Pags. 301 al 472

Transcrição

Pags. 301 al 472
NP 41 [Diego de Souza a Manuel de Sarratea. Acusa recibo del
oficio que antecede, que le fue enviado por el Coronel Joaquín
de Oliveira Alvarez, destacado en la margen oriental del Salto
Chico y en contestación, le remite copia de un parágrafo del
oficio de 27 de mayo de Juan Rademaker, encargado de los
negocios de la Corte de Brasil ante Buenos Aires, que se publica
bajo el número 11 de esta Serie.]
[Cuartel General en la barra dei arroyo San Francisco,
17 de 1812.]
Officio aD. Manoel Sarratea
Enviada pelo Coronel Joaq - D'Oliveira Alz", destacado
na Margem Oriental do Salto Chico, recebi agora aCarta
de V.Ex ° com datta de 15 do corr.le eem resposta á ella
oferesso ao Conhecim?o de V.Ex ° Copia autentica de hum
paragrafo do Oficio de 27 de Maio, que me derigio o
T.eCor.el Joáo Rademaker, encarregádo dos Negocios do
Brazil, na Capita! de Buenos-Ayres, p .a que visto achar
V.Exa inconexa a[r]ellagáo que produzi na minha comunicagáo oficial de 11 deste mez, queira instruir-me daque
deduz deste Documento, oqual deve servir-me de regimen.
Agradesso a V.Ex - ofavor deremeter aminha Carta
aosuprad ° Ten?o Cor.el, e aprezento aV.Ex ° os rendim?os
dam.'z concideragáo com que son _ Ex: ^o S °r D. Manoel
de Sarratea = DeV.Ex ° = MJo alto capto - D. Diogo
de Souza = Q .-I Gel na Barra do Arroio S. Fran eo 17 de
Junho de1812 =
Archivo Itamaraty. itlo de Janciro. Brasil. Fondo: "Documentos
Anteriores a 1822". Copiador de la Correspondencia de Don Diogo de
Souza. Ano 1312. Folio 35. Manuscrito copia: focas 1; papel con filigrana; formato de la hoja 416x270 mm.; interlínea do 7`a 10 mm.;
letra inclinada: conservaclbn buena.
Nw 42 [Joaquín de Oliveira Alvarez a Diego de Souza. Expresa
conocer por intermedio de José Artigas las negociaciones sobre
un armisticio y trasmite noticias sobre el campamento del Jefe
de los Orientales.]
[Campo del arroyo San Antonio. ,junio 15 de 1812.]
¡111-0 eExmo ,.~ r
Hóje pelo meio día me fo] remetido o Oficio incluzo
exigindo-se-me suplicáse aV.Ex a ofavor de enviár a resposta pelo m:mo Canál: donde infíro que náo estáo m.to
persuadidos, de que en ignoráse as negociagoens pendentes
ao Armisticio, q'me noticiou o Gen el D. Jozé Artigas.
Em cons e da resposta q'dis ao Oficio de 12 docorr e,
fóráo retirádas todas as guardas, esentinélas da margem
Ocid el doUruguay, subsistendo sempre ai m.-8 guardas,
partidas, epatrúlhas, como d'antes.
Hontem observe¡ Oficiaes, eSold es do Regim:to deBlendengues, que supollho terem acompanhádo aoGeneral
DJozé Artigar; oqual, pelo que apreizo, / se retiroll hon- 290 -
tem pelo Campo daqui huma légua río acíma, onde houve
exercicio de asmudas, esedéráo mas de 40 tiros.
Os Regim?es q há no Campo frontl;e no meu, sáo: o
da Estréla, eo dos Morénos; enoq'existe uma légua acima,
um, ou dous máis.
Ha Artilhería cm ambos os Campos, epelo que tenho
observádo, haveráo noq' fíca fronteire áo meu 16 bacas
def8go.
Estao reiunádos 1650 Cavalos, ficando ainda mais de
600 pbtros petíssos, eeguas mansas, alem dos Cavalos extraviádos (apezár detodo omeu cuidado edo do T.eCor.l)
das eguas, potros, e potrílhos, q' se tenháo excluido, antes
/ de en dár Ordem cm contrario, como couzas inúteis.
