As normas OU norma· do galego

~-~-
L
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii\]..a 1J.egi.Ó~
As normas OU norma· do galego
E
esta uma questáo ja velha.
Do seculo passado. Como
um numero bastante numero­
so de professores.
A ortografía chamada rein­
propria de galegos ainda
tegracionista ou lusista é a
sem solucionar. O complexo
defendida e seguida por
da propria inutilidade e da
AGAL. que foi concebida co­
impotencia conseguiu que
, mo um passo para chegar a
andemos ainda a discutir por
plena identificac;áo com a·
parvadas.
portuguesa. Querer conside­
Nada ternos no nosso mun­
ra-la como meta é um erro.
do cultural que náo se conse­
Nela militam pessoas de re­
guisse pola presáo das bases.
conhecida competencia lin­
De arriba so aceitam os feitos
guistica e pessoas de todas
consumados e isto para inuti­
as classes sociais. Sem ajudas
lizar a sua eficacia. 'lUdo o
oficiais tem no seu haver ja
que vem dado polos poderes
um bom numero de livros e
é para limitar e destruir, para
dous congresos intemacio­
domar, nunca para educar e
nais com as portas abertas a
criar em liberdade. Na socie­
todos. Porque náo ha medos
dade civil e eclesiastica ten­
a defender publicarnente as
dem a anular a persoa, o indi­
verdades. Está, por ultimo, a
viduo, que passa a ser massa.
das Irmandades da Fala, que
O ensino tal e como está or­
ja é o passo total e pleno.
ganizado e programado é pa­
partindo
do feito de que náo
ra que as gentes náo pensem
se pode qndar mais de brin­
por si, mas para que pensem
cadeiras nem perder mais o
o que as autoridades querem
tempo. Os trascordos pagam­
que pensem O aluno joguete
se muito caros. A ortografía ja
nas máos de outros que foram
'está aí. Náo ternos nada que
a sua vez joguetes de outro
inventar. Ha que aceitar a
sistema. Um ensino individua­
que nos é comum mediante --­
lizado, personalizado, está:
um aprendizado da sua utili­
muito longe de nós.
dade e da universalidade
De todas as tentativas que
que leva consigo. Ha que sair '
houvo para dotar o galego de
do minifundio "eidistico" no
urna ortografía. cumpre sa­
MESA POlA NORMALlZACION L1NGÜISTICA
que a querem encerrar.
lientar a conhecida por Nor­
CC.OO. DO ENSlNO, SoG.T.E., NOVA ESCOLA GALEGA, C.X.T.G., C. A. F.
Na ,"oficial" considera-se ao
mas Ortograficu da Comis­
ASOCIACJON DE PROFESORES EN LlNGUA GALEGA, A.So-P.G., U.T.E.G.-l.N.T.G.
,
aluno
galego um capitisdimi­
sáo Linguistica da pre-Auto­
nuido. um ser incapaz de
nomia que, por personalis­
aprender nada, um enfermo
mos de Constantino García,
(pense-se na diferente atitude dos cataláes). A verdade é que eu
Ramón wrenzo e Ramón Piñeiro -que se viu preterido e que em
sempre defendim e defendo que o rapaz galego e, como minimo, táo
·realidade náo entende nada disto- ajudados por adlateres incapaces
inteligente como os outros, senáo mais que eles. Por isso ternos que
de pensar de jeito diferente ao amo, nunca foi levada a cabo. excepto
lhes falar claro e exigir um conhecimento amplo da questáo nesta
no movirnento de professores de galego que vai in crescendo cada dia.
etapa de implantac;áo do galego.
