualquer delas o a qualquer o
qualesquer de vos que esta mi carta fuere mostrada o el traslado della signado de
escripvano publico, sacado con autoridades de iuys o de alcalde, salut et gracia.
Sepades que don frey Pedro obispo de Lugo se me querelo et dise que el et su
iglesia an privillegios de los reys onde yo vengo et confirmados de mi et huso et costumbre de gran tiempo ata aqui que nihun adelantado nin meryno non entren en los
sus cotos et çelieyros a faser iusticia, salvo quando el dicho obispo o aqueles que y
andudieren por el la non quisieren faser, et que agora vos et los merynos que andan
por vos que entrades en los sus cotos et çelleyros a faser iustiça et los llamades et emprasades que vayan convosco, et fasedes otros dampnos et males sin rason et sin derecho
por los cohechar con poder de los ofiçios que avedes, et les ydes et entrades contra los
dichos privillegios, et que llos non queredes guardar, et que commo quier que vos
sobre esto mostro et fiso mostrar una mi carta que le yo mande dar en esta rason que
lla non quesiestes guardar nin complir, et en esto que ha rçebido el et su iglesia agra-
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
723
vio et perdido et menoscabado mucho de lo suyo, et pidiome merçed que mandase yo
lo que toviese por bien. Por que vos mando vista esta nuestra carta a vos et a los merynos que andudieren por vos en las dichas meryndades et a los otros merynos que y
andudieren despues de vos, que veades la dicha carta que vos el dicho obispo o el que
lo ovier de aver por el vos mostrar, et la guardedes et complades et fagades guardar et
cumplir en todo segundo que se en ela contiene, et los unos nin los otros non fagades
ende al por ninguna manera su pena de la mi merçed et de seysçentos moravedis desta
moneda usual a cada uno, et si non por qualquer et qualesquer de vos que fincar de lo
assy cumplir mando al dicho obispo o al que lo ouver de ver et recabdar por el, que
vos enprasare a quinse dias primeyros seguentes so la dicha pena a cada uno. Et de
commo vos esta mi carta fuer mostrada et la complides mando so la dicha pena a qualquer escripvano publico que para esto fuere llamado que de ende al que vos la mostrar
testemoyo signado con su signo, et por que yo sepa en commo complides mio mandado. La carta leyda datgela.
Dada en el rayal de Deça, ocho dias de mayo, era de mill et tresentos et
noventa et nove annos.
Fernan Lopes teniente lugar de notario del regno de Leon la mando dar.
Yo Nicolas Beltran escrivano del rey la fis escrivir.
Fernan Lopes.
637
1361, xuño, 17. Lugo
O Cabido de Lugo arréndalle ao arcediago de Neira, don Rui Fernández, a
administración de abril por 1550 marabedís anuais e as obrigas de costume.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 110r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, lo dayan, et cabidoo da iglesia de Lugo seendo juntados en cabidoo por campaa taniuda eno coro desa iglesia,
segundo que avemos de custume, arrendamos a vos don Ruy Fernandes, arçidiago de Neyra, por en todos vosos dias a nosa amiistraçon do mes de abril, con todos
los fruytos rendas et dereyturas et pertenenças que a nos perteesçen por ela et perteeçer deven en qualquer maneyra, segundo que a de nos tinna arrendada don
Fernan de Deus, chantre que foy desta iglesia de Lugo. Por la qual renda nos avedes a dar, cada anno, mill et quinentos et çinquaenta moravedis, d'oyto soldos o
moravedi, desta moneda del rey don Affonso que fuy, et avedes-los a pagar a aqueles prazos a que se pagan as outras rendas das amiistraçoes desta iglesia et sub esas
mismas pennas et con essas miismas condiçoes.
724
María José Portela Silva
Et eu, o dito arçidiago, que estou presente asy reçebo de vos, o dayan, et
cabidoo sobreditos, a renda da dita amiistraçon et obligo todos meus bees para vos
pagar, cada anno, os ditos mill et quinentos et çinquaenta moravedis a os praços a
que se acustuman a pagar as rendas das outras amiistraçoes desta iglesia, et sub
essas miismas pennas, et demays para o todo asy comprir dou-vos por fiadores: don
Affonso Gomez, arçidiago de Deçon, et don Alvar Rodrigues, thesoreyro de Lugo,
nos los sobreditos arçidiago et thesoreyro, que estamos presentes, et outorgamos a
a dita fiadoria et obligamos para elo nosos bees. Et eu, o dito arçidiago de Neyra,
obligo meus bees para quitar en salvo a vos los ditos fiadores da dita fiadoria.
Et que esto seia çerto nos las partes sobreditas rogamos a Fernan Garçia,
notario publico de Lugo, que fezese desto duas cartas tal huna commo outra, huna
eno livro do cabidoo et outra a o dito arçidiago.
Que foron feytas en Lugo XVII dias de junyo, era de mill et treçentos et
noveenta et nove annos.
Et foron presentes: don Diego Ferrnandes, dayan; don Affonso Gomes,
arçidiago de Deça; don Vasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Vasco Diaz, arçidiago de Triacastella; don Lopo Domingues, juys; don Alvar Rodrigues, thesoreyro; Johan Diaz, Thomas Gomes, Diego Gomes et Diego Martines, coengos da dita
iglesia.
Et eu Fernan Garçia, notario publico de Lugo dado por autoridade do
bispo dese lugar, a esto presente fuy et a rogo das ditas partes esta carta aqui scripvi et puge y meu signal en testemoyo de verdade. (+).
638
1361, agosto, 18. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles ao notario Gonzalo Pérez e á súa muller e a
unha voz un soar na rúa de Bermudo Sánchez por renda anual de cinco marabedís
e a obriga de construír unha casa. Deseguido, o Cabido exime da renda o primeiro
beneficiario.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 109v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos Diego Fernandes, dayam, et
o cabidoo da iglesia de Lugo seendo iuntados en cabidoo por campaa tanjuda enno
coro da dita iglesia, segundo que avemos de huso et de custume, con outorgamento de don Alvar Rodrigues, juyz, et Jacome Peres, rendeyros dos aniversarios da
dita iglesia, avervamos a vos Gonçalvo Peres, notario de Lugo, et a vosa muller,
Iohanna Peres, et a huna perssoa qual o pustrimeyro de vos nomear, huna praça
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
725
de casa, que esta en Lugo enna rua de Vermun Sanches, entre a casa en que ora
mora Domingo Martines, mercador, da huna parte, et a casa en que mora Rodrigo
Eanes, freeyro, da outra, por en toda vosa vida et da dita persoa en esta maneyra
conven a saber: que façades y huna cassa con sobrado et cuberta de tella, segundo
suya estar quando estava feyta, et a mantenades en boo estado, et dedes dela, de
cada anno, vos et a dita perssoa, a o que tever os aniverssarios da dita iglesia
de Lugo, çinquo moravedis, d'oyto soldos o moravedi, desta moneda del rey don
Affonso por dia de Santa Maria de agosto. Et nos, los ditos dean et cabidoo, por
fazemos merçee a vos, lo dito Gonçalvo Peres, por moyto serviço que nos senpre
feçestes et fasedes quitamos-vos os ditos çinquo moravedis por en toda vosa vida,
et a pasamento de vos anbos, et da dita perssoa ha de ficar a dita casa livre et quita et
desenbargada a a dita iglesia de Lugo con todos los boos paramentos que en ella
foren feytos.
Et eu, o dito Gonçalvo Peres, por min et por la dita minna muller et por
la dita persoa asy o reçebo de vos o dito vervo da dita cassa, et obligo meus bees
para faser et comprir et pagar o que sobredito he. Et nos, os ditos dean et cabidoo,
assy vos lo outorgamos. Et por que esto seia çerto rogamos a Domingo Peres, notario publico de Lugo, que fezese desto duas cartas en hun tennor tal huna commo
outra, et por mayor firmedue mandamos-la seelar do seelo do dito cabidoo.
Que fuy feyta en Lugo XVIIIº dias de agosto, era de mill et CCC XCª et
nove annos.
Testemoyas que foron presentes: don Diego Fernandes, dean; don Lopo
Domingues, chantres; don Vasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Alvar
Rodrigues, juys; Iohan Dias, Iohan Dias (sic) et Thomas Gomes, coengos de Lugo, ts.
Et eu Domingo Peres, notario publico de Lugo dado pola actoridade do
bispo dese miismo lugar, a esto presente fuy et a rogo das partes sobreditas esta
carta aqui scrivir fiz et puge en ela meu nome et signal en testemoyo de verdade.
(+).
639
1361, outubro, 12. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Afonso Pérez e á súa muller, Tareixa Rodríguez,
unha casa na rúa Miñá por renda anual de 10 soldos.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 110v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o dayan, et cabiidoo da iglesia
de Lugo, seendo iuntados en cabiidoo por campaa taniuda, segundo que o avemos de
726
María José Portela Silva
custume, damos et outorgamos a vos Afonso Peres de Villa Moure, mercador, et a
Thereyia Rodrigues, vosa muller, huna nossa casa, que esta enna çibdade de Lugo, enna
rua Minaa en par d'outra nosa casa en que mora Fernando Domingues Vidal, mercador, da huna parte, et a outra casa que fuy d'Afonso Peres Bego en que vos avedes as
tres quartas, da outra parte, con suas pertenenças et iures que lle perteesçen, que a aiades vos et toda vosa voz para senpre por iur d'erdade, et que nos dedes dela por foro,
cada anno, des soldos por dia de Natal, sen outro desconto nihun.
Et eu, o dito Afonso Peres, por min et por la dita minna muller, asi resebo de
vos, o dito dayan, et cabiidoo a dita casa para senpre por iur d'erdade por min et por
toda minna voz, et obligo por ella et por los outros tres quartos que aio na dita casa,
que esta en par della, de vos pagar os ditos dez soldos, cada anno, segundo dito he, et
se estas ditas casas traspasarem de nos et de nosa voz en outra parte que leven esta dita
carrega destes ditos dez soldos de os pagar, cada anno, segundo dito he.
Et nos as ditas partes outorgamos todo esto que dito he et rogamos a
Fernan Peres, notario publico de Lugo, que fesese ende esta carta para o dito
Afonso Peres signada con seu signal et seellada con nosos seello et deytase outra
tal no libro de nos, lo dito cabiidoo.
Feyta en Lugo doze dias do mes de outubre, era de mill et CCC XCtaIXe
annos.
Testemoyas que presentes foron: don Diego Fernandes, dayan; don Lopo
Domingues, chantre; don Pedro Ares, o mestrescolla; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; Johan Dias, Ruy Gomes, Johan Dias, Tomas Gomes, Gonçalvo
Eanes, coengos de Lugo; et Jacome Peres, procurador dos aniverssarios da iglesia
de Lugo ts., et outros.
Et eu Fernando Peres, sobredito notario publico de Lugo por lo bispo dese
lugar, a esto que sobredito he presente foy con as ditas testemoyas et de mandado
et rogo das partes sobreditas fis scrivir et puge y meu nome et meu signal. (+).
640
1362, xaneiro, 24. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Gonzalo Pérez e á súa muller e a unha voz
unha casa coa súa cortiña no Burgo Novo por renda anual de 35 soldos.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 109v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos Diego Ferrnandes, dayan de
Lugo, et o cabidoo desse lugar avervamos a vos Gonçalvo Peres, home de don Lopo
Domingues, chantres de Lugo, et a vosa muller, Eynes Ferrnandes, et a huna pesoa qual
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
727
o pustrimeyro de vos nomear en sua vida, huna casa dos nossos aniversarios, que esta
na rua de Burgo Novo, con sua cortinna, entre a casa que foy de Ruy Ferrnandes et de
Maria Pellaes, da huna parte, et da outra parte, a casa de Domingo Martines Serodeo,
a a tal condiçon que reparedes et aguisedes a dita casa de todo reparamento et aguisamento que ouver mester et a mantenades en boo estado, et que vos et a dita vosa muller
et a dita pesoa que dedes dela de cada anno en salvo, a o procurador dos ditos aniversarios, triinta et çinquo soldos, a quatro dineiros novees por cada tres soldos, desta
moneda del rey don Afonso, en foro et vervo pola dita casa, et a finamento da dita pesoa
que do pustrimeyro de vos for nomeada que fique a dita casa feyta et ben reparada,
a a dita iglesia de Lugo, con todos los boos paramentos que en ela foren feytos.
Et eu, Gonçalvo Peres, por min et pola dita minna muller et pola dita
pesoa, asy reçebo o vervo da dita casa de vos, o dito dayan et cabidoo, et obligo
min et todos mues bees et da dita minna muller et da dita pesoa para dar et pagar
a os ditos aniversarios, cada anno, en salvo os ditos triinta et çinquo soldos et para
comprir et faser todo o que sobredito he. Et por que esto seia çerto rogamos a
Iacome Guillelmes, notario publico de Lugo, que fezese ende esta carta.
Feyta en Lugo viinte et quatro dias de ianeiro, era de mill et quatroçentos
annos.
Testemoyas que estavan presentes: o dito dayan; don Lopo Domingues,
chantres; don Ruy Ferrnandes, arçidiago de Neyra; don Vasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Vasco Dias, arçidiago de Triacastela; don Alvar Rodrigues, juyz;
Iohan Diaz, Thomas Gomes, Diego Martines, Johan Dias, Fernando Peres, coengos, et outros.
Et eu Jacome Guillelmes, notario publico de Lugo por lo sennor obispo
desse lugar, a esto presente fuy et esta carta aqui fis escrivir et puge y meu signal.
(+).
641
1362, abril.10. Lugo
Vasco Pérez dóalle á igrexa de Lugo todas as súas herdades no couto de San
Martiño dos Condes e en Santo Estevo da Mota.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/4, perg. orix., galego, gótica cursiva, 262x265 mm, extr.,
Tumbo Viejo, fol. 160r.
LUGO, AC, extr., Tumbo Nuevo, fol. 233v.
PIÑEIRO: Memorias..., t. III, fol. 493.
CAÑIZARES: p. 1072.
RISCO: ES, t. XLI, p. 119.
Ed., LÓPEZ PELÁEZ: El señorío..., ap. VIII.
728
María José Portela Silva
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Vaasco Peres, fillo de Pedro
Lopes de Rodeyro que foy, outorgo et connosco que dou, a a iglesia de Lugo, en
doaçon para senpre valedeyra por iur de herdade et en corrgementos et enmenda
de moytos maes et dapnos et queyxumes de paes et de cassas, et roubos de gaados, et de outras coussas mobilles, et prisiones, et mortes de homes que eu fige et
cometi por minna auctoridade, enno seu couto de Lugo, contra a dita iglesia et os
vassalos della sen sua culpa et sen culpa do bispo et do cabidoo da dita iglesia, non
no meresçendo elles nen algun delles, nen me fasendo erro algun porque o devesse faser. Conven a saber que dou, a dita iglesia de Lugo, por estas rassoes sobreditas, todos quantos herdamentos et voses eu aio enno couto de San Martino dos
Condes por parte do dito meu padre et por Eynes Lopes, minna hirmaa, et por
outra maneira qualquer, con todas suas dereituras et pertenenças cassas, arvores et
formaes, igleiario et leygario, et couto et sennorio, a montes et a fontes, per ut quer
que vaa, sub signo de San Martino dos Condes. Et outrossy lle dou mays todos
quantos quinoes et iures et dereito et vos eu aio enna poussa et lugar da Mota por
min et por la dita minna hirmaa et por outra maneira qualquer, con todas suas herdades, igleiario et leygario, et caneyros et pesqueyras et moynos et con cassas et
arvores et formaes, et con todas suas dereituras et pertenenças, a monte et a fonte,
per ut quer que vaa sub signo de Sant Estevoo da Mota, et ponno logo a a dita iglesia de Lugo et a vos, o onrrado padre et sennor don frey Pedro Lopes, obispo de
Lugo, en nome dell, enno iur et enna possisson destas coussas sobreditas et cada
huna dellas que lle dou, et tiro ende a min et a minna vos della, et outorgo et connosco que se dellas d'aqui adeante alguna coussa posuyr, por min ou por outro,
que as possuyo por la dita iglesia de Lugo et en seu nome precario. Et vos, o dito
sennor obispo, et cabidoo da vossa iglesia, que me leyxedes teer en toda minna
vida os herdamentos et couto et igleiario de San Martino dos Condes, que vos dou,
et que leve para min ho husso et froyto et rendas et dereituras del por vos et en
vosso nome enno dito tempo da minna vida, et a meu finamento que fique livre et
desenbarguado a a dita iglesia de Lugo con todos los boos paramentos et melloramentos que y foren feitos, et prometo a a boa fe que nunca contra esta doaçon vaa
por min nen por outrem en iuyso nen fora del, et obligo por todos meus bees de
a faser de pas en todo tempo, et se iuyso resquerçer sobrela de a defender et enparar por minna custa sen dapno da dita iglesia.
Et nos, o dito sennor obispo, assy reçebemos de vos, o dito Vaasco Peres,
a dita doaçon para a dita nossa iglesia en emmenda et corregemento dos maes et
dapnos sobreditos. Et eu, o dito Vaasco Peres, asy vos la dou segundo dito he. Et
porque esto seia çerto rogamos a Iacome Guillelmes et Arias Peres, notarios publicos de Lugo, que fesessen ende publicos instrumentos.
Feyto en Lugo, des dias de abril, era de mill et quatroçentos annos.
Testemoyas que presentes foron: dom Diego Fernandes, dayan; dom Lopo
Domingues, chantres; dom Affonso Gomes, arçidiago de Deça; dom Ruy
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
729
Fernandes, arçidiago de Neyra; dom Garçia Dias, arçidiago de Sarria; dom Vaasco
Rodrigues, arçidiago de Deçon; dom Vaasco Dias, arçidiago de Triacastella; dom
Pedro Arias. mestrescolla; dom Alvar Rodrigues, iuys; dom Ruy Gonsalves, thesoreiro; Iohan Dias, Diego Gomes, coengos de Lugo; Lourenço Yanes, alcallde;
Romeu Fernandes; Iohan Yanes de Burela; Pedro Affonso de Sande, et outros.
Et eu Arias Peres, notario publico de Lugo, dado por autoridade do dito
sennor obispo desse lugar, a esto que sobredito he chamado et rogado con as ditas
testemoyas et con Iacome Guillelmes, notario sobredito, presente fuy, et a rogo das
ditas partes esta carta escrivi et puge y meu signal en testemoyo de verdade. (+).
Et eu Iacome Guillelmes, notario publico de Lugo por lo dito sennor obispo, a esto foy presente con o dito Arias Peres, notario, et testemoyas sobreditas, et
a rogo das ditas partes en esta carta, que o dito Arias Peres escrivio, puge meu
nome et meu signal en testemoyo de verdade. (+).
642
1362, maio, 3. Sevilla
Pedro I, a instancias do bispo de Lugo, ordénalle ao meiriño maior de
Galicia que obrigue os abades dos mosteiros situados naquela diocese a que contribúan co bispo nos servizos extraordinarios solicitados a este polo Rei.
LUGO, AC, CAÑIZARES: pp. 1073-1075, atado 5º, est. 23, perg. orix., 270x250 mm;
extr., Tumbo Nuevo, fol. 237r.
SÁNCHEZ BELDA: Documentos..., n.º 1159, p. 487.
Cit.: LÓPEZ PELÁEZ: El señorío..., I, p. 45.
Don Pedro por la gracia de Dios rey de Castiella, de Leon, de Gallisa, de
Cordova, de Murçia, de Jahen del Algarbe, de Algesira et sennor de Biscaya et
de Molina, a vos Gomes Fernandes de Soria mio alcalle en los mi [...] et mio meryno mayor en Gallisa, et al meryno o merynos que por min o por vos andudieren
agora et de aqui adelante en las dichas meryndades o en qualquier dellas, et a los
jueses et a los alcalles de la ciudat de Lugo et de su obispado, o a qualquier o a
qualesquier de vos que esta mi carta fuer mostrada, salut et gracia.
Sepades que don Pedro Lopes obispo de la dicha ciudat de Lugo se me envio
querellar et dise que quando yo enbio demandar al dicho obispo et dean et cabildo et
cleresia del o su obispado diesmas et otros pedidos algunos que ha y algunos priores e
abades et abadesas et otros algunos que an iglesias en el dicho obispado que son de su
juridiçion que non quieren pagar en las dichas deçimas et pididos, por la qual rason el
non me puede paguar los maravedis quell yo envio demandar, nin me puede acorrer
dellos para mi serviçio, et se esto pasase que receberia gran dapno. Et enviome pedir
730
María José Portela Silva
merçet que mandase y lo que toviese por bien, por que vos mando vista esta mi carta
a cada uno de vos en vuestros lugares et juridisçiones que quando acaescier que yo
enviar demandar al dicho obispo et dean et cabildo et cleresia deçimas e pedidos algunos que costrengades et aprimiedes a los dichos priores et abades et abadesas et a otros
qualesquier que ayan iglesia o benefiçios en el dicho obispado et que [...] de su jurisdiçion que paguen en las dichas decimas et pedidos segunt que pagaren cada unos de
los otros que an [...] en el dicho obispado, et si lo asi faser et conplir non quisieran
tomade en prenda tantos de sus bienes do quier que los fallardes asy muerbles commo
rayses, et vendeldos segundo fueren, et de los maravedis que valieren entregat et fased
luego pago al dicho obispo, o al que lo ovier de recaudar por el de todo lo que cada
uno dellos ovier a pagar en lo que dicho es, segun que les fuer echado en tasa ben et
conplidamiente, en gisa quel non mengue ende ninguna cosa. Et non fagades ende al
por ninguna manera so pena de la mi merçed et de seysçientos maravedis desta moneda usual a cada uno de vos. Pero se contra esto que dicho es los sobredichos o algunos
dellos alguna cosas quisieren diçer o raçonar por que lo non devades faser, por que nos
esto tane a vos de mis rentas et pechos et derechos, mando al ome que les esta mi carta
mostrar que los enplase que parescan ante mi doquier que yo sea, del dia que los enplasare a quinse dias primeros seguientes so la dicha penna a cada uno, que lo yo mande
ver e librar commo la mi merced fuer de fallar por fuero et por derecho. Et de commo
esta mi carta vos fuer mostrada et los unos et los otros la conplides mando so la dicha
penna a qualquier escribano publico que para esto for llamado que de ende al que vos
la mostrar testimonio signado con su signo porque yo sepa en commo conplides mio
mandado. La carta leyda datgela.
Dada en la muy nobre cibdat de Sivilla, tres dias de mayo, era de mill et
quatroçentos annos.
Fernand Lopes teniente logar de notario del regno de Leon la mando dar.
Yo Fernand Yañes escrivano del rey la fis scribir.
Fernand Lopes, Dº [...] Yanes.
Eu Ruy Gomes Cristolla, notario publico de Lugo dado por auctoridade
do bispo dese missmo lugar, vi et lii huna carta do dito sennor rey con Arias Peres
racionero notario do dito lugar, feita enno tennor sobredito, seellada con seello do
dito sennor rey ennas espaldas, et a rogo do moyto onrrado padre et sennor don
frey Pedro Lopes, pola gracia de Dios obispo de Lugo, et con auctoridade de
don Diego Gomes juys, et de Diego Alvares [alcalle] do dito lugar, a dita carta en
minna presensa et do dito Arias Peres, fis trasladar et puge y meu signal en testemoio de verdade.
Foy feita en Lugo des dias de outubre, era de mill et quatroçentos annos.
Testigos: Gomes Arias clerigo; Ruy Gomes, Diego Affonsso, Alvar Dias, et
outros.
Et eu Aras Peres raçionero et notario publico de Lugo, dado por auctoridade do sennor obispo dese mismo lugar, vy et lii a dita carta do dito sennor rey
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
731
con o dito Cristolla notario, feita en papel et seellada con seello do dito sennor rey
ennas espaldas, feita enno tenor sobredito, et a rogo do moyto onrrado padre et
sennor don frey Pedro Lopes da orden dos pregadores, por la gracia de Dios et da
santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, et con auctoridade de don Diego Gomes
juys et de Diego Alvares alcalle da dita villa, a dita carta en presença do dito
Cristolla et minna, fis trasladar et puge y meu nome et signal en testemoio de verdade. A o qual traslado os ditos juys et alcalle deron auctoridade que valuesse et
fisese fey assy commo o horiginal do traslado.
Feito en Lugo des dias de octubre, era de mill et quatroçentos annos.
Testigos: Affonso Arias clerigo, Ruy Gomes, Diego Affonso et Alvar Dias,
homes do dito Cristolla, et outros.
643
1362, maio, 5. Grallal
Acta notarial na que se recolle o apercibimento do bispo e do Cabido de Lugo
ás persoas que ocupan as herdades de Insua de San Martiño, na freguesía de San
Miguel de Sor, para que as desaloxen ou recoñezan o señorío da devandita igrexa.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/5, perg. orix., galego, gótica cursiva, 349x365 mm.
En Grallal çinquo dias do mes de mayo, era de mill et quatroçentos annos,
por ante o onrrado padre et sennor don Affonso por la gracia de Deus et da santa
iglesia de Roma, obispo de Mendonedo, et en presença de min Fernando Affonso,
notario publico iurado dado do bispo enna çibdade de Villamayor et en todo obispado de Mendonedo, et das testemoyas adeante escriptas, aparessçeu Iohan Eanes
de Burella, en nome et en vos do onrrado padre et sennor don frey Pedro Lopes,
obispo de Lugo, et dean et cabidoo de sua iglesia, cuio procurador disso que era
por carta de procuraçon que el tiina, et disso a o dito sennor obispo que el fesera
çitar por ante el por sua carta a Fernando Affonso de Valle, morador en Galdo, et
a Lopo Affonso, seu sobrinno, fillo de Lopo Affonso de Valle que foy, et Pedro
Rodrigues et Fernando Pollo, et Iacome Peres, et Martin Pellaes, et Fernan
Fernandes, et Domingo Bonome, moradores en Santa Marina, fiiglesses de San
Miguell de Sor; et Affonso Martines, morador en Galdo, et a todos los outros omes
et mulleres que ussavan et lavravan as herdades et vinnas da Inssoa de San
Martino, fiiglesia de San Miguell de Sor, que eran da iglesia de Lugo et da albergaria dy. Et que les dysia et frontava a estes sobreditos que lle leyxassen et dessenbargassen as ditas herdades et vinnas que lavravan enna dita Ynssoa, et se o assy non
quisesen faser que el protestava en nome do dito sennor obispo et cabidoo de Lugo
732
María José Portela Silva
para os demandar por ally por hu entendesse mays compridamente aver seu dereito. Et o dito sennor obispo dissolles et frontou que se sabian que eran do dito
sennor obispo et de sua iglesia, et da albergaria dy, que lles la leyxasen et dessenbargassen sen outra contenda et iuyso, et se o assy faser non quisesen que el que
conssintiria a o dito Iohan Enaes que os demandasse por hu quisese et entendesse
aaver seu dereito. Et o dito Fernando Affonso, et Lopo Affonso, et Pedro Rodrigues,
et Fernando Pollo, et Iacome Peres, et Martin Pellaes, Fernan Fernandes et
Domingo Bonome, et Affonso Martines, moradores ennos ditos lugares, et cada
hun delles, disseron que elles por nome de sy et de suas voses que lla dessenbargavan a o dito Iohan Eanes por nome delles, et que se partian della des aqui adeante, et de dereito algun se lles y perteesçia por alguna rason, et que outorgavan
que nunca en algun tempo sobrela nen sobre parte della, elles nen cada hun delles,
nen suas voses fesesen torva nen enbargo a o dito sennor obispo nen a sua iglesia,
nen a dita albergaria, nen a cada huuns delles, de todo aquello que elles nen cada
huun delles tevese. Et o dito Iohan Eanes disso que pois elles conosçian et confessavan a verdade et dessenbargavan a dita Ynssoa a o dito sennor obispo et a sua
iglesia, et a dita albergaria, que por nome delles, cuio procurador era, que assi a
reçebia. Et desto en commo pasou pediu a min notario un publico estromento.
Testemoyas: don Gonçalvo Peres, arçidiago de Montenegro; Iohan Cao de
Cordido, cavalleiro; Pedro Lopes de Manente; Iohan Eanes de Grallal; Iohan Lopes
de Burella, clerigo de San Pedro de Viveiro; Iacome Affonso, algasil; Domingo
Lougon de San Çibrao; Rodrigo Eanes de Lugo, et outros.
Et eu Fernando Affonso, notario sobredito, a aquesto todo sobredito con
as ditas testemoyas presente fuy, et a pedimento do dito Iohan Eanes esta carta en
minna presença fige escrivir por quanto eu estava enbargado d'outros negoçios, et
aqui puge meu nome et meu signal tal en testemoyo de verdade.
Que fuy feyta enno sobredito lugar, anno et mes et dia sobreditos. (+).
Fernando Afonso notario.
644
1362, maio, 7. Valle
O meiriño maior de Galicia e outras autoridades aperciben as persoas que
ocupan as herdades de Insua de San Martiño, na freguesía de San Miguel de Sor,
para que as desaloxen ou recoñezan o señorío da devandita igrexa.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/5, perg. orix., galego, gótica cursiva, 349x365 mm.
En Valle, sete dias de mayo, era de mill et quatroçentos annos.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
733
En presença de min Affonso Eanes, notario publico de Valle, et das testemoyas subescriptas, Iohan Eanes de Burella, procurador do moyto onrrado padre
et sennor don frey Pedro Lopes, obispo de Lugo, dean et cabidoo de sua iglesia,
por carta de procuraçon suffiçiente, que ende mostrou, geeralmente sobre todos
seus pleitos et demandas que elles avyan, ou outros alguun, ouvesen contra elles,
que el levou para guarda de seu dereito, et estando presentes a mayor parte dos
omes das fiiglissias de Santa Marina das Negradas, et de Çerdido, mostrou huna
carta de Gomes Fernandes de [Santa Alla], meryno mayor ennas meryndades de
Gallisia, por que enprasava para ante sy a Roy Lees de Çerdido, Pedro Lourenço
de San Payo, Maria Conpaneira, Pedro Ferrnandes Sasido, Fernando Pernas de
Santa Marta, et todos los outros que lavravan herdades enna Inssoa de San
Martino, fiiglesia de Sor, ou eran y herdeiros por alguna rason, por rason que disia
que a dita Inssoa era do dito sennor obispo de Lugo et dean et cabidoo et da albergaria dy, et lle la entraran os sobreditos et outros alguuns por força et contra sua
voontade. O qual enprasamento lles fasia para d'oie a tres dias primeiros siguientes, et desto que pidia a min notario testemoyo. Et logo Roy Lees por nome de sy,
Pedro Fernandes de San Payo, Fernando Ballon por nome de sy et de toda sua
yrmeydade, que herdavan enna dita Ynssua, porque outorgou que por sy et por
seus bees de os faser estar a esto que se sige; et Apariço Domingues, Pedro
Fernandes Preto, Maria Companeira, Pedro Affonso de Touçite por nome de
Fernando Castellao, seu sobrino, porque obligou de faser por el et Gonsalvo Peres,
clerigo, et Pedro Fernandes Sasido, Iacome Peres por nome de Iacome Affonso,
morador en Vares, porque obligou a faser por sy et por seus bees, disseron que elles
conosçian et outorgavan que a dita Ynssoa et erdades della, et outras coussas quaesquer
que y estesen, que eran do dito sennor obispo et deam et cabidoo de sua iglesia et albergaria della, et elles por nome dessy et d'aquelles por que se obligavan, et por todas suas
voses, que a desenbargavan et se partian de dereito algun se lles y perteesçian, a o dito
sennor obispo et deam et cabidoo et albergaria, et a o dito Iohan Eanes en seu nome,
et que outorgavan que des aqui endeante que lle non fesesen sobrelo torva nen enbargo en algun tempo por sy nen por outro, en iuso nen fora del, et que des aqui adeante que lle outorgavan libre podirio para entrar et pessuyr et faser dellas o que quisese
sen enbargo delles et de cada hun delles et de todas suas voses, et se alguna coussa des
aqui adeante della hussassen que outorogavan que a tiinan et ussavan por lo dito sennor obispo et sua yglesia et albergaria et en seu nome precario. Et o dito Iohan Eanes
disso que el por nome do dito sennor obispo et deam et cabidoo, cuio procurador era,
que assy o reçebia et que pedia dello testemoyo.
Testemoyas: Martin Affonso de Vale, Pedro Rodrigues, moradores en Santa
Marina; Rodrigo Yanes, morador en Lugo; Garçia Yanes, ome do dito Iohan Yanes,
et outros.
Et eu Affonso Eanes, notario sobredito, a ysto que sobredito he con as
ditas testemoyas pressente foy et a rogo et pidimento do dito Iohan Eanes este tes-
734
María José Portela Silva
temoyo, por quanto estava ocupado d'outros negoçios, en minna pressença o fis
escrivyr, et puge y meu nome et mey synal que tal he en testemoyo de verdade. (+).
645
1362, maio, 7. Lugo
Costanza Méndez dóalle ao Cabido de Lugo as súas propiedades en Santa
María de Vilafiz. Seguidamente, aquela recibe do Cabido as devanditas propiedades
en arrendamento.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 111v.
Era de mill et quatroçentos annos, VII dias de mayo.
Costança Meendes, muller de Vaasco Fernandes de Mera, con outorgamento
[do dito Vaasco Fernandes], que esta presente et outorgante, anbos deron a os aniversarios da iglesia de Lugo para senpre por iur de herdade, toda a herdade que don
[Martin] Fernandes et Sancha Vaasques, sua muller, avian en Vila Fiis, sub signo de
Santa Maria de Vila Fiis, et [deronlles] a dita herdade por suas almas et d'aquelles cuia
fuy, et o cabidoo que lles fesesen de cada anno un aniversario. A qual herdade logo o
dito cabidoo arrendou a os ditos Vaasco Fernandes et Costança Meendes por en seus
dias de anbos, por duas terças de [çenteo] de cada anno; et a finamento deles que fique
a a dita iglesia de Lugo a dita herdade con todos los boos paramentos que [en ela] foren
feytos. Et Vaasco Fernandes presente, por sy et por la dita sua muller, assy reçebeu a
dita [ren]da, et obligou a pagar a dita renda segundo dito he.
Testemoyas: don Diego Fernandes, dayan; don Lopo Domingues, chantres;
don Affonso Gomes, arçidiago de Deça; don Roy Fernandes, arçidiago de Neyra; don
Vaasco Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Alvar Rodrigues, iuys; don Roy Gomes thesoreyro; Iohan Dias, Thomas Gomes, coengo, et Iacome Peres da Crus.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo, dado por autoridade do
bispo dese lugar, a todo esto commo dito he con as ditas testemoyas presente fuy
et scripvi et aqui puge meu signal.(+).
646
1362, maio, 20. Lugo
O Cabido de Lugo afóralle a Vasco Rodríguez e a dúas voces a súa herdade
en Castedo, freguesías de Santa María de Moreira e San Xoán de Barredo, por renda
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
735
anual de cinco marabedís. Deseguido, o foreiro fai doazón da súa herdade en San
Xurxo de Rebordaos.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 110r; Libros, lib. 6289 con referencia ao Lib. A, fol. 110.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o cabidoo da iglesia de
Lugo, con outorgamento de dom Diego Fernandes, dayan dese lugar, avervamos a
vos, Vasco Rodrigues de Pallares, por vosa vida et de outras duas persoas, a huna
qual vos nomeardes a tempo de voso finamento, et a outra qual nomear aquela que
vos nomeardes, toda quanta herdade et voz nos avemos en Casteedo et em seus
terminos su sinos de Santa Maria de Moreira et de Sanyoanne de Barredo, con
todas suas pertene (sic) dereyturas et pertenenças, casas, arvores et formaes, a
monte et a fonte, peru quer que vaa, en esta maneyra conven a saber que vos et as
ditas perssoas avedes a fazer lavrar et parar ben a dita herdade et fazer as casas dela
que estan por fazer en maneyra que fiquen feytas a a morte da postrimeyra perssoa et boo estado \manteerlas/, et avedes a dar, cada anno, vos et as ditas perssoas
a aquel que tever as herdades de dona Elvira Padroa, ou a o moordomo do cabidoo, çinquo moravedis, d'oyto soldos o moravedi, por dia de Santa Maria d'agosto, en paz et en salvo na villa de Lugo, et a voso finamento que a primeyra perssoa
et despoys a segunda que venna reçeber do dito cabidoo o vervo, se non este vervo
seia nihun.
Et eu, o dito Vaasco Rodrigues, dou-vos a vos, os ditos dean et cabidoo,
a pus meu finamento et das ditas perssoas para senpre por iur d'erdade, toda
quanta herdade et voz eu agora aio en Revordaos, sub sino de sam Iurio de
Revordaos, con todas suas dereyturas et pertenenças, casas, arvores et formaes, a
monte et a fonte, peru quer que vaan, et logo vos dous o iur et posison et propriadade dela, et outorgo que a trago et uso por vos et en voso nome precario, et
a pasamento de min, o dito Vasco Rodrigues, et das ditas perssoas an de ficar as
ditas herdades de Casteedo et de Revordaos a a dita iglesia de Lugo, con suas
dereyturas et pertenenças, et con as ditas casas feytas et con todos los outros boos
paramentos que en elas foren feytos. Et nos, os ditos dean et cabidoo, asy vos
outorgamos o dito vervo da dita herdade. Et eu, o dito Vaasco Rodrigues, asy a
reçebo et obligo min et meus bees por min et por las ditas perssoas para fazer et
comprir et pagar todo o que sobredito he. En testemoyo desto rogamos a
Domingo Peres, notario publico de Lugo, que feçese desto duas cartas en hun
tenor tal huna commo outra.
Que foy feyta en Lugo vinte dias de mayo, era de mill et quatroçentos
annos.
Testemoyas que foron presentes: don Diego Fernandes, dayan; don Lopo
Domingues, chantre; don Ruy Fernandes, arçidiago de Neyra; don Vaasco
Rodrigues, arçidiago de Deçon; Vaasco Dias, arçidiago de Triacastela; don Alvar
736
María José Portela Silva
Rodrigues, juyz; don Ruy Gomes, thesoreyro; Thomas Gomes, Johan Diaz, Diego
Gomes, Gonçalvo Eanes, Fernando Peres, coengos da dita iglesia de Lugo, ts.,
et outros.
Et eu Domingo Peres, notario publico de Lugo dado pola actoridade do
bispo dese miismo lugar, a esto presente fuy et a rogo das ditas partes esta carta en
minna presença fiz scrivir et puge en ela meu nome et signal en testemoyo de verdade. (+).
647
1362, xuño, 25 sábado. Lugo
Tareixa Eanes véndelle ao bispo de Lugo unha porción de casal en Cartel,
freguesía de San Pedro de Martul, por 31 marabedís e cuarta.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 30r.
Sabeam quantos esta carta viren commo eu Tareyia Yanes, morador en
Marçelle, filla de Iohan Fernandes, dito Batallel que fuy, de bon curaçon et de boa
boontade vendo a vos, o moyto onrrado padre et sennor don frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores, por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo
de Lugo, para vos et para a iglesia de San Pedro de Martur, a quinta et media terça
do cassal que fuy de Martin Rodrigues de Cartel, que he enno dito lugar de Cartel
sub signo da dita iglesia de San Pedro de Martur. Et se eu, a dita Tareyia Yanes,
mays herdade aio enno dito lugar de Cartel et me perteesçe d'aver en qual maneyra quer por lo dito meu padre, mays vendo a vos, o dito sennor obispo, et a a dita
iglesia de Martur; a qual quinta et media da dita terça do dito cassal et mays se a
eu y aio, commo dito he, vendo a vos, o dito sennor obispo, con todas suas herdades et cassas et arvores et formaes et iures et pertenenças et dereyturas et pastos,
a monte et a fonte per ut quer que vaan, et que as eu aia et me perteesca d'aver
en qual maneyra quer sub o dito signo da dita iglesia de Martur; et reçebo de vos
en preço por esta vençon triinta et hun moravedis et quarta, d'oyto soldos o moravedi, desta moneda del rey dom Affonso que ora corre, de que me outorgo por entrega et ben paga, et obligo min et meus bees, mobilles et rays, gaanados et por gaanar, de vos faser senpre a dita vençon de pas. Et que esto seia çerto roguey a Arias
Peres, notario publico de Lugo, que feçesse ende esta carta.
Que fuy feyta en Lugo, sabado viinte et çinquo dias de iunyo, era de mill
et quatroçentos annos.
Testemoyas: Fernan Arias, raçoeyro de Lugo, abbade de San Vitoryo; Iohan
Fernandes de Cartel; Fernan Gonçalves, clerigo de Martur; Ruy Pere de Buias.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
737
Et eu Arias Peres, notario publico de Lugo dado por auctoridade do dito
sennor obispo desse miismo lugar, a esto que sobredito he con as ditas testemoyas
presente fuy, et a rogo da dita Tareyia Yanes esta carta scrivi et puge y meu signal
en testemoyo de verdade.
648
1362, xullo, 2. Martul
Costanza Arias véndelle ao bispo de Lugo o que lle pertence en Cartel, freguesía de San Pedro de Martul, por 40 marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 30r.
Sabeam quantos esta carta viren commo eu Costança Arias filla, de Lopo
Arias da Hermida, et de Aldara Peres de Cartel que [...] vendo a vos, o moyto
onrrado padre et sennor don frey Pedro Lopes da orden dos preegadores por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo [...] iglesia de San Pedro
de Martur, toda quanta herdade et vos aio et me perteesçe d'aver en qual maneyra
quer en Cartel, por la dita minna nana, a qual herdade vos vendo con todas suas
casas, arvores et formaes et dereyturas et pertenenças pastos et iures, et agoas vertes, sub signo da dita iglesia de San Pedro de Martur, et reçebo de vos en preço por
esta vençon quareenta moravedis, d'oyto soldos o moravedi, desta moneda del rey
don Affonso que ora corre, de que me outorgo por entrega et ben paga, et obligo
min et meus bees, mobilles et rays, gaanados et por gaanar, de vos faser senpre a
dita vençon de pas. Et que esto seia çerto roguey a Arias Peres, notario publico de
Lugo et enna audiençia de vos o dito sennor obispo, que fesesse ende esta carta.
Que fuy feyta en Martur, dous dias de iulio, era de mill et quatroçentos
annos.
Testemoyas: Fernan Gonçalves, clerigo de Martur; Ruy de Buvae, Iohan
Ferrnandes, morador en Cartel.
Et eu Arias Peres, notario publico sobredito dado por auctoridade do dito sennor obispo, a esto presente fuy con as ditas testemoyas et a rogo da dita Costança Arias
esta carta escrivi et puge y meu signal en testemoyo de verdade.
649
1362, xullo, 3 domingo. Mazoi
738
María José Portela Silva
Lope Rodríguez véndelle ao bispo de Lugo todo o que posúe en San Pedro de
Narla, As Camoiras e Mera por 200 marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 30v.
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Lopo Rodrigues de Paradela
por min et por minna yrmaa Moor Gomes, muller de Alvaro Gonçalves de Sarria
que fuy, de que aio comprado et gaanado, de bon curaçon et de boa voontade
vendo a vos, o moyto onrrado padre et sennor don frey Pedro Lopes da orden dos
preegadores, por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo,
para vos et para vossa iglesia, todas las herdades et paaços et cassas et coutos et
sennorios et padroadigos et iantares, que eu et a dita minna yrmaa que fuy, avemos
et nos perteesçe d'aver por nossa avoa, dona Tereyia de Caldelas, enno couto et
iglesia de San Pedro de Narla, et ennas Camoyras, et en Torivel, et en Atae, et en
outros lugares quaesquer que os eu por min et por la dita minna yrmaa aia en Narla
et ennas Camoyras et en Mera, sub quaes signos quer que vaa et sub quaes sennorios quer ennos ditos lugares, et reçebo de vos en preço por esta vençon duçentos
moravedis, a des dineiros o moravedi, desta moeda del rey don Affonso que ora
corre, dos quaes me outorgo por entrego et ben pagado, et renunçio a exçepçon do
aver non contado nen reçebudo que o non possa por min diser nen allegar contra
este contraucto, et obligo min et todos meus bees, mobelles et rays, ut quer que os
eu aia et deva por aver asy ora commo d'aqui adeante, para vos faser esta vençon
senpre de pas, et des oie este dia endeante ponno fora a min et a minna vos do iur
et da possison destas coussas iaditas que vos vendo et entrego a vos, o dito sennor
obispo, en ellas, et a vossos subçessores que as aiades livres et quitas para faser
dellas et de cada huna dellas toda vossa voontade, et demays outorgo et prometo
que nunca por min nen por outren en iuyso nen fora del venna contra esta dita
vençon por manera de engano nen por rason que queyra diser que a dita paga non
oyve, nen por outra manera nenhuna, et algun dereito ou boa rason sea eu, ou
outros por min, podessemos aver para contra ellos passar renunçio que me non
valla, et expressamente renunçio a lee do Valeriano que me non possa aqui valer
nen presentar commo quer que a por min allegue. Et por que esto seia çerto et non
venna en dulta roguey a Arias Peres, notario publico de Lugo et enna audiençia do
dito sennor obispo, que fesesse ende esta carta.
Que fuy feyta en Masoe, domingo, tres dias de iulio, era de mill et quatroçentos annos.
Testemoyas: dom Ruy Fernandes, arçidiago de Neyra; dom Ruy
Gonçalves, thesoreyro de Lugo; Iohan Yanes de Burela; Garçia Lopes, çevadeyro;
Arias Ferrnandes, camareyro do dito sennor obispo; Gomes Arias, prior de San
Lourenço de Carvoeyro; frey Pedro de Goyan, prior de Sarria; Lourenço Peres de
Cas de Naya, clerigo, et outros.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
739
Et eu Arias Peres, notario publico de Lugo et enna audiençia do dito sennor obispo dado por auctoridade do dito sennor obispo, a esto presente fuy con as
ditas testemoyas, et a rogo do dito Lopo Rodrigues esta carta scrivi et puge y meu
signal en testemoyo de verdade.
650
1362, novembro, 22. Lugo
Acordo do Cabido relativo ao que deben pagar os herdeiros dos cóengos e
racioneiros.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 27v.
Era de mill et quatroçentos annos, viinte et dous dias de novembre.
Commo nos Ruy Ferrnandes, dayan, et pesoas et coengos da iglesia de
Lugo, seendo iuntados en cabidoo por campaa taniuda, segundo que o avemos
de custume, enno thesouro da dita iglesia, veendo o desfalesçemento que acaesçe
alguna veses entre nos por rason de provesa que he grande en esta iglesia,
et alguuns non ha para que os enterren et he a nos vergonça, por ende estabelesçemos et constituymos et outorgamos que d'aqui endeante quando acaesçer
finamento de alguna pessoa et coengo et raçoeyro da dita iglesia que seus herdeyros delles, et de cada hun delles, ou aquel et aquelles que ficaren en seu lugar, que
den et paguen a nos, o dito cabidoo, et a nosos subçessores por los pannos de vestir [...]. (O resto ilexible).
651
1363
Carta de Fernando Ruíz de Castro, pertegueiro maior de Santiago, na que
lles ordena aos alcaldes de Sarria, O Outeiro, San Xulián e outros lugares, ante a
reclamación presentada polo bispo de Lugo, que respecten os privilexios dos coutos
da catedral.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 106v.
LUGO, AC, extr., Tumbo Nuevo, fols. 236v-237r.
Ante min Fernan Ruys de Castro, pertegero mayor de tierra de Santiago,
et alferes mayor del rey as[...] alcaldes das minnas villas de Sarria, et de Otero, et
740
María José Portela Silva
de San Iullao, et dos outros meus lugares, et a qualquer ou quaesquer de vos a que
esta mina carta for mostrada, saude et boa ventura.
Sabede que don frey Pedro Lopes, obispo de Lugo, et confesor de meu sennor
el rey don Pedro, se me querelou et diso que avendo el et su iglesia alguuns coutos et
lugares en vosos regnos et alfoses dos ditos lugares que nunca andaron convosco en
tallas, nen en outras peytas alguas que foren postas por vos en vosos regnos et alfoses,
et agora que vos novamente des que foron meus que os pediades et el et su iglesia que
reçeberan grant dampno et grant gravamen et destruymento dos ditos lugares, et pidiome o dito obispo que mandase saber a verdade de commo pasavan convosco os ditos
lugares des que foron meus, et achada verdade que era asi que elles ante que fosen
meus que non peytavan en peytas, nen en tallas, nen en outros serviços que a nos perteesçesen nen por vos fosen postos, que lle fesese asy guardar. Et eu veendo que el
demandava dereyto et rason, et por quanto a min paresçe mays de gardar et defender
a el et a a dita su iglesia que de a dessaforar et yr contra seus privillegios et suas libertades et franquesas que ouveron ata aqui, et para yr contra ellas en sobre a vosoutros
que o façades, teno por ben de o faser asi et de mandar faser saber [...] a dita verdade
porque os ditos seus lugares seian guardados ennos boos husos et custumes, que senpre ouveron ata aqui, et les foron gardados ennos tempos dos outros reys et senores que teveron ante que meu sennor el rey a min delas fesese merçee. Porque vos
mando que tomedes hun alcallde, ou hun omme boo, entre vos en cada hun dos ditos
lugares et con [...] mestrescola da dita sua iglesia, ou con Alvar Rodrigues, chantre enna
dita sua iglesia, a os que o sennor obispo mandar que o veian convosco, et que sabeades a verdade das comarchas de terra de arredor os ditos lugares et coutos en commo
husaron convosco et con ou outros que foron ante que vos, et que lo guardedes et façades assi guardar. Et se algua cousa en esta rason teedes tomada ou enbargada a os moradores dos ditos coutos et lugares que lle lo entreguedes logo ata que a dita verdade seia
sabuda. Et non façades ende al sub pena de mina merçee et de seysçentos maravedis
desta moneda usual, se non sabede que a vos et a cada hun de vos me tornaria por ello.
Et mando, sub a dita pena, a qualquer notario publico dos ditos lugares et cada hun
deles que para esto for chamado que de ende testemoyo se por el for[...] de aquel que
vos la mostrar porque eu sabea en commo complides meu mandado, et non faça ende
al sub a dita pena. Et por que esto seia çerto mandela ende dar esta mina carta seellada con meu seello.
Feyto eno rayan de Murvedro, vinte et oyto dias [...] era de mill et quatroçentos et hun annos.
Fernan Ruys de Castro.
652
1363, febreiro, 4. Chantada
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
741
O bispo e o Cabido de Lugo outórganlle ao mosteiro de Oseira unhas herdades nas freguesías de San Xulián de Eiré, Santa Mariña de Esmeriz e Santiago de
Pradeda, e reciben a cambio a cuarta parte do couto de San Lourenzo de Peibás.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/6, perg. orix., carta partida por a.b.c., galego, gótica cursiva, 201x389 mm.
LUGO, AC, Tumbo Nuevo, fol. 229v; Tumbillo Nuevo, fols. 113r-114v, con referencia ao
lib. 2º, n.º 206.
CAÑIZARES: pp. 1076-1077.
(Carta partida por A...B...C..).
Sabeam quantos esta carta viren commo nos, dom frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores, por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de
Lugo, con outorgamento de dom Ruy Fernandes, dayan, que esta presente, et
de dom Ruy Gonçalves, meestrescolla, procurador do cabidoo da nosa iglesia de
Lugo, por huna procuraçon feyta por Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo, da
huna parte, et nos dom Domingo, abbade do moesteyro d'Oseyra, don frey Simon,
prior, procurador do convento do dito moesteyro, por huna procuraçon feyta por
Gonçalvo Yanes, notario do Chao de Castella, et de Bubal, et do Bollo, da outra,
façemos entre nos por nos et por nossos subsçesores tal concambeo que seia valedeyro por senpre, conven a saber que nos, o dito sennor obispo, et dayan et meestrescola, procurador sobredito, damos et outorgamos a vos, o dito abbade, et prior
que aiades que aiades (sic) para senpre por iur de herdade para vos et para o dito
voso moesteyro et para vosos subsçesores, a nosa herdade de Villar d'Eyree, que he
sub signo de San Iullao d'Eyree, et a nosa herdade de Noseda, que he sub signo de
Santa Marina d'Esmeris, et a herdade que nos avemos enna fiigregia de Santiago de
Pradeeda; as quaes herdades vos damos con todas suas casas et dereyturas et pertenenças, a monte et a fonte, per ut quer que vaan sub os ditos signos, et segundo
que as ora de nos teen aforadas et tragen Monin Fernandes, dito Graçan, et Pedro
Martines da Pugeda, a que nos mandamos que vos recudan con as rendas et dereyturas dellas, segundo que a nos avian de recudir, d'aqui endeante.
Et nos, o dito abbade, con outorgamento do dito prior et procurador
sobredito, damos et outorgamos a vos, o dito sennor obispo, para vos et para a dita
vosa iglesia et para vosos subsçessores en concambea por las ditas herdades que
nos dades, que aiades para senpre iamays por iur de herdade a quarta parte do
couto et iglesia de San Lourenço de Peyvaes, o qual couto et iglesia vos damos con
todas quantas herdades, casas, arvores et formaes, igleiario et leygario, couto et
sennorio, moynos et pascos, iures et dereyturas, a montes et a fontes, per ut quer
que vaan sub signo da dita iglesia de San Lourenço de Peyvaes, et sub outros signos quaesquer que vaan que perteesçen a o dito couto do dito lugar de San
Lourenço et perteesçen a aquelles de que as nos et o dito noso moesteyro gaanamos; et mandamos a os moradores enno dito couto, et lavradores, et tragedores das
742
María José Portela Silva
ditas herdades et casas et arvores et formaes et moynos et pascos et dereyturas, que
recudan a vos, o dito sennor obispo, et a vosos subsçessores con as rendas et dereyturas delles d'aqui adeante.
Et nos, o dito sennor obispo, con outorgamento do dito dayan et meestrescolla, procurador sobredito, asy reçebemos de vos, o dito dom abbade, et prior,
procurador sobredito, o dito couto et iglesia et herdades et casas et arvores et formaes et sennorio igleiario et leygario, et moynos et pascos que nos dades en concambea para nos et para a dita nosa iglesia et para nosos subssçesores, segundo
dito he.
Et nos, o dito dom abbade, et prior, asy o reçebemos as ditas herdades et
cassas et arvores et formaes et dereyturas et pertenenças de vos, o dito sennor obispo, et dayan et mestrescolla, procurador sobredito, que nos dades en concambea
para nos et para o dito noso moesteyro et para nosos subsçessores enna maneyra
que dita he, et logo por esta presente carta nos metemos huuns a outros enno iur
et possison et propriedade das ditas herdades, et casas et arvores et formaes et
couto et iglesia et sennorio igleiareo et leygareo, moynos et pascos que nos damos
huuns a outros en concambea, segundo dito he, et obligamos nos et nosos bees et
de nosos subsçesores et da dita nosa iglesia et moesteyro de fasermos de pas estas
concambeas, que nos damos huuns a outros, a todo tempo enna maneyra que dita
he, et de non virmos contra ello en ningun tempo por nos nen per outren, et se o
quisermos faser que nos non valla nen seiamos sobrello oydos en iuyso nen fora
del, et demays qualquer de nos as partes sobreditas que contra ello quiser viir ou
pasar que perça de penna a outra que o guardar et comprir, dous mill moravedis
desta husavel moneda, et a dita penna pagada que a dita concambea et contrauto
fiquen firmes et valiosos; et des oie mays este dia todo poderio et sennorio de cada
huuns de nos as ditas partes seia tirado et removido et posto ennos outros. Et que
esto seia çerto nos as ditas \partes/ rogamos a Ares Peres, raçoeyro, et notario publico de Lugo, et enna audiençia de nos, o dito sennor obispo, que fesese desto duas
cartas en hun tenor, et por mayor firmidue mandamosllas aseellar con seellos de
nos, o dito sennor obispo, et do cabidoo da dita nosa iglesia, et de nos, o dito abbade, et do convento do dito noso moesteyro.
Que foron feytas enno moesteyro de Chantada, quatro dias de febreyro,
era de mill et quatroçentos et hun annos.
Testemoyas: dom Gonçalvo Martines, abbade de Chantada; frey Fernan
Affonso de Neyra, douctor de San Françisco; frey Fernando d'Asma, çellareyro;
frey Domingo, estalleyro; frey Iohan, serventes, monges do dito moesteyro
d'Oseyra; Aras Fernandes, raçoeyro, et outros.
Et eu Aras Peres, raçoeyro, et notario publico sobredito dado por auctoridade do dito sennor obispo, a esto que sobredito he presente fuy et a rogo et mandado das ditas partes esta carta en minna presença fis scrivir et puge y meu signal
en testemoyo de verdade. Et non enpeesca ali ut dis partes que ias entrelinnado a
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
743
os sete regoes contra a subscriçon, que fuy erro do escrivan et eu, notario sobredito, o escrivi con minna mao. (+).
653
1363, febreiro, 26. Lugo
O bispo e o Cabido de Lugo outórganlle ao mosteiro de Oseira a quinta
parte do couto de Carballedo e un casal de herdade na freguesía de Santa María de
Sabadelle, e reciben a cambio a cuarta parte do couto de Vilameñe e un casal de herdade na freguesía de Santa Mariña de Vilameñe.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/7, perg. orix., carta partida por a.b.c., galego, gótica cursiva, 291x190 mm.
RISCO: ES, t. XLI, p. 119.
Sabeam quantos esta carta viren commo nos, dom frey Pedro Lopes da
ordem dos preegadores da orden dos preegadores (sic) por la gracia de Deus et
da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, con outorgamento de dom Ruy
Fernandes, dayan, et dos homes boos do cabidoo da nosa iglesia da huna parte, et
nos dom Domingo, abbade do moesteyro d'Oseyra, con frey Simon prior, procurador do convento do dito moesteyro, per huna procuraçon feita per Gonçalvo
Peres, notario do Chao de Castela et de Bolo et de Bubal, da outra, façemos entre
nos por nos et por nosos subsçesores tal concambea que seia valedeyra por senpre:
conven a saber que nos, o dito sennor obispo, et dayan et cabidoo damos et outorgamos a vos, o dito abbade, et prior que aiades para senpre por iur de herdade,
para vos et para o dito voso moesteiro et para vosos subsçesores, a quinta parte do dito
couto de Carvalledo que he nosa, et hun casal de herdade que avemos enno dito couto,
a qual quinta parte do dito couto et casal vos damos con todas suas dereyturas et
pertenenças, couto et sennorio et pastos per hu quer que baan sub signo de Santa
Maria de Sabbadelle; et mandamos a os moradores enno dito couto et lavradores
das herdades do dito casal que vos recudan con as rendas et dereituras delles,
segundo que a nos recudian.
Et nos, o dito abbade, con outorgamento do dito prior et procurador
sobredito damos et outorgamos a vos, o dito sennor obispo, para vos et para a dita
vosa iglesia et para vosos subsçesores en concambea por lo dito couto et casal, a
quarta parte do couto de Villamenne, et hun casal de herdade que avemos enno
dito couto que aiades para senpre iamays por iur de herdade; a qual quarta parte
do dito couto et o dito casal vos damos con todas suas dereituras et pertenças, iures
et pastos, couto et sennorio, per hu quer que vaan sub signo de Santa Marina de
Villamenne; et mandamos a os moradores eno dito couto et lavradores et tragedo-
744
María José Portela Silva
res das herdades do dito casal que recudan a vos, o dito sennor obispo, et a vosos
subsçesores con as rendas et dereituras delles d'aqui endeante.
Et nos, o dito sennor obispo, con outorgamento do dito dayan et cabidoo
asy reçebemos a dita quarta parte do dito couto et o dito casal de vos, o dito abbade, et prior que nos dades en concanbea para nos et para a dita nosa iglesia et para
nosos subsçesores, segundo dito he.
Et nos, o dito dom abbade, et prior, procurador sobredito, asy reçebemos
a dita quinta parte do dito couto de Carvalledo et o dito casal de vos, o dito sennor obispo, et dayan et cabidoo que nos dades en concanbea para nos et para o
dito noso moesteiro et para nosos subsçesores enna maneira que dita he. Et logo
por esta presente carta nos metemos huuns a outros enno iur et posison et propiedade das ditas partes et quinoes dos ditos coutos et dos ditos casares que nos
damos huuns a outros en concanbea, segundo dito he, et obligamos nos et nosos
bees et de nosos subsçesores et da dita nosa iglesia et moesteiro de fasermos de pas
estas concanbeas que nos damos huuns a outros a todo tenpo enna maneira que
dita he, et de non virmos contra ello en ninhun tenpo per nos nen per outren, et
se o quisermos faser que nos non valla nen seiamos sobrello oydos en juyso nen
fora del; et demays qualquer de nos as partes sobreditas que contra ello quiser viir
ou pasar que perçe de penna a a outra parte que o gardar et conprir dous mill
moravedis desta husavel moneda, et a dita penna pagada que a dita concanbea et
contrauto fiquen firmes et valiosos. Et des oie mays este dia todo poderio et sennorio de cada huun de nos as ditas partes seia tirado et removudo et posto ennos
outros. Et que esto seia çerto nos as ditas partes rogamos Aras Peres, raçoeiro, et
notario publico de Lugo, que fesese desto duas cartas en hun tenor, et por mayor
firmidue mandamoslas aseellar con seellos de nos, o dito sennor obispo, et cabidoo et de nos, o dito abbade, et convento do dito moesteiro.
Que foron feitas en Lugo, viinte et seys dias de febreiro, era de mill et quatroçentos et hun annos.
Testemoyas: dom Ruy Fernandes, dayan; dom Alvar Rodrigues, chantres;
dom Iohan Afonso, arçidiago de Deça; dom Pedro Aras de Parrega, arçidiago de
Neyra; dom Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarrea; dom Lopo Domingues, arçidiago de Triacastella; dom Rodrigo Afonso, arçidiago de Deçon; dom Ruy
Gonçalves, mestrescolla; dom Diego Gomes, juys; dom Iohan Dias, thesoreyro;
Thomas Gonçalves, Fernan Aras, Alvar Dias, Pedro Aras, coengos da dita iglesia,
et outros.
Et eu Aras Peres, raçoeyro, et notario publico de Lugo, dado por auctoridade do dito sennor obispo desse miismo lugar, a esto que sobredito he pressente
foy et a rogo das ditas partes esta carta en minna pressença fis scrivir et puge y meu
nome et signal en testemoyo de verdade. (+).
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
745
654
1363, xuño, 9. Lugo
Carta do meiriño maior a todos os oficiais de xustiza en Galicia na que lles
ordena respectar os privilexios concedidos polos reis á igrexa de Lugo.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 112r, traslado polos notarios: Gonzalo Pérez e Arias
Eanes: 1363-XII-29.
De min Alfonso Garçia, meryno mayor del rey en Galliçia, a todos los
merynos de Galliçia que andan por Rodrigo Alfonso et por mi en cada unna de las
meryndades de Gualliçia, et a vos Gonçalvo Suares, meryno de Sarrea, et a vos
Garçia Suares, meryno de Lemos, et a todos los otros alcalles, juyçes de cada unna
dellas villas et lugares de Gualliçia, et a qualquier et a quallesquier que esta mi
carta fuere mostrada, salud et buena ventura.
Sepades qu'el procurador del obispo et dean et cabildo della iglesia de
Lugo paresçio ante Diego Filipes, alcalle del rey en el dicho adelantamiento, et
mostrolle privilegios de los reyes confirmados de nuestro sennor el rey, en que se
contina que quitava a los serviçales et lavradores del dicho obispo et dicho cabildo et sua iglesia de todo pecho et pidido et fosadera, et de todo otro tributo en los
qualles levaron para guarda de su derecho, por los qualles privillegios eu entendi
que los dichos sennores reyes que los deran et otorgaran a la dicha iglesia de Lugo
con grande devoçon, et que los beneffiçiados dela dicha iglesia rogasen a Deus por
elles, et falley que poys los dichos serviçalles et lavradores eran quitos de los dichos
pechos por el dicho obispo et cabildo, a que foron dados los dichos privilegios,
commo dicho es, et non por si missmos,elles non fas perjudiçio la carta d'ella cogecha d'ellos dichos pechos, mayormente qu'el dicho procurador mostro ante min
qu'ellos dichos privilegios foran senpre bem guardados et mantenidos a la dicha
iglesia et obispo et cabildo, et que esteveran et estavan em huso et en custumbre
depoys qu'ellos dichos privilegios foran dados et otorgados a la dicha iglesia ata
agora de non pechar las dichas monedas et pechos et pididos et fossaderas, et dixo
que reçellava que algunos de vosotros a pidimento de algunos cogedores de nuestro sennor el rey qu'elles entreguariades et fariades entregua em bienes d'ellos
dichos sus serviçaes et lavradores, que son quitos por dichos privilegios segund
que dicho es, tenendose los dichos cogedores huna clausulla que se conten en las
cartas de la cogecha que diz que non sean alguos escusados de pechar en las dichas
monedas et pechos etc..., la qual clausulla falle que de derecho non enbargava nen
quebrantava los dichos privilegios nin el dicho usso et custumbre por las raçones
sobredichas, et pidironlle mi carta para vos en esta raçon: porque vos mando que
non prendedes por la dicha doaçion puesto qu'ellos sean fruentados por algunos
746
María José Portela Silva
de los dichos cogedores, que non prendedes nin tomedes alguna cosa de los
suyo de los dichos obispo et dean et cabildo, et se alguna cosa les tenedes tomado
tornadegelo luego. Et los unos nin los otros non fagades ende al su penna de la
merçed del rey, et de seyssçientos moravedis desta moneda a cada unno. Demays
por qualquier o quallesquier de vos por quien fincar delo asi faser et comprir,
mando al que vos esta mi carta mostrar que vos enparsçe que paresçades ante min,
du quier que yo sea en el dicho adelantamiento, del dia que vos enparçariem fasta
seys dias primeyros seguentes, so la dicha penna a cada unno.
Fecha en Lugo, nove dias de junyo, era de mill et quatroçientos et hun
annos.
Yo Alfonso Ferrnandes, escrivan, la fis escrivir por mandado del dicho
Diego Felipes, meryno.
Diego Filipes.
Este he o trasllado da dita carta do dito Affonso Garçia, merino, scripta en
papel et seellada con seu seello ennas costas, scripto en ella o nome do dito Diego
Felipes, feyta ennto thenor sobredito segundo por ella paresçia, a qual eu Gonçalvo
Peres, notario publico de Lugo por lo sennor obispo dese lugar, vi et lii con Aras
Eanes, notario, et outorgamos por ante don Diego Gomes, juyz de Lugo, que vio et examinou connosco a dita carta et deu autoridade a este trasllado que valuesse et
fezesse fe ut quer que paresçese asy commo verdadeyro original, aqui en nosa presença a dita carta fezemos traslladar vervo por vervo, segundo en ela jazia, et en
este trasllado puge meu signal.
Feyto este trasllado en Lugo, viinte et nove dias de desenbre, era de mill
et quatroçentos et hun annos.
Testemoyas que viron a dita carta: Thomas Gonçalves, coengo; Affonso
Eanes, raçoeyro de Lugo; Gonçalvo Rodrigues, Ruy Diaz, Fernando Rodrigues, clerigos do coro, ts. (+).
Et eu Aras Eanes, notario publico de Lugo, dado por autoridade do dito
sennor obispo, a dita carta eu et o dito Gonçalvo Peres aqui fesemos trasladar
escripta no tenor sobredito, et por autoridade do dito juyz que a vio et conçertou
connosco, notarios, et a pidimento dos omes boos do dito cabidoo, que disseron
que lles compria, meu nome et meu signal aqui puge en testemoyo de verdade.
Feyta dia et era sobredito et ts. ut supra. (+).
655
1363, xullo, 27.
María Muñiz véndelle a Roi López de Aguilar o couto de Mougán por 10 000
marabedís.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
747
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/8, perg. orix., galego, gótica cursiva, 241x202 mm.
Era de mill et quatroçentos et hun annos, viinte et sete dias de o mes
de iulio.
Sabeam quantos esta carta viren commo eu Maria Moniis, filla de Mony
Ferrnandes que foy de Orçillon, de mina livre voontade de bon coraçon vendo a
vos, Roy Lopes d'Aguiar, todo meu couto de Mougan, que me a my perteeçe et que
me leyxou o dito Mony Fernandes, meu padre, a tempo de seu finamento, con
todollos casares, herdamentos et foros que a o dito couto perteeçe et perteeçer deve
et a my por el et que eu hy compley et gaaney en qual maneyra quer et me perteeçe, con todas suas herdades, et casas, et foros, et formaes, et dereyturas, et senorio, et igliiareo et leygareo, et con todo las outras dereyturas et cousas que se hussan con o dito couto, con todos seus iures et pertenenças, a montes et a a fontes,
et agoas correntes et estantes, et moleyras et pesqueyras, et entradas et seydas, per
hu quer que vaan enno dito couto et que le perteeçen su syno de Santa Maria de
Mougan. Et reçebo de vos en preço por esta vençon des mill maravedis, d'oyto soldos o moravedi, desta moeda husavel del rey don Pedro, dos quaes maravedis me
outorgo et conosco por entrega et ben pagada, et por que os reçeby de vos en boos
dineyros feytos et contados, et en escudos de ouro et en paga que os montou; et
renunçio a eseixon dos ditos maravedis non avudos nen contados nen reçebudos,
que ha non posa alegar per min nen per outre en iuyso nen fora del, et outrosy
renunçio toda eseyxon d'enganno que enna dita vençon podese caer, et todos bees
et dereytos et ordenamentos que podese alegar para yr contra esta vençon, que me
non valan en iuyso nen fora del, et obligo a my et todos meus bees, movelles et
reyses, para vos faser senpre esta vençon de pas. Et logo por esta presente carta vos
ponno no iur et enna posyson do dito couto, et tiro ende a my et a mina vos para
senpre, et todo meu senorio et poderio ende seia tirado et remudado de my et
posto en vos, et des oie mays este dia avedeo senpre en pas vos et toda vosa vos
pus vos, et conosco et outorgo que se d'aqui adeante aiurar ou pesuyr o dito couto,
ou os dereytos del, que eu pesuyo et aiuro por vos et en voso nome precario. Et
por que esto seia çerto non venna en dulta rogey a Gonçalvo Peres, notario publico dado por autoridade do senor obispo de Lugo en terra de Palares et no couto
de Ferreyra, que vos faça ende esta carta a mays firme que ha poder façer, synada de
seu synal en testemoyo de verdade.
Testemoyas que foron presentes: Ares Lopes, clerigo da iglesia de Santa
Maria de Mougan; et Iohan Gonçalves, et Affonso Eanes, et Gil Peres, escudeyros
de o dito Roy Lopes, et outros moytos ts.
Eu Gonçalvo Peres, notario sobredito, a esto presente en commo sobredito he, et por mandado de a dita Maria Moniis et a pidimento de o dito Roy Lopes,
esta carta escrivi et puie meu nome et meu synal en testemoyo de verdade que he
tal. (+).
748
María José Portela Silva
656
1364, xaneiro, 1. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Xoán Eanes e á súa muller e a unha voz as
súas herdades en Castelo e Barcia, freguesía de Santalla de Mazoi, por renda anual
de 10 marabedís e a obriga de construír unha casa.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 112v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o dayan, et cabidoo da iglesia de Lugo juntados en cabidoo, segundo que o avemos de uso et de custume, con
consentimento et outorgamento de don Alvar Rodrigues, chantre de Lugo, et rendeyro dos aniverssarios da dita iglesia, avervamos et aforamos a vos Johan Eanes
de Burella, [mordomo] de nosso sennor obispo de Lugo, don frey Pedro Lopes, et
a vossa muller, Tereyia Lopes, et a huna perssoa a pus vos qual o pustrimeyro de
vos nomear en vossa vida ou ora da morte, toda quanta herdade mandou a os ditos
aniverssarios da dita iglesia don Affonso Gomes, arçidiago que foy de Deça, en
Castello de sobre Masoe, sub signo de Santa Alla de Masoe, et a herdade de Varsia
que el avia nos ditos lugares por patrimonio, ou compra, ou gaança, ou por outra
maneyra qualquer que el y oubesse, et segundo que vo-la el mandou en seu testamento; et fasemos-vos o dito vervo et foro con casaaes et formaaes, et arvores, et
chantados, entradas et seydas, a montes et a fontes per hu quer que vaa sub quaesquer signos que aia enos ditos lugares, et o dito arçidiago y avia enos ditos lugares, a a tal condiçon que lavredes et façades lavrar et parar ben as ditas herdades
dos ditos lugares vos et a dita vossa muller et a dita pessoa pus vos, et tirar et fazer
tirar de monte hu tiraren os outros d'aquelles lugares, et faser ena dita herdade hu
virdes que mays compre huna cassa cuberta de geestas et de palla et de madeyra
et portada, en guisa que fique feyta et apostada a finamento de vos et da dita vossa
muller, et da dita pessoa; et avedes a dar, cada anno, de foro et renda vos et a dita
vossa muller et pessoa sobredita a os ditos aniverssarios et a aquel, ou aqueles que
os por eles ouver de recadar, dez moravedis, d'oyto soldos cada moravedi, en salvo
en Lugo por cada dia de Natal de desenbro; et a morte de vos et da dita vossa
muller et da dita pessoa que as ditas herdades fiquen livres et quitas et dessenbargadas de vos et de vossa vos a os ditos aniverssarios da dita iglesia et a seus recadadores delles con a dita cassa feyta et cuberta, et con todos los boos paramentos
que en elas foren feytos.
Et eu, o dito Johan Eanes, que estou pressente por nome de min et da dita
minna muller et da dita pessoa, assy reçebo de vos, o dito dayan et chantre et pessoas et omes boos do dito cabidoo, o dito vervo et foro das ditas herdades por as
pusturas et condiçoes que ditas son; et obligo meus bees et da dita minna muller
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
749
et da dita pessoa a teer et comprir et gardar et pagar esto que dito he et leixar a dita
cassa feyta et cuberta a finamento de nos et da pessoa sobredita. Et que esto seia
çerto nos, o dito dayan, et chantres et cabidoo et Johan Eanes, rogamos a Aras
Eanes, notario publico de Lugo, que fesesse duas cartas en hun tenor huna para
nos, o cabidoo, et outra para vos, o dito Johan Eanes.
Feyta en Lugo, primeyro dia de janeyro, era de mill et quatroçentos et
dous annos.
Testemoyas que foron pressentes: dom Ruy Fernandes, dayan; dom Alvar
Rodrigues, chantre; dom Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarrea; dom Lopo
Domingues, arçidiago de Triacastella; dom Diego Gomes, juys de Lugo; dom Iohan
Dias, thesoreyro; Alvar Dias et Thomas Gonçalves et Fernando Ares, coengos; et
Pedro Aras et Affoso Eanes et Aras Ferrnades et Jacome Ferrnandes, raçoeyros da
iglesia de Lugo; et Afonso Eanes et Lourenço Eanes et Afonso Ferrnandes, sancristan, et Fernando Rodrigues et Gonçalvo Rodrigues, clerigos do coro; et Lopo Peres,
porteyro ts., et outros.
Et eu Ares Eanes, notario sobredito dado por obispo desse lugar, a esto
que dito he con as ditas testemoyas pressente foy, et a rogo do dito cabidoo et do
dito Johan Eanes esta carta escripvi et meu signal aqui puge en testemoyo de verdade. (+).
657
1364, xaneiro, 14.
Dona Maior Arias, abadesa de San Salvador de Ferreira, véndelles ao bispo
e á igrexa de Lugo todo o quiñón e dereito que corresponden ao mosteiro no couto de
Vilanova por 100 marabedís.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/9, perg. orix., galego, gótica cursiva, 166x240 mm.
Era de mill et quatroçentos et dous anos, quatorçe dias de ianeyro.
Sabeam quantos esta carta viren como nos dona Moor Ares, abadessa do mosteyro de San Salvador de Ferreyra, con outorgamento de nossa prior et do convento
desse meesmo lugar, pressentes et outorgantes, por nos et polo dito nosso mosteyro,
vendemos a vos, a o moyto onrrado padre et senor don frey Pero Lopes da orden dos
preegadores pela gracia de Deus, obispo de Lugo, et a vossa iglesia de Lugo para por
senpre, todo quanto quinon et vos et dereyto nos et nosso mosteyro avemos et nos perteçe d'aver de dereyto en qual maneyra quer en todo o couto de Vilanova, salvo ende
as herdades et cassares et quinon delas et arvores a o dito mosteyro a a o dia da era
desta carta et overmos et gaanarmos d'aqui endeante eno dito couto que vos non ven-
750
María José Portela Silva
demos, todo o outro senorio vos vendemos como dito he por preçeo nomeado que de
vos reçibimos en pressença do notario et das testemoyas suescriptas: conven a saber
çen maravedis da moneda branca del rey don Affonso de que nos outorgamos por ben
pagas et por ben entregas, et obrigamos a vos faser de pas esta dita venzon a todo tempo
por nos et por todos nossos bees et do nosso mosteyro, et se algen veer da nossa parte,
ou do dito nosso mosteyro, que vos contra esta carta et venzon queyra passar et a non
comprir, perca de pea dusentos maravedis da dita moneda, os meos a vos do senorio
et os meos a parte querelossa, et a carta seia firme et valiossa para senpre et fique en
seu revor con todo quanto se en ella conten. Et que seia çerto et non vena en dulta mandamos Affonso Gomes, notario publico por el rey en Val de Ferreyra, que escripvysse
ende esta carta et a signasse de seu signo.
Os que foron pressentes et son testemoyas: Affonso Yanes, clerigo de Cas
dos Ferreyros; Fernando Domingues de Villamelle; Iohan Ferrnandes, Pero
Affonso, moradores eno mosteyro de Ferreyra; Affonso de Meyra.
Et eu Affonso Gomes, notario sobredito, esta carta escrivy por mandado
das ditas partes et a todo esto foy pressente commo dito he con as ditas testemoyas, et este signo y fis en testemoyo de verdade que tal he. (+).
658
1364, xaneiro, 27.
Carta de poder outorgada por Estevo Fernández de Arcos a favor do seu
fillo, Xoán Fernández.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 113v-114r, inlcuída en: 1364-III-4, (CD n.º 663).
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Estevoo Ferrnandes d'Archos,
scudeyro, faço et estabelesco meu procurador suficiente, legitimo et avondante a Johan
Ferrnandes, meu fillo mayor, que ora se casado con Maria Lopes, filla de Lopo Dias de
Cordido que foy, portador desta presente carta de procuraçon, et dou et outorgo meu
livre et comprido poder a o dito Johan Ferrnandes, meu fillo et meu procurador, que
por min et en meu nome possa arrendar ou afforar a o moyto onrrado sennor don frey
Pedro Lopes por la graçia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, et con
o dayan et cabidoo de sua iglesia cathedral de Santa Maria de Lugo, sobre toda iglesia
de San Pedro de Lincora que he da dita iglesia de Lugo, et dos disimos prendaas et pessoas et herdades et casas et rendas et dereyturas dela, que lle perteesçen et perteesçer
deven d'aqui adeante para senpre, en tal maneyra que lle possa dar por ella ou concanbear ou tomar por renda ou en feudo para senpre para min et meu fillo que eu leyxar
na dita rendaçon, ou concanbear en aforamento ou contracto infeteorico ou outro
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
751
algun que me for feyto da dita iglesia et das rendas et dereyturas dela, et para aqueles
que del veeren et en que el leyxar a dita iglesia. Et todo aquelos que o dito Johan
Ferrnandes, meu fillo et meu procurador, der en meu nome ou concanbear ou afforar
quer en maneira de renda ou de foro ou de feudo ou de outra rason qualquer por la
dita iglesia et disimos et rendas et dereyturas dela para senpre, commo dito he, eu o
outorgo et ey por firme et averey en todo tempo, et doulle poder que possa para ello
obligar todas las vinas et adegas et lagares et dereyturas et casas que eu ey et me perteesçen de aver en qual maneyra quer ena fliigregia de San Pedro de Lincora sobredita et
enna fliigregia de Santa Alla de Adae, a monte et a fonte, peru quer que vaa sub os ditos
signos de San Pedro et de Santa Alla, et prometo d'estar a ello ena maneyra et por la
forma que for feyto et procurado por lo dito meu procurador, et de o atender et comprir por min et por meus herdeyros et por aquel que ficar en meu lugar ena dita rendaçon ou cambeaçon ou foro ou feudo ou outro contracto qualquer que me for feyto
da dita iglesia, por min et por meus herdeiros para senpre, et para ello obligo os bees
que eu ey ennas sobreditas iglesias para senpre por que se guarde et cumpla o que
sobredito he, et renunçio que contra esto que sobredito he en esta rason et sobresto
que dito he for feyto et ordinadto et tractado et procurado por este meu procurador
non possa yr nen passar, nen meus herdeyros en nihun tempo en juyço nen fora del.
Et por que esto seia çerto rogo et mando a Johan Ferrnandes de Castrello, notario en
terra de Tavoada, que faça esta carta de procuraçon.
Feyta en Espera[...] viinte et sete dias de janeyro, era de mill et quatroçentos et dous annos.
Testemoyas que presentes foron: Matheu Garçia, clerigo de Santa Maria de
Pineira; et Fernan Gomes de Çentullo, et Johan do Sil, et Fernando Domingues de
Toalde, et outros.
Eu Johan Ferrnandes, notario sobredito, en lugar de Pedro Ferrnandes,
notario publico de Chantada et en seu alfoz por Alvar Peres de Castro, a esto presente fuy esta carta de procuraçon scripvi et este signal y fis que me o dito Pedro
Ferrnandes deu en testemoyo de verdade que tal he.
659
1364, marzo, 2. Lugo
Don Afonso García, meiriño maior de Galicia, ante a reclamación presentada polo bispo e Cabido de Lugo, ordénalles aos recadadores das rendas que respecten os privilexios outorgados á igrexa lucense.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 77v, traslado ao Libro do Cabido polo notario Fernando García, autorizado polo xuíz: 1364-III-3.
752
María José Portela Silva
De min Alffonso Garçia de Mansiella, merino mayor del rey en tierra de
Leon et de Asturias et de Galiça, a vos Ruy Gomes de Monforte et Rodrigo Eanes
de Sindran, et a todos los outros cogedores que cogen en renta o en fialdat o en
otra manera qualquier las fosaderas et serviços et monas et otros pechos qualesquier en tierra de Lemos et en el dicho adelantamiento de Galiça, et a qualquier o
a qualesquier de vos que esta mi carta virdes, o el traslado dela signado de scripvan publico, salut et buena ventura.
Sepades que don frey Pedro Lopes, el obispo de Lugo, et el dayan et cabildo de la dicha iglesia me mostraron cartas et privilegios de los reys que fueron en
Castiella et en Leon, et confirmadas de nuestro sennor el rey don Pedro, que Dios
mantenga, en las quales se contenia que los serviçaes et labradores de las herdades et
casares del dicho sennor obispo et dean et cabildo, que eran quitos et escusados de los
dichos pechos por gracia e merçed que les fesieran los senores reys, por tal que
roguasen a Dios por ellos; et sobresto yo mandeles dar mi carta para los merinos
et alcalles iuyses et ofiçiales de las merindades de Galiça que les guardasen et fezessen guardar los dichos privilegios et liberdades et les non consintissen yr nen passar contra ellos. Et agora el dicho sennor obispo el dean et cabildo querelaronseme que pero vos mostraran la dicha mi carta et vos pidiran et afrontaran que gela
guardasedes et comprisedes et les non fosedes nen pasasedes contra ela nin contra
los dichos privilegios et liberdades que avian de los dichos senores reys, que
vos los dichos, Rodrigo Eanes et Roy Gomes, et otros alguuns que les ydes et les
pasades et queredes yr et pasar contra ellos, et contra la dicha mi carta, et que
prendades et queredes prendar a los dichos sus serviçales et labradores que biven
et moran en las dichas sus heredades por las dichas monas et serviços et fonsaderas, non lo devendo faser de derecho, et enesto quel dicho senor obispo, et dean
et cabildo que reçebian moy gran agraveo et perdian et menoscabavan mucho de
lo su derecho et de la dicha iglesia, et pidironme que les mandasse dar mi carta
enesta rason. Por que vos mando de parte del rey et de la mina que non pongades
nen enpadronedes a los dichos serviçales et labradores que moran et biven en las
herdades et casares de los dichos obispo et dean et cabildo por las dichas monas
et serviços et fonsaderas nin les constrengades pagar enellas, nen en alguna delas,
nin les tomedes nen predades ninguna cosa de los sus benes que an por razon de
los dichos pechos, et guardarles et faserles guardar bien et compridamente los
dichos privilegios, et cartas de los dichos senores et mios, que les son dados enesta razon; et non les vayades nen passedes contra elas nen contra parte delas en
qualquer maneyra; et los unos nen los otros non fagades ende al por ninguna
maneyra, su pena de la merçed del rey et de quanto avedes, et de las penas continidas en los dichos privilegios et cartas del dicho sennor rey, et de seysçentos
moravedis desta moneda usual a cada uno de vos, et demas por qualquier o qualesquier de vos por quien fincar de lo asy faser et comprir segunt que dicho es
mando al onbre que vos esta mi carta mostrar que vos emplase que parescades ante
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
753
mi todos personalmiente do quier que yo fuere, o ante Diego Filipes, alcalde del
rey en el dicho adelantamiento de Galisa, del dia que fueredes enprasados fasta
seys dias primeyros seguentes so la dicha pena de los dichos seysçentos moravedis, a cada uno de vos, a diser por qual rason non fasedes et comprides lo que
dicho es. Et de commo vos esta mi carta fuere mostrada et los unos et los otros la
comprides mando, so la dicha pena, a qualquier scrivan publico que para esto
fuere llamado que de ende al ome que vos la mostrar testemoyo signado con su
signo por que yo sepa en commo comprides mio mandado.
Fecha dous dias de março, era de mill et quatroçentos et dous annos.
Yo Gomes Eanes, scripvan et notario publico del dicho adelantamiento de
Galisa, la scripvi por mandado del dicho Affonso Garçia, merino.
Affonso Garçia.
Eu Fernando Garçia, notario publico de Lugo dado por autoridade do
bispo dese lugar, vi huna carta do dito Afonso Garçia, merino, scripta en papel, et
seellada con seu seello, et firmada de seu nome, segundo por ela paresçia, feyta no
tenor sobredito, non rassa non cancellada non entrelinada nen sospeyta en alguna
parte de sy, et a pidimento de Afonso Yanes, raçoeyro, en nome do cabidoo de
Lugo, figea trasladar en minna presença vervo por vervo en este livro do cabidoo
por mandado et autoridade de don Diego Gomes, iuys de Lugo, que vio a dita carta
et deu autoridade a o traslado ou traslados que dela fosen sacados con meu signal
que valuese et feçesen fe en todo lugar asy commo o original.
Feyto este traslado en Lugo tres dias de março, era de mill et quatroçentos et dous annos.
Testemoyas: don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarrea; don Rodrigo
Affonso, arçidiago de Deçon; don Ruy Gomes, mestrescola de Lugo; Lopo Peres,
porteyro do cabidoo, et outros ts.
El Merino.
660
1364, marzo, 3. Lugo
O bispo de Lugo ordena como se deberán distribuír os 1000 marabedís de
San Pedro de Líncora.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 114r.
Sabeam quantos esta carta virem commo en presença de nos Aras Peres,
raçoeyro, et Fernan Garçia, notario publico de Lugo dados por autoridade do
bispo desse lugar, et das testemoyas subscriptas, o moyto onrrado padre et sen-
754
María José Portela Silva
nor don frey Pedro Lopes da orden dos preegadores por la graçia de Deus et da
santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, disso et mandou et ordenou que os mill
moravedis que Estevoo Ferrnandes d'Archos et seus suçessores an de dar de cada
anno para senpre po-la iglesia et prestamo de San Pedro de Lincora a o prior do
moesteyro de San Domingo de Lugo, segundo se conten en hun contracto feyto
por min Fernando Garçia, notario sobredito, por a sua alma et d'aqueles a que el
era teudo que se destribuissen et partissen en esta maneira, cada anno, para senpre conven a saber: que dessen en dia de San Domingo, que he eno mes d'agosto, de cada anno, a as pesoas et coengos et raçooeyros et coengos de aniversario
da iglesia de Lugo, que foren enno dito dia de San Domingo a o moesteyro de San
Domingo de Lugo a a vespera et cantaren a vigilia dos finados et hun responso
cantado a a seyda da vespera, çent moravedis; et que den enno outro dia de San
Domingo a estes sobreditos, que foren a o dito moesteyro a a missa, dusentos
moravedis, et que seian teudos de diser huna missa cantada de requien et hun responsso cantado a a seyda dela, et que den a obispo, se alo for aquel dia, çento et
çinquaenta moravedis et hun marco de prata, et se alo non for que den os seteenta et çinquo moravedis delles a as sobreditas pesoas et coengos, et que os partan
entressy segundo os outros dineyros, et os outros seteenta et çinquo moravedis
que os aian os frayres do dito moesteyro de San Domingo para pitança. Et en estos
dineiros sobreditos que as sobreditas pessoas et coengos an d'aver, segundo dito
he, non conten nihun absente nen den raçon dobrada mays tan solamente que
den a sua parte a cada hun d'aqueles que foren a o dito moesteyro, segundo dito
he. Et que den outrosy a os frayres do sobredito moesteyro de San Domingo,
aquel dia, para pitança dusentos moravedis, et que den a os frayres menores do
moesteyro de San Françisco, se foren a a vespera a o dito moesteyro de San
Domingo por lo dito dia, seu dia et cantaren a vigilia dos finados, et en outro dia
de San Domingo huna missa de requien et hun responsso cantado despoys da
vigilia et outro despoys da missa, çinquaenta moravedis para pitança. Et que den
outrossy para sevir a cappella, que o dito sennor obispo fezo eno dito moesteyro
de San Domingo, dusentos et çinquaenta moravedis et que a os ditos clerigos et
cappellaes do coro, que foren de missa et quiseren diser senllas missas por la sua
alma et d'aqueles a que el fose teudo, a cada hun quinse soldos; et a aquelles clerigos, que non foren de missa et sen raçon a cada hun, çinquo dineiros. Et os
mays dineiros que ficasen destos ditos çinquaenta moravedis que os aian os frayres do dito moesteyro de San Domingo.
Et por que esto seia firme et non vena en dulta o dito sennor obispo mandou a nos, notarios sobreditos, et a cada hun de nos que fezesemos ende publico
et publicos instrumentos aqueles que compriren signados con nossos signos o de
cada hun de nos.
Feyto fuy esto en Lugo, tres dias do mes de março, era de mill et quatroçentos et dous annos.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
755
Testemoyas que foron presentes: don Ruy Ferrnandes, dayan; Gonçalvo
Eanes et Fernan Aras, coengos de Lugo; Iohan Eanes de Burela, et outros.
Et eu Fernan Garçia, notario publico de Lugo dado por autoridade do
bispo desse lugar, a esto pressente fuy con Aras Peres, raçoeyro, et notario sobredito, et con as ditas testemoyas, et por mandado do dito sennor obispo este publico instrumento en minna presença fis scripvir en este livro do cabidoo et puge y
meu nome et meu signal en testemoyo de verdade. (+).
Et eu Arias Peres, raçoeyro, et notario publico de Lugo dado por lo dito
sennor obispo, a esto presente fuy con o dito Fernan Garçia, notario sobredito, et
con as ditas testemoyas, et a rogo et [mandado] do dito sennor obispo esta carta
en minna presença fis scrivir et puge y meu nome et signal en testemoyo de verdade. (+).
661
1364, marzo, 3. Lugo
O Cabido de Lugo entrégalle ao bispo a igrexa de San Pedro de Líncora e
recibe a cambio dúas terzas de San Pedro de Martul, os casais de Saa e Santa María,
nove terzas de pan e 60 soldos por San Romao de Retorta e mais os casais de Perros
e O Xuriz.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 114v; Libros, lib. 6289 con referencia ao Lib. A, fol. 114.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos don frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores, por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo
de Lugo, et confesor do moy nobre rey don Pedro de Castella et de Leon, da huna
parte, et nos don Ruy Ferrnandes, dayan, et omes boos do cabidoo da iglesia de
Lugo, da outra, seendo iuntados en cabidoo por campaa tanjuda enno coro da iglesia cathedral, segundo que avemos de huso et de custume, fasemos entre nos tal
concanbeo que seia valedeyro para senpre iamays, conven a saber que nos, o dito
dayan, et cabidoo damos a vos, o dito sennor obispo, que aiades para senpre a iglesia de San Pedro de Lincora, que he prestamos coesivel da iglesia de Lugo, con
todos seus disimos, fruytos et rendas et dereyturas, que a a dita iglesia et prestamo
perteesçen et segundo que a senpre husaron et pesuyron os prestameyros que a
teveron ata aqui, en tal maneyra que façades dela et de parte dela et dos fruytos et
rendas et dereyturas dela o que for vossa merçee et voontade asy commo de vosos
bees propios. Et nos, o dito sennor obispo, damos a vos, o dito dayan, et cabidoo
en escambea por la dita iglesia et prestamos de San Pedro de Lincora, as duas terças
da iglesia de San Pedro de Martul, con todas suas herdades et caneyros et moynos,
756
María José Portela Silva
et con todas las outras herdades et casas que nos y guaanamos, et damos-vos aynda
os dous casares d'erdade que nos y avemos que perteesçen a a mesa do bispo con
todas suas pertenenças et dereyturas, conven a saber o casal chamado de Saa et
outro chamado de Santa Maria, et por estes ditos dous casares de herdade nosos,
que vos damos et ajuntamos a as ditas duas terças da dita iglesia, damos et leyxamos en escanbea a a mesa do bispo o casal da costa de Sant Estevoo que he en
Castello d'Asma, segundo que o nos guaanamos de Eynes Peres, muller de Affonso
Peres de Sober que fuy. Outrossy damos mays a vos, o dito dayan, et cabidoo, nove
terças de pan et sesenta soldos, de cada anno, por la meatade da iglesia de San
Romao de Retorta con o iur de presentar a a metade dela, et os casares de Osoriz
et de Perros, as quaes ditas nove terças de pan et sesenta soldos et casares sobreditos et iur de apresentar a a dita meatade da dita iglesia vos damos segundo que as
nos gaanamos de dona Beatris, aya de dona Johanna, muller que fuy de don
Fernando de Castro. Et esto todo que vos damos en escambea, segundo dito he,
por la dita iglesia et prestamo de San Pedro de Lincora que seian dous prestamos
coesiviles, segundo era o dito prestamo de San Pedro de Lincora, et se den a os
beneficiados da dita iglesia de Lugo, segundo que se dan os outros prestamos coesiviles dela, et segundo se conten eno contrauto que sobrelo he feyto et ias scripto
no noso tombo et eno livro de vos, o dito dayan, et cabidoo.
Et nos, o dito sennor obispo, et dayan et cabidoo assy reçebemos as sobreditas scambeas que nos damos huuns a outros, segundo dito he, et obligamos por
nos et por nosos sucessores de as fasermos senpre de paz ena maneyra que dita he,
et de non yrmos nen passarmos contra elo en alguna maneyra, et logo por esta
pressente carta nos metemos huuns a outros enno iur et possison et propiadade
das cousas sobreditas, et de cada huna delas que nos damos en escambea, segundo dito he. Et que esto seia çerto nos, lo dito sennor obispo, et dayan et cabidoo
sobreditos rogamos a Aras Peres, raçoeyro, et a Fernan Garçia, notarios publicos
de Lugo, que fesesse ende desto publico et publicos instrumentos signados con seu
signal, et posese hun deles no livro do cabidoo.
Feyto fuy esto en Lugo, tres dias de março, era de mill et quatroçentos et
dous annos.
Testemoyas que foron presentes: don Ruy Ferrnandes, dayan; don Alvar
Rodrigues, chantres; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarrea; don Rodrigo
Affonso, arçidiago de Deçon; don Ruy Gomes, mestrescola; don Diego Gomes,
juyz; don Johan Diaz, thesoreyro; Thomas Gonçalves, Gonçalvo Eanes, Fernando
Aras, coengos da dita iglesia de Lugo.
Et eu Fernando Garçia, notario publico de Lugo dado por autoridade do
bispo desse lugar, a esto presente fuy con Aras Peres, raçoeyro et notario sobredito, et a rogo do sobredito sennor obispo et dayan et cabidoo sobreditos esta carta
en minna presença fis scripvir en este livro do cabidoo et puge y meu signal en testemoyo de verdade. (+).
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
757
Et eu Aras Peres, raçoeyro et notario publico de Lugo dado por autoridade do sennor obispo desse lugar, a esto que sobredito he presente fuy con Fernan
Garçia, notario sobredito, et a rogo dos sobreditos sennor obispo dayan et cabidoo
esta carta en minna presença fis scrivir en este livro do cabidoo et aqui puge meu
signal en testemoyo de verdade. (+).
662
1364, marzo, 3. Lugo
O bispo de Lugo concédelle ao Cabido un casal en Barbaín, freguesía de
Santa María de Bóveda, e recibe a cambio un casal en Teigueselle, freguesía de Santa
Comba.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 114v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, don frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de
Lugo, da huna parte, et nos don Ruy Ferrnandes, dayan, et o cabidoo da dita iglesia
de Lugo, da outra parte, seendo juntados en cabidoo por campaa tanjuda enno coro
da dita iglesia, segundo que avemos de custume, fazemos entre nos tal concanbeo
que seia valedeyro para senpre, conven a saber que nos, lo dito sennor obispo, damos
et outorgamos a vos, los ditos dayan et cabidoo, para os aniversarios da dita iglesia,
hun casal de herdade que he en Barbayn, que fuy de Tereyia Affonso, muller que fuy
de Pedro Lourenço, que he sub signo de Santa Maria de Bobeda, con suas pertenenças et dereyturas, casas, arvores et formaes, a montes et a fontes peru quer que
vaa. Et nos, lo dayan et cabidoo sobreditos, damos et outorgamos en escanbea a vos,
lo dito sennor, hun casal de herdade que he en Teyguesille, sub signo de Santa
Coonba, o qual fuy de Iohan Ferrnandes de Bolanno et que el mandou a os aniversarios desta iglesia, con todas suas pertenenças et dereyturas et casas et arvores et formaes, a montes et a fontes, peru quer que vaa.
Et nos, o dito sennor obispo, et dayan et cabidoo sobreditos assy reçebemos as ditas escanbeas que nos damos huuns a outros, segundo dito he, et obligamos
nossos bees por nos et por nosos suçessores de as faser seenpre de paz huuns a
outros, et de non yrmos contra elas en alguna maneyra. Et por esta presente carta
nos metemos huuns a outros no iur et propiadade deles segundo que as huuns a
outros damos. Et que esto seia çerto rogamos et mandamos a Fernan Garçia, notario publico de Lugo, que fezese ende esta carta.
Que fuy feyta eno coro da dita iglesia de Lugo, tres dias de março, era de
mill et quatroçentos et dous annos.
758
María José Portela Silva
Testemoyas que foron presentes: don Ruy Ferrnandes, dayan; don Alvar
Rodriguez, chantres; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarria; don Rodrigo
Affonso, arçidiago de Deçon; don Lopo Domingues, arçidiago de Triacastela; don
Ruy Gomes, mestrescola; don Johan Dias, thesoreyro; Thomas Gomes, Fernan
Peres, Gonçalvo Eanes, Alvar Dias, Fernan Aras, coengos de Lugo, et outros ts.
Et eu Fernan Garçia, notario publico de Lugo dado por autoridade do
bispo dese lugar, a esto presente fuy et a rogo et por mandado dos sobreditos sennor obispo et dayan et cabidoo esta carta en minna presença fis scripvir en este
livro do cabidoo et puge y meu signal en testemoyo de verdade. (+).
663
1364, marzo, 4. Lugo
O bispo e o Cabido de Lugo outórganlles a Xoán Fernández, como procurador
de Estevo Fernández (inclúe a carta de poder: 1364-I-27, CD n.º 658), e á súa descendencia, as casas, herdades, rendas... de San Pedro de Líncora, por renda anual de 1000
marabedís, que lle deberán pagar ao prior do mosteiro de Santo Domingo.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 113v-114r.
In Dei nomine amen. Sabeam quantos esta carta virem commo nos, don
frey Pedro Lopes da orden dos preegadores por la graçia de Deus et da Santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, et o dayan et cabidoo da dita iglesia estando juntados por campaa tanjuda enno coro dessa iglesia, da huna parte, et eu Johan
Fernandes, fillo de Stevoo Fernandes d'Archos, scudeyro, da outra parte, et en seu
nome cuio procurador soo para esto que se sigue, por huna procuraçon que logo
mostrou signada con signal de Iohan Ferrnandes, notario de terra de Tavoada, de
que o tenor he tal:
Segue a continuación a carta de poder (CD n.º 658).
façemos tal pleito et pustura et composiçon [...] conven a saber que nos, o dito
sennor obispo, et dayan et cabidoo damos et outorgamos para senpre por iur de
herdade a vos, Johan Ferrnades, [...] de San Pedro de Lincora que he no dayadego
de Lugo, con todos los disimos, pididos et personnas et casas et [herdades, casas et
rendas] que lle perteesçen et perteesçer deven en qualquer maneyra des dia de San
Johan Baptista que sera na era de mill et [...] que as aia para senpre por iur de herdade en toda sua vida, et a finamento do dito Estevoo Fernandes [...] Johan
Ferrnandes [...] a vosso fillo primeyro ligitimo se o y ouver, et non avendo y vos
ou vosso fillo, a o tempo do finamento do dito Stevoo Ferrnandes, que fique enno
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
759
fillo ou neto mays grande que el ouver, et aquel en que asy ficar de sy adeante que
fique para senpre por suçeson enno fillo mays grande que ouver, o en filla se y non
ouver fillo, et non avendo y fillo ou filla que fique eno mays propinco d'aquel que
tever a dita iglesia. Et que as aian asy para senpre hun pus outro, en tal maneyra
que non possan partir nen eallear nen scambear nen faser outra dimitiçon da dita
iglesia nen das herdades et casas et dereyturas dela en outro fillo ou filla nen pesoa
alguna, mays todavia que senpre remaesca et este en huna pesoa da suçesson
sobredita, segundo dito he. Et o dito Estevoo Ferrnandes en sua vida et qualquer
das outras pesoas que en çima son nomeadas et suçeder [...] que den, cada anno,
para senpre a o prior que for no moesteyro de San Domingo de Lugo mill moravedis, d'oyto soldos o moravedi, da moneda del rey don Affonso que foy, ou d'outra
moneda corrente que os valla, en pas et en salvo ena çibdade de Lugo, por dia de
Pascoa de Resurrecçon, para que o dito prior faça deles segundo nos, o dito sennor
obispo, teemos ordenado ou ordenarmos, et que faça a dita paga a o dito prior en
guisa que o dayan ou seu vigario lle de carta de pago dos ditos mill moravedis cada
anno, et demays que apresenten et den cappellam ante o dayan que for a a saçon,
que sirva a dita capella das oras et os outros ofiçios divinaes, et que lle de et aia
de cada anno por la cappellania da dita iglesia por los fruytos et rendas dela, çinquo moyos de pan et [un] moyo de vinno, et que aia mays o dito capellan toda a
offerta da dita iglesia de mao [...] et vagando a dita capelania que qualquer [...]
dita iglesia, segundo dito he, que apresente a ela outro cappellan en aquel tempo
que o dereyto manda, et o dayan que lle faça collaçon da dita cappellania [...]
dela; et non lle presentando cappellan en aquel tempo que o dereyto manda que
o dayan possa [...] en cappellan aquel que tever por ben [...] et dia o que sobredito he, cada anno.
Et eu, o dito Johan Fernandes, en nome do dito Estevoo Fernandes, meu
padre, cuio procurador soo, et meu et [de meus] suçesores, assy reçebo a dita iglesia et rendas et dereyturas [...] a dita pustura et composiçon por la maneyra et condiçoes que ditas son, et obligo [...] por min et por aqueles que en nosa suçesson
ouveren aaver os ditos moravedis, cada anno, todos los fruytos, disimos, rendas,
dereyturas da dita iglesia de San Pedro de Lincora, et iunto et dou logo a a dita iglesia para senpre todos los herdamentos, vinnas et adegas et lagares et casas con suas
herdades [...] et dereyturas, que o dito Estevoo Fernandes ha et lle perteesçe en
qualquer maneyra ena dita fiigregia de San Pedro de Lincora, et enna fligregia [...],
a montes et a fontes, peru quer que vaa, segundo as por el usan et pesuen, para
dar et pagar a o dito prior de San Domingo os ditos [mill moravedis...] para senpre a o dito praso, et dar et proveer a o dito cappelan, que for posto na cappellania da dita iglesia, os ditos çinquo moyos de pan [et un moyo de vinno], en cada
anno, segundo dito he. Et demays outorgo en nome do dito Estevoo Fernandes et
meu et de nosos suçessores que non [últimas liñas do folio ilexibles]/ dulta nos las
partes sobreditas rogamos a Fernando Garçia, notario publico de Lugo, que fezes-
760
María José Portela Silva
se desto duas cartas tal huna commo outra, signadas de seu signal et posesse outra
tal no livro do cabidoo, et por mayor firmidue nos, lo dito sennor obispo, et cabidoo sobreditos, mandaos seellar esta carta de nosos seellos pendentes para o dito
Estevoo Fernandes.