Suplico aV.Ex - operdáo do Despotismo, q' pertendo
p6r cm pratica, denlandár de reyunár t6dos os caválos,
que náo tiver marca antíga dod6no, ou q'náo provárem legitimam?e data anteriór aos 11 do Corno
Da g.e a V .Ex n m., a.s Campo do Arroyo de St- Ant e15
de Junho de 1812„ 111.- e Ex- S rD. Di6go de Souza
Joaquím d'Olivéira Alvares
Cor.l
Museo
"Julio
do
Castilhos".
Porto
Alegre.
Brasil.
Archivo
Público
de
Río
Grande
del
Sur.
2~,
Sección.
Asuntos
Militares.
1812.
Caja
175.
Documente
iGO.
Manuscrito
original:
letra
de
Joaquín
d'Oliveira
Almm.;
varez;
fojas
2;
papel
con.
filigrana;
formato
de
la
hoja
398x213
Interlínea de 8 a 12 mm.; letra inclinada; conservación buena.
Na 43 [.losé Artigas al Gobierno Superior de las Provincias
Unidas del Río de la Plata. Comunica qlie enterado por oficio
del Presidente Manuel de Sarratea, fecha 19 de junio, de las
tiones de paz. amistad y buena armonía entabladas con la Corte
del Brasil, cuya base fundamental consistía en la retirada de
tropas portuguesas a sus fronteras y abandono de sus posesiones
por parte de las del Gobierno, ha oficiado al Mariscal niego de
Souza sobre el cese de hostilidades, el que, en su respuesta,
gura indentificará su conducta con la suya.]
[Cuartel General en Ayuf, junio 15 de
[F. 111 /N9. 2
Exmo S.,
Informado p.r el exmo sr presidre d. Man. de Sarratea, en
of.e de 1.- del corr: e de las negociaciones de paz, amistad
y buena harmonia entabladas entre V E. y la corte del
Brasil, cuya base fundamental es la retirada de las tropas
portug.s á sus irontas y la evac^ de sus poseciones p:
parte de las nras, y ordenandome al mismo tmpo dho
señor ex.me hiziese cesar toda hostilidad sobre el exto portug.z exigiendo lo mismo de su gral en gefe, en virtud del
armisticio consig.te, oficié al otro día ál mariscal Souza
sobre el particular y su contextacion, q.e recibí ayer, es
asegurarme impartirá sus orns al mom.te p .a identificar
-291-
su conducta con la mia. - Todo lo q.e elevo á
not ° de V E. p.° su conocim?o - Dios gúe á VE. in .s a .eQ.1 - ir-al en Ayuí 15 Junio 1812.
Exmo s.,
Jose Artigas
Exmo. g.n sup.r prov.l de las provas unidas del Rio de- laplata á nombre del S .r d. F. 7.n
[Carpeta:]
Ayui
Junio
15
de/
1812
El Gral Do Jose Artigas
Dice: q.e informado por el Exmo S or Precid?e D.n Manuel
de Sarratea. en oficio de 1.- del corr.te de las negosiaciones
de paz amistad, y buena armonia entabladas entre VS y
la Corte del Brasil cuya hace fundamental es la retirada
de las tropas Portuguesas a sus Fronteras y haviendole
prevenidodho S.- Exmo hiziese cesar toda ostilidad sobre
el Exto Portugues exigiendo lomismo de su grál en Xefe,
en virtud del armisticio consig.ta; oficio el dho dia al Mariscal Sousa sobre el particular y su contestacion, q.•3 recivio el 14 es asegurarle impartira sus orns.al mom'° p.°
identificar su conducta con la suya
archivese.
Archivo General de la Nación. Buenos Aires. República Argentina.
División Nacional. Sección Gobierno. Sala X, C. 1, A. 5, Nv 12. Afto 1812.
Manuscrito original: letra de .Miguel Barreiro; fojas .l; papel. con
filigrana; formato de la hoja 202 x 2l0 mm.; Interlínea de 7 a 8 mm.;
letra Inclinada: conservación buena.