Nunca estivem de acordo com essas normas mas aceiti-nas polo que
Um dia publicarnente o Director de Politica Linguistica dixo que a
tinham de conciliador e porque deixavam a porta aberta para chegar­
ele lhe dixeram que "avó" se escrivia com -b- e que o escreveu com
mos aortografía correcta do galego. Erarn um ponto de partida, náo um
-b-, depois que era com -v- e que o faz com -v- e se amanhá lhe
fim
dizem que "abrir" se escreve "habrir" que o faria igual. Essa é a
As do ILG-RAC (que na pratica é so ILG. entenda-se Constantino
pedagogia dos nossos dirigentes. E essa é em grande parte a atitude
García, Ramón wrenzo e adlateres) optaram abertamente pola via
de muitos mestres do EGB. Educar assim náo é educar. E educar para
castelhana O as querer impor a toda custa e rejeitar mesmo as
possibilidades que deixavam.abertas, conseguiram que fosse un fra­
ser servo fiel do poder seja ele qua! foro E privar do mais fundamental
da pessoa: de pensar. Ora o que interess a é domar, castrar as pessóas.
caso total e estejam a serem rejeitadas polos professores de BUF. O
mais demencial é que furibundos defensores das mesmas sejam os
Se queremos que o Galego no ensino náo seja uma materia aborreci­
primeiros que as náo conhecem nem levam a pratica. De momento
vel, devemos deixar um poúco de lado um acento aqui e outro acolá e
suspender por <;;ousas semelhantes. Devemos ensinar-lhes toda a pro­
com o poder nas máos náo estáo dispostos ao dialogo porque sabem
que lhes falta ramo. Dito por eles niesmo so estariam dispostos ao
blematica actual da'lingua sem lhes ocultar nada, fazer que se interes­
dialogo se perdem as rendas do poder!! Por iSso procuram estarem em
sem pola lingua e náo insistir tanto na normativa ou normativas, pois
toda parte e em todo partido politico. Ora, se tem a ramo, porque náo
eles sáo o suficientemente inteligentes para o comprender tudo e o
descem a area a defende-las?
suficientemente humanos para defenderem o que lhes é proprio. Se
Estas duas tendencias sáo as conhecidas por "oficial" -a do ILG-- e de
náo acreditasse neles náo perderia o tempo escrevendo estas linhas.
,
Isaac Alonso Estravis
minimos a propugnada no seu tempo por Carvalho Calero e hoje por
Que nesta aula se (ale
~n galego depende de tí
24
na escola
Mércores, 26 de Outono de 1988 / La Regi6n ­
o tempo das setas
Grupo Gaia de Educación Ambiental *
Achegada das setas é unha boa ocasión para
achegar ós alwnnos ó seu entorno. Resulta ob­
vio que nas clases de ciencias éste debe ser un
dos obxetivos básiCos. Así, o mesmo tempo que
os estudantes descubren o medio, tamén de­
senrolan a capacidade de observación, apren­
den a manexar claves dicotómicas, consultan
bibliografia, etc.
Se tedes algunha duda na determinación das
setas, ou estades interesados no tema, podedes
poñervos en contacto coa Sociedade Micolóxi­
ca "Os Cogordos" (Apdo. 358, Ourense). Reú­
nense tódolos luns duante o outono de 8 a 9 do
serán, na 5" planta da Delegación Provincial da
Consellería de Cultura, Habana n° 105.
~
~
¿En qué temos que flXarnos para identificar
unha seta?
PhACAS-VERRUGAS
(Restos da valva)
/_~-
LAMINAS
•~......--- ENRUGAS
RESTOS DA
CORTINA
ANEL
Esquema dos elementos dunha seta (é impo­
sible que en unha mesma seta se encontren
todos os debuxados).
de. Citemos algúns caracteres organolépticos
das setas:
• Olor: Este carácter al91J.I1has veces pódese
apreciar inmediatemente, e compre recollelo
en pleno campo, outras é necesario que a seta
comence a secar. O aroma pode localizarse en
diferentes partes' do sombreiro ou do pe.
• Sabor: Ainmensa maioría das setas póden­
se degustar en cm, coidando de facelo con
pequenos anacos e nunca tragalos.
• Col da seta: Hai que ter en conta que ~e
decoloran coas choivas e noutros casos palide­
cen pola sequedade. A cor da carne tamén
pode cambiar espontáneamente ou por con­
tacto.