Que foron feytas en Lugo, quatro dias de março, era de mill et quatroçentos et dous annos.
Testemoyas que foron presentes: don Ruy Ferrnandes, dayan, don Alvar
Rodrigues, chantre; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarrea; don Rodrigo
Afonso, arçidiago de Deçon; don Ruy Gomes, mestrescola; don Diego Gomes, iuys;
don Iohan Dias, thesoreyro; Thomas Gonçalves et Gonçalvo Eanes, Fernando
Peres, coengos; Affonso Eanes et Aras Peres, raçoeyros de Lugo, et outros.
Et eu Fernando Garçia, notario sobredito de Lugo dado por autoridade do
bispo dese lugar, a todo esto que sobredito he presente fuy et vi a procuraçon
sobredita de que se en esta carta conten o traslado, signada con signal do dito
Iohan Fernandes, notario, et a rogo dos sobreditos sennor obispo et dayam et cabidoo et de Iohan Fernandes, procurador sobredito, esta carta en minna presença fis
scripvir en este livro do dito cabidoo et puge y meu nome et meu signal en testemoyo de verdade. (+).
664
1364, marzo, 9. Lugo
O bispo de Lugo adscribe á mestrescolía o casal de Buratai, en Santa María
de Bóveda, varias casas en Lugo e outras propiedades en Santiago de Meilán, San
Xillao de Bocamaos, San Miguel de Orbazai, Santa María de Adai, Santa María de
Ferroi e Santo Estevo de Mota, e fixa determinadas condicións.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 77r; Libros, lib. 6289 con referencia ao Lib. A, fol. 71.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, don frey Pedro Lopes da
orden dos preygadores, por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo
de Lugo, con outorgamento de don Ruy Ferrnandes, dayan, et do cabidoo da nosa
iglesia, estando iuntados en cabidoo por campaa taniuda eno coro da dita iglesia,
segundo que o avemos de custume, damos et aneyxamos a a dignidade da mestrescolia desta nosa iglesia para senpre, o casal de Buratae, que fuy de Affonso
Rodrigues da rua Minaa, que he sub signo de Santa Maria de Bobeda, et a meatade da leyra do Castineyro, que foy do dito Affonso Rodrigues, que ias en dereyto
a Porta Nova, et a herdade de Vilamayor de Meylae d'aquel cabo, que fuy do dito
Affonso Rodrigues, et a herdade de Vilaçendoe [...] do Castro, que he sub signo de
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
761
Santiago de Meylae et de San Jullao de Bocamaos, que y avia Tereyia Affonso,
muller que fuy de Pedro Lourenço, et [...] que foron de Tereyia Pelaes, sub signos
de San Miguel d'Orvaçae et de Santa Maria d'Adae, os quaes ha de teer Gonçalvo
Peres en sua vida, et os paços et casas et herdades et moynos et naseyros, que nos
compramos et guaanamos de Maria Ferrnandes, muller que fuy de Lopo Garçia de
Ferroe, et de Vasco Peres de Rodeyro, ennas fliigregias de Santa Maria de Ferroe et
de Santestevoo da Mota, et con as herdades regaengas que nos y avemos, segundo
que se agora husan por nos; et estes casares et herdamentos sobreditos son con
todas suas pertenenças et dereyturas, casas, arvores et formaes, moynos et naseyros, a montes et a fontes, peru quer que vaan, sacado ende a pousa da Mota que
nos ficou do dito Vaasco Peres et os padroadigos das iglesias; outrosy damos et anexamos mays a a dita dignidade huna casa, que esta na çibdade de Lugo, ena rua do
Campo, a par da casa grande do canto que he dos aniversarios en que mora Johan
Scudeyro, et da outra parte esta outra casa en que mora Afonso Amigo, minos a
meatade desta casa sobredita en que mora Afonso Amigo, minos a diçima parte
dela; et a meatade d'outra casa que esta na rua da Ferraria en que mora Aras Peres,
correeyro, et sua muller, Aldara Aras, as quaes casas foron do dito Affonso
Rodrigues; et a quarta d'outra casa que esta na dita rua da Ferraria da outra parte,
que foy de Dominga Colodra, en que ora mora Iohan Affonso Buffon; as quaes
casas et herdamentos [nos] aneyxamos a a dita dignidade da dita mestrescolia para
senpre con tal condiçon que o mestrescola, que for na dita iglesia de Lugo, faça
çinquo proçissoes de cada anno para senpre ena dita iglesia de Lugo, conven
a saber: a priçiçon de San Pedro de Quadrela, que he no mes de fevereyro; et a
priçisson de San Thomas, que he no mes de março; et a priçisson de San Pedro
Marter que he no mes de abril; et a priçisson da Traslaçon de San Domingo, que
he no mes de mayo; et a priçisson de San Domingo que he no mes d'agosto; et que
de et pague por cada procison çinquaenta moravedis, d'oyto soldos o moravedi,
que montan dusentos et çinquaenta moravedis, cada anno, et que se partan en esta
maneyra: a os que veeren a os matiins a cada huna das festas sobreditas quinse
moravedis; et a os que veeren a a proçison viinte et çinquo moravedis, et a os que
veeren en outro dia seguente a o aniversarioa da missa [...] et estes moravedis
que os pague o mestrescola aquel dia que se feseren as proçissoes et aniversarios
sobreditos en fin dos ditos matiins et proçissoes et da misa do aniversario, a os que
veeren et esteveren a todas estas oras continuadamente, et non estando a ellas continuadamente que os non conten nen aian delo parte d'aquelas en que non steveren, salvo se alguuns foren doentes ou ouveren taes neçesidades porque y non
posan viir, et non pagando asy o mestrescola os ditos moravedis, commo dito he,
que lle desconten de cada dia as raçoes que ouver de aver por la mestrescolia et o
non conten en elas ata que pagar, et que lle non façan gracia nen entrega d'aquello que lle for descontado quando veer a pagar, et o dayan que for na dita iglesia
que o faça assy comprir. Et porque esto seia çerto nos, o dito sennor obispo, et
762
María José Portela Silva
dayan et cabidoo rogamos et mandamos a Fernando Garçia, notario publico de
Lugo, que fesesse ende esta carta signada con seu signal.
Feyta enno coro da dita iglesia de Lugo, nove dias de março, era de mill
et quatroçentos et dous annos.
Testemoyas que foron presentes: don Ruy Ferrnandes, dayan; don Alvar
Rodrigues, chantres; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarrea; don Rodrigo
Affonso, arçidiago de Deçon; don Ruy, mestrescola; don Diego Gomes, juys; don
Johan Dias, thesoreyro; Thomas Gomes, Fernando Peres, Gonçalvo Eanes,
Fernando Aras, coengos da dita iglesia de Lugo.
Et eu Fernando Garçia, notario publico de Lugo dado por autoridade do
bispo dese lugar, a esto presente fuy et a rogo do sobredito sennor obispo et dayam
et cabidoo esta carta en minna presença fis scripvir en este livro do cabidoo et puge
y meu nome et meu signal en testemoyo de verdade.
665
1364, marzo, 10.
Renuncia presentada por Lopo López ao Cabido de Lugo sobre o foro do
casal de Pombar, en San Lourenzo de Albeiros.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 113r, incluída en: 1364-III-18, (CD n.º 666).
Era de mill et quatroçentos et dous annos, des dias de março.
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Lopo Lopes d'Aguiar, teedor
do casal de Poombar, o qual casal he dos aniversarios da iglesia de Lugo, sub signo
de Sant Lourenço d'Alveyros, et o qual eu teno por foro do cabidoo da iglesia de
Lugo et de que eu dava em foro huna terça de pan, cada hun anno, et ora se o dito
cabiido quiser faser foro do dito casal a Gomes Ares das Cortinas et aforarllo, eu,
o dito Lopo Lopes, por esta carta renunçio et dimito o dito foro do dito casal ennas
maos et en poder do dito cabiidoo. Et porque esto he verdade mandey a Afonso
Ferrnandes, notario publico de Lugo, que feçese ende esta carta.
Feyta era et dias sobreditos.
Testemoyas que presentes foron: Martin Peres et Iohan de Marçelle, et
Iohan Moogo, et Martina Afonso, morador en Villamayor de Mendonedo, ts., et
outros.
Et eu Afonso Ferrnandes, notario publico de Lugo dado pella abtoridade
do sennor obispo dese lugar, a esto que dito he con as ditas testemoyas presente
fuy et a rogo do dito Lopo Lopes esta carta en minna presença fis scripvir, et puge
en ela meu signal en testemoyo de verdade.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
763
666
1364, marzo, 18. Lugo
O Cabido de Lugo, ante a renuncia presentada por Lopo López, (inclúe o
documento: 1364-III-10, CD n.º 665), outorga un novo foro a favor de Gómez Ares
e a súa muller do casal de Pombar, en San Lourenzo de Albeiros, por renda anual
dunha terza de pan e a obriga de construír unha casa.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 113r; Libros, lib. 6289 con referencia ao Lib. A, fol. 113.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o dayan, et cabiido de Lugo,
veendo huna renunpçiaçon dun foro do nosso casal chamado do Poonbar, que he
en Alveyros, que de nos tina Lopo Lopes d'Aguiar afforado, a qual renunpçiaçon
he esta que se sigue:
Segue a continuación o documento de renuncia (CD n.º 665).
por faser graçia a o dito Gomes Ares lle damos afforo et avervo o dito cassal dito
do Poonbar, assi commo o de nos tina en foro et vervo o dito Lopo Lopes, por en
toda sua vida et de sua essposa, Aldara Peres, por tal condiçon que o lavre et pare
bem as herdades del et tire donde iouveren mal paradas, et que façades y huna
cassa que esta por faser de pedra et de madeyra et cuberta de loussa, et que nos
diades del, cada anno, huna terça de pan do mellor que y ouver no dito lugar posta
a semente, en pas et en salvo enna villa de Lugo, a os que recadaren por nos os aniverssarios en renda ou en fialdade, sen outro desconto nihun. Et a morte da pustrimeyra pessoa de vos o dito cassal ha de ficar a nos et a a iglesia de Lugo con
todos los boos paramentos que y foren feytos et con a dita cassa feyta.
Et eu, o dito Gomes Ares, por min et por la dita minna espossa, Aldara Peres,
assi reçebo o foro de vos, o dito cabiido, et obligo por min et por todos meus bees de
o comprir assy commo dito he. Et porque esto seia çerto nos, o dito dayan, et cabiido
rogamos a Fernan Peres, notario publico de Lugo, que fezesse ende duas cartas en hun
thenor, huna para nos, o dito cabiidoo, et outra para o dito Gomes Ares.
Feyta en Lugo, dez et oyto dias de março, era de mill et quatroçentos et
dous annos.
Testemoyas: dom Ruy Ferrnandes, dayam; don Alvar Rodrigues, chantres;
don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarrea; don Rodrigo Affonso, arçidiago de Deçon;
dom Ruy Gomes, mestrescolla; don Iohan Dias, thesoreyro; Thomas Gonçalves,
Gonçalvo Eanes, Fernando Peres, Alvar Dias, coengos de Lugo; Pedro Ares et Rodrigo
Affonso, raçoeyros de Lugo; Lopo Peres, porteyro do dito cabiidoo, ts., et outros.
Et eu Fernando Peres, sobredito notario publico de Lugo, dado por la
autoridade do bispo senor dese lugar, a esto que sobredito he presente fuy con as
764
María José Portela Silva
ditas testemoyas, et por rogo das partes sobreditas esta carta fis en minna presença
scrivir et puge y meu nome et meu signal. (+).
667
1364, maio, 5. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Gómez Aras e á súa muller casas e herdades
no lugar de Castro Tourón, freguesía de San Martiño de Guillar, por renda anual de
100 marabedís, a obriga de construír dúas casas e outras condicións.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 78r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o dayam et cabidoo da iglesia de Lugo, con outorgamento de don Alvar Rodrigues, chantre da dita iglesia,
rendeyro dos aniversarios da dita iglesia, damos afforo et avervo a vos, Gomes Ares
das Cortinnas, et a vosa esposa, Aldara Peres, para en toda vosa vida d'anbos et
dous, todos quantos erdamentos et casas nos avemos eno lugar que chaman o
Castro de Touron, et que perteeçen a os nosos casares que nos y avemos que he en
toda a freegesia de San Martino de Gilar, a montes et a fontes, per hu quer que vaan
sub o dito signo, con tal condiçon que vos, os sobreditos, lavredes et façades lavrar et parar ben as ditas herdades dos ditos casares et moredes ou façades morar as
casas deles e as mantenades en boo estado. Et avedes a dar a nos, o dito cabidoo,
ou a quen por nos recadar as rendas dos aniversarios, en cada hun anno, çen moravedis, d'oyto soldos cada moravedi, por dia de San Martino por foro et renda dos
ditos casares et herdamentos et casas, et avedes y a faser duas casas que y estan en
terra, que seian feytas de parede et cubertas de lousa, et o omme ou ommes que y
moraren an de seer deffesos commo os outros que lavran as outras herdades da dita
iglesia de Lugo. Et a morte de vos, o dito Gomes Ares, et Aldara Peres que as herdades et casares fiquen a nos, o dito cabidoo, livres et quitas et desenbargadas de
vos et de vosa vos, et as casas feytas en bon paramento, et con todos os boos paramentos que y foren feytos, et avedes y a leyxar por provo hun boy et huna vaca.
Et eu, o dito Gomes Ares, asy reçevo o dito foro et vervo de vos, o dito
dayam, et cabidoo por min et pola dita mina esposa, et obrigo min et meus beens
para comprir et pagar todo esto que dito he, sub pena de quinentos moravedis, et
se por ventura eu, o dito Gomes Ares, ou a dita mina esposa non pagarmos de cada
anno a dita renda dos ditos çen moravedis, seendonos demandados pelo que recadar as rendas dos aniversarios, et estevermos dous annos que non pagemos, que
por ese miismo feyto perçamos o dito foro dos ditos casares et vos, os sobreditos
dayam et cabidoo, que o posades reçeber et dar ou aforar a quen por ben teverdes,
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
765
et eu et a dita minna esposa que non seiamos teudos de o defender nen enparar
querendo vos, o dito dayam, et cabidoo tomala commo dito he.
Et nos, os ditos dayan, et cabidoo asy volo outorgamos, et porque esto seia
çerto et non vena en dulta mandamos a Ares Peres, notario et raçoeyro na iglesia
de Lugo, que fesese ende esta carta.
Que foy feyta en Lugo, çinquo dias de mayo, era de mill et quatroçentos
et dous annos.
Testemoyas: don Roy Fernandes, dayam; don Alvar Rodrigues, chantre; don
Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarrea; don Lopo Domingues, arçidiago de Triacastella;
don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deçon; don Roy Gomes, meestrescola; don Diego
Gomes, juys; don Iohan Dias, tesoreyro; Tomas Gomes, Alvar Dias, Fernando Peres,
Gomes Eanes, Lope Eanes, coengos; Iacome Fernandes, Afonso Eanes, Pero Ares,
Rodrigo Afonso, raçoeyros; Afonso Eanes, Alvar Lopes, clerigos do coro.
Et eu, Aras Peres, raçoeyro et notario publico de Lugo dado por auctoridade do cabidoo desse mismo lugar, a esto presente fuy et a rogo das ditas partes
esta carta en minna presença fis scrivir et puge y meu nome et signal en testemoyo de verdade.
668
1364, maio, 24. Lugo
O sancristán de Lugo Afonso Fernández, faille entrega ao Cabido de varios
obxectos litúrxicos.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 112v.
Era de mill et quatroçentos et dous annos, XXIIII dias de mayo.
Affonso Ferrnandes, sacristan da iglesia de Lugo, entregou a o cabidoo:
huna lanpaa de prata et hun calez britado con sua patena pra os canos da +.
Testemoyas que estavan presentes eu, o chantre Alvar Rodrigues; dom
Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarrea; don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deçon;
dom Lopo Domingues, arçidiago de Triacastella; don Iohan Dias, thesoreyro;
Thomas Gonçalves, coengo, et outros.
Eu Aras Peres, raçoeyro et notario publico de Lugo, a esto fuy presente.
669
1364, setembro, 1. Lugo
766
María José Portela Silva
Dona Sancha renuncia ao foro das propiedades pertencentes ao Cabido de
Lugo no Bierzo a favor de Gonzalo Suárez, se outorga o consentimento para iso o
devandito Cabido.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 78r.
Sabeam quantos esta carta virem commo eu, dona Sancha, muller de Aras
Meendes de Grandas que foy, renunço et torno en vos Gonçalvo Suarez d'Arvollo,
a renda que eu tenno feyta do dayan et cabiidoo da iglesia de Lugo de todas las
herdades et vinnas et casas et casares et ortos et praças, que elles an et an por aver
en terra de Beres, des a Vila da Fava ata Moyna Seca, tan ben alende o Sil commo
aquende, outorgando o dito cabiidoo a dita renuçiaçon, et nonna outorgando que
a dita renda fique posta en min, segundo que oge este dia esta. En testemoyo desto
roguey a Domingo Peres, notario publico de Lugo, que fezese ende esta carta.
Que foy feyta en Lugo, primeyro dia de setembro, era de mill et quatroçentos et dous annos.
Testemoyas que foron presentes: don Affonso pola gracia de Deus, obispo
de Mendonedo; don Pedro Aras, arçidiago de Neyra; don Roy Gomes, mestrescola de Lugo, Diego Peres, alcalle del rey, ts., et outros.
Et eu Domingo Peres, notario publico de Lugo dado pela actoridade do bispo
desse miismo lugar, a esto presente fuy et a rogo da dita donna Sancha esta carta scrivi en este livro do dito cabidoo et puge en ela meu signal en testemoyo de verdade.
670
1364, setembro, 7. Vilafranca
Carta de poder outorgada por Macia López a favor de Gonzalo Suárez, o
seu marido.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 78v, incluída en: 1364-IX-25, (CD n.º 671).
Sepan quantos esta carta desta procuraçon viren commo eu Maçia Lopes,
filla de Lopo Peres de Castrello, muller de Gonçalvo Suares de Arvollo, fago et
outorgo mio procurador al dito Gonçalvo Suares, mio marido, portador desta presente procuraçon, para que posa por min et en meu nome arrendar et afforar todos
los beens, moveles et rayses, que el cabildo de la iglesia de Lugo ha en Villafranca
et en todo Beres, et que posa faser obligaçon et obligaçoes por todos mis beens,
assy moveles commo rayses, por elo para que pague la renda o foro porque los el
arrendar o aforar, et al praso que el poser. Et otrosy de otras qualesquier iglesias et
monesterios, et de los prelados delas et de qualquier delas, et dou poder a este dito
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
767
mio procurador para entrar pleito et iuyso ante os alcalles et iuyses das vilas et
lugares do esta procuraçon paresçer, o ante qualquier delos, asy eclesiasticos como
segarar, ordinario ou delegado, et para faser responder, defender, contradiser, rasoar, anparar, recusar, reconviir, começar, retocar, propoer, testar, enfiar, pinorar,
frontar, iurar en mina alma iuramento qualquier que complir que mester feser, et
faser todas las otras cosas et cada huna delas que yo meysma faria et poderia faser
seendo presente. Et quanto por este dito mio procurador feyto for et procurado, eu
ho outorgo et ey por firme et obligo mios bienes de estar a elo. Et porque esto sea
çerto yo, la dita Miçia (sic) Lopes, presente, rogue et mande a Aras Peres, notario
publico por Iohan Affonso de Benavides en Vilafranca de Valcarcer, que fesese
desto esta carta de procuraçon, et la signase de su signo en testemoyo de verdade.
Que foy feyta en la dita Vilafranca, sete dias del mes de setembre, era de
mill et quatroçentos et dous annos.
Testemoyas: Diego Eanes, Diego Peres, Alfonso Rodrigues, Iohan Affonso,
Aras de Souto, et outros.
Et yo Aras Peres, notario sobredito, a esto presente foy et a rogo et mandado de la dita Miçia Lopes esta carta desta procuraçon scripvi, et puge en ela mio
nome et mio signo tal, et por testemoyo de verdade.
Eu Aras Peres notario.
671
1364, setembro, 25. Lugo
O Cabido de Lugo arréndalles, durante vinte anos, a Gonzalo Suárez e á
súa muller (inclúe carta de poder: 1364-IX-7, CD n.º 670) diversas propiedades no
Bierzo, por renda anual de 400 marabedís o día de San Miguel.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 78v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos Roy Ferrnandes, dayan, et
cabidoo da iglesia de Lugo, seendo iuntados en cabidoo na dita iglesia por canpaa
tangida, segundo que avemos de uso et de custume, arrendamos a vos Gonçalvo
Suares d'Arvollo et a vosa muller, Maçia Lopes, filla de Lopo Peres de Castrello, da
qual Maçia Lopes avedes poder para faser a dita renda por huna procuraçon scripta en papel et signada con signal d'Aras Peres, notario publico por Iohan Afonso
de Benavides en Villafranca de Valcarcer, segundo por ela paresçia, da qual o tenor
he este que se sigue:
Segue a continuación a carta de poder (CD n.º 670).
768
María José Portela Silva
todos quantos herdamentos nos avemos et aver devemos et de nos tina arrendados
dona Sancha, muller d'Aras Meendes de Grandas que foy, de la Vila da Fava endeante
et en Vilafranca et na Portella, et en Val de Tuylle de Suso et de Iuso, en Peeyros,
en Loquia, en Naraya, en Moyna Seca, et en Vilalivre, et nos outros lugares quaesquer en todo Beres, asy alende do Sil commo aquende del, vinas et casas et casares, formaes, prasas et ortos, et outros herdamentos et foros quaesquer, deste San
Iohan Baptista primeyro que ven da era de mill et quatroçentos et tres annos ata
viinte annos conpridos primeyros segentes. Et vos, os ditos Gonçalvo Suares et
Miçia Lopes, avedes a lavrar et parar ben os ditos herdamentos et vinas et ortos et
faser as casas et leyxarlas feytas. Et avedes-nos a dar de renda, cada anno, en pas
et en salvo ena vila de Lugo sen desconto nihun, quatroçentos moravedis, d'oyto
soldos o moravedi, desta moneda del rey don Affonso, por dia de San Miguel de
setembro, et se por ventura pasaren dous annos que non paguedes os ditos moravedis que a dita renda seia ninhua, et que nos, o dito cabidoo, vos la posamos reçeber se quisermos; et estes ditos moravedis nos avedes a pagar, commo dito he, su
pena das custas et dapnos et menoscabos et interesse et de çinquo moravedis, cada
dia, por quantos dias passaren de cada hun dos ditos prasos endeante. Et os ditos
viinte annos pasados avedes de leyxar as ditas herdades et vinas et casas et ortos,
livres et quitos et desenbargados con todos los boos paramentos que en ellas foren
feytos a nos et a nosa iglesia, et con as casas feytas.
Et eu, o dito Gonçalvo Suares, por min et por la dita minna muller, assy
reçebo de vos, o dito dayan, et cabidoo a dita renda, et para vos pagar os ditos
moravedis commo dito he, et a pena et custas et dapnos se y requesçeren, dou-vos
por fiadores et devedores et prinçipaes pagadores anbos de mancumun, et cada
hun deles por lo todo, a Afonso Rodrigues et Pero Ramos, presentes et outorgantes nos et nosos beens a a dita deveda et fiadoria. Et demays para comprir et pagar
todo o que dito he eu, o dito Gonçalvo Suares, por min et por la dita mina muller,
et nos, os ditos Afonso Rodrigues et Pero Ramos, por nos anbos poemos-nos su a
iurdiçon ecclesiastica da iglesia de Lugo, que nos posan costrenger por sentença et
sentenças de santa iglesia quaes compriren, que pagemos et cumpramos todo o
que dito he. Et logo por esta presente carta nos, os ditos Afonso Rodrigues et Pero
Ramos, renunçiamos a lee en que dis que deve seer chamado primeyro o devedor
ante que o fiador a qual he actentica presente de dubous rex et pistule divi edriani, nos quaes dereytos se conten outrossy que quando foren achados os bees do
prinçipal devedor que os bees do fiador non seian molestados, os quaes dereytos
nos renunçiamos seendo deles çertificados. En testemoyo desto rogamos et mandamos a Domingo Peres, notario publico de Lugo, que fesese desto duas cartas en
hun tenor tal huna commo outra.
Que foy feyta en Lugo, viinte et çinquo dias de setembro, era de mill et
quatroçentos et dous annos.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
769
Testemoyas que foron pressentes: don Roy Ferrnandes, dayan; don Alvar
Rodrigues, chantre; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarrea; don Rodrigo
Affonso, arçidiago de Deçon; don Lopo Domingues, arçidiago de Triacastella; don
Roy Gomes, mestrescola; don Iohan Dias, thesoreyro; Tomas Gomes, Gonçalvo
Eanes, coengos, todos beneffiçiados na dita iglesia de Lugo; Pero Domingues,
yrmao do dito arçidiago de Triacastella; Lopo Peres, porteyro do dito cabidoo, ts.,
et outros.
Obrigo min et todos meus beens et da dita Miçia Lopes minna muller,
movelles et rays, quantos oie este dia avemos et ouvermos d'aqui adeante, para vos
pagar a vos os ditos moravedis et custas et dapnos se y requesçeren, et para faser
et comprir todo o que sobredito he, et demays para vos pagar os ditos moravedis et
penas et custas se y requesceren.
Et eu Domingo Peres, notario publico de Lugo dado por la actoridade do
bispo desse miismo lugar, a esto fuy presente et a rogo das ditas partes esta carta
en minna presença fis scrivir en este livro do cabiidoo et puge en ela meu signal en
testemoyo de verdade.
672
1365, febreiro, 8
Costanza Gómez, abadesa do mosteiro de San Fiz de Cangas, véndelles ao
bispo e á igrexa de Lugo toda a herdade do mosteiro en San Vicente de Deade por
375 marabedís.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/10, perg. orix., galego, gótica cursiva, 155x259 mm.
Era de mill et quatroçentos et tres anos, oyto dias de febreyro.
Sabeam quantos esta carta viren como nos Costança Gomes, abbadessa do
mosteyro de San Fiiz de Cangas, con outorgamento das donas do convento do
dito mosteyro, seendo todas en cabiidoo por campaa taniuda, sigundo que o avemos de husso et de custume, seendo todas en noso livre poder, por nos et por o
noso moesteyro para senpre porque entendemos que he grande prol do dito nosso
mosteyro, vendemos et entregamos logo por esta pressente carta a vos a o moyto
onrrado padre et sennor don frey Pero Lopes polla gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, et a vossa iglesia de Santa Maria de Lugo, para por
senpre, toda quanta herdade et cassas, con entradas et seydas et vinas et arvores et
formaes et iures et voz et possisson et pascos et devissos et pertenenças et dereyturas nos, a dita abbadessa, et convento do dito moesteyro, avemos et nos perteença d'aver de dereyto en qual maneyra quer, a montes et a fontes, per hu quer
770
María José Portela Silva
que vaan su o signo de San Viçenço de Deade, a qual herdade et cassas et arvores
foron de Domingo Franco, qual el mandou a o dito nosso mosteyro por Deus et
por sua alma; todo vos vendemos, commo dito he, por iusto preçeo que de vos
rezibimos en dineyros feytos contados en pressença do notario et das testemoyas
suescriptas: conven a saber trezentos et seteenta et çinco maravedis da moneda
branca del rey don Affonso, d'oyto soldos cada maravedi, de que nos outorgamos
por ben pagas, et por ben entregas et obrigamos a vos faser de pas a dita venzon a
todo tempo por nos et por todos nosos bees et do dito noso mosteyro, et se algen
veer da nossa parte, ou do dito mosteyro, ou d'outra parte qualquer, que vos contra esta venzon queyra passar our [partirla] perca por nome de pena seteçentos et
çinquoenta maravedis, os meos a vos del rey et os meos a parte querelossa, et a vos
demays a venzon doblada, et a carta et a venzon seia firme para senpre; et renuçamos asseypzon dos dineiros non contados, et des aqui endeante nos a dita abbadessa et convento poemos-nos fora do iur et possison dos ditos herdamentos et
cassas et arvores et coussas sobreditas como d'aquelas cousas que non son ia nosas,
et poemollo todo en vos, o dito senor obispo, et ena vossa dita iglesia, et que façades das ditas cousas d'aqui endeante toda vosa livre voontade como de vosas cousas propias, que son ia vossas. Et que seia çerto et non vena en dulta nos, a dita
abbadessa, et convento mandamos et rogamos Affonso Gomes, notario publico por
el rey en terra de Ferreyra, que escrivysse ende esta carta et a signasse de seu signo.
Os que foron pressentes et son testemoyas: Roy Peres, clerigo capelan do
dito mosteyro; Affonso Garçia de Maside; Luorenço da Canal; Martin Peres, clerigo.
Et eu Affonso Gomes, notario sobredito, esta carta escrivy por mandado
das ditas partes, et a todo esto foy pressente, como dito he, con as ditas testemoyas et este signo y fis en testemoyo de verdade que tal he. (+).
673
1365, marzo, 4. Lugo
O bispo e o Cabido de Lugo afóranlles a Rui Méndez, ao seu fillo e á súa
muller e a unha voz dous casais en Santa María de Vilafiz. O beneficiario fai doazón de todo canto posúe no couto de San Martiño dos Condes, o que a continuación
recibe tamén en foro.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 105v.
Sabeam quantos esta carta viren commo nos, dom frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores, por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo
de Lugo, con outorgamento de don Ruy Ferrnandes, dayan, et do cabidoo da nosa
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
771
iglesia, damos et afforamos a vos Ruy Meendes de Parrega, et a voso fillo, Lopo
Rodrigues, et a sua muller, Sancha Ferrnandes, por en todos vosos dias et de huna
pessoa qual o pustrimeyro de vos nomear para esto en vida ou a tempo de seu finamento, os nosos dous casares et herdamentos que nos avemos en Vilafiis et en
Remesille, sub signo de Santa Maria de Villafiis, con todas suas pertenenças et
dereyturas, casas, arvores et formaes, a montes et a fontes, peru quer que vaan sub
o dito signo, et vos que mantenades a Iohan Affonso de Remesille o foro, que lle
nos avemos feyto dos ditos casares, segundo que llo nos aviamos a manteer.
Et eu, o dito Ruy Meendes, por este ben et merçee que nos vos, o dito sennor, fasedes dou logo a vos, lo dito sennor, et a vosos subçesores por iur d'erdade
para senpre, todo o quinon et dereyto et sennorio et iglesiario que Meen
Rodrigues, meu padre que fuy, avia et lle perteesçia de aver enna iglesia et couto
de San Martino dos Condes, con o casal chamado de Maçeeda, et con todos los
outros herdamentos que el avia no dito couto, et con todas suas pertenenças et
dereyturas, et cassas, a montes et a fontes, peru quer que vaan enno dito couto, et
logo por esta presente carta ponno en vos et en vosos suçesores para senpre o iur
et posisson et propiadade deles, et tiroo et removoo de min et de minna vos et do
dito Meen Rodrigues, et obligo-vos todos meus bees para vos los faser senpre de
pas dos outros meus yrmaos.
Et nos, lo dito sennor obispo, con outorgamento do dito dayan et cabidoo
por faser ben et merçee a vos, lo dito Ruy Meendes, et a o dito voso fillo et sua
muller sobreditos, damos-vos los logo a vos et a a pesoa sobredita que os tenades
vos et o dito voso fillo et pesoa que for nomeada en foro et en vervo con os outros dous
casares sobreditos, por en todo vosos dias et seus, et a finamento de vos los sobreditos et da pessoa que for nomeada, commo dito he, os ditos casares de Vilafiis et
de Remesille et o dito quinon et dereyto, et iglesiario et sennorio, que o dito Meen
Rodrigues avia no dito couto de San Martino dos Condes con o dito casal et herdamentos que el y avia, que nos agora dades, an de ficar a nos et a nosos suçesores para senpre livres et quitos et desenbargados de vos et de toda vosa vos, con
todos los boos paramentos que y foren feytos.
Et eu, o dito Ruy Meendes, et o dito meu fillo et sua muller et pesoa sobreditos avemos a dar, cada anno, a vos, lo dito sennor obispo, et a vosos sucçesores
hun moyo de pan en conosçemento et reverença destos herdamentos sobreditos.
Et nos, lo dito sennor obispo, damos logo o dito moyo de pan, cada anno, a vos et
a o dito voso fillo et sua muller et pessoa sobredita que o tenades de nos por en
todos vossos dias.
Et nos, Ruy Meendes et Lopo Rodrigues sobreditos, que estamos presentes por nos et por la dita Sancha Ferrnandes et por la pessoa que for nomeada no
dito foro, asi reçebemos de vos, o dito sennor obispo, os sobreditos dous casares
de Vilafiis et de Remesille, et quinon et dereyto et sennorio et iglesiario da dita iglesia et couto de San Martino con o dito casal de Maçeeda et herdamentos que no
772
María José Portela Silva
dito couto dou a o dito Meen Rodrigues, et obligamos-nos et todos nosos bees, por
nos et por nosos herees, para os leyxar a vos, lo dito sennor obispo, et a vosos
sucçesores livres et quitos et desenbargados para senpre, et a finamento noso et da
pesoa sobredita, segundo se susso conte. Et por que esto seia çerto nos, lo dito sennor obispo, con outorgamento do dayan et cabidoo, et Ruy Meendes et Lopo
Rodrigues sobreditos, rogamos a Fernan Garçia, notario publico de Lugo, que fesese desto duas cartas tal huna commo outra signadas con seu signal.
Que foron feytas eno capitulo da iglesia cathedral de Lugo, quatro dias de
março, era de mill et quatroçentos et tres annos.
Et foron presentes: don Ruy Ferrnandes, dayan; don Pedro Arias, arçidiago de Neyra; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarria; don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça, et outras pessoas et coengos da dita iglesia de Lugo, ts.
Et eu Fernando Garçia, notario publico de Lugo dado por autoridade do
bispo dese lugar, a esto commo dito he en çima presente fuy et a rogo das partes
sobreditas esta carta scripvi et puge en ela meu nome et meu signal en testemoyo
de verdade.
674
1365, xullo, 10.
O rei don Pedro outorga licenza a Xoán Eanes de Burela para doarlle ao
mosteiro de Santa María a Nova de Lugo o couto de Piñeira, en Meira.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/11, perg. orix., cortesá, 283x212 mm.
Sepam quantos esta carta vieren commo yo, don Pedro, por la gracia de
Dios rey de Castiella, de Leon, de Toledo, de Gallisia, de Sevilla, de Cordova,
de Murçia, de Iahen, del Algarbe, de Algesira, et sennor de Viscaya, porque me
dexieron que vos, Iohan Yanes de Burela, que queriades faser limosna al monesterio de las Duennas de Santa Maria la Nueva de Lugo, que es de la orden de Santo
Domingo, et qu'el queriades dar et dotar un coto que disen de Pinera, que es en
termino de Meyra, et vos logo dese liçençia para ello; et yo, por esto et por faser
limosna al dicho monesterio, dovos liçençia que podades dar et dotar el dicho
coto, si quiserdes, al dicho monesterio, si es vuestro et lo podedes dar non fasiendo perjuysio a otro alguno si algun derecho ha en el despues de vuestros dias, et
todavia ficando a salvo la justiçia et jurediçion que yo he en el dicho coto, segund
que la oy dia he. Et por esta mi carta o por el traslado della, signado de escrivano
publico, mando a todos los adelantados et merynos et alcalles, et otros justiçias
qualesquer del regno de Gallisia et de todas las otras çibdades et villas et logares
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
773
de mios regnos, o a qualesquer dellos que esta mi carta vieren o el traslado della,
signado commo dicho es, que si el dicho coto es vuestro et lo vos podedes dar que
lo dedes et dotedes al dicho monesterio, si quiserdes, non fasiendo perjuysio a otro
algunno si algun derecho ha enel despues de vuestros dias, que ponga en tenençia
et en posesion del al que lo ovier d'aver et de recaudar por el convento et duennas
que estovieren enel dicho monesterio, et les consientan levar las tierras del dicho
coto et las anparen con la dicha tenençia et posesion, et non consientan que algunno nin algunos gela enbarguen todavia fincando a salvo la justiçia et jurediçion que
yo en el dicho coto, segund que oy dia la he. Et los unos nin los otros non fagan
ende al so penna de la mi merçed et de seysçientos maravedis a cada uno. Et desto
mande dar esta mi carta sellada con mio sello de plomo colgado.
Dada en [Cartagena] dies dias de jullio, era de mill et quatroçientos et tres
annos.
Yo el rey.
675
1366, marzo, 20. Lugo
Convenio subscrito entre o bispo e o Cabido de Lugo polo cal a igrexa de
Atán queda adscrita á chantría.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 110v; Libros, lib. 6289 con referencia ao Lib. A, fol. 110.
PALLARES: Argos Divina.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, don frey Pedro Lopes, por
la gracia de Deus, obispo de Lugo, con outorgamento et consintemento de don Roy
Ferrnandes, dayam, et dos homes boos do cabidoo dese lugar, seendo iuntados en
cabidoo eno thesouro da iglesia de Lugo por campaa tangida, segundo que avemos
de huso et de custume, catando et entendendo gram prol et honrra et serviço da
dita iglesia, et en commo a dita iglesia esta minguada de servidores por razon que
as rendas et froytos porque se ella servia son minguados et enperoradas en tal
maneyra que as persoas et coengos dela et os coengos do aniversario dela non serven a a dita iglesia, non van a as horas tan compridamente commo soyan, et
speçialmente a os matiins que he huna das horas mays neçessaria para servir a a
dita iglesia, a a qual hora de matiis soyam viir viinte dos benefiçiados ou mays, et
agora quando moytos son os que van a elles non chegan a dez, por rason que os
anniversraios porque se servia a dita iglesia son minguados et enpeorados, asy que
de çinquo mill moravedis que en outro tempo soyan valer adur chegan ora a valer
dous mill, onde nos deseiando de voontade poer remedio en estes defaleçementos
774
María José Portela Silva
tan grandes et que a dita iglesia seia mellor servida, con consello et outorgamento
dos ditos dayam et omes boos della, fasemos et aneyxamos et ordenamos et aiuntamos a a dignidade da chantria desta iglesia cathedral toda a iglesia d'Atan, salvo
o iantar do bispo que en ella ha, et que seia aiuntada a a dita chantria a terça parte
da dita iglesia, segundo que a ora tinnan et husavan don Ruy Gomes, mestrescola, que
era prelado della, et Johan Dias, prestameyro da terça parte dela; et o chantre
que d'aqui adeante for ena dita iglesia de Lugo ha de dar et pagar por la dita iglesia que aneyxamos et aiuntamos a a dita chantria, commo dito he, a o distribuidor
dos anniversarios seysçentos moravedis, a oyto soldos cada maravedi, desta moneda husual, en cada hun anno para senpre, et hallos a dar et pagar en esta guisa:
conven a saber, çinquaenta moravedis en cada mes, et o dito distribuidor que
pague a aquelles que foren a os matiis aquello que acaesçer dos ditos çinquaenta
moravedis cada dia, et en estes dineiros non han a seer contados, salvo aquelles
que veeren a os matiis rezar et cantar, et os doentes que foren acustumados de viir
a elles continuadamente sen maliçia en sua soude. Et non han en elles a seer contados o dayam, et chantre et mestrescola et sacristan salvo en senllas raçoes segundo levan os outros coengos de anniversario. Et non han en elles de seer contados
outros meesteres nen raçoes dobladas algunas das que se contan ennos outros
anniversarios. Et o dito chantre ha de poer na dita iglesia d'Atan capelam que a
sirva, et os que veere a os matiis han de cantar hun responso de requien a a seyda
deles por nosa alma.
Feyto foy esto en Lugo eno lugar sobredito, XXte dias do mes de março,
era de mill et quatroçentos et quatro annos.
Testemoyas que foron presentes: don Roy Ferrnandes, dayam; don Vaasco
Rodrigues, arçidiago de Sarria; don Lopo Domingues, arçidiago de Triacastela; don
Roy Gomes mestrescola; don Johan Dias, thesoreyro ena iglesia de Lugo, et outros
moytos das persoas et coengos dela.
Roy Peres notario.
676
1366, maio, 20. Lugo
Lope Rodríguez dóalles ao bispo e á igrexa de Lugo todo o que lle pertence
no couto de San Xulián de Caborrecelle.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/12, perg. orix., galego, gótica cursiva, 309x106 mm.
Sabeam quantos esta carta viren commo eu, Lopo Rodrigues de Paradela,
dou et outorgo en esmola et doaçon a vos, lo onrrado sennor don frey [Pedro
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
775
Lopes, obispo de Lugo], et a vosa iglesia de Lugo para senpre por iur de herdade, toda a minna parte et dereito que eu aio et me perteesçe et perteesçer deve de
patrimonio et de compras et de guaanças et d'outra maneyra qualquer [enno
couto] de San Iullao de Reçelle, et ennos moradores et lavradores del con o
padroadigo et apresentamento que aio et me perteesçe na dita iglesia de San
Iullao. Et esta esmola et doaçon sobredita vos faço [por la mia alma] et de aquelles de que o eu guaaney, et porque me perteesçe, et por muyto ben et merçee que
reçebi et reçebo de vos et de vosa iglesia, et logo por esta presente carta vos
ponno no iur et posison et propiadade desta esmola et doaçon sobredita que
vos dou, et por ende [mando] et outorgo que a aiades d'aqui adeante livre et quita
de min et de minna vos para senpre, et dou-vos poder que por vosa autoridade
propia a posades entrar et reçeber, quando quiserdes, por vos ou por outren, pero que
retenno en min, en meus dias, o huso fruyto do padroadigo et a presentaçon
que aia na dita iglesia de San Iullao, que conosco que o uso por vos et en voso
nome, et a noso finamento que vos fique livre et desenbargado para senpre. Et
renunçio et prometo a a boa fe et faço iuramento a os santos avangeos, corporalmente taniudos con minna maos, que nunca contra esta doaçon et esmola sobredita venna por qualquer rason ou exçepçon que podese seer de feyto ou de dereito, et se o quiser faser que non valla. Et demays tollo vos et poder a meus fillos
et a outras persoas quaesquer que non posan viir contra esta doaçon et esmola
sobredita, que vos eu faço, nen enbargarla en [ninhuna] maneira. Et qualquer
que contra elo veer ou tentar de viir aia a minna maldiçon et a de Deus et seu
enbargo non valla.
Et nos, o dito sennor obispo, asy a reçebemos et por nos et por nosos
suçesores por esta esmola et doaçon que vos, Lopo Rodrigues, fasedes a nos et a
nosa iglesia damos-vos, cada anno, por en todos vosos dias quatro terças de pan
que as aiades por lo noso celeyro de Vivelle, et mandamos a qualquer ou quaesquer que o dito çeleito por nos colleren en renda ou en fialdade que vos las den et
paguen de cada anno ben et compridamente, et nos et nosos sucçesores reçeberlas
emos en conta. Et que esto seia çerto nos, lo dito sennor obispo, et Lopo Rodrigues
sobreditos, rogamos et mandamos a Fernan Garçia, notario publico de Lugo, que
fesese desto duas cartas tal huna commo outra signadas con seu signal.
Que foron feitas en Lugo, viinte dias de mayo, era de mill et quatroçentos
et quatro anos.
Testemoyas: don Iohan Affonso, arçidiago de Deça; don Ruy Gomes, mestrescola; Gonçalvo Yanes, coengo, Iacome Ferrnandes et Rodrigo Affonso, rasoeiros de Lugo; Pedro Afonso, copeyro do bispo; Arias Nunes de [...] ts.
Et eu Fernan Garçia, notario publico de Lugo dado por autoridade do
bispo desse lugar, a esto commo en çima dito he presente fuy con as ditas testemoyas et de mandado et rogo dos ditos sennor bispo et Lopo Rodrigues esta carta scrivi et puge en ela meu nome et meu signal en testemoyo de verdade. (+).
776
María José Portela Silva
677
1366, setembro, 8. Lugo
Don Fernando Ruíz de Castro, conde de Trastámara, Lemos e Sarria dóalles ao bispo e á igrexa de Lugo o couto e freguesía de San Paio de Diomondi e de
Belesar, en terra de Lemos.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/13, perg. orix., galego, gótica cursiva, 296x460 mm.
LUGO, AC, extr., Tumbo Nuevo, fols. 231v e 236v.
RISCO: ES, t. XLI, pp. 121-122, ap. 21.
Enno nome de Deus amen. Sabeam quantos esta carta viren commo eu,
dom Fernan Ruys, sennor de Castro, conde de Trastamar et de Lemos et de Sarria et
sennor de Cabreyra et de Ribeyra, et pertegueyro mayor de terra de Santiago, et alferes mayor del rey et seu endeantado mayor en terra de Leon et de Asturias et de
Gallisia, con outorgamento de dona Ysabel, minna madre et sennora, por faser ben
et merçee a dom frey Pedro Lopes de Aguyar da orden dos preegadores, obispo de
Lugo, por moytos serviços et boas obras que me feso, et por moytos dapnos et destruymentos que reçebeu ennas herdades et cassares da sua iglesia de Lugo, por min et
por minna vos, que lle y feseron eamigos do dito sennor rey et meus, por serviços
et aiudas que nos senpre feso contra elles, doulle et outorgolle por couto para el et
para seus subçessores et para a dita sua iglesia de Lugo en doaçon pura et firme,
commo mellor pode et deve valer de dereito, o meu couto et fiigregia de Sant Payo
de Diomonde con Belsar, que he en terra de Lemos enno bispado de Lugo, con todos
seus terminos et con todos los herdamentos et cassas et vinnas et bees rayses que eu
ey et me perteesçen de aver, et con todas las demandas et rendas et foros et dereitos
et aventuras que eu ey et aaver devo enno dito couto et fiigregia de Sant Payo de
Diomonde et de Belsar, et en todos seus terminos et fora del por ut quer que vaan,
que a o dito couto perteesçen, et con toda a iustisia et sennorio et iuridisçion criminal et çivil et rayal que eu y ey et devo aaver de dereito et de feyto, assy que non
retenno y para min ninhuna coussa. Et este couto et fiigregia sobredita lle dou que o
aia por iur de herdade et por couto el et todos los outros bispos que foren despoys
del enna dita iglesia de Lugo para senpre iamays, con montes et fontes, et pastos et
agoas correntes et estantes, et moleyras et pesqueyras, et con entradas et seydas,
et con todas las outras coussas, assy igleiarias commo leygarias, que me y perteesçen et
perteesçer deven en qualquer maneira et por qualquer vos et rason et subçesson,
et con poderio livre et comprido para por y mayordomos et iuyses et notarios et
offiçiaes da iustisia et tirarlos quando conprir. Et mando et defendo firmemente que
d'aqui adeante non seian oussados de entraren y mayordomo, nen mayordomos, nen
iuys, nen merino meus nen d'outro algun, nen outra iustisia alguna que por min ou
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
777
por meus subçessores foren enna mina villa de Monforte, nen enna mina terra et coutos de Lemos, para y hussaren de seus offiçios nen demandaren foros nen dereituras,
nen pennas, nen calompnias, nen outras coussas algunas, nen de passar en nihun
tempo a o dito bispo, nen a os outros bispos que foren despoys del enna dita iglesia
de Lugo, contra esta merçee que lle faço nen della contrariar en ninhuna maneira,
que qualquer que o feser aia a yra de Deus et a minna, et peytem en pena mill moravedis da boa moeda, et a o dito bispo et a os outros bispos seus subsçessores, que
despoys del veeren enna dita iglesia de Lugo, todo o dapno que y reçebessen dobrado; et prometo por min et por meus herdeyros de non yr, nen passar, nen revocar
esta merçee et donaçion que faço a o dito bispo et sua iglesia et seus subsçessores en
ningun tempo por rason de ingratidume, nen por outra maneira alguna. Et todo o
podoerio et sennorio que eu avia enno dito couto de Diomonde et de Belsar seia tirado et removudo de min et posto et traspassado enno dito bispo et sua iglesia para el
et para seus subsçessores para senpre, segundo que o eu avia et pessuya. Et mando
et doulle poder que d'aqui adeante possa entrar et reçeber o dito couto et fiigregia
por sua auttoridade sen outra iustisia alguna, por sy ou por outro en seu lugar, quando quisser, et hussar del et faser del et en el todas las coussas que sua voontade foren
commo de sua coussa propia. Et porque esto seia firme et estaville mandey ende seellar esta carta con meu seello de çera colgado en que escrivi meu nome, et por mayor
firmidume roguey a minna madre que possesse y seu nome, et mandey a Fernan
Peres de Ledesma, notario publico de nosso sennor el rey dom Pedro en todos seus
regnos, et a Arias Peres, raçoeiro, et notario publico enna çibdade de Lugo, que possessen y seus nomes et seus signos.
Feyta enna çibdade de Lugo, oyto dias de setembre, era de mill et quatroçentos et quatro annos.
Testemoyas que foron presentes: Andreu Sanches de Gres, Sueyro Yanes
de [Parede], cavalleyros; Ruy Lopes de Aguyar, Alvar Nunes de Mira, escudeyros,
et outros.
Et yo Fernan Peres de Ledesma, notario publico de nuestro sennor el
rey don Pedro en la su corte et en todos los sus regnos, por mandado del dicho
conde don Fernando fis escrivir esta carta et fis aqui este mio signo a tal en testemoyo de verdat. (+).
Et eu Arias Peres, raçoeiro, et notario publico de Lugo dado por auctoridade do bispo desse lugar, a esto que sobredito he con o dito Fernan Peres de
Ledesma, notario sobredito, presente fuy et por mandado do dito conde, don
Fernando, esta carta escrivi et puge y meu signal en testemoyo de verdade. (+).
678
1366, setembro, 11. Monforte
778
María José Portela Silva
Carta de poder outorgada por Elvira Eanes a favor do seu marido, Rodrigo
Afonso.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fols. 108v-109r e v, incluída en: 1368-II-3, (CD n.º 681).
Sabeam quantos esta carta de procuraçon virem commo eu Elvira Eanes,
muller de Rodrigo Afonso do Tendal, visino de Monforte, con outorgamento do dito
Rodrigo Afonso, meu marido, faço et ordeno et estabelesco meu lidimo, verdadeyro,
sufiçiente procurador a o dito Rodrigo Afonso, meu marido, portador desta presente
carta de procuraçon, espeçialmente o faço meu procurador qu'el por mi et en meu
nome posa demandar, reçeber et acadar as novidades et rendas et çeso que a min perteesçe de aver de dereyto, et me deven do tempo pasado de todas las herdades et casas
et vinas et arvores et iantares et padroadigos das iglesias et moesteyros que a min ficaron, et eu devo aver de dereyto, por parte de Iohan Broollo, meu padre, et de minna
nana, Moor Arias, en quaes terras quer et sub quaes signos quer en todo o reyno de
Gallisia, et dou todo meu livre et complido poder a o dito Rodrigo Afonso, meu procurador, que por min et en meu nome posa aforar et vender et deytar et supinorar et
eallar as ditas herdades et casas et vinas et arvores et iantares et padroadegos, et demandar os maos paramentos ou supinorar et aforamentos ou eallamentos que en ellas foren
feytos, a qualquer ou a quaesquer omes ou mulleres, clerigos et frades et leygo de qualquer estado ou condiçon que seia en quaesquer terras et comarcas, et sub quaesquer
signos que seian en todo o dito reyno, et demays ainda o faço meu procurador, commo
sobredito he, en todos los meus pleitos et contendas et demandas, movidas et por
mover, que eu aio ou aspero de aver contra qualquer pesoa ou pesoas, ou que outra
pesoa ou pesoas an ou entendo de aver contra min sobre qualquer cousa et demanda
et por qualquer rason ante qualquer ou quaesquer endeantado ou endeantados, meryno ou merynos, et iustiça de noso sennor el rey et de noso sennor o conde don
Fernando, et por ante outro alcallde ou alcalldes, iuys ou iuyses ordenarios dellos dos
ou subdelegados de qualquer çibdades et villa ou lugar ou terra, asi clerigos como leygos, por ante que se posa et deva faser complimento de dereyto en qualquer lugar que
esta carta de procuraçon paresçer, et dou et outorgo a este dito meu procurador todo
meu livre et complido poder de pe[...] enprasar, demandar, reçeber, recadar, responder,
defender, rasoar, alegar, recusar, frontar, protestar, conviir, reconviir, recusar, rasoar,
exçepçoos famosas criminaes et periudiçias et perentorias et as que de dereyto foren
poer et alegar et a outras responder libellos por [...] posiçoes poer et a outros [...]der
pleito ou pleitos entrar, contestar iuramento de caplunia et deçesorio et de diser verdade, et qualquer iuramento que lle pedido et demandado for en minna alma dar et en a
parte o poer se complir [...] reprovar por cartas et instrumentos et por testemoyas, et
a outras cotradiser se complir, ou sentenças pidir oyr et [...] et dela ou delas apellar
et suplicar, et apelaçon et suplicaçon seguir se mester for, carta ou cartas gaanar et a
outras contradiser, et testar custas, pidir et demandar, iurarlas et reçeber et pidir por
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
779
min et en meu nome a eysecuçon do que for iulgado, et restituyçon et integ[...] et para
entrar a posison et estar en ella, et para dar carta ou cartas de pago et quitamento, et
de quanto por min et en meu nome reçeber ou recadar, et por el for por min a o pleito ou pleitos non entendo por ende a revogar o dito meu procurador, et que posa sobre
todo esto, que dito he, faser et procurar todas las cousas et cada huna delas que boo
procurador pode et deve faser, et que eu miisma faria se presente fose et o fesese, ainda
que seian de aquellas cousas que requeren espeçial mandado se en esta carta non foren
contenidas, et quanto por este dito meu procurador fose feyto et dito et trautado et procurado, en quanto sobredito he, eu o outorgo et ey et averey por firme et por estavel,
et con outorgamento do dito meu marido obligo a min et a todos meus bees para estar
por el a todo tempo et complir et pagar et estar a quanto for iulgado et procurado tan
ben por min commo contra [...] et relevo o dito meu procurador de toda carrega et
satisdaçon, segundo dis aquel dereyto iudicio so [...] con todas suas clausulas. Et porque esto seia çerto et non vena en dulta rogo et mando a Françisco Eanes, notario
publico por o conde don Fernando en Monforte et en seus cotos, que escripvise esta
carta de procuraçon et a signase de seu signal.
Feyta en Monforte, onse dias de setembre, era de mill et quatroçentos et
quatro annos.
Testemoyas que presentes foron: Iacome Eanes, Françisco Eanes, clerigo,
Estevoo Peres, mercador, visinos de Monforte; Afonso Eanes Xouxou, et outros.
Et eu Françisco Eanes, notario publico sobredito, a todo esto que sobredito he con as ditas testemoyas presente foy et esta carta de procuraçon por mandado da dita Elvira Eanes escripvi esta carta, et aqui fis en testemoyo de verdade
que tal he. Non enpesca a esta carta ut vay entrelinado hun vervo et dis vender que
eu, notario, o errey et o escripvi con minna mao.
Françisco Eanes.
679
1366, outubro, 20. Lugo
Lope Rodríguez outórgalle ao bispo de Lugo as súas propiedades no couto
de San Xulián de Caborrecelle e recibe a cambio catro terzas de pan anuais.
LUGO, AC, Tumbillo Nuevo, fol. 115r e v con referencia ao lib. 2º, n.º 141.
CAÑIZARES: p. 1078.
Sabean quantos esta carta viren como eu, Lopo Rodrigues de Paradela,
dou et outorgo en esmola et doaçon a vos, lo onrrado senor don frey Pedro Lopes,
bispo de Lugo, et a a vosa yglesia de Lugo para sempre por iur de heredade, toda
780
María José Portela Silva
a minna parte et dereito que eu aio et me perteesce et pertenescer deve de patrimonio et de compras et de gananças et d'outra maneira qualesquier eno couto de
San Jullao de Reçelle et enos moradores et labradores del, con o padroadigo et
apresentamiento que aio et me pertenesce na dita yglesia de San Jullao. Et esta
esmola et doaçon sobredita vos fazo de todos os bees et de as yglesias de que eu
gaaney et porque me pertenesce, et por muyto ben et merçed que recebi de vos et
de vosa yglesia. Et logo por esta presente carta vos pono no iur et posison et propriedade desa esmola et doaçon sobredita que vos dou et dereito endeante, et
outorgo que a aiades d'aqui adeante livre et quieta de mi et de minna voz para sempre; et dou-vos poder que por vosa autoridade propria a posades entrar et reçebir,
quando quisieredes, por vos ou por outren, pero que reteo en mi en meus dias o
huso froyto do padroadigo et a presentaçon que aio na dita yglesia de San Jullao,
que conosco que aio de vos et en voso nome; et a minna morte que vos fique libre
et desembargado para sempre. Et renuncio et prometo a a boa fe et faço juramento a os santos avangeos, corporalmente taniudos con minnas maos, que nunca contra esta doaçon et esmola sobredita venna por qualquier rason ou excepçon que
podese seer de feito ou de dereito et se o quiser faser que non valla, et demais tollo
voz et poder a meus fillos, et a outras persoas qualesquier que non posan viir contra esta doaçon et esmola sobredita, que vos eu faço, nen enbargarla en qualquier
maneira, et qualquier que contra elo veer ou tentar de viir, aia a minna maldiçon
et a de Deus, et seu enbargo non valla.
Et nos, o dito sennor obispo, asi a recebemos et por nos et por nosos
sucesores por esta esmola et doaçon que vos, Lopo Rodrigues, facedes a nos et a
nosa yglesia, damos-vos cada anno por en todos vosos dias quatro terças de pan
que las aiades por lo noso celeyro de Vivelle; et mandamos a qualquier ou qualesquier que o dito celeyro por nos tolleren en renda ou en fialdade, que vos las
den et paguen de cada anno ben et conpridamente et nos et nosos sucesores recebirlas emos en conta.
Et que esto seia certo nos, lo dito sennor obispo, et Lopo Rodrigues,
sobreditos, rogamos et mandamos a Fernan Garcia, notario publico de Lugo, que
fecese desto duas cartas tal hua como outra signadas con seu signal.
As que foron feytas en Lugo, vinte dias de octubre, era de mil et quatroçentos et quatro annos.
Testigos: don Johan Afonso, arçidiago de Deça; don Ruy Gonzales,
maestrescola; Gonzalvo Yanes, coengo; Jacome Ferrnandes et Rodrigo Afonso,
rasoeiros de Lugo; Pedro Afonso, copero do bispo; Aras Nunnes de [...] et outros
testigos.
Eu Fernan Garcia, notario publico de Lugo dado por autoridade do bispo
desse lugar, a esto como en cima dito he presente fuy con as ditas testemonias, et
de mandado et rogo dos ditos sennor obispo et Lopo Rodrigues esta carta escrivi
et puge en ela meu nome et meu signal en testemonio de verdade. (+).
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
781
680
1367, marzo, 5. Lugo
O bispo e o Cabido de Lugo outórganlles a Tareixa Fernández e ao seu
marido dous casais en Santa María Madanela de Coeses e reciben a cambio todo o
que estes posúen na freguesía de Santa Cruz de Vilasante.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 107v-108r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, don frey Pedro Lopes, da
orden dos preegadores por la gracia de Deus, obispo de Lugo, con outorgamento de
don Ruy Ferrnandes, dayan, et dos omes boos do cabidoo da nosa iglesia, da huna
parte, et eu Thereyia Ferrnandes, filla de Fernan Fernandes de Deral que foy, con
outorgamento de Gil Fernandes, meu marido, que esta presente, da houtra, fasemos
entre nos tal enprasamento que seia valledeyro: conven a saber que nos, o dito sennor obispo, con outorgamento do dito dayam et cabidoo damos a bos a dita Tareyia
Ferrnandes et a o dito Gil Ferrnandes, voso marido, para en toda vosa vida d'anbos,
os nosos casares do Poombar et de Seeça con suas casas, arvores, formaes, dereyturas et pertenenças, os quaes casares son enna nosa terraria de Coeses sub signo de
Santa Maria Madanela de Coeses, a a tal condiçon que vos, os ditos Gil Ferrnandes
et Tareyia Fernandes, lavredes et façades lavrar et paredes ben as herdades dos ditos
cassares, et as tiredes et façades tirar de monte as que poderdes que seia sen maliçia,
et mantenades as que estan lavradas en boo paramento en guissa que se non perçan
con mingoa de lavorio, et moredes as casas dos ditos casares et as mantenades en
boo estado, et façades as casas que y estan feytas ante que rey don Enrrique veese a
esta terra, et façades mays huna casa en cada hun dos casares sobreditos, et levedes
os froytos et dereyturas et rendas dos ditos cassares en vossa vida d'anbos et dous
et de cada hun de vos, et non dedes a nos nen a nosa iglesia renda alguna enna dita
vossa vida segundo dito he. Et avedes a seer vasalos serventes et obedientes nosos
et de nosa iglesia. Et a finamento do postrimeyro de vos as herdades dos ditos casares an de ficar livres et quitas et desenbargadas et ben lavradas, et as casas deles feytas et en boo paramento a nos, o dito sennor obispo, et a nossa iglesia, et con todos
los outros boos paramentos que en ellas foren feytos.
Et nos, os ditos Gil Fernandes et Tareyia Ferrnandes, asy reçebemos de
vos, o dito sennor obispo, a dita merçee et ben que nos façedes dos ditos casares
por la dita nosa vida, segundo dito he. Et por este ben et merçee que nos façedes
eu, a dita Tareyia Fernandes, con outorgamento do dito meu marido dou a vos, o
dito sennor obispo, et a a dita vosa iglesia que aiades por senpre iamays por iur
d'erdade todas las herdades, et cassas, et arvores, et paaços, et formaes, et caneyros, et nasseyros, et pesqueyras, que eu aio et me perteeçen d'aver en qual manei-
782
María José Portela Silva
ra quer en Vilasante et en Nadalle, et en Vigo de Nadalle, et en Seyde, et en Villar
de Infançoes, sub signo de San Çibrao de Villasante, et de Santa Maria de Çelle, et
de santa Alla de Pradeeda por fillos que oyve de Diego Afonso de Villasante, meu
marido que foy, que morreron en meu poder minores didade, et de compras et de
gaanças que eu fige con o dito Diego Afonso et depois con o dito Gil Ferrnandes,
as quaes herdades que vos dou son estas: en Villasante des et nove leyras que iasen
ena agra do Pumar; item ena agra sobre la Villa a que chaman de Bouças nove leyras, que son semente estas leyras sobreditas des oytavas a anbas las maos; item as
duas partes do paaço en que morava o dito Diego Afonso, et a camera toda que
esta a par do paaço que era do dito Diego Afonso con suas cortinas, et arvores, et
entradas et seydas, et as duas partes de hun quarto de caneyro chamado de
Sequeyro, et as duas partes de huna novema d'outro caneyro que esta a par do dito
caneyro de Sequeyro, os quaes caneyros estan enna agoa da Neyra; et en Nadalle
quatro leyras ena agra da Lageella que son duas oytavas semente. Item ena agra de
Pumarino oyto leyras que son semente tres oytavas et media. Item ena agra
de Veyga duas leyras que son semente huna fanega. Item enas cortinas sete leiras
que son tres oytavas et media semente. Item ena agra de Felgueyra viinte et seis
leyras que son semente doze oytavas, que montan viinte et tres oytavas semente,
et destas son as tres quintas de min a dita Tareyia Fernandes que montan treze
oytavas et media semente, et destas tres quintas perteesçe [...] de Rodrigo Afonso
de Villasante de des et oyto quinoes o hun. Item en Vigo a herdade que trage
Gonçalvo Peres, notario de Pallares. Item en Seyde, ena agra do Castro, tres leyras
que son semente çinquo oytavas. Item ena agra que ora ias en restrela tres
leyras que son semente duas oytavas. Item en Cortinas duas leyras que son semente media fanega. Item en Vilar de Infançoes quatro leyras ena agra da seara que son
semente tres oytavas. Item ena agra do Castello quatro leyras et ena agra de fondo
seis leyras, et quatro leyras de cortinas que son estas ditas leyras semente a anbas
las maos tres oytavas, et asi son en Villar de Infançoes sete oytavas semente. Et das
sobreditas herdades de Seyde et de Vigo perteeçen a fillos de Rodrigo Afonso de
Villasante a sexta parte et da herdade de Nadalle et de Villar de Infançoes perteeçe
a os ditos fillos de Rodrigo Afonso des et oyto quinoes o hun. Et se eu, a dita
Tareyia Ferrnandes, et o dito Gil Ferrnandes mays herdades et cassas et arvores et
formaes avemos ennas fiigregias sobreditas, ou nos perteeçen d'aver en qual
maneyra quer a o tempo d'agora, et aqui non van escriptas et declaradas mays
damos a vos, o dito sennor obispo, et a a dita vosa iglesia por senpre iamays por
iur d'erdade, segundo que vos damos as outras herdades sobreditas. Outrosy dou
eu, a dita Tareyia Fernandes, a vos, o dito sennor obispo, et a a dita vosa iglesia por
iur d'erdade por senpre iamays, commo dito he, todo los iglesiarios et padroadigos
et iantares et presentamentos que eu aio et me perteeçe d'aver por los fillos que
oyve do dito Diego Afonso enas iglesias de San Çibrao de Villasante et en San
Martino de Meda et en Costante et en Martin et en Selle, et en toda las outras igle-
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
783
sias que o dito Diego Afonso avia et lle perteeçian d'aver d'aquel cabo a agoa do
Minno, as quaes sobreditas herdades et paaço et camera et casas et formaes et
caneyros et pesqueyras et padroadigos et iglesiarios et iantares et presentamento da
iglesia dou a vos, o dito sennor obispo, et a a dita vosa iglesia, segundo dito he,
con todas suas dereyturas et pertenenças, pastos et iures et agoas vertes et estantes
et correntes, entradas et seydas, a montes et a fontes, per ut quer que vaa sub os
dito signos, et logo por esta presente carta pono a vos, o dito sennor obispo, et a a
dita vosa iglesia eno iur et posison et propiedade das sobreditas herdades et casas
et caneyros et pesqueyras et arvores et formaes et iantares et padroadigos et iglesiarios et presentamiento de iglesias, que vos dou segundo dito he, et tiro ende a
min et a toda mina vos, et se d'aqui adeante posuyr alguna das cousas sobreditas
ou parte dellas outorgo et connosco que as posuyo por vos, o dito sennor obispo,
et por la dita vosa iglesia precario. Et demays nos, os ditos Gil Fernandes et Tareyia
Fernandes, obligamos nos et nosos bees movilles et rayses, gaanados et por gaanar,
et speçialmente eu, o dito Gil Fernandes, obligo toda las herdades et casas, que eu
aio en Vilalvite d'aquel cabo aboa ennas fiigregias de Sanyoane de Penna et de
Santa Maria Madanela de Coeses, para fasermos et por fasermos senpre de pas a
vos, o dito sennor obispo, et a a dita vosa iglesia as sobreditas herdades et casas et
arvores et caneyros et pesqueyras et padroadigos et iglesiarios et iantares de iglesias que vos damos, segundo en çima son declaradas, et de leyxarmos as herdades
dos ditos casares do Poombar et de Seeça ben lavradas et as cassas delles feytas et
en boo paramento a vos, o dito sennor obispo, et a a dita vosa iglesia a finamento
do postrimeyro de nos.
Et nos, o dito sennor obispo, asy reçebemos de vos, os ditos Gil
Ferrnandes et Tareyia Fernandes, as ditas herdades et paaço, camera et casas et
arvores et formaes et caneyros et pesqueyras et padroadigos et iantares et iglesiarios de iglesias, que nos dades para nos et para a dita nosa iglesia, et outorgamosvos o dito enprasamento dos ditos casares que os aiades en vosa vida ena maneyra sobredita. Et que esto seia çerto nos as ditas partes rogamos et mandamos a Arias
Peres, raçoeyro, et notario publico de Lugo, que fezese desto duas cartas en hun
tenor, huna para vos, o dito sennor obispo, et para vossa iglesia et outra para nos,
os ditos Gil Ferrnandes et Tareyia Ferrnandes.
Que foron feytas en Lugo, çinquo dias de março, era de mill et quatroçentos et çinquo annos.
Testemoyas: don Ruy Gonçalves, dayan; don Alvar Rodrigues, chantre;
don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarrea; don Rodrigo Afonso, arçidiago de
Deçon; don Lopo Domingues, arçidiago de Triacastela; don Iohan Dias, thesoreyro; Thomas Gonçalves, Gonçalvo Yanes, Alvar Dias, Pedro Arias, coengos da dita
iglesia; Pedro Rodrigues de Sonar, Meen Rodrigues de Saa et outros.
Et eu Arias Peres, raçoeyro, et notario publico de Lugo dado por auctoridade do dito sennor obispo desse lugar, a esto que sobredito he con as ditas teste-
784
María José Portela Silva
moyas presente fuy, et a rogo et mandado das ditas partes esta carta en minna presença fis escrivir et puge y meu nome et signal en testemoyo de verdade.
681
1368, febreiro, 3. Lugo
O bispo e o Cabido de Lugo afóranlles a Rodrigo Afonso e á súa muller e a
unha voz dous casais en San Pedro de Ribas Altas e Santo André de Distriz, por
renda anual de catro ducias de anguías salgadas e outras obrigas, e reciben a cambio o que posúen os devanditos beneficiarios en San Mamede de Piñeiros, mais os
padroados e xantares que lles pertencen en terra de Pallares.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 108v-109r e v, inclúe carta de poder: 1366-IX-11, (CD
n.º 678).
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, don frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo
de Lugo, con outorgamento do dayan et cabiidoo da nosa iglesia, da huna parte, et
eu Rodrigo Afonso do Tendal, visino et morador enna villa de Monforte, por min
et por minna muller, Elvira Eanes, filla de Iohan Broollo et de Moor Arias, que por
huna procuraçon feyta et signada con signal de notario publico, da qual o tenor he
este que se sigue:
Segue a continuación a carta de poder (CD n.º 678).
da outra parte, fasemos entre nos tal enprasamento et concambea que seia valedeyra, segundo que en esta carta for conteudo, conven a saber que nos, o dito sennor
obispo, con outorgamento do dito dayan et cabiidoo, damos a vos, o dito Rodrigo
Afonso et a dita Elvira Eanes, vosa muller, para en toda vossa vida d'anbos et a hun
fillo ou filla, que seia de vos anbos, qual o postrimeyro de vos nomear en vida ou
a tempo de seu finamento, os nosos casares de Vergaços et de Destriis que son sub
signos de San Pedro de Ribas Altas et de Santandre de Destris, con todas suas rendas et dereyturas et pertenenças et caneyros et moynos et casas et arvores et iures
peru quer que vaan sub os ditos signos, a a tal condiçon que vos, o dito Rodrigo
Afonso, et a dita vosa muller et o voso fillo ou filla d'anbos que o pustrimeyro de
vos nomear, lavredes et paredes ben, ou façades lavrar et parar ben, as herdades
dos ditos casares et tiredes ou façades tirar de monte as que poderdes, que seian
sen maliçia, et mantenades et façades manteer as que estan lavradas en boo paramento en guisa que se non perçan con mingua de lavorio et de sarradura, et façades morar as casas dos ditos casares, et os ditos moynos que estan enno dito casal
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
785
de Vergaços et os mantenades en boo estado con os caneyros que estan enno rio
do Cave, en que estan os ditos moynos, et levedes et aiades todas las rendas et
dereyturas de pan et de todas las graas et pescado que Deus ennos ditos casares et
moynos et caneyros, salvo os serviços dos omes que lavran os ditos casares que
nos, o dito sennor obispo, avemos de aver et nosos subçesores. Et avedes-nos a dar,
de cada anno, en foro dos ditos casares et moynos et caneyros quatro dusenas d'anguias secas et salgadas, por dia de San Martino de novembro, et avedes de manteer
outrosi os arvores que estan ennos ditos casares en boo paramento en guisa que se
non talle ninhuna d'aquelas que ora y estan feytas a vosa culpa et negligençia, et se
por ventura a tallaren que seiades teudos de poer por cada arvore et pumar que asy
tallaren des arvores que seian semellaviles d'aquelas que se asy tallaren, et demays
avedes de poer, de cada anno, en cada hun dos ditos casares duas arvores que seian
maçineyras, ou pereyras, ou castineyras presas des garfeo et de reys, et avedes de
manteer os foros a aqueles omes que lavran os ditos casares por o foro que lles
deles fesemos. Et se por ventura enos ditos casares ouver mays pan que çinquo
moyos en cada hun anno que seia de nos, o dito sennor obispo, et da nosa iglesia
para fasermos del o que nosa merçe for, et avedes de seer vasallos serventes et obedientes nosos et de nosa iglesia et de nosos susçesores, et darnos por loytosa, quando acaesçer de se finar algun de vos, triinta soldos. Et a finamento da pustrimeyra
persoa que seia fillo ou filla de vos, os sobreditos Rodrigo Afonso et Elvira Eanes,
os ditos casares et herdades deles han de ficar livres et quitos et desenbargados et
ben lavrados, et as casas deles et dos ditos moynos feytos et en boo paramento et
con os caneyros deles a nos, o dito sennor obispo, et a nosa iglesia, et con todos
los outros boos paramentos que en eles foren feytos, et se por ventura vos, os ditos
Rodrigo Afonso et vosa muller, Elvira Eanes, non ouverdes fillo ou filla legitimo
d'anbos et dous, segundo dito he, que o dito foro et vervo que o non posades leyxar nen dar a outro algun mays que fique a nos, o dito sennor obispo, et a nosa
iglesia livre et quito et desenbargado de vos et de toda vosa vos.
Et eu, o dito Rodrigo Afonso, que presente estou por min et por la dita minna
muller et persoa asy reçebo de vos, o dito sennor obispo, o dito foro et vervo dos ditos
casares et moynos et caneyros, enna maneyra que dita he, et por este ben et merçee que
nos vos, o dito sennor, façedes eu, o dito Rodrigo Afonso, en nome de min et da dita
minna muller, dou logo a vos, o dito sennor obispo, et a vosa iglesia que aiades para
senpre iamays por iur de herdade o quinon dos casares de Bolan et todas quantas herdades pertesçen a a dita Elvira Eanes, minna muller, en Pineyras sub signo de San
Mamede de Pineyras, con suas casas et dereyturas et pertenenças et arbores et formaes, iures et pastos, a montes et a fontes per ut quer que vaan sub o dito signo, et douvos mays toda a herdade de Santa Maria de [...] que [...] sub o dito signo de San
Mamede de Pineyras, et todos los padroadigos et iantares et presentaçoes de moesteyros et de iglesias que a a dita minna muller pertesçen en terra de Pallares et enno Couto
Novo d'aquel cabo o Minno por seu padre, Iohan Broollo, et por Moor Arias, sua nana,
786
María José Portela Silva
os quaes quinoes dos ditos casares et herdades et hermida et padroadegos et iantares et
presentaçoes de moesteyros et de iglesias vos dou, segundo dito he, que os aiades d'aqui endeante livres et quitos et desenbargados de nos et de toda nosa vos, et façades
deles et de parte deles todo aquelo que vosa merçee for, et logo por esta presente carta
pono a vos, o dito sennor obispo, et a a dita vosa iglesia enno iur et posison et propiedade dos ditos quinoes dos ditos casares et herdades et hermida et iantares et padroadegos et presentaçoes de moesteyros et de iglesias, et tiro ende a min et a a dita minna
muller et a toda nosa vos, et des oie este dia endeante todo poderio et senorio seia tirado remuvudo de min, o dito Rodrigo Afonso, et da dita minna muller et de toda nosa
vos dos ditos quinoes de casares et herdades et hermida et padroadegos et iantares et
presentaçoes de moesteyros et iglesias et posto en vos, o dito sennor obispo, et enna
dita vosa iglesia. Et demays eu, o dito Rodrigo Afonso, obligo min et todos meus bees,
moviles et rayses, gaanados et por gaanar, ut quer que os nos aiamos et sub quaesquer
senorios et iurdiçoes tanben leygarios commo seglares de faser senpre de pas a vos, o
dito sennor obispo, et a a dita vosa iglesia todas las herdades et iures et dereyturas et
pertenenças et hermida et presentaçoes et padroadegos et iantares de moesteyros et de
iglesias que vos dou en enprasamento et escambea por los ditos casares de Vergaços et
de Destris enna maneyra que dita he.
Et nos, o dito sennor obispo, por nos et por la dita nosa iglesia asi o reçebemos et rogamos a Ares Peres, raçoeyro, et notario publico de Lugo, que fesese desto
duas cartas en hun tenor, huna para nos, o dito sennor obispo, et nosa iglesia, et
outra para min, o dito Rodrigo Afonso, et para a dita minna muller et persoa.
Que foy feyta en Lugo, tres dias de fevreyro, era de mill et quatroçentos et
seys annos.
Testemoyas: don Roy Ferrnandes, dayan; don Iohan Dias, chantre; don
Iohan Afonso, arçidiago de Deça; don Roy Gonçalves, mestrescola; don Alvar Dias,
iuys; don Diego Gomes, thesoreyro; Thomas Gonçalves, Gonçalvo Eanes, Pedro
Arias, coengos; Arias Ferrnandes, raçoeyro da dita iglesia, et outros.
Et eu Arias Peres, raçoeyro, et notario publico de Lugo dado por auctoridade do dito sennor obispo, a esto presente fuy et a rogo das ditas partes esta carta
en minna presença fis scrivir et puge y meu signal en testemoyo de verdade.
682
1368, marzo, 15. Lugo
Lope Afonso, autorizado polo Cabido, traspásalle o foro do casal de Xiá ao
seu sobriño, o cóengo Fernando Pérez.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 17r.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
787
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Lopo Afonso do Campo,
morador en Lugo, con outorgamento de don Ruy Ferrnandes, dayan, et cabidoo
da iglesia de Lugo, dou et ponno en vos Fernan Peres, meu sobrino, coengo da dita
iglesia, o casal de Gian, que tina afforado dos aniverssarios da dita iglesia, por las
maneyras et condiçoes que o eu tenno dos ditos homes boos, segundo se conten
en huna carta feyta por notario, que o tennades en vossa vida et levedes husso et
fruyto et rendas et dereyturas del, segundo que as eu avia de levar et hussar, et possades nomear pesoa et pessoas en vosa vida ou a tempo de voso finamento que aian
et leven as rendas et dereyturas et huso et fruyto do dito casal, segundo as ouveran et levaran aquellas pesoas que eu para ello nomeara se vos o vervo do dito cassal non dera, segundo dito he. Et vos et as ditas pessoas que dedes et paguedes a
os aniverssarios da dita iglesia aquella renda et foro que les eu avia a dar, et comprades et gardedes et atendades aquellas pusturas et condiçoes que eu era theudo
de gardar et comprir, segundo se conten enno foro et vervo que vos dou et entrego, que era foro entre o dito dayan et cabiidoo et min.
Et eu, o dito Fernando Peres, asy resebo o dito foro et vervo do dito casal,
et obligo min et meus bees, movilles et rayses, et das ditas pessoas de comprir et
gardar todo o que sobredito he et que vos, o dito Lopo Afonso, erades theudo
de gardar et comprir. Et nos, o dito dayan, et omes boos do dito cabiidoo asy
outorgamos a vos, o dito Fernando Peres, o dito foro et vervo do dito casal de Gian
segundo que vos lo dito Lopo Afonso da para vos et para as ditas pessoas. Et que
esto seia çerto nos as ditas partes rogamos a Arias Peres, raçoeyro, et notario publico de Lugo, que fesese ende esta carta.
Que fuy feyta en Lugo, quinse dias de março, era de mill et quatroçentos
et seys annos.
Testemoyas: don Ruy Ferrnande,s dayan; don Iohan Dias, chantre; don Iohan
Afonso, arçidiago de Deça; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarrea; don Alvar
Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Rodrigo Afonso, arçidiago de Triacastela; don
Ruy Gonçalves, mestrescolla; don Alvar Dias, iuys; don Diego Gomes, thesoreyro;
Thomas Gonçalves, Pedro [...], coengos, et outros.
683
1368, marzo, 30.
María Rodríguez, monxa do mosteiro de Santo André de Órrea, véndelles a
Álvaro González e á súa muller todas as súas propiedades no couto e freguesía de
Santa María de Xiá por 200 marabedís.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/14, perg. orix., galego, gótica cursiva, 116x334 mm.
788
María José Portela Silva
In Dei nomine amen. Era de mill et quatroçentos et seys annos, et quotum
XXX dias andados de março.
Sabeam todos que nos Aldara Gomez, abbadessa, et Costança Garçia, prior, et
convento do mosteyro de Santandre d'Orrea, seendo iuntadas por tangemento de campaa na iglesia do dito moesteyro en noso cabidoo, segundo he d'uso et de custume, presente y eu, Maria Rodrigues, filla de Gonçalvo Xordo, et de Tareyia Rodrigues, sua
moller, frayra do dito moesteyro, con liçençia et outorgamento de vos, abadessa, et convento, vendo a vos, Alvar Gonçalves de Borrageiros, et a vosa muller, Tareyia Lopes, et
a todas vosas voses para senpre, todos los erdamentos et casas et chantados, iures
et teenças et dereyturas et rendas, que eu ey en todo o couto et friigresia de Santa Maria
de Giae, tanbem igleiarios como leigareos, et moyno de Carvallido, que he ena dita friigresia, os quaes ditos herdamentos et cousas sobreditas me a min perteeçen por parte
dos ditos meus padre et madre eno dito couto, et os quaes son en terra de Narela, et
vendovo-los, commo dito he, por dusentos moravedis, a X dineiros o maravedi, desta
moeda que ora corre, dos quaes confeso et outorgo que soo entrega et ben pagada, et
renunçio a toda exçepson que nunca ende possa diser o contrareo, et se mays valen os
ditos herdamentos et cousas sobreditas douvo-los et doo en doaçon, et d'aqui endeante vos et vosas voses façede deles toda vosa voontade para senpre sen enbargo meu et
de mina vos, et todo iur et sennorio et propriedade et dereyto que eu ey et me perteeçe d'aver ennos ditos couto et herdamento deles de min et de mina vos o tiro et tollo
et en vos et em vosas voses o ponno et removo et traspaso por esta presente carta. Et
nos, Aldara Garçia, et convento do dito moesteyro, que presentes somos, outorgamos
esta carta et venda em todo, segundo se en ella conten, et damos a ela nosa liçençia et
outoridade que valla para senpre, et qualquer que vos contra esta venda veer, asy da
mina parte commo da estraya, peyte a vos ou a vosas boçes por penna o dobro da dita
contia et a carta valla para senpre.
Testemoyas: Gomes Fernandes de Traspennas, et Iohan Fernandes de
Friufe, et Rodrigo Betouro de Lagoa, et Pedro Eanes o moço, clerigo, et raçoeyro
do dito moesteyro; Vaasco Martines Costa, et Pedro Gondyn, et Pedro Aras de
Costeea, escudeyros, et outros.
Eu Lopo Affonso, notario publico iurado em terra de Vetosa por lo sennor
arçibispo de Santiago, que a esto pressente foy et en minna pressença fyz escrivyr
et conffyrmo et meu nome et synal pono en testemoyo de verdade que tal he. (+).
684
1368, abril, 10. Lugo
O Cabido de Lugo afóralle a Rui López e a unha voz o casal de Fagilde, en
Santiago de Saa, por 15 marabedís anuais como renda.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
789
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 79r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos Ruy Ferrnandes, dayam de
Lugo, et as pessoas et coengos dessa dita iglesia estando iuntados en cabidoo enno
coro desa iglesia, segundo que avemos de custume, afforamos a vos, Ruy Lopes
de Aguiar, por en toda vosa vida et de huna pesoa qual vos nomeardes a tempo de
voso finamento, et non na nomeando que fique en aquel que vosos beens herdar
de dereyto, o nosso casal et erdamento chamado de Fagilde, o qual ias sub signo de
Santiago de Saa, con suas dereyturas et pertenenças que a nos fuy mandado por
Pero Lopes de Aguiar, vosso yrmao que fuy. Et vos et a dita pesoa que para esto
for nomeada avedes a lavrar et husar o dito casal et manteerlo en boo paramento,
et que dedes de cada \anno/ a nos, o dito cabidoo, por lo dito casal quinse moravedis, a oyto soldos o moravedi, desta moneda husual, et pagardes-los aqui en
salvo em Lugo por dia de San Quiris para a proçiçom que aqui por el mandou faser
o dito Pero Lopes.
Et eu, o dito Ruy Lopes, que estou presente por min et por la dita pessoa,
assy reçebo o dito foro de vos, lo dito cabidoo, et obligo meus beens para comprir
et pagar esto que dito he en todo et non yr contra ello. Et nos, lo dito cabidoo, asy
vos-lo outorgamos, et que esto seia çerto nos las ditas partes rogamos a Gonçalvo
Peres, notario publico de Lugo, que fesese ende esta carta.
Feyta en Lugo, des dias de abril, era de mill et quatroçentos et seys annos.
Testemoyas: o dito dayan; dom Iohan Dias, chantres; don Pero Aras de
Parrega, arçidiago de Neyra; dom Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarria; dom Alvar
Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Ruy Gomes, mestrescolla; dom Alvar Dias,
iuys, ts.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo por lo bispo dese lugar, a esto
fuy presente et fis scripvir esta carta en minna presença et aqui puge meu signal.
685
1368, abril, 10. Lugo
O Cabido de Lugo engade unha condición máis no foro, outorgado a Rui
López, dun casal en Santiago de Saa.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 79r.
Item en este dia et era sobredita (CD n.º 684) en presença de min, o dito
Gonçalvo Peres, notario, et por ante as ditas testemoyas de suso scritas, fuy posta
condiçon entre los ditos dayan et cabidoo et o dito Ruy Lopes en esta maneyra con-
790
María José Portela Silva
ven a saber: que o dito dayan et cabidoo quitou logo a o dito Ruy Lopes os ditos
quinçe moravedis do dito foro por vida de Costança Gomes, dona do moesteyro
de Santa Maria de Ferreira de Lemos; et que o dito Ruy Lopes desse et pagasse, de
cada anno, a a dita Costança Gomes tres terças de pan qua ella avia de aver de cada
anno por lo dito cassal por vida dela. Et o dito Ruy Lopes asy reçebeu a dita condiçon et prometeu de a comprir en todo, et de pagar de cada anno as ditas tres
terças de pan por lo dito dayan et cabidoo a a dita Costança Gomes. Et para elo
obligou sy et seus beens et por la pesoa que for nomeada enno dito foro. Et se con
mingoa da paga do dito pan requesçer dapnno ou perda a o dito dayan et cabidoo
en alguna maneyra que seia tiudo a pagarla et relevarlos dela et quitar a salvo a
todo tempo.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo por lo obispo dese lugar, a
esto que dito he presente foy et aqui puge meu signal.
686
1368, abril, 27 xoves. Lugo
Einés Afonso dóalles, tras a súa morte, ao bispo e á igrexa de Lugo a casa
do Pereiro.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 107r.
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Eynes Affonso, muller de
Affonso Martines do Pereyro que fuy, de minna livre voontade et sen constrengemento de algun, por poder que aio do dito meu marido, Afonso Martines, que me el leyxou por sua manda et testamento a tempo de seu finamento, por ello seendo saa et
con saude et con todo meu sisso et entendemento comprido qual mo Deus quisso
dar, dou logo por amor de Deus et por la alma do dito meu marido et minna en
esmonla et por manda a vos, o onrrado padre et sennor dom frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de
Lugo, para a dita vossa iglesia que aiades para senpre iamays por iur de herdade, despoys de meu finamento, a cassa do Pereyro en que suya morar con o dito meu marido, a qual cassa fuy do dito meu marido, Affonso Martines, et leyxoa a min que a
tevesse et pessuysse en minna vida et a meu finamento que a leyxasse por la sua alma
et por la minna a a dita iglesia de Lugo, ou a Santa Maria de Ferreyra. Et eu veendo
que he prol da alma do dito meu marido et minna dou et leyxo a dita cassa a a dita
iglesia de Lugo, et a vos, o dito sennor obispo, en seu nome que a aiades despoys de
meu finamento livre et quita et desenbargada, et ponno et meto logo enno iur et possisson et propiedade da cassa a vos, o dito sennor obispo, et a a dita vossa iglesia, que
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
791
a aiades livre et quita et desenbargada de min et de toda mina vos et do dito Afonso
Martines, meu marido que fuy, depoys do dito meu finamento, segundo dito he. Et
esta manda et doaçon que mando et faço da dita cassa a vos, o dito sennor obispo,
et a a dita vossa iglesia outorgo et prometo que nunca a revogue por min nen por
outro algun, nen passe contra ella en nihuna maneyra que seia, ante a confirmo et
quero que valla en toda minna vida et despoys de meu finamento, et se da dita cassa
feser outra manda ou doaçon, salvo esta que faço, mando que non valla. Et demays
para guardar et comprir esta dita manda et doaçon et non yr nen passar contra ella
nen na revogar en alguna maneyra, obrigo min et meus bees, mobilles et rays, gaanados et por gaanar, a vos, o dito sennor obispo, et a a dita vossa iglesia que aiades
delles tantos commo val a dita cassa se revogar ou tentar de revogar a dita manda et
doaçon, et demays faço iuramento a os santos avangeos, taniudos corporalmente con
minnas maos, que cumpla et guarde todo esto que sobredito he, et que non vaa nen
passe contra ello en alguna maneyra en nihun tempo que seia.
Et nos, o dito sennor obispo, assy reçebemos a dita cassa et manda et
doaçon que vos, a dita Eynes Affonso, della fasedes a nos et a a dita nossa iglesia,
et outorgamos que a avedes a teer et pessuyr en vossa vida, et a voso finamento ha
de ficar livre et quita et desenbarguada a nos, o dito sennor obispo, et a a dita nossa
iglesia enna maneira que dita he. Et eu ,a dita Eynes Affonso, assy o outorgo. Et
que esto seia çerto nos as ditas partes rogamos a Arias Peres, raçoeyro, et notario
publico de Lugo, que fesesse ende esta carta.
Que fuy feyta en Lugo, ioves viinte et sete dias d'abril, era de mill et quatroçentos et seys annos.
Testemoyas: Arias Fernandes, raçoeyro; Pedro Ferrnandes de Sonnar,
alcalde de Lugo; Fernan Garçia de Mera; Lopo Affonso Caruncho; Iohan Affonso,
clerigo de Villachaa; Pedro Carpenteyro; Fernan Gonçalves de Moreda; Fernan
Yanes de Rioboo; Pedro Martines do Pereyro; Iohan Simones de San Fiis do Hermo.
Et eu Arias Peres, raçoeyro, et notario publico de Lugo dado por auctoridade do sennor obispo desse lugar, a esto presente fuy, et a rogo das ditas partes
esta carta scrivi et puge y meu signal en testemoyo de verdade.
687
1368, maio, 5. Lugo
Cláusula testamentaria de Dominga Eanes pola que lle manda á igrexa de Lugo
vinte marabedís anuais sobre o seu casal de Castelo para un aniversario e procesión.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 79 r, traslado ao Libro do Cabido polo notario Fernando García; Libros, lib. 6289.
792
María José Portela Silva
Eu Fernando Garçia, notario publico de Lugo por autoridade do bispo
desse lugar, vi o testamento de Dominga Yanes, muller que fuy de Iacome
Guillelmes, notario, o qual fuy feyto por min, notario sobredito, çinquo dias de
mayo, era de mill et quatroçentos et seys annos, eno qual testamento se contina
esta clausula que se sigue: "Item mando que façan, cada anno por senpre enna iglesia de Lugo, por minna alma et de meu padre et madre et de meus fillos et d'aqueles a que soo tiuda huna proçisson con seu aniversario por dia de sam Marcho, et
den para ella quinse moravedis et por lo aniversario çinquo moravedis a aquelas
pessoas et coengos que y veeren [a a misa] de prima en outro dia. Et esto que se
faça por lo meu quinon do cassal de Castelo. Et se por ventura outro algun feser
esta proçisson aquel dia mando que fagan a proçisson por dia de invençio sancte
crucis de mayo con seu aniversario, segundo dito he".
Eu Fernando Garçia, notario sobredito, trasladey do dito testamento a dita
clausula en este livro do cabidoo et puge y meu nome et meu signal en testemoyo
de verdade.
688
1368, maio, 20. Monforte
Elvira Eanes confirma un foro que o seu esposo -como procurador daquelaobtivera da igrexa de Lugo. Non se detalla a localización dos bens aforados.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fols. 109v-110r, traslado ao Libro do Cabido polo notario
Arias Pérez: 1368-VIII-28.
Era de mill et quatroçentos et seys annos, viinte dias de mayo.
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Elvira Eanes, muller
de Rodrigo Afonso do Tendal, visinno de Monforte, con outorgamento do dito
Rodrigo Afonso, meu marido, que esta presente, outorgo et aio por firme agora et
d'aqui adeante hun enprasamento et foro que o dito Rodrigo Afonso, meu marido,
ten feyto con o moyto onrrado padre sennor dom frey Pedro Lopes da orden dos
preegadores, por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, et
dou et outorgo a o dito sennor obispo et a a sua iglesia cathedral todas las herdades, cassas et arvores et vos et padroadigos que paresçer enna carta de enprasamento et foro que con el feso o dito Rodrigo Afonso, meu marido, et que lle el deu et
outorgou en meu nome polla dita carta de enprasamento, et renunçio toda vos
et auçion et dereyto que eu aio et de dereyto perteesçe d'aver ennas cassas et herdades et arvores et vos et padroadigos que o dito Rodrigo Afonso, meu marido,
enprasou por minna carta de procuraçon con o dito sennor obispo, et tiro a min
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
793
et a toda minna vos do iur et possison et propiedade dellas et ponnoa enno sennor et
enna dita sua iglesia que as aia, segundo se conten enna dita carta de foro et enprasamento que entre nos et o dito sennor obispo he feyta, et prometo a Deus et a a
boa fe que nunca en vida nen a a morte passe nen vaa contra o dito enprasamento eu, nen outro por min, en iuyso nen fora del, et se o feser outorgo et queto que
me non valla, et demays que perga por nome de penna et interee mill moravedis
desta moeda husual, a des dineiros cada moravedis, os meos a parte querellosa et
os meos a a vos do conde don Fernando, et a penna pagada ou non que esta carta
et quanto en ella he contiudo seia firme et valla para senpre.
Feyta a dita carta en Monforte dia, era sobredita. Testemoyas que presentes foron: Gonçalvo Garçia, Martin Affonso, Lourenço Yanes, clerigos do couto de
Monforte; Ruy Gomes, Afonso Peres, mercador, visinnos de Monforte, et outros.
Eu Françisco Yanes, notario publico polo conde don Fernando en
Monforte et en seus coutos, a todo esto presente fuy con as ditas testemoyas, et por
mandado das ditas partes esta carta scrivi et este meu signo aqui fis en testemoyo
de verdade que tal he.
Eu Arias Peres, raçoeyro, et notario publico de Lugo dado por auctoridade do sennor obispo desse lugar, vy et lii a dita carta scrita en papel, signada con
signal do dito Françisco Yanes, notario sobredito, segundo por ella paresçia, et a
rogo et por mandado do dito sennor obispo a dita carta vervo por vervo aqui trasladey et en este trasllado puge meu signal en testemoyo de verdade.
Que fuy feyto en Lugo, XXVIII dias d'agosto, era de mill et quatroçentos
et seys annos.
Testemoyas: don Ruy Gonçalves, mestrescolla; Arias Ferrnandes, raçoeyro
de Lugo; Pedro Ferrnandes de Sonar; Ruy Ferrnandes, camareyro do dito sennor
obispo, et outros.
689
1368, maio, 22. Lugo
O bispo e o Cabido de Lugo outórganlles a Rui Pais e á súa muller e a unha
voz o couto de Ferreira de Negral e reciben a cambio o casal de San Lourenzo de
Aguiar, en Santalla de Mazoi, mais outras casas e herdades en Barcia, As Camoiras
e San Santiago de Xustás.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 110v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos don frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo
794
María José Portela Silva
de Lugo, con outorgamento de don Roy Ferrnandes, dayan, et do cabiidoo da nosa
iglesia seendo iuntados en cabiidoo enno choro da nosa iglesia cathedral por campaa taniuda, segundo avemos de custume, da huna parte, et eu Roy Pellaes de
Parrega, fillo de Vasco Ferrnandes de Parrega que foy, con minna muller, Lionor,
que esta presente, da outra parte, fazemos entre nos tal enprazamento que seia
valedeyro segundo for conteudo en esta carta: conven a saber que nos, o dito sennor obispo, con outorgamento do dito dayan et cabiidoo, damos et outorgamos a
vos, os ditos Roy Pellaes et Lionor Rodrigues, vosa muller, para en toda vosa vida
et a huna persoa qual o pustrimeyro de vos nomear en vida ou a tempo de seu finamento, que seia fillo ou filla de vos anbos, o noso couto et iglesia de Ferreyra de
Negral con [...] de Lousado que he eno couto de Grae, et con todos los casares et
herdades que avemos enno dito couto et le perteesçen, et con os outros lugares
et casares et herdades que van con o dito couto et le perteesçen et se husaron et
andaron con el en renda, que iasen fora do dito couto, os quaes casares et herdades que perteesçen a o dito couto et iglesia de Ferreyra son estes: a seara da dita
iglesia con hun moyno, et a herdade de Ferreyra de Negral, item çinquo casares de
herdade en Castrello, item outro casal en Castrello, item outro casal de Picata Paes,
item outro casal de Penna, item outro casal de Forno Telleyro, item outro casal en
Camoyra, item outro casal en San Çibrao, item o lugar de Lousado con o lugar de
Barreo, que son quatro casares; item herdade en Romae de que soyan dar çinquo
medias oytavas de çenteo; item o casal de Villafose que he enna Repostaria; item
en Sesnande a leyra chamada de Guodelle et ja y mays outros tres leyros que foron
de manda [...] herdade que soyian trager Tareyia Arias, muller que foy de Garçia
Chalferro, de que davan cada anno tres medias teegas de ferrada; item huna casa
en Pallas de Rey, et mays vos damos, segundo dito he, se as o dito couto ha peru
quer que vaan, et sub quaesquer signos que iascan; o qual dito couto et agra et
casares et herdades deles vos damos, segundo dito he, con todas suas rendas
et dereyturas et foros et pennas et calopnnas que a o sennorio do dito couto perteesçen, et que tenades enna dita iglesia de [...] capellan vos et a dita pesoa que a
sirva das oras et dos ofiçios divinas, segundo se senpre husou et serveo por capellan; et pagedes as custas et carregas et pididos que a dita iglesia deve et for teuda
de dar et pagar a a iglesia de Lugo, et non fazendo vos et a dita pesoa despoys de
vos servir a dita iglesia das oras et ofiçios divinaes que nos, o dito sennor obispo,
que a posamos reçeber et os disimos et dereyturas et froytos dela para os darmos
a quen a sirva, ou fazer della o que nosa merçee for, et que lavredes et fazades lavrar et parar ven as herdades et casares que perteesçen a a dita iglesia et couto, et
fazer morar et provar as casas dos ditos casares et herdades, et manteerlas en boo
estado; et avedes de seer vasallos serventes et obedientes nosos et de nosa iglesia et de
nosos subçesores vos et a dita pesoa, et virdes a noso serviço et chamo, et estar en
el quando nos fezer mester et para ello fordes chamados por nos ou por nosos
subçesores; et avedes fazer enno dito couto de Ferreyra huna casa con dous sobra-
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
795
dos que seia de boas paredes, et ben portada de boas portas, et ella feyta que
a moredes et manteades en boo estado, et se por ventura quiserdes poer et faser a a dita
casa peytoril et amenas, que ante que las ponades nen façades, que venades fazer
pleito et menaien et a dita pesoa a nos, o dito sennor obispo, et a nosos subçesores, que a tenades a nosos serviço et de nosa iglesia, et nos façades dela guerra et
pas; et non avedes de vender, nen supinorar, nen eallar este dito enprazamento
vos, nen a dita persoa, a cavalleyro nen a escudeyro, nen a dona, nen a outro omme
algun, nen fazer del nen de parte del [...] nen [...]mento con outra alguna pesoa;
et a finamento da pustrimeyra pesoa o dito couto et iglesia con todos seus casares
et herdades et lugares et dereyturas et pertenenças han de ficar libres et quitas et
desenbargadas, et as herdades ben labradas, et as casas dos seus casares et lugares,
et a dita casa de dous sobrados que vos, os ditos Roy Pellaes et Lionor Rodrigues,
avedes de fazer enno dito couto de Ferreyta, feytas et en boo paramento con todos
los outros boos paramentos que en ellas foren feytos a o dito sennor obispo et a
nosa iglesia, et con dous boys et con duas vacas que an de ficar et avedes de leyxar en cada casal et lugar do dito couto de provo. Et non avedes de poer pidido
nen talla alguna ennos moradores do dito couto sen noso consintimento, et non
gardando vos iustiça enno dito couto, nen a dita pesoa depoys de vos, et minguando por vosa culpa, que o noso comendeyro que andar por nos et por nosa iglesia
que entre eno dito couto a faserla.
Et nos, os ditos Roy Pellaes et Lionor Rodrigues, que presentes estamos,
asi reçebemos de vos, o dito sennor obispo, et dayan et cabiidoo, o dito couto et
iglesia et casares et herdades et casas del et sennorio et calopnnias et foros et pennas que perteesçen a o dito couto que nos dades para nos et para a dita pesoa,
segundo dito he, et obligo nos et nosos bees, mobiles et reyzes, de o complirmos
en todo et de fazermos a dita casa enno dito couto enna maneyra que dita he et
por llas condiçoes sobreditas, et por este ben et merçee que nos vos, o dito sennor
obispo, fazedes eu, a dita Lionor Rodrigues, con outorgamento do dito meu marido, Roy Pellaes, que esta presente et outorgante, dou a vos, o dito sennor obispo,
et a a dita vosa iglesia en enprazamento por elo que aiades para senpre iamays por
iur de herdade, o meu casal de San Lourenço d'Aguiar, que he sub signo de Santa
Alla de Mazoe, et con todas las herdades et casas que eu aio sub o dito signo et en
Varzea, et o meu casal con todas suas herdades et casa que eu aio ennas Camoyras
enno lugar de Villaaverde et en seu termino sub signos de San Pedro de Villa[...]
et San Salvador de Camoyra, et dou-vos mays todas las herdades et casas que eu
aio en Iustaas sub signos de Santiago de Iustaas, os quaes ditos casares et herdades
vos dou con todas suas casas et dereyturas et pertenenças, et pascos et montes et
iures et entradas et seydas, et aguas vertes et correntes et estantes [...] iglesiario
et leygario, que lles perteesçan en qualquer maneyra, et a min por elles, sub os
ditos signos et sub outros signos quaesquer que vaan, et por esta presente carta
pono en iur et en posison dos ditos casares et herdades et casas et iures et perte-
796
María José Portela Silva
nenças et dereyturas et entradas et seydas et pascos et sennorio deles et a qualquer
deles, segundo dito he, a vos, o dito sennor obispo, et a a dita vosa iglesia que os
aiades livres et quitos et desenbargados de min et de toda minna vos, et des aqui
adeante avedeos senpre en pas vos et vosa iglesia pus vos, et todo meu poderio et
sennorio seia tirado et remuvudo de min et de toda minna vos dos ditos casares et
herdades et casas et iures et pertenenças et dereyturas deles et de qualquer deles et
posto en vos, o dito sennor obispo, et enna dita vosa iglesia.
Et nos, os ditos Roy Pellaes et Lionor Rodrigues, obligamos nos et todos
nosos bees, mobiles et reyzes, gaanados et por gaanar, ut quer que os aiamos, de
vos faser [...] casares et herdades et casas que vos eu, a dita Lionor Rodrigues, dou
en enprazamento por lo dito couto et iglesia de Ferreyra sempre de pas enna
maneyra que dita he.