N° 44 [Diego de Souza a Juan Rademaker. Remite copia
oficio recibido del Conde das Galveas y de una carta
de Sarratea. Aace consideraciones acerca del retiro dulas
portuguesas y de la determinación de las fronteras a
establecer la evacuación simultánea de las tropas de Buenos Aires,
de acuerdo al convenio de 20 de octubre de 1811. A1 fijarlas el,
el Paraná aseguraba la defensa de los pueblos de Misiones y
dalla a Montevideo las ventajas del Armisticio.]
[Cuartel General en la barra del arroyo San Francisco, junio
18 de 1812,]
Officio Ao Joao Rademaker
111: ^- S .O- Joao Rademaker. Julgando me em virtude do
Periodo do Despacho do Senhor Conde das Galveas por
Copia incluzo debaixo do N.- lo obrigado a transmitir a
V. Sa todas aquelas nossoens que me paressem podem auxilialo no projecto dassua- incumbencia hao estranhará
V. S .a que eu lhe remeta agora a Copia N 2a da Carta que
D. Manoel Sarratea Presidente do Governo, Superior de
.292-
Buenos Aires medirigio nadátá de 15 do corrente. Naquela
Carta verá VS a que elle senao atreveo replicar sobre am
asergao - deque nem nos limites dos Dominios Portuguezes nem nos Territorios do Gov.o de Monte-Video da parte
oriental do Uruguai avía um só Soldado das Tropas de
Buenos Aires - ou táo pouco sobre ade que estes mesmos
Territorios se achavao inteiramente assolados e despovoados pelas dítas Tropas porem repelle aminha inteligencia
concernentemente aoregresso reciproco doseu Exercito para dentro da suas Fronteiras las quaes erño reconhecidas
antes damarcha do Exercito Portuguez; em consequencia
de que me pareceo dar-lhe aresposta que VS ° achará na
Copia N 3.a - Ora ou estas Fronteiras se intendem coro refferencia ao tempo em que o meu Exercito sahio das de
Portugal ou ao em que por motivo das novas discordias
marchou ultimamente de Maldonado. Noprimeiro cazo he
certo que Constrangidas pelas nossas Tropas as de Buenos
Aires ja passaráo as Fronteiras que emtao competiáo áquella Cidade asquaes eráo terminadas na Margen Occidental
do Uruguai porque nunca os Vices Reis que antes rezidiao
na refferida Capital anuiráo as requizigoens do Governo
deMonte Video q' fundado era Ordens da Corte reclamava
assua Jurisdicgao até aos Distritos do Arroio da China
Gualegiiaychú no lado Occidental dodito Rio mas no segundo cazo como pelo Convenio de 20 de Outúbro doano
passado ajustado entre oGoverno de Buenos Aires eo
Vice-Rei Elio foi estipulado que os mencionados Destrictos
ficarao pertencendo a Monte-Video etodos os mais Povos
incluzos os de Missoens á Jurisdicgao de Buenos Aires estábelecendose alem disso que por parte de nenhum dos
Governos seria permitido introduzir Tropas entre Rios
sem mutuo consentimento entáo fica claro que para o retiro das Tropas de Buenos Aires nao se podem interider
oútras Fronteiras senáo as da margem Occidental do Parana interpretagao mui conveniente aos nossos.intéresses
pois que assim nao tinháo as Forsas de Buenos Aires
Tranzíto para atacarem o Pais dasnossas Missoens oudivizas da Capitania de S Pedro: Sejao comtudo humas ou
outras as Fronteiras deque setrata sempre me paresse interessantissimo que V.S ° insista naretirada quepropos
das Tropas de Buenos Aires aquelquer dellas coro acondissao d'ai permanecerem até que se conclua a Acomodassao
que faz o objecto da Mediassao d'Inglaterra e pello mesmo
tempo denosso Armisticio; desta sorte posto que V. S
nao possa comprender o Governo de Monte Video no dito
Armisticio como lhe foi recomendado dará contudo o grande passo 'desalvar Monte-Video denovas invassoens Das
Tropas de Buenos Aires assegurará adefeza de nosso
Pais que como tenho anunciado a VS° muito depende deq'
se evitem nesta Campanha estas invasoens é esto indirecta