• CoDSistencia da carne: Indica a resisten­
cia da carne a sufrir deformacións, como por
exemplo consistencia xelatinosa, carnosa, co­
riacea, fibrosa...
• Alganhas especies rezuman
1.- Ternos que observar se posúe os carac­
teres morfolóxicos máis representativos
dunha·seta coa "forma típica" (con sombreiro,
Fig. 1):
• Sombreiro: A parte mais carnosa. Asuper­
ficie inferior do sombreiro constitúe o himenio,
productor de esporas.
• Pe: Sosén o sombreiro.
• Volva: Funda que envolve a parte básica
do pe, ben de maneira continuada ou formando
aneis de escamas.
• hel: Colar que envolve a parte superior
do pe.
• Cortina: Fíos finos que unen o pe coa beira
do sombreiro ou restos membranosos pendura­
dos do borde do sombreiro.
UD
liquido:
Látex, que pode ser inalterable ou cambiar de
COI o poñerse en contacto co aire.
• Col da espora.
• Observación mic:roscópica das esporas,
do himenio e dos tecidos. Coidamos que na
maioría dos casos os caracteres morfolóxicos e
organolépticos proporcionan seguridade de
abondo para a determinación das setas máis
c;.omuns.
Para familiarizar ó alwnno/a con estes ele­
mentos de identificación das setas, deberase
utilizar as propias setas con axuda de diapositi­
vas, fotografias, debuxos, etc.
2.- Coñecer tódalas posibilidades dos ele­
mentos fundamentais anteriormente ditos:
• Características do sombreiro: Forma (Fig.
2), aspecto da superficie e do borde...
• Tipo de himenio: con láminas (número, cor,
comportamento co pe...),con poros, con agui­
llons ou con enrugas (ver Fig. 1).
• Características do pe: Se se pode separar
ou non do sombreiro, implantación excéntrica
ou central no sombreiro, forma do pe...
Obtención da
esporada
A espora~~
é un polviño, formado por mi­
llóns de esporas. Pode ser de diferentes eores
e constitúe unha boa axuda para a identifica­
ción das setas.
Para obte-la cor da esporada utilizarase o
seguinte procedemento: Cortar case todo o pe
da seta e colocala na súa Pesición natural sobre
dunha lámina de papel de dúas cores ou utilizar
unha folla de priódico (desta maneira se a
esporada é branca ou clara resaltará sobre as
letras negras e se é negra ha de resaltar sobre
as zonas brancas). Cando a seta está seca ou
vella, débese tapar cun recipiente ancho inver­
tido ou mete-la seta en auga, para obter meior
a esporada. Deixaremos a seta unhas horas e
aparecerán. as esporas na folla, debaixo do
sombreiro, facendo unha figura semellando a
distribución das laminillas ou poros.
* MI losé Camba Seara
Carmen- Cid MaDWlo
Pilar Latorre Díaz
Mercedes Suárez pazos
Emilia Nogueiras Bermida
NA ESCOLA
Suplemento do ensino de
La Regl6n (Ourense).
Consello de pedagogos asesores:
Xosé Manuel Cid
(coordinador)
.
Mercedes Suárez 1>azos
Mariló Candedo
Mercedes González S~mamed
Manolita Garndo
David Cortón
3.- Ternos que [¡xarnos nos caracteres orga­
nolépticos, e decir, os obtidos por medio dos
nosos órganos dos sentidos, nalgúns casos de
gran importancia para a determinación da es­
pecie; en xeral necesítase un certo entrena­
mento ou costume para percibilos con clarida­
Obtención da espora.
Fonnas frecuentes de sombreiro: a) globoso;
b) ovoide; c) acampanado; d) cónico; e) he­
misférico; f) convexo; g) aplanado; h) mame­
lonado; i) afundido en embude.
Colabora.