Et nos, o dito sennor obispo, con outorgamento do dito dayan et cabiidoo
asi reçebemos de vos, os ditos Roy Pellaes et Lionor Rodrigues, os ditos casares et
erdades et casas et iures et dereyturas deles et de cada hun deles que nos dades
para nos et para a dita nosa iglesia, et outorgamos-vos o enprazamento do dito
couto et iglesia de Ferreyra para vos et para a dita iglesia enna maneyra et condiçoes sobreditas que vos lo damos, segundo dito he; et outrosi se por ventura nos, o
dito sennor obispo, et Roy Pellaes et Lionor Rodrigues et a dita pesoa depoys de
[...]ester que cada hun de nos compre ou gaane herdades ou casas ou outras posisoes alguas enno dito couto de Ferreyra que nos, os ditos Roy Pellaes et Lionor
Rodrigues et pesoa tenamos et pesuymos as ditas herdades, segundo as outras, tanben as que vos, o dito sennor obispo, comprardes et gaanardes commo as que nos
comprarmos et gaanarmos. Et a finamento da pustrimeyra pesoa que fiquen livres
et quitas et desenbargadas a nos, o dito sennor obispo, et a nosa iglesia. Et que esto
seia çerto nos as ditas partes rogamos a Arias Peres, raçoeyro, et notario publico de
Lugo, que fezese desto duas cartas en hun tenor a huna para nos, o dito sennor
obispo, et a outra para os ditos Lionor Rodrigues et Roy Pellaes.
Que foron feytas en Lugo, XXII dias de mayo, era de mill et quatrozentos
et seys annos.
Testemoyas: don Roy Ferrnandes, dayan; don Iohan Dias, chantre; don
Iohan [...], arçidiago de Deça; don Pedro Arias, arçidiago de Neyra; don Vaasco
Rodrigues, arçidiago de Sarria; don Alvar Rodrigues, arçidiago de Deçon;
don Rodrigo Afonso, arçidiago de Triacastella; don Roy Gonçalves, mestrescolla;
Alvar Dias, iuys; don Diego Gomes, thesoreyro; Thomas Gonçalves, Gomes Eanes,
Lopo Eanes, Pedro Arias, coengos, et outros.
Et eu Arias Peres, raçoeyro, et notario publico de Lugo dado por lo dito
sennor obispo, a esto presente fuy con as ditas testemoyas et a rogo das ditas partes esta carta en minna presença fis scrivir et puge y meu nome et signal en testemoyo de verdade.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
797
690
1368, xuño, 14. Lanzós
Mariña Pérez de Lago véndelles a Lope Núnez de Montenegro e Andrade e
á súa muller, dona Maior, as súas propiedades en Santo André de Lousada, San
Martiño, San Pedro e San Salvador de Lanzós, e en Ameixido, no Bispado de
Mondoñedo, por 15 000 marabedís.
MADRID, AHN, Carp. 1335/6, perg. orix., galego, gótica cursiva, 340x365 mm; incluída en: 1376-IV-9, (CD n.º 754).
Sabeam quantos esta carta viren commo eu, Marina Peres de Lago, muller que
fuy de Fernan Lopes de Lençoos, vendo para senpre a vos, Lopo Nunes de Montenegro
et de Andrade, et a vosa muller, dona Mayor, et a vosa vos, todos los herdamentos lavrados et por lavrar, et paaços et casas et casaes et fragas et arvores, iures et coutos et
senorios et quinoes dos igligarios et leygarios et padroadigos et rendas et iur de apresentar et pan verde et vos et dereyto que eu ey et me pertesçe de aver et herdar por
patrimonio et por comprar et por gaanças et por outra rason qualquer, en todas las feliglisias et couto de Santandre de Lousada et de San Martino et de San Pedro et de San
Salvador de Lençoos et en Ameyxiido, et en seus herdamentos et ennos outros lugares
des la vila das Pontes de Heume a ata contra Vilalva, et contra costas de montes, que
son enno obispado de Mendonedo, de montes a fontes, per hu quer que vaan, salvo
que vos non vendo hi alguns beens moveles se os se os (sic) ora hi tenno; et reçebo de
vos por vençon con todos seus iures et pertenenças quinze mill maravedis, de dez
dineiros o moravedi, da moneda usavel que ora corre enno regno, cada maravedi, os
quaes maravedis me logo pagastes en los dineiros feitos en presença do notario et testemoyas desta carta, que son passados do voso poder a o meu, de que me outorgo por
entrega et ben pagada, et oie este dia vos meto et entrego corporalmente enno iur et
posison de todas estas cousas que vos asy vendo, et tiro et removo ende a min et a
minna voz, et rogo et mando a todos los omes et mulleres, que por min aian o que foren
delo teedores et usadores, que vos lo den et entreguen et vos recudan con todo esto que
dito he ben et compridamente, et mando et outorgo que façades delo et de parte delo
toda vosa voontade a vida et a morte commo de voso propio, et quero et renunçio, por
min et por minna vos, et iuro et prometo a os santos avangeos de Deus que nunca vaa
nin faça contra esta vençon en iuyzo nin fora del por min nen por outren, ante iustiça nin ante fora dela, nen me chame sobrelo a enganno nen a outra razon en contrario dela, ante renunçio et parto de min a lee et lees que son feytas et ordenadas sobre
razon dos engannos, et obligo min et meus beens para faser a dita vençon saa et de paz.
Et que esto seia çerto rogo et mando a Pedro de Nosche, notario de Vilalva, que faça
ende esta carta.
798
María José Portela Silva
Que foy feyta en Lençoos, quatorze dias de iunyo, era de mill et quatroçentos et seys annos.
Testemoyas que foron presentes: Iohan de Madiat et Gomes Peres, omes
da dita Marina Peres; Roy Polo de Lençoos; Fernan Gonçalves de Redondo; Pero
de Vilalva, mercador, et Afonso Peres de Goyris, et Fernan Ferrnandes de San
Christovoo, et outros.
Et eu Pero de Nosche, notario publico por lo conde don Fernando en Vilalva,
foy presente et escrivi esta carta et fiz hi meu signal en testemoyo de verdade.
691
1368, setembro, 24 domingo. Lugo
Afonso Fernández, clérigo procurador da obra da igrexa de Lugo, arréndalle a Afonso Eanes, durante dous anos, a demanda da devandita obra por 3500
marabedís anuais.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/15, perg. orix., galego, gótica cursiva, 264x140 mm.
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Afonso Ferrnandes, clerigo,
sanchristan da iglesia de Santa Maria de Lugo, et procurador da obra da dita iglesia, en
nome da santa iglesia et por mandado et actoridade de noso sennor obispo, don frey
Pedro Lopes, que Deus mantenna, arrendo a vos Afonso Eanes dito Coquin, demandador, morador na dita vila de Lugo, a demanda da dita obra da iglesia de Santa Maria de
todo obispado de Lugo, deste dia de Santa Maria d'agosto, que pasou da era desta carta,
ata dous annos compridos primeiros seguentes, con todas las mandas et esmolas et
dadivas que a a demanda da dita obra foren dadas et mandadas en qualquer maneira
enno dito tempo destes dous anos; et aqui non vay a vila de Lugo; por la qual renda
me avedes a dar cada hun anno, a min ou a aquel que tever a dita obra, tres mill et quinentos moravedis desta moneda usavel, a oyto soldos o moravedi, et avedes-mos a
pagar en pas et en salvo em esta dita vila de Lugo a os terços de cada hun anno, segundo que se ata aqui usou a pagar, sub penna de tres moravedis cada dia da dita moneda por quantos dias passaren de cada hun dos ditos terços endeante con mingua de
paga, et a penna se terçer que ma paguedes con o prinçipal. Et se acaesçer de viir alguna demanda ou crusada en este tempo destes dous annos porque se posa enbargar a
demanda da dita obra, que vos seia descuntado aquelo que ficar por recadar do tempo
que vos for enbargado, et do que vos acordades que dedes delo conta con paga et seiades delo creudo por voso iuramento.
Et eu, o dito Afonso Eanes, que estou presente, asy reçebo de vos, o dito
Afonso Ferrnandes, clerigo, procurador sobredito, esta renda da dita obra con as
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
799
ditas condiçoes, et obligo min et meus bees, moviles et rayses, gaanados et por gaanar, hu quer que os eu aia et me foren achados de vos dar et pagar os sobreditos
tres mil et quinentos moravedis, cada hun ano, en pas et en salvo en esta vila de
Lugo a os terços de cada hun anno, segundo dito he, sub a dita penna por quantos dias pasaren de cada hun dos ditos plasos endeante con mingua da paga, que
montan este dous anos sete mill moravedis, d'oyto soldos o moravedi da dita
moneda, que vos obligo a pagar a os terços de cada hun anno, segundo dito he. Et
para esto asy comprir et abreger dou-vos por fiador et devedor et prinçipal pagador a Pedro Afonso, mercador, morador na dita vila de Lugo, que esta presente et
outorgante, et obliga seus bees a a dita deveda et fiadoria. Et eu, o dito Afonso
Eanes, obligo meus bees de quitar a pas et a salvo o dito Pedro Afonso desta deveda et fiadoria en que o meto et de pagar os ditos moravedis segundo dito he.
Feyta a carta en Lugo, domingo, viinte et quatro dias de setembro, era de
mill et quatroçentos et seys annos.
Testemoyas: Pedro Ferrnandes, clerigo de San Martino de Castro; et Iohan
de Lovea, clerigo, et Fernan Ferrnandes, clerigo capelan do moesteiro Novo; et
Iohan, criado de Rodrigo Eanes de Burela; et Iohan Afonso, criado de Garçia Lopes;
et Pedro Afonso, clerigo do coro, criado do dito Afonso Ferrnandes, sanchristan,
ts., et outros.
Et eu Fernan Peres Moreyra, notario publico de Lugo por autoridade do
sennor obispo dese lugar, a esto foy presente et a rogo dos sobreditos Affonso
Ferrnades, sanchristan, et Affonso Eanes dito Coquin, et Pedro Affonso, mercador,
esta carta \fis/ escrivir et pugy y meu signal tal en testemoyo de verdade. Non
enpesca aquel interllino de mina suscriçon que dis figy ca eu notario escrivi. (+).
692
1368, outubro, 10. Lugo
O bispo de Lugo outórgalle a Aldara Vázquez un terreo e unha maçineyra e
recibe a cambio outro terreo semellante, do cal a beneficiaria reserva para si o usufruto.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 96v.
Sabeam quantos esta carta viren commo nos, don frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores, por la gracia de Dios, obispo de Lugo, da huna parte; et eu,
Aldara Vaasques de Pineiras, da outra, fazemos entre nos tal enprasamento que seia
valedeyro para senpre: conven a saber que nos, o dito sennor obispo, damos a vos,
a dita Aldara Vaasques, para en toda vossa vida que aiades et tenades o nosso terreo
que ias enna cortinna d'Afiis entre las pereiras anbas, o qual terreo ias a par d'outro
800
María José Portela Silva
leyro que anda por Duran Moniis, et por Berto Miguelles, et damos-vos mays a
nossa maçineyra que esta ena nossa leyra do Vilar; o qual dito terreo et maçineyra
vos damos, segundo dito he, que os aiades et tenades en vossa vida, et levedes o
huso fruyto delles, et a vosso finamento que o dito terreo et maçineyra fiquen livres
et quitos et desenbargados a nos, o dito sennor obispo, et a nossa iglesia.
Et eu, a dita Aldara Vasques, assy reçebo de vos, o dito sennor obispo, o dito
terreo et maçineyra, et por este ben et merçee que me vos, o dito sennor obispo, façedes dou-vos para vos et para a dita vossa iglesia, que aiades para senpre iamays por iur
de herdade, outro tamanno terreo et tan boo enna dita cortinna d'Afiis, que a tomen
por vara et por sucos, tanta commo esta que me vos, o dito sennor obispo, dades, d'aquelles leyros et herdades que eu tenno enna dita cortinna, a qual herdade que eu, a
dita Aldara Vaasques, dou a vos, o dito sennor obispo, et a vossa iglesia, segundo dito
he, eu aio a teer en minna vida commo a outra que me vos, o dito sennor obispo, destes et non vos dar por ela prenda alguna, et a meu finamento ha de ficar livre et quita
et desenbargada a vos, o dito sennor obispo, et a vossa iglesia et ben lavrada et en bon
paramento con a outra herdade et maçineyra que me destes, segundo dito he.
Et nos, o dito sennor obispo, assy reçebemos a dita herdade que nos vos, a
dita Aldara Vaasques, dades para nos et para a dita nossa iglesia, et outorgamos-vos o
enprasamento et merçee que vos fasemos enna maneira que dita he. Et demays nos as
ditas partes obligamos nos et nosos bees, movilles et rayses, eclesiasticos et seglares, de
comprirmos et guardarmos et fasermos de pas a todo tempo esto que nos damos huuns
a outros, segundo dito he. Et que esto seia çerto rogamos a Ares Peres, raçoeyro, et notario publico de Lugo, que feçese desto duas cartas en hun tenor, huna para nos, o dito
sennor obispo, et nossa iglesia et outra para min, a dita Aldara Vaasques.
Que foron feytas en Lugo, des dias de outubre, era de mill et quatroçentos et seys annos.
Testemoyas: Vaasco Ferrnades de Paramo; Pedro Fernandes de Sonnar;
Vaasco Fernandes de Meylae; Gomez Vasques de Lavallos et Alvaro Tato, escudeyro do dito sennor obispo.
Et eu Arias Peres, raçoeyro, et notario publico de Lugo dado por lo dito
sennor obispo, a esto presente fuy et a rogo das ditas partes esta carta en minna
presença fis scrivir et puge y meu nome et signal en testemoyo de verdade.
693
1368, novembro, 5. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Xoán Ares e á súa muller e a unha voz o casal
do Vilar de Toirán, na freguesía de San Salvador de Toirán, por renda anual de tres
terzas de pan e outras obrigas.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
801
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 158r.
Saban quantos esta carta viren commo nos, o dean, et cabidoo da iglesia
de Lugo seendo juntados por campaa tangida enno coro da dita iglesia, segundo
he de uso et de custume, con outorgamento de don Vaasco Rodrigues, arçidiago de
Sarrea, teente a amistraçon do mes de desembro en terra de Santa Alla Alta et do
couto de Picato, damos et outorgamos aforo et avervo a vos Juan Ares, morador en
Villar de Toyra, et a Moor Fernandes, vosa muller, et a huna persona qual o postremeyro de vos nomear en vida ou en morte, o noso casal de Vilar de Toyra, que
a nos pertesçe por rason da dita iglesia, con todas suas pertenenças et dereyturas, a
monte et a fonte, per hu quer que vaa sub signo de San Salvador de Toyra, et sub
outros signos quaesquer, a a tal pleyto et condiçon que vos et a dita vosa muller et
persoa sobredita lavredes et paredes ben as ditas herdades do dito casal en maneyra que os novos delas non se perçan con mingoa de labor, et tiredes onde iouberen mal paradas a todo voso poder se as poderdes tirar, se non que o fagades saber
et notifiquedes a o dito arçidiago, que ora he amistrador, ou a outro qualquer que
tever depus el a dita amistraçon, et façades as casas que y estan por faser et as mantenades feytas, et a persoa que para esto nomeardes ha de seer vosa semelavele asy
que non seia cavaleyro nen ome poderoso; et avedes a dar, cada anno, por foro del
a o dito arçidiago, que ora ten a dita amistraçon ou a outro qualquer que a depus
el tever, tres terças de pan do mellor que y ouver a semente posta, as duas partes
de temporao et a terça de serodeo por teega dereyta de Lugo, que façen teega et
medea fanega, sen outro desconto algun; et avedes y de faser arbores aquelas que
poderdes, et a a morte da postremeyra persoa que para esto for nomeada que o dito
casal fique livre et quito a a dita iglesia con as casas feytas et con todos los outros
boos paramentos que y foren feytos, et con provo de hun boy de arado et de huna
vaca sen maliçia. Et vos et a dita vosa muller et persoa sobredita avedes de seer
vasalos serventes et obedientes da dita iglesia de Lugo, segundo he de costume.
Et eu, o dito Juan Ares, por min et por la dita minna muller et persoa
sobredita, asy reçebo o dito foro de vos, o dito dean, et cabidoo et amistrador
sobredito, et obligo a min et a todos meus bees, moviles et rayses, gaanados et por
gaanar, para todo esto asy complir et gardar et teer commo dito he. Et por que esto
seia çerto nos, o dito dean, et cabidoo et Johan Ares et persoas sobreditas rogamos
et mandamos a Fernan Peres, notario publico enna çibdade de Lugo, que feçese
ende duas cartas en hun tenor, a huna para lançar enno noso livro et a outra para
o dito Johan Ares, et as signase de seu signal en testemoyo de verdade.
Feyto feyto (sic) en Lugo, çinquo dias de novembre, era de mill et quatroçentos et seys annos.
Testemoyas: don Ruy Fernandes, dayan; don Juan Dias, chantre; don Joan
Afonso, arçediano de Deça; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarrea; don Alvaro
Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Rodrigo Afonso, arçidiago de Triacastela; don
802
María José Portela Silva
Diego Gomes, thesoreyro; Thomas Gonçalves, Fernan Peres, coengos, Roy
Vasques, criado do dito arçediano de Sarrea; Ares Pelaes de Guisande, et outros.
Et eu Fernando Peres, sobredito notario publico de Lugo dado por lo obispo dese lugar, a esto presente foy con as ditas testemoyas et por rogo das partes
sobreditas esta carta fis scripvir et puge en ela meu nome et sinal.
694
1368, novembro, 5. Lugo
O notario Pedro Fernández doa aos aniversarios de Lugo as súas propiedades en Fafián e Gundín, freguesías de Santalla de Mazoi e Santo Estevo de Benade.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 158r.
Item deu Pedro Ferrnandes de Silvarrey, notario, a os aniverssarios da iglesia de Lugo, todos los erdamentos et casas, bees rayses que lle a el perteesçian en
Faffian et sub o sino de Santa Alla de Masoy, asy por sy commo sua tia, Aldara Ares,
et tanben deu para os ditos aniverssarios todas las erdades, bees rayses que lle perteessçen en Gondin et en toda a figresia de Santo Estevo de Benade, por seu tio,
Fernando Peres de Gondin. Et por estes sobreditos bees o cabidoo da iglesia de
Lugo ha de diser por sua alma et de aquelles a que el obligado et por que deu os
ditos bees, dous aniversarios, cada ano, hun \aniversario/ en outro dia da
Treyndade, et ho outro a terçeyro dia por Santa Maria d'agosto. Et el et suas boses
que den por cada aniversario quinse maravedis longos.
Pedro Ferrnandes notario.
695
1368, novembro, 12. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Afonso Arias e Gonzalo López e a unha voz
herdades en Cervantes, freguesías de Santa Comba de Vilapún, San Xoán de
Vilaspasantes e Santa María de Vilarello, por renda anual dunha libra de cera.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 79r.
Era de mill et quatroçentos et seys annos, dose dias de novembro.
Sabeam etc... commo nos Ruy Ferrnandes, dayan de Lugo, et as outras pessoas et coengos desta iglesia, seendo juntados en cabidoo por campaa tangida enno coro
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
803
dessa iglesia, segundo que avemos de custume, damos aforo a vos Affonso Aras, escudeyro, morador en Viladeyte, et a vos, Gonçalvo Lopes, vosso sobrinno, fillo de Maria
Aras, vosa yrmaa, por en vosa dia d'anbos et de huna pessoa qual o pustrimeyro de vos
nomear a tempo de seu finamento, o herdamento et vos que foy do iuys, don Lopo,
que he en terra de Cervantes, iglesyario et leygario, que he sub signos de Santa Coomba
de Vilacun et de San Iohan de Vilaspassande et de Santa Maria de Vilarelle, con todas
suas dereyturas et pertenenças, tirado ende o herdamento chamado de Santa Marina et
o moynno que hy esta, et tirado mays o herdamento de Teyxeyro commo esta marcado por seus terminos, os quaes herdamentos et moynno nos demos a Iohan Ares,
yrmao de vos, o dito Afonso Ares, que os tevese de nos con outro herdamento que de
nos ten en foro, et que el aia estos herdamentos sobreditos et os traga et pusuya, et nos
de, cada ano, delles et dos outros que de nos ten en foro aquela renda que nos ha de
dar, cada ano, deles segundo estan enno dito foro que de nos ten aforado sobresta
rason; o qual foro fasemos a vos, os sobreditos Afonso Aras et Gonçalvo Lopes et persoa qual for nomeada para ello, a a tal pleito et condiçon que vos lavredes et paredes
ben o dito herdamento, et os tiredes d'aqueles quos ora teen forçados contra nossa
voontade o mellor que vos poderdes, et dedes, cada anno, de renda vos et a dita pessoa que para esto for nomeada huna libra de çera, a aquel que tever os aniversarios
desta iglesia de Lugo, por dia de Santa Maria de setembro en salvo sen outro custo
algun.
Et eu, o dito Afonso Ares, que estou presente por min et por lo dito
Gonçalvo Lopes et por la dita persoa, asy reçebo o dito foro de vos, o dito dayan,
et cabidoo, et obligo meus beens et seus para comprir et pagar en todo, commo dito
he. Et nos, o dito dayam, et cabidoo asy vo-lo outorgamos na maneyra que dita he.
Et que esto seia çerto nos as partes rogamos a Gonçalvo Peres, notario publico de
Lugo, que fesese desto duas cartas en hun tennor.
Feytas en Lugo dia et era sobreditos. Testemoyas que foron presentes: o
dito dayan; don Iohan Dias, chantre; don Iohan Affonso, arçidiago de Deça; don
Pedro Arias, arçidiago de Neyra; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarrea;
don Alvar Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Rodrigo Affonso, arçidiago de
Triacastella; Thomas Gomes et Fernando Peres, coengos, ts., et outros.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo, por lo bispo desse lugar a
esto foy presente et fis scripvir et aqui puge meu signal.
696
1369
O deán e o Cabido de Lugo outórganlle ao mosteiro de Santa María a Nova
unha cortiña ao pé do devandito mosteiro e unha casa na rúa do Burgo Novo, e reci-
804
María José Portela Silva
ben a cambio as propiedades da prioresa en San Cosmede mais unha casa na rúa de
Burgo Novo.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 50v.
TRAPERO PARDO, J.: «Documentos históricos», BCML, t. VI, n.º 45-48, 1956-57, pp.
196-199.
Sabeam quantos esta carta viren commo nos Roy Fernandes, dayan de
Lugo, et as persoas et coengos dessa iglesia seendo iuntados en cabidoo por campaa taniuda enno coro desa iglesia, segundo que avemos de costume, da huna
parte, et eu donna Sancha, priora do moesteyro de Santa Maria a Nova da çiudade de Lugo, con outorgamento das donnas do convento do dito moesteyro, da
outra parte, fasemos entre nos estas permutaçon et concanbia, que seia valiosas et
firmes para senpre por nos et por todos nosos suçesores, conven a saber que nos,
os ditos dayan, et cabidoo damos et outorgamos en permutaçon et concanbia a
vos, a dita priora, et convento do dito moesteyro para vos et para vosos suçesores,
a nosa cortinna con seus iures entradas et seydas, que ias a pee deste voso moesteyro que vay topar a a pedra da Fadoyra, que foy de Gomes Arias et de Moor
Afonso, con suas dereyturas et pertenenças, a qual dita cortinna vos as ditas priora et donnas destes a nos, o dito dayan, et cabidoo en concanbea por hunas nosas
cassas, que nos avemos enna rua de Burgo Novo, para fondar en elas o dito voso
moesteyro. Outrosi vos damos mays huna nosa casa que esta enna rua de Burgo
Novo en que ora mora Pedro Arias de Quintiae, scudeyro do dayan de Lugo, con
seu seido et cortinna, entradas et seidas et iures et agoas vertes, que he sub signo
da capela de Santiago de Lugo. Et nos, a dita priora, et donnas do dito moesteyro
asi reçebemos as ditas cortinna et cassa de vos, los ditos dayan, et cabidoo segundo que vos as nos destes [...]dos et damos-vos por ellas et outorgamos en permutaçon et concambea todo o herdamento et vos et cassas que eu, a dita donna
Sancha, priora, ey en San Cosmede alfos da Pobra de [...] que me y perteesçe por
Iohan Ferrnandes de Bolanno, cavalleyro que foy, con suas dereyturas et pertenenças; et outrosi vos damos mays huna casa que o dito moesteyro ha enna çiudade de Lugo enna rua de Burgo Novo, en que ora mora Tareyia Galeiga, a qual assy
perteesçe a o dito moesteyro a meatade por Aldara Dias, donna do dito moesteyro, que lle deu Diego Gomes, thesoreyro de Lugo, quando ela entrou enno dito
moesteyro, et a outra meatade que deu a o dito moesteyro don frey Pedro Lopes
por la gracia de Deus, obispo de Lugo.
Et que esto seya çerto nos as ditas partes mandamos desto faser duas cartas en hun thennor [...].
[...] era de mill et quatroçentos et sete annos.
Testemoyas: don Iohan Afonsso [...].
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo, a esto foy presente et fis
scripvir et puge y meu signal.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
805
697
1369, febreiro, 26. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Afonso Eanes e á súa muller e a unha voz
unha casa na rúa de Bermudo Sánchez pola que deben pagar anualmente, como
renda, 100 soldos os primeiros beneficiarios e 15 marabedís a voz.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 80v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos Ruy Ferrnandes, dayam, et
omes boos do cabiidoo da iglesia de Lugo, seendo iuntados en cabiidoo por campaa taniuda, segundo que o avemos de husso et de custume enno coro da dita iglesia cathedral, damos aforo et avervo a vos Afonso Eanes Coquin et a vossa muller,
Dominga Rodrigues, en toda vosa vida de anbos et a huna pessoa qual o pustrimeyro de vos nomear, que seia fillo ou filla d'ambos, en vida ou a tempo de seu
finamento, a nossa cassa que esta enna rua de Vermum Sanches a par da cassa en
que mora Affonso Estevees Ourives, enna qual vos ora morades, a qual cassa vos,
o dito Affonso Eanes, aviades de teer en vosa vida por Afonso Eanes, notario, vosso
tio, que vos la leyxou et nomeou por pessoa en foro que de nos tina, a qual cassa
vos damos a a tal condiçon que vos et a dita vossa muller et o dito voso fillo ou
filla, en que ficar despoys de vos, moredes a dita casa et a mantenades en boo estado et a reparedes et aguissedes de aquello que le feçer mester. Et vos, o dito Afonso
Eanes, que sarredes o sobrado con Afonso Estevees de taboa, et façades huna
camara enna dita cassa hu mays viren que compre en estes primeyros tres annos,
et a vista et a mandado de dous homes boos da dita iglesia quaes nos ala enviarmos que o veian; et avedes-nos a dar em foro por la dita cassa de cada anno por
dia de Natal vos, o dito Afonso Eanes, et a dita vossa muller çent soldos, et a pustrimeyra perssoa que ficar despoys de vos quinse moravedis de cada anno; et se
por ventura a dita Dominga Rodrigues ficar despois de vos, o dito Afonso Eanes,
que nos de de cada anno quinse moravedis, segundo a pessoa; et a finamento da
pustrimeyra perssoa a dita cassa ha de ficar livre et quita et desenbarguada et feyta
en boo paramento a nos, o dito dayan, et cabiidoo et a nossa iglesia et con todos
los boos paramentos que en ella foren feytos.
Et eu, o dito Affonso Eanes, que pressente estou asy reçebo de vos, o dito
dayam, et cabiidoo a dita casa para min et para a dita minna muller et pessoa, et
obligo min et meus bees et da dita minna muller et pessoa, movilles et rays, de o
comprir en todo.
Et nos, o dito dayam, et cabiidoo asi vos-lo outorgamos et porque esto seia
çerto nos, lo dayam, et cabiidoo et Affonso Eanes Coquin, sobreditos, rogamos a
Ares Peres, raçoeyro, notario publico de Lugo, que feçesse desto duas cartas tal
806
María José Portela Silva
huna commo outra huna no livro do cabiidoo et outra a o dito Affonso Eanes
Coquin signadas de seu signal.
Feytas en Lugo, viinte et seys dias de febreyro, era de mill et quatroçentos
et sete annos.
Testemoyas: o dito dayam; don Iohan Dias, chantres; don Vaasco
Rodrigues, arçidiago de Sarrea; don Alvar Rodrigues, arçidiago de Deçon;
don Rodrigo Afonso, arçidiago de Triacastella; don Ruy Gomes, mestrescola; don
Diego Gomes, thesoreyro; Thomas Gomes, Fernando Peres, Pedro Ares, coengos.
Et eu Aras Peres, raçoeyro, et notario publico de Lugo, dado por lo sennor obispo desse lugar, a esto presente fuy et a rogo das ditas partes esta carta en
minna presença fis scrivir et puge y meu nome et signal en testemoyo de verdade.
698
1369, marzo, 5 luns. Lugo
María Muñiz outórgalles ao bispo e á igrexa de Lugo todo o que posúe no
Páramo, Paradela e Loio mais a cuarta parte do couto de San Xulián de Caborrecelle,
e recibe a cambio as propiedades da devandita igrexa en Insua e Monterroso. Ao
mesmo tempo, o bispo e o Cabido afóranlle a ela e a dúas voces catro casais de herdade por renda anual de catro cuarteiros de pan por cada casal e outras obrigas.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/16, perg. orix., carta partida por a.b.c.; galego, gótica
cursiva, 378x340 mm; Cód. 417 B, fol. 35v.
LUGO, AC, Tumbillo Nuevo, fols. 116-118.
CAÑIZARES: pp. 1079-1080.
PIÑEIRO: Memorias, t. III, fol. 628.
RISCO: ES, t. XLI, p. 124.
VÁZQUEZ SACO: «Iglesias...», BCML, VI, 1956-1957, n.º 45-48, p. 161.
A..B..C..
Sabeam quantos esta carta virem commo nos don frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, bispo de
Lugo, con outorgamento de dom Ruy Ferrnandes, dayan, et cabidoo da nossa iglesia, da huna parte, et eu Maria Moniis, filla de Monin Fernandes d'Orsillon et de
Aldara Arias de Paramo, da outra parte, façemos entre nos tal partiçon et escanbea
que seia valedeyra. Conven a saber que eu, a dita Maria Moniis, dou a vos, o dito
sennor obispo, et a vossa iglesia que aiades por senpre iamays por iur de herdade
todos los herdamentos et cassares et cassas et arvores et iures et dereituras et pertenenças et coutos et sennorios et igleiarios et leygarios, que eu aio et me perteesçen en qual maneira quer de avoengo et de patrimonio et de compras et de
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
807
gaanças por min et por Maria Moniis, minna sobrinna, de que eu aio gaanado por
compra que fige a os frayres do moesteyro de San Françisco de Lugo, a quen os a
dita Maria Moniis mandou et leyxou en seu testamento en terras de Paramo et de
Paradella, et enno Loyo et en outros lugares quaesquer que os eu aia et me perteesçen ennas ditas terras, et deste cabo o Minno, et dou-vos mays para vos et para
a dita vossa iglesia a quarta parte do couto et sennorio de San Iullao de Reçelle, et
todas las herdades et cassas et iures et pertenenças igleiarios et leygarios que eu aio
et me perteesçen enno dito couto de patrimonio et de avoengo et de compras et de
gaanças por min et por fillo que oyve de Lopo Rodrigues Nugueyrol, meu marido
que fuy, et por outra maneira qualquer, os quaes ditos coutos et sennorios et herdamentos et cassas et iures et pertenenças, igleiarios et leygarios, dou logo a vos,
o dito sennor obispo, et a vossa iglesia enna maneira sobredita, que os aiades et
levedes os froytos et rendas et dereituras delles d'aqui endeante, livres et quitos
et desenbargados de min et de toda minna vos; et ponno-vos logo enno iur et possisson et propiedade delles et de qualquer delles, et tiro ende a min et a toda
minna vos, et des oie mays esta dia avedeos senpre en pas vos et vossa iglesia, et
todo sennorio et poderio seia tirado et removudo de min, a dita Maria Moniis,
et posto en vos, o dito sennor obispo, et enna dita vossa iglesia.
Et nos, o dito sennor obispo, con outorgamento do dito dayan et cabidoo
assy reçebemos de vos, a dita Maria Moniis, os ditos herdamentos et coutos et sennorios et cassas et iures et pertenenças et dereituras delles, igleiarios et leygarios,
que nos dades para nos et para a dita nossa iglesia enna maneira que dita he, et
damos en escanbea et partiçon por ello a vos, a dita Maria Moniis, que aiades para
senpre por iur de herdade vos et vossa vos pus vos todas las herdades et cassas et
arvores et formaes leygarios que nos et nossa iglesia avemos et nos perteesçen por
lo dayam, don Fernando Arias que fuy, a quen Deus perdoe, que os mandou et leyxou a a dita nossa iglesia et de que os nos gaanamos en terras de Inssoa et de
Monterrosso, et d'aquel cabo o Minno, as quaes herdades et cassas et arvores et formaes leygarios vos damos segundo dito he, con suas rendas et dereituras pertenenças et iures et que os aiades logo livres et quitos et desenbarguados vos et vossa
vos pus vos, et todo sennorio et poderio delles et de qualquer delles seia tirado et
removudo de nos, o dito sennor obispo, et de nossa iglesia et posto en vos, a dita
Maria Moniis, et en vossa vos.
Et eu, a dita Maria Moniis, assy o reçebo. Et nos, o dito sennor obispo, con
outorgamento do dito dayan et cabidoo et eu, a dita Maira Moniis, por min et por
toda minna vos, assy reçebemos et outorgamos as ditas concanbeas et partiçoes
que nos damos huuns a outros enna maneira que dita he, et obligamos nos et nossos bees, mobilles et rays, ecclesiasticos et segrares, de os fasermos senpre de pas
et de non yrmos nen passarmos contra ello en algun tempo, por nos nen por outro,
en iuyso nen fora del, et se o quisermos faser que nos non valla, et demays qualquer de nos as ditas partes que contra ello passar que peyte de penna a a outra
808
María José Portela Silva
parte, que o comprir, çinquo mill moravedis da moneda hussual, et a penna pagada ou non que a dita concanbea et partiçon fique firme et valiossa enna maneira
que dita he para senpre; et demays eu, a dita Maria moniis, seendo çertificada da
lee do veleyano, et de doubos rex et das outras lees et dereitos que son outorgados
en favor das mulleres por rason da sua sinprisidade, que seian por min en contrario desto que sobredito he, renunçioas expressamente et partome dellas que as non
allegue nen possa allegar, por min nen por outro, en iuyso nen fora del en tempo
que seia. Et outrossy nos, o dito sennor obispo, damos mays a vos, a dita Maria
Moniis, por rason do dito couto de Reçelle que nos destes para nos et para nossa
iglesia, seysçentos moravedis, a des dineiros cada moravedi; et damos-vos mays
que tennades de nos et de nossa iglesia en vosa vida et de Costança Alvares, vossa
filla, muller de Vaasco Rodrigues Nugueyrol, et o dito Vaasco Rodrigues anbos et
dous, et Gil Fernandes, fillo dos ditos Vaasco Rodrigues et Constança Alvares, en
sua vida, quatro cassares de herdade, os quaes son estes: o cassal de Perteme et o
cassal de Santa Maria de Tavoada dos Freyres, et o cassal de Pinnor, que fuy de
Maria Ferrnandes de San Lourenço de Peyvaes, et o cassal de Paaços que he na fiigregia de San Salvador de Pineyra, a a tal condiçon que vos et os ditos Vaasco
Rodrigues et Costança Alvares, sua muller, et o dito Gil Fernandes lavredes et façades lavrar et parar ben as herdades dos ditos cassares, et morar as cassas delles et
manteerlas en boo estado, et nos dedes de cada anno en renda por los ditos cassares, quatro quarteyros de pan et a sal hun quarteyro, [o qual dito pan] vos logo
damos que o tennades vos et os sobreditos de nos et de nossa iglesia en prestamo
por en toda vossa vida, et a finamento do pustrimeiro de vos que os ditos casares
fiquen livres et quitos et desenbargados, et as herdades delles ben labradas, et as
cassas feytas et en bon paramento a nos, os ditos sennor obispo et a nossa iglesia,
et con hun boy et huna vaca de provo en cada cassal.
Et eu, a dita Maria Moniis, assy reçebo de vos, o dito sennor obispo, os
ditos cassares para min et para os ditos Costança Alvares et Vaasco Rodrigues et Gil
Ferrnandes, meu neto, et outorgo que me fesestes logo paga dos ditos seysçentos
moravedis, et obligo min et meus bees, mobilles et rays, et da dita minna filla et
neto et do dito Vaasco Rodrigues, que esta presente et outorgante, de o comprirmos en todo segundo dito he. Et nos, o dito sennor obispo, et nosso cabidoo
outorgamos.
Et que esto seia çerto nos as ditas partes rogamos et mandamos a Ruy
Gonsalves, mestrescolla, et a Arias Peres, raçoeiro, et notarios publicos de Lugo,
que fesessen desto duas cartas en hun tenor partidas por A.B.C. et as signassen con
seus signaes.
Que foron feytas en Lugo, lunes, çinquo dias de março, era de mill et quatroçentos et sete annos.
Testemoyas: dom Ruy Fernandes, dayan; dom Iohan Dias, chantres; don
Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarrea; dom Alvar Rodrigues, arçidiago de Deçon;
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
809
don Rodrigo Affonso, arçidiago de Triacastella; dom Diego Gomes, thesoreiro;
Thomas Gonçalves, Fernan Peres, Pedro Arias, coengos; Rodrigo Affonso, Arias
Ferrnandes, raçoeiros da dita iglesia de Lugo; Gonçalvo Pellaes Varella; Lopo Peres,
porteyro do dito cabidoo, et outros.
Et eu Arias Peres, raçoeyro, et notario publico de Lugo dado por auctoridade do dito sennor obispo, a esto que sobredito he con o dito mestrescolla, notario sobredito, et con as ditas testemoyas presente fuy, et a rogo das ditas partes esta
carta escrivi et puge y meu nome et signal en testemoyo de verdade. (+).
Et eu Ruy Gonçalves, mestrescolla, notario publico de Lugo dado por auctoridade do dito sennor obispo, a esto que sobredito he con o dito Arias Peres,
raçoeyro, et notario et con as ditas testemoyas presente fuy, et a rogo das ditas partes esta carta en minna presença o dito Arias Peres, notario sobredito, escriviu, et
puge y meu nome et signal en testemoyo de verdade. (+).
699
1369, marzo, 12. Lugo
O Cabido de Lugo afóralle ao deán, don Xoán Afonso, e a dúas voces unha
casa na rúa da Cruz por renda anual de seis marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 21v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o cabidoo da iglesia de
Lugo, seendo iuntados en cabidoo enna dita iglesia por campaa tangida, segundo
que avemos de uso et de custume, con outorgamento do dito Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça, rendeyro dos aniversarios da dita iglesia de Lugo, que esta presente et outorgante, aforamos a vos don Iohan Afonso, dayan da dita iglesia de Lugo,
et a duas persoas de pus voso finamento, a huna qual vos nomeardes, et a outra
qual nomear aquel que vos nomeardes, a casa que esta enna villa de Lugo enna rua
da Crus, que he dos ditos aniversarios, a qual esta a par de outra casa que foy de
Domingo Martines da Crus, en que agora mora Roy Lopes, notario, et outra casa
que he do dito cabidoo que suya teer Iohan Lopes, demandador que fuy, que tinna
aforada do dito cabidoo, a qual casa he sub signo da capela de Santiago de Lugo.
Et vos, o dito dayan, avedes de apostar et reparar a dita casa de aquelo que lle feser
mester, et manteerla en boo estado de guisa que se non perça con mingoa de adubeyro; et avedes a dar de foro della, de cada ano, en vosa vida a o que tever os ditos
aniversarios seis moravedis, et as ditas persoas que vos nomeardes a huna qual vos
nomeardes et a outra qual nomear aquela que vos nomeardes, an de dar de cada
anno commo dito he [espacio en blanco], et a voso finamento et das ditas persoas
810
María José Portela Silva
que a dita casa fique livre et quita et desembargada et feyta en boo paramento a a
dita iglesia con todos los boos paramentos que en ella foren feytos.
Et eu, o dito dayan, que estou presente por min et por las ditas perssoas
asy reçebo de vos, o dito cabidoo, a dita casa enna maneyra que dita he, et obligo
meus bees et das ditas persoas de comprir et pagar o dito foro commo sobredito
he. Et nos, o dito cabidoo, asy vos la outorgamos et por que esto seia çerto rogamos a Arias Peres, coengo et notario publico de Lugo, que fesese ende esta carta et
a signase de seu signo.
Que fuy feyta en Lugo, dose dias de março, era de mill et quatroçentos et
sete annos.
Testigos que foron presentes: don Gonçalvo Eanes, chantres; don Rodrigo
Afonso, arçidiago de Deça; don Pedro Arias, arçidiago de Triacastella; don Roy
Gonçalves, mestrescola; don Diego Gomes, thesoreyro; Thomas Gonçalves, Fernan
Peres, Arias Ferrnandes et Afonso Ferrnandes, coengos; Alvaro Fernandes, Iohan
Garçia, Iacome Fernandes, raçoeyros de Lugo, ts., et outros.
Et eu Arias Peres, coengo et notario publico de Lugo dado por lo sennor
obispo desse lugar, a esto presente fuy et a rogo das ditas partes esta carta en minna
presença fis scrivir et puge y meu nome et signal en testemoyo de verdade.
700
1369, abril, 5. Santo Estevo de Ribas de Sil
Carta de poder outorgada por don Afonso Eanes, abade de Santo Estevo de
Ribas de Sil, a favor de Estevo Eanes.
MADRID, AHN, incluída en: Carp. 1332 F/17, perg. orix., galego, gótica cursiva,
294x361 mm, (CD n.º 701).
Sabeam quantos esta carta de procuraçon viren commo nos dom Affonso
Yanes, abbade do moesteyro de Satestevo de Riba de Sil, do bispado de Ourense,
con outorgamento de Iohan Ferrnandes, prior do dito moesteyro, et de Estevoo
Yanes, suprior, et Lopo Peres et Iohan Yanes et Ruy Gonçalves et Affonso
Rodrigues, monies do dito moesteyro, fasemos et estabeleçemos noso procurador
çerto, sufiçiente et avondante a o dito Estevoo Yanes, suprior, monie do dito moesteyro, espeçialmente que el por nos et por lo dito moesteyro posa faser cambeo et
permutaçon con o moyto onrrado padre et sennor don frey Pedro Lopes, obispo
de Lugo, et con o dayam et cabidoo dessa iglesia de Lugo. Conven a saber que nos,
por nos et por lo dito noso moesteyro, que damos et outorgamos para senpre a o
dito sennor obispo et cabidoo de sua iglesia et a seus sucçesores a nosa iglesia de
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
811
Santiago de Vilar d'Oortelle, que he en terra de Savinao, de que somos verdadeyros padroeyros et estamos en iur de apresentar, con todos los dereytos et carregas
que o dito moesteyro en ella ha, et con toda abçon et dereyto que nos en ela avemos que perteesca a nos et a noso moesteyro; et por esta cambia et permutaçon
que nos fasemos con o dito sennor obispo et cabidoo, para sy et para seus sucçesores commo dito he, damos et outorgamos poder a o dito noso procurador que el
por nos et en noso nome et do dito noso moesteyro posa reçeber dos ditos sennor
obispo et dayam et cabidoo outra canbia, que an de dar a nos et a o dito noso
moesteyro, conven a saber das iglesias de Santiago de Cangas, que he en terra de
Lemos en terra do Val de Ferreyra, et de San Miguel de Roosende que e en Lemos,
en terra de Verosmo de Iussao, as quaes iglesias son enno dito bispado de Lugo,
quitas et exsentas de todas las procuraçoes et carregas et moyos et pididos que o
dito sennor obispo et seu cabidoo aian nas ditas iglesias en qualquer maneyra et
devan aaver elles et seus suçesores d'aqui adeante, et fiquen et seian exsentas, livres et quitas a o dito moesteyro et a nos et a nosos sucçesores que d'aqui adeante
foren para senpre; et que se posan faser sobresta rason et posa outorgar o dito noso
procurador, por nos, carta ou cartas desta canbia et permutaçon aquellas mays firmes et valedeyras que de dereyto poderen seer, et todo quanto en esto que dito he
for feyto et procurado et outorgado por lo dito noso procurador nos lo outorgamos
et avemos por firme et por estavel para senpre sub ypotheca et obligaçon de todos
nosos bees et do dito noso moesteyro.
Et por que esto seia çerto demos ende a o dito Estevoo Yanes esta nosa
carta seellada con seellos de nos o abbade et convento sobreditos.
Que fuy feyta enno dito moesteyro, çinquo dias de abril, era de mill et
quatroçentos et sete annos.
701
1369, abril, 13. Lugo
Estevo Eanes, subprior e procurador do mosteiro de Santo Estevo de Ribas
de Sil (inclúe a carta de poder: 1369-IV-5, CD n.º 700), outórgalles ao bispo e ao
Cabido de Lugo a igrexa de Santiago de Vilar de Ortelle e recibe a cambio as de
Santiago de Cangas e San Miguel de Rosende, en terra de Lemos.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/17, perg. orix., galego, gótica cursiva, 294x361 mm.
En nome de Deus amen. Sabeam quantos esta carta viren commo en presença de min Fernan Garçia, notario publico de Lugo dado por autoridade do
bispo desse lugar, et das testemunias subscriptas, seendo o moyto onrrado padre
812
María José Portela Silva
et sennor don frey Pedro Lopes da orden dos preygadores por la gracia de Deus,
obispo de Lugo, et dom Ruy Ferrnandes, dayam, et o cabidoo da dita iglesia iuntados en cabidoo por campaa taniuda ennas cassas do dito sennor obispo, Estevoo
Yanes, monie et subprior do moesteyro de Santestevoo de Riba de Sil, mostrou
huna carta de procuraçon de dom Affonso Yanes, abbade, et do convento do dito
moesteyro scripta en papel et seellada con seus seellos en costa, segundo por ella
paresçia, da qual o tenor he tal:
Segue a continuación a carta de poder (CD n.º 700).
a qual procuraçon leuda logo os ditos, sennor obispo et dayam, et cabidoo por sy
et en nome de sua iglesia, da huna parte, et o dito Estevoo Yanes en nome dos ditos
abbade et convento do dito moesteyro, da outra parte, feçeron esta permutaçon et
concanbeo que se siguen: conven a saber que o dito Estevoo Yanes, suprior, en
nome dos ditos abbade et convento do dito moesteyro por lo poder [desta] procuraçon, deu et outorgou en concanbeo et permutaçon a os ditos sennor obispo et
dayam et cabidoo de sua iglesia, que a logo reçeberon, para senpre por iur de herdade para elles et para seus suçesores, a iglesia de Santiago de Villar d'Oortelle que
he en terra de Savinao enno bispado de Lugo, que he do dito moesteyro, et de que
son verdadeyros padroes et estan en iur et en posisson vel quasi de apresentar, con
todas las ren[das] et dereytos et carregas et abçon et dereyto et iur de apresentar
que o dito abbade et prior et convento an et perteesçe de aver a elles et a seu moesteyro en qualque maneyra na dita iglesia et ennos disimos et rendas et dereyturas
dela, asy que posan dela et en ella et das dereyturas dela faser todo quanto quiseren et por ben teveren d'aqui adeante, asy commo de sua cousa propria. Et logo os
ditos sennor obispo et dayan et cabidoo por sy et por sua iglesia et por seus sucçesores deron et outorgaron en concanbeo et permutaçon por esta iglesia sobredita,
a o abbade et prior et convento do dito moesteyro de Santestevoo de Riba de Sil,
et a este Estevoo Yanes sobredito, seu procurador, que presente siia, et o reçebeo
en seu nome et do dito seu moesteyro, et para elles et para seus sucçesores por iur
de herdade para senpre, conven a saber as iglesias de Santiago de Cangas, que he
en terra de Lemos no Val de Ferreyra et de sam Miguel de Roosende, que he en
Lemos en terra de Verosmo de Iussao, que son no bispado de Lugo, con todas las
rendas et dereytos et pertenenças que avian et lles perteesçia de aver ennas ditas
iglesias et en cada huna delas, et deronlle-las livres et quitas et exsentas de todas
las procuraçoes et carregas et moyos et pididos que os ditos sennor obispo et
dayam et cabidoo et cada hun deles, por nome de sy et de sua iglesia, avian et lles
perteesçia de aver ennas ditas iglesias et en cada huna delas, que as aian d'aqui
endeante livres et quitas et exsentas para senpre por suas para façeren delas toda
sua voontade, commo de sua cousa propria, salvo ende os sinodaticos que lles de
dereyto non podian dar. Et outrosy que os ditos abbade et convento seian teudos
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
813
de presentar ante os amiistradores, quando vagaren delles, et que os amiistradores
aian visitaçon et correcçon nos ditos cappellaes et nos fiigliges das ditas iglesias,
segundo se conten ena aneyxaçon que os ditos abbade et convento teen quando
lles foron aneyxadas as ditas iglesias de Santiago de Cangas et de Roosende, et por
rason que os ditos abbade et convento an a poer cappellam na dita iglesia de
Roosende que a servia et disia que a tempos o non podia achar por quanto a dita
iglesia veo a pobresa, os ditos sennor obispo et dayam et cabidoo por faser ben et
merçee a os ditos abbade et convento outorgaron et mandaron que os ditos abbade et convento asignasen para o dito cappellam seys moyos de pan et de vinno
cada anno enna dita iglesia et a oferta de mao beyiada et o mortuorum. Et non
podendo eles achar o dito cappellam, que queyra servir a dita iglesia, que o amiistrador de terra dos Verosmos por lo cabidoo o possa y poer et que aia os ditos
moyos [...], et non no querendo asy faser o amiistrador que o abbade et convento
posan [servir] a dita iglesia por seu cappellam ou por seu monie, que faça en ela
residençia ata [...] cappellam que queyra servir a dita iglesia con a dita quantia. Et
por quanto a dita iglesia de Vilar d'Oortelle agora esta enclerigada en Gonçalvo
Martines, prelado della [...] et dayan et cabidoo non podian aver a dita iglesia nen
presentar a ella ata que se vagar do dito Gonçalvo Martines, estas partes sobreditas
outorgaron que os ditos [...] rendas et dereyturas et procuraçoes et çensos que elles
avian de aver enna dita iglesia de Santiago de Cangas et o dito sennor obispo et
dayam et cabidoo sian todas [...] que os ditos abbade et convento avian de aver et
lles perteesçia na dita iglesia de Vilar d'Oortelle et que aian as rendas da dita iglesia de Roosende segundo [...] a dita iglesia de Villar d'Oortelle vagar do dito
Gonçalvo Martines, et tanto que a dita iglesia del vague que estas partes sobreditas aian cada huna seus concambeos [...] para senpre segundo de susso son nomeadas et declaradas, et esta permutaçon et concanbeo sobreditos outorgaron para
senpre estas partes sobreditas et prometeron de as [aver] por firmes et non viir
contra ellas por qualquer rason que podese seer de dereyto ou de feyto, et demays
o dito sennor obispo et dayam et cabidoo sobredito obligaron seus bees et de sua
iglesia para faser de pas a o abbade et convento sobreditos as ditas permutaçon et
concanbeo que lles dan, et outrosi o dito Estevoo Yanes, suprior, obligou os bees
do dito abbade et prior et convento et do dito seu moesteyro, por lo poder da dita
procuraçon, para faser de pas a os ditos sennor obispo et dayam et cabidoo et a
sua iglesia de Lugo a dita iglesia que lle dan en permutaçon et concanbeo, segundo sobredito he.
Et por que esto seia çerto estas partes sobreditas rogaron a min Fernan
Garçia, notario sobredito, que fesese desto duas cartas tal huna commo outra, huna
para os ditos senor obispo et dayam et cabidoo, et outra para os ditos abbade et
seu convento, et por mayor firmidue o dito sennor obispo et o dito cabidoo mandaronnas seellar de seus seellos pendentes, et outrosi o dito Estevoo Yanes seellouhas de seellos pendentes dos ditos abbade et convento de Santestevoo.
814
María José Portela Silva
Que foron feytas en Lugo, trese dias do mes de abril, era de mill et quatroçentos et sete annos.
Et foron presentes et testemoyas: don Ruy Fernandes, dayan sobredito;
don Iohan Dias, chantres; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarrea; don Alvar
Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Rodrigo Affonso, arçidiago de Triacastela; don
Ruy Gomes, meestrescola; don Diego Gomes, thesoreyro; Gonçalvo Yanes et
Fernando Aras, coengos; Aras Peres et Aras Fernandes, raçoeyros da iglesia de
Lugo; Ruy Lopes de Aguiar, ts.
Et eu Fernando Garçia, notario publico sobredito, a todas estas coussas
sobreditas et cada huna delas presente fuy et a rogo dos sobreditos sennor obispo
et dayam et cabidoo et do dito Estevoo Yanes, procurador, esta carta scripvi et puge en
ella meu nome et meu signal en testemoyo de verdade. Et non enpeesca huna
entrelinna que he ençima a os XXXªVI regloes ca eu notario emendey. (+).
702
1369, abril, 13. Lugo
O bispo e o Cabido de Lugo outórganlles a Rui López e á súa muller o Couto
Novo e o de San Xulián de Caborrecelle, e reciben a cambio o de Mougán, do cal os
beneficiarios reservan para si o usufruto.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 97r e v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos don frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores por la gracia de Deus et da Santa iglesia de Roma, obispo
de Lugo, con outorgamento de don Ruy Fernandes, dayan, et cabidoo da nossa
iglesia et seendo iuntados en cabidoo por campaa taniuda, segundo que o avemos
de uso et de custume, ennas casas de nos o dito sennor obispo, da huna parte, et
Ruy Lopes [...] et minna muller, dona Thereyia, filla de Gonçalvo Osores de
Orsillon, cavalleyro, et de Lionor Gonçalves, sua muller, que foron, da outra parte,
fasemos entre nos tal enprasamento et pleito et pustura: conven a saber que nos, o
dito sennor obispo, de consello et outorgamento do dito dayan et cabidoo damos
et outorgamos a vos, o dito Ruy Lopes ,et donna Thereyia, vossa muller, que aiades et possuyades et levedes por nos et por nossa iglesia et por nossos subsessores
todo o nosso Couto Novo con o Couto de Sant Iullao de Reçelle que son por todo
quatorse fiigregias nossas et da dita nossa iglesia, con todas suas rendas et foros et
dereyturas et iurdison çivil et criminal, et padroadigos et apresentaçoes de iglesias,
et iur de apresentar que nos et nossa iglesia avemos et nos perteeçe d'aver enno
dito Couto Novo et fiigregias del, et enno dito Couto de Sant Iullao de Reçelle en
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
815
qualquer maneira, et con todas las herdades de Vilar de Infançoes et da fiigregia de
Çelle et de Sant Mamede de Lousada, et de Lousada, et da fiigregia de Pineiras, et
de Villamao et do Couto de Sant Iullao [...] que nos et nossa iglesia y avemos por
qualquer rason et [...] con sua pousa et herdades que nos y avemos con Vaasco
Peres de Rodeyro, et por Ruy Ferrnandes, fillo de Fernan Peres de Rodeyro, et por
outra rason qualquer, et a herdade que nos avemos en San Fiis de Roças, que ten
Gil Gomes en foro de nos, con condiçion que lle seia guardado o foro que delas
ten, et todas las outras herdades que nos et nossa iglesia avemos en qualquer
maneyra enno dito Couto Novo et en seu termino, salvo as herdades de regaengo
de Ferroe que nos demos para possisson et comprimento das proçissoes que mandamos faser enna dita nossa iglesia, o qual regaengo fique para as ditas proçissoes
con as herdades que se ora usan et tragen por las ditas proçissoes et foron aiuntadas para ello. Et vos, os ditos Ruy Lopes et donna Thereyia, et vossos fillos que
ouverdes huuns de outros, segundo dito he, avedes de seer vasallos serventes et
obedientes a nos et a nossa iglesia, et a nossos subçessores et defenderdes os ditos
coutos Novo et de Sant Iullao de Reçelle et os moradores delles a todo vosso poder
et faserdes lavrar et parar ben as herdades que nos et nossa iglesia y avemos, et tirar
las que iasen en monte et enalleadas a todo vosso poder, et faserdes morar as casas
delas et manteerlas en boo estado, et que los que lavraren as ditas herdades an de
seer defessos et anparados das monas et peytas segundo os outros que lavran as
herdades da dita nossa iglesia; et outrossy se vos ou algunos de vosos fillos quiserdes faser casa forte ennos ditos coutos Novo et de San Iullao de Reçelle, ou en alguna das fiigregias delles, que a façades et tenades et possuyades con os ditos coutos,
con tal condiçon que ante que lle façades peytoril et amenas, ou outro defendemento por que se possa defender por çerca, que venades faser menagem por ela a
nos, ou a nosso subçessor que for a a sason, et que a tenades por nos et por la dita
nossa iglesia, et façades dela guerra et pas por noso mandado et de nossa iglesia,
et nos nen nosos subçessores que vos non desapoderemos dela en quanto durar o
dito enprasamento, et acaesçendo que noso comendeiro, ou noso alguasil, et de
nosos subçesores que aia mester voso defendemento para se coller ena dita casa
por medo de alguns [...] que vos que os reçebades enna dita cassa a voso salvo, et
os defendades en quanto poderdes; et demays que vos non ponamos comendeyro,
nen mayordomo, nen outro ofiçial de iustiça ennos ditos coutos Novo et de Sant
Iullao de Reçelle, nen ande y por nos nen por nossa iglesia en quanto durar o dito
enprasamento, segundo dito he, salvo que usedes et façades dar as escripturas o
notario et notarios que y son et foren postos por nos et por nossa iglesia, et que
vos et os moradores dos ditos coutos venades et obedescades et demandedes et
siguades vossos pleitos, et foros, et dereytos quando y contesçeren contendas por
ante os nossos iuyses et da nossa iglesia et segundo que se usou et acostumou ata
aqui; et por ventura se vos, os ditos Ruy Lopes ou donna Thereyia, ou vosos fillos
et fillas, ou algun delles mingoardes a iustiça çivil ou criminal non querendo com-
816
María José Portela Silva
prirdes, que fordes frontados et requeridos que a cumplades, que nos et nossa iglesia et nosos ofiçiales de iustiça que o posamos faser et cumprir ut ha vos mingoardes; et otrossy se nos ou nosos subçesores ouvermos mester aiuda de vos, o dito
Ruy Lopes, ou de vossos fillos que foren para ello que aian de teer os ditos coutos
por lo dito enprasamento, que vaades connosco et nos servades aqui en esta terra
de Gallisa et nos que vos façamos manteemento guissado segundo fasermos a os
outros que connosco esteveren et nos serviren, et se por ventura nos ouvermos
mester venyades connosco a fronteyra ou fora do regno de Gallisa que seiamos tiudos de vos poermos terra et dar soldo, segundo que devemos a dar a home fillodalgo tal commo vos et do linagen do que sodes, et non avedes de reçeber [...] que
faça mal nen nolo a nos nen a nossa iglesia nen a nossos subçesores. Et nos, o dito
sennor obispo, et nosos subçessores non avemos de aver vasallos foreyros que lavren con boys nen tomarlos ennos ditos coutos nen en cada hun delles en quanto
durar este enprazamento.
Et nos, os ditos Ruy Lopes et donna Thereyia, por nos et por nossos herdeyros, por este enprazamento et ben et merçee que nos vos, o dito sennor obispo, con outorgamento do dito dayan et cabidoo fasedes, damos a vos, o dito sennor obispo, et a vossa iglesia por iur de herdade para senpre et por nossa alma et
d'aqueles de que o ouvermos et gaanarmos, o nosso Couto de Mougae con todos
los cassares et herdamentos et casas et iures et pastos et rendas et foros et dereyturas et sennorio et iurdiçon çivil et criminal alta et bayxa que nos avemos et nos perteeçe d'aver, et a cada hun de nos, enno dito Couto de Mougae de compras et de
gaanças et de avoengo et de patrimonio et d'outra maneira qualquer et por qual
rason quer, et poemos logo a vos, o dito sennor obispo, et a vossa iglesia enno iur
et possisson et propiedade do dito Couto et rendas et dereyturas del, et tiramos
ende a nos et a nossa vos et d'aqui endeante conosçemos et outorgamos que o possuymos et usamos por vos por vos (sic), o dito sennor obispo, et por vossa iglesia
poscrito precario, con tal condiçon que nos, os ditos Ruy Lopes et donna Thereyia,
et nossos fillos et fillas d'anbos et dous denssuun, que tenamos et usemos et posuyamos en nossa vida por vos et por vossa iglesia o dito Couto Novo et de Sant
Iullao de Reçelle, et con todas las cousas et dereyturas sobreditas et cada huna
delas, et a morte de nos, os sobreditos Ruy Lopes et donna Thereyia et do postrimeyro fillo ou filla, que despoies de nos ou de cada hun de nos ficar, que seia d'anbos et dous dessuun, segundo dito he, os ditos Couto Novo et de Sant Iullao de Reçelle
et de Mougae et igregiarios et padroadigos et iures et dereyturas deles et de qualquer
delles, et a dita casa forte et as herdades et casas delles an de ficar livres et quitas
et desenbargadas a a dita iglesia de Lugo con todos los boos paramentos que en
eles foren feytos, et con as herdades ben lavradas et as casas feytas et en boo paramento, et con hun boy et huna vaca de provo en cada casal dos ditos coutos, et se
por ventura nos, os ditos Ruy Lopes et donna Thereyia, et nossos fillos, ou cada
hun de nos ou delles, comprarmos ou gaanarmos herdades ou casas, iglesiarias ou
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
817
leygarias, enos ditos coutos et en cada hun delles que as tenamos et possuyamos
en nossa vida et de cada hun de nos, et a finamento do postrimeyro de nos et do
nosso fillo ou filla d'anbos que fiquen livres et quitas et desebargadas a vos, o dito
sennor obispo, et a vossa iglesia con os ditos coutos et herdades delles, et esse
meesmo se vos, o dito sennor obispo, ou vosos subçessores comprardes ou gaanardes enos ditos coutos, ou en cada hun deles, herdades ou possissoes igregiarias ou
leygarias, que nos os ditos, Ruy Lopes et donna Thereyia, et nosos fillos et fillas
d'anbos et dous conssun que as tennamos et possuyamos et levemos o uso et fruyto delas en toda nossa vida, et a finamento do postrimeyro de nos et do nosso fillo
ou filla que fiquen livres et quitas et desenbargadas a vos, o dito sennor obispo, et
a vossa iglesia con os ditos coutos et herdades delles.
Et nos, o dito sennor obispo, con outorgamento do dito dayan et cabidoo,
assy reçebemos de vos, os ditos Ruy Lopes et donna Thereyia, o dito couto de
Mougae con suas herdades et rendas et dereyturas et iures, para nos et para a dita
nossa iglesia, segundo que nos lo dades enna maneira que dita he, et outorgamosvos todo esto que sobredito he que vos damos que o tenades et possuyades et aiades enna maneyra sobredita.
Et nos, os ditos Ruy Lopes et donna Thereyia, por nos et por nosos fillos
d'anbos et dous, assy reçebemos et outorgamos todo esto que sobredito he, et obligamos nos et nossos bees, movilles et rayses, gaanados et por gaanar, de o comprirmos et guardarmos et de non yrmos nen passarmos contra elo en algun tempo
por nos nen por outro en juyso nen fora del.
Et nos, o dito sennor obispo, con outorgamento do dito dayan et cabidoo,
assy o outorgamos et obligamos os bees da dita nossa iglesia para o comprirmos et
guardarmos todo assy enna maneyra sobredita et de o non revogarmos, nen nossos subçessores, nen yrmos nen passarmos contra elo en algun tempo. Et demays
qualquer de nos as ditas partes que contra elo quiser yr ou passar que peyte de
penna a a outra parte que o comprirdes mill maravedies desta moneda usual, et a
dita penna pagada que o dito enprazamento et contrato et todas las cousas en el
contiudas fiquen firmes et valiosas para senpre.
Et que esto seia çerto nos as ditas partes rogamos et mandamos a Fernan
Arias, coengo, et a Arias Peres, raçoeyro, et notarios publicos de Lugo, que fesesen
desto duas cartas en hun tennor, huna para vos, o dito sennor obispo, et cabidoo
et outra para nos, os ditos Ruy Lopes et donna Thereyia.
Que foron feytas en Lugo, trese dias de abril, era de mill et quatroçentos
et sete annos.
Testemoyas: don Ruy Fernandes, dayan; don Iohan Dias, chantre; don
Pedro Arias, arçidiago de Neyra; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarrea;
don Alvar Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Rodrigo Affonso, arçidiago de
Triacastela; don Diego Gomes, thesoreyro; Gonçalvo Eanes, coengo; Arias Ferrnandes,
raçoeyro; Alvar Lopes, clerigo da iglesia de Lugo; Vaasco Peres, Arias Vasques, fillos
818
María José Portela Silva
de Vasco Fernandes de Mera; Arias Affonso, monge de Ferreyra; Gil Gomes de
Lavallos, Gil Fernandes de Sonnar, Pedro Arias de Crunna, Andreu Arias de Vigo,
Iohan Gonçalves, Affonso Rodrigues, Vaasco Gil, Lopo de Seron, omes do dito Ruy
Lopes; Ruy Garçia de Saavedra.
Et eu Arias Peres, raçoeyro et notario publico de Lugo dado por lo dito
sennor obispo, a esto que dito he con o dito Fernando Arias, coengo et notario
sobredito, et con as ditas testemoyas presente fuy et a rogo das ditas partes esta
carta en minna presença fis scrivir et puge y meu nome et signal en testemoyo de
verdade.
703
1369, abril, 27. Lugo
Preito mantido entre o Cabido de Lugo e Lope Afonso sobre unha procesión
e aniversario fundados polo tesoureiro don Afonso Eanes.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 79v-80r; Libros, lib. 6289 con referencia ao Lib. A,
fol. 79.
In Dei nomine amen. Sabeam quantos esta carta viren commo fose pleito
et contenda entre dom Ruy Ferrnandes, dayan, et os omes boos do cabidoo da iglesia de Lugo, da huna parte, et Lopo Affonso do Campo, ciudadano de Lugo da
outra, sobre demanda que os ditos dayan et omes boos do dito cabidoo fasian a o
dito Lopo Affonso, disendo que don Afonso Eanes, thesoreyro que foy da iglesia
de Lugo, mandara que o dito cabidoo et clerigos da dita iglesia de Lugo lle fezesen
huna proçison cada anno por dia de San Martino, et logo en outro dia de San
Martino, ou en outro dia seguente se aquel fose de neçesidade, hun aniversario
con misa cantada, et que lles mandara por ende quinse moravedis et que os ouvesen cada anno polas casas anbas da rua Nova en que morava Lopo Peres et
Fernando Ferrnandes, seu cunnado, et por la cortinna de Mirleu, et este dia aquel
que tevese as cousas sobreditas que dese ben de comer a tres pobres, et esto que o
comprise Lopo Domingues, et tevesse as cousas sobreditas en sua vida et a sua
morte que as leixase a hun propinco do linagen que el vise que era para ello et que
fosse contioso, et se o non fose que dese fiadores que o comprise asy commo dito
he, segundo que se esto mays compridamente continna en huna clausula do testamento do dito thesoreyro, et que o dito Lopo Domingues, arçidiago de Triacastela,
que ficara executor et herdeyro do dito thesoreyro et comprira esto que el mandara en quanto vivera, et a tempo de seu finamento nen en seu testamento que non
asignara nen leixara o dito propinco que fesese et comprise aquelo que o dito the-
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
819
soreyro mandara comprir en seu testamento en rason da dita procison et aniversario polas ditas casas et cortinna, mays que mandara a os aniverssarios da iglesia de
Lugo huna das ditas casas a primeyra que esta a o canto do carril que vay e dereyto o poço co Carvallal con o seu quinon da cortinna enna qual se comesça en rua
Nova a fiigregia de San Marco, et que lle fesesen por ela cada anno hun aniversario en outro dia de San Romao, segundo que o avia de costume, por la sua alma et
do dito thesoreyro. Et outrosy que mandara a Aldara Lopes, sua criada, muller que
foy de Pero Affonso, mercador, a dita cortina de Myrleu, que a o dito cabidoo era
obligada, et que o dito Lopo Affonso ficara executor et herdeyro do dito Lopo
Domingues, arçidiago, et que selles parava a as ditas casas que lles eran obligadas
por la dita proçison et aniversario que o dito thesoreyro et arçidiago por elas mandaran, et que o dito Pero Affonso que lles ocupava et enbargava a dita cortinna de
Myrleu que lles era obligada con as ditas casas, segundo dito avian, et poys que o
dito Lopo Domingues, arçidiago, non leixara nen asignara o dito propinco que
comprise o que o dito thesoreyro mandara, que o dito cabidoo devia aver as ditas
cassas et cortina para seeren pagos por ellas d'aquelo que lles por elas o dito thesoreyro mandara, sen enbargo dos ditos Lopo Afonso et Pero Afonso et vos da dita
Aldara Lopes. Et o dito Lopo Affonso diso que el era parente mays propico do dito
thesoreyro, et primo do dito arçidiago, et demays que o estabelesçera et leixara o
dito arçidiago por seu herdeyro universal en todos seus beens, et que el era contioso et se entendia seer aquel propinco para comprir os testamentos do dito thesoreyro et arçidiago en aquelo que non eran complidos, et en que o devian seer de
dereyto, et por ende que o dito dayan et cabidoo et o dito Pero Afonso et vos da
dita Aldara Lopes, nen alguuns deles, non lle devian a poer enbargo ennas ditas
cassas et cortinna de Myrleu que eran obligados a as ditas procison et aniversario
que o dito thesoreyro por elas mandara, et non lle fasendo en elas enbargo que el
pagaria por elas a dita procison et aniversario quando o dito cabidoo quisese faser
a dita proçison et aniversario, segundo devian et fora declarado por lo dito thesoreyro, et maiormente que se o dito arçidiago non asignara nen nomeara o dito propinco tan compridamente commo devia, que o moyto onrrado padre et sennor don
frey Pero Lopes por la gracia de Deus, obispo de Lugo, que Deus mantenna, por
moytos annos et boos era executor de dereyto dos testamentos de seu bispado non
compridos enno termino de dereyto, et que devia suprir aquelo que o dito arçidiago mingoara, et asignar o dito propinco, et con outorgamento et consello do dito
cabidoo aiuntar estas casas et cortinna a o dito propinco et non consintir que fosen
estremadas, nen departidas, commo aquelas que o dito arçidiago non podera devidir en outras mandas, poys que ia eran obligadas a a dita proçison et aniversario,
et para dar de comer a os ditos pobres que o dito thesoreyro por elas mandara.
Et logo estas ditas partes de seu praser por amor de pas et de boa concordia et por esquivaren d'entresy iuyço et escandalo et para daren lugar en que fosen
compridas as ditas mandas dos ditos testadores, en quanto tangian et perteesçian
820
María José Portela Silva
a pias cousas, feseron entresy tal composiçon et avenença que fose firme et valiosa para senpre: conven a saber que os ditos dayan et omes boos do dito cabidoo
mandaron et outorgaron que as ditas casas et cortinna de Myrleu fosen aiuntadas
en hun para o dito Lopo Affonso et que as ouvese et lle ficasen para senpre, sen
enbargo do dito cabidoo et do dito Pero Afonso et vos da dita Aldara Lopes, et que
a dita cortinna non podera seer mandada poys d'ante era obligada a a dita obra
santa et de piedade para o dito Lopo Afonso teer et aver ho uso froyto das ditas
casas et pagar et comprir por elas a dita proçison et aniversarios, et dar de comer
a os ditos tres pobres de cada anno para senpre ata a fin deste mundo, et o propinco do linagen que el leixase et estabelescese en seu lugar que o cumpla et o sustituto et sustitutos que feser para esto suçesive que fique en elo et o cumpla por
suçesson. Et nos, o dito cabidoo, que defendamos o dito Lopo Afoso et seus suçesores con as ditas casas et cortinna de quen quer que as quiser tomar ou enbargar
por qual rason quer; et por la casa que nos o dito arçidiago mandou, porque lle
fesesemos hun aniversario en outro dia de San Romao, que de et pague o dito Lopo
Afonso et seus suçesores, de cada anno, a o dito cabidoo, oyto moravedis desta
moneda usual, et mays os sete soldos que os aniversarios an cada anno por la dita
cassa; et que nos, o dito cabidoo, seiamos teudos a faser et façamos, de cada anno,
o dito aniversario a o dito arçidiago en outro dia de San Romao commo dito he.
Asy que montan por todo viinte et tres moravedis et sete soldos da dita moneda o
que vos, o dito Lopo Afonso, et vosos suçesores avedes de pagar cada anno por la
dita proçison et aniversarios a o dito cabidoo, que avemos a faser por los ditos thesoreyro et arçidiago, et dardes demays de comer a os ditos pobres.
Et eu, o dito Lopo Afonso, asy o outorgo commo sobredito he et prometo
por min et por meus suçesores de comprir en quanto a a minna parte perteesçer,
et demays para esto poder mellor seer complido aiunto a as ditas casas et cortinna
do Mirleu huna minna casa, que esta enna Ferraria, sub a capela de San Pero, entre
las casas en que ora mora Affonso Lopes, notario, et sua muller, Maria Martines, et
a outra casa do moesteyro de Vilar de Donnas en que ora mora Rodrigo Ares coytelo, que son a dita cassa [...] con sua carrega que por ela an os ditos aniversarios
da dita iglesia de Lugo, et que os outros beens de min, / o dito Lopo Affonso, et de
meus suçesores non seian obligados a as cousas sobreditas, salvo tan solamente as
ditas casas et cortinna, et esta casa da Ferraria que lles eu ajunto con sua carrega
que deve a os ditos aniversarios.
Et nos, o dito dayan et cabidoo, asy otorgamos et obligamos a comprir da
nosa parte o que sobredito he en quanto a nos perteesçe. Et outrosy por mayor
avondamento et por todo esto seer mays firme nos las ditas partes rogamos et pidimos a o dito sennor obispo que asigne por propinco a o dito Lopo Afonso en lugar
d'aquel, que o dito arçidiago ouvera d'asignar por la abtoridade do testamento do
dito thesoreyro, et que confirme esta composiçon et avenença que entre nos fasemos, et aiunte as ditas casas et cortinna a o dito Lopo Afonso porque se cumpla
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
821
por elas o que o dito thesoreyro mandou, et que julgue et de todo esto que sobredito he asy por sua sentença.
Et nos, o dito sennor obispo, que estamos presente, vistos et examinados os
ditos testamentos dos ditos thesoreyro et arçidiago, et en commo o dito Lopo Affonso
he o mays propinco do dito thesoreyro et he primo do dito arçidiago, et ficou seu herdeyro universal et contioso asignamos-lo por propinco do linagen, que fique ennas
ditas casas et cortinna, et aiuntamos-las a el que as aia para comprir por elas o que
o dito thesoreyro mandou, et que algun nen alguuns non llas posan enbargar nen a seus
suçesores, et que pasen a eles con aquelas carregas \que son obrigadas/ en razon d'aquelas pias cousas que por elas foron mandadas. Et confirmamos a dita composiçon et
avenença et damos et julgamos-lo todo asy por nosa sentença a pidimiento das ditas
partes, et mandamos que seia firme et valioso para senpre. Et as ditas partes diseron
que asy o reçebiam et desto en commo pasou pidiron a min, Jacome Guillelmes, notario publico da ciudade de Lugo por lo senor obispo dese lugar, que lles dese ende
publicos instromentos quantos conprisen a as ditas partes et a cada huna delas signados de meu signo todos en hun tennor taes huus commo outros.
Feyto foy esto et outorgado dentro enno coro da iglesia cathedral de Santa
Maria de Lugo, viinte et sete dias de abril, era de mill et quatroçentos et sete annos.
Testemoyas que presentes foron: o dito sennor obispo; dom Ruy
Ferrnandes, dayan de Lugo; dom Iohan Dias, chantre; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarria; don Alvar Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Ruy Gomes, mestrescola de Lugo; Fernando Peres, Thomas Gomes, Pero Ares, coengos da dita iglesia de Lugo; Lopo Peres, porteyro do dito cabidoo, et outros.
Et eu Jacome Guillelmes, notario publico de Lugo por lo sennor obispo
desse lugar, a todo esto presente foy et a rogo das ditas partes esta carta en este livro
fis escrivir et puge y meu signal en testemoyo de verdade. Non lle enpeesca o entrelino que dis a que son obrigadas.
704
1369, xuño, 18. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Afonso Preto e á súa muller e a unha voz unha
casa na rúa do Burgo Novo por renda anual de 20 marabedís os primeiros beneficiarios e 25 marabedís a voz.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 80r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o dayam, et cabidoo da iglesia de Lugo, con outorgamento de Iacome Peres, rendeyro dos aniverssarios desta
822
María José Portela Silva
dita iglesia, que esta pressente, avervamos et afforamos a vos Affonso Preto et a vossa
muller, Tereyia Martines, por en todos vossos dias d'anbos et a huna pesoa a pus
vos qual o postrimeyro de vos nomear para esto, huna cassa de dous portaes, que
he dos aniverssarios, que esta enna çibdade de Lugo na rua de Burgo Novo con seu
seydo et dereyturas et pertenenças, a qual cassa tinna aforada Martin Peres dito
Frouson, que esta a par duna cassa que foy de Aldara de Fontao, que ora he do
dito Iacome Peres, da huna parte, et da outra parte, ias una praça de cassa que he
dos ditos aniverssarios; a qual casa vos afforamos et avervamos a a tal pleyto que
vos et a pessoa que for nomeada para esto reffaçades et ben paredes a dita cassa et
a mantenades en boo estado. Et vos, los ditos Affonso Preto et vossa muller, dedes
dela de renda et foro en salvo cada anno, viinte moravedis, a oyto soldos cada
moravedi, desta moneda que se ora [usa], o d'outra moneda que os valla. Et a
pesoa que enno dito vervo for nomeada de, cada anno, delo viinte et çinquo moravedis da dita moneda, et os moravedis sobreditos pagardes-los cada anno, commo
sobredito he, a aquel que tever et recadar os aniverssarios da dita iglesia, segundo
que acustuman desse pagaren os outros foros et vervos das outras nosas cassas
desta çibdade; et a finamento da pesoa sobredita que essa casa fique livre et quita
a nos et a a iglesia de Lugo con todos los boos paramentos que y foren feytos.
Et eu, o dito Affonso Preto, por min et por la dita minna muller et pesoa
sobredita, assy reçebo de vos, lo dayan, et cabidoo sobreditos a dita cassa et vervo
et foro dela con as ditas condiçoes, et obligo meus beens et seus para o comprir et
pagarmos en todo commo sobredito he. Et por que esto seia çerto nos las partes
sobreditas rogamos a Fernando Garçia, notario publico de Lugo, que feçesse desto
duas cartas tal huna commo a outra, huna enno livro do cabidoo et outra a o dito
Affonso Preto signadas con seu signal.
Feytas enno coro da dita iglesia de Lugo, des et oyto dias de junyo, era de
mill et quatroçentos et sete annos.
Et foron presentes don Ruy Ferrnandes, dayan; don Vaasco Rodrigues,
arçidiago de Sarrea; don Alvar Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Ruy Gomes, mestrescolla; don Alvar Dias, iuys; don Diego Gomes, thesoreyro; Thomas Gomes, Pero
Eanes, ts.; Pero Affonso de [...]de; Lopo Peres, porteyro do cabidoo, et outros.
Et eu Fernando Garçia, notario publico de Lugo, dado por autoridade do
bispo desse lugar, a esto presente fuy et a rogo das partes sobreditas esta carta en
minna presença fis scripvir en este livro do dito cabidoo et puge y meu signal
en testemoyo de verdade.
705
1369, xuño, 27. Zamora
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
823
Henrique II confírmalle ao bispo de Lugo todos os privilexios, exencións e
mercés concedidos á súa catedral polos reis anteriores.
LUGO, AC, CAÑIZARES: p. 1081, est. 21, atado 3º, perg. orix., deteriorado, 165x205 mm;
SÁNCHEZ BELDA: Docs..., n.º 1167, p. 489, copia notarial coetánea en pergamiño.
BRAG, t. I, 1915, p. 187.
Don Enrrique por la gracia de Dios rey de Castilla, de Leon, de Toledo, de
Gallisia, de Sevilla, de Murcia, de Jahen, del Algarbe, de Algesira e señor de Molina,
por faser bien e merced a vos el obispo de Lugo et a la vuestra iglesia por muchos
servicios e buenos que el dicho obispo nos avedes fecho, et otrosy por que es nuestra voluntad de guardar a las eglesias los privillegios e franquesas e libertades que
han, por ende confirmamos a vos el dicho obispo e a la dicha vuestra eglesia todas
las gracias e mercedes e privillegios, cartas e franquesas e libertades e buenos usos
e buenas costumbres que ovistes de siempre aca e avedes de los reys pasados e del
rey don Alfonso nuestro padre que Dios perdone, et mandamos que vos sean guardados e cumplidos e mantenidos bien e cumplidamiente segunt que en ellos e en
cada uno dellos se contien segunt que vos fueron guardados en tiempo del rey don
Alfonso nuestro padre e delos otros reys onde nos venimos. Et mandamos e defendemos que ninguno nin algunos non vos vayan nen pasen contra ellos nin contra
parte dellos en algun tiempo por qualquier manera que sea ca nuestra voluntad es
que vos sena guardados e mantenidos en todo bien e complidamiente segunt que
en ellos se contiene, et segunt que vos fueron guardados como dicho es. Et por esta
nuesta carta mandamos a Pedro Ruis Sarmiento nuestro adellantado mayor de
Galisia et al merino o merinos que por nos o por el andovieren agora et de aqui
adelante en el dicho adelantamiento et a los alcalles e algasilles e otros oficiales
qualesquier de todas las cibdades e villas e lugares de los nuestros regnos, et a qualesquier delos que vos anparen e defendan con las dichas gracias e mercedes e cartas e privilegios, franquisas e libertades e buenos usos e buenas costumbres que
oviestes de siempre aca, et avedes de los reys onde nos venimos e del dicho rey
nuestro padres commo dicho es, et non consintan que alguno in algunos vos vayan
nin pasen contra ellos nin contra parte dellos en algun tiempo por alguna manera.
Et los unos nin los otros non fagan ende al por manera ninguna so pena de la nuestra merced e delos cuerpos e de quanto han.
Dada en el arrayal de Zamora siete dias de junyo, era de mill e quatrocientos e siete años.
Yo el Rey.
Eu Aras Peres raçoeiro et notario publico de Lugo dado por lo sennor obispo desse lugar vy a dita carta del dicho sennor rey feita en papel et seellada con
seu seello de puridade enas espaldas et firmada de seu nome segundo por ella
parescia, et a rogo de don Rodrigo Afonso arçidiago de Triacastella et con auctoridade de dom Alvar Dias juis de Lugo a dita carta vervo por vervo en minna pre-
824
María José Portela Silva
sencia aqui fis traslladar, a o qual traslado o dito juis deu auctoridade que valuesse et fesesse fe en todo lugar ut parescesse asy commo o original da dita carta. Et
en este traslado puge meu nome et signal en testimonio de verdade.
Feito en Lugo vinte et çinquo dias de desenbre, era de mill et quatroçentos et sete annos.
Testigos: don Iohan Dias chantres; Fernan Peres, Pedro Aras coengos de
Lugo; Lopo Peres porteyro do cabidoo dese lugar.
706
1369, xullo, 16. Sarria
Henrique II confírmalle ao bispo de Lugo, don Pedro, todos os privilexios,
liberdades e exencións concedidos á súa catedral polos reis anteriores.
LUGO, AC, Tumbillo Nuevo, fols. 118 b) r-118 c) v, copia notarial por Gonzalo Pérez:
1370-VIII-6, e outra copia do mesmo notario: 1370-VIII-8; extr., Tumbo Nuevo, fols. 226v-227r.
CAÑIZARES: p. 1082.
PIÑEIRO: Memorias, t. IV, fol. 103 con referencia ao lib. 10, n.º 45.
SÁNCHEZ BELDA: Docs..., n.º 1168, p. 490.
Ed., MURGUIA: BRAG, Colección Diplomática, n.º LVIII.
Don Enrrique por la gracia de Deus rey de Castella, de Leon, de Toledo,
de Gallisa, de Sevilla, de Cordova, de Murcia, de Jahen, del Algarbe, e senor de
Molina por faser bien e merçed a vos don frey Pedro obispo de Lugo, confirmamosvos todas las cartas e privilegios e gracias e franquisas e libertades e boos usos
e boas custumes que vos e la vuestra yglesia avedes de los reys nuestros antecesores onde nos venimos o de qualquier dellos o de otro o de otros que vos donaçiones e limosnas ayan fecho a vos e a la dicha vuestra yglesia. Et tenemos por bien e
es nuestra merçed que d'aqui adelante que sean guardadas e matenidas segunt que
meior e mas cumpridamiente vos fueron en tiempo del rey don Alfonso mio padre,
que Dios perdone, e de los otros reys onde nos venimos. Et por esta presente carta
o por el traslado della signado de scrivano publico mandamos a los nuestros adelantados de Gallisa, de Asturias e de tierra de Leon, e al merino o merinos que por
nos o por ellos andudieren agora o daqui adelante en las dichas merindades o en
qualquier o qualesquier dellos e a todos los otros alcaldes, jurados, juezes, justiçias, merinos, algasilles, maestros de las ordenes, priores, comendadores, subcomendadores, alcalles de los castiellos, e a todos los otros ofiçiales de todas las cibdades villas e lugares de nuestros regnos que agora son o seran daqui adelante e a
qualquer o qualesquer dellos que vos guarden e fagan guardar daqui adelante las
dichas cartas e privilegios e gracias e franquisas e libertades et boos usos e bonas
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
825
costumbres que vos el dicho obispo de Lugo e vuestra yglesia avedes de los reys
nuestros anteçesores onde nos venimos o de qualquier dellos, o de otros qualesquier donaçiones e limosnas ayam fechas como dicho es, e que vos non vayan nen
pasen nen consintan ir nin pasar contra ello, nen contra parte dello por vos lo quebrantar e minguar en alguna cosa, que por esta nuestra carta prometemos como
somos rey e señor de vos lo tener e guardar e cumprir segunt dicho es, e en esta
carta se contien. Et demas qualquier o qualesquier de ellos por quien finco de lo
asy faser cumprir, mandamos al home que esta nuestra carta mostrar, o el traslado
della signado como dicho es, que vos empase que parescades ante nos doquier que
nos seamos del dia que vos emplasare a quise dias so pena de seisçentos maravedis desta moneda usual a cada uno, a desir por que razon non comprides nuestro
mandado. Et de como esta nuestra carta les fuer mostrada e la cunpren mandamos
su la dicha pena a qualquier scrivan publico que para esto fuere llamado que de
ende como la mostrar testimonio signado con su signo por que nos sepamos en
como comprides nuestro mandado.
Dada en Sarria seellada con nuestro seelo da puridat en que scripvimos
nuestro nome, diez e seis de jullio, era de mill quatroçentos e sete anos.
Nos el rey.
Este he o traslado da dita carta do dito noso sennor el rey don Enrrique
scripta en papel et firmada de seu nome et seellada con seu seello da poridade en
las spaldas, feita eno thenor sobredito, a qual eu Gonçalvo Peres notario publico
de Lugo por lo bispo dese lugar vi et lei de vervo a vervo, et non era rasa nen interlinada nen en algua parte sospeita por que a sustancia da verdade podese seer mingoada, et a petiçon do onrrado sennor don frey Pedro Lopes da orden dos pregadores, por la gracia de Deus obispo de Lugo, que diso que avia mester o traslado
da dita carta por rason que se temia de que se perder o original dela por fogo ou
por agoa ou por outra ocasion, et por autoridade de Pedro Ferrnandes alcalde de
Lugo que vio a dita carta e examinou ben et diligentemente et deu seu autoridade
a o traslado e traslados que eu notario della tirase, et mandou que valuesen et fesesen fe en todo lugar ut parescesen asi como o verdadeiro original, eu notario publico aqui por minna mao trasladei a dita carta et en este traslado puge meu signal.
Feito en Lugo este traslado seis dias de agosto, era de mill et quatroçentos
et oito annos.
Ts. que viron a dita carta: Pedro Afonso copero do bispo de Lugo; Roy
Nunnes et Johan de Parada omes do dito alcalde, et Afonso Lopes scripvano ts.
Eu Arias Peres raçoeyro et notario publico de Lugo dado por lo sennor
obispo dese lugar vi et lei a dita carta do dito sennor el rey, scripta et feita eno thenor sobredito, et a rogo do dito sennor obispo et por autoridade do dito Pedro
Ferrnandes alcalde, en este traslado que o dito Gonçalvo Peres notario scriviu puge
meu nome et signal en testemoyo de verdade.
Feita en Lugo era et dias sobreditos. Testigos ut supra.
826
María José Portela Silva
707
1369, novembro, 3. Lugo
O bispo de Lugo outórgalle ao Cabido o que lle corresponde de xantar nas
igrexas de Santa María de Amandi, Santa María de Ferreira e outras polos moios,
quiñóns e rendas pertencentes á mesa capitular en Santa Mariña de Bosende e
Santiago de Cangas.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 50v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos don frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores por la gracia de Deus et da Santa iglesia de Roma, obispo
de Lugo, por nos et por nosos suçesores, damos et outorgamos a vos, o dayan, et
cabidoo da nosa iglesia de Lugo: conven a saber çen moravedis que nos avemos
de iantar de cada anno enna iglesia de Santa Maria de Amande, item mays çen
moravedis que avemos de iantar de cada anno enna iglesia de San Iullao de [...],
et mays seseenta moravedis que avemos de iantar cada anno enna iglesia de Santa
Maria de Ferreira, et mays seseenta moravedis que nos avemos de iantar de cada
anno enna iglesia de San Lourenço d'Aguiar. Et estes moravedis vos damos et
outorgamos, que os aiades para senpre, por rason dos moyos et quinons et rendas et dereyturas que nos [...]mos [...] iglesia de Santiago de Cangas et de Santa
Marina de Boosende, que eran das amistraçoes do mes de desembre [...] son
ennos Verosmos et enno Val de Ferreyra, et que perteesçian a a mesa de vos, o dito
cabidoo, para prom[...] con o abbade et convento do moesteyro de Santo Estevo
de Riba de Sil por la iglesia de Santiago de Vilar d'Ortelle, a qual dita iglesia nos,
o dito sennor obispo, permutamos con a priora et donnas do moesteyro de Santa
Maria a Nova por o couto do dito lugar de Villar d'Ortelle, que a dita priora et
donnas do dito moesteyro y avian et lles perteesçia de dereito. Et outorgo que aiades os ditos moravedis d'aqui adeante para vos et para vosos suçesores sen enbargo de nos et nosos suçesores para senpre. Et que esto seia çerto nos las partes
mandamos ende faser esta carta.
Feyta en Lugo, tres dias de novembro, era de mill et quatroçentos et sete
annos.
Testemoyas: o dito dayan; don Iohan Dias, chantres; don Iohan Afonso,
arçidiago de Deça; don Pedro Arias de Parrega, arçidiago de Neyra; don Vaasco
Rodrigues, arçidiago de Sarria, et don Alvar Rodrigues, arçidiago de Deçon, et
don Rodrigo Afonso, arçidiago de Triacastela, et don Roy Gonçalves, mestrescolla
de Lugo, et don Alvar Dias, iuys, et don Diego Gomes, thesoreyro; Thomas
Gonçalves et Gonçalvo Eanes et Pedro Arias et Fernan Peres, coengos; et Lopo
Peres, porteyro do cabidoo; et Fernando Peres, notario, et outros.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
827
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo, a esto foy presente et fis
scripvir et aqui puge meu signal.
708
1369, novembro, 3. Lugo
O bispo de Lugo, don Pedro, e o Cabido entréganlle á prioresa do mosteiro
de Santa María a Nova, da mesma cidade, dúas partes da igrexa de Santiago de
Vilar de Ortelle, as ermidas de San Martiño de Reboredo e de San Salvador de Verín,
as rendas da igrexa de Santiago de Ferroi e o hospital de Gondar; a cambio, recibe
da prioresa todo o couto de Piñeira, en Neira de Xusa, o couto de Vilar de Ortelle e
diversas propiedades en Val de Pedroso, termo de Castroverde.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fols. 99v-100r, copia deste incluída en: 1375-VIII-2, (CD
n.º 743).
Ed., TRAPERO PARDO: BCML, VI, 1956-1957, n.º 45-48, pp. 196-198.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos don frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo
de Lugo, seendo iuntados en cabidoo por campaa taniuda enno coro desa iglesia,
segundo que avemos de huso et de custume, da huna parte, et eu dona Sancha,
priora do mosteyro de Santa Maria a Nova da çiudade de Lugo, con outorgamento das donas do convento do dito moesteyro, da outra parte, entendendo serviço
de Deus et gran prol da dita iglesia de Lugo et do dito mosteyro, fasemos entre nos
taes permutaçon et concanbia que seian firmes et valiosas para senpre por nos et
por todos nosos suçesores, conven a saber que nos, o dito sennor obispo, et dayan
et cabidoo damos et outorgamos en permutaçon et concanbea a vos, a dita priora, et
convento do dito mosteyro para vos et para vosos suçesores esto que se sigue: primeyramente as duas partes da iglesia de Santiago de Villar d'Oortelle sen cura que
he enna amistraçon de Savinao, as quaes ditas partes das ditas iglesias paguen os
disimos soltos das searas, segundo que ata aqui pagaron, et os terços de cada huna
destas ditas iglesias, que fican, que se den a capelas ydoneos con cura, os quaes
capelaes vos a dita priora et convento et vosos suçessores avedes de apresentar
quando vagaren os ditos terços et cada hun delles, et que os ditos capelaes que
foren postos ennas ditas iglesias, et en cada huna delas, que paguen en esta maneyra: conven a saber o capelan que for posto enna iglesia de Santiago de Villar
d'Oortelle que pague a procuraçon entregamente et os pedidos et custas et carregas que a dita iglesia deve et en ella foren postos de cada anno, et os outros capelaes que foren postos ennas outras iglesias de Santa Maria Madanela de Coeses et
de Sayoane do Campo que paguen as procuraçoes das ditas iglesias entregamente,
828
María José Portela Silva
et a terça parte dos pedidos que en ellas foren postos. Item vos damos et outorgamos mays a hermida de San Martino de Revoredo con todas suas dereyturas et pertenenças et herdades et moynos et pesqueyras, a montes et a fontes, tirado ende
aquelo que se acustumou de levar dela de cada anno ho amistrador do mes de
setembre, a qual dita hermida ora ten Vaasco Fernandes, clerigo. Item vos damos
mays a hermida de San Salvador de Verin, que ora ten Gonçalvo Eanes, coego de
Lugo, et Ares Ferrnandes, clerigo de Coeses, con todas suas herdades et iures. Item
vos damos mays a renda da terça et oytava que nos, o dito sennor obispo, et nosa
iglesia avemos enna iglesia de Santiago de Ferroe, que he da nosa mesa. Item vos
damos mays o Espital de Gondaar con suas rendas et dereyturas et pertenenças,
por quanto o dito espital foy estabelesçido para reçeber romeus proves en tempo
que o camino françes andava por Gondaar, et por quanto o dito camio se mudou
por outra parte, et o dito espital non reçebe os ditos proves non se fas y aquelo
para que foy estabelesçido, et noso seia de mudar et ordenar porque a voontade
dos finados seia comprida, entendendo poys o dito camino del a mudado et se os
proves y non reçebian que era serviço de Deus et prol das almas dos fondadores
do dito espital, damos-lo et anexamos a o dito moesteyro enno amor de Deus et
por las ditas concambeas, que as donas do dito moesteyro seian tiudas de rogar a
Deus por las almas dos que o dito espital fondaron et herdaron; et esto fasemos
non enbargante ordenamento que delo feso noso anteçesor, obispo don Iohan, en
que ordenou que as herdades que o dito espital avia en Rimian ficasen a a iglesia
de Rimian et as outras herdades que avia en Gondaar a obra da nosa iglesia de
Lugo, et os disemos destas herdades de Gondaar a a iglesia de Vascoas. Et esto todo
vos damos et anexamos et outorgamos que aiades vos et o dito voso mosteyro para vos
et para vossos suçesores sen enbargo de nos et de nosos suçesores para senpre.
Et nos, a dita priora, et donas do convento do dito mosteyro asy reçebemos de vos, o dito sennor obispo, et dayan et cabidoo as cousas sobreditas, segundo que nos llas vos dades et outorgades, et damos-vos por ellas et outorgamos en
permutaçon et concanbea todo o Couto de Pineyra con todo seu senorio, et iures
et pertenenças et dereyturas que lle a el perteesçen et perteesçer deven en qualquer
maneyra, segundo que o a nos mellor et mays compridamente deu Iohan Yanes de
Burela que foy, que o avia comprado et gaanado por seu dereyto, o qual couto he
en Neyra de Iusao, sacado ende a iglesia do dito couto con suas herdades, rendas
et dereyturas et pertenenças, que fican a o dito mosteyro. Outrosy vos damos todo
o Couto de Villar d'Oortelle et a iurdiçon alta et bayxa del con seus herdamentos
reguengos, segundo que mays compridamente o dito couto foy dado por don
Fernando de Castro a Iohan Ferrnandes de Bollanno, cavalleyro que foy, o qual
dito couto o dito Iohan Ferrnandes mandou a Iohan Ferrnandes, seu neto, et que
ficou en Fernan Peres, seu neto, por la clausula do testamento do dito Iohan
Ferrnandes, et que as donas do dito convento herdaron do dito Fernan Peres por
rason de min a dita priora por doaçon que les del fige, et por suçeson et herança
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
829
do dito Fernan Peres en que ficaron, por quanto eu era ia profesa enno dito mosteyro. Et destes reguengos do dito couto ha de aver o dito cabidoo o reguengo do
lugar de Boande, que he enna frigesia de Santiago de Villar d'Oortelle. Item vos
damos mays ennas ditas permutaçoes et concambeas todos los casares et iures et
posisoes et concambeas todos los casares et iures et posisoes et herdades con suas
dereyturas et pertenenças, que o dito mosteyro ha et lle perteesçen de aver en qualquer maneyra, enno Val de Pedroso termino de Castroverde, segundo que os agora
trage et husa por lo dito mosteyro don Roy Gonçalves, mestrescolla de Lugo, et
mays se o nos y avemos ou nos perteesçe en alguna maneyra, os quaes casares
et herdades pertesen a o dito mosteyro por doaçon que lle delo feso frey Gonçalvo
Yanes de Castroverde, frayre que foy de San Domingo de Lugo, por sua alma. Et
estes ditos coutos et senorios delles et iures et casares et herdades sobreditas vos
damos que os aiades vos et vossos suçesores para senpre.
Et nos, o dito sennor obispo, et dayan et cabidoo asy reçebemos de vos, a
dita priora, et convento do dito moesteyro os ditos coutos et iures et senorios et
casares et herdades de suso ditas para nos et para nosos suçesores, enna maneyra
que dita he, os quaes coutos et senorios delles et casares sobreditos que nos vos, a
dita priora, et donas dades ennas ditas permutaçoes et concanbeas son et an de seer
da mesa do bispo por quanto as ditas iglesias et ermidas eran et perteesçian a messa do
bispo, et os ditos reguengos do dito lugar de Boande de suso declarados son et an
de seer son et an de seer (sic) da dita mesa do cabidoo, segundo de suso dito he,
por la iurdiçon das ditas duas partes da dita iglesia de Santiago de Villar d'Oortelle,
que eran do amistrador do mes de abril.
Et nos as ditas partes asy outorgamos et avemos por firmes estas ditas permutaçoes et concanbeas enna maneyra que son feytas, et prometemos por nos et
por nosos sucesores de as aver por firmes et estaviles a todo tempo, et de non yr
contra ellas en iuyso nen fora del, et obligamos nosos bees de as faser de pas huuns
a outros, et se contesçer iuysio sobre estas ditas escambeas, ou sobre parte delas,
ou enbargo algun, que nos as partes seiamos tiudos de as faser de pas huuns a
outros, et para esto teer et comprir et non yr contra ello renuçiamos et partimos de
nos todos dereytos et lees et foros et ferias et constituyçoes, que por nos podesemos aver para contra esto yr, que os non aleguemos nen os chamemos a elles nos,
nen outren por nos, en nihun tempo. Et que esto seia çerto nos las partes mandamos delo faser duas cartas en hun tenor.
Feytas en Lugo, tres dias de noviembre, era de mill et quatroçentos et sete
annos.
Testemoyas que foron presentes: o dito dayan; Iohan Dias, chantre; don
Iohan Afonso, arçidiago de Deça; don Pedro Ares de Parrega, arçidiago de Neyra;
don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarrea; don Alvar Rodrigues, arçidiago de
Deçon; don Rodrigo Afonso, arçidiago de Triacastella; don Roy Gonçalves, mestrescolla; don Diego Gomes, thesoreyro; don Alvar Dias, iuys; Thomas Gonçalves
830
María José Portela Silva
et Gonçalvo Yanes et Pedro Ares et Fernan Peres, coegos, et Lopo Peres, porteyro
do cabidoo de Lugo, et Fernan Peres, notario, et outros.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo por lo bispo dese lugar, he
con as ditas testemoyas chamado et rogado presente foy, et fis escrivir esta carta en
mina presença et aqui puge meu signal.
709
1370. Lugo
O deán e o Cabido de Lugo afóranlle a Costanza Rodríguez e a dúas voces
unha casa pertencente aos aniversarios por renda anual de cinco marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 17r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos don Roy Fernandes, dayan
de Lugo, et as persoas et coengos dessa iglesia, estando iuntados en cabidoo enno
coro da dita iglesia, segundo avemos de costume, aforamos a vos Costança
Rodrigues, filla de Rodrigo Eanes, scudeyro do bispo de Lugo, por en vosa vida et
de duas persoas depus vosso finamento, huna qual vos nomeardes et a outra qual
nomear aquela que por vos for nomeada, a cassa que he dos aniverssarios desta
iglesia que esta entre las casas en que ora mora Sancha Lopes, yrmaa do bispo,
da huna parte, et as casas que foron de Vaasco Ferrnandes do Campo, da outra; a
a tal condiçon que a dita Costança Rodrigues repare a dita cassa et la tenna en boo
paramento, et de cada anno de foro dela, ela et as ditas persoas, çinquo moravedis
por Santa Maria d'agosto en salvo.
Et eu, a dita Constança Rodrigues, que estou presente por min et por las
ditas persoas asy reçebo o dito foro da dita casa et obligo meus bees et seus para o
comprir en todo segundo dito he.
Testemoyas: don Iohan Affonso, arçidiago de Deça; don Gonçalvo Eanes,
mestrescola; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarria; don Rodrigo Afonso, arçidiago de Triacastela; don Alvar Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Roy Gonçalves,
mestrescola; et don Diego Gomes, [thesoreyro]; Thomas Gonçalves, Fernan Peres,
Lopo Eanes et Gomes Eanes, coengos; Arias Peres, raçoeyro; et Lopo Peres, porteyro, et outros.
Feyta foy a dita carta enno seys dias [...], era de mill et quatroçentos et
oyto annos.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo por lo bispo dese lugar,
a esto foy presente et fis scripvir esta carta en minna presença et aqui puge meu
signal.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
831
710
1370, xaneiro, 16. Lugo
O deán e o Cabido de Lugo afóranlles a Diego Afonso e á súa muller e a
unha voz o casal da Vila, en San Miguel de Vilapedre, por renda anual de 40 marabedís e outras obrigas.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 29v.
Era de mill et quatroçentos et oyto annos, des et seys dias de ianeyro.