eimplicitamente no effeito equivale aConcluzao doArmisticio con Monte Video. Incluo aqui Copias da No 4 al No 8
todos os Officios e Notas que tenho enviado a VS° duvidando.se averáo chegados assua presenca. Os Charruas e
-293-
Minuanos de quem Artigas fazia muito apresso edos quaes
experimentavamos
amaior
rezistencia
nas
differentes
acgoes que tivemos coro as Tropas de Buenos Aires foráo
atacados na madrugada do dia 12 deste mez ecompletamente derrotados ficando quatro Cassiques mortos assegumdo se presume baleado oquinto denominado o Cassequilho: avalia-se que só figuráo trinta e tantos destes Infieis con quarenta e tantas Mulheres, restando algumas
crianeas até onumero de 66 prizionciras. Para esta acgáo
náo coperou a Artiiheria porque os Toldos dos ditos infieis
se achavao em pozigoens rodeadas coro desfiladeiros poronde apenas cabia um omem de frente e havia no Rio hurra
Barranca inacessivel as pessas. Airosa Tropa teve muito
que sofrer marchando toda anoite pelo gelo esobrevindo
na Madrugada um neveiro sumamente espeso e ffrio,
Aesse tempo ainda as minhas Ordens destribuidas no
mismo dia adifferentes Comandantes para suspensao d'Ostilidades nao aviao nem podiao ter chegado ao Ccronel
Joaquim de Oliver- Alz destacado no Salto oqual em virtude das minhas anteriores instrucgoens dispoz aquella
acsao
Dios Guarde aV.S ° Quartel General na Barra do Arroio
de S. Francisco 18 de Junho de 1812. --- D. Diogo de Souza -
Archivo
Ilamaraty.
rifo
de
Anteriores
a
1822".
Coplador
de
Souza.
Año
1812.
Folio
35
v.
filigrana;
formato
de
la
hola
vación buena.
Janeiro.
Brasil.
Fondo:
"Documentos
la
Correspondencla
de
Don
Diogo
de
Manuscrito
copia;
fojas
2;
papel
con
301'x200
mm.;
letra
inclinada;
conser-
No
46
[Juan
Radenlaker
a
Diego
de
Souza.
Le
expresa
acuerdo a las órdenes recibidas, le escribió desde Montevideo y
que,
de
desde Buenos Aires el 27 de mayo -oficio Ns 11 de esta Serie--para informarle- sobre los términos del armisticio. Le pide le
notifique la forma en que ha empezado a cumplir con lo pactado.]
[Buenos Aires, junio 19 de
/Illm m- e Ex:-- Snr.
No 14.Conformando-me coro as ordens que recebi da Secretaria
dos Negocios Estrangeiros e da Guerra, de corresponder
coro V.Ex ° para que mutuamente contribuissimos áo bem
do Servigo de S. A. R. o Principe Regente Nosso Senhor,
adiantando quanto melhor podesse concorrer a preencher
as suas vistas, coro grande satisfaceáo principie¡ esta correspondencia do porto de Montevideo, tendo a honra de
dirigir a V.Ex - huma carta junta coro os Officios que,
pelo Commandante da Escuna em que viro, foráo levados
á Colonia do Sacramento, para serem levados sem demora
áo Quartel General de V.Ex
Escrevi segunda vez a V.Ex.° desta Cidade em 27 de
Maio, participando a V.Ex ° a conclusáo do Armisticio illi- 294 -
mitado que na noite precedente se tinha felizmente
cluido com este Ex:mo Governo, y / por ordem expresa
S. A. R. sendo os dois pontos estipulados 1 ° O
¡Ilimitado. 2.0 A immediata retirada dos dois Exercitos
dentro dos limites reconhecidos dos dois Estados.
Como eu me conforme¡ rigorosamente com as instrucgoens que me forao dadas, devem-se considerar estas estipulagóens como o resultado das ordens positivas de S.A.R.
Rogo pois a V.Ex° que, pela primeira occasiáo; me
queira V. Ex .a fazer a honra de communicar-me os passos
que se tem dado para comprir as condigoens do Armisticio: tanto para en poder informar delles os Ex.mos
Senhores deste Governo, como para poder pedir as ordens
ulteriores da nossa Corte depoie de tudo estar conforme
as suas vistas.
Deos Guarde a V.Ex .~ muitos annos, Buenos Ayres
era 19 de Junho de 1812.
Ill.me e Ex.-- Snr. Dm Diogo de Souza
Joao Rademaker.