Nova Escola Galega
Maqueta:
Departamento de diseño
de LaRegi6L
na escola 25
La Región / Mércores, 26 de Outono de 1988
Realización dunha saida ocampo para recoller setas
Material
necesaJio:
Cesta ou caixa de
cartón ancha
ha asa de
(non utilizar
de plástico
que non se
as setas),
libreta
canlpo, lápiz e pin­
de cores
iDstruccióu para Ó 1180 da libreta de campo
o chegar o campo anotaránse na libreta os
seguintes datos:
-Data.
- Tempo atmosférico (soleado, chuvioso, nu­
blado, e a temperatura).
A medida que se vaian recollendo os exem­
pIares faránse debuxos' esquemáticos dalgúns
deles e daránselles coro Debaixo de cada de­
buxo anotarase: caracerísticas que presenta a
superficie do solo, condicións de humidade e
de luz, se se encontran ailladas, ou en grupo e
outros datos que o alumno considere impor­
tantes.
Nota: Empregarase sempre lápiz, porque
dese xeito mantéñense moito mellor as cores.
Observacióu para recoller setas cara a
identificación
lÚa
-Facer fincapé
en..que se­ recollerán setas
.
._.
.
para a súa identlficaclón e polo tanto, non sé as
comestibles.
-Recoller as setas enteiras para a súa mellor
determinación. Non se lles debe corta-lo pe.
-Non escarvar o chan violentamente ó reco­
lle-las setas, pois así quizáis non saían nunca
Estudo das seas no
laboratorio
-Limpa-las setas e estendelas. AgrUpa-los
exemplares semellantes.
"':Escoller de cada especie os exemplares en
mellor estado, tira-lo resto.
-Elaborar fichas de identificación das setas
empregando o modelo adxunto.
-Utilizar claves de determinación de setas,
usando os datos recollidos nas fichas.
máis.
-Limpar con cuidado a tena da base do pe,
sen rompe-la volva se a posúe.
-Elexir exemplares sarlS, deixando os vellos,
os mo'i novos ou os mQi lavados pola chuvia.
-Se se proba unha seta para comproba-lo
sabor, nunca traga-lo anaco, bota-lo fora.
-Recoller algúns exemplares de cada espe­
cie.Non fai falta esquilma-lo monte.
-Non destrui-los exemplares que non vaias
recoller pois cumpren un papel moi importante
na Natureza.
-Transporta-las setas recollidas na cesta ou
caixa, colocando as mais pesadas no fondo e
procurando non amontoalas.
NOME C1ENTIFICO
.
.
.
NOME EN GALEGO
NOME EN CASTELAN
..
.
DESCRIPCION
- TAMAÑO: Sombreiro
: Pé
.
-SOMBRElRO
E~osición
das setas
Todo o material recollido e identificado se~­
virá.para facer unha expo~ición no centro ó día
guinte da excursión (hal que ter en conta que
: setas se estropean moi pronto, sobre todo en
sitios con calefacción). Colocaranse sob~e Unha
bandexa ou cesto, varios exemplares a ~es­
ma especie en varios estados de desenro o ~
en distintas posicións para facihta-la observa
ción da forma do pe, tipo de himemo...
'.
Nun lugar visible diante de ~ada especie
d
colocarase a ficha de identificaclon.
Se os exemplares comestibles son abun aná.
tes é unha pena tiralos, xa que salteadas,
prancha, ou revoltas... p~demos preparar un­
bon xantar. iBan provelto.
Biblio~afía
. Bauer, e,A. (1982): Los hongos de Europa.
Ed. Omega. Barcelona.
Calonge, F.O. (1983): Bongos de nuestros
campos y bosques. Ed. leONA. Madrid.'
Castro, M. y Freire, L. (1988): Guia das setas
ou cogume1os· comestibles de Galicia. Ed.
Xerais, Vigo.
Castro, M. y Freire, L. (1988): Breve intro­
ducción á micoloxia. Ed. Concello de Santia­
go. Santiago de Compostela.
Garda Rollán, M. (1984): Manual para bus­
car setas. Ed. Min. de Agricultura. Madrid.
Grunert, R. y H. (1986): Setas. Ed. Blume.