Sabean quantos esta carta viren commo nos Ruy Fernandes, dayan de Lugo,
et as persoas et coengos desa iglesia estando iuntados en cabidoo enno coro desa iglesia, segundo que avemos de custume, aforamos a vos Diego Afonso de Sarrea, fillo de
Diego Afonso que foy de Lugo, et a vosa muller, Aldara Gonçalves, por en vossa vida
d'anbos et de huna persoa qual o postrimeyro de vos nomear en vida ou a tempo de
seu finamento, que seia voso fillo ou filla d'anbos, o casal da Villa que he sub signo
de San Miguel de Villapedre, con suas dereyturas et pertenenças, et bos avedes a manteer o dito lugar en boo paramento commo se non perça con mingoa de lavorio et faserdes hun moyno que y esta et enderençalo et cubrirlo et faserlo corrente et moente; et
avedes a dar vos et a dita persoa, de cada anno, de foro do dito lugar et do dito moyno,
a aquel que tever por nos os aniversarios da dita iglesia de Lugo, quareenta moravedis
desta moneda usual en salvo cada anno en Lugo por San Martino de novembro, et a
finamento de vos, os ditos Diego Afonso et Aldara Gonçalves, et da dita persoa que para
esto for nomeada, que o dito casal et moyno fiquen livres et quitos a a dita iglesia de
Lugo con todos los boos paramentos que y foren feytos.
Et eu, o dito Diego Affonso, que estou presente por min et por la dita
minna muller et persoa, asy reçebo o dito foro de vos, os ditos dayan et cabidoo,
et prometo de o comprir en todo commo dito he.
Feyta a carta en Lugo, era et dia sobreditos. Testemoyas: o dito dayan; don
Iohan Dias, chantres; don Vaasco Rodrigues, arçidiago de Sarrea; don Alvar
Rodrigues, arçidiago de Deçon; Vaasco Gonçalves, mestrescolla; don Alvar Dias,
iuys; don Diego Gonçalves, thesoreyro; Thomas Gonçalves et Fernando Peres,
canonigos de Lugo; et Lopo Peres, porteyro do dito cabidoo, et outros.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo, a esto foy pressente et fis
escripvir et aqui [...].
711
1370, marzo, 21. Lugo
832
María José Portela Silva
Testamento de dona Maior, muller de Lopo Núnez de Montenegro.
MADRID, AHN, Carp. 1335/6, per. orix., galego, gótica cursiva, 340x365 mm; incluída
en: 1376-IV-9, (CD n.º 754).
Sabean quantos esta carta viren commo eu dona Mayor, muller de Lopo
Nunes de Montenegro que foy, et filla de Pero Lopes de Aguiar, que foy, et de sua
muller Sancha Ferrnandes, iazendo doente et temendome de morte pero avendo et
teendo meu entendemento et siso comprido, qual Deus tevo por ben de me dar,
faço et estabelesco meu testamento et ordeno das minnas cousas commo despoys
de minna morte fiquen ordenadas, et esto quero que seia meu testamento et minna
ultima voontade.
Primeiramente dou et oferesco minna alma a Deus Padre et Fillo et Spiritu
Santo que a creou, et encomendoa enna merçee da Viergen Santa Maria, et do
angeo San Miguel, et dos santos et santas da corte celestial, que a presenten ante o
meu Sennor Ihesu Christo, que a comprou por lo seu sangre preçioso, que lle
roguen por min que me quyra perdoar por la sua missericordia et dia lugar enna
sua gloria. Et mado meu corpo sepultar enno moesteyro de San Domingo de Lugo,
hu ias meu padre et outros muytos do meu linagem, et mando que me façan boa
nuxon et onrrada enno tenpo da minna sepultura, et faço et estabelesco logo por
meu herdeyro universal en todos meus beens, mobles et rayzes, a meu tio et meu
sennor, don frey Pedro Lopes, obispo de Lugo, et el ordene et faça mandas et ben
por minna alma commo entender que comple et vir que seia ben, et porque he
doutor en teologia et sabera ordennar por minna alma dos meus beens o que comprir tenno por ben que valla commo el ordenar et faser mandas et legaçoes dos
meus beens et de parte deles, et leyxoo por exsecutor et compridor do dito meu
testamento a o dito meu sennor obispo, et doulle poder que o posa exequir por sy,
ou por outren en seu lugar quen el quiser, et apodero en todo los meus beens et
quero et mando que os entre por sy, ou por outren en seu lugar, por sua outoridade propria quando quiser, et doulle meu comprido poder, segundo que mellor
et mays compridamente estabelescen os dereitos, que posa entrar et demandar et
defender os ditos meus beens en iuyzo et fora del por sy et por seu procurador
et procuradores, et o dito meu testamento comprido et minna mixon et mandas
que el feser et devedas algunas se recreceren et foren mostradas que eu devesse,
todo comprido et pagado, en todo o al remanente de meus beens quero et mando
que o dito sennor obispo fique et seia herdeyro, commo sobredito he. Et revoco
todos los outros testamentos et mandas et codiçillos, se algunos ante destes avia
feitos, et quero et mando que non vallan salvo este que outorgo por meu testamento, et quero que valla commo testamento et minna postremeyra voontade. Et porque todo esto seia çerto et firme rogo a Ares Peres, raçoeyro et notario publico de
Lugo, que faça ende scrivir ou scriva esta carta de testamento et a sine de seu signo.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
833
Que foy feyta en Lugo, viinte et hun dias de março, era de mill et quatroçentos et oyto annos.
Testemoyas que foron presentes chamadas et rogadas: don Ruy Fernandes,
dean de Lugo; don Iohan Afonso, arçidiago de Deça; don Rodrigo Afonso, arçidiago de Triacastela; Roy Lopes et Affonso Lopes de Aguiar.
Et eu Arias Peres, raçoeyro et notario publico de Lugo dado por outoridade do dito sennor obispo deste lugar, a esto que dito he con as ditas testemoyas
para elo chamadas et rogadas presente foy, et a rogo da dita dona Mayor esta carta
scrivi et puge hi meu signal en testemoyo de verdade.
712
1370, maio, 6. Lugo
O deán e o Cabido de Lugo afóranlle ao arcediago de Deza e a dúas voces
a casa que habitaba Lope López por renda anual de cinco marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 17v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos dom Roy Fernandes, dayan de
Lugo, et as persoas et coengos desa iglesia estando iuntados en cabidoo enno coro da
dita iglesia por campaa taniuda, segundo avemos de custume, aforamos a vos Iohan
Affonso, arçidiago de Deça, para toda vossa vida et de duas persoas pus vosso finamento, as nossas casas que estan enno [...] en que suya morar Lopo Lopes d'Aguiar,
que foy, as quaes son da messa do dito cabidoo; et vos avedes a repararlas et endereçarlas segundo lles mester feser, et teerlas en bon paramento, et avedes a dar vos
de foro da dita casa çinquo moravedis por vossa vida; et as persoas que para esto
foren nomeadas que de cada huna de foro [...] de cada anno por Natal.
Et eu, o dito arçidiago, que estou presente por min et por las ditas persoas, asy reçebo as ditas casas et obligo meus bees et seus para o comprir assy en todo
commo dito he.
Feyta a carta en Lugo, seys dias de mayo, era de mill et quatroçentos et
oyto annos.
Testemoyas que foron presentes: don Gonçalvo Eanes, chantres; don
Vaasco Ferrnandes, arçidiago de Sarria; don Rodrigo Affonso, arçidiago de
Triacastella; don Alvar Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Roy Gonçalves, mestrescola; don Diego Gomes, [thesoreyro]; Fernan Peres et Lopo Eanes et Gomes
Eanes, coengos; et Arias Peres, raçoeyro, et Lopo [Peres], porteyro, et outros.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo por lo bispo dese lugar, a
esto fuy presente et scripvi esta carta en minna presença et aqui puge meu signal.
834
María José Portela Silva
713
1371, xaneiro, 24. San Fiz
O conde don Fernando de Castro confirma a doazón do couto de Vilar de
Ortelle, que outorgara a Xoán Fernández, en favor agora da súa filla e herdeira,
dona Sancha de Bolaño, prioresa do mosteiro de Santa María a Nova.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/18, perg. orix., galego, gótica cursiva, 234x176 mm.
Sabeam quantos esta carta viren commo eu o conde don Fernan [...] de
Castro por faser ben et merçee a vos donna Sancha de Bolanno, priora do moesteyro de Santa Maria a Nova da orden dos preegadores da çibdade de Lugo, outorgo et
confirmo a doaçon et merçee que figee do couto et lugar de Villar d'Oortelle, que he
en terra de Lemos, a Iohan Ferrnandes de [...] cavalleyro, padre de vos a dita priora,
que foy, et porque vos herdastes et subçedestes enna heranza do dito couto et lugar
de Villar d'Oortelle, que perteesçia a o dito voso padre por la dita doaçon que lle del
fige, et por que soo çerto et me foy mostrado que destes o dito couto para faserdes
obra de piadade a o dito moesteyro et o herdastes en el, et a min pras de faserdes del
tan santa obra, por ende quero et mando que o aia o dito moesteyro por herdade para
senpre, et as prioras vossas subçessoras et convento del, et que o possan trocar et
concanbear et faser del qualquer contracto que, a vos et a o dito convento do dito
moesteyro prouver et for vossa prol, commo de vosa cousas propria. Et se alguna
concambea ou contrato en alguna maneyra del, ou de parte del, avedes feyto et
outorgado a qualquer lugar ou persoa ou persoas, outorgoo et conffirmoo et mando
que valla para senpre, et deffendo firmemente que algun nen alguuns non seian ousados de yr nen passar contra a dita doaçon et merçee que eu do dito couto fige a o
dito Johan Ferrnandes, et conffirmaçon et outorgaçon que faço do dito donadio a
vos, a dita priora, et a o dito voso moesteyro a quen perteeçe por la rason sobredita.
Et a quen quer que passou ou passar de noso outorgamento commo dito he nen volo
enbargar nen contrariar et qualquer que o feser aia a yra de Deus et a minna, et perga
et pague a min et a minna vos por penna mill maravedis da moneda usual, et a vos
a dita priora et a o dito voso moesteyro, ou a quen quer que o dito couto pasar por
rason de [...] del feserdes, todo o dampno dobrado que se vos por esta rason siguise. Et rogo et mando a qualquer meryno [et iustiçia a quen esta] carta for mostrada,
ou ho trasllado della signado de notario publico, que vos anpare et deffenda con o
dito couto et sennorio [....] foros et dereyturas del. Et demays se alguna carta ou alvala ey dado ante desta carta, ou der d'aqui endenate en contrario, [...] mando que non
valla nen seia comprido, et valla esta carta et seia gardada et comprida en todo o que
se en ella conten. Et porque seia çerto et firme mandeya seelar de meu seelo colgado
et firmey de meu nome.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
835
Dada en San Fiis de [...] termino da çibdade de Lugo, viinte et quatro dias
de ianeyro, era de mill et quatroçentos et nove anos.
714
1371, xaneiro, 31. Lugo
Maior Pérez outórgalles ao bispo e á igrexa de Lugo todo canto posúe en
San Martiño de Vilameá e recibe a cambio dúas terzas e media de cebada anuais.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 98r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos dom frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo
de Lugo, da huna parte, fasemos entre nos tal enprasamento que seia valedeyro
para senpre, segundo en este contracto for contiudo, conven a saber que eu, a dita
Moor Peres, dou a vos, o dito sennor obispo, et a vossa iglesia, que aiades para senpre iamays por iur de herdade, todas las herdades et casas et arvores et formaes que
eu aio et me perteeçe d'aver en qual maneyra quer assy de compras commo de
gaanças commo d'avoego et de patrimonio, et por outra rason qualquer, por lo dito
meu padre, Suer Peres, en Vilameaa et en seus terminos, sub signo de Sant
Martino, que he as duas partes de todos los herdamentos que o dito meu padre
avia eno dito lugar de Vilameaa, dos quaes lle eu comprey a meatade en sua vida,
et a terça parte da outra meatade me ficou por herança do dito meu padre de todos
los herdamentos que o dito Suer Peres, meu padre, avia enno dito lugar de
Vilameaa, os quaes ditos herdamentos vos dou, segundo dito he, para vos et para
vossa iglesia et para vosos subçessores con todas suas casas et dereyturas et iures
et pertenenças, a montes et a fontes, peru quer que vaan sub o dito signo, et ponno
logo a vos, o dito sennor obispo, et a vossa iglesia enno iur et possisson et propiedade dos ditos herdamentos et casas et iures et pertenenças et dereyturas, et tiro
ende a min et a toda minna vos, et des oie mays este dia avedeos senpre en pas vos
et vossa iglesia.
Et nos, o dito sennor obispo, assy reçebemos de vos, a dita Moor Peres,
con outorgamento do dito vosso marido, os ditos herdamentos et casas et iures et
pertenenças que nos dades para nos et para a dita nossa iglesia, enna maneyra que
dita he, et damos a vos, a dita Moor Peres, et a o dito Meestre Affonso, vosso marido, para en toda vossa vida de anbos, duas terças et media de çevada vos avemos
a dar et pagar de cada anno sen contradiçon et exçepçon alguna a vos, a dita Mayor
Peres, et a o dito Meestre Affonso para en toda vossa vida, segundo dito he, enna
nossa villa et çeleyro da nossa çibdade de Lugo, des dia de Santa Maria d'agosto ata
836
María José Portela Silva
dia de Sant Miguel de setembre, et para vos darmos et pagarmos de cada anno o
dito pan, segudo dito he, obligamos todos los bees da dita nossa iglesia.
Et eu, a dita Mayor Peres, con outorgamento do dito meu marido, assy o
outorgo et reçebo. Et nos, o dito sennor obispo, assy outorgamos. Et cada huuns
de nos as ditas partes obligamos nos et nosos bees et de nossa iglesia, movilles et
reyses, de comprirmos et guardarmos et pagarmos todo o que sobredito he. Et que
esto seia çerto rogamos a Arias Peres, raçoeyro et notario publico de Lugo, que
fesesse desto duas cartas en hun tenor huna para nos, o dito sennor obispo, et
nossa iglesia, et outra para min, a dita Mayor Peres et Meestre Affonso.
Que foron feytas en Lugo, postrimeyro dia de ianeyro, era de mill et quatroçentos et nove annos.
Testemoyas: frey Affonso Eanes, companeyro do dito sennor obispo; Arias
Ferrnandes, raçoeyro de Lugo; Fernan Garçia de Mera; Pedro Arias, porteyro;
Gomes da Silva, demandador, et outros.
Et eu Arias Peres, raçoeyro et notario publico de Lugo dado por lo dito
sennor obispo, a esto presente fuy, et a rogo das ditas partes esta carta en minna
presença fis scrivir et puge y meu nome et signal en testemoyo de verdade.
715
1371, abril, 20. Lugo
Elvira Fernández peñora a Afonso Fernández, sancristán de Lugo, durante
cinco anos, as súas propiedades en San Vicente do Burgo e San Martiño por 60 cruzados mais a metade de 230 soldos recibidos con anterioridade pola súa nai.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/19, perg. orix., galego, gótica cursiva, 215x165 mm.
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Elvyra Ferrnandes, filla de
Tareyia Rodrigues de Santa Euffemea, deyto a penor a vos Affonso Ferrnandes, sancristan da iglesia de Lugo, todo o herdamento que eu aio et me perteesçe de aver
por esta mina nana su synos de San Viçenço dos Muros et de San Martino et de
Paytemullos, con suas cassas, arvores et con suas pertenenças et dereyturas, a montes et a fontes, peru quer que vaan su os ditos synos, por sessenta cruçados desta
moneda de rey don Enrrique que ora corre, et mays a meatade de duçentos et trinta soldos da moneda de rey don Affonso, que esta mina nana ia reçebera de vos, et
dos quaes eu soo ben pagada et [chederega]; et obligo por min et por todos meus
bees de vos façer esto que vos supynoro de pas. Et este dito herdamento que vos
deyto a penor deste ianeyro que ora passou ata çinquo anos compridos primeyros
que veen, por tal condiçon que quando quer que eu, ou meu fillo, veer delles çin-
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
837
quo anos adeante et dando-vos sessenta cruçados et a meatade de duçentos et trinta soldos da moneda del rey don Affonso, que vos me dedes o meu herdamento
livre et quito assy commo vollo eu dou, et esto de ianeyro a ianeyro novos alçados;
et en quanto o de min teverdes avedes-me a dar de renda, cada ano, huna mea
teega de çeveyra. Et eu, Affonso Ferrnades, assy o reçebo.
Feyta a carta en Lugo, viinte dias d'abril, era de mill et quatroçentos et
nove anos.
Testemoyas: Garçia Affonso de Villamayor; Vaasco Peres do Espital; Iohan
Ferrnandes de Villa Fiis.
Et eu Arias Peres, notario publico de Lugo dado pello bispo desse mesmo
lugar, a esto foy pressente et esta carta escrivi et puge en ella meu synal. (+).
716
1371, outubro, 12. Toro
Provisión de Henrique II na que lles ordena a Pedro Ruiz Sarmiento, adiantado maior en Galicia, e a Velasco Gómez de Seixas, meiriño maior do mesmo reino,
que non entren a exercer a súa xurisdición na cidade de Lugo nin nos demais lugares e coutos do bispo desta cidade, nin que esixan pedidos nin outros tributos.
LUGO, AC, Tumbillo Nuevo, fols. 118 d) r-118 e) r, traslado polos notarios Fernando
Pérez e Juan López: 1373; extr., Tumbo Nuevo, fols. 227r e 236r.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 91v.
SÁNCHEZ BELDA: Docs..., n.º 1174, p. 492.
CAÑIZARES: p. 1083, con referencia ao lib. 10, n.º 47.
PIÑEIRO: Memorias, t. IV, fol. 20, incluído nun privilexio de Xoán I, confirmatorio doutros de 1380.
Don Enrique por la gracia de Dios, rey de Castiella, de Leon de Toledo, de
Gallisia, de Sevilla, de Cordova, de Murcia, de Jahen, del Algarbe, de Algesira, e
señor de Molina, a vos Pedro Ruys Sarmiento nuestro adelantado mayor en
Gallisia, e a vos Velasco Gomes de las Seixas merino mayor por el dicho Pedro Ruys
en el dicho adelantamiento, e al merino o merinos que por nos o por vos anduvieren agora e d'aqui adelante en las merindades del dicho adelantamiento, o en qualquier dellas, e a qualquier o qualesquiera de vos a quien esta mi carta fuere mostrada, salut e gracia.
Sepades que es la nuestra merced e tenemos por bien que vos nin otros
adelantados nin merinos que sean de aqui adelante en el dicho adelantamiento que
non entredes a usar nin usedes en ninguna manera de los dichos vuestros oficios
en la cibdat de Lugo nin en los lugares e cotos de la su eglesia, nin fagades y jus-
838
María José Portela Silva
ticia, nin demandedes nin echedes pedidos nin otros tributos algunos en los dichos
lugares e cotos, nin les prendades nin tomedes ninguna cosa de lo suyo a los de
los dichos lugares e cotos porque vos los den, e que sean guardados e complidos
al dicho obispo e a la dicha su eglesia los previlegios e cartas e franquesas et mercedes que tienen en esta rason de los reyes onde nos venimos e del rey don
Alfonso, nuestro padre que Dios perdone, e confirmados de nos, en todo bien e
complidamiente segun que en ellos se contien. Por que vos mandamos vista esta
nuestra carta, que de aqui adelante que vos nin los otros adelantados nin merinos
que fueren en el dicho adelantamiento que non vayades nin pasedes nin consintades que otros algunos vayan nin pasen contra esto que dicho es nin contra alguna
cosa dello por lo quebrantar nin menguar en algunt tempo por ninguna manera,
ca nuestra merced e voluntad es que el dicho obispo e a la dicha su eglesia que les
sean guardados e complidos los dichos previlegios, e cartas e franquesas e mercedes e libertades, que an e tienen en esta rason en todo bien e complidamiente
segunt se en ellos contien todo esto que dicho es, para agora e para en todo tempo.
E los unos nin los otros non fagades ende al por ninguna manera so pena dela
nuestra merced e de seyscentos moravedis de esta moneda usual a cada uno por
cada vegada. E demas mandamos al concejo e oficiales de la dicha cibdat e de su
termino, que vos lo non consientan, e se non por qualquier o qualesquiera de vos
que fincare de lo asi faser e complir, mandamos al ome que vos esta nuestra carta
mostrare, que vos emplase que parescades ante nos del dia que vos emplasare a
quinse dias so la dicha pena a cada uno a desir por qual rason non complides nuestro mandado. E de como esta nuestra carta vos fuere mostrada e la compliredes,
mandamos so la dicha pena a qualquier escrivano publico que para esto fuere llamado que de ende al que vos la mostrar testimonio signado con su signo, porque
nos sepaos en como complides nuestro mandado. E desto mandamos dar esta
nuestra carta escripta en pergamino de cuero, e sellada con nuestro sello de plomo
colgado.
Dada en Toro dose dias de octubre, era de mill e quatrocientos e nueve
anos.
Yo Pedro Fernandes la fise escribir por mandado del rey.
Alfonso Garçia vista. Obispo de Orense
Johan Martines.
717
1371, novembro, 14. Lugo
O deán e o Cabido de Lugo afóranlles a Lourenzo Eanes e á súa muller e a
unha voz o casal de Pazos de Sober, o da Sobreira e a herdade de Moutarelle en
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
839
Santiago de Gundivós, mais o casal de Deade, en Santa María de Proendos, por
renda anual de 15 marabedís ou 45 cruzados, á voz 70 marabedís ou 210 cruzados,
e por loitosa un boi ou unha vaca.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 11v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos Ruy Ferrnandes, dayan, et o
cabidoo da iglesia de Lugo seendo iuntados en cabidoo por campaa taniuda eno
coro dessa iglesia, segundo que avemos de custume, avervamos et aforamos a vos
Lourenço Yanes de Çereyia, et a vosa muller, Moor Arias, por en todos vosos dias
de anbos et de huna pessoa a pus voso finamento, qual o pustrimeyro de vos
nomear para esto, que seia vosa semellavel, o noso cassal dos Paaços de Sober con
a outra herdade que con el anda que trouxo Pedro Iuveu, et o noso casal de
Gundiboes, chamado de Sevreyra, que he sub signo de Santiago de Gondiboes, et
o noso cassal de Doade, que he sub signo de Santa Maria de Pereyros; os quaes
casares nos deu et mandou don Arias Ferrnandes, chantres que fuy de Lugo, os
quaes de nos tevo aforados Mayor Arias, monia que fuy do moesteyro de San Fiis
de Cangas, et con a herdade que a dita Mayor Arias avia en Moutarelle que he sub
signo de Santiago de Gondiboes, a qual fora de Sancha Alvares, sua madre, et que
nos la deu quando de nos aforou os ditos casares. Os quaes casares et herdade nos
avervamos et aforamos con todas suas pertenenças et dereyturas et casa a a tal condiçon que vos, et a pessoa sobredita que y for nomeada, lavredes et paredes ben as
herdades dos ditos casares et mantenades as casas en boo estado. Et vos, o dito
Lourenço Yanes, et a dita vosa muller en vida de vos, Lourenço Yanes, dedes deles
de foro et renda, cada anno, a a iglesia de Lugo quinse moravedis ou quarenta et
çinquo crusados desta moneda del rey don Enrrique que se ora hussa, et ficando
eno dito vervo depoys de voso finamento a dita vosa muller que ela et a perssoa
que ela nomear, ou vos nomeardes se ela finar ante que vos, dean cada anno de
foro deles seteenta moravedis ou duçentos et des crusados qual vos el eles ante quiserdes, et pagardes cada anno os ditos dineyros, commo sobredito he, en pas et en
salvo en Lugo por dia de San Martino, a aquel que tever os aniversarios desta iglesia, et
a pessoa que eno dito vervo for nomeada por los pustrimeyro de vos venna reçeber o dito foro do cabidoo da iglesia de Lugo do dia do finamento do pustrimeyro
de vos ata dous meses primeyros et [...] non asy feser que non seia teudo de entrar
nen reçeber os ditos casares. Et vos et a dita vosa muller et pessoa que for nomeada avedes a seer vasalos serventes et obedientes a a iglesia de Lugo, et deve ficar de
cada hun de vos hun boy ou huna vaca de loytossa a a dita iglesia. Et a finamento
da pustrimeyra pessoa que eno dito foro et vervo for nomeada os sobreditos casares et herdades deven ficar livres et quitos et desenbargados a a iglesia de Lugo con
todos los boos paramentos que y foren feytos, et con aquela pobrança que en eles
enton andar.
840
María José Portela Silva
Et eu, o dito Lourenço Yanes, que estou presente por min et por la dita
minna muller et pessoa sobredita, asy reçebo de vos, o dayan, et cabidoo sobreditos, os ditos casares et herdades con as condiçoes sobreditas et cada huna delas que
se suso conteen. Et outrosi que non ealleemos nen mal paremos os ditos casares et
herdades nen parte deles en alguna maneyra. Et porque esto seia çerto nos, lo
dayan, et cabidoo et Lourenço Yanes, sobreditos, rogamos a Fernan Garçia, notario publico de Lugo, que fesese desto duas cartas tal hua commo outra, huna enno
livro do cabidoo et outra a vos, lo dito Lourenço Yanes, seellada con noso seello.
Feytas eno coro da dita iglesia de Lugo, quatorse dias de novembre, era de
mill et quatroçentos et nove annos.
Testemoyas que foron presentes: don Gonçalvo Yanes, chantres; don Rodrigo
Affonso, arçidiago de Deça; don Pedro Arias, arçidiago de Neyra; don Vaasco
Rodrigues, arçidiago de Sarrea; don Alvar Rodrigues, arçidiago de Deçon; don Alvar
Dias, juys; Thomas Gonçalves, Fernan Peres, coengos; Arias Peres, raçoeyro de Lugo,
et outros ts.
Et eu Fernan Garçia, notario publico de Lugo dado por autoridade do
bispo dese lugar, a esto presente fuy et a rogo das partes sobreditas esta carta scrivi en este livro do cabidoo et puge y meu signal en testemoyo de verdade.
718
1372, abril, 26. Lugo
Tareixa Rodríguez dóalles ao bispo e á igrexa de Lugo todo canto lle pertence en Lamela.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 96v.
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Thereyia Rodrigues de Meylae,
muller que foy de Bertolamey de Lamela, dou en pura et firme doaçon por iur de herdade para senpre a vos, o onrrado sennor don frey Pedro Lopes por la gracia de Deus,
obispo de Lugo, et a a dita vosa iglesia, toda quanta herdade et vos eu aio, et me perteeçe de aver por qualquer maneira, en Lamela con as duas partes de huna casa pallaça
que eu y aio; et logo por esta presente carta vos ponno, et a a dita vossa iglesia, enno
iur et possisson et propiedade da dita herdade et vos et duas partes da dita casa, et tiro
ende a min et a toda minna vos, et obligo por meus bees de vos faser esta doaçon de
pas a todo tempo, et se eu d'aqui adeante, ou outro por min, usar desto sobredito que
vos dou en doaçon, ou de parte delo, connosco et outorgo que o usso por vos et en
nome da dita vossa iglesia precario, con tal condiçon que vos, o dito sennor obispo,
que me defendades das monas et peytas que veeren en quanto eu for viva.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
841
Et nos, o dito sennor obispo, assy reçebemos a dita doaçon de vos, a dita
Thereyia Rodrigue,s para nos et para a dita nossa iglesia et prometemos et outorgamos de vos teer et guardar a dita condiçon. Et porque esto seia çerto nos as ditas
partes rogamos a Ares Peres, raçoeyro et notario publico de Lugo, que fesesse ende
esta carta.
Que fuy feyta en Lugo, viinte et seys dias d'abril, era de mill et quatrosentos et des annos.
Testigos que foron presentes: Gonçalvo Peres, notario; Fernan Garçia de
Mera; Iohan Arias de Cas Gristola; Afonso Ferrnandes, sobrinno do dito Fernando
Garçia, ts.
Et eu Aras Peres, raçoeyro et notario publico de Lugo dado por lo dito sennor obispo, a esto presente fuy con as ditas testemoyas, et a rogo das ditas partes
esta carta en minna presença fis scrivir et puge y meu nome et signal en testemoyo de verdade.
719
1372, abril, 26. Lugo
María Pérez dóalles ao bispo e á igrexa de Lugo todo canto posúe en Santa
María de Sirvián e reserva para si o usufruto dunha casa, horta e cortiña.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 98r.
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Maria Peres, morador en
Servian, muller de Martin Eanes que fuy, dou en pura et firme doaçon et por iur
d'erdade para senpre iamays a vos o onrrado sennor don frey Pedro Lopes por la
gracia de Deus, obispo de Lugo, et a vossa iglesia, toda quanta herdade et vos et
casas eu aio en Servian, sub signo de Santa Maria de Servian, et alla ut quer que a
eu aia, con suas pertenenças et dereyturas, a monte et a fonte, peru quer que vaan,
et logo por esta presente carta vos dou o iur et posisson et propiedade dos ditos
herdamentos et voses, ut quer que os eu aia, et tiro ende a min et a toda minna
vos, et obligo meus bees de vos faser a dita doaçon de pas a todo tempo, et se eu
d'aqui adeante usar dos ditos herdamentos et voses, ou outro por min, connosco
et outorgo que os uso por vos et por la dita vossa iglesia precario, con tal condiçon
que eu, a dita Maria Peres, aio de teer en minna vida huna casa en que more et hun
orto et huna cortinna para linno, et a meu finamento que vos fiquen livres et quitas et a a dita vossa iglesia. Et vos, o dito sennor obispo, et vossa iglesia avedes-me
a dar manteemento de vianda et de panos, et defenderme de todas las monas et
peytos que veeren en quanto for viva.
842
María José Portela Silva
Et nos, o dito sennor obispo, assy reçebemos para nos et para a dita nosa
iglesia a dita doaçon de vos, a dita Mayor Peres, et prometemos de vos teer et guardar as ditas condiçoes. Et por que esto seia çerto nos as ditas partes rogamos a Arias
Peres, raçoeyro et notario publico de Lugo, que feçesse ende esta carta.
Que foy feyta en Lugo, viinte et seys dias de abril, era de mill et quatroçentos et des annos.
Testigos que foron presentes: Gonçalvo Peres, notario; Fernan Garçia de
M[...], et Afonso Ferrnandes, seu sobrinno; Iohan Arias de Casguiscola, ts., et
outros.
Et eu Arias Peres, raçoeyro et notario publico de Lugo dado por lo dito
sennor obispo, a esto presente fuy et a rogo das ditas partes esta carta en minna
presença fis scrivir, et puge y meu nome et signal en testemoyo de verdade.
720
1372, maio, 20. Portomarín
Acta en que Pedro Ruiz Sarmiento, adiantado maior do Rei en Galicia, fai
preito homenaxe ao Rei polas torres da cidade de Lugo, pondo como alcaide destas a
Xoán Ximénez e comprometéndose a observar e facer gardar a xurisdición episcopal.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 92r, traslado polo notario Gonzalo Pérez: 1373-IV-4.
LUGO, AC, extr., Tumbo Nuevo, fol. 236r.
SÁNCHEZ BELDA: Docs..., n.º 1180, p. 494.
Cit., LÓPEZ PELÁEZ: El señorío..., I, 59.
En Puerto Marin, iueves, veynte dias de mayo, era de mill et quatroçientos
et dies annos, en el palaçio del ospital, en presençia de mi Fernando Alfonso, scripvano del rey et su notario publico en la su corte et en todos los sus regnos, et de los
testigos de yuso scriptos, Pedro Ruys Sarmiento, adelantado mayor del dicho sennor
rey en el regno de Gallisa, fiso pleito et omenage al dicho sennor rey en sus manos
por las torres de la çibdad de Lugo de las tener por el et de lo acoger en ellas de dia
o de noche con pocos o con muchos [...] et [...]gado cada que y llegare, et de faser
de las dichas torres guerra et pas por su mandado guerra et pas por su mandado (sic),
et de comprir sus cartas et su mandado et venir a sus enprasamientos et a sus llamamientos cada que lo enbiare enplasar o llamar, et despues de sus dias et infante don
Iohan, su fijo primero heredero, o a minguamiento del, lo que Dios non quiera, a
otro qualquier quel dicho sennor rey diese por su heredero en el regno, et que sy lo
asy non fesiese et guardase el dicho Pedro Ruys Sarmiento que sea por ello traydor
commo quien toma castiello o mata sennor. Et luego a esta sason el dicho Pedro Ruys
Sarmiento fiso pleito et omenage en mano del dicho sennor rey de guardar pro et
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
843
onrra de la iglesia et del obispo de Lugo, et de non les tomar ninguna cosa de la su
iustiçia et de lo que pertenesçe a la iuridiçion de la iglesia et del dicho obispo todabia guardando serviço del dicho sennor rey. Et luego por esta rason Iohan Xemenes
de [Lisaveo] fiso pleito et omenage al dicho Pedro Ruys Sarmiento en sus manos por
las dichas torres, segunt las condiçiones sobredichas et cada una dellas, et luego el
dicho obispo fiso pleito et omenage al dicho sennor rey en sus manos et iuramento
a las ordenes que el reçebiera poniendo la mano en sus pechos de mi el dicho obispo, Pedro Ruys Sarmiento et del dicho Iohan Xemenes de Lisaveo, et a cada uno
dellos a guardar su merçet [...] de todo lo que entendiese que fose su contrario, et
eso mismo el dicho Iohan Xemenes fiso pleito et omenage de guardar a la iglesia et
al obispo a todo lo suyo segunt lo p[...] el dicho Pedro Ruys Sarmiento. Et desto en
commo paso el dicho obispo pidio a mi el dicho escrivano que le diese testimonio
signado para guarda de su derecho.
Testigos: Pedro Fernandes de Velasco, camarero del dicho sennor rey;
Vasco Gomes de Sexas, Iohan Sanches de Arevalo, et otros.
Et yo Fernando Afonso, scripvano et notario publico sobredicho, fue presente a todo esto que dicho es, et a pedimiento del dicho senor obispo fis scripvir
este testemonio et fis aqui mio signo en testimonio de verdad.
Eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo po lo obispo dese lugar, vi et
lii o dito testemoyo scripto et signado por lo dito Fernando Afonso, notario, o qual
aqui a pitiçon do onrrado sennor obispo de Lugo, don frey Pedro Lopes, et por
mandado et autoridade de don Alvar Dias, juys de Lugo, que viu o dito testemoyo
et deu sua autoridade a o traslado que eu notario del tirase et mandou que valuese ut quer que pareçese asi commo verdadeiro original, aqui o fis trasladar et puge
aqui meu signal.
Feyto en Lugo, quatro dias de abril, era de mill et quatroçentos et onse
annos.
Testemoyas: Arias Ferrnandes, coengo de Lugo; et Afonso Rodrigues, clerigo do coro de Lugo, et Garcia Affonso, ome do juys.
721
1372, xullo, 2. Lugo
O deán e o Cabido de Lugo afóranlle a Einés López e a dúas voces a herdade dos aniversarios en San Martiño de Río e Vilapedre, freguesías de San Vicente de
Toldaos e San Fiz de Vilapedre, por renda anual de 15 marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 12r.
844
María José Portela Silva
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o dayan, et cabidoo da iglesia de Lugo con outorgamento de Iacome Peres, rendeyro dos aniversarios, aforamos a vos Eynes Lopes d'Armesto et a duas persoas depus bos a huna qual vos
nomeardes a vosso finamento et a outra qual nomear aquela que vos nomeardes, a
herdade que os aniversarios da iglesia de Lugo an en San Martino de Rio et en Vila
Pedre, sub signos de San Martino de Rio et de San Viçenço de Toldaos, et de San
Fiis de Villapedre, con suas dereyturas et pertenenças, a qual herdade demitiu
Maria Lopes, a frayra, porque a non podo manteer, et ia o dito Iacome Peres tinna
reçebuda porque lle non pagaran o foro avia seys annos. Et vos, a dita Eynes Lopes,
et as ditas perssoas avedes a lavrar et parar ben as ditas herdades et manteer as
casas en boo estado et dar, de cada anno, a aquel que tever os aniverssarios, quinse moravedis longos em pas et em salvo na villa de Lugo por Natal, da moneda que
pagaren os outros foros da iglesia de Lugo, et a pasamento de vos et das ditas persoas an de ficar as ditas herdades livres et quitas a a iglesia de Lugo con todos los
boos paramentos que em elas foren feytos.
Et eu, a dita Eynes Lopes, por min et por las ditas persoas, assy reçebo o
foro das ditas herdades et obligo meus bees por min, et por las ditas perssoas, para
faser et pagar o que sobredito he. Em testemoyo desto as ditas partes rogaron a min
Domingo Peres, notario publico de Lugo, que fesese duas cartas en hun thennor,
huna enno livro do cabidoo et outra para a parte.
Que foy feyta en Lugo, dous dias de iullio, era de mill et quatroçentos et
des annos.
Testemoyas: dom Roy Ferrnandes, dayan; don Gonçalvo Eanes, chantre;
dom Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; dom Alvar Rodrigues, arçidiago de
Deçon; don Diego Gomes, thesoreyro; Thomas Gonçalves, coengo; Alvar
Ferrnandes, raçoeyro na iglesia de Lugo, et outros.
Et eu Domingo Peres, notario publico de Lugo por lo sennor obispo dese
lugar, a esto presente fuy et a rogo das ditas partes esta carta en minna presença
aqui fis scrivir et puge y meu signal.
722
1372, agosto, 9. Lugo
O Cabido, ante a renuncia de María López, afóralle a Arias Fernández e a
unha voz as herdades que posúe en San Martiño de Río, San Vicente de Toldaos e
Vilapedre, por renda anual de 15 marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 12v.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
845
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o dayan, et cabidoo da iglesia de Lugo seendo iuntados en cabidoo por campaa taniuda, segundo que o avemos de uso et de custume, por rason que Maria Lopes, filla de Lopo Garçia de San
Martino de Rio, foreyro que era desta nosa iglesia ennos lugares et herdamentos et
casas que a dita iglesia ha sub signo de San Martino de Rio et de San Viçenço de
Toldaos et en Villapedre, veo ante nos et disso que non podia manteer o dito foro
et os herdamentos del en boo paramento, segundo que era obligada, por la qual
rason nos pidio que lle reçebesemos o dito foro ca ella renunçiava en nosas maos
todo o dereyto que en el avia, non fasendo a dita Maria Lopes mençon en commo
por lo dito seu foro avia de nomear por pessoa necessaria del hun dos fillos de
Pedro Ferrnandes de San Martino do Rio et de sua muller, Eynes Ferrnandes, et en
commo o dito Pedro Ferrnandes por rason da segunda et terçeyra pessoa qua avian
neçesariamente a seer nomeadas dos seus fillos hun pus outro deran, a a dita iglesia por rason do dito foro, huna teega et medea semente de herdade sub o dito
signo de San Martino do Rio. A qual dita renunçiaçon do dito foro nos reçebemos
et commo despoys nos mostrasen os ditos Pedro Ferrnandes et Arias Ferrnandes,
seu fillo, a carta do dito foro, que fora feyto a a dita Maria Lopes, con condiçon das
ditas persoas enna qual eran contiudas as cousas sobreditas, et nos pidisen et frontasen et requerisen que lles guardasemos seu dereyto, que enna dita carta era contiudo, conven a saber poys, que o dito foro era renunçiado, que lles possesemos o
dito foro en hun dos ditos seus fillos deste dito Pedro Ferrnandes, poys que el dera
e iuntara a dita teega et media de herdade a a outra do dito foro, et ha del reçebera o cabidoo da dita iglesia por las ditas condiçoes, et a dita Maria Lopes en seu
periudiçio o renunçiava maliçiosamente. Nos por todas estas rasoes et entendendo
que non deviamos faser iniuria a os ditos fillos do dito Pedro Ferrnandes non lles
devia enpeecer a malicia da dita Maria Lopes, que asi caladamente renunciara o
dito foro, tomamos et reçebemos por foreyto et perssoa enno dito foro, que foy
feyto a a dita Maria Lopes, a o dito Arias Ferrnades, fillo do dito Pedro Ferrnandes
et de Eynes Ferrnandes, et a huna pessoa que seia hirmao do dito Arias
Ferrnandes, fillo dos ditos Pedro Ferrnandes et Eynes Ferrnandes, segundo as condiçoes que se enno dito foro conteen, que fuy feyto a a dita Maria Lopes, et que
este dito Arias Ferrnandes, fillo dos ditos Pedro Ferrnandes et Eynes Ferrnandes,
et a dita pessoa lavren et paren ben os ditos herdamentos do dito foro et mantennan as casas deles en boo estado, et que den de cada ano a os aniversarios da iglesia de Lugo, ou a seu procurador, quinse moravedis, d'oyto soldos o moravedi, da
moneda del rey don Afonso, en pas et en salvo enna villa de Lugo por dia de Natal,
ou a contia deles, segundo que se pagaren os outros foros et rendas da dita iglesia
de Lugo. Et por esta nosa carta et contracto renunçiamos et damos por nihun
o foro se o dos ditos herdamentos et casas fesemos a Eynes Lopes, filla de Lopo
Alvares d'Armesto et de Moor Garçia, ou a outro qualquer, por rason que foy feyto
calada a verdade et contra dereyto.
846
María José Portela Silva
Et eu, o dito Arias Ferrnandes, que estou presente por min et por la dita pesoa,
assy reçebo o dito foro de vos, lo dito dayan, et cabidoo et obligo todos meus bees et
da dita pesoa a comprirlo en todo et de non viir contra ello en ninhuna maneyra. Et
porque esto seia çerto nos las ditas partes rogamos et mandamos a Fernan Peres, notario publico de Lugo, que fesese desto duas cartas en hun tenor, a huna delas para o dito
Arias Ferrnandes signada con seu signal et seellada con noso seello pendente, et a outra
enno livro de nos, lo dito cabidoo, signada con seu signal.
Feyto foy esto en Lugo, nove dias d'agosto, era de mill et quatroçentos et
des annos.
Testemoyas: don Ruy Ferrnandes, dayan de Lugo; don Gonçalvo Eanes,
chantre dese lugar; don Rodrigo Affonso, arçidiago de Deça; don Alvar Rodrigues,
arçidiago de Deçon; don Alvar Dias, iuys; don Diego Gomes, thesoreyro; et Afonso
Ferrnandes, et Alvar Ferrnandes, et Iohan Garçia, raçoeyros da dita iglesia; et Lopo
Peres, porteyro do dito cabidoo, ts., et outros.
Et eu Fernando Peres, sobredito notario publico de Lugo dado por la autoridade do sennor obispo dese lugar, a esto que sobredito he pressente foy et a rogo
et mandado das ditas partes o dito foro escrivi en este livro do cabidoo et puge en el
meu signal en testemoyo de verdade.
723
1372, agosto, 11. Burgos
O rei don Henrique II ordénalles a don Pedro, conde de Trastámara, e a don
Pedro Ruiz Sarmiento, adiantado maior de Galicia, que non cobren peitos, talas nin
pedidos nos coutos do bispo de Lugo.
LUGO, AC, extr., Tumbo Nuevo, fol. 236r.
SÁNCHEZ BELDA: Docs..., n.º 1182, p. 495.
724
1372, setembro, 22. Laiosa
O bispo de Lugo afóralles a Afonso Pérez e á súa muller e a unha voz os
casais de Huchas e Souto, en Santa María de Toiriz, por renda anual da terceira
parte do froito e seis marabedís por foros. O beneficiario dóalle, asemade, tres leiras
na citada freguesía, que tamén se aforan por un moio de pan anual.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
847
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/20, perg. orix., galego, gótica cursiva, 218x245 mm.
Sabeam quantos esta carta viren commo nos don frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores por la gracia de Deus et da Santa iglesia de Roma, obispo
de Lugo, da huna parte, et eu Affonso Peres de Toyris, da outra, fasemos entre nos
tal enprasamento que seia valedeyro: conven a saber que nos, o dito sennor obispo, damos aforo et avervo a vos, o dito Affonso Peres, et a vossa muller, Costança
Peres, para en toda vosa vida d'anbos et de huna pessoa qual o postrimeiro de vos
nomear en vida ou a tempo de vosso finamento, os nossos casares de Huchas et do
Souto, que son sub signo de Santa Maria de Toyris, a a tal condiçon conven a saber
que avedes a lavrar et parar ben as herdades dos ditos casares, et tirar de monte ut
iouveren en guisa que se non pergan con mingoa de lavorio et de sarradura, et avedes a morar as casas delles et manteerlas en boo estado, et avedes-nos a dar vos, et
a dita vossa muller et pessoa, a terça parte do que Deus der et vos lavrardes nas
herdades dos ditos casares, et dardes-nos por foros et por orto et por nabos et por
linno et por herva, seys maravedis da moneda del rey don Affonso, et fasernos serviço commo os outros nossos serviçaes, et avedes a seer vasallos serventes et obedientes nossos et de nosos subçessores et deffesos et anparados das monas et peytas, segundo os outros nossos serviçaes, et non avedes de vender nen supignorar
este dito foro et vervo a cavalleiro, nen a escudeiro, nen a dona, nen a outro omme
poderoso algun.
Et eu, o dito Affonso Peres, asy reçebo de vos, o dito sennor obispo, o dito
foro et vervo dos ditos casares para min et para a dita minna muller et pessoa, et
obligo min et meus bees et deles, movilles et reyses, de o comprirmos en todo,
segundo dito he, su penna de çen moravedis. Et por este ben et merçee que me
vos, o dito sennor obispo, fasedes dou-vos para senpre iamays por iur de herdade,
para vos et para a dita vosa iglesia, herdade que seia hun moyo semente por la
medida de Monforte, a qual herdade que vos dou he esta conven a saber: huna
leyra de herdade que ias en Val de Salgueyro, que he dous quateyros semente, et
ias en braço con outra herdade de vos, o dito sennor obispo, et huna leyra que ias
a os Picoutos, que he semente seys tegas, et ias a par d'outra de vos, o dito sennor
obispo, et outra leyra que ias a Penna de Cabraes, que he duas teegas semente, a
quel herdade que vos dou he sub signo de Santa Maria de Toyris, et ponno logo
a vos, o dito sennor obispo, et a vossa iglesia enno iur et possisson et propiedade
da dita herdade, et tiro ende a min et a toda minna vos, et se d'aqui adeante lavrar
ou possuyr a dita herdade connosco et outorgo que a lavro et possuyo por vos, o
dito sennor obispo, et por la dita vossa iglesia precario, et d'aqui endeante todo
meu sennorio et poderio seia de min tirado et removudo dela et posto en vos, o
dito sennor obispo, et na dita vossa iglesia.
Et nos, o dito sennor obispo, asy reçebemos de vos, o dito Affonso Peres,
a dita herdade et leyras que nos dades para nos et para a dita nosa iglesia, et por
848
María José Portela Silva
vos fasermos ben et merçee damos en aforo et avervo para vos et para a dita vosa
muller et para a dita pesoa, que cada hun de vos nomear ennos ditos casares segundo
dito he, a dita herdade et leyras que nos dades, a a tal condiçon que vos et a dita
vosa muller et pesoa lavredes et paredes ben a dita herdade, et nos dedes dela, de
cada anno, en renda hun moyo de pan por la medida de Monforte, as duas partes
de temporao et a terça de serodeo, do mellor pan que ouver enna dita herdade
posta a semente. Et a finamento de vos et da dita vossa muller et da dita pessoa a
dita herdade et as herdades dos ditos casares an de ficar livres et quitas et desenbargadas et ben lavradas, et as casas dos ditos casares feytas et en boo paramento
a nos, o dito sennor obispo, et a nossa iglesia.
Et eu, o dito Affonso Peres, que presente estou asy reçebo de vos, o dito
sennor obispo, o dito foro et vervo da dita herdade et casares enna maneira que
dita he, et obligo min et meus bees et da dita minna muller et pessoa de o comprirmos et guardarmos en todo, segundo dito he, sub a pena dita.
Et nos, o dito sennor obispo, asy vos lo outorgamos. Et que esto seia çerto
nos las ditas partes rogamos a Aras Peres, raçoeyro et notario publico de Lugo et enna
abdiençia de nos, o dito sennor obispo, que fesese desto duas cartas [en un tennor].
Feytas en Layosa, viinte et dous dias de setembre, era de mill et quatroçentos et des annos.
Testemoyas que foron presentes: don Ruy Gonçalves, mestrescolla de
Lugo; frey Affonso Eanes, companeiro do dito sennor obispo; Arias Fernandes,
raçoeiro; Iohan Eanes de Layosa; Affonso Lopes de Monforte, criado do dito sennor obispo, et outros.
Et eu Arias Peres, raçoeiro et notario publico de Lugo enna audiençia do
dito sennor obispo dado por sua auctoridade, a esto presente fuy con as ditas testemoyas chamadas et rogadas, et a rogo das ditas partes esta carta en minna presença fis escrivir et puge y meu nome et signal en testemoyo de verdade. Et non
enpeesca ali ut ias escrito sobre raydo et dis para nos et para a dita nossa iglesia
que he a quatorse rengloes contra a subscripçon con o renglon de [...] que non he
acadado que foy error de scrivan et eu notario sobredito o enmendey. (+).
725
1372, setembro, 28. Gresulfe
Avinza entre o bispo de Lugo e a súa igrexa e os veciños do couto de Atán,
sobre herdades, viñas e unha pesqueira de anguías, que estes levaban irregularmente. Os veciños recoñecen a súa falta de dereitos e o bispo concédelles en foro as propiedades do devandito couto por renda da cuarta parte do pan e terzo do viño; das
herdades que labren de novo darán a cuarta do pan e do viño.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
849
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 98v-99r.
Sabeam quantos esta carta virem commo sobre contenda que era entre o
moyto onrrado padre et sennor don frey Pedro Lopes da orden dos preegadores por
la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, por sy et en nome de
sua iglesia, da huna parte, et Estevoo Peres, clerigo, capelan de Sayoane da Cova, et
Fernan Peres, iuys d'Atan, et Fernan Peres de Roças, et Fernan Gonçalves, fillo de
Gonçalvo Martines, et Fernan Eanes de Cabo de Vila, et Iohan Martines, et Françisco
Rodrigues, et Pedro Eanes de Sayoane, et Affonso Fernandes, cellareyro, et Pedro
Eanes, clerigo, et Domingo Martines d'Outeyro, et Fernan Eanes d'Albarde, et Iohan
da Millara, et Iohan Peres de Saamir, et Gonçalvo Peres de Çima d'Atan, et Iohan
Peres, yrmao de Estevoo Peres, et Iohan Arieiro, et Iohan da Fonte, et Gonçalvo
d'Outeyro, clerigo, moradores en Atan, da outra parte, sobre rason das herdades et
vinnas deçimeyras et do anguieyro, et todas las outras que iasen enno dito couto
d'Atan, disendo o dito sennor obispo que as ditas herdades et vinas do anguieyro et
todas las outras cousas, que iasen enno dito couto d'Atan, que eran et son suas et de
sua iglesia et non d'outro algun, et lle perteesçen todas por quanto foron dadas et
outorgadas en gracia et merçee et esmonla a a dita sua iglesia dos reys que foron de
Castella et de Leon, et do arçidiago don Domando, primeyro fondador que foy do
dito couto, et dous outros cuio o dito couto era, et que poder avia de o dar a a dita
iglesia, segundo mostrou por privillegios et cartas que delo tinna d'aqueles que o
dito couto d'Atan et herdades et vinnas et sennorio del deron a a dita sua iglesia,
segundo dito he, et que frontava et desia et protestava a os sobreditos moradores en
Atan que tragian as ditas herdades et vinnas desimeyras et enno anguieyro, que llas
leyxasen et desenbargassen para sy et para sua iglesia, para as el poder dar a quen as
lavrasse et lle recudissen con as rendas et dereyturas dellas. Et outrossy que lle dessen os novos et froytos que dellas levaran ata aqui, que estimou a vallia dellas a quinentas veses mil maravedis da moneda del rey don Affonso, et non no querendo assy
faser que protestaba sobrelles et de cobrar et aver delles et de qualquer deles a estimaçon sobredita, et demays as custas et danos que el et sua iglesia d'aqui adeante
sobrelo feseren; et os sobreditos moradores en Atan de juso nomeados disendo que
elles et seus padres et anteçessores, que foron moradores enno dito couto d'Atan, que
usaran et trouxeran senpre as ditas herdades desimeiras et do anguieyro coydando
que eran suas et porque lles nunca foran demandadas. Et o dito sennor obispo
disendo que eran da dita iglesia et del en seu nome, et eles que as trouxeran, et as
outras do dito couto, por la dita sua iglesia commo tragedores de quanto a dita iglesia avia enno dito couto, et por esta rason que non poderan presquibir nen podian
contra el, nen contra sua iglesia, commo aquelles que senpre foran et eran tragedores de todas las herdades et vinnas et dereyturas que a dita sua iglesia avia enno dito
cotuo. Et logo estas partes de seu praser et por quitamento de iuyzo et de escandolo
et de dampno, que se delo podia seguir, aveeronsse en esta maneyra: conven a saber
850
María José Portela Silva
que os sobreditos Estevoo Peres, et Fernan Peres, et Fernan Eanes de Roças, et
Fernan Gonçalves, et Fernan Eanes de Cabo de Vila, et Iohan Martines, et Françisco
Rodrigues, et Pedro Eanes de Sayoane, et Affonso Fernandes, cullareyro, et Pedro
Eanes, clerigo, et Domingo Martines d'Outeyro, et Gonçalvo d'Outeyro, et Fernan
Eanes d'Albarde, et Iohan da Fonte, et Gonçalvo d'Outeyro, clerigo, todos por sy et
por suas mulleres porque obligaron a faser, et por toda sua vos, disseron que elles
veendo et entendendo que era assy commo o dito sennor obispo desia que davan et
outorogavan et leyxavan a o dito sennor obispo, et a a dita sua iglesia, d'aqui adeante para sempre iamays todas las ditas herdades et vinnas desimeyras et do dito lugar
do anguieyro, que eles trouxeron et usaron ata aqui, et que enno couto d'Atan avian,
de que non deran renda nen foro a o dito sennor obispo et a a dita sua iglesia, et poynan logo a o dito sennor obispo et a a dita sua iglesia enno iur et possisson et propiedade das ditas herdades et vinnas et tiravan ende a sy et a sua vos et disian et confessavan que se d'aqui adeante, elles et suas mulleres et sua vos delles et de qualquer
delles, lavrassen et possuyssen as ditas herdades et vinnas, que as lavrassen et possuyssen por lo dito sennor obispo et por sua iglesia precario. Et o dito sennor obispo en nome de sy et de sua iglesia disso que assy reçebia as ditas herdades et vinnas
para sy et para a dita sua iglesia, et a propiedade et iur et possisson delas, et por faser
merçee a os sobreditos, de suso nomeados, disso que lles quitava todos los novos que
das ditas herdades et vinnas levaran ata aqui, et demays que lle dava a elles et a suas
mulleres et a toda sua vos delles et de qualquer delles, aforo et avervo as ditas herdades do anguieyro et desimeyras, que elles leyxaran et desenbargaran a el et a a dita
sua iglesia, segundo dito he, a a tal condiçon que o dito Estevoo Peres, clerigo, et
Rodrigo Estevees, seu criado, et todos los outros sobreditos nomeados et suas mulleres, que ora teen, lavren et paren ben as ditas herdades et vinnas et lles den aquelas
lavores que lles feseren mester en guisa que se non perçan con mingoa de lavor et de
sarradura, et que en toda sua vida non den a o dito sennor obispo, nen a sua iglesia,
nen a seus subçessores, renda nen foro algun das ditas herdades et vinnas, et a finamento dos sobreditos et de suas mulleres, que ora teen segundo dito he, et de qualquer delles, que suas voses et herdeyros, que despois delles ficaren, et toda sua vos
delles et de qualquer delles tennan as ditas herdades et vinnas a foro et a vervo, con
tal condiçon que as lavren et paren ben et lles den aquelles lavores que lles feseren
mester, et den de cada anno a el et a sua iglesia et a seus subçesores a quarta parte
do pan et a terça parte do vinno, que Deus der ennas ditas herdades et vinnas, o pan
enna ayra et o vinno a a bica do lagar, a o moordomo que andar enno seu dito couto
d'Atan, et das herdades que tiraren de monte et das vinnas que feseren de novo que
den, a o dito sennor obispo et a sua iglesia et a seus subçesores, a quarta parte do
pan et do vinno, que Deus en elas der, de cada anno enna maneyra que dita he. Et
os sobreditos de suso escriptos et nomeados por sy et por suas mulleres, que ora
teen, et por toda sua vos, assy reçeberon do dito sennor obispo a dita merçee et foro
que lles fes das ditas herdades et vinnas, et obligaron sy et seys bees, movilles et ray-
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
851
ses, gaanados et por gaanar, et de toda sua vos et de qualquer delles, de compliren
et guardaren et atenderen todo o que sobredito he, et de non yren nen pasaren contra ello, nen contra parte dello en nihun tempo que seia, por sy nen por outros en
seu nome, en iuyso nen fora, et se o quisseren faser, ou tentassen de o faser qualquer
delles, que lles non valuesse nen fossen sobrelo oudos, et qual delles que o fesesse,
ou quissesse faser en alguna maneyra que seia, que perça de penna a o dito sennor
obispo et a sua iglesia et a seus subçessores mill moroavedis da moneda del rey don
Affonso, et a penna pagada ou non que o dito foro et contracto et todas las cousas en
el contiudas fiquen firmes et valledeyras. Et demays que o dito sennor obispo et seus
subçessores podessen reçeber o foro et as herdades et vinnas delles a aquel ou aquelles que contra o que de suso dito he quiseren yr ou passar, et darlas a quen quiser
et sua merçee for sen enbargo algun. Et o dito sennor obispo assy outorgou et reçebeu todo, o que dito he, por sy et por sua iglesia et por seus subçessores, et obligou
os bees da dita sua iglesia por estar a ello.
Et desto en commo passou o dito sennor obispo, por sy et en nome da dita
sua iglesia, et os sobreditos de susso nomeados et moradores enno dito couto
d'Atan, por sy et por todas suas voses, rogaron et pediron a min Arias Peres, raçoeyro et notario publico de Lugo et enna audiençia do dito sennor obispo, que fesesse desto dous publicos instromentos, ou mays se fesessen mester, para o dito sennor obispo et para a dita sua iglesia, et para os ditos moradores eno dito couto
d'Atan et para suas voses.
Feyto fuy esto en Grisulfe, viinte et oyto dias de setembre, era de mill et
quatroçentos et des annos.
Testemoyas que para esto foron chamadas et rogadas: Lopo Eanes, coengo de
Lugo; Rodrigo Eanes de Burela; Vaasco Peres, algasil; Goçalvo Peres, Pedro Fernandes
do Cavallo, seu fillo; Gonçalvo Fernandes de Eyree; Affonso Eanes, Vaasco Gomes,
Ruy Vasques, escudeyros do dito sennor obispo; Affonso Eanes, clerigo de Santa Maria
de Ferreyra; Pedro Fernandes de Deral, clerigo de Santa Maria Alta.
Et eu Arias Peres, raçoeyro et notario publico sobredito, a esto que dito he
con as ditas testemoyas presente fuy et a rogo das ditas partes esta carta en minna
presença fis scrivir et puge y meu nome et signal en testemoyo de verdade.
726
1372, outubro, 28. Zamora
Real provisión de Henrique II na que lles ordena a Pedro Ruiz Sarmiento,
adiantado maior de Galicia, e a todos os funcionarios deste reino que non atenten
contra o señorío do bispo de Lugo nin contra os dereitos que este tiña nos seus coutos e que non consintan que os seus vasalos pasen a outro señorío.
852
María José Portela Silva
SÁNCHEZ BELDA: Docs..., n.º 1184, p. 495, referido a: LUGO, AC, Lib. 1º, carp. 1325
fol. 93, copia notarial do século XV .
727
1372, novembro, 1. Zamora
Real provisión de Henrique II dirixida a Xoán Ximénez, alcalde de Lugo,
como consecuencia dunha reclamación presentada polo bispo da cidade, na que lle
ordena que non pretenda xulgar en preitos civís nin criminais habidos entre vasalos
do bispo, que non lles faga peñoras por incomparecencia a emprazamentos e que non
se inmisza na xurisdición do bispo.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 91r, traslado realizado polo notario Gonzalo Pérez:
1373-IV-4.
SÁNCHEZ BELDA: Docs..., n.º 1185, p. 496.
Don Enrrique por la gracia de Dios rey de Castilla, de Leon, de Toledo, de
Galliçia, de Sevilla, de Cordova, de Murçia, de Iahen, del Algarbe, de Algesira, et sennor de Mollia, a vos Iohan Xemenes alcayde de las torres de Lugo salud et gracia.
Sepades que don frey Pedro Lopes obispo de la dicha çiudat se nos envio
querellar, et dise que el et los obispos que fueron por tiempo en la dicha çiudat desde
tan grant tiempo aca que memoria de homes non es en contrario, que ovieron et han
la iurediçion çevil et criminal de la dicha çibdat et de las villas et lugares et tierra del
dicho su obispado et de los coutos della, et que vos agora nuevamiente sin rason et
sin derecho que vos entrametedes de conosçer et conosçedes de algunos pleitos que
algunos moradores en la dicha çibdat et en las villas et lugares et cotos et tierra del
dicho obispado han unos contra otros, et si ante vos non paresçen que los mandades
prender por la penna de los enplasamientos. Et otrosy que tomades a los vasallos del
dicho obispo en vuestra guarda et en vuestra encomienda et en vuestro defendimiento, en tal manera que los vasallos del dicho obispo non lo obedesçem asi commo a su
sennor segundo que sienpre lo usaron; et que fisistes et fasedes al dicho obispo et a
sus vasallos et omes otros muchos males et dannos et desaguisados sin rason et sin
derecho commo non devedes, et enesto que le turbastes et turbades la su iuridiçion
aviendo vos fecho pleito et omenage de gardar al dicho obispo toda su iuridiçion et
sennorio et usos et custumbres et fueros, et de le non yr nen passar contra ello, segundo que sienpre lo husaron el et los otros obispos que fueron pot tiempo en la dicha
çibdat, et enesto qu'el dicho obispo et sus omes et vasallos que reçebieron et resçiben
grande agravio, et envionos pidir merçed que mandasemos y lo que toviesemos por
bien. Por que vos mandamos vista esta nuestra carta que de aqui adelante non vos
entrametades de connosçer nin conoscades de ningunos pleitos çiviles nin criminales
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
853
que los vesinos et moradores en la dicha çibdat et en las villas et lugares et cotos et
tierras del dicho obispo ovieren unnos contra otros agora nen de aqui adelante, nin
los prendades por las pennas de los enplasamientos, nin por otras pennas algunas por
non paresçeren ante vos sobresta raçon, nin otrosy de aqui adelante non tomedes a los
vasallos del dicho obispo en vuestra garda nin en vuestro defendimiento en manera
que sin vuestro enbargo et defendimiento el dicho obispo se pueda aprovechar delos
asi commo de sus vasallos sin vuestro enbargo commo dicho es. Et de aqui adelante
non enplasedes nin llamedes nin fagades llamar nin enplasar para ante vos a los vasallos del dicho obispo, nin los fagades premia nin afincamiento alguno nin les tomedes
nin prendades ninguna cosa de lo suyo contra lo que dicho es; et si alguna cossa de
lo suyo les avedes tomado o prendado por lo que dicho es datgelo et tornadgelo et
fasedgelo dar et tornar luego todo bien et complidamiente en guisa que le non menguen ende ninguna cosa con las costas et dampnos et menoscabos que por esta rason
han fecho et reçebido et fesieren et resçebieren de aqui adelante a vuestra culpa, et non
fagades ende al por ninhuna maneira so penna de la nuestra merçed et de seysçientos
moravedis desta moneda usal, si non mandamos al dicho obispo et al conseio de la
dicha çibdat et a todos los otros alcalldes iurados, iueses, iustiçias, merynos, algasiles
et otros ofiçiales qualesquier de todas las çibdades et villas et lugares de nuestros regnos que agora son o seran de aqui adelante, o a qualquier o qualesquier dellos que
esta nuestra carta fuer mostrada, que vos lo fagan asi faser et complir todo en la manera que dicha es, et non fagan ende al so la dicha penna a cada unno deles. Pero si contra esto que dicho es alguna cosa quiserdes diser o rasonar por que lo non devades
faser por quanto el dicho obispo dise que esto que lo fasedes agora nuevamiente sin
rason et sin derecho con poder que tenedes por que sodes alcayde en las dichas torres
et que non ha en la dicha çibdat ofiçial alguno que vos pueda apremiar et que non
podian convusco por alla aver complimiento de derecho enesta raçon, et por ende este
pleito esmos de oyr et de librar, mandamos al omme que vos esta nuestra carta mostrar que vos enplase que parescades ante a nos del dia que vos enplasare a quinse dias
so la dicha penna, et nos mandamos hemos oyr et librar commo la nuestra merçed
fuer et fallarmos por fuero et por derecho. Et de commo esta nuestra carta vos fuer
mostrada et los unnos et los otros la complierdes mandovos so la dicha penna a qualquier scripvano publico que para esto fuer llamado que de ende al que vos la mostrar
testemonio signado con su signo por que nos sepamos en commo complides nuestro
mandado. La carta leyda datgela.
Dada en la muy noble çibdat de Çamora, primero dia de noviembro era
de mill et quatroçientos et des annos.
Yo Gonçalvo Garçia la fis escrivir por mandado de Fernando Sanches
alcalde del rey.
Eu Gonçalvo Peres notario publico de Lugo por lo obispo dese lugar vi et
lii a dita carta de noso sennor el rey scripta en papel et seelada con seu seelo de
çera, feyta enno tenor sobredito, et a petiçon do onrrado sennor don frey Pedro
854
María José Portela Silva
Lopes obispo de Lugo et por autoridade de don Alvar Dias iuys de Lugo que vio a
dita carta et deu a autoridade a o traslado que en nome dela tirase, et mandou que
valuese et feçese fe ut quer que paresçese asy commo o original, et a fis trasladar
et en este traslado puge meu signal.
Feyto en Lugo quatro dias de abril, era de mill et quatroçientos et onse
annos.
Testemoyas: Arias Ferrnandes coengo de Lugo; Afonso Rodrigues clerigo
do coro de Lugo et Martin Afonso ome do dito iuys.
728
1372, decembro, 27. Lugo
O deán e o Cabido de Lugo arréndanlle ao arcediago de Deza, durante dez
anos, os aniversarios e as súas rendas por 20 000 cruzados anuais e outras obrigas.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 14v-15r.
Era de mill et quatroçentos et des annos, viinte et sete dias do mes de
desembro.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o dayan, et cabidoo da iglesia
de Lugo estando iuntados en cabidoo por campaa taniuda enno coro da dita
iglesia, segundo que avemos de uso et de custume, arrendamos a vos don Rodrigo
Affonso, arçidiago de Deça, todos los aniversarios et rendas delles que a elles perteesçen, et con padroadegos de iglesias et iantares, et con todas outras rendas et iures et
possissoes et pertenençias et dereyturas, que a os ditos aniversarios perteesçen et deven
perteesçer de feyto et de dereyto en qualquer maneyra, do San Iohan Babtista primeyro que ven da era de mill et quatroçentos et onse annos ata des annos primeyros
seguentes, segundo que mellor et mays compridamente se ussaron ata aqui en renda,
a a tal condiçon que vos, lo dito arçidiago, façades lavrar et parar ben as herdades que
a os ditos aniverssarios perteesçen, et aquelles casares dos ditos aniverssarios, que agora
estan poblados ou averbados en que aia a ficar pobro, que vos que os leixedes poblados assy commo os achardes, et que non tomedes ende poblos nen terças del et se o
tomardes que o tornedes ennos ditos lugares et entreguedes y segundo que o tomardes. Et outrosy que as cassas, que ora estan feytas, que as reparedes et endereçedes por
vosso custo do adubeyro que ouveren mester et acabado este dito tempo da dita renda
que fiquen livres et quitas et desenbargadas a os ditos aniverssarios, salvo aquellas que
caeren por lo pe ou por la cubreteyra de çima caendo en terra, ou arderen. Et outrosy
se acaeszer de en esta çibdade de Lugo pasar rey, ou infante, ou ricoome, ou conde, ou
endeantado de noso sennor el rey, ou outro omme poderoso algun et companeyros que
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
855
con elles veeren, et pousaren en alguna das casas dos ditos aniversarios et as dampnifficaren ou destruyren en alguna maneyra d'aquellas lavores que en ellas et en algunna
dellas esteveren feytas, o procurador de nos dito cabidoo con outro omme boo da dita
iglesia vaan veer as ditas casas en que assy poussaren, et aquello que dellas destruyren
et dampnifficaren que nos, o dito dayan, et cabidoo seiamos teudos de as reffaçer et
reparar por nosa custa. Item outrosy vos, lo dito arçidiago, que enno tempo da dita
renda ponnades distribuydor que conte as oras et destribuya et parta os dineyros, que
perteesçeren a os ditos aniverssarios, a as persoas et coengos et raçoeyros et coengos de
aniversarios da dita iglesia por vosa custa. Item outrosy que todas las mandas et esmolas, que foren mandadas a os ditos aniverssarios enno dito tempo da dita renda, que
vos, lo dito arçidiago, que as aiades livres et quitas con suas dereyturas, et a o tempo
da dita renda acabado que fique a os ditos aniversarios. Item outrossy nos, los ditos
dayan et cabidoo, non avemos de façer foros nen rendas das herdades et casas et vinnas et iures et pertenenças et dereyturas dos ditos aniverssarios d'alguas persoas nen de
parte dellas, nen lle fasser outorgar contractos alguus enno dito tempo en nihuna
maneyra sen outorgamento de vos, lo dito arçidiago, et fasendoo que non valla et seia
ninhun. Item outrossy que nos, lo dito dayan, et cabidoo et cada hun de sua iuridisçon
que vos diamos aquellas cartas das nossas chançellarias sen custo algun, quaes vos
compriren et feçeren mester para demandar et requerir et aver et cobrar as rendas et
dereyturas dos ditos aniversarios, et aiudarmos-vos et façer dereyturas de aquelles que
vos forçar ou enbargo en ellas quiseren poer. Outrosy nos, o dito dayan, et cabidoo
revogamos et damos por nihuns todos los foros et rendas et prestamos que foron et son
feytos por nos et por nosos anteçessores en dapnno da dita iglesia et servidores della
ata aqui, et reçebemos-los por nos et para os ditos aniverssarios, et damos poder a vos,
o dito arçidiago, ou a aquel et aquelles que por vos ouveren de recadar, que os possades tomar et reçeber por nos et en nosso nome d'aquelles foreyros et rendeyros et prestameyros, que os de nos teen, para vos et para os ditos aniversarios. Et vos, lo dito arçidiago, avedes-nos a dar en renda, de cada hun anno, por los ditos aniversarios et rendas et dereyturas delles, segundo dito he, viinte mill cruçados desta moneda del
rey don Enrrique, et pagardes-los cada mes aquellas [...] acaesçer a o distribuydor, que
for dos ditos aniversarios, que el os posa dar et distribuyr a aquelles que foren a dita
iglesia, segundo fore acustumado, por tal que a dita iglesia seia servida et non mingoe
nen desfalesca o serviçio de Deus en ella, et se por la ventura acaesçer que esta moneda de cruçados et rayaes de tres cruçados, que ora anda, fose desfalesçyda ou desfeyta
en alguna maneyra que vos, lo dito arçidiago, nos dedes et paguedes por cada çinquo
mil coroados [...] desta moneda del rey don Alffonso, a des dineyros cada moravedi.
Item outrossy vos, lo dito arçidiago, avedes a poer de cada [...p]alla enno cora da dita
iglesia, tres veses enno anno, segundo que he acustumado de se y deytar. Et outrosy
nos, o dayan, et cabidoo poemos convosco, arçidiago, de nos reçeber en esta renda
toma de rey et de infante et de conde et de ricoome et de endeantado et merino et de
outro omme poderoso mostraando vos, por vos ou por voso procurador [...] ata quinçe
856
María José Portela Silva
dias primeyros, et acabado este tempo que dito he da dita renda que as [...] rendas et
dereyturas delles fiquen livres et desenbargadas a nos, los ditos dayan et cabidoo, con
todas las proes et boos paramentos que en elles foren feytos.
Et eu, o dito arçidiago, que estou presente, asy reçebo de vos, o dito dayan, et
cabidoo a dita renda, et obligo meus bees, eclesiasticos et seglares, de vos dar et pagar,
de cada anno, os ditos viinte mill cruçados enna maneyra que dita he, et para o assy
comprir et pagar dou-vos por fiadores a don Gonçalvo Eanes, chantres de Lugo, et a
Arias Peres, et a Fernan Peres, coengos dessa iglesia, que estan presentes et outorgantes. Et que esto seia çerto nos as ditas partes mandamos a Gonçalvo Peres, notario
publico de Lugo, que feçese desto duas cartas en hun tenor.
Feytas en Lugo era et dias sobreditos. Testemoyas que foron presentes: o
dayan, don Roy Ferrnandes; et don Gonçalvo Eanes, chantre; et don Pedro Arias
de Parrega, arçidiago de Neyra; don Lopo Eanes, arçidiago de Sarrea; et don Pedro
Arias, arçidiago de Triacastella; don Roy Gonçalves, mestrescolla; don Alvar Dias,
iuys; don Diego Gomes, thesoreyro; Thomas Gonçalves, Fernan Peres, Arias
Ferrnandes, coengos; Affonso Ferrnandes, et Alvar Ferrnandes, et Iohan Garçia,
notario, et Pedro Affonso de Sande.
Eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo por lo obispo desse lugar, a
esto que dito he presente foy et a pitiçon das partes esta carta aqui en minna presença fis scripvir et aqui puge meu signal. Et non enpeesca a os viinte et seys regloes ut dis contracto. Outrosy enno primeyro reglon desta plana ut dis mill, ca eu
notario o emendey.
729
1372, decembro, 28. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Pedro Fernández e á súa muller e a dúas
voces unhas casas na rúa Miñá por renda anual de 100 marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 14r.
Era de mill et quatroçentos et des annos, viinte et oyto dias de desembro.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, lo cabidoo da iglesia de Lugo,
estando iuntados en cabidoo por campaa taniuda enno coro desa iglesia, segundo que
avemos de custume, don Roy Ferrnandes, noso dayan, con outorgamento de don
Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça, rendeyro dos aniversarios desta iglesia, que esta
presente et outorgante, afforamos a vos Pedro Ferrnandes de Reçemir, escudeyro do
bispo de Lugo, et a vosa muller, Moor Ferrnandes, por en vosos dias de anbos, et de
duas persoas a pus vos, huna que o pustrimeyro de vos nomear et outra que nomear a
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
857
que por qualquer de vos for nomeada, as nosas casas que nos avemos en Lugo et enna
rua Minaa, en que ora mora Vaasco [...] et a muller de Affonso [...] das quaes a huna
soya teer don Lopo Domingues, arçidiago de Triacastella que foy, a a tal condiçon que
vos façades en ellas hun penal de parede ata o teyco contra a Porta Minaa d'aqui a tres
annos primeyros, et vos et as ditas persoas que moredes, ou façades morar, et teerlas
feytas de sobrados et en boo paramento, et avedes de dar vos et as ditas persoas de foro
dellas, de cada anno, çen maravedis, et pagardes-los en salvo a aquel que tever os aniversarios desta iglesia [...] de que pagaren a esta nosa iglesia as outras suas rendas
et foros por Natal; et a voso finamento et das ditas persoas que nos fiquen as ditas casas
feytas, livres et quitas et desenbargadas con todos los boos paramentos que en
ellas foren feytos.
Et eu, o dito Pedro Ferrnandes, que estou presente por min et por las ditas
minna muller et personas, asy reçebo o dito foro das ditas casas de vos, lo dito cabidoo,
et obligo todos meus et seus bees para comprir et pagar en todo commo dito he. Et nos,
o dayan, et cabidoo asy vos lo outorgamos. Et que esto seia çerto nos las partes mandamos a Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo, que feçese desto duas cartas en
hun tenor tal huna commo a outra.
Feyta en Lugo era et dias sobreditos. Testemoyas que foron presentes: o
dito dayan; don Gonçalvo Eanes, chantres de Lugo; don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; don Pedro Arias de Parrega, arçidiago de Neyra; don Lopo Eanes, arçidiago de Sarrea; don Pedro Arias de Prado, arçidiago de Triacastella; don Roy
Gonçalves, mestrescolla de Lugo; don Diego Gomes, thesoreyro; Fernan Peres,
Tomas Gonçalves et Arias Peres, coengos; et Lopo Peres, porteyro.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo, a esto fuy presente et esta
carta escrivi [...] et aqui puge meu signal.
730
1373, xaneiro, 12. Lugo
O deán e o Cabido afóranlles a Leonor González e aos seus dous fillos a
herdade da igrexa de Lugo nas freguesías de San Pedro de Arcos e Santa María de
Sobrada por renda anual de nove oitavas de pan.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 12v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos Roy Ferrnandes, dayan de
Lugo, et amiistrador do mes de iunyo en terra d'Aguiar, et o cabidoo da iglesia
de Lugo, damos a vos Lionor Gonçalves, filla de Gonçalvo Rodrigues de Revordelo,
aforo et avervo et a vosos fillos, Fernan Rodrigues et Roy Ferrnandes, por en vida
858
María José Portela Silva
de vos todos tres, a herdade que a iglesia de Lugo ha sub signos de San Pedro
d'Arcos et de Santa Maria de Sobrada con suas pertenenças et dereyturas, a qual
herdade soya teer Pedro Afonso, arcipreste de Aguiar que foy, en enta maneyra conven a saber que vos, a dita Lionor Gonçalves, tennades a dita herdade en vosa vida
et depoys de voso finamento que a tennades vos, os ditos Fernan Rodrigues et Roy
Ferrnandes en vosa vida de meo a meo, et a finamento de cada hun de vos que
fique toda no outro por sua vida. Et avedes a dar de foro, a o dito amiistrador, nove
oytavas de pan, que montan seys fanegas, cada anno, as duas partes de temporao
et a terça serodeo, do mellor que y ouver posta a semente, et pagarlo hu ias a herdade. Et a finamento de vos todos tres ha de ficar a dita herdade livre et quita a a
dita iglesia de Lugo con todos os boos paramentos que en ela foren feytos.
Et nos, os ditos Fernan Rodrigues et Roy Ferrnades por nos et por la dita
Lionor Gonçalves, asy reçebemos o foro da dita herdade, et obligamos nosos bees, por
nos et por ela, para faser et comprir et pagar todo o que sobredito he. En testemoyo
desto mandamos faser duas cartas tal huna commo outra por Domingo Peres, notario
publico de Lugo, et por mayor firmedoe mandamos-la seelar do seelo do dito cabiidoo.
Que foy feyta en Lugo, doze dias de ianeyro, era de mill et quatroçentos
et onze annos.
Testemoyas: don Roy Ferrnandes, dayan; don Gonçalvo Eanes, chantre;
don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; don Roy Gonçalves, meestrescola; don
Diego Gomes, thesoreyro; Fernan Peres, coengo; Alvar Ferrnandes, raçoeyro na
iglesia de Lugo, et outros.
Et eu Domingo Peres, notario publico de Lugo por lo sennor obispo dese
lugar, a esto presente fuy et a rogo dos ditos dayan et cabiidoo et dos ditos aforadores esta carta scrivi et puge y meu signal.
731
1373, xaneiro, 20. Lugo
O bispo e o Cabido de Lugo adscriben ao mosteiro de Santa María a Nova
a metade da igrexa de Santalla de Rebordaos. A priora e a freira dona María doan
o padroado da outra metade mais un casal, propiedade desta última, cuxo usufruto
reserva para si mentres viva.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 11r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos don frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo
de Lugo, et o dayan et cabidoo da dita nosa iglesia, por faservos ben et merçee a
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
859
vos donna Sancha, priora, et donnas do moesteyro de Santa Maria a Nova da çiudade de Lugo, aneixamos a vos et a o dito vosso moesteyro para senpre iamays a
meatade da iglesia de Santa Alla de Revordaos, que he en terra de Savinao na amistraçon do mes d'abril, da qual o dito dayan agora he amistrador.
Et nos, a dita priora, et donna Maria, frayra do dito moesteyro, damos a
vos, os ditos dayan et cabiidoo, para senpre todo o padroadigo et iur d'apresentar
que nos avemos na outra meatade da dita iglesia para que posa a ela apresentar o que
tever a dita amiistraçon, et demays eu, a dita donna Maria, con outorgamento et
liçençia das ditas priora et convento do dito moesteyro dou a vos, os ditos dayan
et cabiidoo, para senpre iamays por iur de herdade hun casal de herdade que he
en Villa Queys con suas dereyturas et pertenenças, o qual casal eu a dita donna
Maria aio a teer en minna vida et usar et a meu finamento que fique a vos, os ditos
dayan et cabiidoo, livre et quito et desembargado con todo los boos paramentos
que en el foren feytos. Et eu, a dita donna Maria, obligo meus bees para vos faser
o dito casal para senpre de pas. Et vos, os ditos dayan et cabiidoo, por esta herdade et iglesia que vos nos, a dita priora, et donna Maria, damos avedes a poer capelan que renda toda a dita iglesia dos ofiçios devinos sen nosa carrega et custa, et
sacado que ha de levar o capelam a nosa meatade da offerta de mao [...] da dita
iglesia et o mortuorio, o qual mortuorio se entende aver movil; et nos, as ditas
priora et convento, avemos d'aver a outra meatade da dita iglesia livre et quita et
desenbargada de toda custa et tributo et pedido et procuraçon et iantar et disima
et outra carrega qualquer.
Et nos, os ditos sennor obispo et dayan et cabiidoo, assy vos damos et anexamos a dita meatade da iglesia et a o dito voso moesteyro para senpre iamays, en
testemoyo desto mandamos faser duas cartas en hun tennor tal huna commo outra.
Que foy feyta en Lugo, viinte dias de janeyro, era de mill et quatroçentos
et onze anos.
Testemoyas que foron presentes: don Ruy Ferrnandes, dayan; don Gonçalvo
Eanes, chantre; don Rodrigo Affonso, arçidiago de Deça; don Roy Gonçalves, mestrescola; don Diego Gomes, thesoreyro; Fernan Peres, coengo; Alvar Ferrnandes, raçoeyro na iglesia de Lugo, et outros.
Et eu Domingo Peres, notario publico de Lugo dado por actoridade do
sennor obispo dese lugar, a todo esto que dito he con as ditas testemoyas chamado et rogado presente fuy, et a rogo dos ditos sennor obispo et dayan et cabiidoo
et priora et donnas do dito convento et donna Maria esta carta scrivi et puge y
meu signal.
732
1373, marzo, 7. Ousille
860
María José Portela Silva
Carta de poder outorgada por Aldonza Rodríguez a favor do seu marido,
Xoán Domínguez de Ousille.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 37r, incluída en: 1379-IV-18, (CD n.º 795).
Sabeam quantos esta carta de procuraçon viren commo eu Aldonça
Rodrigues, filla que foy de Lopo Rodrigues de Sober et de Helinna Martines, faço et
ordeno et estabelesco meu liidemo, avondante et sufiçiente procurador, asi commo
mellor et mays compridamente pode et debe seer de dereyto feyto procurador, a Johan
Domingues d'Ousille, meu marido, morador enno dito lugar d'Ousille, portador desta
presente carta de procuraçon, espeçialmente o faço meu procurador que el, por min
et en meu nome, possa pedir et demandar et acadar et reçeber todos los dineyros et
moravedis et rendas et moyos et dereytos et dereyturas et vagos et loytosas, et todas
las outras cousas qualquer et quaesquer que seian, que a min devan et seian tiudos de
dar et pagar alguna ou algunas pessoas ou persoa, que eu de dereyto devo aver das
herdades et cassas et vinnas et arvores et de todo o outro aver movil et rays, que me
a min ficaron et ficou dos ditos meu padre et madre en quaes terras quer que seian et
sub quaes signos quer, outrosy en todo o reyno de Gallisa et en outro regno ou regnos qualquer et quaesquer que seian quaesquer persoas ou pessoa de qualquer lugar
ou lugares asy clerigos commo frades et omes libres leigos de qualquer estado et condiçon que seian, et que possa pedir herdades et casas et vinnas et arvores, lavradas et
por lavrar, feytas et por faser, et que possa demandar as maas paranças que esteveren
feytas ennas ditas herdades et cousas sobreditas, et reçeber en sy as que esteveren mal
aforadas et aforar as que esteveren, et demandar os novos et novidades et rendas et
dereytos et dereyturas et partes que me delas deven do tempo passado et d'aqui adeante. Et demays aynda o faço meu procurador que el, por min et en meu nome, possa
vender et deytar et subpinorar et enprazar et eallear as ditas herdades et cousas sobreditas, asi commo eu mesma faria et poderia faser se a elo presente fosse, et demays
aynda o faço meu procurador que el, por min et en meu nome, possa demandar
et reçeber et pedir et acadar todo ou todos o aver ou averes, movil et rays, ganados et
por gaanar, commo dito he. Et demays aynda o faço meu procurador en todos los
meus pleitos et contendas et demandas, que eu aio ou aspero de aver, contra qualquer
ou quaesquer pessoa ou pesoas, ou que outra pesoa ou pesoas qualquer ou quaesquer
an ou entenden de aver contra min sobre qualquer ou quaesquer endeantado ou
endeantados, et meryno ou merynos, ou justiça ou justiças de noso sennor el rey et
de noso sennor o conde don Pedro, et por ante outro alcallde ou alcalldes, et juyz o
juyzes ordenarios, delegados ou sudelegados de qualquer çibdade, ou villa, ou lugar,
ou terra, asi clerigos commo leigos, por ante que se possa et deva faser comprimento
de dereyto, en qualquer lugar ou lugares que esta carta de procuraçon pareçer ou for
mostrada, ou o traslado ou traslados dela; et demays aynda o faço meu procurador et
doulle todo meu livre et comprido poder de faser outro ou outros procurador, ou pro-
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
861
curadores, se comprir en todos los lugar ou lugares, qualquer ou quaesquer que seia,
que este dito meu procurador quiser et sua vontade for, et dou a este dito meu procurador todo meu livre et comprido poder de pedir et enprasar et demandar et reçeber et recadar et responder et defender et rasoar et allegar, recusar, frontar, et protestar, conviir, reconviir, recusar, rasoar et a outros responder, pleyto ou pleytos entrar,
contestar juramento de calumpni et deçisorio, et de diser verdade, et outro qualquer
juramento que lle pedido et demandado for en mina alma dar, et enna parte se comprir, provar, reprovar por carta ou cartas et estromento ou estromentos, et omes boos,
et a outros contradiser se comprir, sentença ou sentenças pedir, oyr, consintir, et dela
ou delas apelar et suplicar, et apelaçon et suplicaçon seguir se mester for, carta ou cartas gaanar et outras contradiser, et testar cartas et pedir et demandar et jurarlas et reçeberlas, et pedir por min et en meu nome exsecuçon do que for julgado, et restituyçon
in integrum para entrar a a posisson et estar en ela, et que possa dar carta ou cartas de
pago ou de quitaçon de quanto por min et en meu nome reçeber et recadar et por eu
for por min mesma a o pleito ou pleitos non entendo por en arrevogar o dito meu procurador, et que possa sobre todo esto que dito he faser procurar todas las cousas et
cada huna delas que requeren espeçial mandado se en esta carta non foren contiudas.
Et quanto por este dito meu procurador for feyto et dito et procurado, en quanto
sobredito he, eu o outorgo et ey et averey por firme et por estavel, et obligo a min et
a todos meus beens, gaanados et por gaanar, para estar en elo et por ello a todo tempo,
et comprir et pagar et estar a quanto for julgado et procurado a tanben por min
commo contra min. Et relevo o dito meu procurador de toda carrega de satisdaçon
segundo dis aquel dereyto iudicatum solvi con todas suas clausulas. Et por que esto
seia çerto et non venna en dulta rogo et mando a Iohan Ferrnandes, notario publico
dos Verosmos por Apariço Gonçalves, notario publico por lo conde don Pedro en
Monforte et en todos seus coutos, que escripvise ende esta carta de procuraçon et a
signase de seu signo.
Feyta en Ousille, sete dias de março, era de mill et quatroçentos et honse
annos.
Testemoyas que presentes foron: Afonso Gomes de Sober, et Iohan Vidal
do Campo, et Iohan Martines d'Ousille, et Afonso Martines, fillo do dito Iohan
Martines, et outros moytos.
Et eu Iohan Ferrnandes, notario sobredito, que a todo esto que dito con
as ditas testemoyas presente fuy, et esta carta de procuraçon escripvi et este meu
signo aqui fis, semellavel do que o dito Apariço Gonçalves a min deu, en testemoyo de verdade que tal he.
733
1373, maio, 14. Lugo
862
María José Portela Silva
O deán e o Cabido de Lugo afóranlle a María Eanes, monxa da terceira
orde, unha casa nas Degradas por cinco marabedís anuais mais a renda que pola
devandita casa lles corresponde aos capeláns.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 14r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, lo dayan, et cabidoo da iglesia
de Lugo estando iuntados en cabidoo por campaa taniuda enno coro desa iglesia,
segundo avemos de custume, con outorgamento de dom Rodrigo Afonso, arçidiago de
Deça, rendeyro dos aniversarios da dita iglesia, que esta presente et outorgante, damos
aforo a vos Maria Eanes, frayra da terçeyra orden por en vosa vida, a nosa casa que esta
a as Degraadas, a par das casas en que ora mora Arias Ferrnandes, coengo de Lugo,
enna qual casa suya morar Aldara das Candeas, vosa madre, et vos avedes a teer la dita
casa feyta en boo estado et repararla do que ouver mester, et que dedes, de cada anno,
de foro dela a o rendeyro dos ditos aniversarios, çinquo moravedis de dineyros miudos, et pagardes-los segundo pagaren as outras rendas et foros desta iglesia de Lugo, et
pagardes mays, de cada ano, a renda que os cappellaes desta iglesia de Lugo an en esa
casa; et a voso finamento que a dita casa fique livre et quita feyta et desenbargada a os
ditos aniversarios con todos los boos paramentos que y foren feytos.
Et eu, a dita Maria Eanes, que estou presente, asy reçebo o dito foro da dita
casa, et obligo todos meus bees para o comprir et pagar en todo commo dito he.
Et nos, lo dito dayan, et cabidoo asy vos lo outorgamos. Et que esto seia
çerto nos as partes rogamos a Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo, que fesese desto duas cartas en hun tennor.
Feytas en Lugo, XIIIIº dias de mayo, era de mill et quatroçentos et onse
annos.
Testemoyas que foron presentes: dom Ruy Ferrnandes, dayan de Lugo;
don Gonçalvo Eanes, chantres; dom Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; don Pedro
Arias, arçidiago de Triacastella; dom Ruy Gonçalves, mestrescolla; Tomas
Gonçalves, Fernando Peres, Arias Peres, Arias Ferrnandes, coengos, ts., et outros.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo por lo obispo dese lugar, a
esto fui presente et a pitiçon das partes esta carta aqui fis scripvir en minna presença et aqui puge meu signal.
734
1374, marzo, 28. Lugo
Demanda presentada ante o vigairo lucense polo procurador do bispo contra o clérigo de Santa María de Toiriz, relativa á presentación desta igrexa.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
863
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 103r e v.
Era de mill et quatroçentos et doze annos, viinte et oyto dias de março.
Estando enna iglesia cathedral de Santa Maria de Lugo don Thomas
Gonçalves, coengo de Lugo, et vigario geeral do onrrado sennor don frey Pedro
Lopes da orden dos preegadores por la gracia de Deus, obispo de Lugo, presentes
Lourenço Eanes, clerigo do coro de Lugo, procurador do dito sennor obispo,
da huna parte, et Françisco Rodrigues, clerigo, morador ena fiigresia de Santa
Maria de Toyris, que he en terra de Lemos eno bispado de Lugo, da outra, en presença de min Domingo Peres, notario publico de Lugo, et testemoyas subscriptas,
o dito Lourenço Eanes presentou contra o dito Françisco Rodrigues, clerigo, en
nome do dito sennor obispo, cuio procurador he, ante o dito vigario et por min,
notario sobredito, esta demanda que se sigue: ante vos Thomas Gonçalves, coengo de Lugo, vigario geeral enno spiritual do onrrado sennor don frey Pedro Lopes
por la gracia de Deus, obispo de Lugo, eu Lourenço Eanes, clerigo do coro desse
lugar, en nome do dito sennor obispo et de sua iglesia, cuio procurador soo, me
vos querelo de Françisco Rodrigues, clerigo de missa, morador na fiigresia de Santa
Maria de Toyris, que he en terra de Lemos enno bispado de Lugo, et digo que
commo a presentaçon da dita iglesia de Santa Maria de Toyris seia da iglesia cathedral de Santa Maria de Lugo, et por nome dela perteeça a o dito sennor obispo que
esta en iur et possisson, et esteveron seus anteçessores, sen quasi de presentar a ela
quando vagar por nome da dita iglesia de Lugo, et commo a dita iglesia de Santa
Maria de Toyris vagasse et seia vaga ad presens por morte de Lourenço Peres, clerigo rector que foy dela, da qual vagason non soubo o dito sennor obispo, et de
que dela soubo agora pouco tempo ha, entendeu et entendo a presentar a a dita
iglesia clerigo ydoneo en seu tempo segundo [...], et por que non deve el, nen
sua iglesia, seer periudicado nen danificado do seu dereito por ignorançia de feyto
qual [...] vagar a a dita iglesia por morte do dito Lourenço Peres son çerta[...] dito
sennor obispo pudo presentar en nome da dita sua iglesia de Lugo a a dita iglesia,
assy vaga, de Santa Maria de Toyris agora acha et eu en seu nome teendo as duas partes dela a o dito Françisco Rodrigues, clerigo, et parasse a elas (O resto ilexible).
735
1374, abril, 20.
Codicilo de Lope Afonso, arcediago de León e cóengo de Santiago.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fols. 20v-21r, traslado polo notario Álvaro Pérez: 1375-III-15, incluído en: 1375-V-5 (CD n.º 742).
864
María José Portela Silva
Era de mill et quatrozentos et dose annos, viinte dias d'abril.
Sabeam todos que eu Lopo Afonso, arçidiago de Mayorga enna iglesia de
Leon, et coengo de Santiago, faço et ordeno meu codiçilo que valla como manda
et commo minna pustrimeyra voontade non enbargando nen revogando minna
manda.
Primeyramente mando a Martin Ferrnandes, coengo de Santiago, os meus
casares et herdamentos et teenças Caamanno et d'Ariis que as aia por iur de herdade
para senpre, et demays ponno et trasmudo en el a vigaria et arçidianado d'Aveancos,
segundo que a eu teno arrendada por hun instrumento feyto por notario, et que el
que pague a renda que eu por ela aio a dar segundo que se conten enno dito instromento. Item Afonso de Tornado, meu yrmao, os meus casares de Circunçissa, que
faça ben por minna alma. Et demays ponno et dou a o dito Lopo todo o dereyto que
eu ey en toda a iglesia de Sant Estevo de Pantynbure, que he a meatade que eu gaaney do moesteyro de Mosonço en toda minna vida et de duas pesoas a pus minna
morte; et mando a Vaasco Lopes, seu yrmao, outra quarta parte da dita iglesia que eu
ey gaanada dos herdeyros. Item mando todos los aforamentos que eu gaaney do
moesteyro de Santa Maria de Sobrado en toda a frigregia de Santiago de Linares
a Costança Lopes, filla de Tareyia Peres, dita Torta. Item mando a Vaasco Lopes et a
Lopo Afonso, seu hirmao, sobrinos do dito Arias Afonso de Cornado, meu yrmao,
a anbos de per meo o meu paaço de Riaçoo, et todos los herdamentos que me perteesçen et que eu aio comprados et gaanados de qualquer maneyra et por qualquer
rason en toda a frigregia de San Pedro de San Romao, que os aian anbos por iur de
herdade para senpre. Item lles mando mays todo o foro das vinnas que eu aio gaanado do moesteyro de Sobrado en Iohan Roço que os aian anbos de por meo. Item
pono en elles mays todos los foros que eu tenno gaanados de Santa Maria Ponterellas.
Item mando que non aian poder de reçeber ninhuna coussa destas ata que se pague
a fiadoria en que eu meti a Fernan d'Alvite et Fernan Lopes, notario, et Lopo Peres
de Revoredo, et Gonçalvo Rodrigues de San Salvador, et Martin Afonso de Vide, et
Vaasco Peres de San Romao, et Garçia Gomes, clerigo de Branas, et Iohan Affonso,
clerigo de San Romao, et Iohan Afonso de Boente, et a Lopo Afonso de San Romao,
segundo se conten en hun instromento feyto por notario contra Garçia d'Ordees en
nome do cardeal. Item mando por estas condiçoes que façan de pas a Fernan Eanes,
clerigo de Barançon, a terça parte da iglesia de San Fiis da Ponte do Arçidiago, ou se
avenna con el a a sua voontade, segundo se conten en hun instromento feyto por
notario. Item mays mando a os meus herees que tiren a taça de Roy Ferrnandes, meu
criado, morador enna çibdade de Santiago, que el por min deytou a pinor a Gonçalvo
Freyre, procurador do cabiidoo de Santiago, por tresentos et quarenta et quatro
moravedis, et de mays lles dou poder que non posan entrar nen reçeber a nenhua
destas cousas ata que non paguen as rendas que eu devo a o dito moesteyro de
Sobrado, et a o cardeal don Guillen, et que aian et reçeban meus herees et compridores Martin Ferrnandes et Lopo Rodrigues et que paguen as ditas rendas et deve-
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
865
das, et demays mando por las ditas condiçoes todo los aforamentos que ey gaanados
et aforados de Santa Maria de Sobrado, ou d'outra maneyra qualquer que seia, en
todo arredor a villa de Betanços et enna dita villa et seu termino tras o abbade do
moesteyro de Sant Anotyno et Afonso Garçia, yrmao d'Andreu Sanches, Gonçalvo
Rodrigues, clerigo da Rua, Roy Gomes, iuys de Mellide, Afonso Eanes, baylio de
Furellos, Savaschao, notario d'Arçua, Garçia Gomes de Ribeyro, Lopo Afonso, clerigo de Vilantime. Et conto este codiçillo en des mill moravedis da boa moneda, et que
aia a minna maldiçon quen contra el veer, et que peyte a meatade desta penna a o
arçebispo de Santiago por tal que me compla este codiçillo, et a metade a meus herees. Testemoyas ut supra.
Eu Fernan Lopes, notario publico iurado do conçello de Milide, a esto presente foy et fis escripvir et meu nome et signal ponno en testemoyo de verdade.
Este he traslado do codiçillo do dito arçidiago o qual era escripto en pergameo et firmado de nome et signal de Fernando Lopes, notario da villa de Melide,
segundo por el paresçia, et o qual eu Alvar Peres Pugarinno, notario publico da
çibdade de Santiago iurado por la iglesia de Santiago, vi et lii de vervo a vervo ben
et fielmente, et aqui suso fis trasladar por mandado et abtoridade de Pedro Afonso,
cardeal de Santiago, et iuys enna abdiençia do sennor arçebispo de Santiago, don
Pedro, a qual abtoridade me para ello deu.
Quinse dias de março, era de mill et quatroçentos et trese annos.
Presentes a ello pos ts.: Iohan de Çelleyro, clerigo natural do bispado de
Mendonedo; et Afonso Eanes ome de Martin Ferrnandes, coengo de Santiago; et
Fernan Crino, omme de min notario, et outros. Et aqui en este traslado meu nome
et signal pono en testemoyo de verdade.
736
1374, maio, 7. Lugo
Avinza pola cal o Cabido de Lugo lle dá ao alcalde da cidade unha peza de
terreo que pertence a unha casa do Cabido, cuxa peza está xunto á casa do alcalde.
O alcalde comprométese a levantar no devandito terreo un muro entre ambas as dúas
casas, e obrígase, ao parecer, a facer unha vivenda -pousas- xunto ao dito muro,
para servizo do Cabido.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 15v.
Era de mill et quatroçentos et dose annos, sete dias de mayo.
Commo nos Iohan Affonso, dayan de Lugo, et o cabidoo desa iglesia estando
iuntados en cabidoo enno coro desa iglesia, segundo que avemos de custume, da huna
866
María José Portela Silva
parte, et eu Afonso Lopes, alcallde de Lugo, morador enna rua da Ferraria, da outra
parte, fasemos entre nos composiçon et avenença que seia valiosa por nos et por nosos
subçesores en todo tempo et en esta maneira: conven a saber que nos, o dito dayan, et
cabidoo por faser ben et aiuda et gracia a vos, lo dito Afonso Lopes, damos-vos huna
peça do terreo da casa en que ora mora Iohan de Lovea, clerigo, que esta a par de outra
vosa casa en que vos ora morades, et que mandedes erguer et faser, enna qual peça de
terreo que vos damos vos avedes a faser hun penal de parede entre a dita vosa casa et
a nosa, et dardes-nos vos, et vosa vos pus vos, pousas enna dita penal para todo o que
nos en el comprir de lavrar et pousar para a dita nosa casa quando et cada que a en el
demandarmos, sen outro custo et sen outro enbargo, a todo tempo a nos et aquel et a
aqueles que a dita casa, en que ora o dito Iohan de Lovea mora ,de nos teveren en foro
ou en renda; a qual peça de terreo que vos logo damos ia esta demarcada por mesteyraes et por vosos ollos et de nos, et para esto que non alleguedes ende o contraio en
iuyso nen fora del, et se o asy non feserdes vos, ou vosa vos, que peytedes a nos, o dito
dayan, et cabidoo por nome de pena, dous mill moravedis desta moneda usual, et a
pena pagada ou non pagada que este contrauto fique firme et valioso en todo.
Et eu, o dito Afonso Lopes, que estou presente, asy o outorgo et prometo a
comprir por min et por meus subçesores, et sub a dita pena de dous mill moravedis
que vos los peytemos se contra esto pasarmos en alguna maneyra, et para esto asy
comprir obligo meus bees et dos ditos meus subçesores. Et que esto seia çerto nos
las partes rogamos et mandamos a Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo, que
fesese desto dous contrautos feytos en hun tennor signados con seu signal.
Que foron feytos enno coro da dita iglesia de Lugo era et dia sobreditos.
Testemoyas: don Iohan Afonso, dayan; don Gonçalvo Eanes, chantres; et
don Rodrigo Affonso, arçidiago de Deça; et don Pedro Ares, arçidiago de
Triacastella; et don Roy Gonçalves, mestrescolla de Lugo; Tomas Gonçalves, et
Fernan Peres, et Arias Peres, et Arias Ferrnandes, et Afonso Ferrnandes, coengos
de Lugo; et Lourenço Yanes de Lamas, avogado, et Pay Ferrnandes, et Lopo Afonso
do Campo, et Afonso Lopes, alfayate, et Lopo Peres, porteyro do cabidoo de Lugo,
et outros.
Eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo, a esto foy presente et fis
scripvir esta carta en minna presença et aqui puge meu signal.
737
1374, maio, 29. Lugo
O deán e o Cabido de Lugo afóranlle a Pedro Rodríguez e a unha voz unhas
casas na rúa Nova por renda anual de 30 marabedís o primeiro beneficiario e 36
marabedís a voz.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
867
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 15r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o dayan, et cabiidoo et omes
boos da iglesia de Lugo, seendo iuntados en noso cabidoo enno coro da dita iglesia por campaa tangida, segundo avemos de uso et de custume, aforamos a vos
Pedro Rodrigues, scripvan, criado de Lourenço Yanes de Lamas, as nossas casas
anbas, que perteesçen a os aniversarios da dita iglesia de Lugo, que estan enna rua
Nova sub a capela de Santiago [...] o portal do moesteyro de San Françisco, as
quaes ditas casas estan iuntadas huna con outra sub hun teyto et cubertura, et
estan departidas huna d'outra por huna sebe de varas que feseron entre anvas,
ennas quaes ditas casas mora agora en huna delas, en aquela que esta contra o portal de San Françisco, Tareyia Yanes, muller que foy de Rodrigo Arias, coyteleyro, et
esta iuntada de huna parte con outra casa en que mora Fernan Rey, carniçeyro,
et enna outra casa, que esta contra a Carniçeria, mora Iohan Rodrigues, correeyro, et
esta iuntada con outra casa en que mora Iohan Çapateyro, et estas ditas casas saen
os portaes grandes delas na rua publica, et os outros portaes mays pequenos topan
enno saydo et orta das ditas casas que se parte por huna parede do termino do dito
moesteyro de San Françisco, as quaes foy toda huna casa et feseron dela duas
moradas por la estermança da dita sebe que lle poseron en medio, et fasemos-vos
delas foro con outorgamento de don Gonçalvo Yanes, chantre da dita iglesia de
Lugo, et de don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça, et de Arias Peres, coengo, rendeyros et teedores por nos das rendas et bees que perteeçen a os ditos aniversarios,
que estan presentes, por en toda a vida de vos, o dito Pedro Rodrigues, et de huna
pesoa despoys de vos qual vos leyxardes enno dito foro das ditas casas, en vosa
vida ou a tempo de voso finamento, et se de vos non for nomeada que seia aquel
que ficar voso herdeyro de dereyto; et vos et a dita pesoa avedes de manteer as ditas
casas en voo estado et paramento et teerlas ben feytas et reparadas de guisa que
non cayan por mingoa de portaes et de cobertura et de reparamento. Et a o finamento da dita pesoa am de ficar as ditas casas a os ditos nosos aniversarios feytas
et cubertas et ben portadas et reparadas con todos los outros boos paramentos et
meioramentos que y foren feytos. Et vos, o dito Pedro Rodrigues, avedes a pagar
por renda et foro das ditas casas, de cada anno, em toda vosa vida, a o rendeyro et
teedor das rendas dos ditos aniversarios, trinta moravedis, d'oyto soldos o moravedi, da moneda usual de noso sennor el rey don Enrrique, ou d'outra moneda que
se valla con eles, a os prasos acostumados de cada anno, segundo pagan os outros
que teen casas aforadas ou alugadas dos ditos aniversarios em esta dita çiudade. Et
a dita persoa que ficar nas ditas casas, commo dito he, despoys de vos ha de pagar,
de cada anno, por renda et foro delas a o rendeyro dos ditos aniversarios, triinta et
seys moravedis da dita moneda, ou d'outra moneda que se valla con ela, commo
dito he. Et a seu finamento leixar as ditas casas a nos et a os ditos aniversarios livres et desembargadas, ben feytas et reparadas commo sobredito he.