Museo "Julia de Castillxos". Porto Alegre. Brasil. Archivo Público
de Río Grande del Sur. 23 Sección. Asuntos Altlitares. 1812. Caja 1.77.
Documento
340.
Manuscrito
original:
letra
de
Juan
Rademaker;
fojas 1; papel con filigrana; formato de la hoja 329 x 210 mm.; interlínea de 8 a 13 mm.; letra inclinada; conservación buena,
N9 46 lGasrar Vígcdet a la Princesa. Carlota Joaquina de,
Borbón. Expresa que por oficio de Diego de Souza se ha
de las negociaciones de Juan Rademalcer y de la orden
a dicho general Souza de retirarse de la. Banda Oriental.
presente la amargura que esa noticia ha causado en Montevideo.
Considera que el citado convenio es perjudicial para
para Portugal, puesto que la retirada del ejército auxiliador
tugués permite a los rebeldes la ejecución de sus planes.
que interponga su .mediación ante el Príncipe Regente
evitar la ratificación de esos tratados. Cree conveniente
la guerra contra los rebeldes y dice que por José
Rivera, conductor del presente oficio, puede informarse
planes de éstos que bien conoce por haber cumplido
en Buenos Aires.]
(Montevideo, junio 22 de 1812.)
/Srnma Sra.
Sé han realizado tos temores y recelos que manifesté
V. A. R.1 en carta de 14. del corriente, que ahora
El Gen! D .n Diego de Sousa con fecha 9. de este
avisa delas ordenes que há recivido de S. A. R. el S.—
Principe Regente para retirarse con sus tropas de estos
territorios, y delas negociaciones que tiene pendientes ese
Govierno con el subersivo de Buenos Ayres, para las que
há sido comisionado el ten: ° Coronel D nJuan Rademaker.
Nadie mejor que V. A. R. compreenderá el grado de
amargura y sensasion, que me habrá causado como á todo
este benemerito Pueblo semejante inesperada novedad.
-295-
Ella sin duda es obra no solo delos apuros y desastrosa
situacion, á que los van reduciendo cada vez mas las
tropas del Exercito del Perú, y delas desgraciadas resultas
que temian fundadam.te de los ataques decisivos, que se
preparaba á darles el Genera Portugues; sinó tambien del
artificio, seduccion, é intriga de estos infames, y algunos
prepotentes Partidarios suyos que tienen en esaCorte,
por cuyo vil arvitrio han sorpreendi- / do el candor y
buena féé de S. A. R? el Principe Regente.
Las ideas de estos malvados en sus actuales pretensiones, sobre ser bien manifiestas á todos, desde los primeros pasos de su rebolucion, preparan muy proxiinos desastres ala America Meridional. Con ellas el sistema rebolucionario se alienta, y dá un golpe cruel, ganando un
triunfo, que empieza hoy por ser funesto á España, y dentro de muy poco no lo será menos á Portugal. Vna es la
causa Popular de ambos Estados en esta parte del Mundo
contra los Principes Soveranos; y si enel nuestro yá se
declaró y perpetúa, S. A_. R.' el Principe Regente tiene
muy poco, ó nada q.a esperar para la conservacion de su
Corona, establecido el Sistema de Independenciá -á que
tanto se aspira.
Es cosa muy superflua referir las cosas del
demasiado notorias; pero jamas será analizada, y
bastantemente la ocurrencia que hoy experimentamos
el repentino, é imprevisto tratado de Paz y armisticio
entre el Principe Regente y los rebeldes.
Sin separarnos del principio de q.a la rebolucion dela
America Española es obra de Napoleon, desempeñada porlos .Emisarios de Jose 1.0 que se embarcan, y vienen casi
los mas / por la vio de Londres; Otros que tienen fixádo
el Taller de su maquiavelismo enla Ciudad de Filadelfia;
y no pocos que intrigan y toman parte formal en estos
desgraciados acontecimientos p.r qe as¡ conviene á sus
especulaciones mercantiles; lo cierto es, que la rehelion
subsiste, y que cada dio se hace mas fuerte por los medios
mas raros y desconocidos. Los tratados de Paz y armonia
que S.. A. R.' quiere celebrar conlos rebeldes por interposicion, y conla Garantia del ,Embajador Ingles, siempre
serán ofensivos, y degradantes á los Derechos- del REY.