Neuner, A (1976): Pequeña guia de los hon­
gos de Europa. Ed. Omega. Barcelona.
Pacioni, G. (1982): Guía de hongos. Ed.
Grijalbo.
Perala Santolaria, J.M. (1973): Setas. Ed. Min.
de Agricultura.
.....................................................................
FORMA.:
COR:
BORDO:
SUPERFICIE: .
\
"
.
.
-HIMENlO
¿TEN LAMINILLAS?
CLASE
¿TEN POROS?
¿TENAGUILLONS?
:.......................
¿TEN PREGOS OU ARRUGAS?
- PE
FORMA:
;,'..........
SUPERFICIE:
COR:
ESTRUCTURA INERNA:
-¿TENANEL?
~
-¿TENVOLVA?
- ¿TEN CORTINA?
-CORDAESPORADA
COR
..
·
·0· .. ·
..
..
..
..
..
o
·
.
.
.
.
.
..
..
::: .
..
OUTRAS CARACTERISTICAS: (olor, sabor, rezuma líquido: etc.)
.
.
HABITAT
..
COMESTIBllJOAD
EPOCA
.
, ..
26
na escala
Mércores, 26 de Outono de 1988 / La Regi6D
Vídeo e educación
As
investigacións feitas nestas últimas déca­
das, sobre as distintas funcións que desempe- _ _
...,.----::-.".-~_:::_--:;'~m'7'"=~~7~,
. "1,.
ñan cada un dos hemisferios cerebr ' ,veñen a .
explicar que a utilización cada vez áis xene, , : t: '
',' ::"':~"
ralizada?a tecnoloxia- audiovisual
p<pJ~ ,da " ,',.3 ' 'f I d:.~ " " '- ~,~.~:.';;J /l.~L
poboaclOn xoven, para quen a electr ca esta-_~: ; yd;;.,~","",""""s ""'o.," -~ ,-<,~ :¡:',;
se a convertir no seu "medio natural de coñe1
' Y')'\.. :;
cemento, produce alteracións tanto n forma d~
. ..... ~;~\~
pensamento como na súa expresión, lo prei
'
> ~
dominio do hemisferio dereito sobre esquer~
do, que reacciona sobre todo ante os stímulo~
dos, sentidos, mais que por abstra ióris ' da~
razono
. ~
Un xeito novo de pensar, de
cebe:lo.
mundo está a aparecer, e a escola ri,;pQde;
esquecer esta realidade, por eso a ne " tl.~:
urxente de incorpora-la linguaxe au 'q~
como medio de expresión para facilit apt¿h'::':'
dizaxe e impedir que os nenas vivan déSé~'
rolen en dous mundos contradictorios . n'dlY
fan outra CQusa que xenerar anguria e ":':. ,~' l~'
dade.
' "', '.: .f
Con esta preocupación, xustificase a ~ . ,'" :7i"
tación do libro "Vídeo e educación"
..,', ....
dun grande interés para mestres e pr
en xeral, que se inician na utilización d
no ensino.
O langa de doce capítulos conxúg
pectos teóricos con realizacións prácti
primeira parte atopámonos diante do qu
unha xustificación teórica da educación
visual baseada en conceptos biolóxicos,
lóxicos, e pedagóxicos, que permite al
facer unha análise do novo home, e dunh
linguaxe.
A partir de aí, revísanse as múltiples
'- ' ~
dades de aplicación do vídeo na aula, facériC10
fincapé nos criterios para unha adecuada utili­
zación didáctica do mesmo, o que supón un
fórmulas para conquerir programas de vídeos
cainbeo en todo o sistema educativo; na función
do profesor, na participación dos alumnos, na
didácticos ás que hai que engadir o servicio
organización espacial, na revalorización das
que neste sentido prestan ó ensino básico os
experiencias directas, etc., resaltando sobre
Centros de Recursos que neste intre están a
todo, a importáncia do vídeo como unha forma
traballar intensamente na elaboración de mate­
de expresión específica a 'disposición dos
rial audiovisual ó mesmo tempo que sensibili­
alumnos.
zan ó profesorado para a sua utilización.