868
María José Portela Silva
Et eu, o dito Pedro Rodrigues, que estou presente et reçebente por min et
por la dita persoa asy reçebo de vos o dito dayan et cabidoo con outorgamento dos
ditos chantre et arçidiago et Arias Peres, coengo, rendeyros dos ditos aniversarios,
o dito vervo et foro das ditas casas que me fazedes por la condiçoes sobreditas, et
prometo et outorgo por min et por la dita pesoa de teer et guardar et comprir todo
o que sobredito he.
Et que esto seia çerto et guardado et atendudo de nos as ditas partes rogamos et mandamos a Iohan Lopes, notario publico en esta çiudade de Lugo, que
feçese ende scripvir ou scripvise duas cartas publicas signadas de seu signo, anbas
en hun tenor tal huna commo outra, a huna que ha de ficar enno livro do dito cabidoo signada de seu signo, et outra que vos, o dito Pedro Rodrigues, avedes de levar
para guarda de voso dereyto et da dita pesoa tanben signada de seu signo et seelada de seelo de çera colgado do dito cabidoo.
Que foron feytas en Lugo, viinte et nove dias de mayo, era de mill et quatroçentos et doze annos.
Testemoyas que foron presentes: don Iohan Afonso, dayan enna iglesia de
Lugo; don Gonçalvo Yanes, chantre; don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; don
Diego Gomez, thesoreyro; Thomas Gonçalves, coengo et procurador do dito cabidoo; Fernando Peres et Arias Peres et Afonso Ferrnades, coengos; Afonso Yanes et
Iacome Ferrnades et Estevoo Lourenço, raçoeyros; Afonso Ferrnandes, sanchristan; Lourenço Yanes de Lamas, iuyz do sennor obispo de Lugo; Lopo Peres, porteyro do dito cabiidoo, ts., et outros.
Et eu Iohan Lopes, notario publico de Lugo por lo sennor obispo desse lugar,
a esto que sobredito he con as ditas testemoyas presente foy et esta carta aqui en minna
presença fige escripvir et puge en ella meu signal en testemoyo de verdade.
738
1374, xuño, 25. Lugo
O deán e o Cabido de Lugo afóranlle ao chantre e a dúas voces un casal en
Xián, freguesía de Santiago de Saamasas, por renda anual de 12 marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 27v.
Era de mill et CCCC XII annos, viinte et çinquo dias de iunyo.
Estando enno coro da iglesia de Lugo o dayan et cabidoo dese lugar en
presença de min Fernan Peres, notario publico de Lugo por lo senor obispo dese
lugar, o dito dayan et cabidoo da dita iglesia deron afforo a don Gonçalvo Yanes,
chantre da dita iglesia, que era presente, o seu casal, que he dos aniversarios, que
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
869
he en Gian sub signo de Santiago de Samasa, et a duas personas depus del, por
dose moravedis cada hun anno desta moneda que ora corre, a oyto soldos o moravedi, et deron por nihun o vervo que a este chantre fora dado do dito casal d'ante
deste por rason dos dous maravedis que o dito chantre eadera en este foro sobrelos des maravedis contiudos enno primeiro foro, por sy et por las ditas persoas,
segundo que mays compridamente era contiudo enno pustrimeyro foro destos que
o dito chantre mandou dar signado con meu signal. Et porque esto he çerto et verdade eu o dito Fernando Peres, notario, puge aqui meu nome con minna mao.
Testemoyas: don Ruy Ferrnandes, dayan de Lugo; don Pedro Arias, arçidiago de Neyra, don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; don Alvar Rodrigues,
arçidiago de Deçon; don Diego Gomes, thesoreyro; Arias Peres, Arias Fernandes,
Tomas Gonçalves, coengos; Afonso Ferrnandes, Iacome Ferrnandes [...] Yanes,
raçoeyros da dita iglesia, et Lopo Peres, porteyro do dito cabidoo.
Fernan Peres notario.
739
1375, febreiro, 1. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Afonso Pérez e á súa muller e a unha voz
unha casa na Porta de San Pedro por renda anual de 20 marabedís e outras obrigas.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 51r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o cabidoo da iglesia de Lugo,
estando iuntados en cabidoo por campaa tanguda enno coro da dita iglesia, segundo que avemos de custume, con outorgamento do dito Gonçalvo Eanes, chantre et
vigario de don Iohan Afonso, dayan, et outrosi con outorgamento de don Pedro
Afonso, arçidiago de Deça, rendeyro dos aniversarios, afforamos et avervamos a
vos Afonso Peres, ferreiro da Porta de San Pedro, et a vossa muller, Aldara
Ferrnandes, por toda vossa vida et a huna perssoa qual nomear o pustrimeiro de vos,
huna cassa dos aniversarios que esta a a Porta de San Pedro entre la cassa de Pedro
Martines, ferreiro, da huna parte, et da outra parte a cassa de San Bertolameu et do
dito Pedro Martines, sub a capella de Santiago, a a tal condiçon que alçedes a dita
cassa a duas augas vertes, a huna contra a rua et a outra contra a seyda et cortinna
da dita cassa, et tiredes as [...]llas que iasen entre vos et Pedro Martines, et que mantenades en boo estado et en boo reparamento. Et vos et a dita pessoa que dedes, cada
anno, de foro a o rendeiro dos aniversarios viinte moravedis, d'oyto soldos o moravedi, por dia de Natal en salvo; et avedes a alçar a dita cassa, segundo dito he, deste
dia de Pascoa primeiro que ven a hun anno comprido, se non que pergades o foro et
870
María José Portela Silva
mays quinentos moravedis a a messa do cabidoo; et a finamento da pustrimeyra perssoa que a dita cassa fique livre et quita et dessenbargada a os ditos aniversarios, feyta
con todos los boos paramentos que en ella foren feytos.
Et eu, o dito Affonso Peres, por min et por la dita minna muller et en
nome da dita perssoa assi reçebo o foro et vervo da dita cassa de vos, o dito cabidoo, et obrigo a min et a todos meus bees et da dita minna muller para faser a dita
cassa, segundo dito he, et para a manter en boo estado et para dar et pagar, cada
anno, os ditos viinte moravedis do dito foro, segundo dito he.
Et nos, o dito cabidoo, asi vos outorgamos o dito foro et vervo da dita casa,
et porque esto seia çerto rogamos a Iacome Guillelmes, notario publico de Lugo, que
deytase en este noso livro do cabidoo esta carta signada con seu signal, et desse outra
tal a vos, o dito Afonso Peres, a qual mandamos seellar con seello do cabidoo.
Feyta primeiro dia de febreiro, era de mill et quatroçentos et trese annos.
Foron presentes: don Gonçalvo Eanes, chantre, vigario sobredito; don
Rodrigo Afonso, arçidiago de Deçon; don Pedro Arias, arçidiago de Triacastella;
don Ruy Gonçalves, mestrescolla; don Alvar Dias, iuys; don Diego Gomes, thesoreyro; et Tomas Gonçalves, Arias Peres, Arias Ferrnandes, Afonso Ferrnandes,
coengos; Afonso Eanes, raçoeyro, Iacome Peres et Lopo Peres, porteyro, et outros.
Et eu Iacome Guillelmes, notario publico de Lugo por lo sennor obispo
desse lugar, a esto foi presente et a rogo das ditas partes esta carta escrivi et puge
a meu signal en testemoyo de verdade.
740
1375, marzo, 12. Lugo
O bispo de Lugo rexeita os testemuños sobre os tributos, presentados polos
veciños da Pobra de Adai, ao non considerar válidas as testemuñas.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 92v.
Era de mill et CCCC XIIIº annos, dose dias de março.
Seendo enno moesteyro de Santa Maria a Nova da çibdade de Lugo, ante
don frey Pedro Lopes da orden dos preegadores por la graçia de Deus, obispo de
Lugo, en presençia de min Iohan Arias, notario publico desse lugar por lo dito sennor obispo, et das testemoyas subscriptas, pareçeron Lopo Arias, alcalde, et Afonso
Peliteyro, et Lopo Peres, et Fernando Rodao, et Afonso Eanes, moradores na Prova
d'Adae, en nome de si et dous outros moradores no conçello da dita villa, et disseron a o dito sennor obispo que ben sabian en commo lle o dito sennor conde don
Pedro encomendara que reçebesse testemoyo que lle o dito conçello et omes boos del
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
871
presentarian en prova et rason que elles se offeresçeran ante o dito sennor a provar
que os coutos do dito alfos d'Adae pagaran et devian pagar con o dito conçello os
pedidos et reparamentos que enos moradores do dito lugar d'Adae foran et fossen
deytados, et agora que elles tinan aqui ante o dito sennor obispo as testemoyas para
o provar, et que lle pedian et frontavan que lles las reçebesse. Os quaes coutos disseron que se recontan en privillegios, que elles tinan dos reys que foron ata aqui, et non
lles querendo o dito sennor obispo reçeber as ditas testemoyas que elles protestavan
de o mostrar a o dito sennor conde, et desto pediron testemoyo.
Et o dito sennor obispo disso que se os ditos omes boos esta prova avian
de faser sobre os coutos que estevessen en termino d'Adae, que fossen da iglesia de
Lugo, que el era et avia de seer parte contra ellos por la dita iglesia, et por esta
rason que non devia seer reçeptor da dita prova. Et os ditos omes boos disseron
que esto non avian por [...] couto que fosse da dita iglesia. Et desto o dito sennor
obispo pedio testemoyo, et disso que cras lles daria sua resposta.
Testemoyas: Lourenço [...] de Lamas, Iohan Lopes, et Rodrigo Eanes,
notarios; Diego Garçia de Caldelas, Afonso Eanes, porteyro do bispo.
Eu Iohan Arias, notario publico sobredito, a esto fuy presente et este testemoyo escripvi et puge y meu signal en testemoyo de verdade.
Iohan Arias notario.
741
1375, maio, 1. Santiago
Carta de poder outorgada por Xoán de Befeteria, tesoureiro de Cartaxena,
a favor de Vasco López, xuíz.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 20v-21r, incluída en: 1375-V-5 sábado (CD n.º 742).
Sepam quantos esta carta virem que eu Iohan de Beffeteria, thesoreyro enna
iglesia de Carthagena, procurador geeral da exsecuçon do testamento de don Guillen
de boa memorida do [...] Santi Clementis, cardeal enna santa iglesia de Roma, dou
abtoridade et comprido poder a Vaasco Lopes, iuys de Cornado, herdeyro que se
chama dos bees, movilles et reyses, que foron de don Lopo Afonso, arçidiago que foy
de Mayorga, os quaes bees eran et son obligados a a dita exsecuçon do dito sennor cardeal por çertas contias de floriis et moravedis de que o dito arçidiago era obligado a
o dito sennor cardeal, que por min et en nome da dita exsecuçon posa obligar o paaço
de Maçoo et todos los casares et herdades, poblados et non poblados, que o dito
arçidiago tina en Maçoo et en toda a frigregia de San Pedro et de San Romao, a a iglesia et cabiidoo de Lugo, poer çen moravedis de renda perpetua, en cada anno, que a
872
María José Portela Silva
dita iglesia et cabiidoo aia de aver por los ditos paaçio et herdades para senpre porque façan cada anno hun aniversario por lo dito sennor cardeal asy commo el mandou en seu testamento. Et por esta presente carta outorgo et ey por firme et estabel todo obligaçon ou vendiçon que faça, ou aia de faser, o dito Vaasco Lopes a o
dito cabiidoo por los ditos çen moravedis de renda, commo dito he. Et por que
esto seia çerto et non vena en dulta esta carta mandey ende faser et seellar de meu
seello en que escripvi meu nome.
Feyta en Santiago, o primeiro dia de mayo, era de mill et quatrosentos et
trese annos.
Iohanes de Beffeteria, thesaurarius Cartaginensis.
742
1375, maio, 5 sábado. Lugo
Acta notarial pola que Vasco López e o seu irmán, herdeiros do arcediago de
Mayorga, se comprometen ao pagamento de 100 marabedís anuais para o aniversario
do cardeal don Guillerme, e saldan así a débeda que con este tiña o devandito arcediago. Inclúe carta de poder: 1375-V-1, (CD n.º 741) e codicilo: 1375-II-15 (CD n.º 735).
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fols. 20v-21r.
Era de mill et quatrozentos et trese annos, sabado çinquo dias de mayo.
A a seyda da prima enno choro da iglesia cathedral de Santa Maria de Lugo
seendo en cabiidoo por campaa taniuda, segundo que o han de custume, don
Iohan Afonso, dayan, et as pesoas et coengos da dita iglesia en presença de min
Arias Peres, coengo et notario publico de Lugo, et das testemoyas subescriptas,
Vaasco Lopes, iuys de Cornado, et procurador de don Iohan de Beffeteria, thesoreyro enna iglesia de Carthagena, por huna procuraçon escripta en papel et seellada con seu seello do dito thesoreyro de çera vermella ennas espaldas et firmada de
seu nome segundo por ella paresçia, da qual o tenor he este que se sigue:
Segue a continuación a carta de poder (CD n.º 741).
o dito Vaasco Lopes et Lopo Afonso, seu yrmao, et fillo de Tareyia Peres dita Torta,
que estava presente, et por poder de manda que les feso don Lopo Afonso, arçidiago de Mayorga, do paaço de Riaçoo et de todos os herdamentos que a o dito arçidiago perteesçian de compras et de gaanças et de patrimonio et de outra maneyra
qualquer en toda a frigregia de San Pedro et de San Romao, que he enno bispado
de Mondonedo, por hun codiçillo scrito en purgameo et signado con sinnal de
notario publico do qual o thenor he este que se sigue:
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
873
Segue o codicilo (CD n.º 735).
os sobreditos Vaasco Lopes et Lopo Affonso diseron a o dito dayan et cabiidoo que
o dito don Lopo Afonso, arçidiago de Mayorga que foy, devia a o dito sennor cardeal, don Guillen, et a o dito thesoreyro de Carthagena, procurador da exsecuçon
do dito sennor cardeal, en seu nome que os por el avia de aver et recadar, huna
quantia de moravedis et floriis, et o dito sennor cardeal que mandara faser, de cada
anno, enno mes de mayo hun aniversario perpetuo enna dita iglesia de Lugo, et mandara que desen por lo dito aniversario en esmola et por sua alma çen moravedis, et
elles que avian de pagar en nome do dito arçidiago de Mayorga a dita quantia de
moravedis / et floriis por bees, movilles et reyses, que les leyxara et de que les fesera manda o dito arçidiago, segundo se contina enno dito codiçillo, et se o dito
dayan et cabiidoo tevesen por ben de faser de cada anno o dito aniversario enna
dita iglesia enno mes de mayo, segundo o dito sennor cardeal mandou, que elles
que lles daria et pagaria de cada anno çen moravedis, a des dineiros o moravedi.
Et os ditos dayan et omes boos do dito cabidoo diseron que lles prasia de faser o
dito aniversario enna dita iglesia de cada anno, segundo que o dito sennor cardeal
mandara, fasendolles os ditos Vaasco Lopes et Lopo Afonso, seu yrmao, çerta obligaçon porque lles desen et pagasen, de cada anno, os ditos çen moravedis. Et logo
o dito Vaasco Lopes por sy et en nome do dito thesoreyro de Carthagena, procurador da dia exsecuçon do dito sennor cardeal, de que avia poder para ello por la
procuraçon sobredita, et o dito Lopo Afonso, seu yrmao, por sy, diseron que elles
de sua livre voontade et sen premea et constrengemento de algun, et entendendo
que era sua prol, conosçian et outorgavan que devian et avian a pagar de cada anno
d'aqui endeante por senpre iamays perpetuamente, en cada hun dia de kalendas
mayas, çen moravedis, a des dineyros novees cada moravedi, desta moneda usavell
que ora corre en pas et en salvo et en salvo (sic) enna villa de Lugo, sen contradiçon et exençon alguna, a o dito dayan et cabiidoo et a seus subsçesores, ou a
quen elles mandasen, sub pena de des moravedis, cada dia, de quantos dias pasasen de cada hun dos ditos prasos de kalendas mayas endeante, en cada hun anno,
et outorgando pagar ante a penna que o prinçipal se en ella caesen. Et para pagaren os ditos çen moravedis et pena sobredita, segundo dito he se en ella caesen,
obligaron sy et todos seus bees, movilles et reyses, gaanados et por gaanar, ut quer
que os elles avian et ouvesen d'aqui endeante a o dito dayan et cabiidoo et a seus
subsçesores et a a dita iglesia de Lugo, o paaço de Riaçoo et todo-los casares et herdades et iures et pertenenças et dereyturas et pascos et montes et aguas estantes et
correntes et outros bees quaesquer reyses que o dito don Lopo Afonso, arçidiago
de Mayorga, avia et tinna et posoya en sua vida de seu finamento (sic) enna frigregia de San Pedro de San Romao, que he eno bispado de Mendonedo, et lle perteesçian de aver en qualquer maneyra, et poseron logo a o dito dayan et cabiidoo
para sy et para seus subsçesores et para a dita iglesia de Lugo, enno iur et posison
874
María José Portela Silva
et propiedade do dito paaço de Riaçoo et casares et herdades de Maçoo et casares
et herdades sobreditas, et tiraron ende a sy et a seus suçesores et herees por la dita
pensson, et non pagando elles, de cada anno, os ditos çen moravedis enna maneyra
que dita he, nen seus herees que elles para ello establesçesen, que o dito dayan et cabiidoo et seus subsçesores sen enbargo deles et de seus herees et d'outro algun con iustiça ou sen ella posan faser do dito paaço et casares et herdades sobreditas quanto quiseren et por ben teveren et toda sua voontade et usar deles asy commo de seus et faser
deles a tanben vençon et subpinnoramento et eallamento ou feudo, commo outra
cousa et contra dito qualquer, et tomarlos para sy et para a dita sua iglesia, et darlos a
lavor et aforalos et arrendalos et concanbearlos et
venderlos a quaesquer pesoa ou
pesoas, ecclesiasticas ou seglares, et faser deles et de parte deles commo de sua cousa
propia, et obligaron sy et todos seus bees, moviles et reyses, avudos et por aver, que
elles et seus herees et sua vos nunca vaan, nen pasen, nen contradigan en alguna
maneyra as cousas, nen alguna delas, que o dito dayan et cabiidoo et seus subsçesores
feseren do dito paaço et casares et bees et de parte deles enna maneyra que dita he et
commo teveren por ben, et se o quiseren faser, ou presumiren de o faser, elles ou qualquer delles, ou seus herees, por sy ou por outren en qualquer maneyra, que non valla
nen seian sobrelo oydos en iuyso nen fora del, et demays que peyten de penna a o dito
dayan et cabidoo et seus subsçesores des mill moravedis da moneda sobredita, et que
tantas veses cayan enna penna quantas presumiren de yr ou pasar contra as cousas
sobreditas, ou contra cada huna delas; et que a dita penna pagada ou non que as ditas
cousas fiquen senpre, et cada huna delas, en seu thenor sen enbargo deles et de sua vos
et herdeyros, firmes et valiosas et estables.
Et os ditos dayan et cabiidoo asy reçeberon as ditas obligaçon et reçepçon dos
ditos paaço de Maçoo et casares et herdades et bees sobreditos que lles os ditos Vaasco
Lopes et Lopo Afonso, seu yrmao, deles feseron, por sy et en nome do dito thesoreyro
de Carthagena et procurador da exsecuçon do dito sennor cardeal, et obligaron por sy
et por seus subsçesores a faser en cada hun anno enna dita iglesia de Lugo, cada mes
de mayo, çinquo dias do dito mes, aniversario por la alma do dito sennor cardeal don
Guillen, con oras de mortos et missa cantada solempnemente, segundo que o dito cardeal mandou, et porque eran çertos que avian de cada anno os ditos çen moravedis de
renda por lo dito paaço et herdades sobreditas, que les os ditos Vaasco Lopes et Lopo
Afonso, seu yrmao, davan et obligavan, segundo dito he.
Et de commo todas estas cousas asy pasaron cada huna das ditas partes
pidiron hun publico instromento et mays quantos lles comprissen para guarda de
seu dereyto a min Arias Peres, notario sobredito.
Feyto foy esto en Lugo enno choro da dita iglesia et era et dias et mes
sobreditos.
Testemoyas que foron presentes chamados et rogados: don Iohan Afonso,
dayan; don Gonçalvo Eanes, chantre; don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; don
Pedro Arias, arçidiago de Neyra; don Pedro Arias, arçidiago de Triacastella; don Diego
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
875
Gomes, thesoreyro; Thomas Gonçalves, Fernan Peres, Vaasco Ferrnandes, Roy
Lopes, Arias Ferrnandes, Afonso Ferrnandes, coengos; Alvar Ferrnandes, Iohan
Garçia, Iacome Ferrnandes, Affonso Eanes, raçoeyros da dita iglesia de Lugo;
Lourenço Peres de Cas da Naya; Suer Nunes; Gomes Arias das Cortinas; Diego
Afonso de Costante; Lopo Pere,s porteyro do cabidoo, et outros.
Et eu Arias Peres, coengo et notario publico de Lugo dado por lo sennor
obispo desse lugar, a esto que sobredito he con as ditas testemoyas chamadas et
rogadas presente fuy, et a rogo das ditas partes esta carta en minna presença fis scrivir et puge y meu nome et signal en testemoyo de verdade.
743
1375, agosto, 2. Lugo
Acta notarial pola que o bispo de Lugo, frei Pedro López, lles comunica aos
veciños do couto de Sober o cambio de propiedades realizado no devandito couto
entre el mesmo e a prioresa do convento de Santa María a Nova. Así mesmo, na acta
dáse conta doutra permuta realizada entre o devandito bispo e o mosteiro de
Celanova, pola cal este lle dá ao Bispado diversos bens en Terra de Lemos, O
Saviñao e Sardiñeira, cuxos veciños pasan á xurisdición episcopal. (Inclúe documento de: 1369-IX-2, en Vilar de Ortelle, CD n.º 708).
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fols. 99v-100r.
Era de mill et quatroçentos et trese annos, dous dias de agosto.
Estando a iglesia de Santiago de Villar d'Oortelle et estando y iuntados
Afonso Peres de Sober, et todos los outros omes moradores no dito couto, en presença de min Rodrigo Yanes, notario publico de Lugo et en todos los coutos et terra
do bispo de Lugo et de sua iglesia, et das testemoyas adeante escriptas, o onrrado
padre et sennor don frey Pedro Lopes da orden dos pregadores por la gracia de
Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, mostrou et feso leer por min
dito notario huna carta escripta en purgameo de coyro et signada con signal de
Gonçalvo Peres, notario de Lugo, de permutaçon et concambea que o dito sennor
obispo et dayan et cabidoo de sua iglesia feseran con a priora, dona Sancha, et
donas de seu convento, da qual carta o tenor he este que se adeante sigue:
Segue a continuación o documento de permuta: 1369-XI-3, (CD n.º 708).
et liuda o dito sennor obispo mostrou et feso leer por min o dito notario a o dito
Afonso Peres de Sober, et a todos los omes moradores no dito couto, huna carta
feyta et escripta en pulgameo de coyro, et feyta et sygnada con signal de notario
876
María José Portela Silva
publico segundo por ella paresçia, enna qual se continna que o dito sennor obispo et dayan et cabidoo de sua iglesia feseran permutaçon et escambeo con Afonso
Peres, esleyto confirmado que enton era, et o prior et convento do moesteyro de
Çellanova porque o dito esleyto et seu convento deran a o dito sennor obispo et
dayan et cabidoo de sua iglesia, todas las herdades et casas et bees et posisoes
et dereyto et iurdiçoes et padroadigos et iur de apresentar et vinas et pesqueyras et
moynos et rendas et dereyturas, que o dito moesteyro de Çellanova avia et lle perteesçia d'aver en toda terra de Lemos et de Savinao et de Sardineyra, en qual
maneyra quer et por qual rason quer con todas suas dereyturas et pertenenças et
foros quantos y avia. A qual carta o dito sennor obispo levou para guarda de seu
dereyto, et diso o dito sennor obispo que commo quer que le enbiara reçeber por
seus procuradores este dito couto et senorio del et tan ben as herdades et bees et
iglesias et iglesiarios, que o dito mosteyro de Çellanova avia en Lemos et en
Savinao et en Sardineyra, que aynda agora en presença delles que reçebia o dito
couto et o senorio corporal del et d'aqui que reçebia todas las outras herdades et
cousas quaesquer que a o dito couto perteesçen hu quer que as el ouvese et tan
ben as herdades et iglesias et vinas et bees que o dito moesteyro de Çellanova avia
en este dito couto et en Lemos et en Savinao et en Sardineyra.
Et o dito Afonso Peres de Sober et os outros omes moradores no
dito couto, que estavan presentes, diseron que les prasia que o dito sennor obispo oubese o dito couto et senorio del et as ditas herdades et bees do dito moesteyro de Çellanova et levantaronse logo os goloos ficados et beycaron a mao a o
dito senor obispo et reçeberono por sennor et tornaronse seus vasallos, et que
d'aqui endeante que o tomavan por seu senor et farian o que le el mandase
commo seus vasalos.
Et o dito sennor obispo asy reçebeu o dito couto et senorio del et herdades et bees que foron do dito mosteyro de Çellanova, et os ditos omes por seus
vasalos, et poso logo por seu iuys enno dito couto Afonso Peres et por su terreoreyro et moordomo a Françisco da Milara, et por notario publico a Gonçalvo
Martines, clerigo de Villar d'Oortelle, et deules poder que husasen dos ditos ofiçios
ben et verdadeyramente, et os sobreditos iuys et moordomo et notario reçeberon
os ditos ofiçios de que les o dito sennor obispo fasia merçee, et que os terian et
husarian por el en quanto fosse sua merçee. Et desto en commo pasou o dito sennor obispo pediu a min o dito notario testemoyo.
Testemoyas que foron presentes: frey Afonso Yanes, companeyro do dito
sennor obispo; Diego Garçia de Caldelas; Rodrigo Vasques, abogado; Vaasco
Ferrnandes de Vilarmor; Afonso Rodrigues, camareyro; Rodrigo Yanes d'Aan,
et outros.
Et eu Rodrigo Eanes, notario sobredito, que a esto que dito he con as ditas
testemoyas presente fuy et esta carta en mina presença fis escrivir et puge aqui meu
signal que tal he.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
877
744
1375, setembro, 15. Toro
Real provisión de Henrique II, dirixida a don Pedro Ruíz Sarmiento, adiantado maior en Galicia, e a todos os oficiais reais daquel reino, onde lles comunica
que foi presentado un preito na súa audiencia polo bispo de Lugo contra os fillosdalgo de Meira e Pallares, no cal se condenara a estes, e, como consecuencia, ordénase
aos citados funcionarios que cumpran o sentenciado polos oidores.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fols. 14r-18v, fol. 20r e v; Tumbo Viejo, fol. 20r.
LUGO, AC, CAÑIZARES: pp. 1084-1087, perg. orix., lib. 10, n.º 48; traslado notarial,
lib. 1º, carp. 1325, fol. 20r e v; Tumbillo Nuevo, fol. 119r e 124r; extr., Tumbo Nuevo, fol. 233r en
confirmación de Xoán II, e fol. 234r.
PIÑEIRO: Memorias..., t. IV, fol. 22, incluído nun privilexio de Xoán II de 1380.
SÁNCHEZ BELDA: Docs..., n.º 1190, p. 498.
Cit.: LÓPEZ PELÁEZ: El señorío..., I, pp. 97 e 101.
Don Enrrique por la gracia de Dios rey de Castiella, de Leon, de Toledo,
de Gallisa, de Sevilla, de Cordova, de Murçia, de Jahen, del Algarbe, de Algesira et
sennor de Molina, a vos Pedro Ruys Sarmiento nuestro adelantado mayor en el
regno de Galisia, et al merino o merinos que por nos o por vos andudieren en las
merindades del dicho adelantamiento, et a todos los conçeios, alcalldes jurados,
jueses, justiçias, merinos, alguasiles et pertegeros et mayordomos et comenderos et
otros ofiçiales qualesquier de todas las çiudades et villas et logares del regno de
Galisia que agora son o seran d'aqui adelante, et a qualquier o qualesquier de vos
a quien esta nuestra carta fuer mostrada, o el traslado della signado de scripvan
publico sacado con auctoridade de jues o de alcallde, salut et gracia.
Sepades que pleito paso en la nuestra corte ante los oydores della nuestra
audiençia entre el obispo de la iglesia de Lugo et el dean et cabilldo della su iglesia, et Pero Afonso su procurador en su nombre de la una parte, et los omes fijosdalgo de los cotos de Mera et de Pajares et Fernan Ferrnandes su procurador en su
nombre de la otra parte, sobre raçion de demanda qu'el dicho Pedro Alfonso
en nombre de las dichas sus partes presento ante los dichos nuestros oydores contra los dichos omes fijosdalgo dellos dichos cotos, en que dixo que todos los vesinos et moradores que moravan en los dichos cotos de Mera et de Pajares asy fijosdalgo commo lavradores geores et forales que era del mandamento della dicha
terra siendo todos ellos fasta aqui vasallos del dicho obispo et de la dicha su iglesia de tan grant tiempo aca que memoria de homes non era en contrario, por cartas et privilegios de merçed que dixo que avian del rey don Fernando et confirmados de nos et dellos reys nuestros anteçesores, et que seyndo tenudos de dar et
pagar al dicho obispo et a la dicha su iglesia çiertos pechos et tributos, et faser çier-
878
María José Portela Silva
tos serviçios de cada anno acostumbrados que podia aver hun anno fasta el tiempo que pusiera la dicha demanda, poco mas o menos tiempo, que los dichos fijosdalgo que fisieran entre sy ayuntamiento et se tornaran vasallos de vos el dicho
Pedro Ruy Sarmiento, et que prometeron de vos dar en sennorio cada uno çerta
quantia de moravedis, et que vos lo pagaran, lo qual dixo que los dichos fijosdalgo non podieran faser en perjudiçio del dicho obispo et de la su eglesia contra los
dichos privilegios et libertades que ellos avian dellos dichos reyes confirmados de
nos. Et que por esta osadia que fisieran en se tornar vasallos del dicho Pedro Ruys
Sarmiento contra voluntad dellos dichos obispo et dean et cabilldo et contra las
dichas cartas et privilegios que los dichos fijosdalgo todos et cada uno dellos cayeran et eran caydos en çertas pennas de foro et de derecho en los dichos privilegios
contenidas, et pedio a los dichos nuestros oydores que por su setença declarando
pronunçiasen todos los sobredichos que se llamavan fijosdalgo vesinos et moradores en las dichas tierras et cotos ser vasallos del dicho obispo et della dicha su iglesia, et ser teudos a les dar et pagar et faser los dichos serviçios acostumbrados condepnandoles en aquela penna o pennas que fallasen en que cayeran segunt el tenor
dellos dichos privilegios et en las costas que estimavan en tres mill moravedis.
Contra la qual demanda el dicho Fernan Ferrnandes procurador de los
dichos fijosdalgo, en nombre dellos respondio et dixo que los dichos fijosdalgo
que no eran tenudos a otros pechos nin tributos nin serviçios al dicho obispo nin
a la dicha su iglesia salvo tan solamente faser serviçio al dicho obispo et a la dicha
su eglesia en las cosas spirituales que eran salud dellas almas segunt que les era
mandado por la ley et fe catholica que los fielles christianos eran tenudos de mantener et guardar. Otrosy que eran tenudos de pagar el coto quando emprasavan
alguno que non querian yr, comprir de derecho sy el que lo enprasava lo queria
echar en el coto. Otrosy que eran tenudos de pagar el derecho della fiadoria qu'el
mayordomo del obispo tomava et de pagar las calumpnias de las feridas et dellos
omesillos sy en ellos oviesen, et que salvo afonsado que los non podia llmar el obispo, et que non eran tenudos de pagar al dicho obispo pechos nin tributos algunos,
nen faser otros serviçios commo en el dicho scripto se contenia, et quanto a las
pennas et calumpnias et omesillos et la penna del enprasamiento que eran quatro
moravedis sy en ellos cayesen, que las dichas sus partes nunca ge lo defendieran et
que otros pechos nin tributos nunca lo oviera el dicho obispo dellos fijosdalgo,
et salvo esto por el confesado que negava todo lo otro contenido en la dicha
demanda por la manera que lo disia.
Et contra esto el dicho Pedro Alfonso en nombre de las dichas sus partes
reprico et dixo por su scripto que era verdat que los dichos omes fijosdalgo que eran
tenudos a pagar los dichos tributos et pennas et omesillos por la parte contraria
declarados et que eran tenudos a otros tributos et derechos et serviçios que eran
estos: quando algun home fijodalgo dellos sobredichos moria que avian de aver las
sus partes la loytosa et que eran tenudos de yr a su llamamiento del dicho obispo o
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
879
con quien les el mandase que fuesen en serviço et prol della su eglesia, et que eran
tenudos de yr velar la dicha çiudat de Lugo quando comprise et el dicho obispo gelo
enviase mandar, et los quales dichos tributos et derechos et serviçios los dichos omes
fijosdalgo dixo que avian denegado de pagar et de faser al dicho obispo et a la dicha
su eglesia, et que pues le era negado por la parte contralla lo contenido en la dicha su
demanda que pedia a los dichos nuestros oydores que lo reçibiesen a la prova que el
queria provar lo de suso por el dicho et raçonado, et sobresto amas las dichas partes
dixeron et rasionaron ante los dichos nuestros oydores lo que diser et rasionar quisieron, fasta que lo dexaron en su exsaminaçon et les pedieron que viesen el dicho
pleito et lo livrasen commo fallasen por derecho.
Et los dichos nuestros oydores visto el dicho pleito reçibieron amas las
partes a la prova a la parte dellos dichos obispo et dean et cabilldo con lo contenido en su demanda et a todo lo rasionado por el, et a la parte dellos dichos fijosdalgo a provar lo contenido en sus rasiones et defensiones a que lo que de derecho
los devian reçebir; et amas las dichas partes levaron nuestras cartas de reçeptoria
sobresta rason, et la parte de los dichos obispo et dean et cabilldo paresçio ante
elos con la dicha su provançia parescio en la nuestra corte ante los dichos nuestros
oidores et presento ante ellos la provanza que tenia sobre esta rason en el termino
que por ellos le fue asignado; et la parte de los dichos fijosdalgo non se presente
ante ellos con la dicha su provanza en el plaso que le fue asignado para ello nin
despues aca. Et los dichos nuestros oydores mandaron dar nuestra carta para
emplasiar a los dichos fijosdalgo que paresçiesen ante ellos a seguir el dicho pleito et ver abrir et leer et publicar las provançias presentadas ante elos por parte
dellos dichos obispo et dean et cbilldo, et diser contra ellos lo que fuese de su derecho, et oyr sentençia o sentençias en el dicho pleito asy interlocutorias como difinitiva, et ver tasar costas se mester fuese. Et como quier que fueren enprasiados et
atendidos et pregonados los dichos fijosdalgo segunt uso et costumbre della nuestra corte, non paresçieron nin procurador por ellos, et el procurador dellos dichos
obispo et dean et cabilldo pedio a los dichos nuestros oydores que non enbargando su absençia et rebeldia dellos dichos fijosdalgo que visen el dicho pleito et la
dicha provançia et livrasen sobredlo lo que fallasen por derecho dando en el sentençia definitiva. Et los dichos nuestros oydores visto el proçeso del dicho pleito et
todo quanto amas las dichas partes ante ellos dixeron et rasionaron et vista la dicha
provançia et quando fuesen enprasiados et sy non paresçiesen antel seyendo
enprasiados por carta del dicho obispo o por su porteyro o por qualquer de sus
vigarios que el que fuese enprasiado et non veniese que pechase seseenta moravedis por penna del dicho enprasamiento sy aquel a cuyo pedimiento fuese enprasiado alguno lo echase en el dicho enprasamiento. Otrosy que eran tenudos de
pagar el derecho della fiadoria quel mayordomo del dicho obispo tomase. Otrosy
que rean tenudos de pagar los dichos fijosdalgo et los otros lavradores las calumpnias delas feridas et dellos omesillos sy enellas cayesen et a dar galinas et çevada et
880
María José Portela Silva
yantares dellas heredades pecheras que suelen pechar aquelos que las lavran tan
bien fijosdalgo commo foreros et que an a dar fonsadero dellos casares pecheros,
et que ha de aver el dicho obispo el derecho dellas loytosas de omes et mugeres
que se finasen segunt fue acostumbrado. Et otrosy que los sobredichos moradores
della dicha tierra seyendo condepnados por forçadores que pagasen al dicho obispo tresientos et sesenta sueldos. Et otrosy los que fuesen condepnados por forçadores de mugeres o por quebrantamento de camino que pagasen seysçientos moravedis desta moneda usual. Et por enprasamento o por fiadoria que tomase el
mayordomo que pechase por cada uno quatro moravedis et los mayordomos dellas
dichas tierras que levasen la diesma parte dellas heredades foreras quando se
vendiesen et las entregasen a los compradores et las diesmas dellas entregas que
façen dellas cartas de debdas et de las sentençias en lo de la dicha tierra, et que los
dichos fijosdalgo que fuesen velar a la dicha çiudat en tiempo de mester, et que
fuesen con el dicho obispo en su serviçio quando los el enviase llamar o con quien
les el mandase, et que todos estos serviçios et pechos et derechos que los avia de
aver el dicho obispo et la dicha su eglesia, et que los dichos moradores en los
dichos cotos et tierras de Mera et de Pajares que eran tenudos de faser al dicho
obispo et a la dicha su eglesia los pechos et derechos et serviçios en la manera que
de suso eran dichos et declarados, et mandaron que los fesiesen asy d'aqui adelante et que fuesen sus vasallos en quanto morasen en la dicha tierra et cotos et que
se non pudiesen tornar vasallos de otro sennor, nin tomar por sennor otro alguno
salvo al dicho obispo de Lugo cuyos vasallos paresçia que era, et si se tornasen
vasallos de otro que non valiese. Et condepnaron a los dichos fijosdalgo en las costas derechas las quales tasaron con jura de la parte en tres mill et ochoçientos et
veynte et seys moravedis et çinquo dineros, segunt que estan scriptas et tasadas por
menudo en el proçeso del dicho pleyto, et judgando por su sentençia difinitiva
pronunçiaronlo todo asy et mandaron dar esta nuestra carta en esta rasion. Por que
vos mandamos vista esta nuestra carta o el traslado dello signado como dicho es
que guardedes et cumplades, et fagades guardar et comprir agora et d'aqui adelante al dicho obispo et a la dicha su eglesia todo esto que dicho es segunt que los
dichos nuestros oydores lo judgaron et mandaron et declararon commo de suso
dicho es, et non les vayades nin pasedes nin consintades yr nin pasar contra ello
nin contra parte dello agora nin d'aqui adelante en algun tiempo por alguna manera. Et otrosy prendat et tomad tanto dellos bienes muebles et rayses de quier que
los fallardes et venderlos luego segunt fuero et dellos moravoedis que valieren
entregat et faser pago a los dichos obispo et dean et cabilldo, o al que lo ouver de
recabdar por ellos dellos dichos tres mill et ochoçientos et veynte et seys moravedis et çinquo dineros en que los dichos nuestros oydores los condepnaron commo
dicho es. Et los unos nin los otros non fagades ende al por ninguna manera sub
penna della nuestra merçed et de seysçientos moravedis desta moneda usual a cada
uno de nos. Et de commo esta nuestra carta vos fuer mostrada et la comprirdes
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
881
mandamos so la dicha penna a qualquier scripvan publico que para esto fuer llamado que de ende al que vos la mostrar testemoyo signado con su signo por que
nos sepamos en commo comprirdes nuestro mandado. La carta leyda datgela.
Dada en Toro quinse dias de setembre, era de mill et quatroçientos et trese
anos.
Johan Alfonso doctor et Velasco Peres oydores de la audiençia del rey la
mandaron dar por que fue asy livrada en la audiencia.
Yo Diego Ferrnandes scripvan del rey la fis scripvir. Martin Yanes vista.
Johan Ferrnandes.
745
1375, setembro, 23. Toro
Carta de Henrique II na que lle concede á igrexa de Lugo a mercé de 7500
marabedís anuais sobre as rendas do porto de Viveiro en atención a que, por cambiar a moeda, anulara a súa anterior doazón de 15 000 marabedís da moeda de cruzados feita á mesma igrexa.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 14r-18v, en confirmación feita por Xoán I en Burgos:
1379-VIII-20.
LUGO, AC, traslado notarial, lib. 1º, Carp. 1325, fol. 102r.
SÁNCHEZ BELDA: Docs..., n.º 1192, p. 498.
Sepan quantos esta carta vieren commo nos don Enrrique por la gracia
de Dios rey de Castiella, de Leon, de Toledo, de Galliza, de Sevilla, de Cordova, de
Murçia, de Iahen, del Algarbe, de Algezira, et sennor de Molina, por rason que don
frey Pero Lopes obispo de Lugo et el dean et cabilldo de la iglesia de Lugo et la
dicha iglesia tenian de nos en alimosna de cada anno para siempre quince mill
maravedis de la moneda de crusados que andava a la sazon quando ge les fizemos
la dicha limosna et merçed de lo qual tenian nuestro privilegio enesta [razon],
nos agora quando mudamos la moneda vimos las merçedes que tenian de nos
algunos de nuestros regnos en la çibdat de Leon, toviemos por bien de dar en alimosna et por la anima del rey don Alfonso nuestro padre, que Dios perdone, al
dicho obispo et dean et cabilldo et a la dicha iglesia de Lugo, siete mill et quinientos maravedis desta moneda usual que fazen dez dineiros el maravedi, et revocamos et damos por ninguno el dicho privilegio de los dichos quince mill maravedis
et alimosna et merçed que les delos aviamos fecha. Et estos dichos siete mill et quinentos maravedis de que fazemos merçed et alimosna al dicho obispo et cabilldo
et iglesia de Lugo, tenemos por vien que los ayan d'aqui adelante de cada anno
para sienpre jamas en las rentas de la diezma del puerto de la nuestra villa de
882
María José Portela Silva
Viveiro. Et sobresto mandamos a todos los cogedores et arrendadores et recabdadores de los diezmos de los puertos de la dicha nuestra villa de Viveiro o a qualquier o qualesquier dellos a que esta nuestra carta fuere mostrada o el traslado
della signado de escripvan publico que dien et paguen bien et cumplidamiente sin
descuento alguno al dicho obispo et cabillo et sus susçessores et a su eglesia de
cada anno para sienpre jamas de los primeros meior parados moravedis que montaren o rendiere la dicha diezma los dichos siete mill et quinentos moravedis, et
non ge los dexen de dar et pagar de cada anno commo dicho es por razon que nos
mandamos que venisen de cada anno a la nuestra chançilleria por carta nueva para
que ayan las merçedes et alimosnas aquellos a que las fizemos, que nuestra merçed
es el dicho obispo et cabilldo otra carta que la non ayan nin tiren de la nuestra
chançilleria en esta razon salvo esta que les mandamos dar. Et sobresto mandamos
al conçeio et a los juezes et a los alcalles et jurados de la dicha villa de Vivero et a
vos Pedro Sarmiento nuestro adelantado mayor en Galliza, et al meryno o merynos, que por nos o por vos andudieren en el dicho adelantamiento agora et daqui
adelante, et a todos los conceios et alcalles jurados, juezes, justiçias, merynos,
alguasiles, maestres de las ordenes, priores, comendadores et socomendadores,
alcalldes de los castiellos et casas fuertes, et a todos los otros ofiçiales et aportelados de todas las çibdades et villas et lugares de nuestros regnos, que agora son o
seran d'aqui adelante et a qualesquier o qualquier dellos que esta nuestra carta virden o el traslado dellas signado de escripvan publico commo dicho es, que tomen
et prenden de cada anno tantos de los bienes de qualesquier que cogieren o recabdaren en renta o en fieldat o en otra manera qualquer el dicho diezmo del dicho
puerto de la dicha villa de Vivero asi muevelles commo rayses du quier que los
fallares et os vendan segunt [...] de las nuestras rentas, et de los maravedis que
valieren que entreguen et fagan pago al dicho obispo et cabilldo et a sus suçessores et a la dicha iglesia para sienpre jamas de cada anno de los dichos siete mill et
quinentos moravedis bien et compridamente en guisa que les non mengoe ende
alguna cosa, con las costas et dapnos et meoscabos que por esta razon fisieren o
resçedieren a su culpa, et si bienes desenbargados non les fallaren que les prenden
los cuerpos et los non den sueltos fasta que fagan pago de los dichos siete mill et
quinentos moravedis de cada anno et costas commo dicho es al dicho obispo et
dean et cabilldo et eglesia et sus susçessores et pagando los arrendadores o recabdadores de los diezmos del dicho puerto de la dicha nuestra villa de Vivero los
dichos siete mill et quinentos moravedis al dicho obispo et dean et cabilldo et sus
susçessores et a la dicha iglesia de Lugo de cada anno commo dicho es et su carta
de pago dellos o de aquel que los por ellos ovier de recabdar mandamos al nuestro thesorero de los nuestros regnos de Leon et de Galliza que agora es o sera d'aqui adelante que ge los resçiban en cuenta. Et otrosi mandamos a los nuestros contadores que los resçiban en cuenta al dicho nuestro thesorero. Et non fagades ende
al por ninguna manera so penna de la nuestra merçed et de los cuerpos et de quan-
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
883
to averes. Et demas por qualquer o qualesquier de vos por que fincar de lo asi fazer
et cumprir, mandamos al omme que vos esta carta mostrar o el traslado della
commo dicho es, que vos enpraze que parescades ante nos du quier que nos seamos, del dia que vos enprazare a quinse dias sub la dicha pena, et mandamos a
qualquer escripvan publico que para esto fuere llamado que de ende al que vos la
mostrar testimonio signado con su signo por que nos sepamos en commo complides nuestro mandado. Et desto les mandamos dar esta nuestra carta escripta en
pergameno de cuero sellada con nuestro seello de plomo colgado.
Dada en Toro veynte et tres dias de setembre, era de mill et quatroçientos
et treze annos. E por quanto se contien en este nuestro privillegio que les recudades con los dichos siete mill et quinentos maravedis al dicho obispo d'aqui adelante sabet que es livrado dellos deste anno de mill et quatroçientos et treze annos, asi
que le avedes recudir con estos maravedis deste primeiro dia de la era de mill et
quatroçientos et quatorze annos en delante de cada anno.
Yo Diego Ferrnandes la fiz escripvir por mandado del rey.
Martin Eanes vista. Iohan Ferrnandes.
746
1376, xaneiro, 6. Lugo
Lope Arias véndelles a Vasco Rodríguez e á súa muller catro leiras de herdade en San Salvador de Calde por 80 marabedís.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/21, perg. orix., galego, gótica cursiva, 265x79 mm.
Sabeam quantos esta carta virem commo eu Lopo Aras, fillo de Aras
Affonso de Santa Ouffemea et de Elvyra Ferrnandes, sua muller, que foron, vendo
a vos Vaasco Rodrigues de Carvallido et Maria Ferrnandes, vossa muller, quatro
leyros de herdade que iasen en Santa Eufemea, ho hun delles sub a Ermyda, et
ho outro terreo ias enno lugar chamado de Paredes, que ias enna agra de Castro,
et o houtro terreo ias en Granssemonde enno val do Vallin. Et os quaes ditos quatro terreos iasen sub signo de San Salvador del Calde, et perteesçen a min aaver por
parte da dita Elvira Ferrnandes, minna nana. Et reçebo de vos en preço por esta
vençon oyteenta moravedis desta moneda que ora corre, a des dineiros o moravedi, de que me outorgo por entrego et ben pago, et obligo por todos meus bees de
vos faser a dita vençon senpre de pas por tal condiçon que lavredes et paredes ben
os ditos terreos, et cada que eu ou minna vos veer et vos dar et pasar os ditos oyteenta moravedis que me dedes et entreguedes os ditos terreos con todos los boos
paramentos que en elles foren feytos. Et eu, o dito Vaasco Rodrigues, que pressen-
884
María José Portela Silva
te soo por min et por la dita minna muller asy reçebo a dita vençon de vos, o dito
Lopo Ares, et obligo por todos meus bees et seus dela de a comprir et gardar en
todo segundo que nos perteeçe.
Feyta a carta en Lugo, seys dias de janeyro, era de mill et quatroçentos et
quatorse annos.
Testemoyas: Diego Alvares de Bobeda, Garcia Afonso, seu home, et Afonso
Peres, dito Prior, morador en San Çibrao, ts.
Et eu Fernan Peres, notario publico de Lugo por lo sennor obispo dese
lugar, a esto que sobredito he con as ditas testemoyas presente foy et aqui puge
meu nome et meu signal en testemoyo de verdade. (+).
747
1376, xaneiro, 15. Lugo
Maior Martínez véndelle a Emilia López todo o que lle pertence no couto de
San Martiño dos Condes por 35 libras.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/22, perg. orix., galego, gótica cursiva, 140x123 mm.
Sabeam quantos esta carta viren commo eu Mayor Martines, morador en
Vidal, que he en termino de Vilalva, muller que foy de Iohan Sayoan, natural de San
Martino dos Condes, vendo a vos Millia Lopes, filla de Lopo Rodrigues de Rodeyro,
que foy, todos quantos herdamentos et iures et casas et arvores eu ey et me perteesçen
de aver por meus fillos, Iohane et Affonso, que oyve do dito meu marido, Iohan
Sayoane, que se finaron menores de ydade et sen testamento. Os quaes herdamentos
son enno couto de San Martino dos Condes, ennos lugares de Maçeeda et de [...] de
que son sub o dito signo et alur ut quer que y vaan sub este signo. Et reçebo de vos
en preço por esta vençon triinta et çinquo libras desta moneda usual, a viinte soldos
cada libra, dos quaes dineiros me outorgo por entrega et ben pagada, et obligo-vos
todos meus bees para vos la faser de pas; as quaes libras me logo pagastes en presença
de notario et testemoyas subscriptas. Et renunçio a exçepçon do aver non contado nen
reçebudo que a non possa allegar en algun tempo. Et des oge endeante avede esta
vençon en pas vos et vossa vos para senpre.
Feyta a carta da vençon en Lugo, quinse dias de janeyro, era de mill et
quatroçentos et quatorse annos.
Testemoyas: Iohan Aras, et Martin Peres de Vidal, et Lopo Ferrnandes, et
Vasco Ferrnandes, omes do archidiago de Neyra; et Fernando Afonso, scripvan, ts.
Eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo, a esto foy presente et scrivi
esta carta et aqui puge meu signal. (+).
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
885
748
1376, febreiro, 22. Ortelle
Varios veciños véndenlle ao bispo de Lugo diversas propiedades na vila de
Marce polos prezos que se indican.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 111v.
Era de mill et quatroçentos et quatorse annos, viinte et dous dias de fevreyro.
En Vilar d'Oortelle en presença de min Iohan Arias, notario da çibdade et
couto da iglesia de Lugo por autoridade do sennor obispo desse lugar, et das testemoyas subscriptas, Afonso Calvo das Quintaas, et Fernan da Vila, et Françisco da
Vila, et Iohan Estevees, et Iohan Peres da Vila, et Domingo Esteves, et Vaasco Eanes
de Marçe, et Iohan Domingues de Vila Nova, et Anton Eanes de Ribela, et Afonso
Guedella, et Afonso Ferreiro de Balboa, et Françisco da Milleira, et [...] estos sobreditos de suso nomeados, venderon a o sennor don frey Pedro Lopes da orden dos
preegadores, por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, et
a a dita sua iglesia, estas herdades que se adeante siguen, et por las contias que se
aqui conteen, segundo que iuso seran declaradas.
Primeyramente enna vila de Marçe, Fernando da Vila, huna leyra de vinna na
cortinna da Vila, que ias de huna illarga cabo de huna leyra que Iohan de Aytocia vendeu a dona Sancha, et d'outra yllarga cabo d'outra leyra que foy de Martin Beeytes, et
de huna testa topa en huna leyra do casal das Quintaas et vay topar na congosta do carvallal, por çent moravedis; item Françisco da Vila vendeu huna peça de vinna na dita
cortinna, que ias d'yllarga cabo de huna leyra de Iohan Estevees et d'outra yllarga cabo
d'outra leyra deste Françisco, et vay topar de testa na parede do carvallar, et d'outra
testa topa en outra leyra de Iohan Estevees, por seseenta et dous moravedis; item
Afonso Calvo das Quintaas vendeu huna leyra que ias en Ribadela, que ias entre huna
leyra d'Antonio et outra de dona Sancha, et de testa huna leyra de Domingo Estevees
et da outra testa huna leyra da iglesia de Vilar d'Oortelle, por çento et dose moravedis;
item Iohan Estevees vendeu huna peça de vinna na dita cortinna cabo da dita leyra de
Françisco, da huna parte, et da outra parte enna congosta, et de huna testa topa en
huna leyra do dito Iohan Estevees, et da outra testa no muro do carvallal, por seseenta
et dous moravedis; item Iohan Peres da Vila vendeu huna leyra na dita cortinna, que
ias d'illarga cabo huna leyra de Iohan Domingues et da outra yllarga outra de Domingo
Estevees, et de anbas testas en duas leyras da iglesia, por seseenta et dous moravedis;
item Adan vendeu huna leyra en Casgodin, que ias entre huna leyra de Françisco
Rodrigues et outra de dona Sancha, que lavra Françisco da Vila, et de huna testa topa
en huna leyra de Françisco Rodrigues, et da outra testa no souto de Casgondin, por
886
María José Portela Silva
seseenta moravedis; item Domingo Estevees vendeu huna leyra na dita cortina, que ias
entre huna leyra de Iohan Afonso et outra, que Iohan Peres vendeu a o bispo, et de
huna testa fer en duas leyras da iglesia, por seseenta et dous moravedis; item Vaasco
Eanes de Marçe vendeu huna leyra de des castineyras, que esta a as Candaas cabo
de hun souto de don [...] da huna parte, et da outra parte huna leyra da muller de
Françisco das Quintaas, et vendeu mays huna leyra de Afonso de Minno, a qual ias d'illarga cabo huna leyra da [...] et de outra yllarga cabo d'outra de Fernan da Vila, et de
testa topa no rigueyro, por seseenta et dous moravedis; item Domingo das Quintaas
vendeu huna peça de vaçello a o carvallal [...] lo [...], et ias de yllargas entre huna leyra
de Domingo das Quintaas et outra de Vaasco Eanes, et de huna testa topa no [...] de
çima de Vila, por triinta et seys moravedis; item enna Milleyra Iohan de Vilanova vendeu huna leyra, que ias d'illarga enno agoeyro, et de testa fer en huna leyra do casal da
Milleyra, et d'outra testa outra leyra de [...] Eanes, por seseenta moravedis; item
Rodrigo Afonso de Marçe vendeu huna leyra su as casas da Milleyra, ut chaman
Figueyrina, entre huna leyra d'Afonso Peres do Vale et outra de Fernan do Çibro, et de
huna testa topa en huna leyra de Domingo Esteves, et d'outra testa en outra leyra de
Fernando das Areas, por quareenta moravedis; item Françisco Martines d'Atan vendeu
huna leyra, que ias en braço con huna leyra de Vaasco Peres, et da outra yllarga cabo
d'outra de donna Sancha, et de huna testa topa en huna leyra de Françisco da Milleyra,
et vay topar en outra de Vaasco Peres, por çinquenta moravedis; item Fernando
Estevees vendeu huna leyra a a Paleyra, et ias entre outras duas deste Fernando Estevees
et topa en huna leyra de Afonso Eanes de Lagaris, et topa d'outra testa na leyra de Maria
Migueles, por oyteenta et dous moravedsi; item Iohan Domingues de Vilanova vendeu
huna leyra en Reirigo, que ias entre huna leyra de Fernan Arias, clerigo, et outra de
Pedro Ramos, et de huna testa topa en huna leyra de Iohan Domingues, et d'outra testa
na leyra de Iohan, fillo de Iohan Domingues, por seseenta et dous moravedis; item
Anton Eanes de Ribela vendeu huna leyra na cortinna do Vale, a qual el comprou a
Lourenço Martines, et de huna illarga ias a par de huna leyra de Moor Arias et d'outra
illarga outra leyra do casal d'Ante Altares, por seseenta maravedis; item Afonso
Guedella vendeu huna leyra a o Candeedo su a casa entre os caminnos, que van hun
delles para a Ribeyra de Minno et o outro para o moyno, et ias d'una yllarga huna leyra
de Vilar d'Oortelle et da outra parte hun terreo do dito Afonso Guedella, por çento et
viinte maravedis; item Afonso Ferreyro de Balboa vendeu huna leyra da Palleyra, que
se comença de huna testa no muro et vay topar a o camino et ias entre duas leyras de
Iohan Varela, por seseenta et çinquo maravedis; item Françisco da Milleyra vendeu
huna leyra a o porral, chamada do Penedo, que ias d'una yllarga cabo d'una leyra de
Vaasco Peres, et d'outra yllarga cabo d'outra d'Afonso de Lagaris, et de huna testa topa
en huna leyra do dito Vaasco Peres et d'outra testa en outra leyra d'Afonso de Lagaris,
por dusentos moravedis.
Dos quaes ditos moravedis se os sobreditos outorogaron por pagos, et
poseron logo a o dito sennor obispo enno iur et posison et propiedade das ditas
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
887
leyras, et prometeron que se d'aqui adeante usasen delas que usavan por lo dito
sennor obispo et sua iglesia, et porque seia çerto mandaron a min, notario sobredito, que feçese esta carta.
Que foy feyta enno dito lugar, era et dias sobreditos.
Testemoyas: os ditos vendedores; Gonçalvo Martines de Vilar d'Oortelle;
Afonso Arias de Belçar, et outros.
Eu Iohan Arias, notario sobredito, a esto foy presente et esta carta escrivi
et puge y meu signal en testemoyo de verdade.
749
1376, febreiro, 28. Gresulfe
Xil Rodríguez dóalles ao bispo e á igrexa de Lugo todo canto posúe en
Gresulfe.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 94v.
Sabeam todos commo eu Gil Rodrigues de Rornea, escudeyro, por amor de
Deus et por minna alma et por las almas d'aqueles a que soo tiudo, et por moyto ben
et merçee que reçebi de vos o onrrado sennor don frey Pedro Lopes da orden dos preegadores por la gracia de Deus et da Santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, et da dita
vossa iglesia, dou-vos a vos, o dito sennor obispo, et a a dita vosa iglesia para senpre en
pura et firme doaçon et por iur d'erdade, todo quanto herdamento et vos, casa, arvores et formaes eu aio et me perteeçe de aver en qualquer maneyra en Grisulfe et en seu
termino por parte de Thereyia Rodrigues, minna muller que fuy, con todas suas dereyturas et perteneças, a monte et a fonte, peru quer que vaa sub signo de San [...] de
Grisulfe, et obligo meus bees de vos faser a dita doaçon de pas a todo tempo, et logo
por esta presente carta vos dou o iur et possisson et propiedade dos ditos herdamentos et vos con suas pertenenças et tiro del a min et a toda minna vos, et se eu d'aqui
adeante del usar connosco que o uso por vos et en nomme da dita vossa iglesia precario, et prometo a a boa fe de nunca revogar esta doaçon por ninhuna maneira que seia,
et se o tentar de faser que me non valla nen seia sobrelo oydo en juyso nen fora del.
Et nos, o dito sennor sennor (sic) obispo, por nos et en nome da dita nossa
iglesia, asi reçebemos a dita esmola et doaçon que nos fasedes.
Et eu, o dito Gil Rodrigues, assy vos la outorgo, et porque esto seia firme
et çerto rogo a Ioha Arias, notario publico de Lugo et enna vossa abdiençia, que
vos de delo carta firme signada con seu signal.
Que fuy feyta en Grisulfe, viinte et oyto dias de fevreyro, era de mill et
quatroçentos et quatorse annos.
888
María José Portela Silva
Testemoyas que foron presentes: Arias Garçia, clerigo de Panton; Afonso
Gonçalves, clerigo de Vilamene; Gil Vasques de Santa Alla, Afonso Eanes de
Caldelas, Fernan Domingues Teyxon, Afonso Rodrigues, camareiro, Iacome de
Bobeda, Ruy Vasques, omes do dito sennor obispo, et outros.
Eu Iohan Arias, notario publico sobredito, a esto con as ditas testemoyas
fuy presente, et a rogo do dito Gil Rodrigues esta carta escripvi et puge en ela meu
nome et signal en testemoyo de verdade.
Iohan Arias notario.
750
1376, marzo, 10. Cereixa
O bispo de Lugo outórgalles a María Rodríguez e ao seu fillo e a unha voz
o usufruto duns casais na freguesía de Baamorto e reciben a cambio todo o que posúe
a beneficiaria na freguesía de Cereixa, polo que deberá pagar anualmente un cuarteirón de trigo e outro de cebada.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 100v.
Sabeam todos commo nos don frey Pedro Lopes da orden dos preegadores por la gracia de Deus et da Santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, da huna
parte, et eu Maria Rodrigues, filla de Fernan Rodrigues de Çequisa que fuy, da
outra, fasemos entre nos tal enprazameto firme et valedeyro conven a saber que
nos, o dito sennor obispo, damos a vos, a dita Maria Rodrigues, et a vosso fillo,
Iohan Afonso, para en toda vossa vida et a huna pessoa qual o pustrimeiro de vos
nomear en vida ou a tempo de seu finameto, o uso fruyto dos nossos casares que
nos avemos enna fiigresia de Vaamorto, chamados hun deles do Poço et outro do
Tellado et outro de Cas de Nuno con suas pertenenças et dereyturas, casas, arbores et formaes, a monte et a fonte, peru quer que vaan sub o dito signo, os quaes
suya teer aforo da iglesia de Lugo Afonso Peres de Vaamorto.
Et eu, a dita Maria Rodrigues, por min et por lo dito meu fillo et pessoa,
assy reçebo de vos, o dito senor obispo, os ditos casares con suas pertenenças et
dereyturas que me assy dades, commo dito he, et por este ben et merçee que me
vos, o dito sennor obispo, fasedes dou a vos, o dito sennor obispo, et a a dita vosa
iglesia para senpre por iur d'erdade et en pura doaçon et firme, todos quatos herdamentos et voses et casas, arbores et formaes et moynos et pesqueyras con suas
dereyturas et pertenenças eu ey et me perteeçe de aver en qualquer maneyra, por
parte do dito meu padre, na fiigresia de Çereyia, et logo por esta presente carta vos
dou o iur et posisson et propiedade dos ditos herdamentos et voses con suas per-
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
889
tenenças et tiro del a min et a toda minna vos et dou-vos poder que d'aqui adeante possades faser deles et en eles toda vossa voontade commo de vossa cousa propia sen enbargo de min, et se eu d'aqui adeante usar os ditos herdamentos ou de
parte deles connosco et outorgo que os uso por vos et en voso nome precario.
Et nos, o dito sennor obispo, asy reçebemos a dita doaçon et iur et possisson dos ditos herdamentos et vos que nos vos a dita Maria Rodrigues assy dades,
et por vos façermos ben et merçee damos a vos, a dita Maria Rodrigues, et a o dito
Iohan Afonso, vosso fillo, et a a dita pessoa que asi for nomeada, que tenades et
levedes et usedes dos ditos herdamentos et voses et casas et arbores et moynos
et bees que nos dades con os outros sobreditos et os lavredes et paredes ben en
guisa que se non perçan con mingoa de lavorio et de sarradura, et mantenades as
casas que a todos los ditos herdamentos perteeçen, et avedes-nos a dar cada anno
de conoçemento de sennorio dos ditos herdamentos que vos damos et tan ben dos
que nos destes, que avedes a teer, hun quarteyro d'orio et outro de çeveyra, et seerdes vasallos et obedientes nossos et de nossa iglesia et de nossos subçessores, et
non avedes a vender nen supignorar ninhuna parte destes herdamentos et voses a
cavalleyro, nen escudeyro, nen a donna, nen a outro ome poderoso algun sen nossa
liçençia, ou de nossos subçesores, et avedes a guardar os foros dos ditos casares a
aqueles que os de nos ou de nossa iglesia teen enna maneyra que se en elles conten. Et a finamento da postrimeyra pessoa os ditos nossos casares con suas pertenenças con os outros que nos destes, que asi avedes a teer, an de ficar livres et quitos et desenbargados et ben lavrados, et as casas feytas et en bon paramento, a nos
et a nossa iglesia con todos los boos paramentos que y foren feytos.
Et eu, a dita Maria Rodrigues, que estou presente asi reçebo et outorgo o
que dito he et prometo de o teer et comprir et guardar en todo sub penna de
dusentos maravedis, por min et por lo dito meu fillo et pessoa, et para esto obligo
meus bees et seus.
Et nos, o dito sennor obispo, asi vos lo outorgamos et porque esto seia
çerto nos las ditas partes rogamos a Iohan Arias, notario publico de Lugo, que
fesesse ende esta carta.
Que foy feyta en Çereyia des dias de março, era de mill et quatroçentos et
quatorse annos.
Testemoyas que foron presentes: Gil Rodrigues de Fornea; Gil Vasques de
Santa Alla; Lourenço Eanes de Çereyia; Vaasco Fernandes, amo de Fernan Peres;
Iohan Ferrnandes, camareyro; Gonçalvo de Quyroga; Afonso Lopes de Mande, ts.
Et eu Iohan Arias, notario publico de çibdade et coutos da iglesia de Lugo
por autoridade do sennor obispo desse lugar, a esto fuy presente con as ditas testemoyas, et esta carta escrivi et aqui puge meu signal en testemoyo de verdade.
Iohan Arias notario.
Et despois desto a dita Maria Rodrigues deu, a o dito sennor obispo et a a
dita sua iglesia, hun quarteyro semente de herdade por iur de herdade para senpre
890
María José Portela Silva
iamas enna vila de Çequisa. Et os caseyros que lavraren os casares que o dito sennor obispo deu a a dita Maria Rodrigues an a seer defesos das monas et peytas,
segundo o foren os outros serviçaes do dito sennor obispo.
Et Iohan Arias, notario, fuy presente et esto. Et os caseyros que lavraren
os casares sobreditos an a faser serviso a o dito sennor obispo commo os outros
seus caseyros.
751
1376, marzo, 31. Lugo
O Cabido de Lugo, por pedimento do propio interesado, prolonga nunha voz
o foro outorgado a favor de Afonso Pérez, do lugar de Ventosela, na freguesía de San
Paio de Veiga de Castrelo.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 98r.
Era de mill et quatroçentos et quatorse annos, pustrimeyro dia de março.
Estando enno coro da iglesia catedral de Santa Maria de Lugo o dayan et
chantre et homes boos da dita iglesia en cabidoo por campaa taniuda, segundo que
o han de usso et de custume, en pressença de min Fernan Peres, notario publico
de Lugo, et dado por la autoridade de nosso sennor obispo desse lugar, et das testemoyas adeante escriptas, aparesçeu Affonso Pere do Rial, visino de Ribadavea, et
disso a o dito dayan et chantre et homes boos do dito cabidoo, que pressentes eran,
que ben sabian en commo el tinna delles en foro por sy et por outra perssoa despoys del o seu lugar et çelleyro de Ventosella, que he sub signo de San Payo de
Veyga de Castrello, por dusentos moravedis da moneda ussual que el et a dita pessoa lles por lo dito foro avian a dar, en cada hun anno, en sua vida d'anbos, et pidio
por merçee a o dito dayan et chantre et omes boos do dito cabidoo que tevessen
por ben et fosse sua merçee delle pellogaren mays o dito foro, do dito lugar et
çelleyro de Ventossella, en outra pessoa qual nomeasse para ello a segunda persoa,
que el enno dito foro nomease, en maneyra que fosen enno dito foro tres pessoas.
Et o dito dayan et chantre et omes boos do cabidoo da dita iglesia con outorgamento do dito dayan, teente amiistraçon do mes de mayo por la dita iglesia, disseron que por quanto o dito Affonso Peres era home boo et servidor da dita sua iglesia et
dos beneffiçiados della, et tinna o dito lugar de Ventossellaben aproveytado et en boo
paramento, que lle outorgavan et poynan enno dito foro a dita terçeyra persoa, qual
nomeasse a dita segunda perssoa en sua vida ou a o tempo de seu finamento en el, por
condiçon que a dita terçeyra perssoa a o finamento da dita segunda perssoa veesse a o
dito cabidoo requirir et demandar o foro do dito lugar, et que desse et pagasse en sua
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
891
vida, en cada hun anno, a o dito aamistrador de mayo, ou a outro qualquer aamistrador dy por lo dito cabidoo a a sazon, dusentos et viinte moravedis desta moneda
que ora corre, a oyto soldos o moravedi, et que lavrasse et parasse ben as herdades et
cassas do dito lugar, et as leyxase en boo paramento, livres et quitas, a a dita iglesia
et cabidoo della a o tempo do seu finamento. Et outrosy que fezesse paga dos ditos
moravedis, en cada hun anno, en paz et en salvo en Chantada d'Asma sen condiçon et
contradiçon et excepçon ninhuna, por dia de Pascoa de Ressurreyçon, a o dito amiistrador, ou a outro por çerto recado por el, et que atendesse et comprisse et gardase
todas las outras coussas et condiçoes et posturas que se continnan enno contracto do
dito foro, que o dito Affonso Peres d'ante d'esto tinna feyto do dito lugar et reçebudo
por sy et por la dita segunda persoa et sub as pennas en el conteudas.
Et o dito Affonso Peres en nome da dita terçeyra persoa assy reçebeu o dito
foro et por las condiçoes sobreditas, et obligou por todos seus bees et della para o
comprir en todo segundo dito he.
Et o dito dayan et chantre et cabidoo sobredito assi outorgaron et reçeberon
enno dito foro a dita terçeyra perssoa. Et porque esto seia çerto os ditos dayan et chantre et cabidoo sobreditos rogaron a min Fernando Peres, notario sobredito, que desse
desto carta signada con meu signal a o dito Affonso Peres et seellada con seu seello.
Feyto en Lugo era et dias sobreditos.
Testemoyas: don Johan Affonso, dayan; don Gonçalvo Eanes, chantre de
Lugo; don Rodrigo Gomes, mestrescolla; don Diego Gomes, thesoreyro desse
lugar; don Pedro Arias, arçidiago de Triacastela; Thomas Gonçalves, Fernando
Peres, Arias Peres, Arias Ferrnandes, Affonso Ferrnandes, coengos; Alvar
Ferrnandes, Johan Garçia, raçoeyros; Lopo Peres, porteyro do dito cabidoo, et
outros.
Et eu Fernando Peres, sobredito notario publico de Lugo, a todo esto que
sobredito he presente foy, et aqui puge meu nome et meu signal en testemoyo de
verdade.
752
1376, abril, 3. Lugo
Carta de poder outorgada por Rui González de Sarria a favor de Gonzalo
Fernández de Peruscallo.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 104r, incluída en: 1376-IV-7, (CD n.º 753).
Sabeam todos commo eu Ruy Gonçalves de Sarrea, escudeyro, faço et
outorgo meu çerto, sufiçiente, legitimo procurador et avondante en todo a vos,
892
María José Portela Silva
Gonçalvo Ferrnandes de Puriscallo que estades presente, et dou-vos todo meu livre
et comprido poder espeçialmente que por min et en meu nome possades enprasar
con o sennor obispo de Lugo et con o dayan et cabidoo de sua iglesia, ou con cada
hunos delles, todas las herdades que eu ey en Goyan con o meu casal di, que foy
de Iohan Eanes de Sarrea, et con todas las suas pertenenças et dereyturas que eu
ey eno dito lugar de Goyan et allur ut quer que vaan, sub signo de San Pedro de
Goyan por lo couto de Meyxente, et por todos los herdamentos et possissoes
et dereyturas et iures et pertenenças que o dito sennor obispo et sua iglesia an et
deven aaver en qualquer maneyra et por qualquer rason enno dito couto para min
et para Thereyia Lopes, mina muller, et para outras pessoas quantas eles quiseren et
teveren por ben, et todo aforamento ou vervo ou enprasamento que vos con eles
en esta rason feserdes, ou con cada huns delles, eu o outorgo et aio por firme et
estaville para senpre, et prometo d'estar a elo por obligaçon de todos meus bees
commo se por min fosse feyto. Et porque esto seia çerto roguey a Iohan Aras, notario publico de Lugo, que fesesse ende esta carta.
Que foy feyta en Lugo, tres dias abril, era de mill et quatroçentos et quatorse annos.
Testemoyas que foron presentes: Fernando Domingues, alfayate, Pedro de
Mera, et Iohan das Seyxas, seus criados, et outros.
Et eu Iohan Arias, notario publico de Lugo dado por autoridade do sennor obispo desse lugar, a esto fuy presente con as ditas testemoyas et a rogo do dito
Ruy Gonçalves esta carta escrivi et puge y meu signal en testemoyo de verdade.
753
1376, abril, 7. Lugo
O bispo e o Cabido de Lugo afóranlles a Rui González, representado polo
seu procurador (inclúe carta de poder: 1376-IV-3, CD n.º 752) e á súa muller e a
unha voz o couto de Meixente e as herdades do Páramo e reciben a cambio todo o
que estes posúen en San Xoán de Goián, que, así mesmo, se lles outorga en foro.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 104r e v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos don frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo
de Lugo, con outorgamento do dayan et cabidoo da nossa iglesia, da huna parte,
et eu Gonçalvo Ferrnandes de Sarrea en nome et en vos de Ruy Gonçalves de
Sarrea, escudeyro, cuio procurador soo, por huna procuraçon feyta et signada con
signal de Iohan Arias, notario de Lugo, da qual o tenor he tal:
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
893
Segue a continuación a carta de poder (CD n.º 752).
da outra parte fasemos entre nos tal enprasamento firme et valedeyro por lo tempo et
condiçoes que aqui seran ditas, conven a saber que nos, o dito sennor obispo, damos
a vos o dito Gonçalvo Ferrnandes, procurador sobredito, aforo et avervo para o dito
Ruy Goçalves et para Thereyia Lopes, sua muller, en sua vida d'anbos et de huna
pessoa, que seia fillo ou filla d'anbos, qual o postrimeyro deles nomear en vida ou a
tempo de seu finamento, o nosso couto de Meyxente con tres casares d'erdade que nos
y avemos, que nos ficaron do dayan, don Fernan Arias, et de Maria Moniis, et Maria
Moniis, netas d'Aldara Arias, sua yrmaa, con todas las rendas et dereyturas et iures et
pascos et montes, que a o dito couto perteesçen, et damos-vos mays todas las herdades
que nos avemos en Paramo por lo dayan, don Fernan Arias, a a tal condiçon que o dito
Ruy Gonçalves et sua muller et pessoa façan labrar et parar ben todas las herdades et
casares en guisa que se non perçan con mingoa de lavorio, et façan o paaço que esta
derribado y et as cassas que lle perteesçen, et feytas que as mantennan con todas las
outras que y avemos en bon paramento, et an de seer vasalos serventes et obedientes
nossos et da dita nossa iglesia, et de nossos subçessores, et non an de vender, nen
allear, nen supignorar, nen dar este couto nen as ditas herdades et casares del con suas
dereyturas a cavalleyro, nen escudeyro, nen dona, nen a outro algun sen noso mandado et liçençia, ou de nosos subçesores, et se o feseren que non valla.
Et eu, o dito Gonçalvo Ferrnandes, que estou presente en nome dos ditos
Ruy Gonçalves et Thereyia Lopes, sua muller, et pessoa assy reçebo para elles o dito
couto et herdades et casares et casas con suas pertenenças, et obligo os bees delles
et de cada hun delles, que tenan et guarden et complan o que sobredito he. Et por
este ben et merçee que vos, o dito sennor obispo, et dayan et cabidoo fasedes a os
ditos Ruy Gonçalves et Thereyia Lopes eu, commo seu procurador, et por lo poder
que para elo ey dou a vos, o dito senor obispo, et a a dita vosa iglesia para senpre
en doaçon et por iur de herdade o casal d'erdade, que o dito Ruy Gonçalves ha en
Goyan, que foy de Ioan Eanes de Sarrea, con suas casas et arbores et dereyturas et
con todas las outras herdades et silvas, manssas et bravas et prados et fontes et
montes et agoas correntes et estantes et con todas las outras dereyturas et pertenenças que y ha o dito Ruy Gonçalves en qualquer maneyra et por qualquer rason
peru quer que vaan sub signo de San Iohan de Goian, o qual casal o dito Iohan
Eanes mandou et leyxou a o dito Ruy Gonçalves. Et logo por esta presente carta
vos meto enno iur et possisson et propiedade delas et de cada huna delas et a a dita
vosa iglesia, et tiro del a o dito Ruy Gonçalves et sua vos, et se d'aqui adeante o
dito Ruy Gonçalves, ou outro por el, usar dos ditos casal et herdades et dereyturas
et pertenenças, que vos asy dou, connosco et outorgo, en seu nome, que os usa et
posue por vos et por la dita vosa iglesia et en vosso nome precario, et obligo os
bees do dito Ruy Gonçalves para vos faser de pas o dito casar et herdades et casas
et pertenenças et dereyturas que vos dou a todo tempo.
894
María José Portela Silva
Et nos, o dito sennor obispo, assy reçebemos o dito casal et herdades et casas
et todas las outras cousas que nos dades para nos et para a dita nosa iglesia, et por
faser ben et merçee a o dito Ruy Gonçalves et a a dita Thereyia Lopes, vossa muller,
et pessoa sobredita con outorgamento dos ditos dayan et cabidoo damos-vos para
elles aforo et vervo para en toda sua vida, enna maneyra que dita he, o casal et herdades sobreditas de Goyan con suas pertenenças et dereyturas segundo que vos las
[...] condiçon que os ditos Ruy Gonçalves et Thereyia Lopes, sua muller, et a dita pessoa lavren et façan lavrar et parar ben as ditas herdades et casal con as outras sobreditas, et mantenan as casas en bon paramento, et nos non den delas renda ninhuna
no [...], et comprando ou gaanando o dito Ruy Gonçalves alguna cousas, ou sua
muller, ou a dita pessoa, enno dito couto que o tenna commo estas outras herdades
sobreditas. Et comprando ou gaanando nos, o dito sennor obispo, en el eso meesmo
que o tennan os ditos Ruy Gonçalves et sua muller et pessoa. Et a finamento da postrimeyra pessoa as ditas herdades et casal, que nos dades, et o dito noso couto con
todas las herdades et pertenenças et as outras de Paramo et as compras et gaanças
que nos ou elles fesermos an de ficar livres et quitas a nos et a nosa iglesia con todos
los boos paramentos que y foren feytos.
Et eu, o dito Gonçalvo Ferrnandes, en nome dos sobreditos assy reçebo
por eles o dito vervo et emprasamento et merçee que me dades et obligo os seus
bees que o tenan et compran et guarden en commo dito he, et por qualquer das
cousas que mingoaren de faser que peyten de penna a nos, o dito sennor obispo,
et a nossa iglesia mill maravedis desta moneda usual.
Et nos, o dito sennor obispo, con outorgamento do dito dayan et cabidoo
assy vos lo outorgamos, et porque esto he çerto nos as ditas partes rogamos a Arias
Peres, coengo, et a Iohan Arias, notarios publicos de Lugo, que fesessen desto duas
cartas en hun tenor signadas con seus signos para nos, o dito sennor obispo, et
para nossa iglesia, et outra para os ditos Ruy Gonçalves et Thereyia Lopes.
Que foron feytas en Lugo, sete dias de abril, era de mill et quatroçentos et
quatorse annos.
Testemoyas que foron presentes: don Iohan Afonso, dayan; don Pedro
Arias, arçidiago de Neyra; don Pedro Arias, arçidiago de Triacastela; don Ruy
Gonçalves, mestrescola; don Diego Gomes, thesoreyro; Thomas Gonçalves, Fernan
Peres, [...] Ferrnandes, Afonso Ferrnandes, coengos, et outros.
Et eu Arias Peres, coengo et notario publico de Lugo dado por lo dito sennor obispo, a esto que sobredito he con o dito Iohan Arias, notario, et con as ditas
testemoyas presente fuy, et a rogo das ditas partes en esta carta, que o dito Iohan
Arias scriviu, puge meu nome et signal en testemoyo de verdade.
Et eu Iohan Arias, notario publico de Lugo por autoridade do sennor obispo desse lugar, a o que sobredito he con o dito Arias Peres et con as ditas testemoyas presente fuy, et a rogo das ditas partes esta carta escrivi et puge en ela meu signal en testemoyo de verdade.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
895
754
1376, abril, 9. Lugo
O bispo de Lugo, con poder de dona Maior, dóalle ao mosteiro de Santa María
a Nova, en Lugo, as súas propiedades en Santo André do Lousado e outros lugares.
MADRID, AHN, Carp. 1335/6, perg. orix., galego, gótica cursiva, 340x365 mm; inclúe
testamento: 1370-III-21 (CD n.º 711) e carta de venda: 1368-VI-14 (CD n.º 690).
Sabean quantos esta carta viren commo nos don frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores por la gracia de Deus, obispo de Lugo, por poder que avemos de dona Mayor, muller de Lopo Nunes de Montenegro que foy, et filla de Pero
Lopes de Aguiar, noso sobrino, et de Sancha Ferrnandes, sua muller que foy, por
seu testamento feyto et signado por notario publico, do qual o tenor tal he:
Segue a continuación o testamento (CD n.º 711).
item nos o dito sennor obispo por lo poder, que nos he dado, da dita dona Mayor
por lo dito seu testamento, entendendo que he prol das almas da dita dona
Mayor et nosa et dos ditos seus padre et madre, et d'aqueles a que nos et ela somos
tiudos, damos et outorgamos a dona Sancha, priora do mosteyro de Santa Maria a
Nova da çibdade de Lugo, et a as donas do convento do dito moesteyro para a
capela, que nos edificiamos et dotamos enno dito moesteyro de San Domingo de
Lugo, enna qual esta ordenada nosa sepultura et en que iaz a dita dona Mayor et
nosos parentes et seus, todos los herdamentos et iures et posesios con suas casas
et montes et fragas et coutos et senorios et quinoes deles con todos los igliyarios et
leygarios et padroadigos et rendas et foros et dereytos et pertenenças et iur de apresentar, que a dita dona Mayor avia et lle perteesçian de aver de feyto et de dereyto ennas
feglesias et couto de Santandre de Lousada et de San Martino et de San Pero et de San
Salvador de Lençoos et en Ameyxydo, et en seus terminos, et ennos outros lugares des
la vila das Pontes do Heume ata contra Vilalva et contra Costas de Montes que son enno
obispado de Mendonedo, os quaes herdamentos et iures et posisoes et casas, montes,
igligarios et leygarios de suso declarados perteesçian a a dita dona Mayor por compra
que deles fezo con o dito Lopo Nunes, seu marido, de Marina Peres de Lago,
muller que foy de Fernan Lopes de Lençoos, segundo he conteudo en huna carta feyta
por notario publico do qual o tenor he tal:
Segue a continuación o documento de venda (CD n.º 690).
et estos ditos herdamentos vos damos et outorgamos para a dita capela. Et damosvos poder que os possades vender et escambiar, ou parte deles, a quaes persoas
896
María José Portela Silva
queserdes et por lo preçio que quiserdes et por ben teverdes, et coteçendo de os
venderdes ou sopinorardes en alguna maneyra que seiades tiudos de comprir logo
enno preçio que vos deren por ditos herdamentos outros herdamentos et beens
rayzes en lugar destes que vos damos en quanto durar a contia de preçio para serviço de Deus et prol et manteimento da dita capela, a nosa vista ou de noso ome,
por tal que a dita capela non desfalesca de que para elo damos et se cumplan et
pagen as contias et condiçoes et clausulas que se conteen enno contrauto que
sobrelo he feyto entre nos et vos Pero Fernandes Gonçalvo, notario de Lugo (sic).
Et nos, as ditas priora et donas, asy o outorgamos et prometemos a comprir en todo. Et que esto seia çerto nos, o dito sennor obispo, mandamos et rogamos a Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo, que fezese ende este contrato et o
signase de seu signal.
Feyto en Lugo, nove dias de abril, era de mill et quatroçentos et quatorze
annos.
Testemoyas que foron presentes: Ares Fernandes, coengo de Lugo, et
Lourenço Eanes, coengo de Ourense, morador en Lugo, et Gomes Ares de San Fiis
de Paradela, et Afonso Peres, clerigo, camareiro do dito sennor obispo, ts., et outros.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo por lo sennor obispo dese
lugar, a esto que dito he con as ditas testemoyas chamado et rogado presente foy
et a pitiçon et mandado do dito sennor obispo esta carta aqui en minna presença
fis scripvir et aqui puge meu signal. (+).
755
1376, maio, 8. San Martiño dos Condes
Arias Pérez véndelle a Milia López todo o que lle pertence no couto de San
Martiño dos Condes por 60 marabedís.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/23, perg. orix., galego, gótica cursiva, 171x131 mm.
Sabean quantos esta carta viren commo eu Ares Peres, fillo de Pero
Domingues que foy, morador a iglesia de San Martino dos Condes, vendo a vos
Milia Lopes, filla de Lopo Rodrigues de Rodeyro, todo o meu herdamento et vos que
eu aio et me perteeçe de aver en qualquer maneyra pollo dito meu padre en Villa
Iusso, su synno de San Martino dos Condes, con todas suas dereyturas et pertenenças, cassas, arvores et formaes, a montes et a fontes, peru quer que vaan su u
dito synno, et reçebo de vos en preço por esta vençon sessenta maravedis desta
moeda hussavel de que me logo feçestes entrega et paga a a minna voontade de que
conosco que soo entrego et ben pagado, et renunçeo a eyseyçon do aver non con-
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
897
tado nen reçebudo, que a non possa alegar en nehun tempo, et obrygo meus bees
para vos faser senpre esta vençon de pas, des oie endeante avedea en vos, vos et
vossa voz para senpre.
Feyta a carta da vençon en San Martino dos Condes, oyto dias de mayo,
era de mill et quatroçentos et quatorçe anos.
Testemoyas: Fernan Ares et Johan Royz, et Affonso Lopes et Pero de Deus,
moradores no couto de San Martino dos Condes, ts., et outros.
Et eu Gomes Fernandes, notario publico ennos coutos de Narrella que
perteesçen a orden de Monterrosso, en lugar de Affonso Martines, notario publico
de Monterroso pollo conde don Pedro, a esto presente foy con as ditas testemoyas
et esta carta con myna mao escrivi et puge en ella meu synno, semellante o do dito
notario, que tal he en testemoyo de verdade. (+).
756
1376, xuño, 12. Lugo
O bispo de Lugo afóralles a Afonso Martíns e á súa muller e a unha voz
unhas leiras en Santiago de Vilar de Ortelle por renda anual da terceira parte do pan
e viño, mais un porco, 50 pans brancos e dous netos de viño por servizos. O foreiro
dóalle, deseguido, unha leira de viña na mesma freguesía, que lles é aforada tamén
por dous canados de viño anuais.
MADRID, AHN, Carp. 1332 E/19, perg. orix., galego, gótica cursiva, 160x310 mm.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos don frey [Pedro Lopes da orden]
dos preegadores por la graçia de Deus et da santa iglesia de [Roma, obispo] de Lugo,
por fasermos ben et merçee a vos Afonso Martines do Vale [...] damos-vos aforo et avervo para vos et para vossa muller [...] toda vossa vida de anbos, et a huna persoa qual o
pustrimeyro de [vos nomear en vida] ou a tempo de seu finamento, et a dita persoa que
seia tiuda [de veer] reçeber de nos ou de nossos subçesores este dito foro; as nossas leyras de vinas \a huna/ chamada de Seyme, et outras duas leyras que iasen na cortina chamada de Cas de Faraca; et outra leyra de Font de Minno, et todas las outras herdades
et leyras que non avemos a outro aforadas que son para poer de vinas que iasen en
monte, que nos avemos enna aldea de Março et en seus termios commo vay topar eno
rio do Minno, que he sub signo de Santiago de Vilar d'Oortelle, a a tal condiçon conven a saber que lavredes et paredes ben as ditas leyras de vinnas que estan postas et
herdades de pan, et tiredes de monte as que iouveren en el, et ponades de vinas aquelas que foren para vino, et lavredes para pan aquelas que foren de pan, et elas tiradas
de monte que a lavredes et paredes ben as ditas herdades et vinas en guisa que se non
898
María José Portela Silva
perçan con mingoa de lavor et de boo paramento et de sarradura et as mantenades en
boo estado. Et dedes a nos, o dito sennor obispo, et a nosa iglesia por nosso moordomo a terça parte do pan et do vino, que Deus der ennas ditas herdades, o pan enna ayra
et o vino a a bica do lagar, et por serviço hun porco boo sen maliçia cada anno et et
(sic) çinquaenta paes brancos et dous quartolloes de vino, et seerdes vasalos serventes
et obedientes de nos et de nossa iglesia et de nossos subçesores, et seerdes defesos das
monas et peytas, segundo o foren os outros nossos serviçaes de Vilar d'Oortelle.
Et eu, o dito Affonso Martines, que presente estou por min et por la dita
minna muller et persoa, asy reçebo de vos, o dito sennor obispo, o dito foro et obligo meus bees et seus de o comprirmos et pagarmos en todo, segundo dito he, sub
penna de çen maravedis. Et por este ben et merçee que nos vos, o dito sennor obispo, fasedes dou-vos et a vossa iglesia para senpre jamays por iur d'erdade que aiades sen enbargo de nos et \de/ nosa vos, a nosa leyra de vina chamada de Cabo
Verbo de Seyme, et iaz cabo d'outra leyra de vina de Fernan de Feolleda, a qual
leyra de vinna he cavadura de quatro homes, et ias enna dita fiiglesia.
Et nos, o dito sennor obispo, asy reçebemos para nos et para a dita nosa
iglesia et por vos fasermos mays ben et merçee damos-vos la logo aforo et verbo
para vos et para a dita vossa muller et persoa, a a tal condiçon que a lavredes et
paredes ben con as outras sobreditas, et dedes dela, en cada hun anno, a nos et a
nosa iglesia dous canados de vino mole do mellor que Deus en ella der, et a finamento da pustrimeyra persoa as ditas leyras de pan et vinno, et esta, que nos destes, han de ficar livres et quitas et desenbargadas et ben lavradas a nos, o dito o
dito (sic) sennor obispo, et a nosa iglesia.
Et eu, o dito Afonso Martines, obligo meus bees et da dita minna muller
et persoa de vos fasermos de pas a dita leyra et de vos darmos o dito vino dela en
cada hun anno, et de non vendermos, nen eallarmos este dito foro a outro algun
sen vosa liçençia, ou de vossos subçesores.
Et nos, o dito sennor obispo, asi vos lo outorgamos, et en testemoyo desto
mandamosvos dar esta nosa carta seellada con noso seelo en que scrivimos noso nome.
Dada en Lugo, doze dias de iunyo, ano da naçença de noso Salvador Ihesu
Christo de mill et CCC LXXVI anos.
Testemoyas: Fernando Afonso de Bea[...], Ares Fernandes, coengo [...].
757
1376, setembro, 15. Lugo
O Cabido de Lugo afóralle ao arcediago de Triacastela, don Pedro Arias, e
a dúas voces unha casa na rúa Miñá por renda anual de 15 marabedís. No mesmo
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
899
documento, o Cabido afóralle ao arcediago de Deza e a dúas voces unha casa próxima ao pozo da Pinguela por igual renda.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 96r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o cabidoo da iglesia de
Lugo, seendo iuntados en cabidoo por campaa taniuda enno coro da dita iglesia,
segundo que o avemos de custume con outorgamento de dom Gonçalvo Yanes,
chantre de Lugo, et vigario geeral de dom Johan Affonso, dayan de Lugo, et
outrossy con outorgamento de don Rodrigo Affonso, arçidiago de Deça, rendeyro
dos aniverssarios da dita iglesia, damos et outorgamos afforo et avervo a vos dom
Pedro Aras, arçidiago de Triacastella, et a duas perssoas depus bos a huna dellas
qual vos nomeardes en vossa vida ou a o tempo do vosso finamento, et a outra qual
nomear a perssoa que vos assy nomeardes en sua vida ou a tempo do seu finamento, a nossa cassa que esta enna rua Minaa, en que ora mora Lyonor Colmeyra, a
qual cassa nos deu Affonso Lopes d'Aguiar por escambea que con el fesemos das
cassas en que ora mora este Affonso Lopes, por tal condiçon que façades et reparedes a dita casa d'aquelo que esta por faser et mantenades en boo estado. Et que
vos et as ditas perssoas dedes por foro della, en cada hun anno, a o rendeyro dos
ditos aniverssarios quinze moravedis longos desta moneda ussual en salvo en Lugo
sen desconto nihun, por dia de Natal; et a morte da dita pustrimeyra perssoa a dita
cassa ha de ficar feyta et livre et quita a a dita iglesia con todos los boos paramentos que en ela foren feytos.
Et eu, o dito arçidiago, que pressente soo por min et por las ditas perssoas asy reçebo o dito foro et vervo da dita cassa de vos lo dito cabidoo et por las
condiçoes sobreditas, et obligo por todos meus bees et seus delles de o comprir et
gardar en todo enna maneyra que sobredita he. Et porque esto he çerto nos las
ditas partes rogamos a Fernando Peres, notario publico de Lugo, que fezesse desto
duas cartas en hun tenor, a huna enno livro de vos, lo dito cabidoo, signada con
seu signal et a outra para vos, o dito arçidiago, seellada con nosso seello et signada con signal deste dito notario.
Feyto foy esto en Lugo enno dito coro, quinse dias de setembro, era de
mill et quatroçentos et quatorse annos.
Os que a esto foron presentes: os ditos chantre et arçidiago de Deça sobreditos; et don Ruy Gonçalves, mestrescolla; et don Diego Gomes, thesoreyro; et
Tomas Gonçalves, et Fernando Peres, et Aras Peres, et Aras Fernandes, et Affonso
Fernandes, coengos; et Alvar Ferrnandes, et Jacome Fernandes, et Afonso Eanes,
raçoeyros de Lugo; et Lopo Peres, porteyro, et Affonso Eanes das Cortinnas, et
Garçia Rodrigues, clerigos do dito coro, ts., et outros.
Item este dito dia et era sobredita o dito cabidoo afforou a don Rodrigo
Afonso, arçidiago de Deça, et a duas perssoas depus el, et por las condiçoes sobredi-
900
María José Portela Silva
tas, a cassa en que suya morar Fernando Gordo, albardeyro que foy, que esta tocando a çerca do Poço da Pingueela yndo para Lugo [...] por quinse maravedis, cada
anno, de oyto soldos o moravedi, que ha de dar a os aniversarios da dita iglesia.
A todo esto fuy presente o dito arçidiago et outorgante et obligou por sy
et por las ditas perssoas de o comprir en todo por todos seus bees et seus delas.
Testemoyas ut supra.
Et eu Fernando Peres, sobredito notario publico de Lugo por lo sennor
obispo dese lugar, a esto [...] dos sobreditos arçidiagos pressente fuy con as ditas
testemoyas, et aqui puge meu signal que he tal en testemoyo de verdade.
758
1376, setembro, 21. Lugo
Carta de poder outorgada polo Cabido de Lugo a favor do deán e chantre.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 19v-20r, incluída en: 1377-III-16, (CD n.º 760).
Sabeam quantos esta carta viren commo nos, o cabidoo da iglesia de Lugo,
seendo iuntados en cabidoo enno coro da dita iglesia por campaa tangida, segundo que o avemos de custume, fasemos et outorgamos nosos çertos et sufiçientes
procuradores a don Iohan Affonso, dayan, et a don Gonçalvo Yanes, chantres da
dita iglesia, a anbos ensenbra et a cada hun deles in solidum, et damoslles et outorgamos noso livre et comprido poder anbos et a cada hun deles, que por nos et en
noso nome et da dita iglesia posan faser avenença et composiçon et anexaçon et
quitamento con Iohan Gonçalves, prior de San Martino da Cova, et con o convento dese moesteyro sobre rason de contenda, que o dito prior et convento avian et
an connosco, sobre rason do casal de Mourellos que he de nos o dito cabidoo, que
eles disen que he seu, et sobresta rason et sobre todas las outras, que nesçesarias
et perteesçentes foren a o dito negoçio, damos poder a os ditos nosos procuradores et a cada hun deles que o posan faser et procurar por nos et en noso nome et
da dita iglesia, et toda avenença et composiçon et anexaçon et quitamento que
sobresta rason feseren con o dito prior et convento nos lo outorgamos et avemos
por firme et por estavel para senpre, et prometemos de o non revogar ne yr contra
elo en nihun tempo por nos nen por outren, et obligamos os bees da dita iglesia
de estar a elo, et que posan eles et cada hun deles sobreste negoçio faser iuramento se mester for. Et porque esto he çerto rogamos a Fernan Peres, notario publico
de Lugo, que feçese ende esta carta de procuraçón.
Feyta en Lugo viinte et hun dias de setembre, era de mill et quatroçentos
et quatorse annos.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
901
Testemoyas: don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; et don Roy
Gonçalves, mestrescola; don Diego Gomes, thesoreyro; et os sobreditos dayan et
chantre; et Thomas Gonçalves et Fernando Peres et Roy Vasques, coengos da dita
iglesia de Lugo; et Alvar Fernandes et Iohan Garçia, raçoeyros dela; et Lopo Peres,
porteyro do dito cabidoo, ts.
Et eu Fernan Peres, notario sobredito publico de Lugo por lo sennor obispo dese lugar, a todo esto que sobredito he presente foy con as ditas testemoyas et
a rogo do dito cabidoo esta carta de procuraçon escripvi et puge en ela meu nome
et meu signal en testemoyo de verdade.
759
1377. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a García López e á súa muller e a unha voz
unha casa na rúa de Bermudo Sánchez por renda anual de 100 soldos e a obriga de
construír un caneiro de táboas.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 97r.
Sabeam quantos esta carta viren commo nos don Johan Afonso, dayan, et
cabidoo da iglesia de Lugo, estando juntados en cabidoo enno coro da dita iglesia,
segundo avemos de custume por campaa tangida, aforamos a vos Garçia Lopes
fre[...], morador en Lugo, et a vosa muller, Tareyia Ferrnandes, criada de Johan
Lopes, notario de Lugo, por en toda vosa vida et d'outra persoa qual o pustrimeyro de vos nomear, a nosa casa dos aniversarios da dita iglesia que esta enna çibdade de Lugo enna rua de Burmon Sanches, sub signo da dita capela de Santiago, que
esta a par da casa de Moor Afonso d'Onbreyro et de seu fillo, Pedro Novo, da huna
parte, et de outra parte en par de outra de Lourenço Eanes, o clerigo, et fere de
portas ennas rua do Caminno Françes, et da outra parte fere enna parede do vergeu das casas de noso senor obispo, por tal condiçon que vos que adubedes et
reparedes ben a dita casa do que lle mester feser, et façades hun caneyro de taboas entre vosa casa et a da dita Moor Afonso, et dedes cada hun anno a os aniversarios da dita iglesia, ou a seu procurador, en salvo a o tempo que pagaren os alugeyros das casas en Lugo, çent soldos, que fasen quatro dineyros novees tres soldos; et a finamento da pustrimeyra persoa que o pustrimeyros de vos nomear, que
nos fique a dita casa livre et desenbargada et ben feyta et reparada do que lle mester feser.
Et eu, o dito Garçia Lopes, por min et por la dita minna muller et por la
pesoa que o pustrimeyro de nos nomear, asy reçebemos a dita casa en foro de vos,
902
María José Portela Silva
o dito dayan, et cabidoo, et obligo min et meus beens et seus de a adubar et parar
ben segundo dito he, et de vos dar et pagar cada hun anno, segundo dito he, os
ditos çent soldos, et para o asy comprir dou-vos por fiador a Johan [...], que esta
presente. Et que esto seia çerto rogamos et mandamos a Fernando Peres, notario
publico enna çibade de Lugo, que fesesse ende para nos as ditas partes duas cartas
en hun tenor para cada huna das partes a sua.
Feytas en Lugo [....] mill et quatroçentos et quinse annos.
Testemoyas: o dito dayan, et don Gonçalvo Eanes, chantre; [...] Gomes,
mestrescola; don Pero Aras, arçidiago de Triacastella; [...] et Fernando [...].
Et eu Fernando Peres, notario publico ena çibdade de Lugo [...].
760
1377, febreiro, 2. Mosteiro de San Martiño da Cova
Avinza no preito mantido entre o Cabido de Lugo e o mosteiro de San
Martiño da Cova.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 19v-20r, traslado polo notario Gonzalo Pérez: 1377-III-16, inclúe carta de poder: 1376-IX-21, (CD n.º 758).
In Dei nomine amen. Sabeam quantos este publico instromento virem
commo en presença de min Iohan Moreyra, notario publico en terra de Savinao et
de Sardineyra por Alvar Peres Osorio, et das testemoyas subscriptas, commo sobre
contenda que era entre dom Iohan Affonso, dayam de Lugo, amistrador do mes de
abril en terras de Savinao et de Sardineyra, por sy et en nome de todo o cabidoo
da dita iglesia de Lugo, da huna parte, por poder que para esto ha do dito cabidoo por
huna sua procuraçon feyta et signada por Fernan Peres, notario de Lugo, da qual
o tenor tal he:
Segue a continuación a carta de poder (CD n.º 758).
et Iohan Gonçalves, prior do moesteyro de San Martino da Cova, que he en
Savinao, con outorgamento de Garçia Martines et Gonçalvo Peres et Pedro Eanes,
coengos do dito moesteyro, que para esto son presentes et outorgantes por sy et
por seus suçesores, da outra parte, sobre lo casal que ias en Mourelos chamado de
Çima de Villa, sub signo de San Iullao de Mourelos, que os ditos dayan et cabidoo
da dita iglesia de Lugo disian que perteesçia a eles et a a dita iglesia, et os ditos
prior et coengos disendo que se paravan a o dito casal por nome do dito seu moesteyro. O dito dayan por nome de sy et do dito cabidoo et os ditos prior et coengos
de seu moesteyro por poer fin a a dita contenda et por se partir de outras custas et
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
903
traballos por maneyra de trasaçon aveneronse en esta maneyra: conven a saber que
os ditos prior et coengos do dito moesteyro por sy et por todos seus suçesores feseron a o dito dayan en nome de sy et do dito cabidoo reçebente segundo por sy et
por seus suçesores reffutaçon et trasabçon de todo dereyto et deffenson que eles
et o dito seu moesteyro avian et podian aver enno dito casal en qualquer maneyra,
et desenbargaronse logo del et da posison et propiedade del, et poseron a o dito
dayan, en nome de sy et do dito cabidoo et iglesia, en posison pacifica do dito casal
et removeron de sy et do dito moesteyro todo dereyto et sennorio et deffenson, que
avian ou poderian aver enno dito casal, et traspasaron enno dito dayan et cabidoo
por nome da dita iglesia de Lugo, et prometeron de o non demandar mays nen
pidir eles nen seus suçesores en algun tempo en iuyso nen fora del.