Establecidos aquellos se les dá un caracter que no pueden
ni deven tener; y ¿como se podrá componer esto conlos
Derecho dela Sangre, y los Vinculos dela Alianza? ¿Como
el entrar un Principe Soverano en convenios con unos
rebeldes á su REY, por cuyo Crimen los ataca conla fuerza,
para perpetuarlos despues enel Sistema de su infidencia?
¿Como se realizan estas estipulaciones por medio de un
oficial comisionado conel caracter de Enviado que entra
y sale de este Puerto ocultando su Comision y encargos
al Gefe que há puesto el REY aqui, y pasa á tratar conlos
rebeldes? ¿Quien se persuadirá que estas negociaciones tan
serias como decisivas se están practicando, sin conocimiento del Govierno Real y legitimo, entre la Corte del
Brasil y los Sediciosos? ¿Qual / como, ó por que há sido
-296-
la intervención, de esta Potencia limitrofe, y su
nuestras desgracias Politicas? ¿Há sido por ventura
que llamarla en su socorro el Gov ^o del REY en
video contra la rebelion?
Es el mayor dolor, que tantas pruevas de adhesion.
sinceridad, y buena fée como de esa Corte hemos recivido,
desde que la llamamos en nuestro auxilio, yá que he procurado por mi parte corresponder con todo genero de pruevas y demostraciones, que han estado en mis facultades,
hasta el punto de consentir el nuevo rompimiento dela
Guerra Civil, que nos declaró la Junta de Buen.- Ayres
por sus oficios de 28. y 31. de Diciembre, 1.- y 15. de
Enero ultimos de que tengo instruido el animo de V. A,
por conservar unicamente la dignidad y decoro del Govierno Portugues;la eficacia con que há sostenido nuestra
causa, que es la suya misma, por ser la dela Soverania; la
generosa armonía que há usado hasta el día con el Govierno Español, con quien se halla comprometido en razon
delos auxilios que ha prestado, como lo acredita la correspondencia Oficial; que existe en nuestro Poder, que son
otros tantos monumentos de su fiel alianza y Proteccion:
las justas prevenciones que S. A. R.' por sus Superiores
ordenes de 1.- de Dic: e y 6. de Feb.o- proximo pasado hizo
á Su Gener' D., Diego deSousa, para nue /proceda en
todo de acuerdo con migo, y 'que de su Éxercito me franqueé quantos auxilios le pidiese: la entera conformidad y
arreglo de mis procedimientos al Plan de mediacion propuesto p .r S. A. R' á, este Govierno, y ala Junta de BuenosAyres, en oficios de 1.0 y 6. de Junio dirigidos por -su
Secretario de Estado Conde de Linares: la franqueza con
que me há remitido apertorias las R.- Ordenes Ministeriales.para el expresado General: el Despacho de Buques
de Su R' Marina para nuestro Servicio: los freqüentes
refuerzos que há embiado á su Exercito auxiliador: el
furor y rabia con que los rebeldes han tratado constantemente ala Corte del Brasil, por que veían proximo el fin
de sus crimenes; los insultos sin exemplo conque han ultrajado ala Nacion Portuguesa en sus Papeles Sediciosos,
hasta degradarla como al Pueblo mas despreciable y ambicioso: el criminoso atentado de amenazar al Srnmo Sor.
Príncipe Regente con arrojarlo del trono; despues que
todas sus maquinaciones, no se han dirigido, sino á encontrar recursos, para hacer retirar las Tropas Portuguesas con el objeto de cimentar mejor sus Planes destructores; sembrando la desconfianza, de que las miras de
aquellas no eran otras, que la ocupacion de nuestros Estados, y tratando hipocritamente de agresion ala corona
Española, la permanencia de dichas Tropas Amigas; tantos / y tan reiterados testimonios, de justicia, Protección
y sinceridad, como. tenemos recividos dela Corte del Brasil; en contradiccion conlas que há dado á nosotros, á
S. A.R.' y al Mundo entero la- exécracion abominable dela
rebelion de Buenos Ayres, es un dolor repito, que todo
desaparezca conla rapidez del rayo, por virtud delos enun-
- 297 -
ciados tratados entre S. A. R.' y los Enemigos de nuestro
adorado REY, con los quales consiguen sin disputa conservarse enla impunidad de sus delitos.