Resolve tamén cuestións de tipo práctico,
Manolita Garrido
como facer e utilizar un programa didáctico cos
alumnos. e dá pautas para a súa evaluación.
Joan Ferres i Prats: "Vídeo y educación", Editorial Laia,
Ase mesmo ofrécenselle ó lector algunhas
Ban:eIona 1988, 219 pp,
¡'
.1
Ensinarrn-me as coisas importantes,
Que afinal o náo eram.
Acumularam-me de conhecimentos,
De que ainda me liberto.
Ditaram-me nos cademos de duas linhas,
Os exemplos que procuro náo seguir.
Fizeram-rÍle ler as histórias de santos, sábios
[e heróis,
que eu náo quero ser nem imitar.
Aprendi a geografia dos comboios,
Para viver na era dos avióes.
&:mbe de cor todas as constelac;óes,
Que hoje se escondem no fumo das cidades.
Ensinaram-me a pescar nos rios e regatos,
Em que béliam as garrafas de plástico.
Quando eu sabia tudo,
Atiraram-me para a vida, de que eu nada sabia
E onde era tudo ao contrário do que aprendera.
Habituei-me a raciocinar pelo contrário.
Náo era infeliz, era desarmado '
E tive, de aprender, de novo,
Tudo o que náo me haviam ensinado
E gue eu quererla náo ter aprendido.
De:
Jacinto de Magalháes
in ''Entre Mim e o Outro"
NOVAS
o Centro de Reeanos de VerlD infórmanos
que están organizando os seminarios de prees­
colar e ciclo inicial e outro seminario de carác­
ter interdisciplinar (sociais, galego e naturais)
que pretende facer un estudo do val de Monte­
rrei.
O Centro de Reeanos de O Barco continúa
coa campaña de animación á lectura, en cola­
boración cos concellos da comarca Tamén van
a iniciar un curso de fotografla para alUIIlIlOslas
de 8" de EXB.
Nova Escola Galega organiza unhas xorna­
das sobre "A reforma a debate", que se cele­
brarán o 19 e 20 de novembro en Santiago. As
sesións tratarán de "Currículum e sociedade",
"Concreción do marco curricular" e "Desenrol0
dunha aplicación práctica do deseño curri­
cular".
A dixitalización destes documentos foi posible grazas á axuda concedida a
Nova escola Galega da Secretaría Xeral de Modernización e Innovación
Tecnolóxica (Consellería de Industria - Xunta de Galicia), do Ministerio de
Industria, Turismo e Comercio, así como do Plan Avanza e do Fondo Europeo
de Desenvolvemento Rexional (FEDER), ao abeiro da Orde do 31 de
decembro de 2008 pola que se establecen as bases reguladoras para a
concesión, en réxime de concorrencia competitiva, das subvencións
destinadas a entidades de dereito público e privado, sen ánimo de lucro, para
impulsar a realización de actuacións de difusión e formación relacionadas
especificamente co desenvolvemento e implantación da sociedade da
información na Comunidade Autónoma de Galicia, no marco do Plan
Estratéxico Galego da Sociedade da Información e o Plan Avanza, e se
procede á súa convocatoria para 2009 (código procedemento IN521C)
As publicacións están dispoñibles baixo unha licenza Recoñecemento-Non
comercial-Compartir baixo a mesma licenza 3.0 España de Creative Commons
que reza:
Vostede é libre de:
- Copiar, distribuír, exhibir e executar a obra.
- Facer obras derivadas.
Baixo as seguintes condicións:
-Vostede debe atribuír a obra na forma especificada polo autor ou o licenciante.
Isto quere dicir que tanto os textos como as imaxes da Web poden ser
utilizados por calquera, sempre que se cite a súa orixe, sempre que non se
obteña un beneficio económico directo ou indirecto dese uso, e sempre que se
inclúa no produto resultante a mesma licenza CC-NEG.