Et o dito dayan asy o reçebeu en seu nome et do dito cabidoo. Et esto feseron porque o dito dayan, por nome do dito cabidoo, por esto que dito he anexou
a o dito moesteyro de San Martino por senpre iamays as iglesias de Santa Maria de
Marruca et de San Lourenço de Fion, que son da dita amiistraçon da iglesia de
Lugo en terra de Savinao, en tal maneyra et sub tal condiçon que o dito moesteyro de San Martino presente et posa presentar capelaes a as ditas iglesias, et a cada
huna delas, quando acaesçeren de vagar con procison et c[...]dos presentados a
elas segundo arbitrio do amistrador, et que o amiistrador que for enna dita amiistraçon que faça a institueyçon et colaçon a os ditos capelas das ditas iglesias da dita
presentaçon, et que aia o dito amistrador visitaçon et correçon ennas ditas iglesias,
segundo ennas outras iglesias [...] da dita amistraçon, et posa en elas usar toda sua
iurisdiçon et comprida, et punir os exçesos et correger os des [...] si [...] et reformas et os estados das ditas iglesias dos capelaes dela, segundo que dever de dereyto; et que aia en eles et sobre eles toda iurisdiçion ordinaria, et que os capelaes que
foren postos ennas ditas iglesias a a presentaçon do dito moesteyro tan solamente
que paguen por procuraçon outros custos et pididos et carregas delas.
Et nos, los ditos prior et coengos por nos et por nosos subçesores, asy
reçebemos de vos, o dito dayan et cabidoo, a dita anexaçon das ditas iglesias. Et
nos, o dito dayan en nome da iglesia et do dito cabidoo, et prior et coengos en
nome do dito moesteyro, prometemos et outorgamos de atender et comprir todas
las cousas que ditas son et cada huna delas por nos et por nosos subçesores en todo
et en parte, et de non viir nen pasar contra elas, nen contra parte delas, por nos
nen por outren en algun tempo en iuyso nen fora del; et demays renunçiamos todo
benefiçio de restituyçon in integrum et toda esçepçon do enganno et de nunlidade et para contra parte delo poderiamos viir ou contradiserlo en alguna maneyra;
et para esto mays compridamente seer comprido et gardado enna maneyra que dita
he fasemos iurameto cada hun de nos a os santos avangeos, corporalmente tangudos con nosas maos, por nos et por todos nosos subçesores, que nunca contra esto
que dito he, nen contra parte delo, vaamos nen pasemos en alguna maneyra, nen
movamos lide nen controversia nen queston huuns contra outros sobrelo,
904
María José Portela Silva
nen sobre parte delo, de feyto nen de dereyto, et se o feseremos, ou tentaremos de
o faser, que non seiamos sobrelo oydos en iuyso nen fora del. Et demays que a
parte porque minguar fique periura et infame, et todo esto que dito he fique firme
et valioso en todo. Et porque todo esto fose firme et çerto as ditas partes rogaron
et mandaron a min, notario sobredito, que fesese desto dous publicos instromentos signados con meu signal feytos en hun tenor tal hun commo outro.
Feyto enno dito moesteyro de San Martino da Cova, dous dias de febreyro, era de mill et quatroçentos et quinse annos.
Testemoyas que foron presentes chamadas et rogadas: Estevoo Rodrigues,
prelado do moesteyro de Sant Estevan, et Iacome Fernandes, raçoeyro da iglesia de
Lugo, et Gil Ferrnandes, arçipreste de Savinao et de Sardineyra, et Affonso Eanes,
clerigo de Nuvelua ts., et outros.
Et eu Iohan Moreyra, notario sobredito, a todo esto que dito he presente
foy et a rogo das ditas partes este contrauto en minna presença fis escripvir, et vi
en commo feseron o dito iuramento et aqui puge meu nome et meu signal en testemoyo de verdade que tal he.
Eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo por lo obispo dese lugar, vy
et ley o dito contracto de suso scripto feyto et signado por lo dito Iohan Moreyra,
notario, o qual non era raso nen cançelado nen interlinado nen sospeyto, et era
feyto enno tennor sobredito, o qual eu aqui fis trasladar vervo a vervo a pitiçon do
dito dayan et cabidoo da iglesia de Lugo, segundo en el iasia, et en este traslado
puge meu signal.
Feyto este traslado en Lugo XVI dias de março, era de mill et CCCCXV
annos.
Testemoyas: Afonso de San Iullao, et Iohan Afonso de Fonpedrina, scudeyros, et Fernando Afonso.
761
1377, marzo, 25. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Xoán Afonso e á súa muller e a unha voz dúas
casas situadas na rúa da Cruz por renda anual de 10 marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 89v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos Iohan Affonso, dayam de
Lugo, et o cabidoo dessa iglesia estando iuntados en cabidoo enno coro desa iglesia, con outorgamento de don Rodrigo Affonso, arçidiago de Deça, procurador dos
aniverssarios desa iglesia, que esta pressente et outorgante, afforamos a vos Iohan
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
905
Affonso, cosineyro do dito dayan, et a vossa muller, Maria Ferrnandes, por vida de
anbos et de huna perssoa qual nomear o pustrimeyro de vos a seu finamento, as
duas casas, que son dos ditos aniversarios, que estan enna rua da Cruz a par de
outras casas de Fernando Moreyra, notario de Lugo, da huna parte, et a par de outra
praça que he desta iglesia, as quaes sob sub a capella de Santiago de Lugo, a a tal
condiçon que vos et a dita perssoa refaçades et reparedes as ditas casas de todo
adubeyro que ouveren mester de madeyra et pedra, et que as tennades feytas et
reparadas et en boo paramento, et que dedes de cada anno a o colledor dos aniverssarios desta nosa iglesia des moravedis, d'oyto soldos o moravedi, da moneda
vella por Natal em salvo em Lugo, et a vosso finamento et da dita perssoa que as
ditas casas fiquen a a dita iglesia de Lugo livres et quitas et dessenbargadas con
todos los boos paramentos que y foren feytos.
Et eu, o dito Johan Affonso, que estou presente por min et por la dita
minna muller et persoa asy reçebo o dito foro de vos, o dito dayan et cabidoo, et
obligo meus bees et seus para comprir et pagar todo esto que dito he. Et nos, o dito
dayam, et cabidoo asy vos lo outorgamos enna maneyra que dita he.
Feyta a carta em Lugo, viinte et çinquo dias de março, era de mill et quatroçentos et quinse annos.
Testemoyas: o dito dayam; dom Gonçalvo Eanes, chantre; dom Rodrigo
Affonso, arçidiago de Deça; don Pero Aras, arçidiago de Neyra; et dom Pero Aras,
arçidiago de Triacastella; dom Roy Gomes, mestrescolla; Thomas Gomes,
Fernando Peres, et Aras Peres, et Afonso Ferrnades, et Aras Ferrnandes, coengos;
Rodrigo Afonso de San Iullao; Lopo Peres, porteyro do dito cabidoo, ts.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo por lo obispo desse lugar,
a esto presente fuy et fis scripvir et aqui puge meu signal.
762
1377, abril, 5. Lugo
O bispo e o Cabido de Lugo afóranlles a Afonso López e á súa muller e a
dúas voces as casas que habitan na rúa da Triperia, coa obriga de facer un boo
paaço con sobrado. Deseguido, o foreiro dóalle ao Cabido, para unha procesión,
unha casa na rúa Miñá.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 103v.
Sabeam quantos esta carta viren commo nos don frey Pero Lopes da orden
dos pregadores, por la gracia de Deus et da Santa iglesia de Roma, obispo de Lugo,
con outorgamento do dayan et cabidoo da nosa iglesia de Lugo, damos afforo et
906
María José Portela Silva
avervo a vos Affonso Lopes d'Aguiar et a vosa muller, Beringuela Affonso, et a duas
persoas, que seian fillos ou fillas de vos anbos et dous, qual o pustrimeyro de vos
nomear en vida ou a tempo de seu finamento, et se non ouverdes fillos ou fillas
anbos et dous que seian duas persoas quaes vos o dito Affonso Lopes nomeardes
en vida ou a tempo de voso finamento, as nosas casas en que vos ora o dito Affonso
Lopes morades que son enna rua da Triparia, enas quaes soya morar ante que vos
morasedes don Lopo Eanes, arçidiago de Sarrea, as quaes casas vos damos segundo dito he con seu vergeu et dereyturas a a tal condiçon que as moredes et paredes ben et as mantenades en boo estado, et façades en ella hun boo paaço con
sobrado a par da torre da dita casa sobre a porta et cavalariça que y esta contra a
rua per ut entran ennas ditas casas. Et a voso finamento et da pustrimeyra persoa
as ditas casas an de ficar livres et quitas et desenbargadas et feytas en boo paramento a a dita iglesia de Lugo, con todos los boos paramentos que y foren feytos.
Et eu, o dito Affonso Lopes, assy o reçebo assy o reçebo (sic) de vos, o dito
sennor obispo, et dayan et cabiidoo o dito foro et vervo das ditas casas para min
et para a dita minna muller et persoas, et para o asy comprirnos et gardar en todo,
segundo dito he, et para faser o dito sobrado, obligo min et meus bees movilles et
rayses gaanados et por gaanar. Et por este ben et merçee que nos vos, o dito sennor obispo, et dayan et cabidoo fasedes, eu o dito Affonso Lopes dou a vos, o dito
dayan, et cabidoo para vos et para a dita vosa iglesia et para os aniversarios dela
que aiades para senpre iamays por iur de herdade a mina casa, que esta enna rua
Minaa sub o signo da capela de San Pedro, a par de outra casa de Pedro Affonso,
mercador, con todas suas dereyturas et pertenenças, entradas et seydas, et aguas
vertes, a qual casa foy de Ruy Façal; et ponno logo a vos, o dito dayan, et cabiidoo
et aniversarios da dita iglesia de Lugo enno iur et posison et propiedade da dita
casa, et tiro ende a min et a toda mina vos, et des oge mays este dia avedea senpre
en pas todo meu senorio et poderio seia tirado et removido de min, o dito Affonso
Lopes, et posto en vos, o dito dayan, et cabidoo et vosa iglesia por tal condiçon que
façades por la dita casa, de cada anno, huna prosiçon por dia de Santa Crus segundo que Johan Guterres, coengo que foy da dita iglesia, mandou faser faser (sic) por
las ditas casas en que mora o dito Lopo Eanes, arçidiago de Sarrea, que estan a
çerca da dita iglesia de Santa Maria, et en que o dito Iohan Gutierres soya morar,
et as casas en que soya morar o dito Iohan Guterres, et que aquel que en ellas
morar d'aqui adeante que non seia teudo de faser por ellas a dita proçison, et que
seian dellas livres et exentos, et que vos, o dito dayan, et cabidoo que a façades por
la dita casa que vos eu, o dito Affonso Lopes, dou segundo que a o dito Iohan
Guterres mandou faser.
Et nos, o dito dayan et cabidoo, asy reçebemos a dita casa de vos, o dito
Affonso Lopes, que nos dades para nos et para a dita nosa iglesia et aniversarios
della, et outorgamos que avemos por ela de faser de cada anno a dita prosiçon enna
maneyra que dita he. Et porque esto seia çerto nos as ditas partes mandamos et
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
907
rogamos a Ares Peres, coengo et notario publico de Lugo, que fesesse ende duas
cartas en hun tenor signadas con seu signal.
Feytas en Lugo çinquo dias d'abril, era de mill et quatroçentos et quinse
annos.
Testemoyas que foron presentes: don Iohan Afonso, dayan de Lugo; et don
Gonçalvo Eanes, chantre; don Rodrigo Affonso, arçidiago de Deça; don Pedro Ares,
arçidiago de Neyra; don Lopo Eanes, arçidiago de Sarrea; don Pedro Aras, arçidiago de Triacastella; dom Ruy Gomes, mestrescolla de Lugo; dom Diego Gomes, thesoreyro; Thomas Gomes, Fernando Peres, Affonso Ferrnandes, Ares Ferrnades,
coengos, et outros.
Et eu Aras Peres, coengo et notario publico de Lugo dado por lo sennor
obispo desse lugar, a esto presente fuy et a rogo das ditas partes esta carta en minna
presença fis scrivir et puge y meu nome et signal en testemoyo de verdade.
763
1377, abril, 6. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Afonso Martíns e á súa muller e a unha voz
unha casa por facer en Palas de Rei por renda anual de catro libras en Nadal.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 96r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o dayan, et chantre et omes
boos da iglesia de Lugo, que presentes somos, seendo enno coro da dita iglesia juntados en cabidoo por campaa tanjuda, segundo que o avemos de custume, outorgamos que damos afforo et avervo a vos Affonso Martiis de Palas de Rey, alffayate,
et a vossa muller, Moor Ferrnandes, et a outra perssoa qual nomear o pustrimeyro
de vos en sua vida ou a tempo de vosso finamento, a nossa cassa que esta por façer en
Palas de Rey en dereyto da cassa de Rojasela do outro cabo a rua, a qual tevo
en foro Johan Miguelles de Palas de Rey que foy, con suas entradas et seydas et
iures, por condiçon que a façades et reparedes do que esta por faser, et a mantenades en boo estado, et nos dedes vos et a dita perssoa por foro dela, en cada hun
anno, quatro libras desta moneda que ora corre por dia de Natal en paz et en salvo
en Lugo; et a morte da dita pustrimeyra perssoa que a dita cassa fique feyta et livre
et quita a nos et a a dita nosa iglesia con todos los boos paramentos que en ela
foren feytos.
Et eu, o dito Affonso Martiis, que estou presente por min et por la dita
minna muller et por la dita perssoa assy reçebo o dito vervo et foro da dita cassa
de vos, lo dito cabiidoo, et obligo por todos meus bees et seus delles de o comprir
908
María José Portela Silva
et pagar segundo dito he, et porque esto he çerto nos las ditas partes rogamos a
Fernando Peres, notario subscripto, que fezesse desto duas cartas en hun tenor a huna
enno livro de nos, lo dito cabidoo, et a outra para vos, o dito Affonso Martiis.
Feyto foy esto en Lugo, seys dias d'abril, era de mill et quatroçentos et
quinse annos.
Testemoyas que a esto pressentes foron: o dayan, o chantre, o thesoreyro,
Tomas Gonçalves, Fernando Peres, Affonso Ferrnandes, coengos; et Johan Garçia, raçoeyro de Lugo, ts., Lopo Peres, porteyro, et Jacome Peres dos aniverssarios, et outros.
Et eu Fernando Peres, sobredito notario publico de Lugo por lo sennor
obispo dese lugar, a esto que sobredito he con as ditas testemoyas presente foy et
aqui puge meu nome et meu signal en testemoyo de verdade.
764
1377, maio, 12. Portomarín
Avinza entre o bispo de Lugo e Vasco Gómez de Seixas sobre os peitos e
pedidos dos homes e caseiros do bispado no alfoz de Chantada. Determínase que os
devanditos homes queden exentos de tales por vida do actual bispo.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 19r, incluído en: 1377-IX- 5 e 6, (CD n.º 773).
LUGO, AC, extr., Tumbo Nuevo, fol. 234r.
Era de mill et quatroçentos et quinze annos, doze dias de mayo.
Estando en Portomarin ante o onrrado padre et sennor don frey Pedro Lopes
por la gracia de Deus, obispo de Lugo, et Vaasco Gomes das Seyxas en presença de nos
Rodrigo Eanes de Burella et Johan Aras, notarios publicos, et das testemoyas subscriptas, o dito sennor obispo et o dito Vaasco Gomez feseron sua avenença et composiçon,
que valla et se tenna et se cumpla entrelles, sobre razon dos omes et caseyros que o dito
sennor obispo ha en terra de Tavoada et d'Asma, que he no alfoz de Chantada, dizendo o dito sennor obispo que os caseiros seus et da iglesia de Lugo an et deven seer quitos de monas et de todos outros peytos et pididos et tallas que acaesçeren entre los
outros omes moradores enna dita terra, por privillegios et libertades que a iglesia de
Lugo ha dos reys que foron en Castella et en Leon et confirmados por nosso sennor el
rey don Enrrique, que Deus mantenna, et lle foran senpre gardados ata aqui. Et o dito
Vaasco Gomes disendo que commo quer que os ditos caseyros avian a seer quitos et
escusados das ditas monas et peytas et tallas que se entendia de o seeren aqueles que
lavrasen as herdades propias da iglesia de Lugo, et non outras, et morassen ennas suas
casas, et mays que o dito sennor obispo avia enna dita terra de Tavoada et d'Asma
caseyros que lavravan moytas mays herdades d'outras ordees et d'escudeyros et que
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
909
moravan en outras casas que non eran do dito sennor obispo nen da sua iglesia, et
que estes taes caseyros non devian a seer quitos nen privillegiados das monas nen d'outros peytos et pedidos que pagassen os moradores do alfoz de Chantada. Et sobresto o
dito sennor obispo et o dito Vaasco Gomes feseron a dita avenença en esta maneyra:
conven a saber en vida do dito sennor obispo que todos los omes et caseyros, que o
dito sennor obispo ten enna dita terra de Tavoada et d'Asma et alfoz de Chantada, que
lavrasen as herdades do dito sennor obispo et de sua iglesia et as herdades, que os
caseyros ouveren elles et suas mulleres de seu patrimonio, que seian escusados de todas
peytas segundo foren ata aqui aynda que moren en as suas casas de seu patrimonio et
non ennas do bispo, non lavrando outra herdade se non a do dito sennor obispo ou de
seu patrimonio delles, et a outra herdade que os outros caseyros teveren que a leyxen
et desenbarguen a cuia for, et non querendo os ditos caseyros do dito sennor obispo
leyxar as herdades que de outros quaesquer lavraren et querendo leyxar ante as do dito
sennor obispo, o dito sennor obispo dalles liçençia que o posan faser sen enbargo dos
foros ou vervos que con o dito sennor obispo an. Et que esto seia çerto as ditas partes
rogaron a nos, os ditos notarios, que signassemos esta carta, ou mays se a cada hun
delles comprisse, de nosos signaes.
Que foy feyta enno dito lugar de Portomarin ennos paaços do dito sennor
obispo era et dias sobreditos.
Testemoyas que foron presentes: don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça;
don Lopo Rodrigues, abbade de Ferreyra de Pallares; frey Afonso Eanes, companeyro do dito sennor obispo; Pedro Lourenço, clerigo de Vilella; Fernan Gonçalves
de Moreda; Pedro Afonso de Sande; Rodrigo Eanes Estança, notario, ts.
Et eu Rodrigo Eanes de Burella, notario publico de Lugo por auctoridade
do sennor obispo dese lugar, a esto fuy presente con as ditas testemoyas et con o
dito Iohan Aras, notario, et aqui puge meu signal en testemoyo de verdade por lo
rogo sobredito das ditas partes.
Et eu Iohan Aras, notario publico de Lugo por autoridade do bispo desse
lugar, a esto fuy presente et por lo dito rogo puge aqui meu signal en testemoyo de
verdade.
765
1377, maio, 14. Lugo
O Cabido de Lugo afóralle ao tesoureiro de Mondoñedo, don Roi Díaz, e a
oito voces o muíño, cortiña e veiga de Ribeiro, correspondentes á igrexa de Valonga,
por renda anual á devandita igrexa de 50 soldos por foro e décimo, mais a quinta
parte e décimo do producido na cortiña e veiga.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 89v.
910
María José Portela Silva
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, lo cabidoo da iglesia de Lugo,
estando iuntados en cabidoo por campaa taniuda enno coro desa iglesia, segundo avemos de custume, con outorgamento de dom Iohan Affonso, dayan desa iglesia, que
he presente et outorgante, et con outorgamento de don Diego Gomes, thesoreyro da
dita iglesia, prestameyro de Valonga, et de Fernando Garçia, prelado dessa iglesia, que
somos presentes et outorgantes, damos afforo a vos don Roy Diaz, thesoreyro de
Mondonedo, que estades presente et outorgante, por en toda vosa vida et de oyto
perssoas a pus voso finamento, que seian nomeadas huna pus la outra ata que foren
todas nomeadas para este foro; afforamos-vos o moyno, que he da dita iglesia de
Valonga, chamado o moyno de Ribeyro, et mays a cortina et veyga que iaz a par do
dito moyno, segundo que as tragia Elvira Ferrnandes en foro, commo se parte por lo
pumar do Ribeyro et vam topar cabo a casa ut morou Fernando Domingues, clerigo,
et commo se parte por la agoa corrente que vay para o dito moyno, et segundo andava en foro. Et vos avedes et as ditas perssoas a manteer feyto o dito moyno et a teer as
ditas cortinas et veyga en boo paramento. Et que dedes de foro do dito moyno, de
cada ano, a a dita iglesia de Valonga çinquenta soldos por foro et por disemos por
Natal, et de foro da dita cortina et veyga avedes a dar a quinta parte et o disemo do
que en ellas der de cada ano. Et a finamento de vos, o dito thesoreyro, et das ditas oyto
persoas que fique a a dita iglesia de Valonga o dito moyno et cortina et veyga livres et
dessenbargados con todos los boos paramentos que y foren feytos.
Et eu, o dito thesoreyro, por min et por las ditas persoas assy reçebo o dito
foro, et obligo meus bees et seus para o comprir en todo commo dito he.
Feyta a carta en Lugo, quatorse dias de mayo, era de mill et quatroçentos
et quinse annos.
Testemoyas que foron pressentes: o dito dayan, et don Gonçalvo Eanes,
chantres; et don Rodrigo Affonso, arçidiago de Deça; et don Pedro Aras, arçidiago
de Neyra, et don Pedro Aras, arçidiago de Triacastella; et don Diego Gomes, thesoreyro; et Tomas Gomes et Fernando Peres et Aras Peres, coengos, ts., et outros.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo por lo obispo desse lugar,
a esto que sobredito he presente foy et fis scripvir et puge y meu signal.
766
1377, maio, 15. Lugo
O clérigo Gonzalo Pérez dóalles ao bispo e á igrexa de Lugo todo o que
posúe en Miçeteyro e Goián, freguesía de Santa María de Ferreira, para que digan
misas por Estevo Pérez.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
911
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 101v.
Sabeam todos commo eu Gonçalvo Peres, clerigo, morador en Fontecaa, de
minna propia voontade, non seendo constrengido por força nen deçebudo por enganno, dou en pura et firme doaçon para senpre iamays todas quantas herdades et vinnas
et casas et arbores et iures et possissoes et pertenenças et dereyturas et entradas et seydas eu aio et me perteeçen en qualquer maneyra en agro Miçeteyro et en Goyan et en
seus terminos, a montes et a fontes, peru quer que vaan sub signo de Santa Maria de
Ferreyra, as quaes me perteeçen por compra que dellas fige a Andreu Iohannes, morador a o Rigueyro, cabeçaleyro d'Estevoo Peres d'Alfayadega, para el faser diser missas
por la alma do dito Estevoo Peres, segundo se conten en huna carta que delo entrego
a vos, o moyto onrrado sennor don frey Pedro Lopes da orden dos preegadores, por la
gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, aqui faso et dou et outorgo a dita doaçon para vos et para a dita vosa iglesia de Lugo para senpre iamays commo
dito he; a qual carta he feyta por Afonso Gonçalves, notario publico en Val de Ferreyra
et en Moreda. Et logo por esta presente carta vos dou o iur et posisson et propiedade
das ditas herdades et vinnas et casas et arbores con suas pertenenças et dereyturas, et
tiro ende a min et a toda mina vos, et se d'aqui adeante usar ou outro por min delas,
ou de parte, connosco que uso et posuyo por vos, o dito sennor obispo, et en voso
nome et da dita vossa iglesia precario. Et obligo meus bees de vos faser a dita doaçon
de pas; et porque esto seia çerto rogamos a Iohan Arias, notario publico de Lugo, que
fesese ende esta carta.
Que foy feyta en Lugo, quinse dias de mayo, era de mill et quatroçentos
et quinse annos.
Et nos, o dito sennor obispo, por nos et por la dita nosa iglesia asy reçebemos a dita doaçon.
Testemoyas que foron presentes: don Ruy Gonçalves, abbade do moesteyro de
Samoos; don Iohan Afonso, abbade de Monforte; don Ioha Afonso, dayan de Lugo; don
Gonçalvo Eanes, chantre; don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; don Pedro Arias,
arçidiago de Neyra; Iacome Ferrnandes, raçoeyro; Garçia Lopes, escudeyro, et outros.
Et eu Iohan Arias, notario publico de Lugo por autoridade do sennor obispo desse lugar, a esto fuy presente con as ditas testemoyas, et esta carta a rogo do
dito Gonçalvo Peres escrivi et puge y meu signal en testemoyo de verdade.
767
1377, maio, 18. Lugo
Acta notarial na que o prior de San Martiño da Cova acepta a avinza no
preito mantido co Cabido.
912
María José Portela Silva
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fols. 19v-20r.
Era de mill et CCCCo s et quinse annos, XVIIIº dias de mayo.
En Lugo en presença de min Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo por
lo obispo dese lugar, et das testemoyas subscriptas, o dito don Iohan Afonso,
dayan, et don Gonçalvo Eanes, chantre, et don Roy Gonçalves, mestrescola de
Lugo, mostraron et feseron leer este contrauto de suso escripto a o dito Iohan
Gonçalves, prior do dito moesteyro de San Martino da Cova, et feseronlle pregunta se o outorgava et avia por firme, segundo en ela he contiudo, et el diso que verdade era o que se continna enno dito contrauto, et el que asy o mandara faser por
lo dito Iohan Moreyra, notario, et que o outorgava et avia pro firme commo et enna
maneyra que en el he contiudo, et que prometia por sy et por seus subçesores de
o teer et non yr contra el en nihun tempo, et desto o dito dayan pidio testemoyo.
Testemoyas: Estevan Rodrigues, abbade de Santestevan; et Conçalgo
Peres, clerigo de Felgosa; et Rodrigo Affonso de Corveyia; et Alvar Nunes, clerigo
de Santa Crus de Revordaos; et Suer Arias de Castro.
Et eu Gonçalvo Peres, notario sobredito, a esto foy pressente et fis scripvir esto en testemoyo en minna presença et aqui puge meu signal.
768
1377, maio, 26. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Xoán García, físico e á súa muller e a unha
voz unhas casas na rúa Nova por renda anual de 12 libras.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 97r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o dayan, et cabidoo da iglesia de Lugo estando juntados en cabidoo enno coro da dita iglesia por campaa tanjuda, segundo avemos de uso et de custume, aforamos a vos Johan Garçia, fisico, et
a vosa muller, Moor Rodrigues, por en toda vosa vida et de huna pessoa qual o pustrimeyro de vos nomear, aquelas casas dos aniversarios da dita iglesia que estan
enna dita çibdade de Lugo enna rua Nova, a o portal de Sant Françisco, sub signo
da da (sic) capela de Santiago, ennas quaes vos ora morades, por tal condiçon que
vos que façades et reparedes ben as ditas casas et as tennades en boo paramento do
que lles mester feser, et dedes, de cada hun anno, a o procurador dos aniversarios
da dita iglesia dose livras, a viinte et sete dineyros minus terça de hun dineyro cada
livra, desta moneda ussual, et as paguedes cada hun anno segundo he custume de
pagaren os alugueyros das casas enna çibdade de Lugo, et a finamento da pustri-
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
913
meyra pesoa, que o pustrimeyro de vos nomear, que fiquen as ditas cassas ben feytas et en boo paramento a os aniversarios da dita iglesia et a seu procurador.
Et eu, o dito Johan Garçia, por min et por la dita minna muller, Moor
Rodrigues, et por la persoa que o pustrimeyro de nos nomear, asy reçebo o foro
das ditas casas de vos, o dayan et cabidoo, et obligo meus bees et seus de dar a os
ditos aniversarios, ou a seu procurador en seu nome, as ditas dose livras en cada
hun anno, segundo dito he, et de teer as ditas casas en boo paramento, et a finamento da pessoa que o pustrimeyro de nos nomear de as leyxar a os ditos aniversarios, ou a seu procurador en seu nome, en boo paramento. Et que esto seia çerto
nos as ditas partes rogamos et mandamos a Fernando Peres Moran, notario publico enna çibdade de Lugo, que fesese ende duas cartas en hun tenor para cada huna
das partes a sua.
Feyta a carta en Lugo enno coro da dita iglesia, viinte et seys dias de mayo,
era de mill et quatroçentos et quinse annos.
Testemoyas: don Johan Afonso, dayan; et don Gonçalvo Eanes, chantre; don
Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; don Pero Aras, arçidiago de Triacastela; Thomas
Gomes et Fernando Peres, coengos; et Afonso Ferrnandes, coengo; et Afonso
Ferrnandes, sanchristan; et Afonso et Alvaro Ferrnandes, raçoeyros, et outros.
Et eu Fernando Peres Moreyra, notario publico ena çibdade de Lugo
sobredito pella autoridade do sennor obispo dese lugar, a esto foy presente et a
rogo et mandado dos sobreditos dayan et cabidoo et Iohan Garçia esta carta fige
escripvir et pugy y meu signal en testemoyo de verdae.
769
1377, xuño, 5. Lugo
O Cabido de Lugo afóralle ao cóengo Fernando Pérez e a dúas voces dúas
casas situadas nas cortiñas de San Román por renda anual de 32 marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 88v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o dayam, et cabidoo da iglesia de Santa Maria de Lugo seendo iuntados enno coro da dita iglesia en capitullo
por campaa taniuda, segundo avemos de usso et de custume, afforamos a vos
Fernando Peres, coengo de Lugo, por vosa vida et de outras duas perssoas, huna
qual vos nomeardes et a outra qual nomear a perssoa que vos nomeardes em vosa
vida ou a tempo de voso finamento, as nosas duas cassas, que som dos aniversarios, que estan enna çiudade de Lugo enas Curtinas de San Romao a o travado, sub
signo da capella de Santiago de Lugo, ennas quaes casas ora mora Iohan Miguelles,
914
María José Portela Silva
piliteyro, et seu fillo, Afonso Yanes, as quaes casas estan da huna parte a par de
outra casa de San Bertolameu, et da outra parte outra casa nosa dos ditos aniversarios, que tem de nos Garçia Rodrigues, clerigo, aforada; et vos et as ditas perssoas avedes a manteer as ditas casas en boo estado et reparardellas do que lles comprir, et dardes, cada anno, dellas vos et as ditas perssoas a nos o dito cabidoo, ou
a quem por nos recadar os ditos aniversarios, triinta et dous moravedis, de dez
dineyros cada moravedi, de la usual moneda en paz et en salvo, et pagardellos
segundo se pagan os otros foros dos aniversarios; et o tempo acabado de vos et das
ditas perssoas avedes a leyxar as ditas duas casas feytas livres et desenbargadas a
o dito cabidoo con todos llos boos paramentos que en ellas esteveren feytos.
Et eu o dito Fernando Peres, coengo, que estou presente asy reçebo de
vos, o dito cabidoo, o dito foro, et obligo min et nosos bees para pagar eu et as
ditas perssoas o dito foro cada anno et para atender esto que sobredito he. Et nos,
o dito dayan et cabidoo, asy vos outorgamos todo esto que sobredito he et prometemos de o comprir, et que esto seya çerto mandamos a Ares Peres, coengo, et notario publico de Lugo, que feçese desto escripvir duas cartas en hun tenor.
Feyto foy esto en Lugo enno coro da dita iglesia, çinquo dias de iunyo, era
de mill et quatroçentos et quinze annos.
Testemoyas que a esto foron presentes: dom Gonçalvo Yanes, thesoreyro
de Lugo; don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; dom Pedro Ares, arçidiago de
Triacastella; Thomas Gomes, coengo; [don Diego] Gomes, thesoreyro; Afonso
Ferrnandes et Roy Lopes, coengos; Alvaro Ferrnandes, Iohan Garçia, Iacome Ferrnandes, Ruy [...] de Quyroga, et outros.
770
1377, xuño, 6. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Fernando Martíns e á súa muller e a unha
voz porcións de dúas casas na rúa Nova por renda anual de 80 soldos e a obriga de
realizar algunhas obras.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 90v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos Iohan Affonso, dayam de Lugo,
et as outras persoas et coengos desa iglesia estando iuntados en cabidoo enno coro
dessa iglesia, segundo que avemos de custume, damos afforo a vos Fernando Martines,
piliteyro, morador em Lugo enna rua Nova, et a vosa muller, Tereyia Afonso, por vosa
vida de anbos et de huna persoa que o pustrimeyro de vos nomear a tempo de seu
finamento, os tres quartos de duas nosas casas que estan enna rua Nova, que ora esta-
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
915
van tornadas en huna casa, enna qual vos ora morades et avedes ho outro quarto; a
qual casa esta a para de outra de Pedro Ianeyro, piliteyro, da huna parte, et da outra
parte esta outra casa en que ora mora Iohan San Cloyo, piliteyro; as quaes duas casas
que se tornaron en huna cassa estan sub a capella de Sant Pedro de Lugo, con suas
entradas et saydas, et iures et agoas vertes, o qual foro vos fasemos a a tal condiçon
que vos façades y o lenço da parede contra a casa de Pedro Ianeyro ata çima do [...]
et hun sobrado enna dita casa contra a rua ou contra a cortina qual vos quiserdes, et
hun tavoado ou parede ante a porta da rua qual poderdes y faser. Et avedes-nos a dar
de foro della, de cada anno, vos et a dita persoa oyteenta soldos desta moneda vella
que anda, que fasen quareenta novees triinta soldos, et que os paguedes a aquel que
tever os aniversarios desta iglesia en salvo sen outro desconto algun por Natal. Nos lo
dito cabidoo que tiremos por nosa custa a caal que y esta contra a dita casa ut mora
Iohan Sant Cloyo d'aqui ata quatro annos, et tirandoa que vos lo dito Fernando
Martines que façades connosco de por medio parede et caanado para acanaaduras destas casas, et non tirando nos a dita caal que vos, lo dito Fernando Martines, non seiades teudo a faser lo dito sobrado, mays que façades y hua camera et tenades en boo
paramento a dita casa.
Et eu, o dito Fernando Martines, que estou presente por min et por la dita
minna moller et persoa, asy reçebo o dito foro et obligo meus bees et seus para o
comprir et pagar em todo commo dito he. Et nos, lo dito dayam et cabidoo, asy
vos lo outorgamos, et porque he çerto nos as partes rogamos a Gonçalvo Peres,
notario publico de Lugo, que fesese desto duas cartas en hun tenor tal huna
commo outra, et demays nos, lo dito cabidoo, mandamos seellar esta carta de noso
seello.
Feytas en Lugo, seys dias de junio, era de mill et quatroçentos et quinse
anos.
Testemoyas: o dito dayam; don Gonçalvo Eanes, chantre; don Rodrigo
Afonso, arçidiago de Deça; don Diego Gomes, thesoreyro; Thomas Gomes et
Fernando Peres et Afonso Ferrnandes et Roy Lopes, coengos; et Diego Eanes, raçoeyro; et Lopo Rodrigues et Aras Peres, clerigos do coro, ts., et outros.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo por lo obispo desse lugar,
a esto foy presente et fis scripvir et aqui puge meu signal.
771
1377, xuño, 16. Diomondi
O bispo de Lugo outórgalles ao prior e ao mosteiro de San Martiño da Cova
o quiñón dun casal en San Martiño Cova e recibe a cambio todo canto posúe o mosteiro en Castelo de Asma, Quintao e Santa María de Castrelo.
916
María José Portela Silva
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 99r.
Sabeam todos commo nos, don frey Pedro Lopes da orden dos preegadores por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, por nos et
en nome da dita nosa iglesia, de huna parte, et eu Iohan Gonçalves, prior do moesteyro de Sant Martino da Cova, con outorgamento de Garçia Martines, et Pedro
Eanes, et Gonçalvo Peres, coengos do dito moesteyro, da outra, entendendo cada
hun de nos que he proveyto noso et de nosas iglesias, fasemos entre nos tal escambea valedeyra et firme para senpre iamays, conven a saber que nos, o dito sennor
obispo, damos a vos, o dito prior, et coengos et vosso moesteyro para senpre por
iur d'erdade, commo dito he, todo o nosso quinon do casal de vinna que nos avemos en San Martino da Cova, que chaman d'Aveloedo de iusao, o qual foi de
Martin Gil, con todas suas pertenenças et dereyturas commo se parte convosco et
con o dito voso moesteyro; et logo por esta presente carta vos damos o iur et possisson et propiedade do dito quinon do dito casal et vinnas que nos perteeçe et
tiramos del a nos.
Et eu o dito Iohan Gonçalves, prior, asy reçebo para min et para o dito
moesteyro esto que vos, o dito sennor obispo, me dades et por elo dou-vos en
escambea et por iur d'erdade para senpre todas las herdades et casas et arbores et
formaes et iures et dereyturas que eu et o dito moesteyro de San Martino da Cova
avemos en Castelo d'Asma, et no Quintao, et sub signo de Santa Maria de Castrelo,
a monte et a fonte, peru quer que vaan con suas pertenenças et dereyturas, segundo se parte con o casal de Vilar de Donas, et logo por esta presente carta vos ponno
et meto enno iur et posisson et propiedade das ditas herdades et casas et arbores
con suas pertenenças et dereyturas, et tiro ende a min et a o dito meu moesteyro.
Et obligamos cada hun de nos de faser de pas hun a o outro estas escambeas que
nos damos, et por que seia çerto rogamos a Iohan Ares, notario publico da çibdade de Lugo et dos coutos da iglesia dese lugar, que fesese desto duas cartas en hun
tennor.
Feytas en Diomonde, des et seys dias de junyio, era de mill et quatroçentos et quinse annos.
Testemoyas: Domingo de Deus, clerigo de Beesteyros; Afonso Peres, camareyro; Iohan Ferrnandes, clerigo de Caraço; frey Afonso Eanes, conpaneyro do bispo; Lopo
Buran; Fernando Gonçalves de Moreda; Arias Peres de Belsar; Afonso Martines di;
Gomes Alvares de Froyar, Alvar Afonso, seu tio; Alvaro Mouran; Iohan de Signagoga;
Rodrigo Afonso, escripvan; Pedro Ferrnandes, et Pedro Afonso de Coreveysa, ts.
772
1377, xuño, 18. Vilar de Ortelle
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
917
Afonso Ferreiro véndelle ao bispo e á igrexa de Lugo unha leira de viña na
Palleira, freguesía de Santiago de Vilar de Ortelle, por 70 marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 95v-96r.
Sabeam todos commo eu Afonso Ferreiro, morador en Vilar d'Ortelle enno
lugar de Valboa, vendo a vos o moyto onrrado padre et sennor dom frey Pedro Lopes
da orden dos preegadores por la gracia de Deus et de santa iglesia de Roma, obispo
de Lugo, et a a dita vosa iglesia para senpre por iur d'erdade, huna leyra de vinna que
ias a a Palleira sub signo de Santiago de Vilar d'Oortelle, entre huna leyra de Iohan
Bereca et outra leyra de Affonso, seu ienrro; et ias iuntada con outra leyra que vos eu,
o dito Afonso Ferreiro, vendi; a qual leyra vos vendo con suas pertenenças et dereyturas et entradas et seydas que lle perteeçen et perteeçer deven, et reçebo de vos en
preço por esta vençon seteenta maravedis desta moneda usual, a des dineiros o maravedi, de que me outorgo por entrego et ben pagado, et renunçio a exçepçon do aver
non contado nen reçebido, et obligo meus bees de vos-la faser de pas a todo tempo;
et logo por esta carta vos ponno enno iur et possisson et propiedade da dita leyra con
suas pertenenças, et tiro ende a min. Et se eu d'aqui adeante dela, ou outro por min,
usar connosco que a uso por vos et en voso nome precario.
Feyta a carta en Vilar d'Oortelle, des et oyto dias de iunyo, era de mill et
quatrosentos et quinse annos.
Testemoyas que foron presentes: Rodrigo Eanes de Burela; Pedro Afonso
de Sande; Pedro Ferrnandes, notario de Castroverde, et outros.
Et eu Iohan Arias, notario publico de Lugo et dos coutos da iglesia dese
lugar, a esto que dito he fuy presente, et esta carta escrivi et puge en ela meu signal en testemoyo de verdade.
Iohan Arias notario.
773
1377, setembro, 5 e 6. Castelo de Asma
O bispo de Lugo e don Vasco Gómez de Seixas poñen en mans de dous
homes bos a controversia existente sobre a recadación de tributos nos coutos da igrexa de Lugo. Os xuíces árbitros mandan que Vasco Gómez non se apropie dos dereitos de talas e pastos pertencentes ao bispado nos coutos deste na Terra Chá e no
termo de Chantada, e establecen, ademais, que Vasco Gómez non poida administrar
xustiza nos devanditos coutos.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 19r.
918
María José Portela Silva
Sabeam todos commo en presença de min Iohan Aras, notario publico da
çibdade de Lugo et dos coutos da iglesia desse lugar, et das testemoyas subscriptas, o onrrado sennor don frey Pedro Lopes da orden dos pregadores por la gracia
de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, por sy et en nome de sua
iglesia, de huna parte, et Vaasco Gomes das Seixas por sy et por seus herdeyros et
subsçessores, da outra, por partir escandalo et danno et ocasion que entreles podia
requeçer sobre contendas que entreles avia et asperava d'aver et por amor de boa
pas et concordia, et por se quitar de danno et de custas et de traballo de suas livres voontades comprometeron en maos et en poder de Lourenço Eanes de Lamas,
avogado, morador enna çibdade de Lugo, et en Roy Vasques, alcallde mayor do
conde don Pedro, assy commo en arbitros et arbitradores amigavelles, compoedores et commnunaes amigos sobre todos los pleytos et questoes et causas et controverssia, que entreles avia et asperava de aver, sobre los tallos et pascos que o dito
Vaasco Gomes desia que avia de fazer nos coutos da dita iglesia seendo minguada
por los ofiçiaes do dito sennor obispo, et sobre razon das monedas et serviços de
nosso sennor el rey que o dito Vaasco Gomes demandava a os lavradores et caseyros da dita iglesia de Lugo, et sobre todos los outros pleitos et lides et controversias, que entreles era et asperava de seer, sobre quaesquer cousas, et feseron-nos
ende seus omes boos arbitros et arbitradores compromissarios et amigavilles compoedores et communaes amigos querentes et reçebentes o dito Pedro de Rio enssy,
et deronlles et outorgaronlles livre et comprido poder que sinprezmente et de chao,
somariamente sen strepitu et figura de juyzo as ditas partes presentes, ou alguna
delas ausente, elas çitadas, ou non çítadas, asi en dia feriado commo non feriado,
a forma deste compromisso guardada ou non guardada, tollendo et cadendo en el
orden et solempnidade do dereito guardada, ou non guardada, ou de todo en todo
leyxada, possan oyr et examinar et terminar et defiiçer et sentençiar arbitrando,
laudando, ordenando, trasabçon fazendo, compoendo et mandando sobre las cousas sobreditas et cada huna delas as ditas contendas et lides et questoes et todas las
outras cousas contingentes et dependentes delas. Et que esto que o possan faser
seendo ou estando de noyte ou de dia en qualquer ora et lugar et que posan arbitrar et defiiçer sobre las ditas cousas et cada huna delas et sobre todas las outras
contingentes et dependentes delas huna vez et duas et mays, et reformar et correger et interpretar a sua sentença de fiimento laudo et arbitro et composiçon, ou
sentenças de fiimentos, laudos, arbitros et composiçoes, et que possan pugnir contumaçia et çitar as partes para qualquer lugar quiseren et pronunçiar ennas ditas
cousas en escripto, ou sen escripto, et prometeron de açeptar, reçeber, pacificar,
emologar et firme para senpre aver todo arbitrio, laudo, composiçon et ordenacçon
et defiiçon et arbitrios et laudos et composiçoes et todas las outras cousas que os
ditos omes boos tevesen et ordenassen sobre todo o que dito he et sobre parte delo,
et todas aquelas cousas que por los ditos omes boos foren feytas et ditas et ordenadas et arbitradas et compostas assy segundo a forma deste compromisso commo
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
919
en outra maneyra qualquer sobre las ditas cousas et cada huna delas prometeron
destar a elas a todo tempo, et as ratificar et aver por firmes a todo tempo. Et non
se podendo os ditos omes boos aviir en hun mando, ou laudo, ou sentença, ou
aviimento nomearon et escolleron et reçeberon por seu terçeyro a Vaasco Peres de
Vaamonde, comendador de Castro Tarafe, que visse et examinasse os ditos mandos, que os ditos omes boos dessen, sesse non aveesen, et con qual dos mandos
tevesse que aquel fosse firme et valioso, et que aquel tevessen et gardassen et comprissen en todo, et prometeron d'estar et obediisçer et comprir o arbitrio et laudo
et composiçon que os ditos omes boos dessen en hun acordo, ou se descordassen
de teer et gardar et comprir aquel arbitrio, ou laudo, ou composiçon con que o dito
terçeyro tevesse, et que non veessen contra el en todo, nen en parte, de dereito ou
de feito, por palavra ou por obra, por sy ou por outra pessoa, et que non enpetrassen rescripto contra o dito compromisso, et que non albergassen privilegio nen
posessen exçepçon nen usassen de benefiçio de alguna lee, nen de canone, nen de
constituyçon, nen de costume, porque viçiasen, ou podessen viçiar, o dito compromisso asy por rason das pesoas dos ditos arbitros, commo por rason das pesoas dos
ditos comprometentes, commo por razon das cousas sobre que he comprometido,
et prometeron de non apellar nen suplicar da setença, pronunçiaçon, ou arbitrio,
ou ordenaçon, que os ditos omes boos en hun acordo entreles dessen, ou aquel del
con que o dito terçeyro tevesse, nen aver recursso a arbitrio de von varon, nen chamassen, nen enprasassen os ditos omes boos et terçeyro por razon do mando, ou
laudo, ou arbitrio que deren para ante alguna iustiçia ecclesiastica ou seglar, nelles
demandar custas nen interee, nen pedir nen procurar revocaçon do que os ditos
omes boos ou o dito terçeyro con cada hun delles mandassen, et renunçiaron a
todas las raçoes et dereytos et lees canonicos et çiviis et a todos los privillegios et
esçepçoes seendo delles çertificados porque podessen contraviir, ou anellar, ou
viçiar este dito compromisso et todas las cousas sobreditas et cada huna delas en
el cotiudas, et para todas estas cousas sobreditas et cada huna delas compriren et
gardaren et non viiren contra elas de dereito ou de feito, por sy ou por outro, directe ou inderecte, por ajuda de algun dereito escripto ou non escripto, ou por outra
razon alguna, fezeron juramento corporalmente o dito sennor obispo por suas
ordees, et o dito Vaasco Gomes a os santos avangeos, tanjudos con suas maos; et
por lo dito juramento prometeron de gardar et comprir o mando, arbitrio et laudo,
composiçon, defiiçon, aviimento, ou mandos, arbitrios, laudos, comprosiçoes, deffiçoes et aviimentos, que os ditos omes boos de conssun ou cada hun delles con o
dito terçeyro entrelles dessen et fezessen et ordenassen et arbitrassen et defiiçessen
et aveesen sobre las ditas cousas et cada huna delas, et que non veessen contra elas
nen contra parte delas en alguna maneira, et qualquer delles que contra ello, ou
contra parte delo, vesse que non fosse oydo en juyso nen fora del, et demays que
ficasse perjuro et infame et quantas vezes contra elo temtasse de vir tantas vezes
enconrresse o dito perjurio et infamia; et todas las cousas delas ficassen firmes et
920
María José Portela Silva
valiosas do qual perjuro, o parte que en el caesse, non podesse aver ausoluçon se
non por la see apostolical. Et porque esto ficasse firme et çerto para senpre as ditas
partes rogaron et mandaron a min Iohan Aras, notario sobredito, que fezesse desto
hun publico instromento ou mays os que comprissen.
Feyto foy esto en Castello d'Asma, çinquo dias de setembre, era de mill et
quatroçentos et quinse annos.
Testemoyas que para esto foron chamadas et rogadas et presentes: don
Iohan Afonso, dayan; don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; don Pedro Aras,
arçidiago de Neyra; don Ruy Gomes, mestrescolla; Jacome Ferrnandes, raçoeyro da
iglesia de Lugo; Lourenço Eanes, clerigo; Iohan Vasque de Parada; Pedro Saco,
Rodrigo Eanes de Burella; Alvar Lopes, abbade de San Vitoyro; Garçia Lopes, çevadeyro; Gomes Aras de Nugeyra; Afonso Peres, camareyro, et outros.
Et eu Iohan Aras, notario publico sobredito por autoridade do sennor obispo de Lugo, a esto con as ditas testemoyas foy presente et a rogo et mandado das
ditas partes esta carta escripvi et puge en ela meu signal en testemoyo de verdade.
Iohan Aras notario.
O qual compromisso outorgado por las ditas partes, et poderio por el
dado a os ditos omes boos et terçeiro, as ditas partes presentaron o dito compromisso ante os ditos omes boos et terçeyro et pedironlles logo que reçebessen en sy
o dito compromisso et o poder, que lles en el por las ditas partes era outorgado, et
quisessen connosçer dos negoçios et cousas que sobre que entrelles era contenda,
livrando entrelles et defiiçendo commo tevessen por ben. Et os ditos omes boos et
terçeyro disseron en sy o poder, que lles por las ditas partes era dado et outorgado
enno dito compromisso, et en connosçendo et usando do poder, que lles era en elo
dado, que poynam plazo para en outro dias craz para sentençiaren et aviiren et
mandaren et defiiçeren et compoeren entre as ditas partes commo achassen que
devian et tevessen por ben.
A o qual prazo veudo, seys dias de setembre, era sobredita de mill et quatroçentos et quinze annos, estando ennos paaços do dito sennor obispo, que estan
a par da iglesia de Castello d'Asma sobredita, en presença de min Iohan Aras, notario publico sobredito, et das testemoyas subscriptas, os ditos senor don frey Pedro
Lopes, obispo de Lugo, da huna parte, et Vaasco Gomes das Seyxas, da outra, pidiron a os ditos omes boos et terçeyro con elles, que estavan presentes, que dessen
entrelles mando, laudo, ou sentença, ou aviimento, ou composiçon qual quisessen
et por ben tevessen, et logo os ditos Lourenzo Eanes et Ruy Vasques, omes boos
sobreditos, con acordo do dito Vaasco Peres, comendador sobredito, todos tres en
hun acordo, deron et pronunçiaron hun mando en escrito et fezeron leer por min
notario, do qual o tenor he tal: et nos Ruy Vasques et Lourenzo Eanes, omes boos
sobreditos, con consintimento et outorgamento de Vaasco Peres de Vaamonde,
comendador et terçeyro sobredito connosco, vistas et examinadas as demandas et
raçoes et respostas et defenssoes et queyxumes das ditas partes, et de cada huna
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
921
delas, et as confessoes que as ditas partes fezeron sobresto que dito he, et avudo
sobrelo nosso acordo, seendo as ditas partes presentes, et pedindo que desen entrelas mando et defiimento, nos por maneira de composiçon et por los trager a boa
concordia pero chegandonos a o dereyto et usando del sobrelas cousas sobreditas
mandamos sobre razon dos tallos et pascos que o dito Vaasco Gomes enbargava a
os omes dous coutos da iglesia de Lugo, que jazen enno termino da dita Prova de
Chantada, et a os lavradores et caseiros das herdades do dito sennor obispo et sua
iglesia, que jazen enna terra chaa et alfoz da dita prova, que possan tallar et paçer
con seus gaados ennos coutos do dito sennor obispo, segundo que se ata aqui usou
et acostumou ennos tempos pasados, et sobresto que o dito Vaasco Gomes non faça
enbargo por sy, nen por outro, nen mande fazer a os moradores dos coutos do dito
sennor obispo et de sua iglesia et lavradores das suas herdades d'aqui adeante gardandosse hunos a outros os lavores que teveren gardados et lavrados et sarrados.
Outrossy mandamos que se garde entrelles as condiçoes et posturas que poseron
en Portomarin enna maneira que son postas et se conten en hun instromento que
passou entrelles por Rodrigo Eanes de Burella et Johan Aras, notario publico de
Lugo, firmado et signado de seus signos de que o tenor he tal:
Segue avinza de: 1377-V-12, entre o bispo de Lugo, don frei Pedro López, e Vasco
Gómez de Seixas (CD n.º 764).
Outrosi en rason dos coutos da dita iglesia, que jasen en termino da dita prova,
en que o dito Vaasco Gomez desia que avia entrar a comprir a justiçia, quando fosse
mingoada por los ofiçiaes do dito sennor obispo, achamos que o dito Vaasco Gomes,
nen as justiçias da dita sua villa de Chantada, non an y jurdiçon nen o deven faser de
dereyto, et mandamos que el, nen seus merynos, nen justiças, nen ofiçiaes nen ennos
ditos coutos, nen en algun delles, a faser justiça nen outro constringemento algun, a os
moradores dos ditos coutos, et se acaesçer que algun, ou alguos, que non foren moradores dos ditos coutos, nen de algun delles, feseren malefiçio enna terra et sennorio do
dito Vaasco Gomes porque devan et merescan de aver penna corporal, et se colleren a
os ditos coutos ou a algun delles, que o dito Vaasco Gomes, ou sua justiça, possa yr pus
elles et frontar a os moordomos, ou justiça, que y estever por lo dito sennor obispo et
sua iglesia que llos entregue para faser delles comprimento de dereyto a os querelosos
ut feseren o malefiçio criminal, et non llos querendo o moordomo, ou justiça do bispo,
entregar ou non podendo, que os tome o dito Vaasco Gomes, ou sua justiça, sen penna
et perjudiçio do sennor do dito couto, para faser comprimento de justiça delles ali ut
feseron o malefiçio, et collendose os ditos malfeitores a as iglesias dos ditos coutos, ou
alguna delas, que o dito Vaasco Gomes, nen suas justiças, non quebranten os privillegios das iglesias nen os tiren delas se non commo mandan os dereytos. Outrosi acaesçendo que algun, ou alguos, dos moradores dos ditos coutos, ou de algun delles, feseren malefiçio algun enna terra et sennorio do dito Vaasco Gomes que seian demanda-
922
María José Portela Silva
dos por los foros dos ditos coutos et justiças delles, et se o sennor et justiças, ou moordomos dos ditos coutos, a quen for querelado, ou frontado, que façan delles aver comprimento de dereyto et o non quiseren faser que seian tiudos da penna et calumpnia
que meresçeren os ditos malfeitores de que non quiseren faser comprimento de dereyto. Otrossi sobre rason das monas et serviços de nosso sennor el rey que de aqui adeante veeren en esta terra et sacada que qualquer colledor que as ouver de coller ou recadar que as non demande nen leve de aquelles que foren moradores ennas casas do dito
sennor obispo et sua iglesia et lavraren as suas herdades que a dita iglesia de Lugo ha,
et as monas que entraren ennos ditos coutos da dita iglesia sacada d'aqueles que moraren nas casas do dito sennor obispo et sua iglesia et lavrasen as suas herdades, mandamos que aqueles outros que ouveren a valia que paguen as ditas monas a o colledor et
recabdador dellas, segundo que usaron de as pagar ata aqui, pero que o dito Vaasco
Gomes por rason de boa amistade quando as rendar que as de a o dito sennor obispo
por aquelo que for guisado amigavelmente en guisa que se collan por los moordomos
do dito sennor obispo sen agraveamento contra dereyto dos moradores dos ditos coutos. Et se d'aqui adeante o dito sennor obispo comprir ou gaanar alguas herdades enna
Terrra Chaa, sennorio do dito Vasco Gomes, que passen a o dito sennor obispo con suas
carregas. Et todo esto mandamos que seia comprido et guardado en todo entre as ditas
partes sub as ditas pennas dos juramentos que an feytos. Et se alguuns erros et queyxumes entrelles avia ata aqui que seian quitos et perdoados et se façan boas obras d'aqui adeante commo amigos. Et reteemos en nos o poderio que nos foy dado para mandar mays en este dito pleyto entre as ditas partes aquelo que entendermos que compre
et para declarar en interpretar as palavras de nosso mando et mandos se foren ouscuras ou dultosas, ou non boas d'entender huna ves et duas et mays quantas veses sobrelas requesçeren dubta entre as ditas partes. Et en estes escriptos por nosso mando et
sentença declaramos-lo et pornunçiamos-lo todo assy, et en testemoyo desto mandamos a o notario juso escripto que signe esto de seu signal.
Que foy feyto et dado enno dito lugar et era et dias sobreditos.
Testemoyas que a esto foron presente: don Iohan Afonso, dayan; don
Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; don Pedro Aras, arçidiago de Neyra enna iglesia de Lugo; Alvar Lopes, abbade de San Vitoyro; Ruy Lopes d'Aguiar; Martin
Vasque de Vaamonde; Rodrigo Eanes de Burela; Garçia Lopes, çevadeyro; Iohan
Ferrnandes, camareyro; Iohan Ferrnandes, camareyro; Diego Garcia de Caldelas;
Sueyro Aras de Monterroso, et outros.
Et eu Iohan Aras, notario publico sobredito, a todo esto que dito he con
as ditas testemoyas fuy presente et vi et lii et trasladey aqui a dita carta vervo por
vervo segundo que passou entre os ditos sennor obispo et Vaasco Gomes das
Seyxas en Portomarin por los ditos Rodrigo Eanes et Iohan Aras, notarios, et por
mandado dos ditos omes boos et terçeyro porque lles vi dar o dito mando en hun
acordo puge aqui meu signal en testemoyo de verdade.
Iohan Aras notario.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
923
774
1377, novembro, 10. Cortes
Dona Eldonza nomea sucesor nun foro que ten do Cabido a Roi González,
escudeiro, veciño de Sarria.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 94r, incluída en: 1378-V-14, (CD n.º 781).
Sabeam quantos esta carta viren commo eu donna Eldonça, muller de
Diego Sanches de Riba de Neyra que foy, outorgo et connosco por esta presente
carta que a pus minna morte faço pesoa do foro et vervo, que eu tenno do cabidoo da iglesia da see de Lugo, do couto de Betote con todas suas dereyturas et
pertenenças, commo o eu aio et tenno aforado da dita see et cabidoo da iglesia
de Lugo et con aquellas condiçoes miismas, a Roy Gomes, escudeyro, morador
en Sarrea, fillo de Roy Gomes da Riba de Neyra et de Tareyia Eanes de Sarrea,
con tal condiçon que eu en toda minna vida non revoco o dito couto et sennorio del de min nen do iur del, nen me saco nen me ponno fora del, mays a persoa que aio a faser do dito couto, ou que o ha de aver por meu mandado depoys
de minna morte, nomeo por a dita persoa o dito Roy Gomes, et prometo de
nunca nomear, nen faser, nen diser, nen leyxar outra persoa do dito couto, en
vida nen en morte, salvo o dito Roy Gomes. Et o dito Roy Gomes que faça a casa
que eu y ey de faser enno dito foro con hun sobrado que eu y ey de faser, et todas
las outras cousas conteudas enno dito foro. Et demays oge este dia leyxo et demito a a dita see et cabidoo as herdades de Santa Maria de Lama, que chaman de
Marina Arias, que lle peegamos eu o dito Diego Sanches, meu marido, et as
outras herdades de Abraga, et mando que as acaden et aian. Et demays rogo et
peço a o dayam et persoas et coengos et raçoeyros da dita iglesia et cabidoo de
Lugo que outorguen a o dito Roy Gomes et o aian por a pustrimeyra persoa do
dito vervo depoys de minna morte con estas condiçoes sobreditas. Et porque
esto he verdade et non vena en dulta roguey et mandey a Arias Fernandes, notario publico por noso sennor o conde don Pedro na Pobla de San Iullao, que fesese ende esta cata.
Que foy feyta ennas [Cortez], dez dias de novembre, era de mill et quatroçentos et quinse annos.
Testemoyas foron presentes: Iohan Fernandes das Cortes; et Arias Gomes,
et Gonçalvo Rodrigues de Boançe; Pedro Asedo de Villapedre, et outros.
E eu Aras Fernandes, notario sobredito, a todo esto que dito he foy presente et scrivi esta carta et fiz en ella meu nome et meu signal.
924
María José Portela Silva
775
1377, decembro, 14. Ponte de Min
Fernando Pérez de Andrade dóalle a dona Sancha, a súa sobriña, o couto
de Felmil.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/24, perg. orix., galego, gótica cursiva, 200x210 mm.
Era de mill quatrosentos et quinse annos, quatorse dias de desembro.
Sabam quantos esta carta virem commo eu Fernan Peres d'Andrade dou
et outorgo en pura doaçon o mellor et mays compridamente que pode et de dereyto deve valer entre bivos por iur de herdade para senpre a vos dona Sancha, mina
sobrina, moller de Affonso Lopes de Saavedra, o couto de Filmir con todos los
outros bees et herdamentos et friglisias, et coutos et senorio que foron de Gonçalo
Meendes de Saavedra, et con todo o senorio alto et bayxo et iures et possysoes
deles meros et misticos, segundo que de dereyto perteesçen et deven perteesçer a
o senorio dos ditos coutos, segundo que os Gonçalo Meendes de Saavedra, que fui,
tragia et hussava et pesuya a o tempo de seu finamento, et en aquela maneyra et
por las condiçoes et cada huna delas que se conten en la carta et privilegio porque
me a min deu et entregou meu senor el rey don Enrrique, que Deus mantenna
muytos tempos et boos, et os ditos bees et herdamentos et coutos et senorios do
dito Gonçalo Meendes, et me deles feso graça et merçed. O qual couto he su signo
de Santiago do dito lugar, et he açerca do meu castelo de Vila Iohan, et os outros
son Riba de Mino et en terra et comarquas de Saavedra. Et esta doaçon et dadiva
vos dou et outorgo, commo dito he, porque sodes mina sobrina, filla de mina
yrmaa, et me servistes et andastes por meu mandado, et oie dia das quaes coussas
me teno por ben servido de vos, et he minna voontade de vos dar por elo galardon, et logo por esta presente carta vos pono et entrego no iur et posison et propiedade dos ditos coutos et senorios deles para senpre, commo dito he, et mandovo-lo entrar por vossa autoridade, et faser del et de parte del et en el commo de
vosso propio. Et se por ventura eu, ou algun por min, d'aqui adeante husar ou pessoyr os ditos coutos et lugares en alguna maneyra conosco et outorgo que o husso
et possuyo por vos, a dita dona Sancha, et en vosso nome precario. Outrossy prometo et outorgo de non yr nen revocar en algun tempo a dita doaçon et dadiva que
vos assy dou, nen parte dela, por sana nen yra que de vos aia, nen por rason de
yngratedue nen por outra maneyra alguna. Et para o assy gardar et teer et non yr
contra elo, nen contra parte delo, faço iura sobre lo signal da crus, que tango corporalmente con mias maos, en presença do notario et testemoyas desta carta, et
que delos seades çerta rogey et mandey a Pero Gonçalves, notario publico da Ponte
de Min, que faça delo esta carta ou cartas as que vos compren sobre esta rason as
mays çertas que poder.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
925
Feyta en la Ponte de Min dia et era sobreditos.
Testemoyas: don Garçia Fernandes, prior de Caaveiro; Ares Pardo, Pero
Eanes, moordomo de Fernan Peres, Pero d'Esteyro, Pero Lopes, criado de Fernan
Peres, testemoyas.
Eu Pero Gonçalves, notario de Ponte de Min por lo dito Fernan Peres
d'Andrade, presente fui et scrivi et pono esta signal tal. (+).
776
1378, febreiro, 6. Monforte
Xoán Fernández, clérigo, testamenteiro de Domingo Pérez, entrégalles ao
bispo e á igrexa de Lugo os casais da Fonte e da Ponte, en Santiago de Ribas. O bispo
dáos en usufruto baixo certas condicións.
MADRID, AHN, Carp. 1332 F/25, perg. orix., cart. part. por a.b.c., galego, gótica cursiva, 290x243 mm.
Carta partida A...B...C...D...
Sabeam quantos esta carta viren commo eu Iohan Ferrnandes, clerigo,
morador en Chorente, raçoeiro do moesteiro de Valverde, outorgo por esta presente carta que por rason que eu fiquey testeamentario et compridor do testamento de
Domingo Peres de Ribas et por error en que cay et que me acaesçeu de non poder
comprir o dito testamento, et por quanto vos don frey Pedro Lopes, obispo de
Lugo, sodes tiudo de veer et comprir o dito testamento et os outros testamentos
que non foren compridos en tempo devudo, que se feseren en voso obispado, por
ende eu, o dito Iohan Ferrnandes, dou et demito en vos, o dito sennor obispo, et
en vossa iglesia de santa Maria de Lugo, os casares que foron do dito Domingo
Peres a que chaman o casar da Fonte et o casal da Ponte, con todas suas dereituras et herdades et pertenenças et iures et casas et arbores et formaes, a montes et a
fontes, peru quer que vaan, sub signo de Santiago de Ribas, por tal pleito que vos,
o dito sennor obispo, et vossa iglesia et vossos subçessores seiades tiudos de rogar
a Deus por la alma do dito Domingo Peres et da minna. Et tiro logo a min, o dito
Iohan Ferrnandes, do iur et possisson dos ditos casares et herdades et dou-hos et
demitoos en vos, o dito sennor obispo, et enna dita vossa iglesia para senpre, et se
eu ou outro por min d'aqui adeante delles usar connosco et outorgo que os uso por
vos et en nome da dita vossa iglesia precario. Et nos, o dito sennor obispo, por nos
et por la dita nosa iglesia asy reçebemos os ditos casares et herdades con suas pertenenças et dereituras, segundo que nos los dades, para nos et para a dita nossa
iglesia, et demays por quanto vos, o dito Iohan Ferrnandes, sodes prove et non tee-
926
María José Portela Silva
des por que vos manteer, et por vos fasermos ben et merçee damos-vos os ditos
cassares que os tennades et usedes et posuyades en toda vossa vida et aiades et
levedes as proes et rendas et novos delles et do quelles perteeçer, et que mandedes
diser, en cada hun anno en quanto viverdes, seys missas por la alma do dito
Domingo Peres. Et a finamento de vos, o dito Iohan Ferrnandes, que fiquen os
ditos casares livres et quitos a a dita iglesia de Lugo con todos los boos paramentos que en elles foren feitos.
Et eu, o dito Iohan Ferrnandes, assy outorgo a dita carta et reçebo de vos,
o dito sennor obispo, a dita merçee et ben que me vos fasedes. Et quen de nos as
partes saçar de non comprir esta carta que peyte a a parte que a comprir mill maravedis desta moneda que ora corre. Et porque esto seia çerto et non venna en dulta
nos, o dito sennor obispo, et o dito Iohan Ferrnandes mandamos faser ende duas
cartas entre nos feytas en hun tenor et partidas por A.B.C. en que rogamos et mandamos a Apariço Gonçalves, notario publico de Monforte por lo conde don Pedro,
que as signasse de seu signo et de seu nome.
Que foron feytas en Monforte, seys dias de fevreiro, era de mill et quatroçentos et des et seys annos.
Testemoyas que presentes foron: Iohan Eanes, clerigo de Bardaos; et
Françisco Arias, et Arias Gomes, et Lourenço Eanes, et Martin Afonso, moradores
en Monforte.
Et eu Apariçio Gonçalves, notario sobredito, a todo presente foy et por
mandado do dito sennor obispo et do dito Iohan Ferrnandes esta carta en minna
presença fis escrivir et puge meu signo que tal he en testemoyo de verdade. (+).
777
1378, febreiro, 15. Lugo
O Cabido de Lugo afóralle ao racioneiro Xácome Fernández e a dúas voces
un terreo de horto no Rego dos Ortos por renda anual de oito soldos en Nadal.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 96v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o dayan, et cabidoo da iglesia de Lugo afforamos a vos Jacome Ferrnandes, raçoeyro da dita iglesia, et a duas
perssoas depus vos, a huna delas qual vos nomeardes et a outra qual nomear a pustrimeyra perssoa que vos nomeardes en vossa vida ou a o tempo de seu finamento, hun terreo d'orto qu'esta no Rego dos Ortos a par da fonte de Iohan de Bobeda
da huna yllarga, et da outra yllarga iaz a par de hun orto de Lopo Affonso do
Campo, et fere de testa enna parte de çima que he dos aniversarios da dita iglesia,
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
927
et da outra parte fere ennos ortos dos anyversarios da iglesia de Lugo. Et este dito
foro vos fasemos con outorgamento de Garçia Rodrigues, clerigo do coro, rendeyro dos ditos aniversarios, a quen o dito orto perteeçe, por condiçon que lavredes
et paredes ben et dedes del en cada anno a o procurador dos ditos aniversarios oyto
soldos desta moneda que ora corre por dia de natal, et a o finamento da dita pustrimeyra perssoa que o dito orto fique livre et quito a os ditos aniversarios con
todos los boos paramentos que en el foren feytos.
Et eu, o dito Jacome Ferrnandes, por min et por las ditas perssoas, assy reçebo o dito foro et obligo por meus bees et seus delas de comprir et gardar en todo.
Feyto foy esto en Lugo, quinse dias de freveyro, era de mill et quatroçentos et dez et seys annos.
Testemoyas: don Iohan Afonso, dayan de Lugo; don Gonçalvo Eanes,
chantre; Thomas Gomes, Fernando Peres, Affonso Ferrnandes, coengos; Diego
Eanes, Alvaro Ferrnandes, Iohan Garçia, Affonso Eanes, raçoeyros; et Garçia
Rodrigues, procurador, rendeyro dos ditos aniversarios, et outros.
Et eu Fernando Peres, notario publico de Lugo por lo sennor obispo dese
lugar, a esto que sobredito he con as ditas testemoyas pressente fuy et a rogo das ditas
partes esta carta escrivi et puge y meu nome et meu signal en testemoyo de verdade.
778
1378, marzo, 1. Castelo de Asma
O bispo e a igrexa de Lugo outórganlles a Pedro Lourenzo e á súa muller
tres moios de pan anuais polo casal de Castelo, que teñen aforado, mais 12 moios
pendentes de pagamento, e reciben a cambio canto posúen os beneficiarios en Santa
María de Castelo, San Xián do Campo e outros lugares de Asma.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 102v.
Sabeam quantos esta carta viren commo nos don frey Pedro Lopes da orden
dos preegadores por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, por
nos et en nome da nosa iglesia, da huna parte, et eu Pedro Lourenço, morador en Yder,
et Aldara Peres, minna muller, que esta presente et outorgante, da outra, fasemos entre
nos tal enprazamento que seia valedeyro segundo que en esta carta for contiudo.
Conven a saber que nos, o dito sennor obispo, damos a vos, os sobreditos Pedro
Lourenço et Aldara Peres, para en toda vossa vida d'anbos os tres moyos de pan que
nos avedes de dar de cada anno do nosso casal de Castello, que de nos teedes en foro,
et quitamos-vos mays et damos dose moyos de pan que nos devedes do foro do dito
casal de quatro annos, et damos-vos delles por livres et quitos et a todos vosos bees.
928
María José Portela Silva
Et eu, a dita Aldara Peres, con outorgamento do dito meu marido por este ben
et merçee que nos vos, o dito sennor obispo, fasedes dou a vos et a a dita vosa iglesia
para senpre iamays por iur d'erdade todas quantas herdades et casas et arbores et formaes eu aio et me perteeçen de aver en qual maneyra quer por parte de meu padre,
Pedro Eanes, et de minna nana, Mayor Migueles, enna fiigresias de Santa Maria de
Castelo, et de San Iullao do Campo, et en outros lugares quaesquer que as eu aia en
terra d'Asma, con todas suas dereyturas et pertenenças, a montes et a fontes, peru quer
que vaan sub os ditos signos, con tal condiçon que eu et o dito meu marido aiamos
et levemos en toda nossa vida os fruytos et dereyturas que as ditas herdades et casas et
arbores renderen, et a finamento do postrimeyro de nos que fiquen livres et quitas
et desenbargadas a vos et a vossa iglesia, et ponno logo a vos, o dito sennor obispo, et
a vossa iglesia enno iur et possisson et propiedade das ditas herdades et casas et arbores, et tiro ende a min et a toda mina vos. Et eu et o dito meu marido connosçemos et
outorgamos que somos vosos tragedores et pesuydores por vos et por la dita vossa iglesia das ditas herdades et casas et arbores et iures et dereytuas delas, et obligamos nos et
nosos bees, movilles et rayses, de vos las fasermos senpre de pas; et aquela pesoa que
for nomeada por foreyro enno dito vosso casal de Castello, que de vos teemos, que vos
pague os ditos tres moyos de pan de cada anno.
Et nos, o dito sennor obispo, asy reçebemos as ditas herdades et casas et
arbores et iures et pertenenças et dereyturas, que nos dades, et outorgamos o dito
foro enna maneyra que dita he. Et que esto seia çerto nos las ditas partes rogamos
a Iohan Arias, notario, que fesese desto duas cartas en hun tenor.
Que foron feytas en Castello d'Asma, primeyro dia de março, era de mill
et quatroçentos et des et seys annos.
Testemoyas que foron presentes: Arias Peres, coengo de Lugo; Fernan
Gonçalves de Moreda; Pedro Lourenço, clerigo de Nugueyra; Pedro Martines de
Castelo; Pedro Neto de Faquioos; Iohan Ferrnandes de Vilella, et outros.
Et eu Iohan Arias, notario publico da çibdade de Lugo et dos coutos da
iglesia dese lugar por auctoridade do bispo desse lugar, a esto fuy presente con as
ditas testemoyas et esta carta escrivi por lo dito rogo et puge aqui meu signal en
testemoyo de verdade.
779
1378, marzo, 8. Lugo
Pedro Afonso, perante notario, recoñece a súa obriga ao pagamento de 10
soldos anuais aos aniversarios pola súa casa próxima á Carnizaría de Lugo.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 96v.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
929
Era de mill et quatroçentos et dez et seys annos, oyto dias de março.
En Lugo en pressença de min Fernando Peres, notario publico de Lugo
por lo sennor obispo desse lugar, et das testemoyas subscriptas Pedro Affonso,
mercador, morador enna rua de Vermun Sanches, conffesou et disso, pressente
Jacome Peres, procurador dos aniversarios da iglesia de Lugo, que avian de aver et
levar os ditos aniversarios dez soldos desta moneda que ora corre, a quatro dineiros brancos por cada tres soldos, en cada hun anno por la sua cassa nova que el
feço que esta açerca da Carneçaria de Lugo, por manda que disso que delas feseran a os ditos aniversarios Iohan Affonso, fillo de Affonso Peres do Carvallar, que
foy, por hun quinon que el avia enna dita casa d'ante que a el fesese. Et o dito
Jacome Peres pidio delo testemoyo.
Testemoyas: Aras Vaasques de Mera; Vaasco Peres de Carvallido; et Diego
escrivan, fillo de Diego Alvares de Bobeda, et outros.
Et eu Fernando Peres, notario publico sobredito, a esto que sobredito he
con as ditas testemoyas pressente fuy et aqui puge meu nome et meu signal en testemoyo de verdade.
780
1378, maio, 8. Lugo
Cláusulas testamentarias de don Álvaro Rodríguez, arcediago de Dozón,
polas que lle manda á igrexa de Lugo, para aniversarios e procesións, dúas casas na
cidade, tres cuartos da cortiña dos Guimareus e outras cantidades en metálico.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 92r, traslado polo notario Gonzalo Pérez por pedimento do Cabido: 1378-V-8.
Era de mill et quatroçentos et des et seys annos, oyto dias de mayo.
En presença de min Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo por lo bispo
dese lugar, et das testemoyas subscriptas, o dayam et cabidoo da iglesia de Lugo pidiron a min notario que lles [fesese] o traslado de hunas claussolas do testamento de don
Alvar Rodrigues, arçidiago de Deçon, que foy, [as quaes son estas]: "item mandou o dito
arçidiago en seu testamento que o primeyro sabado depoys de oytavas de Pascoa que
lle fecesen huna proçisson de cada anno, segundo que a el comesçaria a faser ata aqui,
et que desen por ella de cada anno viinte moravedis. Fernando Peres, notario. Item
mandou faser outra proçisson de cada anno por Sant Maçia et que dessen para ella
quinse moravedis. Item mandou a os anivesarios desta iglesia por la sua alma a sua casa,
que esta enna rua de Vermun Sanches, tirado ende o quinon que em ella han os andadores, et que lle fesesen por ella hun aniverssario. Item mandou que lle fezessen as ditas
930
María José Portela Silva
proçisoes por la sua cassa que esta ante a Carneçaria en que enton morava Fernando
de V[...] Fernando Peres, notario. Item mandou por los tres quartos da cortinna dos
Guimareus, et por la cassa lousada que y esta [...] sanchristan da iglesia de Lugo dissesen cada anno en quareesma seys missas, as duas da triidade, et as outras duas de Santa
Maria, et as duas de requiem por sua alma et de Arias Peres da Cruz, seu tio, et d'aquelles a que he teudo, et que desen para cada misa dous [maravedis]".
As quaes clausulas eu o dito Gonçalvo Peres, notario, tirey do dito testamento a pitiçon do dayan et cabidoo de Lugo, segundo que en el iasian por testemoyas
Lopo Peres, porteyro do cabidoo, Fernando Afonso et Gonçalvo, scriipvaes, ts.
Et eu Gonçalvo Peres, notario sobredito, a esto foy presente et puge y meu
signal.
781
1378, maio, 14. Lugo
O Cabido de Lugo acepta a Roi González como sucesor no foro do couto
de Betote. (Inclúe o documento polo cal a foreira o nomea sucesor: 1377-XI-10, CD
n.º 774).
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 94r; Libros, lib. 6289 con referencia ao Lib. A, fol. 94.
Era de mill et quatroçentos et des et seys annos, quatorse dias do mes de
mayo.
En presença de min Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo por lo bispo
desse lugar, et das testemoyas subscriptas, estando enno coro da iglesia cathedral
de Santa Maria de Lugo presentes don Iohan Afonso, dayan de Lugo, et don
Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça, rendeyro dos aniversarios desta iglesia, et as
outras persoas et coengos et raçoeyros, et huna parte dos coengos d'aniversario
dessa iglesia, seendo iuntados en cabidoo, aparesçeu Roy Gomes de Sarria et presentou ante elles huna carta signada de Aras Fernandes, notario publico da Pobla
de Sant Iullao por lo conde don Pedro, da qual carta o tenor he este que se sigue:
Segue a continuación o documento de: 1377-XI-10, CD n.º 774.
a qual carta leuda et presentada o dito Roy Gomes pedio et rogou a o dito
dayan et cabidoo que tevesen por ben de o reçeber por persoa do dito foro do dito lugar
de Betote, segundo que o en el poyna a dita dona Eldonça depus finamento della,
ca el presente estava para comprir et guardar as condiçoes do dito foro segundo en
el he conteudo et segundo que devia de guardar et comprir a dita donna Eldonça
con as condiçoes et carregas del segundo que o tinna a dita donna Eldonça, et que
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
931
el fose teudo de pagar et comprir as condiçoes do dito foro en todo. Et o dito Roy
Gomes asy o reçebeu o dito foro et obligou todos seus bees, movelles et rayses,
para comprir et guardar o dito foro et as condiçoes del en todo segundo dito he.
Et desto o dito Roy Gomes pedio carta.
Testemoyas: o dito dayan; et don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; et
don Pedro Aras, arçidiago de Triacastella; Thomas Gomes et Fernando Peres, Aras
Peres, Afonso Fernandes, Aras Fernandes, coengos desa iglesia; Diego Garcia de
Caldellas; Gonçalvo Martines et Gonçalvo Fernandes de Sarrea et Pedro Afonso
de Sande, ts., et outros.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico sobredito, a esto foy pressente et fis
scripvir esta carta en minna presença et aqui puge meu signal.
782
1378, xuño, 6. Lugo
O deán e o Cabido de Lugo afóranlles ao notario Gómez Pérez e á súa
muller e a unha voz unha casa en Chantada por renda anual de dous marabedís os
primeiros beneficiarios e 20 soldos a voz.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 13r.
Sepan quantos esta carta virem commo nos don Iohan Afonso, dayan de
Lugo, et cabidoo da iglesia dese lugar con outorgamento de Gonçalvo Rodrigues,
procurador dos aniversarios da dita iglesia, estando iuntados en cabidoo por campaa taniuda enno coro da dita iglesia, segundo avemos de uso et de costume, fasemos carta et damos aforo a vos Gomes Peres, notario de Chantada, et a vosa moller,
Leonor Fernandes, por en todos vosos dias et a pus vosa morte a huna pesoa qual
o postrimeyro de vos nomear en sua vida ou a tempo de seu finamento, a nosa
casa, que nos abemos enno dito lugar de Chantada, a qual mandou a a dita iglesia
Gonçalvo Sandio, clerigo, enna qual ora mora Marina Ferrnandes, que foy
sua mançeba, que a a de teer en sua vida, por tal condiçon que vos et a dita pesoa
que o postrimeyro de vos nomear em este foro que entredes et usedes a dita casa
commo vos comprir a morte da dita Marina Ferrnandes, que a tenades feyta et
cuberta en boo estado, et dedes en cada hun anno a a dita iglesia por renda della
en pas en salvo dentro enna villa de Lugo, a o procurador dos aniversarios da dita
iglesia, vos, o dito Gomes Peres, et vosa moller por dia de San Martino de novembro dous maravedis desta moneda usual, a des dineyros cada maravedi, por en
toda vosa vida et a pesoa que o postrimeyro de vos nomear que page cada anno
por en toda sua vida por lo foro da dita casa viinte soldos da dita moneda por este
932
María José Portela Silva
dito dia, que som viinte et sete maravedis minos terça de hun dineyro; et a finamento desta pesoa que o postrimeyro de vos nomear leixedes a dita casa a os aniversarios da dita iglesia en boo paramento, et nos faremos-volla de pas.
Et eu, o dito Gomes Peres, por min et por la dita pesoa asy reçebo o foro
da dita casa et obligo meus bees et seus de dar et pagar a vos, o dito cabidoo, ou
a o procurador dos ditos aniversarios, en pas en salvo enna villa de Lugo os ditos
viinte maravedis cada hun anno por lo dito dia de San Martino por en toda mina
vida et da dita minna moller, et depoys de nosso finamento que a pesoa que o postrimeyro de nos nomear que vos page a o dito praço de San Martino cada hun anno
os ditos viinte et sete dineiros minos terça dun dineiro, et a finamento desta pesoa
que os fique a dita casa livre et quita et ben parada.
Et nos as ditas partes asy outorgamos a dita carta, commo dito he, et poemos
que a parte que esto pasar que peite a a parte que o aguardar et a a vos del rey de per
meo çen maravedis da boa moneda, et para esto obligamos nosos bees et os bees da
dita iglesia et dos ditos aniversarios, et a carta seia firme et valla en seu tempo.
Feyta enno coro da dita iglesia de Lugo, seys dias de iunyo, era de mill et
quatroçentos et des et seys annos.
Testigos que foron presentes: don Juan Afonso, dayan, de Lugo; don
Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; don Pedro Arias, arçidiago de Triacastella;
Arias Peres, Afonso Ferrnandes, sanchristan, Gonçalvo Rodrigues, procurador dos
aniversarios, Alvar Ferrnandes, Jacome Ferrnandes, coengos da dita iglesia; Afonso
Ferrnandes, dito alcallde, ome do abade de Chantada, et outros.
Et eu Fernan Peres Moreyra, notario publico ena çibdade de Lugo polla
autoridade do senor obispo dese lugar, a esto fuy presente et a rogo do dito don
Iohan Affonso, dayan, et cabidoo, que estavan iuntados por canpaa tangida eno
coro da dita iglesia, et do dito Gomes Peres esta carta fige escripvir en mina pressença et puge y meu signal en testemoyo de verdade.
783
1378, xuño, 8. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Afonso Tinoso e á súa muller e a unha voz unha
casa no lugar do Curral, próximo á rúa Travesa, por renda anual de 20 soldos.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 96v.
Galicia Histórica, t. I, n.º 6, 1902, p. 361.
Sabeam quantos esta carta viren commo nos, o dayan, et cabidoo da iglesia de Lugo con outorgamento de Garçia Rodrigues, clerigo, procurador dos any-
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
933
versarios da dita iglesia, afforamos a vos Affonso Tinosso, carnyçeyro, et a Sancha
Ferrnandes, vossa muller, et a huna perssoa qual nomear o postrimeyro de vos, [a
cassa] que he dos ditos anyversarios, que esta enno lugar chamado do Curral que
esta açerca da rua Travessa, a qual cassa esta entre la cassa de [...] et dos proves vergonçossos da huna parte, et a cassa de Thereyia Rodrigues, muller de Pedro
Domingues, demandador, da outra parte; por condiçon que a [faç]ades a cassa et
façades et reparedes d'aquelo que en ela esta por faser en maneyra que fique adubada et feyta a a dita iglesia a morte da dita pustrimeyra perssoa con todos los boos
paramentos que en ela foren feytos. Et vos et a dita persoa avedes a dar, de cada
anno, por foro della a o procurador dos aniverssarios viinte soldos desta moneda
ussual por dia de Natal.
Et eu, o dito Affonso Tinosso, que estou pressente por min et por la dita
minna muller et por la dita persoa, assy reçebo o dito foro de vos, o dito cabidoo,
et obligo por todos meus beens et seus delles de o comprir, segundo sobredito he.
Et nos, o dito cabidoo, assy vos outorgamos o dito foro.
Feyto foy esto en Lugo, oyto dias de junyo, [era] de mill et quatroçentos
et des et seys annos.
Testemoyas: don Johan Afonso, dayam; don Gonçalvo Eanes, chantre; don
Pero Ares, arçidiago de Triacastela; don Diego Gomes, Fernando Peres, Ares Peres,
Affonso Ferrnandes, Tomas Gomes, coengos, Affonso Eanes et Alvaro Ferrnandes,
raçoeyros de Lugo; Lopo Peres, porteyro do dito cabidoo, et outros.
Et eu Fernando Peres, notario publico de Lugo por lo sennor obispo dese
lugar, a esto que sobredito he con as ditas testemoyas pressente foy, et a rogo das
ditas partes aqui puge meu nome et meu signal en testemoyo de verdade.
784
1378, agosto, 12. Mazoi
Aldara Pérez dóalles ao bispo e á igrexa de Lugo todo o que lle pertence nas
freguesías de Santa Cruz e San Romao de Retorta e recibe a cambio unha terza de
centeo anual e unha casa na aldea de Juane, en Sirvián.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 21r.
Sabeam quantos esta carta viren commo nos don frey Pedro Lopes da orden
dos preegadores por la graçia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, por
nos et en nome da nosa iglesia, da huna parte, et eu Aldara Peres de Martin con outorgamento de Fernan Domingues, meu marido que esta presente, da outra parte, fasemos entre nos fasemos entre nos (sic) tal enprasamento que seia firme et valledeyro
934
María José Portela Silva
para senpre segundo que aqui dira, conven a saber que eu, a dita Aldara Peres, dou a
vos o dito sennor obispo et a vosa iglesia en firme et pura doaçon que aiades d'aqui
endeante para senpre por jur de herdade todas quantas herdades et casas et arvores et
jures et pertenenças et pascos eu ajo et me perteesçen de aver por vos et herança de
Domingo Peres de Goyan, meu padre que foy, et por compras et gaanças et patrimonio
et por outra maneyra qualquer que as eu aia et me perteescan sub signos de Sant
Romao et de Santa Crus de Retorta, et por esta presente carta ponno logo a vos, o dito
sennor obispo, et a a dita vosa iglesia enno jur et posison et propiedade das ditas herdades et casas et arvores et jures et pertenenças, et tiro ende a min et a toda minna vos
para senpre, et des oie mays este dia mando et outorgo que as aiades para senpre por
jur de herdade sen enbargo de min et de toda mina vos.
Et nos, o dito sennor obispo, asy reçebemos de vos, a dita Aldara Peres, a dita
doaçon das ditas herdades et casas et arvores et jur et pertenença et propiedade delas
para nos et para a dita nosa iglesia, et por esta doaçon que nos fasedes damos et avemos a dar a vos, a dita Aldara Peres, et a o dito voso marido para en toda vosa vida de
anbos, huna terça de çenteo en cada hun anno por la medida dereyta que andar enno
couto de Lugo, que monta çinquo fanegas et terça d'outra fanega, et mandamos que o
aiades et vos lo den et paguen en cada hun anno enna nosa terraria de Servian o moordomo que y por nos et por la dita nosa iglesia andar. Et outrosy vos avemos a dar huna
casa feyta et cuberta en que vos et o dito voso marido moredes en vosa vida et de cada
hun de vos enna aldea de Juane que he enna dita terraria de Servian. Et avemos-vos
nos et nosos susçessores de quitar et defender de todas las monas et peytos et tributos
que veeren et ouverdes de pagar en vosa vida et de cada hun de vos. Et que esto seia
çerto nos as ditas partes rogamos a Aras Peres, coengo et notario publico de Lugo, que
fesese ende duas cartas en hun thenor, huna para nos o dito sennor obispo et para nosa
iglesia et outra para min a dita Aldara Peres et para o dito meu marido.
Que foy feyta en Masoe dose dias de agosto, era de mill et quatroçentos et
des et seys annos.
Testemoyas que estavan presentes: Pedro Ferrnandes, clerigo de Santa Maria
do Paaço; Andreu Aras, Domingo Eanes de Martin; Ruy Ferrnandes ts., et outros.
Et eu Aras Peres, coengo et notario publico de Lugo dado por lo dito sennor obispo, a esto presente fuy et a rogo das ditas partes esta carta en minna presença fis scrivir et puge y meu nome et signal en testemoyo de verdade.
785
1378, novembro, 28. Lugo
O Cabido de Lugo afóralle ao xuíz Arias Pérez e a dúas voces o casal de
San Xulián, na freguesía de Santiago, por renda anual de 20 marabedís.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
935
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 81r.
Era de mill et quatroçentos et des et seys annos, viinte et oyto dias de
novembro.
Commo nos o dayan et os omes boos da iglesia de Lugo seendo juntados
en cabidoo por campaa tanjuda enno thesouro da dita iglesia, segundo que o avemos de huso et de custume, damos afforo et avervo a vos Aras Peres, juys da dita
iglesia, para en toda vosa vida et a duas pesoas despoys de vos a huna qual vos
nomeardes en vida ou a tempo de voso finamento, et outra pesoa qual nomear
aquela que vos nomeardes, o noso casal de San Jullao, que he enna fiigregia de
Santiago, con todas suas herdades et cassas segundo que as tragia et husava don Roy
Gomes, mestrescola que foy da dita iglesia, a a tal condiçon que vos et as ditas pesoas despoys de vos lavredes et façades lavrar et parar ben as herdades do dito casal,
et morar as cassas do dito casal et manteerlas en boo estado, et dedes cada ano en
foro et renda por lo dito casal et herdades a aquel que tever os aniversraios da dita
iglesia viinte moravedis, a oyto soldos o moravedi, desta moneda que ora corre ou
d'outra que os vala, et a finamento da pustrimeyra pesoa as herdades do dito casal
et casas del han de ficar livres et quitas et desenbarguadas et con todos los boos
paramentos que en elas foren feytos a os ditos aniversarios et a a dita iglesia.
Et eu o dito Aras Peres, juys, asy reçebo o dito foro et vervo do dito casal
et herdades de vos, o dito dayan, et cabidoo para min et para as ditas pesoas, et
obligo a min et a meus beens et dellas de o comprirmos en todo.
Et nos, o dito dayan, et cabidoo asy vos-lo outorgamos, et que esto seia
çerto nos las ditas partes rogamos a Fernando Peres, notario publico de Lugo, que
fesese desto duas cartas en hun tenor.
Testemoyas: o dito dayam; don Gonçalvo Eanes, chantre; don Rodrigo
Affonso, arçidiago de Deça; don Rodrigo Aras de Parrega, arçidiago de Neyra; don
Pero Aras, arçidiago de Triacastela; Thomas Gomes, Fernando Peres [...] Lopes,
Diego Lopes, coengos; Johan Garçia, Jacome Ferrnandes, Afonso Eanes, raçoeyros.
Eu Fernando Peres [...].
786
1378, decembro, 31. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Fernando González e á súa muller e a unha
voz o casal da Ase, na freguesía de Santa María de Lama, por renda anual dunha
terza e media de pan mais media de trigo e outras obrigas.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 97v.
936
María José Portela Silva
Sabeam quantos esta carta virem commo nos o dayan et cabidoo da iglesia de Lugo seendo juntados en cabidoo por campaa tanjuda enno coro da dita
iglesia, segundo que o avemos de custume, afforamos a vos Fernan Gonçalves dos
Vaos et a vossa muller, Eynes Peres, et a huna pessoa qual o postrimeyro de vos
nomear en sua vida ou a tempo de seu finamento, o nosso cassal chamado da See,
que he enna fiigregia de Santa Maria de Lama, con suas pertenenças et dereyturas
et cassas que lle perteesçen, por tal condiçon que lavredes et paredes ben as herdades do dito cassal et as saquedes de monte et vaades pus ellas ut jasen ascundudas et negadas, et que façades et reparedes as casas do dito casal do que estan por
faser en estes tres anos primeyros segentes; et avedes a dar a nos, ou a aquel que
for amiistrador por nos en terra de Santa Ala, en cada hun anno huna terça et mea de
pan et huna mea terça de triigo, d'aquel pan et triigo que ouver enno dito lugar, des
Santa Maria d'agosto ata San Miguell, linpo de poo et de palla, por la teega dereyta de Riba de Neyra; et a a morte da pustrimeyra pessoa de vos ha de ficar o dito
cassal a a dita iglesia con as ditas casas feytas et con todos los boos paramentos que
en el foren feytos.
Et eu, o dito Fernan Gonçalves, que estou pressente por min et por la dita
minna muller et por la dita pessoa assy reçebo o dito foro de vos, o dito dayan, et
cabidoo, et obligo por todos nosos bees de o comprir et gardar en todo enna
maneyra que sobredita he.
Et nos o dito dayan et cabidoo assy vos-lo outorgamos et porque esto he
çerto rogamos a Fernan Peres, notario publico de Lugo, que fesesse desto duas cartas en hun tennor, huna enno libro de nos, o dito cabidoo, signada con seu signal,
et a outra para o dito Fernan Gonçalves signada con seu signal et seellada con noso
seello pendente.
Feyto foy esto en Lugo pustrimeyro dia de desembro, era de mill et quatroçentos et des et seys annos.
Testemoyas que a esto foron pressentes: don Johan Afonso, dayan de
Lugo; don Gonçalvo Eanes, chantre; don Rodrigo Affonso, arçidiago de Deça; don
Pedro Ares, arçidiago de Triacastela; don Rodrigo Gomes, mestrescolla; Thomas
Gomes, Fernando Peres, Affonso Ferrnandes, coengos; et Jacome Ferrnandes et
Affonso Yanes, raçoeyros de Lugo; Lopo Peres, porteyro do dito cabidoo; et Ares
Peres, clerigo de Requeyxo, et outros.
Et eu Fernando Peres, sobredito notario publico de Lugo por lo sennor
obispo desse lugar, a esto que sobredito he pressente foy et aqui puge meu nome
et meu signal en testemoyo de verdade.
787
1379. Lugo
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
937
Cláusula testamentaria de Urraca Pérez pola que lle manda á igrexa de
Lugo para un aniversario 15 marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 97v, traslado polo notario Fernando Pérez: 1379.
Eu Fernan Peres, notario publico de Lugo dado por la autoridade do sennor obispo desse lugar, vi et lii huun testamento d'Orraca Peres, muller de Johan
Ferrnandes, mercador, feyto por min o dito notario, enno qual se continna entre
las outras coussas huna clausula que he esta que se sigue: "Item mado que façan
por minna alma des que eu finar, enna iglesia de Santa Maria de Lugo, hun aniverssario cada ano despoys do oytaval de Santa Maria d'agosto a a seyda del, et
mando que se faça o dito aniverssario por quinse moravedis, et que os aian et leven
por el por la minna terça parte destas casas en que eu moro, cada anno".
A qual clausula eu o dito Fernan Peres, notario, a pidimento de Garçia
Gomes, procurador dos aniversarios da dita iglesia, aqui a trasladey vervo por
vervo, et en este traslado puge meu nome et meu signal.
Feyto en Lugo viinte et dous dias de [...], era de mill et quatroçentos et
dez et sete annos.
Testemoyas: Affonso Eanes, raçoeyro de Lugo; [...] Affonso, mercador, et
Fernando Rodrigues, cappellan de Santiago, et outros. (+).
788
1379, xaneiro, 11. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Diego Arias e á súa muller e a unha voz unha
casa na rúa Nova por renda anual de 50 soldos.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 91v.
Sabiam todos commo nos don Johan Afonso, dayan, et o cabidoo da iglesia de
Lugo seendo juntados enno choro da dita iglesia, segundo avemos de uso et de costume, damos aforo et vervo a vos Diego Aras, omme de Rodrigo Eanes de Burela, et a
vosa muller, Thereyia Ferrnandes, para en toda vosa vida et a huna pesoa pus vos qual
vos nomeardes en vida ou a tempo de voso finamento, ou qual nomear o postrimeyro
de vos, huna casa que he dos aniverssarios da dita iglesia, que esta en Lugo enna rua
Nova entre outra vosa casa en que ora usa Afonso das Ovellas et outra casa en que mora
Johan de Parrega, enna qual dita casa mora Aras, azemeleyro de nosso sennor obispo,
con seu horto et cortinna et poço et dereyturas et pertenenças que lle perteesçen et
poden et deven perteeçer, a a tal condiçon que vos reparedes a dita casa et a mantenades en boo estado, et dedes dela cada anno a os aniversarios da dita iglesia, ou a aquel
938
María José Portela Silva
que os tever, çinquenta soldos desta moneda usual, que fazen quatro dineyros tres soldos, por dia de Natal; et a finamento da postrimeyra pesoa a dita casa ha de ficar livre
et quita et desenbargada a os aniversarios da dita iglesia con todos los boos paramentos que en ela foren feytos.
Et eu, o dito Diego Aras, por min et por la dita minna muller et pesoa porque obligo a fazer asi reçebo o dito foro et vervo de vos, o dito dayan, et cabidoo,
et obligo meus bees et seus de o comprir et pagar commo dito he.
Et nos o dito dayan et cabidoo asi vos-lo outorgamos, et porque seia çerto
rogamos a Johan Aras, notario publico de Lugo, que fezese desto duas cartas en
hun tenor.
Feytas en Lugo honse dias de janeyro, era de mill et quatroçentos et dez
et sete annos.
Testemoyas que foron presentes: o dito dayan; don Gonçalvo Eanes, chantre; don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; don Pedro Aras, arçidiago de Neyra;
don Ruy Gomes, mestrescola; Diego Gomes, thesoreyro; Thomas Gomes,
Fernando Peres, Aras Peres, Aras Ferrnandes, coengos; Alvar Ferrnandes, Johan
Garçia, Jacome Ferrnandes, raçoeyros; Johan Ferrnandes, Afonso Eanes, clerigos
do coro de Lugo, et outros ts.
Et eu Johan Arias, notario publico de Lugo por autoridade do sennor obispo desse lugar, a esto fuy presente con as ditas testemoyas et esta carta escripvi et
puge y meu signal en testemoyo de verdade.
789
1379, xaneiro, 20. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Fernando Eanes, clérigo, e a dúas voces o
casal de Boncomenzo por renda anual de 12 moios de viño.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 98v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos don Johan Afonso, dayam, et
cabidoo et homes boos da iglesia de Lugo, seendo juntados \enno coro desa iglesia/ por
camppa tanjuda, segundo que avemos de uso et de costume, damos aforo et avervo a
vos Fernan Eanes, clerigo, prelado da iglesia de San Romao, por en todos vosos dias et
de outras duas pesoas pus vos, huna qual vos nomeardes a tempo de voso finamento
et outra qual nomear aquela que de vos for nomeada para esto, o noso casal chamado
de Bon Comesço con todas suas casas et herdades et dereyturas et pertenenças, o qual
dito casal he dos aniversarios desta dita iglesia, a a tal pleito et condiçon que vos o dito
Fernan Eanes et pesoas sobreditas que para esto foren nomeadas lavredes et façades lav-
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
939
rar et parar ben as vinnas et herdades do dito casal en guisa que se non perçan con mingoa de lavorio do que lles feser mester, et reparar et manteer as casas do dito lugar en
boo estado. Et dedes de cada anno vos et as ditas pesoas que foren nomeadas, de renda
en pas et en salvo enno dito lugar, a aquel ou a aqueles que ouveren de recadar as rendas dos aniversarios, dose moyos de vinno por medida dereyta, do mellor que ouver
ennas vinnas do dito casal et que non aia agua nen pouço que lle seia lançada por maos
de home nen de muller, et este vinno que se pague de San Martino ata Natal. Et a finamento da postrimeyra pesoa que para esto for nomeada que o dito casal et herdades
del fiquen livres et quitas et desenbargadas et ben lavradas, et as casas ben reparadas et
feytas et en boo estado a a dita iglesia de Lugo con todos los boos paramentos que en
el foren feytos. Et este foro non no avedes a vender nen supinorar, nen eallar a cavaleyro, nen a escudeyro, nen a donna, nen a outro omme poderoso.
Et eu, o dito Fernan Eanes, que presente estou asy reçebo de vos, os ditos
dayan et cabidoo, o dito foro et vervo con as ditas condiçoes por min et por las ditas
pesoas, et obligo min et todos meus bees et seus dellas de o comprirmos en todo
commo dito he. Et nos, os ditos dayan et cabidoo, asy vos-lo outorgamos. Et porque
esto seia çerto nos os ditos dayan et cabidoo et Fernan Eanes rogamos a Pedro Afonso,
notario publico de Lugo, que fezese d'esto duas cartas en hun tenor tal huna commo
outra, huna no livro do cabidoo et outra a o dito Fernan Eanes, signadas de seu signal,
et por mayor firmidoe mandamos seellar esta carta de noso seello.
Feyta en Lugo, viinte dias de janeyro, era de mill et quatroçetos et dez et
sete annos.
Testemoyas que foron presentes: don Johan Afonso, dayan sobredito; don
Gonçalvo Eanes, chantre; don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; Diego Gomes,
thesoreyro; Tomas Gomes, Fernando Peres, Afonso Ferrnandes, coengos; Alvar
Ferrnandes, Afonso Eanes, Jacome Ferrnandes, raçoeyros; Gonçalvo Rodrigues,
Afonso Peres, clerigos, et outros ts.
Et eu Pedro Affonso, notario sobredito dado por la abtoridade do sennor
obispo desse lugar, a todo esto que sobredito he presente foy et a pedimento dos
sobreditos dayan et cabidoo et Fernan Yanes esta carta en minna presença fiz escrivir, et puge en ela meu nome et signal en testemoyo de verdade que he tal.
790
1379, febreiro, 18. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Gómez Arias e á súa muller e a unha voz herdades en San Cosmede de Chamoso e a herdade de Abuín, nas freguesías de San
Cosmede, San Pedro de Arxemil e San Cristovo de Chamoso, por renda anual de 14
tegas de centeo e a obriga de construír unha casa.
940
María José Portela Silva
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 83r.
Era de mill et CCCC XVIIe annos, XVIIIº dias de fevreyro.
O dayam et cabidoo da iglesia de Lugo aforamos a Gomes Aras de San Fiiz
de Paradela et a Moor Aras, sua muller, et a huna persoa depus eles, qual nomease o pustrimeyro deles, todos los herdamentos et [...] de San Cosmede, que he en
terra de Chamoso, que donna Sancha, priora [de Santa Maria a Nova, escambeou]
con o dito cabidoo, os quaes herdamentos foron de Fernando Martines, notario
que foy de Lugo, et con a herdade de Avuyn que son dos aniversarios, sub signo
de San Cosmede et de San Pedro de Argemir, et de San Christovoo de Chamoso,
et sub outros signos quaesquer. Et o dito Gomes Aras et sua muller et a dita pessoa han de dar cada anno quatorse teegas de çenteo en paz et en salvo en Lugo por
dia de San Martino a os ditos aniversarios. Et o dito Gomes Aras han de faser en
hun dos formaes das ditas herdades, que esta por fazer, huna casa, et se y formar
feyto non achar que faça a dita casa enna dita herdade ut vyan que mays compre.
Et o dito dayan et cabidoo asy outorgou o dito foro a o dito Gomes Aras para sy et
para la dita sua muller et por la dita perssoa, asy o reçebeu o dito foro et con las
condiçoes sobreditas, et obligou por todos seus bees et deles de o comprir [et guardar] et de faser a dita casa et de leixar os ditos herdamentos a a morte del [...] et
pustrimeyra persona con todos los boos paramentos que y foren feytos.