Ala penetracion perspicaz, y embidiable amor de
V. A. R.' ala Nacion Española, y alos Sagrados Derechos
de vuestros dignos Esposo y Hermano, nuestro Suspirado
REY, no puede esconderse, que la suerte que amenaza hoy
á nuestro Destino, y al de S. A. R.' las comvenciones y
pactos anunciados, deve ser la mas funesta, si llegan á
terminarse; y no se ataca en sus principios, y hasta en
sus ultimos apoyos el ominoso, cruel, é injusto Sistema de
independencia. Este, ciertamente no se establecerá enlos
Estados Españoles y Portugueses, sin regar de Sangre
elContinente: demasiado demostrada se halla por la Experiencia esta verdad. Dignese V. A. R. oirla de un hombre
de honor, y fiel Vasallo deFern.a., que acostumbrado alos
horrores delCampo de Batalla y dela muerte, nadateme
por decirla. l La causa de Montevideo, Srñma gra, ó la
de ,España, es la de S. A. R' el Principe Regente. La seguridad del Trono de S. A. R. y el de mi Augusto REY
en esta parte del Mundo: si há de existir es preciso que
se escarmiente con energia y rigor, los Publicos crimenes
de estos Malvados: Su inmoralidad; su falta de principios;
lo funesto y cruel de sus ideas, en una palabra, la rebelion,
y está dicho todo. Ninguno será capaz de persuadirse, y
mucho menos V. A. R? de que puedan jamas tener validación y efecto dichos tratados con esta clase de hombres
v de Govierno. Ellos vieron d2 cerca su ultima ruina conla
aproximacion de'as Tropas Portuguesas, y con este motivo procuraron los medios de conciliacion: pero es indudable, que despues que la consigan y disfruten el tiempo
que les convenga, quedará solo escrita en el Papel, y la
ridiculizarán en sus Cazetas.
Al mismo tiempo que. estoy convencido de que las
referidas negociaciones se han entablado sin conocimiento
y annuencia deV. A. R' vivo tambien enel firme concepto
de que, ellas se han desempeñado de un modo y con tal
caracter de Sorpresa, que no parece sino que, S. A. R.' há
sido engañado ó que sele pintó este asunto muy diferente
delo q.a es en si realmente: Por lo tanto es indispensable
qe V. A. R.', á quien nada há quedado que hacer / por
que se conserve la integridad de estos Dominios ala Corona
de España, y á cuyo influxo se deve principalmente la
livertad de esta importante Plaza y de gran parte dela
Vanda Oriental, no dispense esfuerzos ni recurso alguno,
para que no se altere el anterior Sistema de atacar y
acabar conlos rebeldes, y que al efecto S. A. R: redoble
sus providencias, menospreciando las maquinaciones y artificios de estos Enemigos del Estado, y de quantos contribuyen á ellas, haciendo que se mantenga enel territorio
Español el Exercito Partugues.
Este iba rapidamente progresando á proporcion
mucho que imponia ales Insurg.'es, á quienes há
de un freno hasta aqui irresistible; de suerte
-298-
temor y recelos; el haver avandonado su Capital
la fuerza armada, y los ventajosos Planes premeditados
por el digno Genera Sousa, nos hacian fundadamente
perar que dentro de muy poco tiempo serian reducidos
reveldes á reconocer el orden, ó perecer enel justo
de sus enormes crimenes; y es un dolor que en este
joso Estado, logren nuestros comunes Enemigos echarlG
todo por tierra á impulsos solo dela intriga.
Enel Tribunal delas Naciones savias del Vniverso la
acertada fina Po- / litica y destreza deV. A. R' tendrá
un lugar muy eminente, si logra como espero que S. A. R.!
el S.- Principe Regente, guardando conseqüencia con sus
anteriores roc9as disposiciones, ~continüa declarando la
Guerra ala Faccion rebolucionaria. De esta manera sabrá
batir á Napoieon del lado de aca del Oceano, destruyendo
sus Agentes encargados de arruinar el Imperio Español y
Portugues por la mano de sus hijos.