Testemoyas: [...], arçidiago de Neyra; arçidiago de Deça; arçidiago de
Deçon; Aras Gomes, juys, et outros.
Fernando Peres.
791
1379, febreiro, 25.
Albalá de Henrique II no que lle ordena a García Afonso de Sahagún, recadador maior do Reino de Galicia, que lle pague ao bispo de Lugo a cantidade de
7500 marabedís das rendas da Coroa como se expresa nun privilexio rodado expedido para o efecto e que contén a citada mercé, sen esixirlles, como pretendía, unha
nova carta de chancelaría.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 8r, traslado polo notario Pedro Rodríguez: 1379-V-21.
SÁNCHEZ BELDA: Docs..., n.º 1197, p. 500.
Nos el rey fasemos saber a vos Garçia Alfonso de Sant Fagund nuestro recabdador mayor en el regno de Galliza que nos fezemos merçed al obispo de Lugo et al
dean et cabildo de su iglesia que oviesen de nos en cada anno en limosna sete mill et
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
941
quinentos maravedis, segunt se contiene en hun privilegio que lles mandamos dar en
esta rason, et agora los dichos obispo et dean et cabillo enviaronnos diser que commo
quer que por su parte vos fue mostrado el dicho privilegio et vos fue requerido que lles
desedes et pagasedes los dichos sete mill moravedis que lo non quissestes nen queredes faser, por quanto non vos mostra de cada anno nuestra carta novamente de la nuestra chançeleria, de lo qual somos maravillado ca poys ellos tienen nuestro privilegio
seellado con nuestro seello de plomo, non lles devedes demandar outra carta nen
ponerlles enbargo sobrelo. Por que vos mandamos que veades el dicho privilegio que
nos mandamos dar a los dichos obispo et dean et cabillo, et lo cumplades segunt
que en el se contien fasendo dar et pagar a los dichos obispo et dean et cabillo los
dichos maravedis, et fasedellos dar desde el tiempo que ge los non avedes pago fasta
aqui, et de aqui adelante de cada anno. Et non fagades ende al por ninguna maneira su
penna de la nuestra merçed, nen llos demandedes que vos mostren de cada anno carta
nueva de la nuestra chançeleria.
Fecha veynte et çinquo dias de febrero, era de mill
et quatroçentos et dez et sete annos.
Nos el rey.
Eu Pedro Rodrigues, notario publico de Lugo por lo sennor obispo dese lugar,
vi et lii o alvala sobredito do dito sennor rey scripto en papel et firmado do seu nome
segundo por el paresçia, et a pedimento do sennor don frey Pedro Lopes por la gracia
de Deus obispo de Lugo, que diso que lle compria o traslado do dito alvala, et por mandado et auctoridade de don Aras Peres juys dese lugar, o dito alvala de vervo a vervo
en minna presença aqui fis trasladar et en este traslado puge meu signal en testemoyo
de verdade, a o qual traslado o dito juys deu autoridade et decreto que valese et fesese
fe en todo lugar hu paresçese asy commo o verdadeyro original.
Feyto foy esta traslado en Lugo viinte et hun dias de mayo, era de mill et
quatroçentos et des et sete annos.
Testemoyas que viron o dito alvala et foron presentes a a dita auctoridade:
Aras Ferrnandes coengo de Lugo; Rodrigo Yanes de Burela; Pedro Afonso copeyro;
Lopo Afonso do Campo; Lopo Calaça porteyro, moradores en Lugo; Pedro
Escudeyro.
792
1379, febreiro, 28. Lugo
O Cabido de Lugo afóralle a Afonso Rei e a dúas voces o horto de Bonas
Agullas, polo que debe pagar anualmente como renda oito marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 82v.
942
María José Portela Silva
Era de mill et CCCC XVIIe annos, XXVIIIº dias de fevreyro.
Affonso Rey, ferreyro, aforou do dayan et cabidoo da iglesia de Lugo por sy et
por outras duas perssoas a [...] orto, que he dos aniversarios de Lugo, que ias a par da
leyra do bispo de huna ylarga, et da outra ylarga a par de Lopo Afonso do Campo; et o
orto de Bonas Agullas que he enno camino que vay por entre los outros ortos de huna
parte a dita leyra do bispo, por oyto [maravedis] cada hun anno por dia de Natal a os
ditos aniversarios. Et o dito dayan et cabidoo asy le outorgaron o dito foro. Et o dito
Afonso Rey asy reçebeu et obligou seus bees et das ditas persoas para o comprir et pagar.
Testemoyas: don Gonçalvo Eanes, chantre, vigario do dayan; don Aras
Peres, arçidiago de Deçon; don Tomas Gomes, juys; Diego Gomes, thesoreyro;
Fernando Peres, Afonso Ferrnandes, coengos; Afonso Eanes, raçoeyro et procurador do dito cabidoo, et outros.
Fernando Peres, notario de Lugo, fuy presente.
793
1379, marzo, 2. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Fernando Gómez e á súa muller e a unha voz
unha casa na rúa Nova por renda anual de 12 marabedís e outras obrigas.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 98v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos o dayan et cabidoo da iglesia de Lugo seendo juntados en cabidoo por campaa tanjuda enno coro da dita
iglesia, segundo que avemos de custume, con outorgamento de Garçia Rodrigues,
clerigo do dito coro, rendeyro dos anyverssarios da dita iglesia, avervamos et afforamos a vos Fernan Gomez, fillo de Gomez Merenda, morador a a Porta Nova, et
a vossa muller, Moor Peres, et huna pessoa qual o postrimeyro de vos nomear en
sua vida ou a o tempo de seu finamento, a casa que he dos ditos anyverssarios que
esta en rua Nova sub a capella de San Pedro con seus ortos et seydo et poço que lle
perteeçe, a qual cassa esta entre la cassa de Gomes Gonçalvez, pedreyro, da huna
parte, et a cassa en que mora Fernando Martines, piliteyro, da outra parte; por tal
condiçon que façades et reparedes a dita cassa das paredes et portaes et teyto
et cubertura dela, et do al que estever por fazer. Et que dedes et paguedes vos et a
dita pessoa en cada hun anno por foro da dita casa doze moravedis, d'oyto soldos
cada moravedi, desta moneda ussual por dia de San Martino de novembro, a nos
ou a aquel que for procurador dos ditos anyverssarios; et a a morte da pustrimeyra pessoa de vos que a dita cassa fique livre et quita con todos los boos paramentos que en ela foren feytos a os anyverssarios da dita iglesia.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
943
Et eu, o dito Fernan Gomez, que estou pressente por min et por la dita
mina muller et pesoa assy reçebo o dito vervo et foro da dita cassa de vos, o dito
cabidoo, et obligo por todos meus bees et seus delles de o comprir et gardar en
todo enna maneyra que sobredito he.
Et nos, o dito dayan, et cabidoo assy vos outorgamos o dito vervo et foro
da dita cassa. Et porque he çerto nos las ditas partes rogamos a Fernan Peres, notario publico de Lugo, que fezesse ende esta carta et a signasse de seu signal.
Feyta en Lugo, dous dias de março, era de mill et quatroçentos et dez et
sete annos.
Testemoyas: don Johan Afonso, dayan de Lugo; don Rodrigo Affonso, arçidiago de Deça; don Pedro Aras, arçidiago de Triacastela; don Diego Gomez, thesoreyro; Thomas Gomez, Fernando Peres, Affonso Ferrnandes, Aras Peres, Ares
Ferrnandes, coengos; et Jacome Ferrnandes, et Alvaro Ferrnandes, et Afonso
Yanes, raçoeyros da iglesia de Lugo; et Pedro Dominguez de rua Nova; et Lopo
Peres, porteyro do dito cabidoo, et outros.
Et eu Fernando Peres, sobredito notario publico de Lugo dado por la autoridade do sennor obispo dese lugar, a esto que sobredito he presente foy et aqui
puge meu nome et meu signal en testemoyo de verdade.
794
1379, marzo, 22. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Rodrigo Rodríguez e á súa muller e a unha
voz unha casa na rúa Nova por renda anual de 10 marabedís en Nadal.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 99r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos, o dayan, et cabidoo da iglesia de Lugo seendo juntados en cabidoo por campaa tanjuda enno coro da dita
iglesia, segundo que o avemos de usso et de custume, outorgamos que damos afforo et avervo a vos Rodrigo Rodriguez de Fonpedrina et a Thereyia Ferrnandes,
vossa muller, et a huna pessoa qual o postrimeyro de vos nomear en sua vida ou a
o tempo do seu finamento, a cassa que esta en rua Nova en que ora mora Affonso
das Ovellas, carniçeyro, que he dos anyverssarios da dita iglesia, con seu orto et
poço et jures que lles perteesçe sub a cappella de San Pedro de Lugo; a qual cassa
esta entre la cassa dos ditos aniverssarios, que ora ten afforada Diego Domingues,
homme de Rodrigo Eanes de Burela, da huna parte, et a cassa de Affonso de Mazoe,
da outra parte; por tal condiçon que façades a dita cassa et a reparedes d'aquelo
que esta por faser et reparar et a mantenades en boo estado; et que dedes por foro
944
María José Portela Silva
dela en cada hun anno a os ditos aniversarios, ou a seu procurador, dez moravedis, d'oyto soldos cada moravedi, desta moneda usual en \paz/ et en salvo en Lugo
por dia de Natal; et a morte da dita pustrimeyra pesoa de vos que a dita cassa et
orto et poço et jures della fique livre et quito a os ditos aniverssarios con todos los
boos paramentos que y foren feytos.
Et eu, o dito Rodrigo Rodrigues, por min et por la dita minna muller et por
la dita pessoa asy reçebo o dito foro et vervo de vos, lo dito dayan et cabidoo, et obligo por todos meus bees et seus delles de o comprir et gardar et pagar en todo enna
maneyra que sobredita he. Et nos lo dito dayan et cabidoo assi vos lo outorgamos.
Et porque esto he çerto nos las ditas partes rogamos a Fernando Peres,
notario publico de Lugo, que fesese desto duas cartas en hun tennor, signadas con
seu signal, a huna dellas enno livro de nos lo dito dayan et cabidoo, et a outra para
vos o dito Rodrigo Rodrigues.
Feyto foy esto en Lugo, viinte et dous dias de março, era de mill et quatroçentos et dez et sete annos.
Testemoyas: don Johan Affonso, dayan de Lugo; don Gonçalvo Eanes,
chantre; don Pedro Aras, arçidiago de Neyra; don Pedro Aras, arçidiago de
Triacastela; don Diego Gomez, thesoreyro; Thomas Gomez, Fernando Peres, Aras
Peres, Aras Ferrnandes, Affonso Ferrnandes, coengos; Afonso Eanes, Johan Garçia,
Jacome Ferrnandes, raçoeyros; et Lopo Peres, porteyro do dito cabidoo; et Pero
Dominguez da rua Nova, et outros.
Et eu Fernando Peres, sobredito notario publico de Lugo por lo sennor
obispo desse lugar, a esto todo que sobredito he pressente foy et aqui puge meu
nome et meu signal en testemoyo de verdade.
795
1379, abril, 18. Lugo
O bispo de Lugo outórgalles a Xoán Domínguez e á súa muller o usufruto
dos casais de Recimil e Sobreira, en Santiago de Gundivós, mais o da Ponte, en
Monforte, e recibe a cambio diversas propiedades nas freguesías de San Romao e San
Salvador de Moreda entre outras, e reserva para si o usufruto mentres vivan. (Inclúe
carta de poder: 1373-III-7, CD n.º 732).
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 37r.
Sabeam todos commo nos don frey Pedro Lopes da orden dos pregadores
por la graçia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, por nos et en
nome da nossa iglesia, da huna parte, et eu Iohan Domingues d'Ouselle por min
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
945
et en nome de minna muller, Aldonça Rodrigues de Sober, et de Helinna Martines,
que foron, da outra, por poder que dela aio por huna procuraçon feyta por Iohan
Fernandes, notario dos Verosmos, da qual o tenor he este que se sigue:
Segue a continuación a carta de poder: 1373-III-7, (CD n.º 732).
da outra, fasemos entre nos tal emprasamento valedeyro para senpre conven a
saber que nos, o dito obispo, damos a vos os ditos Iohan Domingues et Eldonça
Rodrigues, vossa muler, para en toda vossa vida d'anbos o usofroyto et dereyturas
que nos avemos et perteeçen a nos et a nosa iglesia ennos casares de Reçemil et da
Soureyra, que son sub signo de Santiago de Gondiboos, et o casal da Ponte de
Monforte con a renda dos ortos que ten a foro Afonso Lopes, os quaes son enno
noso çeleyro de Monforte, a a tal condiçon que façades lavrar et parar ben as herdades dos ditos casares et morar as casas delles et manteerlas en bon estado et
paramento a aqueles que as de nos et de nossa iglesia teen en foro, et ajades delles
aquelas rendas et foros et dereyturas que a nos ouveren a dar, et vagando os foros
que nos façades saber que ou quaes son aqueles que se vagaren para se poeren en
elles outros foreyros con noso consello.
Et eu, o dito Iohan Domingues, por min et en nome da dita minna muller
dou a vos, o dito sennor obispo, et a a dita vosa iglesia para senpre jamays por
jur de herdade et por minna alma, todas las herdades et casas et vinnas et jures et
dereyturas et arbores et formaes que a dita Eldonça Rodrigues, mina muller, ha
et lle perteeçe d'aver en qual maneyra et por qualquer rason por parte dos ditos
seus padre et madre et por avoengos et gaanças et herenças et subçessoes onde
quer que lle perteescan agora ata este presente dia, et por compras que eu et ela
fesemos sub signos de San Romao de Moreda et de San Salvador de Hospital de
Moreda, et de San Martino de Panton, et de Santa Maria de Perendos, et de Santo
Estevoo de Refoiro, et de Santa Maria de Ferreyra, et sub outros signos quaesquer
que os ela et eu ajamos et nos perteescan d'aver de dereyto d'avoengo et de patrimonio et de compras et de gaanças en toda terra de Lemos, os quaes ditos herdamentos et casas et vinnas et dereyturas et beens eu et a dita minna muller avemos
a teer en nossa vida et aver et levar o usofroyto delles con os dos outros casares
que nos vos, o dito sennor obispo, dades, et darvos de renda et por connosçemento dos nosos casares et do al que nos dades et por esto que vos nos damos, hun
sesteyro de pan cada anno en salvo et hun canado de vinno boo da [modorra]; et
a finamento do postrimeyro de nos os ditos casares que nos vos, o dito sennor
obispo, dades et as ditas herdades et casas et vinnas et arvores et formaes et jures
et dereyturas [...] que vos ey dou, como dito he, an de ficar livres et quitos et
desenbargados, et as herdades et vinnas ben lavradas, et as casas feytas et en bon
paramento a vos, o dito sennor obispo, et a a dita vosa iglesia et con todos los
outros boos paramentos que y foren feytos.
946
María José Portela Silva
Et nos, o dito obispo, asy reçebemos os ditos herdamentos et vinnas et
casas et arbores et formaes et jures et pertenenças et dereyturas que nos dades vos,
o dito Iohan Domingues, para nos et para a dita nossa iglesia commo dito he.
Et eu, o dito Iohan Domingues, asy reçebo o dito enprasamento dos ditos
casares para min et para a dita mina muller, et obligo min et meus bees et della,
movilles et rayses, gaanados et por gaanar, de vos faser senpre de pas os ditos herdamentos et vinnas et casas et jures et pertenenças et dereyturas que vos dou enna
maneyra que dita he. Et porque esto seia çerto nos as ditas partes rogamos a Iohan
Aras, notario, que fesesse ende esta carta.
Que foy feyta en Lugo, des et oyto dias d'abril, era de mill et quatroçentos
et des et sete annos.
Testemoyas: Rodrigo Eanes de Burela; Aras Peres, juys; Gonçalvo Garçia,
clerigo de Pedrouços, et outros.
Et eu Iohan Aras, notario publico de Lugo por autoridade do sennor obispo desse lugar, a esto fuy presente et por lo dito rogo escripvi esta carta et puge y
meu signal en testemoyo de verdade.
796
1379, maio, 25. Lugo
O deán e o Cabido de Lugo afóranlles a Lourenzo Fernández e á súa muller
e a unha voz a herdade de Ferruco, na freguesía de San Xián de Insua, por renda
anual de 24 soldos.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 19r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos o dayan et cabidoo da iglesia de Lugo seendo iuntados en cabidoo por campaa tanniuda enno coro da dita
iglesia, segundo que o avemos de custume, aforamos a vos Lourenço Ferrnandes,
morador enna fiigregia de San Iullao d'Insoa, et a Moor Ferrnandes, vosa muller,
et a huna pesoa qual nomear o pustrumeyro de vos en sua vida ou a tempo de seu
finamento, a herdade chamada do Ferruco, que he dos aniversarios do dito cabidoo, que ias sub o dito signo de San Iullao de Insoa, a monte et a fonte, peru quer
que vaa por condiçon que a tiredes de monte et labredes et paredes ben, et que
dedes dela en cada hun ano vos et a dita pesoa a os ditos aniversarios por foro,
viinte et quatro soldos desta moneda que ora corre en Lugo por dia de San
Martino, et a a morte da pustrimeyra pessoa de vos a dita herdade a de ficar libre
et quita a os ditos aniversarios con todos los boos paramentos que en ella foren feytos. Et nos, o dito dayan, et cabidoo asy vos-lo outorgamos o dito foro.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
947
Et eu, o dito Lourenço Ferrnandes, por min et por la dita minna muller et
por la dita pesoa asy o reçebo et obligo por todos meus bees et seus delles para
o pagar et comprir en todo segundo dito he. Et porque esto seia çerto nos as ditas
partes rogamos a Fernan Peres, notario publico de Lugo, que fesese desto duas cartas en hun tenor.
Feyto foy esto en Lugo, viinte et çinquo dias de mayo, era de mill et quatroçentos et des et sete annos.
Testemoyas: don Johan Afonso, dayan de Lugo; don Gonçalvo Eanes,
chantre; don Pedro Arias, arçidiago de Neyra; don Pedro Arias, arçidiago de
Triacastella; Affonso Ferrnandes, coengos; et Affonso Yanes, raçoeyro de Lugo;
Garçia Rodrigues, clerigo do dito coro, et Jacome Peres, procuradores dos ditos
aniversarios, et outros.
Et eu Fernan Peres, sobredito notario publico de Lugo por lo sennor obispo dese lugar, a esto que sobredito he presente fuy et aqui puge meu nome et meu
signal en testemoyo de verdade.
797
1379, xullo, 1. Lugo
Frei Pedro López, bispo de Lugo, con outorgamento do Cabido, anexa o
préstamo de San Pedro de Líncora e o de San Pedro de Martul; ademais, anexa
diversas propiedades á mesa do deán. Este e o Cabido levarán as rendas de todo iso
e comprométense a ter diversos sufraxios polas almas dos que doaron as devanditas
propiedades.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 24v; incluído en: 1416-XI-26, Carp. 1335/14.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos don frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores por la gracia de Deus et da Santa iglesia de Roma, obispo
de Lugo, con outorgamento de dom Iohan Afonso, dayan da nosa iglesia de Lugo,
et das persoas et coengos desta iglesia que son presentes et outorgantes, entendendo que he prol et saude de nosa alma anexamos a a mesa de vos, os ditos dayan et
cabidoo, o prestamo de Sant Pedro de Lincora et o prestamo de Sant Pedro de
Martur, segundo que o nos agora usamos, con as duas partes da dita iglesia et con
todos los caseyros et herdades et caneyros que nos y agora teemos et usamos; o
qual prestamo de Sant Pedro de Lincora nos, o dito sennor obispo, escambeamos
convosco o dito dayan et cabidoo, segundo he conteudo en hun contracto que
entre nos et vos he feyto sobrello. Item vos dou logo et anexmo mays a a dita vosa
mesa, hun casal de herdade que he en Buratae que foy de Afonso Rodrigues, et a
948
María José Portela Silva
meatade da leyra do castineyro que ias açerca dos castros de Marçelle, et a herdade de Vila Mayor de Adae que foy do dito Afonso Rodrigues, et a herdade de Vila
Çedoe, et do Castro, et o casal de Barbeyn que foy de Tareyia Afonso, et os casares de
Tavoelles que foron de Tareyia Pellaes, et os paaços et herdades de Santa Maria de
Ferroe que foron de Maria Ferrnandes et de Vaasco Peres de Rodeyro con as herdades regaengas et huna casa que ora esta a o Campo en que ora mora Tareyia
Gonçalves, et a meatade da casa menos a diçima da dita meatade que esta enna dita rua
do Campo a par da dita casa en que mora a dita Tareyia Gonçalves, et a outra meatadae d'outra casa en que mora Arias Peres, correeyro, que esta na rua da Ferraria,
et a quarta da outra casa en que suya morar Dominga Tolodra, que esta a par da
casa en que ora mora Gonçalvo Peres, correeyro, segundo que estos ditos bees
et casas et herdades agora usava et tragia don Ruy Gonçalves, mestrescola de Lugo,
a a tal condiçon et maneyra que vos, os ditos dayan et cabidoo, et vosos susçesores aiades et levedes logo para senpre iamays as rendas et dereyturas et pensoes et
tributos et disimos et foros dos ditos prestamos de Sant Pedro de Lincora et de
Martur, et dos ditos herdamentos et casares et casas et iures et dereyturas delles que
vos damos segundo dito he, et que façades et seiades teudos de yr de cada anno
por senpre vos et vosos subçesores en dia de Sant Pedro, que he enno mes d'agosto, a o moesteyro de Sant Domingo de Lugo a a seyda das vesperas, et digades enno
dito moesteyro a vigilia dos finados con vespera et con tres liçoes et laudes, et hun
responso cantado a a seyda della, et vaiades en outro dia de Sant Domingo a o dito
moesteyro a a seyda da prima et digades ou façades y diser ennor altar do
dito moesteyro huna misa de requien cantada, et hun responso cantado a a seyda
della, et repartades entre vos enno dito dia de Sant Domingo quando fordes a vespera çen moravedis, et en outro dia a a missa dusentos moravedis, et dedes a os
frayres do convento do dito moesteyro dusentos moravedis para pitança enno dito
dia de Sant Domingo, et a os frayres de Sant Françisco çen moravedis; et os ditos
frayres dos ditos moesteyros seian teudos de diser enno dito moesteyro de Sant
Domingo a vigilia dos finados enno dito dia de Sant Domingo, et hun responso
cantado a a seyda della, cada convento sua vigilia ende vespera do dia que ouveron a diser as ditas misas, et en outro dia do dia de Sant Domingo que digan os
frayres de Sant Françisco huna misa cantada et hun responso cantado a a seyda
della, et os frayres do dito moesteyro de Sant Domingo que digan outra misa cantada con seu responso enno outro dia seguente, segundo dito he, de maneyra que
seian tres missas cantadas en tres dias continuus huuns pus outros, et que dedes a
obispo de Lugo se ala for a estas oras çento et çinquaenta moravedis, et se ala non
for que aiades vos, o dito dayan et cabidoo, a meatade destes CL moravedis et os
frayres do dito moesteyro de Sant Domingo de Lugo a outra meatade. Et que dedes
mays a os clerigos de misa, que diseren misa enno dito moesteyro de Sant
Domingo enno outro dia de Sant Domingo d'agosto, dous moravedis a cada hun
por nosa alma et de todos aquelles a que somos teudo. Et non querendo o dayan
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
949
et cabidoo desta iglesia de Lugo yr a estas ditas oras de suso declaradas ou cada
huuns delles, et tan ben os frayres do dito moesteyro de San Françisco, que estes
moravedis que se tornen a o convento do dito moesteyro de Sant Domingo de
Lugo que os aia enna maneyra que dita he. Et outrosy que dedes mays a as donnas
do moesteyro de Santa Maria a Nova desta çiudade de Lugo de cada anno por lo
dito dia de Sant Domingo para aiuda de pagar a capela que nos fesemos enno dito
moesteyro de Sant Domingo dusentos et çinquaenta moravedis, et as ditas donnas
do dito moesteyro que seian teudas a diser vigilia enno dito seu moesteyro en outro
dia de Sant Domingo, et logo enno outro dia seguente que faça y diser huna misa
cantada segundo que o dito cabidoo et frayres dos conventos dos ditos moesteyros
an a diser. Et estes moravedis avedes a pagar segundo dito he por los froytos et disimos et rendas et dereyturas dos ditos prestamos de Sant Pedro de Lincora et de
Sant Pedro de Martur, et se mays valueren et renderen que seian de vos o dito
dayan et cabidoo. Et estos ditos prestamos avemos a teer nos, o dito sennor obispo, et a pagar os ditos moravedis, et depoys de nos se nos vençer de dias don
Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça, que os tenna et pague todos estes moravedis
que asy avedes a repartir entre vos et os ditos moesteyros de cada anno por la
maneyra et condiçoes que ditas son, et por los ditos bees rayses et casas que vos
damos et anexamos commo dito he por los ditos novos et alugueyros delles segundo estan scriptos et declarados de suso con estes ditos prestamos de Lincora et de
Martur vos, o dito dayan, et cabidoo et vosos susçesores avedes a faser enna dita
iglesia de Lugo cada anno çinquo proçisoes, cada proçison con huna misa de aniversario cantada en outro dia, por nosa alma et d'aquelles a que nos somos teudo
en esta maneyra: huna proçison con sua misa et aniversario, segundo dito he, por
dia de Sant Thomas que he enno mes de março, et outra por dia de Sant Pedro de
Cathedra que he no mes de fevreyro, et outra en dia de Sant Pedro Marter, et outra
por la trasladaçon de Sant Domingo que he en mayo, et outra por lo dia de Sant
Domingo que he enno mes d'agosto; et dardes et repartirdes para elo entre vos et
aquelles que foren a as ditas proçisoes de cada anno viinte et çinquo moravedis por
cada huna et a aqueles que veeren a os matiis destas festas sobreditas quise moravedis, et aqueles que estaren a a misa do aniversario de cada proçison des moravedis,
que montan asy cada porçison con sua misa et aniversario çinquaenta moravedis, et
estes moravedis destas ditas proçisoes et aniversarios de suso scriptas avedes a destribuyr et repartir entre vos, o dito cabidoo, segundo esta ordenado et declarado
ennos contractos que son scriptos enno livro novo dos aniversarios desta dita iglesia de Lugo. Et estes herdamentos et bees rayses de suso declarados para as ditas
proçisoes ha de teer don Ruy Gonçalves, mestrescola de Lugo, en sua vida et el que
seia teudo a pagar por elles os moravedis das ditas proçisoes de cada huna, segundo dito he, et non pagando os moravedis de cada proçison o dia della que por ese
miismo feyto non tenna as ditas herdades et posisoes nen huse dellas. Et desto todo
o dito sennor obispo et dayan et cabidoo rogaron et mandaron a min Gonçalvo
950
María José Portela Silva
Peres, notario susbcripto, que feçesse desto publico et publicos instromentos
quantos et quaes comprissen en esta rason signados de meu signal.
Feytos en Lugo, primeyro dia do mes de iullio, era de mill et quatroçentos et dez et sete annos.
Testemoyas que foron presentes: don Johan Afonso, dayan de Lugo; don
Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; don Pedro Arias de Parrega, arçidiago de
Neyra; don Lopo Eanes, arçidiago de Sarrea; don Diego Gomes, thesoreyro de Lugo, et
Thomas Gonçalves, Fernan Peres, Afonso Fernandes, et Arias Fernandes, coengos
de Lugo; frey Fernando Fernandes, guardian de San Françisco de Lugo, et
frey Fernando de San Cosmede, seu companeyro, et Afonso Lopes d'Aguiar,
et Iohan Fernandes, camareyro do dito sennor obispo ts., et outros.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo por lo obispo desse lugar,
a esto todo en commo dito he con as ditas testemoyas chamado et rogado presente foy, et a rogo et mandado do dito sennor obispo et de seu cabidoo aqui fis scrivir este contracto et puge aqui meu signal.
798
1379, xullo, 1. Lugo
Don Frei Pedro López, bispo de Lugo, aplica a unha coenxía vacante os bens
e rendas correspondentes á capela de Santo Domingo por el fundada na catedral e
imponlle unhas obrigas que o deán e o Cabido aceptan.
MADRID, AHN, Carp. 1332 G/12, per. orix., galego, gótica cursiva, 470x575 mm;
incluída en: 1435-III-13, (CD n.º 1042).
LUGO, AC, Tumbillo Nuevo, fols. 148v-153r.
Saban todos que nos don frey Pedro Lopes da orden dos preegadores por la
graçia de Deus et da Santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, entendendo que he [serviçio] de Deus et prol da nosa iglesia cathedral de Lugo, et do cabidoo dela, et saude
da nosa alma de consintimento do dean et cabidoo da nossa iglesia seendo iuntados
segundo que he de custume por campaa tangida enna dita iglesia et cabidoo avendo
delibrado et trautado primeiramente con os ditos dean et cabidoo sobre las cousas de
iuso scriptas, porque agora vaga en presente coensia et prebenda dela que vagaran enna
dita iglesia por morte de Afonso Lopes, coengo prebendado que foy delas, por quanto
elas non foron dadas despoys da morte do dito Afonso Lopes a persona ydonia et capas,
por ende nos aprovandoo os ditos dean et cabidoo aneixamos as ditas coensia et sua
prebenda con todos seus froytos et rendas et proveitos et con todos comprimento de
dereito canonico et çivil a elas perteesçentes en futuro et en presente et con o dereito
de aver vos en cabidoo et escala en coro da dita nosa iglesia, a a capela chamada de San
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
951
Domingo que nos edificamos et fezemos dentro enna dita nosa iglesia, a qual dita capela nos aplicamos ia peça a os bees reyzes et herdades et posisoes que foron et ficaron
de don Afonso, arçidiago de Deça, et de Gomes Ares de Pallares et de Mayor Afonso,
sua muller, et de Fernando Afonso, coengo que foy da dita nosa iglesia, et outros que
nos conpramos et gaançamos et que anexamos a a dita capela de cada anno commo
dito he, et os quaes ditos beens asi os sobreditos commo os outros iaditos que nos compramos et gaanamos, commo dito he, son estes que se siguen de iuso: conben a saber
enno lugar de Malle dous casares de erdade con as duas partes do paaço di et da erdade de Malle que foron do dito arçidiago de Deça; item en Logilde hun casal de erdade
que foy de Afonso Cabeça; item en San Martino de Carvallido hun casal de erdade, item
en Marçelle dous casares de erdade, item en Samasas hun casal de erdade, item en
[Tramir] hun casal de erdade; item arredor da villa outras erdades; item enna villa huna
casa nas Kalendas, et media de huna casa a o portal de San Françisco, item enna
Triparia terço de huna casa que esta iunta con outra casa de Iohan Fernandes, item
mays a praça das casas que foron de Afonso [Coquin]; item fora da villa a a Porta de
San Pedro huna praça de casa que foy de Gomes Ares en que estava o forno, item as
casas en que mora Gonçalvo Peres, notario, et Jacome Peres dos aniversarios; item en
Portomarin huna vinna que foy de Afonso Fernandes, notario, et Costança Peres; item
huna leira en Carude que foy do dito arçidiago que ten Juan Peres de Carude;
item huna vinna en Rioboo; item a cortina que esta a par da nosa orta; item hun orto
que esta huna adega que esta cabo esta casa que comprou Jacome Yanes, et outra casa
que esta yndo para a rua Falageira en que soya teer pan o dito arçidiago; item huna
leyra que esta yndo caminno de Gullada: item outra leira que ias na Ribela que ten Roy
Fernandes, notario, et Costança Peres; item huna leira en Carude que foy do dito arçidiago que ten Juan Peres de Carude; item huna vinna en Balboa, que ten Garçia
Lopes; item outra vinna en Gullade que conprou o dito arçidiago de Juan Yanes de
Noseda; item hun casal pequeno en Gondiboos, et outro casal pequeno et quatro
peças de vinna que comprou Afonso Ares da rua Falagueira, das quaes iaz hunna en
Ribela de Fondo et outra a a chaa caminno de Gullade, et outra iaz a a Pedrosa, et outra
iaz caminno de Val de Vez; item outra leyra que ten Fernan Afonso de Acoygue camino da Soreyra; item huna leyra que iaz a a ayra entre hun leiro de Estevoo Lourenço et
outro do moesteyro; item outra leyra que y ha que trage Juan Miguelles das Portas
Novas ou Domingo Yanes; item hun leyro en San Cloyo que iaz por labrar; item dous
casares en Ribas que foron de Domingo Peres. Et esta aneyxaçon sobredita das ditas
coensia et sua prebenda con todos seus dereitos sobreditos et con outros quaesquer que
lle perteescan fazemos commo dito he de consintemento dos ditos dean et cabidoo a a
dita capela por tal condiçon que Diego Lopes, capelan da capela, et proveytos et dereituras quaesquer segundo que de suso son declarados das ditas coensia et sua prebenda con todos seus dereitos sobreditos et con outros quaesquer segundo que de suso son
declarados das ditas coensia et sua prebenda, et que se gosen todos los dereytos et privilegios et liberdades et franquezas et grasias delas et de qualquer delas et a elas et a
952
María José Portela Silva
qualquer delas anexos et demergentes et perteesçentes et dependentes segundo que
deles et de qualquer deles se gozaren et deven gozar quaesquer outros coengos da dita
iglesia cathedral de Lugo, et que os ditos capelaes da dita capela que sian para senpre
cada hun en seu tempo subçesive voz en cabidoo, et estado enno dito coro da dita iglesia asi commo os outros coengos dela, et que o dito cabidoo leve et aia para senpre por
iur de erdade para a sua mesa todos los beens reyzes sobreditos et todos los froytos et
rendas et dereyturas deles que d'aqui endeante foren mandados et dados et devidos en
qualquer maneira et por qualquer razon et maneira a dita capela, et que os aia o dito
cabidoo commo dito he por los froytos et rendas et dereyturas sobreditos das ditas
coensia et prebenda que an de aver et levar commo dito he o dito Diego Lopes, et despoys os outros capelaes da dita capela subçesive, et queremos que asi seian et an de seer
anexados d'aqui endeante a a dita capela as ditas coensia et prebenda con todos seus
dereytos sobreditos segundo se conten de suso que asi seian anexados a a mesa do dito
cabidoo para senpre todos los beens rayzes sobreditos que foron dados et aprazados
por nos commo dito he a a dita capela, et todos los outros que d'aqui endeante a a dita
capela foren mandados et dados et devidos en qualquer maneira, con todos seus froytos et rendas et dereytos quaesquer asi eclesiasticos commo [...] et anexos [...] commo
seglares et çiviis; et que o dito Diego Lopes et depoys del os outros capelaes que por
tempo foren da dita capela cada hun en seu tempo suçesive han de diser enna dita
capela para senpre sua misa a [loor] de Deus et de San Domingo, et por nosa alma [et
por las de noso] padre et madre et avoos, et dos ditos arçidiago et Gomes Ares, et Mayor
Afonso, et Fernan Afonso, aprovandoos os ditos dean et cabidoo; et de seu consintimento expreso ordenamos et estabelesçemos que depoys que morrer o dito Diego
Lopes que aia a dita capela et que seia capelan dela para senpre suçesive hun clerigo
ydoneo qual escoller et nomear para ello o parente mays propinco et mays chegado de
noso linagen que for benefiçiado enna dita nosa iglesia de Lugo, et que o dayan et cabidoo dela seian tiudos de o resçeber entresy enna dita iglesia por seu coengo et companeiro, et que asi seia proviudo da dita coensia et de sua prebenda para senpre sen outra
provison et colaçon et instituyçon et inbestiçon obispal por vertude da dita anexaçon a
os capelaes da dita capela suçesive; et que os dayan et cabidoo da dita iglesia seian tiudos et obligados de as faser asi sanna et de paz con todos seus dereytos sobreditos a os
ditos capelaes da dita capela suçesivemente, et non las fazendo asi saas et de pas con
todos seus dereytos que se tornen todos los erdamentos et casas et beens sobreditos a
a dita capela et a os capelaes dela suçesive; et a aquel coengo que asy for reçebido a a
dita coensia et prebenda seia tiudo de servir a dita capela et a dizer en ela misa de cada
dia, a qual misa ha de dizer por si mesmo non avendo outro enbargo legitimo, et avendo tal enbargo que posa y poer outro por seu escusador ydoneo et perteesçente para
elo. Os quaes beens et casas et herdamentos posan tornar a a dita capela et capelaes
suçesive sen enbargo da sobredita anexaçon que delo fezemos segundo he contiudo de
suso a a mesa dos ditos dayan et cabidoo. Et esta dita coensia que seia dada para senpre perpetuamente et anexada a a dita capela para o capelan dela commo dito he. Et
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
953
non avendo enna dita nosa iglesia benefiçiado de noso linageen quando acontesçe de
se finar aquel que for coengo et capelan, que o mayor et mellor de noso linagen posa
presentar clerigo de missa ou que posa logo ordenar de misa, que aia a dita coensia et
prebenda dela, et que seia capelan et servidor da dita capela con as condiçoes que ditas
son. Outrosy ordenamos que o dito dayan et cabidoo vaan en proçison a a dita capela
enno dia das vesperas da vegilia de San Domingo do mes de agosto senpre, segundo
que van a a outras capelas da dita iglesia por la vespera et dia de vocaçon delas, et que
o capelan que for enna dita capela faça dizer os matiins cantados a a seyda da vespera
do dia da vegilia da dita festa de San Domingo, et a misa cantada enno dito dia de San
Domingo enna dita capela, segundo que se dizen os ditos matiins et misa ennas outras
capelas da dita nosa iglesia et enna vigilia et dia et vocaçon delas. Outrosy nos, o dito
sennor obispo, con outorgamento dos ditos dayan et cabidoo anexamos logo et iuntamos a a dita mesa do dito cabidoo a metade da iglesia de Santo Andre de Ribeira de
Minno, et a metade da iglesia de Santa Maria de Ferreira sen cura, tanto que elas et cada
huna delas vaguen por aqueles que as ora teen, con tal condiçon que os ditos dean et
cabidoo et seus suçesores sian et leven os dizemos et rendas et froytos et dereytos que
perteesçen a os quinoons destas iglesias, et que digan et fagan diser cada sabado perpetuamente enna dita capela de San Domingo huna misa cantada de Santa Maria a loor
dela sen aquela misa que o dito capelan ha de diser enna dita capela, et a esta missa
seian tiudos d'estar os benefiçiados que esteveren enna dita iglesia de Lugo, et que seia
ofiçiada con duas capas et con seus [çeptros], et aqueles que vieren a esta misa aian et
leven entresy aquela contia que y ouveren entresy a reparto, et que non seian tiudos de
dar dos ditos moravedis a aqueles que y non vieren nen quiseren viir nen estar, salvo
aqueles que enton foren doentes. Et outrosy an os ditos dayan et cabidoo de fezeren
cada anno perpetuamente enna Resurreiçon de Pascoa huna proçison de Santa Maria
enno sabado primeyro de resurreçon depus dominica in albis, segundo que a nos ora
fasemos, et an de dar en esmola por ela de cada anno quinze maravedis; et nos, o dito
sennor obispo, avemos a fazer et pagar en nossa vida a dita proçison ata que vagar en
nosa vida cada huna delas, que os ditos dayan et cabidoo aian os dizemos et froytos et
rendas et dereyturas dela ou delas, et capelan que pague o que sobredito he. Et a outra
metade das ditas iglesias que fiquen a os clerigos que as teveren porque as servan, et
paguen todos los custos et pedidos et procuraçoes et carregas de todas las ditas iglesias
et os caseyros que labran os herdamentos sobreditos que son anexados a a dita mesa
do dito cabidoo que seian quitos commo son ous outros caseyros et herdades de nos,
o dito sennor obispo, de monas et peytos et trebutos et iantares et os gaandos deles,
segundo ora y esta, de todo peyto et deven seer quitos os caseyros et herdades da dita
nosa iglesia et de nos, o dito sennor obispo. Et non querendo o dito sennor obispo que
for a o tempo fazer colaçon et provison da dita coensia et prebenda a aqueles que o
parente mays chegado do linagen presentar, segundo o poder que lle para elo damos,
que as ditas herdades et iures et posisons et beens reyzes de suso declarados fiquen a o
954
María José Portela Silva
dito presentado, que as aia para a dita capela segundo dante estava ordenado por las
maneiras et condiçoes que ditas son.
Et nos, os ditos dayan et cabidoo, que estamos presentes asy confirmamos
et outorgamos as ditas anexaçoos et outorgamos et prometemos por nos et por
nosos suçesores de comprirmos et atendermos et gardarmos o que sobredito he
por la maneira et con as condiçoes que de suso son postas et declaradas, et de non
yr nen pasar contra elas por nos nen por outren en alguna maneira. Et que esto
seia çerto nos, o dito sennor obispo, et dayan et cabidoo rogamos et mandamos a
Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo, que faça d'esto publico et publicos instromentos signados de seu signal et por mayor firmidue nos, o dito sennor obispo,
et dayan et cabidoo mandamos seellar esta nosa carta de nosos seelos colgados.
Feyto foy esto en Lugo, primeyro dia de iulio, era de mill et quatroçentos
et dez et sete annos.
Testemoyas que foron presentes: don Juan Afonso, dayan; don Gonçalvo
Yanes, chantre; don Afonso [...]çidiago de Aveancos; don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; don Pedro Ares, arçidiago de Neyra; don Lopo Yanes, arçidiago de
Sarria; don Ares Peres, arçidiago de Deçon; don Pedro Ares, arçidiago de
Triacastela; don Diego Gomes, thesoreiro; don Thomas Gomes, iuys; Fernando
Peres, Afonso Fernandes, Roy Lopes, coengos; Juan Garçia, Afonso Yanes, raçoeyros enna dia [iglesia] [...] Afonso, notario de Lugo ts., et outros.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo por lo sennor obispo dese
lugar, a estas et a cada huna delas presente foy et a petiçon dos ditos sennor obispo et
cabidoo este contracto aqui fiz scripvir en minna presença et aqui puge meu signal.
799
1379, xullo, 16. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Vasco Rodríguez e a súa muller unha casa no
Burgo Novo, freguesía da capela de Santiago, por renda anual de seis libras a 20 soldos cada libra.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 92v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos don Iohan Afonso, dayan, et
omes boos do cabidoo da iglesia de Lugo seendo iuntados en cabidoo enno coro
da dita iglesia por campaa taniuda, segundo que o avemos de usso et de custume,
damos et aforamos a vos Vaasco Rodrigues, criado do mestrescolla, et a vosa
muller, Elvira Eanes, para en toda vosa vida de anbos, huna nosa casa que he dos
aniversarios que esta en Burgo Novo, sub signo da cappella de Santiago, con todas
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
955
suas dereyturas et pertenenças, a qual casa tevo aforada do dito cabidoo Afonso
Ferrnandes, notario que foy, a qual casa esta entre huna casa que ten Afonso Touron do
espital de Santa Maria, et outra casa de Iohan Eanes, çapateyro; a a tal condiçon
que vos reparedes a dita casa do que lle feser mester e a mantenades feyta en boo
estado en guisa que se non perga con mingoa de lavor et de boo paramento, et
dedes de foro por a dita casa vos, o dito Vaasco Rodrigues, et a dita vosa muller en
toda vosa vida de anbos et de cada hun de vos a nos, o dito dayan, et cabidoo,
ou a aquel que tever os ditos aniversarios et for recadador deles por nos, seys libras
desta moneda que ora anda, de viinte soldos cada libra, de cada anno en salvo por
dia de Sant Martino, et non avedes a vender, nen deytar, nen subpinorar, este dito
foro a outro algun sen liçençia et consintimento de nos, o dito dayan, et cabidoo,
et a finamento de vos, o dito Vaasco Rodrigues, et da dita vosa muller, que a dita
casa fique livre et quita et desenbargada, feyta et en boo paramento a nos,
o dito dayan, et cabidoo et a os ditos aniversarios con todas las boas paranças que
en ella foren feytas.
Et eu, o dito Vaasco Rodrigues, que presente estou por min et por la dita
minna muller asy reçebo de vos, o dito dayan, et cabidoo a dita merçee et foro et
vervo que me fasedes da dita casa, et obligo min et todos meus bees et seus de
comprirmos et pagarmos et gardarmos todo esto que sobredito he.
Et nos, o dito dayan, et cabidoo asy vos lo outorgamos, et que esto seia
çerto rogamos a don Ares Peres, juyz et notario publico da dita çibdade de Lugo,
que fezese desto duas cartas en hun tenor tal huna commo outra, huna para nos
os sobreditos dayan et cabidoo et outra para vos o dito Vaasco Rodrigues.
Que foy feyta en Lugo, dez et seys dias de iullio, era de mill et quatroçentos et dez et sete annos.
Testemoyas que estavan presentes: don Gonçalvo Eanes, chantre; don
Ruy Gomes, mestrescolla; don Ares Peres, juyz; don Diego Gomes, thesoreyro;
Thomas Gomes, Fernando Peres, Afonso Ferrnandes, coengos; Afonso Eanes,
Diego Eanes, Alvaro Ferrnandes, raçoeyros, et outros.
Et eu Aras Peres, juyz et notario publico de Lugo dado por lo sennor obispo desse lugar, a esto presente fuy et a rogo das ditas partes esta carta en minna
presença fiz scrivir et puge y meu nome et signal en testemoyo de verdade.
800
1379, xullo, 18. Lugo
O Cabido de Lugo afóralle ao clérigo do coro García Rodríguez e a dúas
voces unha casa na rúa de Batitalas tras a morte de Aldara Afonso, actual foreira,
por renda de 15 marabedís anuais.
956
María José Portela Silva
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 23r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos dom Iohan Affonso, dayan de
Lugo, et cabidoo da dita iglesia de Santa Maria de Lugo estando iuntados en cabidoo
por campaa taniuda enno coro dessa iglesia, segundo que avemos de custume, façemos damos (sic) aforo et avervo a vos Garçia Rodrigues, clerigo do coro de Lugo, por
en todos vosos dias et a duas pessoas depus vos, huna qual vos nomeardes en vida
ou a tempo de vosso finamento, et a outra qual nomear aquella pesoa que vos nomeardes, as nosas casas que nos avemos enna rua de Batitalas que ora ten de nos en foro
Aldara Afonso, alfayata da sobrepiliças et muller que fuy de Gonçalvo Eanes, notario
do couto de Lugo, segundo as ella ussa et as usou Gonçalvo Eanes asy as aforamos a
vos, o dito Garçia Rodrigues, et as ditas pesoas despoys do finamento da dita Aldara
Afonso por tal condiçon que vos, o dito Garçia Rodrigues, et as ditas pesoas despois
de vos entredes et usedes as ditas casas ou quen vos mandardes a morte da dita
Aldara Afonso, et que as tenades feytas et cubertas en boo estado, et que façades enna
dita casa que esta enna rua hun sobrado d'aquel dia que morrer a dita Aldara Afonso
a dous annos primeyros, et dedes en cada hun anno a a dita iglesia por renda et foro
delas en pas et en salvo quinse maravedis por dia de Natal a o procurador dos aniversarios, ou a quen nos mandarmos vos et as ditas pessoas, et a finamento da pesoa
postrimeyra leyxedes as ditas casas feytas a os aniversarios da dita iglesia et con todo
los boos paramentos que en ellas foren feytas.
Et eu, o dito Garçia Rodrigues, asy reçebo de vos o dito dayan et cabidoo
o dito foro das ditas cassas para min et para as ditas pesoas, et obligo meus bees et
dellas de darmos et pagarmos a vos o dito dayan et cabidoo, ou a procurador dos
ditos aniversarios, os ditos quinse maravedis cada hun anno por en toda nosa via,
et a finamento da postrimeyra pesoa de as leyxarmos feytas et en bon paramento a
o dito cabidoo, segundo dito he.
Et nos o dito dayan et cabidoo asy vos outorgamos o dito foro. Et que esto seia
çerto nos as ditas partes rogamos a Arias Peres, juys de Lugo, que feçesse desto
duas cartas en hun tenor huna para nos, o dito dayan et cabidoo, et outra para vos,
o dito Garçia Rodrigues, et pessoas.
Que foron feytas en Lugo, des et oyto dias de iullio, era de mill et quatroçentos et des et sete annos.
Testemoyas que foron presentes: o dito don Johan Afonso, dayan; don
Gonçalvo Eanes, chantre; don Ruy Gonçalves, mestrescolla; don Diego Gomes,
thesoreyro; Tomas Gonçalves, et Fernan Peres, et Arias Ferrnandes, et Affonso
Ferrnandes, coengos; Alvaro Ferrnandes, Johan Garçia, Jacome Ferrnandes, raçoeyros, ts., et outros.
Et eu Arias Peres, juys et notario publico de Lugo dado por lo sennor obispo desse lugar, a esto presente fuy et a rogo das ditas partes esta carta en minna
presença fis scrivir et puge y meu nome et signal en testemoyo de verdade.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
957
801
1379, xullo, 25.
Maior Estévez dóalle ao seu pai, Estevo Eanes, todas as súas propiedades
na freguesía de Coe.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 33v, incluída en: 1381-X-8, (CD n.º 843).
Era de mill et quatroçentos et des et sete annos, viinte et çinquo dias de julio.
Sabeam todos que eu Mayor Estevees filla de Estevoo Yanes, çapateyro
morador en Lugo, et de sua muller, Maria Peres [...] moso que foy, por min et por
toda minna vos dou en doaçon para senpre asy commo doaçon mellor poder seer
et de dereyto mays valer entre vivos a vos o dito Estevoo Yanes, meu padre, todos
los herdamentos et casas et chantados que eu ey et me perteesçen enna figresia de
Coe, onde quer que vaan, a montes et a fontes, et renuncio toda esçepçon que
nunca ende diga o contrario, et a esçepçon de ninguno et de [...]redue. Et esta
doaçon vos faço por quanto sodes meu padre et me criastes et avedes mester a dita
herdade para voso manteemento, et porque me pras et he minna voontade, et d'aqui endeante façades dos ditos herdamentos, casas et chantados toda vosa voontade para senpre asy commo vosa cousa propia, et prometo de non viir contra esta
doaçon que vos faço por min nen por outro em juyso nen fora del por juramento
que ende faço a os santos evangelios, et sub penna de mill moravedis desta moneda usual que peyte eu ou minna vos ou a vosa vos por penna se vos contra ello
veer, et a penna pagada ou non esta doaçon fique firme et valla para senpre.
Testemoyas: Afonso Parente et Johan Yanes, peliteyros, moradores en
Lugo; Gomes Gonçalves et Pedro Garçia, scripvaes.
Eu Lopo Afonso, notario publico de Santiago jurado, presente fuy et fis
scripvir et meu nome et signal commo testemoyo de verdade. Et he a saber que a
as primeyras nove vias van vervos sobrepostos que disen moneda usual, et non seia
força que foy erro do scripvan.
802
1379, agosto, 15. Burgos
Provisión de Xoán I dirixida a don Pedro, conde de Trastámara, Lemos e
Sarria, a don Pedro Ruíz Sarmiento, adiantado de Galicia, a Vasco Gómez de Seixas
e a todos os funcionarios reais de Galicia, na cal lles ordena, ante a reclamación presentada polo bispo de Lugo, que non derramen pedidos, peitos nin talas sobre os
958
María José Portela Silva
coutos e labradores pertencentes á catedral de Lugo nin sobre os clérigos do bispado, por estaren exentos de tales servizos.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fols. 11r-18v.
LUGO, AC, Tumbillo Nuevo, fol. 124 b) r-124 c) r e fols. 124 e) v; extr., Tumbo Nuevo,
fols. 227r, 232r, 233r e 233v con referencia ao Tumbo Viejo, fol. 16v.
SÁNCHEZ BELDA: Docs..., n.º 1120, p. 509.
Don Johan por la gracia de Dios rey de Castella, de Leon, de Toledo, de
Galisia, de Sevilla, de Cordova, de Murçia, de Jahen, del Algarbe, de Algesira, et
sennor de Lara et de Viscaya et de Molina, a vos don Pedro nuestro primo conde
de Trastamar et de Lemos et de Sarria, salut commo a aquel de quien mucho fiamos, et a vos Pedro Sarmiento nuestro adelantado mayor en Galisia, et al merino
o merinos que por nos o por vos andudieren agora et d'aqui adelante en el dicho
adelantamiento, et a vos Vasco Gomes dellas Sexas, et a todos los otros cavalleros
et scuderos et merinos et justiçias et ofiçiales de Galisia, et a qualquier o qualesquier de vos a quien esta nuestra carta fuere mostrada o el traslado della signado
de scripvan publico, salut et gracia.
Sepades qu'el obispo de Lugo se nos querello que vos los sobredichos et
cada unos de vos echades pedidos et pechos et tallas en los sus cotos et en los lavradores et en los clerigos de su obispado et en los que lavran las heredades dellas
iglesias non lo usando elos pagar en los tempos pasados a otro sennor ninguno
salvo al dicho obispo et a su eglesia, et les tomades et prendades lo que an por las
dichas tallas et pechos et pedidos, et enesto que an reçebido et reçiben grant agravio et dapnno et pedironnos merçed que mandasemos y lo que toviesemos por
bien. Por que vos mandamos vista esta nuestra carta que d'aqui adelante non
demandedes nin consintades demandar vos nin alguno de vos a los clerigos del
dicho obispado nin a los sus lavradores en los cotos della dicha eglesia nin a alguno dellos que vos paguen agora nin d'aqui adelante pechos nin tallas nin pedidos
nin tributos nin consintades que otro alguno nin algunos ge las demanden, salvo
ende segunt que lo ovieron de usto et de costumbre en los tiempos pasados fasta
aqui salvo en aquellas tallas et pechos et pedidos en que nos mandarmos por nuestras cartas que paguen et non en otra manera alguna, nin les consintades contra
esto que dicho es faser premia nin afincamiento alguno, et si alguna cosa dello
suyo a los sobredichos o a alguno delles es prendado o tomado contra lo que dicho
es datgelo et tornadgelo et faserdegelo dar et tornar luego todo bien et compridamente en guisa que les non mengue ende alguna cosa que asy es nuestra merçed.
Et non fagades ende al por ninguna manera so penna della nuestra merçed et de
mill moravedis desta moneda usual a cada uno, que nos reçibemos al dicho obispo et a su eglesia et a los dichos clerigos et a todas sus cosas en nuestra guarda et
en nuestra encomenda et en nuestro defendemento et seguro, et desto les mandamos dar esta nuestra carta sellada con nuestro sello de plomo.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
959
Dada en las cortes della moy nobre çiudat de Burgos, quinse dias de agosto, era de mill et quatroçientos et dies et siete annos.
Don Johan obispo de Seguença chançeller mayor del Rey oydor della su
audiençia la mando dar.
Yo Diego Ferrnandes scripvan del dicho sennor rey lo fis scripvir.
Episcopus Seguntinus.
Martin Yanes.
803
1379, agosto, 20. Burgos
Carta de Xoán I na que lle confirma á catedral de Lugo a mercé de 7500 marabedís anuais sobre as rendas do porto de Viveiro outorgada a esta por Henrique II.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 17v, traslado polo notario Xoán Arias: 1379-IX-10.
LUGO, AC, extr., Tumbo Nuevo, fol. 232r.
SÁNCHEZ BELDA: Docs..., nos. 1223, 1224, 1225, pp. 510-511.
VÁZQUEZ SACO: «Iglesias...», BCML, V, 1953, 39, p. 183,
Sepan quantos esta carta vieren commo nos don Johan por la gracia de
Dios rey de Castiella, de Leon, de Toledo, de Gallisa, de Sevilla, de Cordova,
de Murçia, de Jahen, del Algarbe, de Algesira et sennor de Lara et de Vizcaya et de
Molina, vimos una carta del rey don Enrrique nuestro padre, que Dios perdone,
escripta en pergamino de cuero et sellada con su sello de plomo colgado en filos
de seda, fecha enesta guisa:
Segue a continuación o documento outorgado por Henrique II en Toro: 1375-IX-23,
(CD n.º 745).
et agora el dicho obispo et dean et cabilldo pedironnos merçed que les otorgasemos et
confirmasemos la dicha alimosna et la carta sobredicha por que les era dada et gela mandasemos guardar et cumplir en todo segunt que se en ella contien, et por razon que los
nuestros recabdadores les ponian enbargo en manera que non podian aver nin cobrar
los dichos maravedis segunt en la dicha carta se contenia, que fuese nuestra merçed de
mandarmos a los nuestros contadores que salvasen los dichos siete mill et quinentos
maravedis a qualesquier que arrendasen o cogiesen los dichos diezmos del dicho puerto de la dicha nuestra villa de Vivero por que los el dicho obispo et dean et cabilldo
oviessen perpetuados para sienpre et mejor parados. Et nos el sobroedicho rey don
Johan en unno con la reyna dona Leonor mi muger por faser bien et merçed al dicho
obispo et dean et cabilldo et a la dicha eglesia de Lugo, et por devoçion que avemos en
960
María José Portela Silva
la sennora Santa Maria cuya envocaçion la dicha eglesia es, otorgamosles et confirmamosles la dicha limosna et la carta sobredicha por que les es dada en todo segunt que
se enella conten, et mandamos que les vala et les sea comprida. Et otrosi mandamos a
los dichos nuestros contadores que salven a los arrendadores, cogedores o recabdadores de los dichos diezmos del dicho puerto de la dicha nuestra villa de Vivero en renta
o en fieldat o en otra manera qualquier los dichos siete mill et quinentos maravedis para
que los el dicho obispo et dean et cabilldo et su eglesia ayan perpetuamente de cada
anno para sienpre jamas de los primeros et mejor pagados que veniere al dicho diezmo
sin enbargo ninguno, nin ganar carta alguna de la nuestra chançellaria para los cobrar.
Et mandamos a todos los adelantados et merynos et justiçias et ofiçiales del regno de
Galizia que agora son o seran d'aqui adelante que guarden et cumplan et fagan guardar
et cumprir lo que sobredicho es en todo. Et los unos nin los otros non fagan ende al so
penna de la nuestra merçed et de dies mill maravedis desta moneda usual a cada uno
para la nuestra camara. Et desto mandamos dar esta nuestra carta al dicho obispo et
dean et cabilldo sellada con nuestro sello de plomo colgado.
Dada en las cortes de Burgos cabesça de Castiella et nuestra camara veynte dias d'agosto, era de mill et quatroçientos et diez et siete annos.
Yo Diego Ferrnandes la fis escripvir por mandado del rey. Martin Eanes
vista. Johan Ferrnandes.
Eu Johan Aras notario publico de Lugo por autoridade do senor obispo
dese lugar vi et lii a carta sobredita do dito sennor rey escripta en pergameo et seelada con seu seelo de plomo colgado en fios de seda enno tenor sobredito segundo por ela paresçia, et a rogo do senor don frey Pedro Lopes obispo de Lugo, que
disso que lle compria, et de liçençia et autoridade de don Aras Peres juys de Lugo,
que vio a dita carta et a examinou, et por que a achou sen sospeyta deu autoridade a o traslado que eu dela signase, que valuese et feçese fe ut quer que pareçese
commo o verdadeyro original da dita carta, aqui a trasladey et en este traslado puge
meu signal en testemoyo de verdade.
Que foy feyto en Lugo dez dias de setembre, era de mill et quatroçentos
et dez et sete annos.
Testemoyas que viron a dita carta onde este traslado foy sacado: Rodrigo
Eanes de Burela; Pedro Afonso copeiro; Rodrigo Eanes Estança notarios de Lugo;
Lourenzço Eanes clerigo; Pedro Ferrnandes alcallde, et outros.
804
1379, outubro, 20. Lugo
O deán e o Cabido de Lugo afóranlle a Tareixa Álvarez e a unha voz a casa
que habita na rúa do Burgo Novo por renda anual de 40 soldos.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
961
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 23r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos o dayan et chantre et omes
boos do cabidoo da iglesia catedral de Lugo seendo iuntados enno coro da dita iglesia por campaa taniuda, segundo que avemos de uso et de costume, damos aforo et
avervo a vos Tareyia Alvares, muller de Pedro Arias de Quintian que foy, et a huna
persoa pus vosa morte qual vos nomeardes a tempo de voso finamento et se non for
nomeada que fique a aquel que herdar vosos bees que seia huna persoa et huna casa
dos aniversarios que esta enna rua de Burgo Novo a par da casa en que mora Lopo
Peres, porteyro do dito cabidoo, et en que vos ora morades, a a tal condiçon que vos
et a dita persoa que para esto for nomeada moredes et façades morar a dita casa por
vos ou por outren, et a reparedes et apostedes do que lle feser mester en guisa que
se non perça con mingoa de reparamento, et a mantenades en boo estado, et dedes
de cada anno vos et a dita persoa que para esto for nomeada por foro da dita casa a
o que tever et recadar os dineiros dos aniversarios en renda ou en fialdade por la dita
iglesia quaroenta soldos desta moneda del rey don Juan, de que façen quatro dineiros novees tres soldos, et a a vosa morte et da postrimeyra persoa que a dita casa fique
feyta et ben reparada, livre et quita et desenbargada con todos los boos paramentos
que en ela foren feytos a a dita iglesia et cabidoo.
Et eu, a dita Tareyia Alvares, que presente estou por min et por la dita persoa asi reçebo de vos, os ditos omes boos, en nome da dita iglesia o dito foro et
vervo da dita casa et por las condiçoes sobreditas, et obrigo meus bees et da dita
pesoa de o comprirmos en todo segundo dito he. Et nos, os ditos dayan et omes
boos, asy vos lo outorgamos.
Et porque esto seia çerto nos las ditas partes rogamos et mandamos a
Pedro Afonso, notario publico de Lugo, que feçese desto duas cartas en hun tennor, signadas de seu signo, huna para a dita Tareyia Alvares seellada de noso seello, et outra no livro do cabidoo.
Feyta en Lugo, viinte dias d'outubre, era de mill et quatroçentos et XVII
annos.
Testigos que foron presentes: don Johan Afonso, dayan; don Gonçalvo Eanes,
chantre; don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; don Alvar Dias, arçidiago d'Aveancos;
don Pedro Arias, arçidiago de Triacastela; don Arias Peres, juys; Diego Gomes, thesoreyro; Tomas Gomes, Fernan Peres, Afonso Ferrnandes, Arias Ferrnandes, Ruy Lopes,
coengos; et Afonso Eanes, et Jacome Ferrnandes, et Johan Garçia, Alvar Ferrnandes,
raçoeyros; Gonçalvo Rodrigues, Fernan Rodrigues, Afonso Eanes das Cortinnas, Arias
Peres, capelaes, et outros.
Et eu Pedro Affonso, notario sobredito dado por la abtoridade do bispo
desse lugar, a esto que sobredito he con as ditas testemoyas presente foy, et a rogo
et mandado das ditas partes esta carta en minna presença aqui fis escripvir, et puje
meu nome et signal en testemoyo de verdade que he tal.
962
María José Portela Silva
805
1379, outubro, 20. Lugo
O mosteiro de San Francisco de Lugo véndelles ao bispo e á igrexa todo
canto lle pertence no couto de Meixente e en terra do Páramo por 600 marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 32r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos frey Fernan Fernandes, gardan
do moesteyro de Sant Françisco de Lugo, con outorgamento de frey Diego Lopes, doctor, et dos frayres et convento do dito moesteyro seendo juntados en cabidoo enno dito
moesteyro por campaa tanjuda, segundo que avemos de uso et de custume, de bon
curaçon et de boa voontade vendemos a vos o onrrado padre et sennor don frey Pedro
Lopes da orden dos pregadores por la graçia de Deus et da Santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, et a vosa iglesia para senpre jamays por jur de herdade todos quantos herdamentos et voses et casas et arvores et formaes et casares et coutos et senorio et jurdiçon
nos por nome de noso moesteyro avemos et nos perteesçe de aver enno couto de
Meyxente et en terra de Paramo con todas suas dereyturas et pertenenças, a montes et a
fontes, per ut quer que vaan asy iglesiario como leygario, por parte et vos et herança de
Maria Moniis, filla de Monin Fernandes d'Orcillon, que nos los mandou et leyxou por
sua alma segun he contiudo en seu testamento de que vos damos a copia, et reçebemos
de vos en preço por esta vençon seysçentos moravedis desta moneda usavell que ora
corre, a des dineiros novees cada moravedi, de que nos outorgamos por entregos et ben
pagados, et renunciamos a exçepçon do aver non contado nen dado nen pagado nen
reçebudo que a non posamos aver nen allegar por nos, et obligamos todos los outros
beens da dita Maria Moniis, en que o dito moesteyro ficou herdeyro por lo dito seu testamento, de vos fasermos senpre esta dita vençon de pas. Et logo por esta presente carta
vos damos et poemos enno iur et posison et propiedade das cousas sobreditas que vos
asy vendemos, et tiramos dela a nos et a o dito moesteyro, et damos-vos poder que por
vosa abtoridade propia sen outra justiçia por vos ou por outren en voso nome os posades entrar et reçeber et usar delles et faser deles et en elles toda vosa voontade asy
commo de vosa cousa propia sen enbargo algun. Et porque esto seia çerto nos as ditas
partes rogamos a Johan Aras, notario publico de Lugo, que fesese ende esta carta.
Que foy feyta en Lugo enno dito moesteyro, viinte dias de outubre, era de
mill et quatroçentos et des et sete annos.
Testemoyas que estavan presentes: o dito frey Diego Lopes, doctor; frey
Françisco Rodrigues; frey Johan de Villachaa; Rodrigo Eanes de Burela, et outros.
Et eu Iohan Aras, notario publico de Lugo por autoridade do sennor obispo
desse lugar, a esto foy con as ditas testemoyas presente, et esta carta por lo dito rogo en
minna presença fis escripvir et puge aqui meu signal en testemoyo de verdade.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
963
806
1379, outubro, 24. Lugo
O Cabido de Lugo afóralle ao arcediago de Neira, don Pedro Arias, e a dúas
voces o casal de Garabolos por renda anual de 30 marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 101v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos Johan Affonso, dayan de
Lugo, et as outras persoas et coengos desa iglesia estando juntados en cabidoo
enno coro desa iglesia, segundo que avemos de custume, damos aforo et avervo a
vos don Pedro Aras, arçidiago de Neyra, o noso casal de Garavolos, que nos ora
deu Tereyia Eanes Franquina que o de nos tinna en foro, o qual foro vos fasemos
por vosa vida et de duas persoas depoys de vos, a huna qual vos nomeardes en vosa
vida ou a tempo de voso finamento, et a outra qual nomear aquela persoa que vos
nomeardes, a a tal condiçon que vos et as ditas persoas tenades o dito lugar et herdade del en boo paramento, et as lavredes et façades lavrar en guisa que se non
pergan con mingoa de lavorio et de çarradura, et moredes as casas del ou as façades morar et manteer en boo estado, et que dedes vos lo dito arçidiago de foro do
dito lugar de cada anno en vosa vida a aquel que tever os aniversarios desta iglesia
de Lugo triinta moravedis longos desta moneda usual, et as ditas persoas an a dar
cada huna de foro de cada anno por por (sic) lo dito lugar viinte moravedis
longos; et a primeyra persoa que por vos for nomeada para o dito lugar ha de vir
reçeberlo de nos, o dito cabidoo, et tanben a segundo persoa que esta primeyra
nomear, et se o non feçere que o dito foro seia nihun. Et a finamento da pustrimeyra persoa que o dito lugar et herdades del fiquen livres et quitas a esta iglesia de
Lugo con todos los boos paramentos que y foren feytos, et as casas feytas et as herdades ben lavradas.
Et eu, o dito arçidiago, que estou presente por min et por las ditas persoas asy reçebo o dito foro do dito lugar de vos lo dito dayan cabidoo, et obligo
min et meus bees et seus para comprir en todo asy commo dito he sub penna de
çent moravedis, et o dito foro et vervo fique firme et valioso enna maneira que dita
he. Et nos, o dito dayam et cabidoo, asy vos lo outorgamos.
Et que esto seia çerto nos as ditas partes rogamos a Aras Peres, juyz de
Lugo et notario publico dese lugar, que fesese ende esta carta.
Que foy feyta en Lugo, viinte et quatro dias de outubre, era de mill et
CCCC XVIIe annos.
Testemoyas: o dito dayan; don Gonçalvo Eanes, chantres; don Alvar
Dias, arçidiago de Aveancos; don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; don Pedro
Aras, arçidiago de Triacastella; don Diego Gomes, thesoreyro; Thomas Gomes,
964
María José Portela Silva
Fernando Peres, Afonso Fernandes, Aras Fernandes, Diego Lopes, Ruy Dias, coengos da dita iglesia de Lugo; Afonso Eanes, Johan Garçia, Jacome Fernandes, raçoeyros da dita iglesia, et Lopo Peres, porteyro do dito cabidoo.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo, a esto foy presente et fis
scripvir et aqui puge meu signal.
807
1379, novembro, 8. Lugo
O deán e o Cabido de Lugo afóranlle a Rodrigo Eanes e a dúas voces o casal
de Buratai, a herdade de Adai e outras propiedades, por renda anual de 300 marabedís. O beneficiario comprométese á compra nun prazo determinado dun casal que
levará co aforado.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 25r.
Sabeam todos commo nos dom Iohan Afonso, dayan de Lugo, et as pesoas et coengos et cabidoo da iglesia de Lugo seendo iuntados en cabidoo enno thesouro da dita iglesia por canpaa taniuda, segundo avemos de huso et de costume,
con outorgamento do onrrado sennor don frey Pedro Lopes da orden dos preegadores por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, a quen
pedimos por merçee que outorgue et aia por firme o que aqui sera conteudo, da huna
parte, et eu Rodrigo Yanes de Burela, despenseyro do dito sennor obispo, da outra,
fasemos entre nos tal enprasamento que seia firme et valedeyro por lo tempo et
condiçoes que aqui dira, conven a saber que nos, os ditos dayan et cabidoo, damos
aforo et vervo et en enprasamento a vos, o dito Rodrigo Yanes, et a duas pesoas
despoys de vos huna qual vos nomeardes en vida ou a tempo de voso finamento,
et non seendo nomeada que seia quen herdar vosos bees ou a mayor parte delles,
et outra qual nomear aquela perssoa que vos nomeardes ou susçeder enno dito
enprasamento, et non seendo nomeada que seia quen herdar os bees da vosa persoa ou a mayor parte delles, o noso casal de Buratae, que foy de Afonso Rodrigues
da Porta Minaa, et a beyra do castineyro, et a herdade de Adae que he en Meylae
d'aquel cabo que foron do dito Afonso Rodrigues, et o casal de Barbey, et a herdade de Castro et de Vilaçedoem que foron de Tareyia Afonso, muller de Pedro
Lourenço; et os casares et herdades de Orvaçae et de Tavoelle que foron de Tareryia
Pellaes; et os casares et herdades con os paaços de santa Maria de Ferroe et de
Castro da Mota que foron de Vaasco Peres de Rodeyro et de Maria Ferrnandes,
muller de Lopo Garçia de Ferroe, et con os naseyros et pesqueyras et moynos et
pertenenças et dereyturas que lles perteesçen et con as herdades regaengas et con
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
965
todas suas dereyturas et pertenenças, a montes et a fontes, per hu quer que vaan,
et iures et agoas correntes et estantes et prados et arvores et chantados, et con todas
suas herdades mansas et bravas. Item vos damos mays en enprasamento et aforo et
vervo para vos et para as ditas persoas, commo sobredito he, a casa que esta cabo
enno Campo en que mora Pedro Ferrnandes et Tareyia Gonçalves, sua muller, et a
meatade da outra casa que esta cabo della menos o disimo enna qual suya morar
Pedro Chamoso, que foy de Afonso Rodrigues; et demays a meatade da casa en que
ora mora Vaasco Coreeyro, et o quarto da casa en que suya morar Dominga
Colodra, as quaes estan enna rua da Ferraria, con todas suas dereyturas et pertenenças entradas et saydas et iures et agoas vertes, con tal condiçon que vos et as
ditas persoas façades lavrar et parar ben as ditas herdades et casares en guisa que
se non perçan con mingoa de lavorio et de sarradura, et manteer as casas et moynos et paaços en bon paramento, et avedes-nos a dar et pagar vos et as ditas persoas de cada anno tresentos moravedis desta moneda usual longos d'oyto soldos,
a nos et a nosos susçesores para fasermos cada anno seys proçisoes en esta maneyra: por dia de sant Thomas que he en março huna proçison, et por dia de sant
Pedro de Cathedra que he en febreyro outra proçison, et outra por la trasladaçon
de sant Domingo que he en mayo, et outra por dia de Sant Domingo d'agosto, et
outra por lo dia seguente pus todos santos; asy que destes tresentos moravedis avedes a dar para cada proçison çinquaenta moravedis da dita moneda o dia que a
fesermos.
Et eu, o dito Rodrigo Yanes, que estou presente por min et por las ditas persoas asy reçebo o dito foro et vervo de vos, os ditos dayan et cabidoo, para min et
para as ditas persoas enna maneyra que dita he, et por este ben et merçee que me
fasedes eu, o dito Rodrigo Yanes, outorgo et obligo por todos meus bees, hu quer
que os aia, que eu ou cada huna das ditas persoas compraremos d'oge ata quinse
annos, ou ante se podermos, hun casal de herdade mansa et brava que aia duas
terças semente a cada mao en este couto de Lugo, o qual eu et as ditas persoas avemos a iuntar et teer et usar con esto al que nos dades, et a finamento da pustrimeyra persoa que vos fique livre et quito et desembargado o dito casal con todo esto al
que nos dades, et con todos los boos paramentos que y foren feytos, et non comprando o dito casal ennos ditos quinse annos que eu ou cada huna das ditas persoas
que por este tempo for seiamos teudos por nos et por nosos bees a vos dar et pagar
para comprar o dito casal dous mill maravedis desta moneda usual.
Et nos, o dito dayan et cabidoo, asy reçebemos de vos, o dito Rodrigo
Yanes, a dita obligaçon et outorgamos-vos o dito foro et vervo et enprasamento
enna maneyra que dita he. Et eu, o dito Rodrigo Yanes, asy o reçebo et obligo meus
bees et das ditas persoas de o atender et comprir commo sobredito he, et sub
penna de mill moravedis desta moneda usual. Et porque esto seia çerto nos as partes sobreditas rogamos et mandamos a Pedro Afonso, notario publico de Lugo, que
966
María José Portela Silva
feçese desto duas cartas en hun tennor, que fose a de vos o dito Rodrigo Yanes seelada con noso seelo.
Que foron feytas en Lugo, oyto dias de novembre, era de mill et quatroçentos et des et sete annos.
Testemoyas: dom Iohan Afonso, dayan; dom Gonçalvo Yanes, arçidiago de
Deça; don Pedro Arias, arçidiago de Triacastela; don Arias Peres, iuys; don Diego
Gomes, thesoreyro de Lugo; Thomas Gonçalves, Fernan Peres, Afonso Ferrnandes,
Arias Ferrnandes, Ruy Lopes, coengos; Afonso Yanes, Jacome Ferrnandes, Johan
Garçia, Alvar Ferrnandes, raçoeyros de Lugo ts., et outros.
Et os moravedis de suso contiudos an a seer de oyto soldos o moravedi
que foy error do escrivan.
Et eu Pedro Affonso, notario sobredito dado por la abtorirade do sennor
obispo desse lugar, a esto que sobredito he con as ditas testemoyas presente foy, et
a rogo et mandado dos sobreditos esta carta en mina presença aqui fis escrivir
et puge meu nome et signal en testemoyo de verdade que he tal.
808
1379, novembro, 19. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Gómez Arias e á súa muller e a unha voz
herdades, casas, muíños en Fontao, Cabanas, Albares, Burneiros e O Lousado, freguesías de San Xoán de Pena, Santa Comba e Santiago de Laiosa, por renda anual
de dúas terzas de centeo.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 84v.
Sabeam quantos esta carta viren commo nos o dayan et cabidoo da iglesia
de Lugo seendo juntados en cabidoo por campaa tanguda enno thesouro da dita
iglesia, segundo que o avemos de uso et de custume, damos aforo et avervo a vos
Gomes Aras de San Fiis de Paradela et a vosa muller, Moor Aras, et a huna pesoa
depus vos qual nomear o pustrimeyro de vos en vida ou a tempo de seu finamento, todas las herdades et casas et caneyros et moynos et pesqueyras, que perteesçen
a os aniversarios da iglesia de Lugo en Fontao et en Alvares et en Cabanas et en
Borneyros et enno Lousado, sub os signos de Sanyoane de Pena et de Santa Coonba
et de Santiago de Lageossa, con todas suas dereyturas et pertenenças, a montes et
a fontes, peru quer que as elas ajan sub os ditos signos, por condiçon que labredes
et façades lavrar et parar ben as ditas herdades et mantenades as casas delas en boo
estado, et que dedes vos et as ditas pesoas de cada anno por foro delas a os ditos
aniversarios duas terças de çenteo, linpo de poo et de paja do mellor que ouver nos
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
967
ditos lugares, en pas et en salvo en Lugo des Santa Maria d'agosto ata San Martino,
por la teega dereyta, que façen tres teegas duas fanegas; et a a morte da pustrimeyra pesoa de vos que as ditas herdades et casas que fiquen livres et quitas et desembargadas a os ditos aniversarios con todos los boos paramentos que en ellas foren
feytos con seus caneyros et moynos et pesqueyras segundo que lles perteesçe et
perteesçer deben de dereyto.
Et eu, o dito Gomes Aras, que estou presente por min et por la dita minna
muller et pesoa que for nomeada asy reçebo et outorgo o dito foro et vervo de vos,
o dito cabidoo, et obligo a todos meus bees et seus delles para o comprir et pagar asy
en todo segundo dito he. Et nos, o dito dayan et cabidoo, asy vos lo outorgamos et
prometemos de vos faser o dito foro de pas no dito tempo a vos et as ditas pesoas.
Et porque esto seia çerto nos las ditas partes rogamos et mandamos a Fernando Peres,
notario publico de Lugo, que fesese desto duas cartas en hun tenor.
Feyta en Lugo, des et nove dias de novembro, era de mill et quatroçentos
et des et sete annos.
Testemoyas: don Iohan Affonso, dayan de Lugo; don Pero Aras, arçidiago
de Neyra; don Rodrigo Affonso, arçidiago de Deça; don Pero Aras, arçidiago de
Triacastella; don Aras Peres, iuys; Thomas Gomes, Diego Lopes, Fernando Peres,
coengos; Afonso Eanes, Iohan Garçia, raçoeyros da dita iglesia; Gonçalvo Eanes,
mercador de Lugo.
Et eu Fernando Peres, sobredito notario publico de Lugo por lo sennor
obispo dese lugar, a esto que sobredito he presente foy et aqui puge meu nome et
meu signal en testemoyo de verdade.
Estas herdade se tornaron a o dito Gomes Ares por quatro teegas de pan,
et en este livro esta ha carta delo.
809
1379, novembro, 20. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Xoán Vidal e á súa muller e a unha voz media
casa nas cortiñas de San Román por renda anual de tres marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 82v.
Sabeam quantos esta carta viren commo nos o dayan et cabidoo da iglesia
de Lugo seendo juntados en cabidoo enno coro da dita iglesia por campaa tanjuda, segundo que o avemos de custume, afforamos a vos Johan Vidal, ferreyro,
morador ennas cortinas de San Romao, et a vosa esposa, Aldara Ferrnandes, por
en toda vosa vida d'anbos et d'outra pesoa qual o pustrimeyro de vos nomear en
968
María José Portela Silva
vida ou a tempo do seu finamento, a meatade da casa que he dos aniverssarios da
dita iglesia que esta enna çibdade de Lugo ennas ditas cortinas de San Romao açerca do travado, da qual casa a outra meatade he dos andadores da dita villa de Lugo,
a qual cassa esta a par d'outra casa que vos teedes aforada da capella de San Tome,
sub signo da capella de Santiago, con seus jures et entradas et seydas et feytura et
agoas vertes, per tal condiçon que vos que alçedes a dita casa en sobrado et a reparedes das outras cousas que estan por faser et lle perteeçen. Et a o finamento da
pustrimeyra pesoa de vos que o dito foro da medea da dita casa fique livre et quito
a os ditos aniversarios con todos los boos paramentos que y foren feytos. Et
outrosy que dedes en cada hun anno vos et as ditas persoas, a os ditos aniversarios, tres moravedis, d'oyto soldos o moravedi, por dia de San Martino.
Et eu, o dito Johan Vidal, por min et por la dita minna muller et por la
dita pesoa asy reçebo o dito foro de vos, lo dito dayan et cabidoo, et obligo por
todos meus bees et seus delles de o complir et pagar segundo dito he. Et nos, lo
dito dayan et cabidoo, asy vos lo outorgamos o dito foro. Et desto en commo pasou
rogamos a Fernando Peres, notario publico de Lugo, que feçese desto duas cartas
en hun tenor signadas con seu signal, a huna enno libro de nos lo dito cabidoo, et
a outra para vos o dito Johan Vidal seellada con noso seello.
Feyta en Lugo, viinte dias de novembro, era de mill et quatroçentos et des
et sete annos.
Testemoyas: don Johan Affonso, dayan; don Gonçalvo Eanes, chantre; don
Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; don Pero Aras, arçidiago de Triacastella;
Fernando Peres, Tomas Gomes, coengos; Jacome Ferrnandes, Afonso Eanes et
Afonso Yanes, raçoeyros da dita iglesia.
Et eu Fernando Peres, sobredito notario publico de Lugo por lo sennor
obispo dese lugar, a esto que sobredito he presente foy et aqui puge meu nome et
meu signal en testemoyo de verdade.
810
1379, novembro, 23. Lugo
O conde don Pedro ordénalles aos oficiais de xustiza no seu condado que
non tomen os moios de pan ou viño pertencentes á igrexa de Lugo.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fols. 103v-104r, traslado polo notario Gonzalo Pérez.
Este he o traslado de hun alvala do conde don Pero scripto en papel et firmado de seu nome do qual o tenor he: "Yo el conde don Pedro mando a vos Johan
Alfonso, mio algasil, et a todos los otros merynos et justiçias de mi tierra de Lemos
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
969
et de Sarria et de las otras villas et lugares de todo min condado et sennorio, que
non pongades enbargo, nen prendedes, nin tomedes los moyos de pan ou de vinno
que el dayan et personnas et canonigos et clerigos de la iglesia de Lugo an en toda
mi terra et sennorio, et gelos dexedes trager a sus omes que por ellos enviaren, et
non consintades que ningun quelles ponga embargo en ellos nin llos tome que \mi/
merçed es que se faga asy. Et esto non lo dexedes de faser por [...] que vos yo
mande que los tomasedes nin por alvala nin carta que vos diese enesta rason que
yo las revogo et quero et mando que non valgan aunque sea dada despues desta
carta, que mi merçed et voluntad es que se cumpla esto que yo mando. Et non
fagades ende al so pena de la mi merçed et de seisçentos moravedis a cada uno. Et
que seia çerto scripvi aqui mio nonbre.
Fecho en Lugo, viinte et tres dias de nobenbro, era de mill et quatroçentos et dez et sete annos. Yo el conde".
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo, vy et ley o dito alvala do
dito senor conde feyto et firmado de seu nome o qual aqui fis scripvir et trasladar
et puge aqui meu signal. (+).
811
1379, novembro, 29. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Gonzalo Eanes e á súa muller e a unha voz
unha casa na rúa Nova por renda anual de 20 marabedís mais a obriga de construír
un sobrado con dous balcóns e unha cámara.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 83r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos o dayan et cabidoo et homes
boos da iglesia de Lugo seendo juntados en cabidoo por campaa tanjuda enno thesouro da dita iglesia, segundo que o avemos de uso et de custume, damos aforo et
avervo a vos Gonçalvo Eanes, mercador, et Aldara Affonso, vosa muller, moradores en Lugo a Porta Nova, et a huna pesoa qual nomear o pustrimeyro de vos en
sua vida ou a o tempo do seu finamento, a casa que he dos aniversarios da dita
iglesia, a qual casa esta en rua Nova, en que ora mora Lopo Bayon, carniçeyro,
entre la casa de Roy Mouro da huna parte et ho poço que y esta do outro cabo dela
da outra parte, con sua cortina et poço et aguas vertes et iures que lle perteesçe,
sub a capella de San Pedro de Lugo, por tal condiçon que façades et reparedes a
dita casa d'aquelo que esta por faser, et demays que façades en ella hun sobrado
con dous balcoes desla porta da rua ata a cortina dela, et huna camara çarrada et
pechada ençima do sobrado ou en fondo del qual vos ante quisserdes, et outrosy
970
María José Portela Silva
que dedes de foro dela vos et as ditas pesoas a os aniversarios da dita iglesia de
Lugo, o a seu procurador, en cada hun anno viinte moravedis desta moneda que
ora corre, a oyto soldos o moravedi, en paz et en salvo en Lugo por dia de San
Martino, et a a morte da pustrimeyra pesoa de vos que a dita casa et cortina et poço
fiquen livres et quitas con todos los boos paramentos que en ella foren feytos a os
ditos aniversarios.
Et eu, o dito Gonçalvo Eanes, que estou presente por min et por la dita
minna muller et por la dita pesoa asy reçebo o dito foro de vos, o dito dayan et
cabidoo, et obligo por todos mues bees et seus delles para o comprirmos. Et nos
lo outorgamos. Et porque esto seia çerto rogamos a Fernando Peres, notario publico de Lugo, que fezese desto duas cartas en hun tenor signadas con seu signal, a
huna enno libro de nos lo dito cabidoo et a outra para vos, o dito Gonçalvo Eanes,
seellada con noso seello.
Feyta en Lugo, viinte et nove dias de novenbro, era de mill et quatroçentos et dez et sete annos.
Testemoyas: o dayan, arçidiago de Neyra, o arçidiago de Deça, o arçidiago de Triacastella, o juyz; Thomas Gomes, Fernan Peres, coengos; et Afonso Eanes,
Johan Garçia, raçoeyros, et outros.
Et eu Fernando Peres, notario sobredito, notario publico de Lugo por lo
sennor obispo dese lugar, a esto que sobredito he presente foy et aqui puge meu
nome et meu signal en testemoyo de verdade.
812
1379, decembro, 20. Lugo
Arias Pérez, xuíz de Lugo, afóralle a Pedro Fernández e a dúas voces un casal
en Paredes, por renda anual dunha terza de pan e a obriga de construír unha casa.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 102r.
Era de mill et quatroçentos et des et sete annos, viinte dias de desenbro.
Commo eu Aras Peres, juyz de Lugo, de outorgamento et liçençia de don
Johan Afonso, dayan dese lugar, et das outras persoas et coengos desa iglesia que
son presentes et outorgantes, aforo a vos Pedro Fernandes das Camoyras por en
toda vosa vida et de duas persoas, a huna qual vos nomeardes et a outra qual
nomear aquela que vos nomeardes, o casal que ias en Paredes, que he deste meu
julgado, con suas casas et dereyturas et pertenenças, a a tal condiçon que vos o dito
Pedro Fernandes et as ditas persoas lavredes et paredes ben o dito lugar et façades
y huna casa et a cubradas de lousa, et que dedes de cada anno de foro dela huna
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
971
terça de pan, vos et as persoas que depus vos veeren, a quen tever o julgado. Et
a voso finamento et das ditas persoas que fique o dito lugar a o dito julgado con a
dita casa feyta, livres et quitas con todos los boos paramentos que y foren feytos.
Et eu, o dito Pedro Fernandes, por min et por las ditas persoas asy reçebo o
dito foro de vos, lo dito juys, et obligome de o comprir asy en todo commo dito he.
Testemoyas: o dito dayan; et don Gonçalvo Eanes, chantres; don Rodrigo
Afonso, arçidiago de Deça; don Pedro Ares, arçidiago de Neyra; don Pedro Aras,
arçidiago de Triacastella; don Diego Gomes, thesoreyro; Thomas Gomes, Fernan
Peres, Afonso Fernandes, Diego Lopes, Ruy Lopes, coengos; et Afonso Eanes, et
Jacome Fernandes, et Johan Garçia, raçoeyros da dita iglesia de Lugo.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo, a esto foy presente et fis
scripvir esta carta et aqui puge meu signal.
813
1380, febreiro, 9. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles ao arcediago de Deza, don Rodrigo Afonso, e a
dúas voces a herdade dos aniversarios en Castelo por renda anual de 48 marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 101v.
Era de mill et quatroçentos et dez et oyto annos, nove dias do mes de
freveyro.
Sabeam todos que nos Johan Afonso, dayan de Lugo, et as outras persoas
et coengos desa iglesia estando juntados en cabidoo por campaa tangida enno
coro desa iglesia, segundo que avemos de custume, afforamos a vos don Rodrigo
Afonso, arçidiago de Deça, a herdade que os aniversarios desta iglesia de Lugo an
en Castello, segundo que a tragia don Ruy Gomes, mestrescolla que fuy de Lugo,
et que por el lavrava Alvaro Peres de Castello; o qual foro vos fasemos por en toda
vosa vida et de duas persoas depus de vos, a huna que vos nomeardes et a outra
qual nomear aquela que vos nomeardes, et avedes a faser labrar a dita herdade et
teerla en boo paramento, et dardes de cada anno de foro della a aquel que tever
os aniverssarios quareenta moravedis, a oyto soldos cada moravedi, en salvo de
cada anno por Natal; et a voso finamento et das ditas persoas que a dita herdade
fique livre et quita a a dita iglesia de Lugo con todos los boos paramentos que y
foren feytos.
Et eu, o dito arçidiago, que estou presente asi reçebo de vos, o dito dayan
et cabidoo, o dito foro et obligo meus bees para o comprir en todo commo dito he.
Et nos, o dito dayan et cabidoo, asi vos lo outorgamos, et porque esto seia çerto
972
María José Portela Silva
nos as ditas partes rogamos et mandamos a Gonçalvo Peres, notario publico de
Lugo, que fesese ende delo duas cartas en hun tennor.
Feytas en Lugo era et dias sobreditos. Testemoyas: o dito dayan; don
Gonçalvo Eanes, chantres; don Diego Gomes, thesoreyro; Thomas Gomes, juys;
Fernando Peres, Afonso Fernandes, Diego Lopes, coengos; Jacome Fernandes et
Afonso Eanes, raçoeyros; et Lopo Peres, porteyro do dito cabidoo, ts.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo por lo obispo desse lugar,
a esto foy presente et fis scripvir esta carta en minna presença et aqui puge meu
signal.
814
1380, febreiro, 23.
Don Xoán I mándalle a Gonzalo Afonso, recadador maior de Galicia, que
lles pague ao bispo e ao Cabido de Lugo os 7500 marabedís establecidos nun privilexio e sen pedirlles cada ano nova carta da chancelaría.
CAÑIZARES: p. 1090, traslado polo notario Pedro Rodríguez: 1380-V-22, con referencia ao Libro lº de pergameos, fol. 8v.
PIÑEIRO: Memorias, t. IV, fol. 18v.
Nos el rei fasemos saber a vos Gonzalo Afonso de Sant Fagund nuestro
recabdador maior en el reino de Galisia que nos fisemos merced al obispo et al
dean y cabildo de su yglesia que oviesen de nos en cada anno en limosna sete mil
e quinientos maravedis segun se contiene en un privilegio que lles mandamos dar
en esta rason, et agora los dichos obispo e dean e cabildo embiaronos desir que
como quer que de su parte vos fue mostrado el dicho privileigo et nos fue requerido que lles desedes e pagasedes los dichos siete mil maravedis que lo non quisestes nen queredes faser por quanto non vos mostra de cada anno nuestra carta
nobamente de la nuestra chancelleria, de lo qual somos maravillado ca pois ellos
tienen nuestro privileigo sellado con nuestro sello de plomo non lle debedes
demandar outra carta nen ponerlles embargo sobre elo. Por que vos mandamos
que veades el dicho privileigo que nos mandamos dar a los dichos obispo y dean
y cabildo e lo cumplades segun que en el se contien, faciendo dar y pagar a los
dichos obispo e dean y cabildo los dichos maravedis e fasedellos dar desde el tiempo que gelos non avedes pago fasta aqui, et daqui adelante de cada anno, e non
fagades ende al por ninguna manera so pena de la nuestra merced, nen lles demandedes que vos mostre cada ano carta nueba de la nuestra chancilleria.
Fecha vinte y tres dias de febrero, era de mil e quatrozentos e des y oito
anos. Nos el rei.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
973
Eu Pedro Rodrigues notario publico de Lugo por lo senor obispo dese
lugar vi e lii o alvala sobredito fecho dies e sete dias de abril era de mil e quatrocentos e dies e ocho anos. Nos el rey.
Este he ho traslado do dito albala do dito senor rey don Johan, que Deus
mantenna, o que eu Pedro Rodriguez notario publico de Lugo por lo sennor obispo dese lugar vi et liy, et o qual era escripto en papel no tenor sobredito, et firmado do nome do dito senor rey segund por el parescia et en minna presença aqui o
fis trasladar vervo a vervo, et en este traslado puge meu signal.
Feito o dito traslado en Lugo, vinte et dous dias de maio, era de mill et
quatrocentos et des et oito anos.
Testigos que foron presentes et viron o dito albala: Arias Fernandes coengos de Lugo; Rodrigo Yanes de Burela; Johan Arias notario de Lugo; Afonso Touron
escribano, et outros.
815
1380, marzo, 10. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Rodrigo Eanes e á súa muller e a unha voz a
casa que habitan por renda anual de catro marabedís en Nadal.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 87r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos Johan Afonso, dayam da iglesia
de Lugo, et o cabidoo desa iglesia estando iuntados eno cabidoo enno coro desa iglesia por campaa tangida, segundo que avemos de uso et de custume, afforamos a vos
Rodrigo Yanes, scudeyro do bispo de Lugo, et a vosa muller, Aldara Aras, por vosa vida
de anbos et de huna persoa qual o pustrimeyro de vos nomear a tempo de seu finamento, a nosa casa en que vos ora morades a par de huna casa a par de huna casa (sic)
de Sant Lazero da huna parte, et da outra parte esta outra casa de Pedro Ferrnandes
Çedeyras; o qual foro vos fasemos con tal condiçon que reparedes a dita casa do que
lle comprir et que a tenades feyta em bon paramento, et que dedes de foro della de cada
hun anno, a aquel que recadar os aniversarios desta iglesia, quatro moravedis da moneda meuda que suia andar, et que paguedes o dito foro de cada anno por Natal, segundo se pagaren os outros foros et dereytos do cabidoo desa iglesia de Lugo. Et a voso
finamento et da dita persoa que a dita casa fique livre et quita a os ditos aniversarios
desta iglesia de Lugo con todos los boos paramentos que y foren feytos.
Et eu, o dito Rodrigo Yanes, que estou presente por min et por las ditas
minna muller et persoa asy reçebo o dito foro de vos, los ditos dayam et cabidoo,
et obligo meus bees et seus para o comprir em todo.
974
María José Portela Silva
Et nos, os ditos dayam et cabidoo, asy vo-lo outorgamos, et que seia çerto
rogamos a Fernando Peres, notario publico de Lugo, que fesese ende duas cartas
en hun tenor.
Feytas en Lugo, des dias de março, era de mill et quatroçentos et dez et
oyto annos.
Testemoyas: o dito dayam; don Gonçalvo Yanes, chantres; dom Rodrigo
Afonso, arçidiago de Deça; dom Pedro Ares, arçidiago de Neyra; dom Ares Peres,
arçidiago de Deçon; don Pedro Ares, arçidiago de Triacastella; Tomas Gomes, juyz;
Diego Gomes, thesoreyro; Fernando Peres, Afonso Ferrnandes, Aras Ferrnandes,
Ruy Lopes, coengos; Johan Garçia, Jacome Ferrnandes, Afonso Yanes, raçoeyros.
Et eu Fernando Peres, notario sobredito, a esto que sobredito he presente
fuy et porque he verdade aqui puge meu nome escrito con minna mao.
Fernando Peres notario.
816
1380, abril, 17.
Albalá de Xoán I no que lle ordena a Lope Martíns, recadador maior das
rendas reais no Reino de Galicia, que lle pague ao bispo de Lugo os 7500 marabedís
que lle concedera Henrique II, tal e como se lle pagaban neste reinado.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 8v.
CAÑIZARES: p. 1091, tomado do traslado realizado polo notario Pedro Rodríguez:
1380-V-22.
LUGO, AC, extr., Tumbo Nuevo, fol. 232v.
SÁNCHEZ BELDA: Docs..., n.º 1228, p. 512.
PIÑEIRO: Memorias, t. IV, fol. 18v.
Nos el rey fasemos saver a vos Lopo Martinez dar Brosache nuestro recabdador maior en el reino de Galicia que el obispo de Lugo nos embio diser que el
rey don Enrique nuestro padre, que Dios perdone, que fiso merced a la iglesia de
Lugo et a el et a los beneficiados de la dicha yglesia, de siete mill et quinientos
maravedis, que obiessen cada anno en los diesemos de Vivero et que el por mandado del dicho rey nuestro padre que fiso et edifico en la dicha yglesia de
los dichos maravedis una capilla en que estan capellanes et dizen en ela missa
de cada dia, et ruegan a Dios por el anima del dicho rey nuestro padre et por la
nuestra vida et salud et del ynfante mio fijo et de las reynas nuestra madre et mi
muger; et que el dicho rey que lles mando pagar los dichos maravedis enteramiente de los primeros e mexor parados. Et que despois desto que fue nuestra merced
de mandar dar al dicho obispo nuestro privilegio para quelles recudesen con ellos
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
975
segunt que gellos daban en tiempo del dicho rey nuestro padre. Et que vos requirio quelle desedes los dichos maravedis segunt que foron dados en tiempo del
dicho rey nuestro padre, et que vos que lle dixestes que gellos non dariades sinon
por los tercios del anno, et embionos pedir merced sobrelo. Por que vos mandamos que veades el dicho privilegio que el dicho obispo et beneficiados de su yglesia tienen en esta rason, et quelles recudades et le fagades recurdir de cada anno
con los maravedis en el contenidos segunt que mas cumpridamente lles foron [...]
elles recudian con ellos en tiempo del dicho rey nuestro padre, porque los ayan
bien parados segunt avian en el dicho tiempo. Et non fagades ende al por ninguna manera sub pena de la nuestra merced.
Fecho dies et sete dias de abril, era de mil et quatrocentos et dies et ocho
annos.
Nos el rey.
Este he ho traslado do dito albala do dito senor rey don Johan, que Deus
mantenna, o que eu Pedro Rodriguez notario publico de Lugo por lo sennor obispo dese lugar vi et liy, et o qual escripto en papel no tenor sobredito, et firmado do
nome do dito senor rey segund por el parescia, et en minna presença aqui o fis
trasladar de verbo a verbo, et en este traslado puge meu signal.
Feito o dito traslado en Lugo vinte et dous dias de maio, era de mill et
quatrocentos et des et oito annos.
Testigos que foron presentes et viron o dito albala: Arias Fernandez coengo de Lugo; Rodrigo Yanes de Burela; Johan Arias notario de Lugo; Afonso Touron
escriban, et outros.
817
1380, abril, 20.
Cláusulas testamentarias de María Muñiz polas que nomea herdeiro dos
seus bens o mosteiro de San Francisco de Lugo.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 32r, traslado polo notario Gonzalo Pérez: 1380-IV-20.
Eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo por lo sennor obispo dese lugar,
vy et ley hun testamento de Maria Moniis, filla que foy de Monin Ferrnandes
d'Orsillon, o qual testamento era feyto et signado por Roy Gonçalves, scripvan publico de Sevilla, et non era raso nen interlinado nen en alguna parte sospeyto, enno qual
iasia huna clausula que disia asy: " et mando a Pedro Aras, fijo de Aras Alfonso et de
Aldara Vasques, la mi herdat que yo he en Sonar bien et compridamente segunt que
me a mi pertenesçe. Et otrosy mando mas a Rodrigo, mi criado, fijo de Pedro
976
María José Portela Silva
Ferrnandes et de Maria Aras, la mi heredat que llaman da la Vina, las quales herdades
son en Monterroso lugar, en tal maneyra et con tal condiçon que los dichos Pedro
Aras et Rodrigo que se mantengan en las dichas herdades todos los dias de su vida, et
depues de los dias de su vida que fiquen las dichas herdades livres et quitas a los freyres de la orden de San Françisco de Lugo por jur de herdar para sienpre jamas con tal
maneyra et con tal condiçon que los dichos frayres que me fagan una [renebrunçia] en
la dicha orden por mi anima de cada anno para senpre jamas bien et onrradamente
segunt que me a mi pertenesçe. Et pagado et comprido este mi testamento et esta mi
manda de mis vienes, segunt que se en el contiene, todo el remaniente que fincare de
mis vienes, asy movilles commo reyses, mando que los ayan et los hereden todos los
frayres de la dicha orden de San Françisco de Lugo a los quales yo stabelesco por mis
legitimos herederos en todos mis bienes etc...".
A qual clausula que era scripta enno dito testamento eu o dito Gonçalvo
Peres, notario, aqui tirey del por minna mao a pitiçon do gardian et frayres do dito
moesteyro de San Francisco de Lugo.
Feyta viinte dias de abril, era de mill et quatroçentos et XVIII annos.
Testemoyas: frey Fernando Ferrnandes, gardian do dito moesteyro; et frey
Gonçalvo de Monterroso, et frey Diego Lopes, doctores; et frey Johan de Vilachaa,
et frey Fernando Martines, frayres do dito moesteyro, ts.
Et eu Gonçalvo Peres, notario sobredito, a esto foy presente et a dita clausula
do dito testamento tirey segundo en ela jasia por minna mao et aqui puge meu signal.
818
1380, abril, 21. Lugo
Don Arias Pérez, arcediago de Dozón, co consentimento do Cabido, afóralles a Afonso Gómez e á súa muller e a unha voz unhas casas próximas ao mosteiro de Santo Domingo de Lugo por renda anual de 15 marabedís.
MADRID, AHN, Carp. 1332 G/1, perg. orix., galego, gótica cursiva, 309x182 mm.
Sabeam todos que eu Arias Peres, archidiago de Deçon, teente os bees da
capella de San Domingo, que noso sennor don frey Pero Lopes obispo de Lugo tornou en esta iglesia de Lugo por tal que se dissesen en ela misas por la alma del rey
don Enrrique, a que Deus perdoe, et por la vida del rey don Iohan, que Deus mantenna, et dous outros reys de Castella que despoys del veeren, con outorgamento de
don Johan Afonso, dayan de Lugo, et de don Rodrigo Afonso, archidiago de Deça, et
das outras persoas et coengos desa iglesia que son presentes et outorgantes afforo a
vos Afonso Gomes, tonelleiro, morador en Lugo, et a vosa muller, Tareia Rodrigues,
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
977
por vosa vida de anbos et de huna persoa qual o pustrimeiro de vos nomear en sua
vida ou a tempo de seu finamento, as casas que son da dita capella que estan a as
Kalendas a par do moesteiro de San Domingo, con suas entradas et saydas, iures et
agoas vertes, que son sub signo da capela de Santiago de Lugo, a a tal condiçon que
vos et a dita persoa tennades as ditas casas feytas et reparadas en boo paramento do
que ouveren mester et que diades de cada anno de foro delas, a min ou a aquel que
tever os bees da dita capela, quinse moravedis de oyto soldos o moravedi desta
moneda usual por dia de Natal, et a voso finamento et da dita persoa que para esto
for nomeada que as ditas casas fiquen livres et quitas et desenbargadas a aquel que
teber os bees da dita capela, feytas et en boo paramento.
Et eu, o dito Affonso Gomes, que estou presente por min et por las ditas
minnas muller et persoa asy reçebo o dito foro das ditas casas de vos, lo dito archidiago, et obligo min et todos meus bees et seus para o comprir en todo commo
dito he. Et eu, o dito arcidiago, asy vos lo outorgo. Et porque esto seia çerto nos as
partes rogamos a Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo, que fesese desto duas
cartas en hun tennor signadas de seu signal.
Feytas en Lugo, viinte et hun dias de abril, era de mill et quatroçentos et
des et oyto annos.
Testemoyas: o dito dayan; et don Pedro Arias, arçidiago de Neira; et don
Pero Arias, arçidiago de Triacastella; don Diego Gomes, thesoreyro; don Tomas
Gomes, juys; Fernando Peres, Afonso Ferrnandes, Arias Ferrnandes, et Diego
Lopes, coengos de Lugo; Affonso Yanes, et Johan Gomes, et Alvar Ferrnandes,
raçoeyros de Lugo; et Lopo Peres, porteyro do cabidoo, ts., et outros ts.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo polo bispo dese lugar, a
esto foy presente et esta carta aqui en minna presença fiz scripvir a pitiçon das partes et aqui puge meu signal. (+).
819
1380, maio, 4. Lugo
O Cabido de Lugo afóralle ao arcediago de Neira, don Pedro Arias, e a dúas
voces o casal de Abuín, próximo á cidade, coa obriga de construír unha casa de sete brazas de longo e tres de ancho; as voces deben pagar 40 marabedís anuais como renda.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 102r.
Era de mill et quatroçentos et des et oyto annos, quatro dias de mayo.
Sabeam todos que nos o cabidoo da iglesia de Lugo estando juntados en cabidoo enno coro da dita iglesia, segundo avemos de custume, con dom Johan Afonso,
978
María José Portela Silva
noso dayam, que he presente et outorgante, por faser ben et graçia a vos dom Pedro
Aras de Parrega, arçidiago de Neyra, amiistrador do mes de jullio en terras de Narla et
Parrega et Goyoso, que estades presente, damos-vos en foro o casal que esta en Avoyn
çerca de Lugo, que he da dita amiistraçon et que vos ora teedes et husades por nome
della, por vosa vida et de duas persoas depus de vos a huna qual vos nomeardes en vida
ou a tempo de finamento, et a outra qual nomear aquela persoa que vos nomeardes
para esto; a a tal condiçon que vos et as ditas persoas façades lavrar o dito lugar et pararlo ben et manteerlo en boo estado, et que façades y huna casa en este dous annos primeyros que seia feyta de sete braças de parede en longo et tres braças et medea en
ancho sen paredes, et cuberta de lousa et portada, et que tenades feyta a dita casa et as
outras deste lugar et en boo paramento, et as ditas persoas que para esto foren nomeadas que den de cada anno de foro do dito lugar a aquel que for amiistrador da
dita amiistraçon quareenta moravedis de longos desta moneda que ora anda, ou de
outra que os valla, por dia de San Martino; et a finamento de vos et das ditas persoas
que para esto foren nomeadas que o dito lugar fique livre et quito a a dita amiistraçon
con as casas del feytas, et con todos los boos paramentos que y foren feytos, et as herdades ben lavradas et tiradas de monte. Et a primeyra persoa que vos o dito arçidiago
nomeardes que venna reçeber o dito foro et vervo de nos, o dito dayan et cabidoo, et
despoys de seu finamento a segunda persoa.
Et eu, o dito arçidiago, que estou presente por min et por las ditas persoas asy reçebo o dito foro do dito lugar de Avoyn de vos, o dito dayan et cabidoo,
et obligo min et meus bees et das ditas persoas para o comprir en todo commo dito
he. Et nos, o dito dayam et cabidoo, asy vos lo outorgamos. Et porque esto seia
çerto nos as ditas partes rogamos et mandamos a Gonçalvo Peres, notario publico
de Lugo, que fezese ende delo duas cartas en hun tenor.
Feytas en Lugo era era (sic) dias sobreditos. Testemoyas: o dito dayan; et
don Gonçalvo Eanes, chantres; et don Rodrigo Afonso ,arçidiago de Deça; don
Pedro Ares, arçidiago de Triacastella; don Ares Peres, arçidiago de Deçon;
don Diego Gomes, thesoreyro; don Thomas Gomes, juys; Fernan Peres, Afonso
Ferrnandes, Ares Ferrnandes, Diego Lopes, Ruy Lopes, coengos; Afonso Eanes,
Jacome Ferrnandes, Alvar Ferrnandes, Johan Garçia, raçoeyros, ts., et outros.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo, a esto foy pressente et fis
scripvir esta carta et aqui puge meu signal.
820
1380, xullo, 3. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Pedro Gómez e á súa muller e a unha voz o val
de Cancelada por renda anual de 300 marabedís mais a obriga de construír unha casa
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
979
e plantar tres moios de vide. Deseguido, o foreiro dóalle ao arcediagado de Triacastela un
casal en Guntín e outro en Castelo de Cas, e reserva para si o usufruto.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 100v.
Era de mill et quatroçentos et dez et oyto annos, tres dias de jullio.
Sabeam todos que nos Johan Afonso, dayam da iglesia de Lugo, et o cabidoo desa iglesia estando juntados en cabidoo por campaa tangida enno coro desa
iglesia, segundo avemos de custume, de outorgamento do onrrado sennor don frey
Pedro Lopes da orden dos pregadores por la graçia de Deus, obispo de Lugo, et con
outorgamento de don Pedro Aras, arçidiago de Triacastella, que som presentes et
outorgantes, damos et afforamos a vos Pedro Gomes de Cançelada, fillo de Martin
Gomes que foy de Cançelada, et a vosa muller, Aldara Vaasquez, filla de Pedro
Alvares de Ybeas, por vida de vos anbos et de huna persoa depus voso finamento
que seia nomeada por lo pustrimeyro de vos em vida ou a tempo de seu finamento, o Val de Cançelada, que he desta iglesia de Lugo, con todo o seu sennorio et
con todas las herdades et casas et dereyturas que lle a el perteeçen et perteeçer
deven et se con o dito Val usaron ata aqui, et con as herdades dos dous casares de
Quindous et de Lamas, que vos agora o dito Pedro Gomes tragedes, que son desta
iglesia, con todas suas dereyturas et pertenenças, iures et posisoes deles et con
todas las outras cousas que a o dito Val perteeçem, et con a a presentaçon das tres
iglesias que son do dito Valle et se con el usaron ata aqui, salvo vesitaçon et
correçon dos clerigos das iglesias do dito Val et colaçon delas; a a tal condiçon que
vos et a dita vosa muller et persoa tenades o dito Val et casares et herdades et as
casas deles em bon paramento et feytas et reparadas, et que dedes de foro delas vos
et a dita vosa muller et persoa a o arçidiago de Triacastella que for, de cada anno
trezentos moravedis, de oyto en soldos cada moravedi, et pagardes-los em salvo em
Lugo de cada hum anno por Pascoa de Resureçon sen outro desconto algun, et que
façades huna casa en Moesteyro de pedra et cuberta de traba et con hun sobrado,
et ponades y em esta Val vinna que seia tres moyos sementadura por lo moyo
pequeno, as quaes casa et vinna avedes de faser et poer de aqui a çinquo annos primeyros, et lavrardes-la et faserdes-la lavrar de aquellas lavores et cavas et sarraduras que lle feser mester, et que a ponades em vosa vida et da dita vosa muller et
persoa et non dedes dela renda algua a o arçidiago que for do dito arçidianado de
Triacastella, et des y aquelles que ficaren em voso lugar que den de foro da dita
vinna, a o arçidiago que for a o tempo do dito arçidianado, a terça parte do vinno
que Deus em ela der de cada anno a a bica do lagar por omme do dito arçidiago
para senpre jamays.
Et eu, o dito Pedro Gomes, que estou presente asy reçebo o dito foro por min
et por la dita mina muller et persoa, et obrigo min et meus bees et seus movilles et rayses para o comprir et pagar asy em todo enna maneyra que dita he. Et por este dito afo-
980
María José Portela Silva
ramento dou logo a vos, o dito sennor obispo, et dayan et cabidoo para o dito arçidianado de Triacastella et para o arçidiago que for del, dous casares de herdade hun a a
ponte de Gontin et o outro a o Castello de Caes, que eu y aio et que os aiades por jur
de herdade, et eu o dito Pedro Gomes et a dita mina muller et persoa avemos a teer os
ditos casares em nosa vida et non avemos deles a dar foro nen renda algua, et a nosso
finamento et da pustrimeyra persoa que os ditos casares fiquem livres et quitos et
desenbargados et as herdades deles ben lavradas et tiradas de monte, et as casas feytas
et em boo paramento a o dito arçidianado et a o arçidiago que for del con o dito Val et
jures et casas del, et con hun boy et huna vaca et huna porca porca (sic) de provo em
cada casal; et que a dita vina tenamos nos et nosos subçesores depus nos ben lavrada
et en boo paramento, et dem de cada anno para senpre a o dito arçidianado et a o arçidiano que for del a terça parte do vinno que Deus em ela der segundo dito he. Et porque esto seia çerto nos as ditas partes rogamos a Gonçalvo Peres, notario publico de
Lugo, que fesese ende esta carta.
Que foy feyta em Lugo era et dias sobreditos. Testemoyas: os ditos senor
obispo et dayan et arçidiago de Triacastella; don Gonçalvo Eanes, chantre; don
Alvar Dias, arçidiago de Aveancos; don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça;
don Pedro Aras, arçidiago de Neyra; don Aras Peres, arçidiago de Deçon; don
Diego Gomes, thesoreyro; don Tomas Gomes, juys; Fernando Peres, et Afonso
Fernandes, et Aras Fernandes, et Roy Lopes, et Diego Lopes, coengos de Lugo; et
Afonso Yanes, et Jacome Fernandes, et Alvar Fernandes, et Johan Garçia, et Diego
Yanes, raçoeyros; Lopo Peres, porteyro do dito cabidoo, ts., et outros.
Et eu Gonçalvo Peres, notario publico de Lugo por lo obispo desse lugar,
a esto que dito he presente foy et a pitiçon das partes esta carta aqui fiz scripvir et
aqui puge meu signo.
821
1380, setembro.
O Cabido de Lugo afóralles a Afonso Eanes e a María Fernández e a unha
voz o casal e as herdades dos aniversarios en Vilar de Cas por renda anual
dunha terza de centeo.
MADRID, AHN, Carp. 1332 G/2, perg. orix., galego, gótica cursiva, 202x167 mm.
Sabeam quantos esta carta viren commo nos os homes boos et cabiidoo da
iglesia de Lugo seendo iuntados enno coro da dita iglesia por campaa taniuda, segundo que o avemos de huso et de custume, con outorgamento de don Gonçalvo Eanes,
chantre, vigario de don Johan Afonso, dayan, damos aforo et avervo a vos Afonso
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
981
Eanes d'Adae et a vos Maria Ferrnandes, filla de Fernan Domingues Teyxon, et de
agora para en toda vosa vida d'anbos et de huna pessoa qual o pustrimeiro de vos
nomear en vida ou a tempo do seu finamento, o noso casal et herdades dos aniversarios que he en Villar de Caes, a a tal condiçon que vos et a dita pessoa que para
esto for nomeada que a lavredes et paredes ben as herdades do dito cassal en guisa
que se non perçan as novidades del con mingua de lavorio, et que tiredes de monte
alli ut tiraren os outros, et façades as casas do dito lugar et as reparedes do que lles
feser mester enno dito tempo; et dedes por foro et renda do dito cassal en cada un
ano a nos et a a dita iglesia, ou a aquel que recadar et coller as rendas dos aniversarios, huna terça de çenteo por la medida dereita, que façen tres teegas duas fanegas,
en pas et en salvo enno dito dito lugar sen desconto algun, vos et a dita pesoa; et a a
vosa morte et da pustrimeira pesoa que for nomeada o dito casal et herdades del han
de ficar ben lavradas et as casas feitas et ben reparadas et en boo estado, livres et quitas et desenbargadas a nos et a a dita nosa iglesia, con todos los boos paramentos que
en ellas foren feitos.
Et eu, o dito Afonso Eanes, que presente estou por min et po-la dita Maria
Ferrnandes et por la dita pessoa que for nomeada por esta, asy reçebo de vos o dito
cabiidoo et omes boos o dito foro et vervo por las ditas condiçoes, et obligo meus
bees et seus de o complirmos en todo commo sobredito he. Et nos os sobredito
cabidoo et omes boos asi vos-lo outorgamos. Et en testemoyo [d'esto] mandamos
et rogamos nos las ditas partes a Pedro Afonso, notario publico de Lugo, que presente estava que fesese desto duas cartas en un tenor, huna para vos Afonso Eanes
et outra para nos o dito cabidoo.
Feyta foy esta carta enno [...] dias de setembro, era de mill et quatroçentos et des et oyto annos.
Testemoyas que presentes foron: don Gonçalvo Eanes, chantre; don [Ruy
Fernandes], arçidiago de Deça; don Lopo Eanes, arçidiago de Sarria; don Arias
Peres, arçidiago de Deçon; don Pedro Ares, arçidiago de Triacastella; don Thomas
Gonçalves, juyz; don Diego Gomes, thesoreiro; Fernan Peres, Ares Ferrnandes,
Afonso Ferrnandes, Roy Lopes, coengos; Afonso Yanes, Rodrigo Afonso, raçoeyros;
Lourenço Eanes, Pedro Ferrnandes, Arias Peres, capelaes; Lopo Peres, porteiro do
dito cabidoo, ts., et outros.
Et eu Pedro Afonso, notario sobredito dado por la abtoridade do senor
bispo dese lugar, a todo o que sobredito he con as ditas testemoyas presente fuy et
por rogo et mandado dos sobreditos esta carta en mina presença fis escrivir, et aqui
puje meu nome et signal en testemoyo de verdade que he tal. (+).
822
1380, setembro, 1. Lugo
982
María José Portela Silva
O Cabido de Lugo afóralle ao arcediago de Deza, don Rodrigo Afonso, e a
dúas voces o casal de Barbaín nas freguesías de Santa María de Bóveda e San Fiz
de Muxa, por renda anual de vinte marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 104v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos [don Gonçalvo Eanes], chantres de Lugo et vigario geeral de don Johan [Afonso], dayan dese lugar, et o cabidoo da dita iglesia de Lugo seendo juntados enno cabidoo da dita iglesia, segundo
que avemos de uso et de custume para faser cabidoo, damos avervo et foro a vos
dom Rodrigo Afonso, arçidiago de [Deça], por en toda vosa vida et de duas persoas, a huna qual vos nomeardes en vosa vida ou a tempo de voso finamento, et a
outra qual nomear aquella que de vos for nomeada, et non seendo nomeada que
seia aquella que de dereyto herdar vosos bees, o noso casal de Barbeyn que foy de
Tareysa Affonso, muller que foy de Pero Lourenço da Porta Minaa, o qual nos deu
en escanbea noso sennor obispo por lo casal de Teyguesille que nos mandou Johan
Ferrnandes de Bollanno; o qual casal vos aforamos con todas suas pertenenças et
dereyturas, casas, arvores et formaes, sub signos de Santa Maria de Bobeda et de
San Fiiz de Muja, por tal condiçon que façades labrar et parar ben o dito casal et
herdades del, et as mantenades en boo estado, et que façades cubrir as casas del
aquellas que compriren, et que dedes de foro del de cada anno viinte moravedis
longos, os des moravedis para a prisçison de dia de San Johan de Golasco, et os
outros des moravedis a o que tever os aniversarios, vos et as ditas persoas pus bos;
et a morte da pustrimeyra persoa o dito casar et herdades del an de ficar a nos, o
dito cabidoo, livres et quitas con todos los boos paramentos que y foren feytos. Et
que esto seia çerto rogamos a Pedro Afonso, notario publico de Lugo, que fesese
ende duas cartas en hun tenor, huna para nos o dito cabidoo et outra para vos o
dito arçidiago.
Feyta en Lugo, primeyro dia de setembre, era de mill et quatroçentos et
des et oyto annos.
Testemoyas que foron presentes: don Gonçalvo Yanes, chantre; don
Pedro Aras, arçidiago de Triacastella; don Aras Peres, arçidiago de Deçon;
don Thomas Gomes, juys; don Diego Gomes, thesoreyro; Fernando Peres, Aras
Fernandes, Afonso Fernandes, Ruy Lopes, Diego Lopes, Ruy Lopes o moço,
coengos; Afonso Eanes, Johan Garçia et Rodrigo Afonso, raçoeyros; Lourenço
Eanes, coengo; Afonso Fernandes, sanchristan; Afonso Eanes, Johan de Lovea,
Pedro Lopes, Pedro Afonso, clerigos do coro da dita iglesia de Lugo.
Et eu Pero Afonso, notario sobredito, a esto que sobredito he con as ditas
testemoyas foy presente foy (sic) et de mandado et rogo dos sobreditos cabidoo et
omes boos esta carta en mina presença fis escrivir, et aqui puge meu signal en testemoyo de verdade que he tal. (+).
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
983
823
1380, setembro, 2. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Afonso Eanes e á súa muller e a unha voz un
casal e herdades en Vilar de Cas polo que deben pagar anualmente como renda unha
terza de centeo.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 82r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos os omes boos et cabidoo da
iglesia de Lugo seendo juntados enno coro da dita iglesia en cabidoo por campaa
tangida, segundo que o avemos d'uso et de custume, con outorgamento de don
Gonçalvo Yanes, chantre, vigario geeral de don Johan Affonso, dayan enna dita
iglesia, damos afforo et avervo a vos Affonso Yanes d'Adaen et a vos Maria
Ferrnades, filla de Fernando Domingues Teyxeyro, por en toda vosa vida d'anbos
et d'una pessooa qual o pustrimeyro de vos nomear a tempo de seu finamento, o
nosso cassal et herdades dos aniversarios que he en Vila de Caaes, a a tal condiçon
que vos et a dita perssooa que para esto for nomeada lavredes et paredes ben as
herdades do dito cassal en gisa que se non perçan as novidades del con mingoa de
lavorio, et as tiredes de monte hu tiraren os outros, et façades as casas do dito lugar
et as reparedes do que lles feçer mester enno dito tempo, et dedes por foro et renda
do dito cassal en cada hun anno a nos et a a dita iglesia, ou a aquel que ouver a
recadar et coller as rendas dos aniversarios, huna terça de çenteo por teega dereyta, que façan tres teegas duas fanegas, en pas et en salvo enno dito lugar sen desconto algun vos et a dita persooa, et a a vossa morte et da pustrimeyra pessooa que
for nomeada o dito casal et herdades del han a ficar ben lavradas, et as cassas feytas et ben reparadas et en boo estado, livres et quitas et dessenbargadas a nos et a
a dita nosa iglesia con todos los boos paramentos que en el foren feytos.
Et eu, o dito Affonso Yanes, que presente estou por min et por la dita
Maria Ferrnandes et por la dita perssooa que for nomeada para esto, assy reçebo
de vos, los ditos ommes boos, o dito foro et vervo et por las ditas condiçoes, et
obligo meus bees et seus de o comprirmos en todo commo sobredito he. Et nos los
ditos omes boos et cabidoo assy vo-lo outorgamos. Et en testemoyo desto nos
las ditas partes rogamos et mandamos a Pero Afonso, notario publico de Lugo, que
presente estava, que feçese desto duas cartas en hun tenor huna enno livro do dito
cabidoo, et outra para o dito Affonso Yanes.
Feyta foy esta carta eno coro da dita iglesia, dous dias de setembre, era de
mill et quatroçentos et des et oyto annos.
Testemoyas que presentes foron: don Gonçalvo Yanes, chantre; don Rodrigo
Affonso, arçidiago de Deça; don Lopo Yanes, arçidiago de Sarrea; don Ares Peres,
984
María José Portela Silva
arçidiago de Deçon; don Pero Ares, arçidiago de Triacastela; Thomas Gomes, juys;
Diego Gomes, thesoreyro; Fernando Peres, Ares Ferrnandes, Affonso Ferrnandes,
Ruy Lopes, coengos; Affonso Yanes, Diego Affonso, raçoeyros; Lourenço Yanes,
Pero Lopes, Ares Peres, capellaes; Lopo Peres, porteyro, et outros.
Et eu Pero Affonso, notario sobredito dado por la abtoridade do sennor
obispo desse lugar, a esto que sobredito he con as ditas testemoyas foy presente et
a pidimiento dos sobreditos esta carta escrivi et puge en ela meu signal en testemoyo de verdade que he tal.
824
1380, setembro, 20. Soria
Carta de Xoán I na que lle confirma á igrexa de Lugo, a instancias do seu
bispo, as outorgadas por Sancho IV en Burgos, 1285-IV-19, e en Madrid, 1295-I-30;
por Henrique II en Toro, 1371-X-12, e Toro, 1375-IX-15, e polo propio Xoán I en
Burgos, 1379-VIII-15, todas elas referentes a diversas mercés concedidas á catedral.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fols. 14r-18v, traslado polos notarios Xoán López e Pedro
Rodríguez: 1380-XI-15.
LUGO, AC, Tumbillo Nuevo, fol. 94 e) r; fol. 124 e) r; fol. 124 f) r; Tumbo Nuevo, extr.,
fol. 227r e v; fol. 233r.
SÁNCHEZ BELDA: Docs..., n.º 1238, p. 516.
CAÑIZARES: pp. 1092-1093.
Sepam quantos esta carta viren commo nos don Johan por la gracia de
Dios rey de Castilla, de Leon, de Toledo, de Galisia, de Sevilla, de Cordova,
de Murçia, de Jahen, del Algarbe, de Algesira, et sennor de Lara et de Viscaya et de
Molina, vimos una carta del rey don Sancho, nuestro avuelo scripta en pergamino
de cuero et sellada con hun sello pendente de çera branca colgado de una cuerda
de linno cardena, de la una parte la figura de hun rey sentado en su cathedra,
et della una parte della catedra figura de hun castillo et della otra figura de hun
lion, et della otra parte figura de un rey cavalgado en su cavallo con una espada en
una mano et hun escudo en la otra; et otra carta del dicho rey con Sancho scripta
en pergamino de cuero et sellada con un sello de çera branca en filos de seda mesclados a las figuras susodichas, et otras dos cartas del rey don Enrrique nuestro
padre, que Dios perdones, scriptas en pergamino de cuero et selladas con sus sellos
de plomo colgados en filos de seda mesclados; la una es carta de sentençia que fue
dada por los oydores della audiençia del dicho rey nuestro padre. Otrosy vimos
una carta scripta en pergamino de cuero et sellada con nuestro sello de cuero, et
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
985
sellada con nuestro sello de plomo colgado (sic) en filos dese seda mesclados (sic),
los tennores dellas quales cartas et sentenciças son estos que se siguen:
Seguen a continuación os documentos outorgados por Sancho IV en Burgos: 1285-IV-19, Madrid: 1295-I-30 e por Henrique II en Toro: 1371-X-12 (CD n.º 716), Toro: 1375-IX-15
(CD n.º 744), e por Xoán I en Burgos: 1379-VIII-15 (CD n.º 802).
Et agora don frey Pedro Lopes el obispo de la dicha eglesia et el dean et cabilldo desa dicha eglesia enviaronnos pedir merçed que les confirmasemos las dichas cartas del dicho rey don Sancho mi avuelo, et del dicho rey nuestro padre et nuestra, que
van encorporadas enesta nuestra carta, et gelas mandasemos guardar et comprir en todo
segunt que enellas et en cada una dellas se contien, et segunt mas compridamente les
fueron guardadas en tiempo dellos reys onde nos venimos et del dicho rey nuestro
padre et en el nuestro fasta aqui. Et nos el sobredicho rey don Johan por esto et por faser
bien et merçed al dicho obispo et dea et cabilldo della dicha eglesia de Lugo, confirmamosles las dichas cartas et merçedes en ambas contenidas, et mandamos que les vallan
et les sean guardadas en todo segunt enellas contien et segunt mays compridamente les
fueron guardadas et compridas en tiempo de los dichos reys onde nos venimos et del
dicho rey nuestro padre, que Dios perdone, et enel nuestro fasta aqui. Et por esta nuestra carta o por el traslado della signado de scrivan publico sacado con auctoridade de
jues o de [...] defendemos firmemente que alguno nin algunos non sean osados de les
yr nin pasar contra las dichas cartas de merçedes que dicha son, nin contra lo contenido enellas nin contra parte dello en algun tiempo o por alguna manera ca qualquer o
quaesquer que lo fisiesen averan la nuestra yra et pecharnos an las penas contenidas en
las dichas cartas et en cada una dellas, et al dicho obispo et dean et cabilldo o a quien
su vos tovier las costas et dannos que por ende reçibieren doblados, et demas a ellos et
a sus bienes nos tornaremos por ello; et sy non por qualquier o qualesquier por quien
fincar dello asy faser et comprir mandamos al home que les esta nuestra carta mostrar
o el traslado della signado commo dicho es que los enprase que parescan ante nos do
quier que nos seamos a quinse dias primeyros seguentes so penna de seysçientos moravedis desta moneda a cada uno, a diser por qua rasion non cumplen nuestro mandado.
Et de commo esta carta les fuer mostrada o el traslado della signado commo dicho es et
la compriren mandamos so la dicha penna a qualquer scripvan publico que para esto
fuer llamado que de ende al que vos la mostrar testimonio signado con sub signo por
que nos sepamos en commo comprides nuestro mandado, et desto les mandamos dar
esta nuestra carta sellada con nuestro sello de plomo colgado.
Dada en las cortes de Soria veynte dias de setembre, era de mill et quatroçientos et dies et ocho annos. Yo Gonçalvo Lopes la fis scripvir por mandado del
rey. Alvares [...] doctor. Martin Anes vista.
Et eu Johan Lopes notario publico de Lugo por lo sennor obispo desse lugar
de conssuu con Johan Aras et Pero Rodrigues notarios de Lugo, vi et lii esta carta do
dito sennor rey feyta enno tennor sobredito, escripta en pulgameo de coyro et seella-
986
María José Portela Silva
da de seu seello de plomo colgado segundo por ella paresçia, et a pitiçon do sennor
don frey Pero Lopes por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma obispo de Lugo,
que disso que lle compria o traslado [para guarda de] seu dereyto et da dita sua iglesia, et por mandado et autoridade de Pero Alvares de Lugo juys geeral enno temporal do dito sennor obispo, que vio ante sy a sobredita carta et deu sua autoridade a
este traslado que della fuy sacado, que valuesse et fesese fe duquer que paresçese asy
commo o prinçipal oreginal asy en juyso commo fora del, a dita carta vervo a vervo
aqui en minna presença fis trasladar, et en este traslado puge meu nome et meu signal que tal he en testimonio de verdade.
Feyto este traslado en Lugo quinse dias de novenbre, era de mill et quatroçentos et des et oyto annos.
Testemoyas que foron presente et viron a dita carta et oyron dar a dita auctoridade a o dito juys: dom Aras Peres arçidiago de Deçon; Gomes Aras de Çedron;
Pedro Dias de Moesteyro; Diego Alvares de Bobeda; Lopo Ferrnandes clerigo, et
Johan Ferrnandes camareyros do dito sennor obispo ts., et outros.
Eu Pero Rodrigues notario publico dese lugar de consuun con o sobredito Johan Lopes et con Johan Aras notarios vi et lii a sobredita carta do dito sennor
rey scripta no tennor sobredito et seelda con seelo de plomo colgado do dito sennor rey, et a pedimento do dito sennor obispo et por mandado et autoridade do
dito vigario que deu autoridade a o traslado et traslados della commo sobredito he
aqui a trasladey de vervo a vervo et en este traslado puge meu signal.
Que foy feyto en Lugo, era et dias sobreditos. Testemoyas que viron a dita carta
do dito sennor rey onde este traslado foy sacado et foron presentes a a dita autoridade
os sobreditos conteudos na suscripçon do dito Johan Lopes notario.
825
1380, outubro, 23. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Xácome Pérez e á súa muller e a unha voz
tres cuartos do muíño da Regoa en Muxa, por renda anual de seis marabedís os primeiros beneficiarios e nove marabedís a voz.
MADRID, AHN, Cód. 420 B, fol. 19r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos o cabidoo da iglesia de Lugo
seendo juntados en capitollo enno coro da dita iglesia por canpaa taniuda con
outorgamento de don Gonçalvo Eanes, chantres de Lugo, vigario geeral de don
Johan Afonso, dayan de Lugo, et de don Diego Gomes, thesoreyro, amiistrador do
mes de janeyro, et de Garçia Rodrigues, clerigo et procurador dos aniversarios da
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
987
dita iglesia de Lugo, afforamos a vos Jacome Peres Çerdeyras, mercador, et a vosa
muller, Aldara Vasques, moradores en Lugo, et a huna pesoa qual nomear o postrimeyro de vos, os tres quartos do moyno da Regoa que esta açerca de Lugo enna
agoa da Muja, dos quaes tres quartos do dito moyno que vos aforamos son os dous
da dita amistraçon de janeyro, et o outro quarto dos ditos aniversarios. Et vos et a
dita vosa muller avedes-nos a dar cada anno por lo dito foro seis maravedis, de des
dineiros cada maravedi, d'esta moneda en pas et en salvo en Lugo por Natal, os
quatro para o dito thesoreyro, ou a quen tever a dita amiistraçon, et os dous a quen
tever et coller os ditos aniversarios; et a dita pesoa que nomeardes hanos a dar cada
anno nove maravedis, de des dineiros cada maravedi, da dita moneda, os seis para
quen tever a dita amiistraçon, et os tres para os ditos aniversarios; et que vos et
a dita pesoa cubrades o dito moyno et o reparedes et mantenades en bon estado,
et a o tempo do finamento da postrimeyra pesoa que nos leyxedes os ditos tres
quartos do dito moyno feytos et en bon paramento, livres et quitos de vos et de
vosa vos para a dita iglesia.
Et eu, o dito Jacome Peres, que estou presente et reçebente por min et por
la dita minna muller et pesoa asy reçebo de vos, o dito cabiido, o dito foro et obligo min et meus bees et da dita minna muller et pesoa para pagar cada anno os ditos
maravedis, segundo sobredito he, et de vos atendermos todo esto que sobredito he.
Et nos, o dito cabidoo, asy vos lo outorgamos. Et porque esto seia çerto rogamos a
Johan Lopes, notario publico de Lugo, que faça ende duas cartas en hun tenor,
huna para vos et outra para o dito cabidoo.
Feytas en Lugo enno coro da dita iglesia, viinte et tres dias de outubre, era
de mill et quatroçentos et XVIII annos.
Testemoyas: o dito chantres et vigario sobredito; don Alvar Dias, arçidiago
d'Aveancos; don Thomas Gonçalves; o dito thesoreyro; Fernando Peres, et Afonso
Ferrnandes, et Roy Lopes, et Arias Ferrnandes, et Diego Lopes, coengos; Afonso Eanes,
et Johan Garçia; et Alvaro Ferrnandes, raçoeyros, ts., et outros.
Et eu Johan Lopes, notario publico de Lugo por lo sennor obispo dese
lugar, a esto que sobredito he con as ditas testemoyas presente foy et aqui puge
meu nome et signal en testemoyo de verdade.
826
1380, novembro, 20. Lugo
Provisión de Xoán I dirixida a don Pedro, conde de Trastámara, Lemos e
Sarria, a don Pedro Ruíz Sarmiento, adiantado de Galicia, a Vasco Gómez de Seixas
e a todos os funcionarios reais de Galicia, na cal lles ordena, ante a reclamación presentada polo bispo de Lugo, que non derramen pedidos, peitos nin talas sobre os
988
María José Portela Silva
coutos e labradores pertencentes á catedral de Lugo nin sobre os clérigos do bispado, por estaren exentos de tales servizos.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 8r, traslado polo notario Xoán Arias.
LUGO, AC, Tumbillo Nuevo, fol. 124 b) r-124 c) r; ibidem fol. 124 e) v en conf. do
mesmo don Xoán de 1380; Tumbo Nuevo, extr., fol. 227r, 232r, 233r en confirmación de Xoán I,
233v con referencia ao Tumbo Viejo, fol. 16v.
SÁNCHEZ BELDA: Docs..., n.º 1220, p. 509.
Cit. LÓPEZ PELÁEZ: El señorío..., I, p. 43.
Eu Johan Aras, notario publico de Lugo por autoridade do sennor obispo
desse lugar vi et lii huna carta de noso sennor el rey escripta en pergameo et selada con seu selo de plomo colgado en fios de seda feyta en esta guisa:
Segue a continuación o documento de Xoán I expedido en Burgos: 1379-VIII-15, (CD
n.º 802).
et a rogo et petiçon do onrrado sennor don frey Pedro Lopes obispo de Lugo que disso
que lle compria, et de liçençia et autoridade do juys Thomas Gonçalves que ho vio et
examinou a dita carta et deu autoridade a o traslado que eu dela signasse, que valuesse et feçesse fe ut quer que paresçese commo o verdadeyro original da dita carta,
aqui a trasladey et en este traslado puge meu signal en testemoyo de verdade.
Que foy feyto en Lugo viinte dias de novembre, era de mill et quatroçentos et des et oyto annos.
Testemoyas que viron a dita carta: [Rodrigo Yanes] de Burela; Rodrigo
Eanes escrivan; Pedro Rodrigues notarios de Lugo, et outros.
827
1380, novembro, 28. Lugo
O deán e o Cabido de Lugo afóranlle a Rodrigo Afonso, arcediago de Deza,
e a dúas voces os casais de Barbaín e A Pena, nas freguesías de Santa María de
Bóveda e San Fiz de Muxa, mais unha herdade en San Pedro de Soñar, por renda
anual de 50 marabedís.
MADRID, AHN, Carp. 1332 G/ 2 bis, perg. orix., galego, cortesá, 207x195 mm, traslado polo notario Gonzalo Pérez: 1391-XII-6; Cód. 416 B, fol. 104r; Libros, lib. 6289 con referencia
ao Lib. A, fol. 104.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos don Johan Afonso, dayam,
et cabidoo da iglesia de Lugo seendo juntados en cabidoo enno cabidoo et thesou-
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
989
ro da dita iglesia, segundo avemos de uso et de custume, afforamos a vos dom
Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça enna dita iglesia, et a duas persoas pus vos,
huna qual vos nomeardes en vida ou en morte et outra qual nomear aquella que
de vos for nomeada, et non seendo nomeada de vos ou de cada hun delles que seia
persoa aquella que de dereyto herdar vosos bees ou os seus depus vos, o casal de
Barbeyn que foy de dom Afonso Gomes, arçidiago de Deça, voso tio; et o casal
de San Fiis de Muja, que chaman da Penna, que vos teedes a jur et a mao, os quaes
son su signo de San Fiis et de Santa Maria de Bobeda, et a herdade que nos avemos en Sonarinno que vos agora tanben tragedes, que he sub signo de San Pedro
de Sonnar; os quaes casares et herdades que vos afforamos commo dito he con
todas las casas et casares et formaes, a montes et a fontes, per ut quer que vaan
con suas dereyturas et pertenenças, por tal condiçon que as façades labrar et parar
ben, et cubrades as casas que enelo cumpliren ennos ditos lugares, et as leyxedes
feytas en boo paramento; et que dedes de cada anno vos et as ditas persoas pus vos
en paz et en salvo en esta çibdade de Lugo, a o que tever os aniversarios, por dia
de Natal çinquenta moravedis, de oyto soldos cada moravedi, et a a morte da pustrimeyra persoa as ditas herdades an de ficar a nos, o dito cabidoo, con todos los
boos paramentos que y foren feytos. Et que esto seia çerto rogamos a Fernando
Peres, notario publico de Lugo, que faça ende duas cartas en hun tennor, huna
para nos et outra para vos o dito arçidiago.
Feytas en Lugo, viinte et oyto dias de novembro, era de mill et quatroçentos et des et oyto annos.
Testemoyas que foron presentes: don Johan Afonso, dayan; don Alvar
Dias, arçidiago d'Aveancos; don Pedro Aras, arçidiago de Neyra; don Aras Peres,
arçidiago de Deçon; don Pedro Aras, arçidiago de Triacastella; don Thomas Gomes,
juys; don Diego Gomes, thesoreyro; Fernando Peres, Aras Fernandes, Diego Lopes,
Ruy Lopes, Lopo Dias, coengos; Jacome Fernandes, Afonso Eanes, Johan Garçia,
raçoeyros; et Afonso Fernandes, coengo.
Et eu Fernan Peres, sobredito notario publico de Lugo por lo senor obispo dese lugar, a esto que sobredito he con as ditas testemoyas presente fuy et aqui
puge meu nome et meu signal en testemoyo de verdade. (+).
828
1380, decembro, 10. Lugo
Xoán de Lovea, clérigo do coro de Lugo, comprométese a saldar a débeda
correspondente á igrexa de San Lourenzo de Albeiros.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 82r.
990
María José Portela Silva
Era de mill et quatroçentos et des et oyto annos, des dias de desembre.
En Lugo en presença de min Alvaro Peres, notario publico de Lugo por lo
sennor obispo dese lugar, et das testemoyas subscriptas presentes Affonso Eanes,
procurador do cabidoo da iglesia cathedral de Sancta Maria de Lugo, et Garçia
Rodrigues, rendeyro dos aniverssarios da dita iglesia, Johan de Lovea, clerigo do
coro de Lugo, conffessou et disso que a iglesia de San Lourenço d'Alveyros, que he
da iglesia de Lugo, de que el he clerigo ha y ben quareenta annos que devya a os
aniversarios da iglesia de Lugo viinte et quatro maravedis, de des dineyros cada
moravedi, de cada anno et que estos moravedis pagara senpre [...] fora clerigo da
dita iglesia de San Lourenço d'Alveyros a o procurador dos aniverssarios, et feço
por seu juramento a os santos avangelios et polas ordees que el reçebera que pagara os ditos viinte et quatro moravedis de cada anno desque fora clerigo da dita iglesia a o procurador dos ditos aniversarios; et os ditos Affonso Eanes et Garçia
Rodrigues pediron desto testemoyo.
Testemoyas que foron presentes: Johan Peres et Roy Domingues, coyteleyros, et Pero Affonso, moradores en Lugo; et Pero Ferrnandes de Rabade, et outros.
Et eu Alvaro Peres, notario publico sobredito, a esto que sobredito he presente foy con as ditas testemoyas et aqui puge meu nome et signal en testemoyo
de verdade.
829
1380, decembro, 17. Lugo
O bispo de Lugo afóralle ao arcediago de Dozón, Arias Pérez, e a dúas voces
unhas casas da mesa bispal na rúa de Bermudo Sánchez por renda anual de dous
capóns o primeiro beneficiario e 10 marabedís as voces.
MADRID, AHN, Carp. 1332 G/3, perg. orix., galego, cortesá, 154x174 mm.
Sabeam todos commo nos don frey Pedro Lopes da orden dos preegadores por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, por moyto
serviço que nossa iglesia et nos avemos reçebido de vos Arias Peres, arçidiago de
Deçon, enna nossa iglesia et nosso [bispado] outorgamos-vos et damos aforo et
vervo por en toda vossa vida et a duas pessoas a pus voso finamento, huna qual
vos nomeardes et outra qual nomear aquela que de vos for nomeada en vida ou a
tempo de vosso finamento, as nossas casas que son da nosa mesa que estan enna
çibdade de Lugo ena rua de Vermun Sanches, sub signo da capela de Santiago, que
de nos tinna aforo Jacome Guillelmes, notario que foy de Lugo, por sua vida et
d'outra pessoa, et a vos nomeou por pesoa delas ante de seu finamento, as quaes
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
991
vos damos no dito foro segundo dito he con todas suas dereituras et pertenenças,
segundo as vos ora teedes et usades et se [...] por vertude do dito foro, a a tal condiçon conven a saber que vos et as ditas pessoas moredes ou façades morar et apostar et reparar ben as ditas casas de todos los lavores que lle feçeren mester, et as
mantenades feytas et en boo estado, et dedes et paguedes de foro delas a nos, o dito
sennor obispo, et a nossa iglesia ou a nossos subçessores vos o dito Arias Peres,
arçidiago, o foro que o dito Jacome Guillelmes et vos delas aviades de pagar por
vossa vida que son dous capoes en cada hun anno; et a pessoa que for nomeada
que nos de et pague des maravedis longos en cada hun anno, et a postrimeyra pessoa que de vos for nomeada da que vos nomeardes que nos de de foro delles quinse maravedis longos en cada hun anno; et non nomeando vos ou a pessoa que de
vos for nomeada que fique nomeada por persoa aquel que vosos bees ou seus herdar de dereito. Et non avedes a vender, nen allear, nen subpignorar este dito foro,
nen as ditas pessoas, a outro algun sen nosa liçençia et consintimento, ou de nosos
subçessores; et a finamento da dita postrimeira pessoa que for nomeada as ditas
casas an de ficar livres et quitas et desenbargadas et feytas et ben reparadas a nos,
o dito sennor obispo, et a nossa iglesia con todos los boos paramentos que en ellas
foren feytos.
Et eu o dito Arias Peres, arçidiago, que presente estou por min et por las
ditas pessoas asi reçebo de vos, o dito sennor obispo, o dito foro et vervo das ditas
casas, et obligo meus bees et seus de o comprirmos et pagarmos en todo segundo
sobredito he, et sub penna de çent moravedis. Et nos, o dito sennor obispo, por
nos et en nome da nosa iglesia asi vos lo outorgamos, et porque esto he çerto mandamos seelar esta carta de noso seelo.
Feyta en Lugo, des et sete dias de desembre, era de mill et quatroçentos et
des et oyto annos.
Testemoyas que foron presentes: don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça;
don Pedro Arias, arçidiago de Neira; Fernan Afonso de Belmonte; Afonso Touron,
escripvan.
Johan Arias.
830
1380, decembro, 20. Medina del Campo
Provisión de Xoán I ditada a instancias do bispo de Lugo pola cal lle ordena a don Pedro Ruíz Sarmiento, adiantado maior en Galicia, que cumpra fielmente
os extremos contidos na sentenza ditada polos oidores da Audiencia Real en tempos
de Henrique II contra os fillosdalgo de Meira e Pallares, que pretendían abandonar
o señorío do bispo e sobre o cal xa ditara a súa provisión Henrique II.
992
María José Portela Silva
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fols. 32v-33r, traslado polo notario Xoán Arias: 1382-I-2.
SÁNCHEZ BELDA: Docs..., n.º 1242, p. 518.
Este he o traslado de huna carta de noso sennor el rey don Johan que Deus
mantenna a qual era scripta en papel et seelada con seu seelo de çera ennas spaldas, feyta en esta guisa: "dom Iohan por la gracia de Dios rey de Castilla, de Leon,
de Toledo, de Galisia, de Sevilla, de Cordova, de Murçia, de Jahen, del Algarbe, de
Algesira, et sennor de Lara et de Viscaya et de Molina a vos Pedro Ruys Sarmiento
nuestro adelantado mayor en el reyno de Galisia, et al merino o merinos que por
nos o por vos andudieren en las merindades del dicho adelantamiento, et a todos
los conceios et alcalldes jurados jueses justiçias merinos alguasiles et pertigeros et
mayordomos et comenderos et otros ofiçiales qualesquier de todas las çiudades et
villas et lugares del dicho regno de Galisia, que agora son o seran de aqui adelante, et a qualquier o a qualesquier de vos a quien esta nostra carta fuere mostrada o
el traslado dela signado de scripvano publico sacado con auctoridat de jues o de
alcallde, salud et gracia.
Sepades que pleito paso en la corte del rey don Enrrique nuestro padre, que
dios perdone, ante los oydores de la su audiençia entre el obispo de la çiudat de Lugo
et el dean et el cabilldo della su iglesia de la dicha çiudat, et su procurador en su nombre, de la una parte, et los omes fijosdalgo de los cotos de Mera et de Pajares et su
procurador en su nombre, de la otra parte, sobre rason de demanda que el procurador
dellos dichos obispo et dean et cabilldo puso contra los dichos omes bonos fijosdalgo
de los dichos cotos de Mera et de Pajares en que dixo que todos los vesinnos et
moradores que moravan en los dichos cotos asi fijosdalgo commo lavradores geores
et forales que eran del mandamiento de la dicha tierra seyendo todos ellos vasallos del
dicho obispo et della dicha su iglesia de tanto tiempo aca que memoria de omes non
es en contrario por cartas et privilegios que tenian del rey don Fernando confirmados
del dicho rey nuestro padre, et de los otros reys sus anteçesores, et que seyendo tenudos de dar et pagar al dicho obispo et a la dicha su iglesia çiertos pechos et tributos et
faser otros serviçios de cada anno que los dichos fijosdalgo que fesieran entre si ayuntamiento et se tornaran vasallos de vos el dicho Pedro Ruys Sarmiento et que vos pronunçiaron de dar en sennorio cada anno çierta quantia de maravedis, lo qual dixo que
non podieran faser los dichos fijosdalgo en prejuysio del dicho obispo et de la dicha su
iglesia por lo qual dixo que cayeran et eran caydos en çiertas pennas de fuero et de derecho en los dichos privilegios contenidos, et pedio a los dichos oydores del dicho rey
nuestro padre que por su sentençia declarasen todos los sobredichos que semellavan
fijosdalgo vesinnos et moradores en las dichas tierras et cotos seer vasallos del dicho
obispo et della dicha su iglesia, et eran tenudos de les dar et pagar los dichos tributos
et pechos, et a faser los dichos serviçios acostumbrados condepnnados en la penna que
fallare que eran caydos segunt el tennor dellos dichos privilegios. A la qual demanda el
procurador dellos dichos omes fijosdalgo en respondiendo dixo que los dichos omes
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
993
fijosdalgo que non eran tenudos a otros pechos nin tributos nen serviçios al dicho obispo nin a la dicha su iglesia salvo tan solamente faser seviçio al dicho obispo et a la dicha
su iglesia en las cosas spirituales que eran salud dellas almas segunt que les era mandado por la ley et fe catholica que los fieles christianos eran tenudos de pagar el coto
quando alguno enprasava et non queria yr comprir de derecho sy el que lo enprasava
lo queria echar en el coto; otrosi que era tenudos de pagar el derecho della fiadoria que
el mayordomo del obispo tomava et de pagar las calupnias dellas fiadorias et de los
omesillos si enellos cayan, et que de yr afosado que las non podia llamar el dicho obispo, nin eran tenudos de pagar al dicho obispo pechos nin tributos algunos nin le faser
otros serviçios, et que quanto dellas pennas et calupnias et omesillos et la penna del
enprasamiento que eran quatro moravedis sy enellos cayesen; et que quanto enesto que
nunca las sus partes gelo defenderian, et que otros pechos nin tributos nunca los oviera el dicho obispo dellos dichos fijosdalgo, et que salvo esto por el confesado que negava todo lo otro contenido enella dicha demanda, sobre la qual anbas las dichas partes
contendieron ante los dichos oydores fasta que los dichos oydores dieron sentençia en
que fallaron que todos los fijosdalgo et lavradores en quanto morasen en las dichas tierras et cotos que non se poedian tornar vasallos de otros sennores nin de otros omes
qualesquier, et que siempre fuesen vasallos del dicho obispo et della dicha su iglesia; et
otrosi que eran tenudos de yr antel dicho obispo et ante sus jueses quando fuesen
enprasados, et sy non paresçiesen ant'el seyendo enplasados por el dicho obispo o por
su porteyro o por qualquier de sus visores, que el que fuese enprasado et non veniese
que pechase sesenta moravedis por penna del dicho enprasamiento se aquel a cuyo
pedimiento fuese enprasado alguno lo echase en el dicho enplasamiento. Otrosi que
eran tenudos de pagar el derecho della fiadoria qu'el mayordomo del dicho obispo
tomasse; otrosi que eran tenudos de pagar los dichos fijosdalgo et los otros lavradores
las calupnias dellas fiadorias et dellos omisillos si enellos cayesen, et dar galinnas et
çevada et yantares dellas herdades pecheras que suelen pechar a aquellos que las lavraren tan bien fijosdalgo commo foreros, et que avian a dar fosadera dellos pecheros, et
que avian de aver el dicho obispo el derecho dellas loytosas de ommes et mugeres que
se finasen segunt fuera acostumbrado; et otrosi que los sobredichos moradores della
dicha tierra seyendo condepnados por forçadores que pagasen al dicho obispo tresientos et sesenta soldos, et otrosi lo que fuesen condepnados por forçadores de mugeres o
por quebrantamento de camino que pagasen seysçientos moravedis desta moneda
usual, et por enprasamento o por fiadoria que tomase el mayordomo et pechase por
cada uno quatro moravedis et los mayordomos dellas dichas que levasen la diesma
parte dellas herdades foreras quando se vendiesen et las entregasen a los compradores,
et las diesimas dellas entregas que se fasen dellas cartas, debdas, et dellas sentençias en los della dicha tierra, et que los dichos fijosdalgo que fuesen vellar la dicha
çiudat en tiempo de mester, et que fuesen con el dicho obispo en su seviçio quando los
el enviase llamar o con quales el mandar; et que todos estos serviçios et pechos et derechos que los avia de aver el dicho obispo et la dicha su iglesia, et que los dichos mora-
994
María José Portela Silva
dores enellos dichos cotos et tierras de Meyra et de Pajares que eran tenudos de faser
al dicho obispo et a la dicha su iglesia los pechos et derechos et serviçios en la maneyra que de suso eran dichos et declarados, et mandaron que los fesiesen asi de aqui adelante, et que fuessem sus vasallos en quanto morasen en la dicha tierra et cotos, et que
se non podiesen tornar vasallos de otro sennor nin tomar por sennor otro alguno salvo
al dicho obispo de Lugo cuyos vasallos [espazo en branco] que eran, et que si se tornasen vasallos de otros sennor que non valliese, segunt que todas estas cosas mas compridamente se contien en la dicha sentençia que los dichos oydores dieron en la dicha
rasion dello qual mandaron dar carta del dicho rey nuestro padre a los dichos obispo
et dean et cabilldo della dicha iglesia de Lugo sobre la dicha rasion. Et agora los dichos
obispo et dean et cabilldo della dicha iglesia de Lugo enviaronse nos querellar et disen
que ma[...] que vos muestran la dicha carta de sentençia del dicho rey nuestro padre
que les fue dada sobre la dicha rasion, et vos piden et riquiren que gela cumplades en
todo segunt que enella se contiene, que lo non queredes faser, et enviaronnos pedir
merçed que mandasemos sobrelo lo que la nuestra merçet fuese. Por que vos mandamos vista esta nuestra carta que veades la dicha carta de sentençia del dicho rey nuestro padre que los oydores della su abdiençia dieron sobre la dicha rasion et guardadla
et compridla en todo segunt que enella se contiene, et non lles vayades nin pasedes nin
consintades yr nin pasar contra ella nin contra parte della en cosa alguna, et los unos
nin los otros non façades ende al por ninguna maneyra so pena della nuestra merçed
et de seysçientos moravedis desta moneda usual a cada uno de vos. Et de commo esta
nuestra carta vos fuera mostrada et los unos et los otros la complierdes, mandamos so
la dicha penna a qualquier scripvano publico que para esto fuere llamado que de ende
al que vos la mostrar testemonio signado con su signo por que nos sepamos en commo
comprides nuestro mandado, la carta leyda datgela.
Dada en Medina del Campo veynte dias de disiembre, era de mill et quatroçientos et dies et ocho annos.
Johan Alfonso et Roy Ferrnandes doctores oydores della abdiençia del rey
la mandaron dar. Yo Johan Sanches de Madrigal scripvan del dicho sennor rey la
fis scripvir. Martin Yanes vista. Alvarus decretorum doctor.
Eu Johan Aras notario publico de Lugo por autoridade do sennor obispo
dese lugar vi et lii a dita carta do dito sennor rey escripta et seelada enno tenor
sobredito, et a petiçon do dito sennor obispo, et de liçençia et autoridade de Pedro
Alvares juys enna audiençia temporal do dito sennor obispo que a examinou ben
et diligentemente et por que a achou sen sospeyta deu autoridade a o traslado que
eu dela sacase, que valuese et fesese fe ut quer que paresçese commo a dita carta
original et ensenbra con Afonso Touron notario aqui a fesemos trasladar, et en este
traslado puge meu signal en testemoyo de verdade.
Que foy feyto en Lugo dous dias de janeyro, era de mill et quatroçentos et
viinte annos.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
995
Testemoyas que viron a dita carta onde este traslado foy sacado et viron
dar a dita autoridade: don Rodrigo Afonso arçidiago de Deça; Roy Vasques chançeller; Pedro Afonso copeyro et outros.
Eu Afonso Touron notario publico en casa do dito sennor obispo ensenbra con o dito Johan Aras notario a todo esto que sobredito he presente fuy et a
pidimento do dito sennor obispo aqui fesemos trasladar a dita carta do dito sennor rey et en este traslado puge meu signal en testemoyo de verdade.Feyto fuy o
dito traslado en Lugo era et dias sobreditos, testemoyas ut supra, as quaes foron a
todo presentes segundo se conten enna subscripçon do dito Johan Aras.
831
1380, decembro, 28. Medina del Campo
Xoán I confírmalle á catedral de Lugo as cartas concedidas a esta por
Fernando II en Coria: 1182-II-10, e por Fernando IV en Salamanca: 1312-VI-23,
ambas as dúas referentes ao señorío dos bispos na cidade.
LUGO, AC, Tumbillo Nuevo, fol. 124 h) v; extr., Tumbo Nuevo, fol. 227v e 235v.
SÁNCHEZ BELDA: Docs..., n.º 1252, p. 523.
CAÑIZARES: p. 1092, con referencia ao lib. 10 de pergamiños, n.º 58.
Sepan quantos esta carta vieren como nos don Johan por la gracia de Dios
rey de Castiella, de Leon, de Toledo, de Gallizia, de Sevilla, de Cordova, de Murcia,
de Jahen, del Algarbe, de Algesira, et senor de Lara et de Vizcaya et de Molina, viemos un privilegio del rey don Fernando nuestro abuelo rodado de tinta preta, et
tenia un leon dentro en la rueda, et redor la rueda un letreiro que dezia: signum
Fernandi regis hispaniarum, et sellado de un sello de cera branca colgado en cordon vermejo de la una parte avia figura de un cavallero armado encima de un cavallo et un escudo en la mano et una espada en la otra, et de la otra parte avia figura de dos castiellos et de dos leones. Otrosi viemos una carta del rey don Fernando
nuestro visabuelo escripta en pergameno et firmada de su nombre et sellada con
su sello de plomo colgado en filos de seda mezclados, de la una parte del sello figura de un cavallero armado en un cavallo un escudo en la una mano et una espada
en la otra, et de la otra parte dos castiellos et dos leones, fechos en esta guisa:
Deseguido os documentos outorgados por Fernando II: 1182-II-10, e por Fernando IV:
1312-VI-23 (CD n.º 121).
et agora don frey Pedro Lopez obispo de Lugo et el dean et cabildo de la dicha
yglesia enviaronnos pedir merced que les confirmasemos el dicho privilegio et sen-
996
María José Portela Silva
tencia et mandasemos que les valiesen et les fuesen guardados en todo bien et complidamiente segunt que en ellos se contien. Et nos el sobredicho rey don Johan en
uno con la reyna doña Leonor mi muger por faser bien et merced al dicho obispo
et dean et cabildo et a la dicha yglesia de Lugo, et porque ellos sean tenudos de
rogar a Dios por las almas de los reys onde nos venimos, et por la nuestra vida et
salud, otorgamosles el dicho privilegio et sentencia, et mandamos que les valan et
les sean guardados en todo bien et compridamiente segunt que en ellos se contien,
et segunt que mejor et mas compridamiente les valieron et les fueron guardados en
tiempo de los reys onde nos venimos y del rey don Enrique nuestro padre, et en el
nuestro fasta aqui; et defendemos firmemiente que alguno nin algunos non sean
osados de les yr nin pasar contra ellos nin contra parte dellos por gelos quebrantar nin mingoar, ca qualquier que lo ficiese averia nuestra ira et demas pecharnos
yan en pena mil maravedis de la buena moneda, et al obispo et dean et cabildo et
yglesia de Lugo, o a quien su vos toviese, todo el danno et menoscabo que por
ende recebiesen doblados. Et desto les mandamos dar esta nuestra carta sellada
con nuestro sello de plomo colgado.
Dada en Medina del Campo, veinte et ocho dias de desembre, era de mil
et quatrocientos et dies et ocho años.
Yo Gonzalo Lopes la fis escrivir por mandado del rey.
Pedro Fernandes.
832
1381, febreiro, 4. Castelo de Asma
Roi Fernández, Martiño Fernández e outros dóanlles ao bispo e á igrexa de
Lugo todo canto lles pertence na leira de Couso, freguesía de Santiago de Sobrecedo.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 22r.
Sabeam todos commo nos Ruy Fernandes de Granja por min et en nome
de mina muller, Tereyja Peres, et eu Martin Fernandes por min et en nome de mina
muller, Dominga Fernandes, et eu Pedro Martines por min et en nome de
mina muller, Moor Martines, et eu Martin Eanes por min et en nome de mina
muller, Marina Fernandes, et eu Johan Martines por min et en nome de mina muller,
Sancha Martines, et eu Martin Eanes, dito Neto, por min et en nome de mina
muller, Tereyia Peres, et eu Fernan Peres por min et en nome de mina muller, Orraca
Afonso, et eu Domingo Martines por min et en nome de mina muller Tereyia Peres,
por las quaes cada hun de obliga (sic) de faser outorgar cada hun por la sua, nos
todos moradores enna fiigresia de Santiago de Sobreçedo, por amor de Deus et por
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
997
nosas almas et d'aqueles a que somos tiudos et por moyto ben et merçee que reçebemos et cada hun de nos de vos, o onrrado sennor don frey Pedro Lopes da orden
dos pregadores por la gracia de Deus et da Santa iglesia de Roma, obispo de Lugo,
et da dita vosa iglesia, damos a vos, o dito sennor obispo, et a a dita vosa iglesia
para senpre en pura et firme doaçon et por jur de herdade todo o quinon et vos et
herança et dereyto que a elles et a cada hun deles et a as ditas suas mulleres et de
cada hun delles perteesçe de aver et levar et posuyr asy por avoengo commo por
outra maneyra qualquer enna leyra chamada do Couso que esta [espazo en branco], que he enna dita fiigresia de Santiago de Sobreçedo, segundo que ela esta marcada, enna qual vos o dito sennor obispo avedes quinon et sodes en ela herdeyro
por nome da dita vosa iglesia, et a salvo fique a nos os sobreditos de usarmos enno
monte que esta redor da dita leyra segundo senpre usamos et a herança que en el
avemos, et obligamos nosos beens et das ditas nosas mulleres de vos fasermos a
dita doaçon de pas a todo tempo, et logo por esta presente carta vos poemos et
apoderamos et a a dita vosa iglesia enno jur et posison et propiedade de todo o dito
quinon et parte et vos et herança que a nos et a as ditas nosas mulleres perteesçe
de aver et levar da dita leyra segundo esta marcada, et tiramos ende a nos et a elas
et a toda nosa bos et delas d'aqui endeante; et se por ventura nos ou algun de nos
d'aqui endeante usarmos ou posoyrmos d'aqui endeante a dita leyra ou parte dela
conosçemos et outorgamos que a usamos et posoymos por vos et en nome da dita
vosa iglesia precario, et prometemos a a boa fe de nunca revogarmos esta doaçon
en ninhuna maneyra que seia, et se o tentarmos de faser que nos non valla nen
seiamos sobrelo oydos e juyso nen fora del.
Et nos, o dito sennor obispo, por nos et en nome da dita nosa iglesia asy
reçebemos de vos os sobreditos a dita doaçon segundo que nos la fasedes. Et nos
os sobreditos por nos et en nome das ditas nosas mulleres asy vos la outorgamos
enna maneyra que dita he. Et que esto seia firme et çerto rogamos a Afonso Touron,
notario publico ennas nosas abdiençias et coutos et lugares de nosa iglesia, que vos
de delo carta firme signada con seu signal.
Que foy feyta en Castelo d'Asma, quatro dias de fevreyro, era de mill et
quatroçentos et des et nove annos.
Testemoyas que foron presentes: don Lopo Eanes, arçidiago de Sarrea; Fernando Afonso de Belmonte, clerigo; Afonso Peres, camareyro, clerigo; Johan Fernandes
de Vilela; Pedro, omme do dito arçidiago; Estevo Ferrnandes, clerigo; Johan das
Botas, carpenteyro; Fernando Gonçalvoes de Moreda; Martin Fernandes de
Sobreçedo; Pedro Ramos de Castroverde, et outros.
Et eu Afonso Touron, notario sobredito dado por la autoridade do dito
sennor obispo, a todo esto que sobredito he con as ditas testemoyas presente fuy
et a rogo et pedimento dos sobreditos esta carta scrivi et puge en ella meu nome et
meu signal en testemoyo de verdade.
Afonso Touron notario.
998
María José Portela Silva
833
1381, febreiro, 10. Castelo de Asma
Fernando Torto e Pedro Torto véndenlles ao bispo e á igrexa de Lugo todo o
que teñen no couto de Ider e na freguesía de Santa María de Castelo de Asma por
200 marabedís.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 22v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos Fernan Torto et Pedro Torto,
fillos de Johan Ferrnandes dito de Cabo, et de Tareyia Aras, sua muller, que foron,
moradores enno couto d'Ider que he enna fiigregia de Santa Maria de Castello
d'Asma, nos anbos de nosos boos curaçoes et livres et propias voontades, vendemos a vos o moyto onrrado padre et sennor don frey Pedro Lopes por la gracia de
Deus, obispo de Lugo, para vos et para vosa iglesia et para vosos subçesores todas
las herdades et casas et arvores et jures et pertenenças et dereyturas, a montes et a
fontes, per hu quer que vaan por vos et herança dos ditos noso padre et madre et
por compras et gaanças, et por outra maneyra qualquer, enno dito voso couto
d'Ider et en toda a dita fiigregia de Santa Maria de Castello d'Asma, as quaes ditas
herdades et casas et arvores vos vendemos con suas dereyturas et pertenenças,
entradas et seydas et jures et pascos et silvas mansas et brabas, et agoas stantes et
correntes, a montes et a fontes, per hu quer que vaan et as nos ajamos et nos perteescan en qualquer maneyra et por qualquer rason sub o dito signo, et reçebemos
de vos en preço por esta vençon dusentos moravedis, de des dineiros cada moravedi, desta moneda usual que ora anda de que nos outorgamos por entregos et ben
pagados en presença do notario et testemoyas subscriptas, et obligamos nos et
todos nosos beens movilles et rayses, que ora avemos et ouvermos d'aqui endeante de vos fasermos senpre a dita vençon de pas, et des oge mays este dia endeante
metemos et apoderamos a vos, o dito sennor obispo, et a vosa iglesia et a vosos
subçesores enno jur et posison et propiedade das ditas herdades et casas et arvores et cousas sobreditas, et tiramos ende a nos et a todas nosas voses para senpre,
et damos-vos poder que as posades entrar et husarlas et faser delas et en elas toda
vosa voontade asy commo de vosa cousa propia, et darlas a lavor a quen vosa
merçee for sen enbargo de nos et de toda nosa vos, todo nosso poderio et sennorio ende seia tirado et removudo de nos et de toda nosa vos et posto en vos, o dito
senor obispo, et en vossa iglesia. Et porque esto seia çerto et firme nos as ditas partes rogamos a Pero Afonso, notario publico de Lugo et dos coutos et lugares da dita
iglesia dese lugar, que fesese ende esta carta.
Que foy feyta enno dito lugar de Castello, des dias de fevreyro, era de mill
et quatroçentos et des et nove annos.
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
999
Et demays logo estos sobreditos Fernan Torto et Pedro Torto para mellor
et mays compridamente façeren de pas esta dita vençon a o dito senor obispo et a
sua iglesia deron consigo por fiador a Fernan Gonçalves de Moreda, que estava
presente, et obligou seus beens que elles feseren a dita vençon de pas a todo tempo,
et se outorgou por tal fiador, et elles obligaron sy et seus beens a quitarlo a pas et
a salvo da dita fiadoria.
Testemoyas que foron presentes: Afonso Touron, notario; Pero Yanes de
Ider; Roy Lourenço de Ider; Ruy Cadadia; Pero Neto; Fernan Peres de Cassalles;
Pero Yanes, clerigo; Johan Yanes de Todao; Fernan Peres de Fonteela.
Et eu Pero Affonso, notario sobredito, a esto que sobredito he con as ditas
testemoyas presente fuy, et a pidimento das ditas partes esta carta en minna presença fis escrivir et aqui puje meu signal en testemoyo de verdade.
834
1381, febreiro, 13. Castelo de Asma
Acta notarial na que Fernando Pérez lles entrega ao bispo e á igrexa de
Lugo a leira de Lusenta, na freguesía de Santa María de Castelo, que lles pertence
por herdanza de Martiño Xil.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 22v.
Era de mill et quatroçentos et des et nove annos, trese dias do mes de
fevreyro.
Estando en Castello d'Asma ante o onrrado sennor don frey Pedro Lopes
da orden dos preegadores por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de Lugo, ennos seus paaços que el ten enno dito lugar, en presença de min
Afonso Touron, notario publico en casa do dito sennor obispo et ennas suas
abdiençias et de seus vigarios et coutos et lugares de sua iglesia, paresçeu Fernan
Peres de Vila Menne et disso que el ata oge este dia avia peça de tempo que trouxera et husara et lavrara ha leyra chamada de Lusenta, que foy de Martin Gil de
Castello, a qual leyra he et esta enna fiiglesia de Santa Maria do dito lugar
de Castello, coydando que era sua toda a dita leyra ou parte della, et que avia en
ela dereyto por quanto el ten et he do linage do dito Martin Gil, et ora doendose
de sua alma et veendo et sabendo de çerto et por verdade que a dita leyra nen parte
della non he sua nen ha en ela dereyto algun, nen parte, nen quinon, ante que he
do dito sennor obispo et de sua iglesia et lles perteesçe de dereyto por vos
et herança do dito Martin Gil cuia foy, cuios herdeyros elles ficaron en todos seus
beens por rason de enpraçamento que o dito sennor obispo con el feso, que a leyxa
1000
María José Portela Silva
a dita leyra et da a o dito sennor obispo et a a dita sua iglesia et selles desenbarga
della et de todas suas dereyturas et pertenenças et se algun dereyto, ou parte, ou
quinon el ha enna dita leyra, ou en parte della, que el de sua boa, livre et propia
voontade por amor de Deus o dan et outorgan a o dito sennor obispo et a a dita
sua iglesia en firme et pura doaçon para senpre, et manda et outorga que sen seu
enbargo et de toda sua vos ajan et husen et dem a lavor a quen quiseren et por ben
teveren d'aqui endeante, et outorgou et conosçeu que se el ou outren por el d'aqui
endeante husar, ou posoyr, ou lavrar a dita leyra ou alguas das outras herdades que
foron et ficaron do dito Martin Gil, et a o dito sennor obispo et a a dita sua iglesia
perteesçe por nome et vos et herança del, que as trage et husa et posuy et lavra por
lo dito sennor obispo et en seu nome et de sua iglesia precario.
Et o dito sennor obispo por sy et en nome de sua iglesia disso que asy
reçebia o dito desembargo et confeson et doaçon que o dito Fernan Peres de Vila
Menne fasia a el et a sua iglesia da dita leyra et herdades, et de todo en commo
pasou pedio a min notario sobredito testemoyo.
Testemoyas que estavan presentes: don Rodrigo Afonso, arçidiago de
Deça; don Lopo Yanes, arçidiago de Sarria; don Aras Peres, arçidiago de Deçon;
Pedro Afonso de Sande; Fernan Gonçalves de Moreda; Ruy Lourenço de Ider;
Vaasco Rodrigues Pereyra, et outros.
Et eu Afonso Touron, notario publico sobredito, a todo esto que sobredito he con as ditas testemoyas presente foy et a rogo et pedimento do dito sennor
obispo este testemoyo en minna presença fis scrivir et et (sic) puge en el meu nome
et signal en testemoyo de verdade.
Afonso Touron notario.
835
1381, febreiro, 17. Castelo de Asma
Martiño Fernández e a súa muller dóanlles ao bispo e á igrexa de Lugo o
padroado de Santa María de Castelo de Asma.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 22r.
Sabeam todos commo eu Martin Fernandes de Melos, fillo de Martin
Fernandes de Melos et de Tereyia Lourença, filla que foy de Tereyia Peres, donna por
amor de Deus et por mina alma et por las suas almas deles et d'aqueles a que soo tiudo,
et por moyto ben et merçee que reçebi de vos ho onrrado sennor don frey Pedro Lopes
da orden dos preegadores por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo de
Lugo, et da dita vosa iglesia, dou a vos o dito sennor obispo et a a dita vosa iglesia para
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
1001
senpre jamays en pura doaçon et firme et por jut de herdade todo padroadigo de pan,
ou de dineyros, ou de dineyros (sic), et a presentaçon et dereytos et outras cousas quaesquer que a min de dereyto, ou de feyto, ou d'outra maneyra qualquer, perteesçen de
aver por vos et herança dos ditos meus padre et madre et avoa enna iglesia de Santa
Maria de Castelo d'Asma, et en todas las casas et herdades et cousas que a ela perteesçen en qualquer maneyra et por qualquer rason en todo obispado de Lugo et en
outros lugares et obispados quaesquer, et obligo meus beens, movilles et rayses, que
ora aio et ouver d'aqui endeante, de vos façer a dita doaçon de pas a todo tempo, et
logo por esta presente carta vos dou o jur et posison et propiedade de todas estas cousas sobreditas et de cada huna delas, et tiro ende a min et a toda mina vos para senpre,
et prometo a a boa fe de nunca revogar esta doaçon por ninguna maneyra que seia, et
outorgo que se o tentar de faser eu, ou outro algun de mina vos, que nos non valla nen
seiamos sobre elo oydos en juyso nen fora del.
Et nos, o dito sennor obispo, por nos et en nome da dita nosa iglesia asy
reçebemos de vos, o dito Martin Fernandes, a dita esmola et doaçon que nos fasedes. Et eu o dito Martin Ferrnades asy vos la outorgo. Et porque esto seia firme et
çerto rogo et peço a Afonso Touron, notario publico en casa de vos o dito sennor
obispo et ennas vosas audiençias et coutos de vosa iglesia, que vos de delo carta
firme signada de seu signal.
Que foy feyta en Castelo d'Asma, des et sete dias de fevreyro, era de mill
et quatroçentos et des et nove annos.
Testemoyas que foron presentes: frey Afonso Eanes, companeyro do dito
sennor obispo; Fernan Gonçalves de Moreda; Ruy Lourenço de d'Ider; Ruy
Cadadia; Fernan Lourenço de Castelo; Fernando Gomes, clerigo; Afonso Peres,
Lopo Rodrigues, clerigos; Johan Fernandes, Johanne de Belmonte, camareyros;
Ruy Gonçalves de Goyos; Rodrigo Eanes [d'Aan]; Johan de Signagoga; Diego
Porteyro; Afonso d'Aguiar; Pedro Ferrnandes de Belmonte; Afonso Peres de
Ravanal, et outros.
Et eu Affonso Touron, notario publico sobredito dado por la autoridade
do dito sennor obispo, a todo esto que sobredito he con as ditas testemoyas presente foy et a rogo et pedimento do dito Martin Fernandes de Rielos esta carta
escrivi et puge en ella meu nome et meu signal en testemoyo de verdade.
Afonso Touron notario.
836
1381, xuño, 4. Lugo
O Cabido de Lugo afóralles a Lourenzo Eanes e á súa muller e a unha voz
o casal e herdade de Pazos de Sober mais outros casais nas freguesías de Santiago
1002
María José Portela Silva
de Gundivós e Santa María de Proendos por renda anual de 15 marabedís o primeiro beneficiario, 28 marabedís os restantes, e por loitosa un boi e unha vaca.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 85r.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos Gonçalvo Yanes, chantre,
vigario geeral de don Johan Afonso, dayan, et o cabidoo da iglesia de Lugo seendo
juntados en cabidoo por campaa tanjuda enno coro desa iglesia, segundo que o
avemos de custume, avervamos et aforamos a vos Lourenço Yanes de Çereyia et
a vosa muller, Moor Aras, por em todos vosos dias de anbos et de huna persoa a
pus voso finamento qual o postrimeyro de vos nomear para esto, que seia vosa
semellavel, o noso casal dos Paaços de Sober con a outra herdade que con el anda
que trouxo Pero Iueu, et o noso casal de Gondiboos chamado de Soureyra, que he
sub signo de Santiago de Gondiboos, et o noso casal de Doade que he sub signo
de Santa Maria de Perendos; os quaes casares nos deu et mandou don Aras
Ferrnandes, chantre que foy de Lugo, os quaes de nos tevo aforados Moor Aras,
monja que foy do moesteyro de Sant Fiis de Cangas, et con a herdade que a dita
Moor Aras avia en Moutarelle, que he sub signo de Santiago de Gondiboos, a qual
fora de Sancha Alvares, sua madre, et que nos ela deu quando de nos aforou os
ditos casares; os quaes casares et herdade vos avervamos et aforamos con todas
suas pertenenças et dereyturas et casas, a a tal condiçon que vos et persoa sobredita que y for nomeada lavredes et paredes ben as herdades dos ditos casares et
mantennades as casas en boo estado; et vos o dito Lourenço Yanes en \vosa/ vida
dedes delles de foro et renda en cada hun anno a a iglesia de Lugo quinse moravedis, d'oyto soldos cada moravedi, desta moneda que ora corre, et ficando enno dito
vervo depoys de voso finamento a dita vosa muller que ela et a persoa que ela
nomear, ou vos nomeardes se ela finar ante que vos, den cada anno de foro delles
viinte moravedis, d'oyto soldos o moravedi, et pagardes cada anno os ditos moravedis en pas et en salvo en Lugo por dia de Sant Martino a aquel que tever os aniversarios da iglesia de Lugo. Et a pesoa que no dito vervo for nomeada pollo postrimeyro de vos venna reçeber o dito foro do cabidoo da iglesia de Lugo do dia do
finamento do pustrimeyro de vos ata dous meses primeyros, et ata que o asy feser
que non seia teuda de entrar nen reçeber os ditos casares. Et vos et a dita vosa
muller et persoa que for nomeada avedes a ser vasalos et serventes et obidientes a
a iglesia de Lugo; et deve ficar de cada hun de vos a voso finamento hun boy et
huna vaca de loytosa a a dita iglesia; et a finamento da pustrimeyra persoa que
enno dito foro et vervo for nomeada os sobreditos casares et herdade deven ficar
livres et quitos et desenbargados a a iglesia de Lugo con todos los boos paramentos que y foren feytos con a pobrança que en elles andar.
Et eu, o dito Lourenço Yanes, que estou presente por min et por la dita
minna muller et pesoa sobredita asy reçebo de vos o dito chantre et vigario et cabi-
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
1003
doo sobreditos os casares et herdades con as condiçoes sobreditas, et obligo min et
todos meus beens et seus para pagarmos cada anno os ditos dineyros do dito foro
et comprir todas las outras cousas sobreditas et cada huna dellas que se suso conteen, et outrosy que non eallemos nen malparemos os ditos casares et herdades nen
parte delles en alguna maneyra.
Et que esto seia çerto nos, os ditos chantre et cabidoo et Lourenço Yanes
sobreditos, rogamos a Pero Rodrigues, notario publico de Lugo, que fesese desto
duas cartas tal huna commo outra huna enno livro do cabidoo, et outra a vos, o
dito Lourenço Yanes, seelada con noso seelo.
Feytas enno coro da dita iglesia de Lugo, quatro dias de junyo, era de mill
et quatroçentos et dez et nove annos.
Testemoyas: o dito don Gonçalvo Yanes, chantre; dom Pero Aras, arçidiago de Neyra; don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; don Pero Aras, arçidiago de
Triacastella; don Aras Peres, arçidiago de Deçon; don Diego Gomes, thesoreyro;
don Thomas Gomes, juys; Roy Lopes, Roy Lopes (sic), Fernando Peres, Afonso
Ferrnandes, coengos; Afonso Yanes, Johan Garçia, raçoeyros; Afonso Ferrnandes,
sancristan da dita iglesia de Lugo, et outros moytos.
Et eu Pero Rodrigues, notario publico de Lugo por lo sennor obispo dese
lugar, a esto que dito he con as ditas testemoyas presente fuy et por lo dito rogo
esta carta en minna presença fis scripvir et puge meu signal en testemoyo de verdade que he tal.
837
1381, xuño, 21. Lugo
O Cabido de Lugo afóralle a Lope Afonso e a dúas voces unha casa na rúa
da Tanaria, freguesía da capela de San Pedro, por renda anual de 15 marabedís e a
obriga de construír un sobrado con balcón.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 81v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos o dayan et cabidoo da iglesia
de Lugo seendo juntados en cabidoo enno coro da dita iglesia, segundo que avemos de
huso et de custume, damos et outorgamos aforo et avervo a vos Lopo Afonso do
Candaal, criado de noso sennor obispo de Lugo, por en toda vosa vida et a duas persoas a pus vosa morte a huna qual vos nomeardes et a outra qual nomear aquela
persoa que vos nomeardes en vosa vida ou a tempo de voso finamento, a nosa casa que
he dos aniversarios que esta en Lugo enna rua da Tanaria, sub signo da capela de San
Pero, a qual casa esta entre outra casa de San Laçero, que ora ten Garcia Afonso da Porta
1004
María José Portela Silva
Minaa, et da outra parte en huna praça que ora ten Rodrigo Yanes Estança que he das
suas cassas, a a tal condiçon que reparedes a dita casa d'aquellas lavores que lle feser
mester et façades en ella hun sobrado que aia hun balcon contra a cortina, que ora ten
Fernando Domingues Teyxeyro, en estes primeyros çinquo annos seguentes, et dedes
de renda et foro della a os ditos aniversarios da dita iglesia quinse moravedis longos,
d'oyto en soldo o moravedi, sen desconto algun en cada hun anno por dia de Natal, et
a morte da postrimeyra persoa que a dita casa fique livre et quita et desenbargada
et feyta con o dito sobrado a os aniversarios da dita iglesia con todos los boos paramentos que en ella foren feytos.
Et eu, o dito Lopo Afonso, que presente estou asy o reçebo de vos, o dito
dayan et cabidoo, o dito foro et vervo da dita casa, et obligo meus beens et das ditas
persoas de faser et comprir et pagar as cousas sobreditas en quanto a min et a ellas
perteesçe.
Et nos, os ditos dayan et cabidoo, asy vos-lo outorgamos, et que esto seia
çerto rogamos a Fernando Peres, notario publico de Lugo, que fesese desto duas
cartas en hun tenor et signadas con signal, a huna para nos o dito dayan et cabidoo et a outra para vos o dito Lopo Afonso seellada con noso seello.
Que foron feytas en Lugo, viinte et hun dias de junyo, era de mill et quatroçentos et des et nove annos.
Testemoyas que foron presentes: don Johan Afonso, dayan; et don
Gonçalvo Yanes, chantre; et don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; et don Pero
Aras, arçidiago de Triacastela; et don Thomas Gomes, juys; et don Diego Gomes,
thesoreyro; et Fernando Peres, et Roy Lopes, et Afonso Ferrnandes, et Roy Lopes, et
Diego Lopes, todos coengos; et Afonso Yanes, et Jacome Ferrnandes, raçoeyros;
et Garçia Rodrigues, et Afonso Yanes, et Afonso Ferrnandes, sancristan, coengos de
aniversario; et Rodrigo Yanes de Burela; et Fernando Peres, fillo de Pero Andreu;
et Lopo Peres, porteyro do cabidoo, et outros.
838
1381, xullo, 10. Lugo
O bispo e o Cabido de Lugo outórganlles a Lourenzo Eanes e á súa muller
e a unha voz o couto de Cereixa, coas limitacións que se indican, e reciben a cambio todo canto o beneficiario posúe na freguesía de San Pedro de Cereixa.
MADRID, AHN, Cód. 417 B, fol. 27v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos dom frey Pedro Lopes da
orden dos preegadores por la gracia de Deus et da santa iglesia de Roma, obispo
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
1005
de Lugo, con consintimento de dom Johan Afonso, dayam, et cabidoo da nosa iglesia de Lugo, da huna parte, et Lourenço Yanes de Çereia, da outra, fasemos entre
nos tal enprasamento valedeyro para senpre, conven a saber que nos, o dito sennor obispo et dayan et cabidoo, damos a vos, o dito Lourenço Yanes, para en toda
vosa vida et de Moor Aras, vosa muller, et de huna persoa qual o postrimeyro de
vos nomear, et se non for nomeada que fique a quen herdar os beens do postrimeyro de vos que seia de voso semellavel, o noso couto de Çereia con todos los
casares et herdades et vinnas et moynos et agoas correntes et estantes et iglesiario
et padroadego et jur de presentar, que nos et nosa iglesia avemos et nos perteesçe
de aver enno dito couto, et con todas las dereyturas que nos et nosa iglesia avemos
enno dito couto, sacado ende o sennorio et jurdiçon real con as cousas que lle perteesçen et reteemos para nos et para a dita nosa iglesia et a metade dos serviços dos
caseyros nosos et de nosa iglesia, et que vos et a dita vosa muller et persoa ajades
a outra meatade. Et outrosy que ajades quando nos ou nosos suçesores non formos
enno dito couto todo o patrimonio que veer con os ditos serviçon et que ajades
todos los outros serviços et foros et rendas et dereytos que a nos et a a dita nosa
iglesia perteesçe enno dito couto sacado ende aquelo que reteemos para nos et para
a dita nosa iglesia. Outrosy reteemos mays para nos et para a dita nosa iglesia de
poer pidido enno dito couto en todos los moradores del segundo que o posermos
ennos outros coutos nosos et da dita nosa iglesia.
Et eu, o dito Lourenço Yanes, que presente estou por min et por la dita
minna muller et persoa asy reçebo de vos, o dito sennor obispo et dayam et cabidoo, o dito emprasamento et bem et merçee que nos fasedes, et por estes ben et
merçee que nos vos, o dito sennor obispo, dayam et cabidoo façedes, eu o dito
Lourenço Yanes dou a vos, o dito sennor obispo et a a dita vosa iglesia, para senpre jamays todo o meu quinon et dereyto et sennorio que eu aio et me perteesçe
de aver enno dito couto, en qualquer maneyra, con todas las herdades et casas et
casares et vinnas et arvores et montes fontes per hu quer que vaan, sub signo de
Sant Pedro de Çereyia, et logo por esta presente carta vos meto enno jur et posison et propiedade das ditas herdades et casares et casas et formaes et moynos et
vinnas et arvores et couto et sennorio et padroadigo et jur de presentar, et des oie
mays este dia avedeo senpre en pas vos et a dita vosa iglesia et vosos susçesores, et
todo o meu sennorio et poderio que eu y aio et me perteesçe d'aver seia remuvudo et tirado de min et posto en vos et enna dita vosa iglesia; et se eu, o dito
Lourenço Yanes, ou a dita minna muller ou a dita persoa d'aqui adeante posuyr
que a posuya por vos et por la dita vosa iglesia et en voso nome et dela precario.
Et obligo min et todos meus beens de faser senpre de pas a vos, o dito sennor obispo, et a a dita vosa iglesia estas ditas herdades et casas et vinnas et moynos et couto
et sennorio et dereyturas et padroadigo et jur de presentar que vos asy dou.
Et nos, o dito sennor obispo, asy reçebemos de vos o dito Lourenço Yanes as
ditas herdades et casares et casas et vinnas et moynos et couto et sennorio et padroadi-
1006
María José Portela Silva
go et jur de presentar et a posison et propiadade delas para nos et para a dita nosa iglesia, et por faser ben et merçee a vos, o dito Lourenço Yanes, et a a dita vosa muller et
persoa damos-vos en toda vosa vida de todos tres et de cada hun de vos os novos et
rendas et froytos et dereyturas das ditas herdades et beens, que os tennades de nos con
estas outras herdades et casas et casares et vinas et lugares et moynos et arvores et
padroadigo et jur de presentar et foros et serviços et rendas et dereyturas que vos damos
no dito enprasamento, segundo que dito he, con tal condiçon que vos et a dita vosa
muller et persoa lavredes et fasades lavrar et parar ben as ditas herdades et vinnas en
guisa que se non pergan con mingoa de lavorio, et morar et manteer as casas en boo
estado, et dedes de cada hun anno, a nos et a a dita nosa iglesia et a nosos susçesores,
vos et as ditas persoas en connosçemento de sennorio quatro livras de çera por dia de
Sant Martino, et vos et a dita vosa muller et persoa avedes de manteer os foros a os
foreyros que os ora teen, et se d'aqui adeante en vosa vida ou de cada huuns de vos se
vagaren alguuns dos ditos foros que aqueles que os quiseren aforar que os vennan aforar de nos et da dita nosa iglesia et de nosos subsçesores; et a pasamento da pustrimeyra persoa ha de ficar o dito couto et casares et herdades et casas et vinnas et lugares et
moynnos et rendas et dereyturas et iglesiario et padroadigo et jur de presentar a nos, o
dito sennor obispo, et a a dita nosa iglesia livres et quitos et desenbargados et lavrados
et as casas feytas en bon paramento con todos los boos paramentos que y foren feytos.
Et os caseyros que lavren as ditas herdades et casares et vinnas que nos vos, o dito
Lourenço Yanes, ora dades an de ser defesos das monas et peytos segundo o foron os
outros nosos caseyros da dita nosa iglesia. Et outrosy por quanto nos teemos postos por
las rendas do dito couto de cada anno a Lopo de Lacar dou moyos de pan por sua vida
et de sua muller et de huna persoa, poemos convosco que lle ponnamos os ditos dous
dous (sic) moyos en outro lugar por que os aia, et que os paguemos a vos, o dito
Lourenço Yanes, et vosa muller et persoa en outro lugar hu os posades aver a vosa prol.
Et eu, o dito Lourenço Yanes, por min et por la dita minna muller et persoa asy reçebo de vos, o dito sennor obispo, et dayan et cabidoo o dito enprasamento et bem et merçee que nos fasedes, et obligo meus beens por min et por elas
para faser et comprir et atender et pagar todo o que sobredito he. Et nos, o dito
sennor obispo, et dayam et cabidoo asy vo-lo outorgamos enna maneyra que
sobredita he et por las condiçoes de suso nomeadas et declaradas. Et que esto seia
verdade et non venna en dulta nos as ditas partes rogamos et mandamos a Pedro
Rodrigues, notario publico de Lugo, que fesese ende desto duas cartas en hun tennor
tal huna commo outra, huna para nos o dito sennor obispo et dayan et cabidoo et iglesia et outra para vos o dito Lourenço Yanes et para a dita vosa muller et persoa.
Feyto fuy esto en Lugo, des dias de jullio, era de mill et quatroçentos et
des et nove annos.
Testemoyas que foron presentes: o dito Juan Afonso, dayan; don Gonçalvo
Yanes, chantre; don Rodrigo Afonso, arçidiago de Deça; don Vaasco Ferrnandes,
mestrescola; Thomas Gonçalves, juys; Diego Gomes, thesoreyro; Fernan Peres,
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
1007
coengo; Johan Garçia, Afonso Yanes, Alvar Rodrigues, raçoeyros enna dita iglesia
de Lugo; Ruy Vasques, alcallde do sennor conde don Pedro; Pero Afonso de Sande,
et outros.
Et eu Pedro Rodrigues, notario publico de Lugo por lo sennor obispo dese
lugar, a esto que dito he con as ditas testemoyas presente fuy et a pedimento das
ditas partes esta carta en minna presençia fis scripvir et puge y meu signal en testemoyo de verdade.
839
1381, agosto, 29. Lugo
O Cabido de Lugo arréndalle, por espazo de vinte e nove anos, a Lope
Pérez, veciño de Vilafranca, todas as súas propiedades no Bierzo por renda anual de
400 marabedís o día de San Miguel.
MADRID, AHN, Cód. 416 B, fol. 86v.
Sabeam quantos esta carta virem commo nos don Juan Afonso, dayan, et
persoas et omes boos do cabidoo da iglesia de Santa Maria de Lugo seendo juntados en cabidoo por campaa tanjuda, segundo que avemos de uso et de custume,
arrendamos a vos Lopo Peres de Castello, morador en Villa Franca, fillo de Lopo
Peres, cavalleyro que foy, que presente estades todos quantos herdamentos nos
avemos et aver devemos et nos perteesçen por rason da dita nosa iglesia, et que de
nos tevo arrendado Gonçalvo Suares d'Arbollo et sua muller, Mecia Lopes, que foy,
desla villa da Fava endeante et en Villa Franca et na Portella et en Val Tuylle de Suso
et de Juso et en Peeyros et en Naraya et en Moyna Seca et en Vilalivre, et ennos
outros lugares quaesquer en todo Beres, asy alende do Sil commo aquende del: vinnas et casares et herdades et foros et formaes et casas et adegas et praças et ortos et
arbores et outros herdamentos quaesquer que a nos perteescan por rason deste dito
arrendamento, deslo San Juan Babtista primeyro que verra do anno da era de mill
et quatroçentos et viinte et tres annos endeante ata viinte et nove annos compridos
primeyros seguentes. Et vos, o dito Lopo Peres, avedes a lavrar et parar ben os ditos
herdamentos et vinnas et ortos et manteer las casas et adegas que estan feytas et
repararlas do que lle feser mester, et tirar las vinnas et herdades et ortos de monte
ut tiraren os outros que iouveren a par delles, et lavrarlas do que lles feser mester
et manteerlas en bon paramento enno dito tempo, et avedes a dar de renda en cada
hun anno por los ditos herdamentos et casas en pas et en salvo sen desconto algun
enna villa de Lugo quatroçentos moravedis longos, d'oyto soldos o moravedi, desta
moneda que usual que ora corre del rey don Juan, por dia de San Miguel de setem-
1008
María José Portela Silva
bre, et se por la ventura pasaren dous annos hun de pus outro que nos non pagedes os ditos moravedis que a dita renda seia seia (sic) ningua et que nos, os ditos
dayan et cabidôô, vos la posamos reçeber se quisermos, et estes ditos quatroçentos
moravedis nos avedes a dar et pagar commo dito he sub penna das custas et dapnos et menoscabos que nos reçebermos con mingoa da dita paga et penna et interee de çinquo moravedis cada dia de quantos dias pasaren de cada hun dos ditos
prasos endeante; et os ditos viinte et nove annos compridos avedes a leixar as ditas
herdades et vinnas et casares et foros et ortos et arbores et casas et adegas livres et
quitas et desembargadas et ben lavradas et as casas et adegas feytas et ben reparadas con todos los boos paramentos que en ellas foren feytos a nos et a nosa iglesia.
Et eu, o dito Lopo Peres, que presente estou asi reçebo de vos, os ditos
dayan et omes boos et cabidoo, a dita renda dos ditos herdamentos et casas et adegas por las ditas condiçoes de suso recontadas, et demays dou-vos para conmigo
por fiador et devedor et prinçipal pagador por la dita renda dos ditos quatroçentos moravedis en cada hun anno a Rodrigo Eanes de Burela, despenseyro de don
frey Pero Lopes, obispo de Lugo, que esta presente et outorgante a a dita fiadoria,
et obriga si et seus beens a ella. Et eu, o dito Rodrigo Eanes, que presente estou asy
outorgo a dita fiadoria et por mayor avondamento meto a min et a meus beens sub
a jurdiçon eclisiastica da dita iglesia de Lugo, que me posan por ela costrenger et enprasar et apremear por sentença et sentenças quaes compriren por rason desta dita fiadoria, et renunçio a lee en que dis que deve seer ante chamado o prinçipal devedor
ante que o fiador a qual he abtentica presente de dubous rex epistola d'Adriani,
ennos quaes dereytos se conten outrosy que quando foren achados os beens do
prinçipal devedor que os beens do fiador non seian molestados, os quaes dereytos
renunçio seendo delles certificado.
Et eu, o dito Lopo Peres, obrigo min et meus beens movilles et rayses ut quer
que me foren achados de quitar a pas et a salvo a o dito Rodrigo Eanes, meu fiador, a
todo tempo da dita fiadoria et das custas et dapnos que sobresta rason reçeber a minna
culpa, et para pagar a dita renda a o dito cabidoo sub penna das custas et dapnos et
penna et interee en esta carta contiudos. Et demays por esta presente carta ponno a min
et a todos meus bees ecclisiasticos et seglares sub a juridiçon ecclisiastica da dita iglesia de Lugo que me posan por ella demandar et constrenger et prendar et enprasar por
carta de sentença et de sentenças quaes compriren de Santa iglesia en rason deste dito
arrendamento que pague et compra o que sobredito he. Et por mayor avondamento
juro a os santos avangeos, que tango corporalmente con minnas maos, que cumpra et
pague todo o que sobredito he et que non vaa contra elo nen contra parte por min nen
por outren en juyso nen fora del.
Et nos, os ditos dayan et omes boos et cabidoo, asy vos outorgamos a dita
renda et por las ditas condiçoes et por esta presente carta vos damos poder que posades entrar et reçeber as ditas herdades et vinnas et casares et ortos et arbores et casas et
adegas por vos ou por outren \por/ vos deslo dia de San Juan adeante, et avemos-vos
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
1009
de faser a dita renda de pas a dereyto enno dito tempo. Et eu, o dito Lopo Peres, asy o
reçebo. En testemoyo desto nos las ditas partes rogamos et mandamos a Pero Afonso,
notario publico de Lugo, que fesese desto duas cartas en hun tennor huna no livro do
cabidoo et outra para o dito Lopo Peres seellada do seello do cabidoo.
Feyta XXte et nove dias d'agosto, era de mill et quatroçentos et des et nove
annos.
Testemoyas que foron presentes: o dito don Johan Afonso, dayan; don
Gonçalvo Eanes, chantre; don Alvar Dias, arçidiago d'Aveancos; don Pero Afonso,
arçidiago de Deça; don Pero Ares, arçidiago de Neyra; don Aras Peres, arçidiago de
Deçon; don Pero Ares, arçidiago de Triacastella; Tomas Gomes, juys; Diego Gomes,
thesoreyro; Fernando Peres, Aras Ferrnandes, Afonso Ferrnandes, Roy Lopes,
Diego Lopes, coengos; Afonso Eanes, Jacome Ferrnandes, Juan Garçia, Rodrigo
Afonso, raçoeyros; Lopo Rodrigues, Ares Peres, Pero Lopes, capelaes; Lopo Peres,
porteyro do dito cabidoo, et outros.
Et eu Pero Affonso, notario sobredito dado por la abtoridade do sennor
obispo desse lugar, a todo esto que sobredito he con as ditas testemoyas foy presente, et a rogo et pedimento das ditas partes esta carta en mina presença fis escrivir et en ela puge meu signal en testemoyo de verdade que he tal.
840
1381, agosto, 30. Segovia
Xoán I ordénalles a todos os funcionarios reais de Galicia que respecten e
fagan respectar as sentenzas ditadas pola súa chancelaría no preito habido entre o
bispo de Lugo e algúns vasalos da catedral por cuestións de señorío.
LUGO, AC, Tumbillo Nuevo, fol. 124 j) r-124 n) r; extr., Tumbo Nuevo, fol. 227v.
SÁNCHEZ BELDA: Docs..., n.º 1262, p. 528.
Ed., LÓPEZ PELÁEZ: El señorío..., II, pp. 143-153.
Don Johan por la gracia de Dios rey de Castiella, de Leon, de Toledo, de
Gallisia, de Sevilla, de Cordova, de Murcia, de Jahen, del Algarbe, de Algesira, e
señor de Lara et de Vizcaya e de Molina, a los jueses e alcaldes e alguasiles e mayordomos e terreros e oficiales de la justiçia de la çibdat e coto de Lugo e a vos Thomas
Gonzales jues ordinario de la yglesia de Lugo, e a todos los otros alcaldes, jurados,
jueses, justicias, merinos, alguasiles, e otros oficiales qualesquier de todas las cibdades e villas e lugares de nuestros regnos que agora son o seran d'aqui adelante,
e a qualquier o qualesquier de vos a quien esta nuestra carta fuer mostrada o el
traslado della signado de escrivano publico sacado con autoridat de jues o de alcalde, salud e gracia.
1010
María José Portela Silva
Sepades que pleito paso en la nuestra corte ante los oidores de la nuestra
audiencia que vino ant'ellos por apelacion que paso primeramiente y en la dicha
cibdat ant'el dicho Thomas Gonzales jues, entre don frey Pedro Lopes obispo de y
desa dicha cibdat de Lugo por nombre de la su yglesia e su procurador en su nombre de la una parte, e Fernan Peres da Meneda, e Afonso Fernandes morador en
Montemayor, e Fernan Peres de Godin, e Alfonso de Boveda, e Lope de Boveda
moradores en el dicho coto de Lugo, e su procurador en su nombre de la otra
parte, sobre rason de demanda que el procurador en su nombre de la otra parte
sobre rason de demanda que el procurador del dicho obispo puso contra los sobredichos en que dixo en como los sobredichos fuesen demandados por ante el dicho
jues por parte del dicho obispo sobre rason de injuria que el dicho obispo desia
que lle fesieran seyendo sus vasallos, et le negaran el vasallajen conosciendo que
eran vasallos de otros señores, por lo qual segunt privilegio que la dicha yglesia de
Lugo avia sobre esta rason que cayeran en grandes penas, las quales eran que el
dicho obispo podiese costrenirlos que se tornasen a el, e que los podiese faser asi
tornar tambien por prisiones de los cuerpos como por toma de los averes e por
otras maneras qualesquier que el viese que complia por quanto non dexaran luego
los dichos señores cuyos vasallos confesaran que eran, e por ende que pedia al
dicho jues que los condempnase seren caidos en las dichas penas contenidas en
los dichos privilegios, e que las mandase dar; contra la qual demanda fue dicho
por los sobredichos Fernan Peres, e Alfonso Fernandes, e Ares Fernandes, e Fernan
Peres, e Alfonso de Boveda, e Lope de Boveda, en que dixeron que eran fijosdalgo
e que por sus padres e por sus abuelos siempre vivieran franqueados e libres por
los reys en cuya jurisdicion vivian para ser vasallos de quales señores quisesen tan
solamiente que non fuesen contra nuestro servicio e de nuestros regnos, e por esta
rason pues ellos estaban en nuestra merced e defendemiento que non careyran en
pena alguna, pues privilegio alguno non procedia contra ellos a su dampno, e que
esto que el procurador del dicho obispo dixiera que lo fesiera por los injuriar e
sacar de su onrra e libertad en que estaban, e que pedian la dicha demanda ser
anullada e dada por ninguna, e el dicho obispo e su procurador en su nombre condempnados en las costas. Contra lo qual fue alegado por el procurador del dicho
obispo que era confesa la dicha su demanda por quanto los sobredichos non respondieran a ella derechamiente en los nueve dias que la ley del ordenamiento
manda, e por ende que pedia que la pronunciasen por confesa. Sobre lo qual anbas
las dichas partes contendieron en juisio ante el dicho Thomas Gonzales jues, fasta
que el dicho jues dio sentencia interlocutoria en que rescebio a la parte del dicho
obispo a probar lo contenido en la dicha su demanda, et le asigno ciertos plazos
para ello; en los quales dichos plazos la parte del dicho obispo presento ante el
dicho jues ciertas cartas e privilegios, e un privilegio de don Fernando rey de las
Españas, los quales fueron publicados en presencia de las dichas partes, e fue dicho
contra ellos por los sobredichos demandados todo lo que diser e rasonar quisieron
Documentos da catedral de Lugo. Século XIV
1011
de su derecho, sobre lo qual ambas las dichas partes contendieron en juisio ante el
dicho Thomas Gonzales jues fasta que encierraron rasones e concluiron e pedieron
al dicho Thomas Gonzales jues que viese el dicho pleito e librase en el lo que fallase por derecho. E el dicho jues ovo el dicho pleito por concluso e puso plaso para
dar en el sentencia para dia cierto, e dende adellante para cada dia, e dio en el sentencia en que fallo que el procurador del dicho obispo probara bien e complidamiente su entencion, e que los dichos Fernan Peres de Meneda, e Alfonso Peres de
Teixero, e Aras Fernandes de Montemayor, e Fernan Peres de Godin, e Alfonso
Fernandes de Cima de Villa, e Lope de Boveda, e Alfonso de Boveda, cayeran e
eran caidos al dicho obispo e a la dicha su yglesia en las penas contenidas e declaradas en los dichos privilegios e en la dicha demanda del dicho obispo, e por ende
que el dicho obispo por virtud de los dichos privilegios por si e por su mayordomo seglar e por su oficial sin otra justicia podia usar de las dichas penas e de cada
una dellas contra los sobredichos demandados segunt se contenia en los dichos
privilegios e en cada uno dellos se contenia a cada uno por las dichas penas en que
cayeran al dicho obispo e a la dicha su yglesia, e mando que el dicho obispo e la
dicha su yglesia usasen de las dichas penas contra los sobredichos e contra sus bienes e contra cada uno dellos cada ves que contra los dichos privilegios fuesen o
pasasen, e condempnolos en las dichas costas derechas. De la qual sentencia los
sobredichos demandados apelaron para ante nos, a la qual dicha apelacion e con
el proceso del dicho pleito el dicho Alfonso de Boveda en nombre de si e de los
sobredichos se presento en la nuestra corte ante los dichos nuestros oidores en el
tiempo que devia e como devia, e eso mesmo el procurador del dicho obispo, ante
los quales nuestros oidores el dicho Alfonso de Boveda dixo que el dicho Thomas
Gonzales jues judgara mal por muchas rasones que alego especialmente por quanto el non era jues para conoscer del dicho pleito seyendo ellos omes fijosdalgo
notoriamiente, por lo qual devieran ser demandados ante el alcalde de los fijosdalgo, quanto mas que judgara sobre lo que non fora ante el demandado nin pedido
nin provado, e por ende que lo errara en su juisio, e pedia ser revocada su sentencia e les mandasen guardar las franquesas e libertades de omes fijosdalgo. Contra
lo qual fue dicho por el procurador del dicho obispo que el dicho Thomas
Gonzales jues oviera juridicion para dar sentencia en el dicho pleito por quanto
todos los fijosdalgo del coto de Lugo complian e fasian derecho por ante el, e otrosi por quanto non apelaran de la dicha sentencia en el tiempo que devieran, e
otrosi que los dichos oidores fallarian por su sentencia, que fue dada en la corte
del rey don Enrrique nuestro padre por los oidores de la su audienia a la sazon
contra algunos fijosdalgo del dicho coto de Lugo que se alzaran contra el dicho
obispo e su yglesia e le denegaran vasalajen, e era probado e declarado que todos
los moradores en el dicho coto en quanto en el morasen, asi fijosdalgo como labradores, que fuesen todos sus vasallos e que se non podiesen tornar vasallos de otros
señores algunos, la qual dicha declaracion en pronunciamiento se entendia contra
1012
María José Portela Silva
los dichos fijosdalgo que contendian en el dicho pleito con el dicho obispo e generalmiente contra todos los otros que fuesen moradores en el dicho coto, e por ende
non embargante lo alegado por la parte contraria pronunciase el dicho jues aver
bien judgado, la qual dicha sentencia presento luego ante los dichos nuestros oidores. Contra lo qual el dicho Alfonso de Boveda por si e por los sobredichos dixo
que la parte adversaria non devia nin podia gosar del dicho privilegio que alegaba
por quanto nunca le fuera guardado por la su parte nin por los otros fijosdalgo del
dicho coto, nin el dicho obispo nunca del usara contra ellos e quando del quisiera usar que les non fuera consentido nin guardado en esta caso, e a lo otro que
desia que fuera dada sentencia contra algunos fijosdalgo del coto de Lugo que
se alzaran contra el dicho obispo e su yglesia, dixo que la dicha sentencia non
enbargaba a la su parte por quanto non tannia a este caso nin la su parte nunca
denegara al dicho obispo e su yglesia vasallaje en los casos e manera que deviera,
e otrosi por quanto la dicha sentencia fuera dada en otro caso e contra otras personas e en otro lugar e asi que la dicha sentencia non le enpeescia. Sobre lo qual
ambas las dichas partes contendieron en juisio ante los dichos nuestros oidores e
dixieron e rasonaron ante ellos lo que diser e rasonar quisieron ante ellos lo que
diser e rasonar quisieron cada uno en guarda de su derecho, fasta que concluiron
e encierraron rasones e les pedieron que viesen el dicho pleito e librasen en el lo
que fallasen por derecho. E los dichos nuestros oidores ovieron el dicho pleito por
concluso e asignaron plaso para dar en el sentencia para dia cierto e dende en adelante para cada dia segunt uso e costumbre de la nuestra corte, et dieron en el sentencia en que fallaron que el dicho Thomas Gonzales jues judgo bien, por quanto
segunt paresce por los privilegios e carta de sentencia por parte del dicho obispo
en este pleito presentados los dichos Alfonso de Boveda e los sobredichos cuyo
procurador es nin los otros moradores en el dicho coto de Lugo nin alguno dellos
non se podian tornar vasallos de otro alguno salvo del dicho obispo, lo qual pronunciaron e declararon asi, e por ende confirmaron la dicha sentencia del dicho Thomas
Gonzales, e mandaron que este pleito fuese debuelto ante el dicho Thomas Gonzal

Documentos relacionados