Solo el poder y eficaz influxo de V. A R' son
de evitar los males generales, que es forzoso resulten,
llegan á realizarse los proyectos de estos infames,
todos lloraremos despues con un arrepentimiento
De poco ó nada serviran entonces, que la fiel Montevideo.
y su Gefe, conociendo la limitacion de sus recursos
avandonen á mayores Sacrificios, que los aue há
gustosamente hasta aqui. Sin embargo nada quedará
hacer por nuestra parte para livertar á estos desgraciados
Pueblos que el REY se há dignado confiar á mi Direccion
delas calamidades terribles á que los precipitan
dores ala Soverania.
A1 Capitan de Fragata y Comand.'a dela Corveta de
Guerra Mercurio D.- Jose Primo de Ribera, Conductor de
este Pliego, he comisionado con amplitud de Poderes, para
que / instruya á V. A. R. de todo 1o demas que ocurre
en estos Paises, y pueda contribuir al logro delos fines á
que se dirige esta, haciendo si fuese preciso las reclamaciones, y solicitudes que convengan ante S. A. R.' el Principe Regente bien p: si, ó por el conducto del Encargado
de'os negocios de nuestra Corte, residente en esa. El citado
Primo es uno delos mejores Españoles que pisan el Suelo
Americano, y tiene toda la aptitud, sagacidad, é Instruccion que se requieren p.- desempeñar con acierto la delicada interesante comision que lleva; El ha estado comisionado por mi en Buenos Ayres hasta el ultimo rompimiento, y su permanencia en aquella Ciudad, le há proporcionado conocer á fondo las miras criminales delos Facciosos contra el Rey de España, contra el Srmo Sor Principe Regente, su corte y Estado; delo que podrá informar
exáctamente á V. A. Espero dela bondad deV. A. R' se
sirva acogerlo bajo su R.' Proteccion, y facilitarle quanto
necesite, y penda delos Superiores arvitrios de V. A. R.
para llenarla conla exáctitud y presteza posibles; pues en
ello se interesa el mejor servicio de ambas Naciones.
-299-
Dios Gue / la Augusta R.l Persona deV. A. R' muchos
y muy felices años. Montevideo 22 de Junio de1812.
A. L. R .s P.s de V. A. R.í
Su atento humilde Servidor.
Srnma Señora
Gaspar Vigodet
Srñma Sra Infanta de España y Princesa del
Brasil D.- Carlota Juaquina de Borbon.
Archivo
Imperial.
Metrópolis.
Brasil.
Legajo
N?
XXVIfl.
Carpeta
Nv
67:1.
Año
1812.
Manuscrito
original;
fojas
6;
papel
con
filigrana;
formato
de
la
hoja
294x2!4
mm.;
interlinea
de
5
a
9
mm.;
letra
inclinada; eonservaci6n buena.
N° 47 [Gaspar VIgodet a Diego de Souza. Manifiesta que por
oficio de 9 de junio ha dado crédito a las noticias publicadas
por
la
Gaceta
extraordinaria
de
Buenos
Aires,
-número 9 de esta Serie-. Considera condescendiente la actitud
el
27
de
mayo
del Príncipe Regente del Brasil, porque al retraerse de su auxilio
al Gobierno Español de Montevideo, su propio interés le llevaría
a destruir un sistema de tan fuilestas consecuencias como
Gobierno de Buenos Aires. Cree que S.A.R. no ha de Permitir
que se concluyan dichos tratados con. ese Gobierno.]
[Montevideo, junio 24 de 1812.]
/11.-o Ex m° ,Sor.
N.o 2.0
Si V. E. mislno no tubiese la bondad de instruirme por su
apreciable de 9. del cornfa, que las negociaciones anunciadas por la Gazeta extraordinaria de Buenos. Ayres de 27.
del pasado, eran efectivas; eternamente estaría dudando
de este paso de condescendencia dela corte del Brasil;
porque una multitud de ideas que se agolpaban como de
tropel a mi imaginacion, me hacian persuadir, que S. A. R.1
el Sor Principe Regente, aunque quisiera retraerse de su
auxilío y proteccion al legitimo Govierno de estas Posesiones de mi Soverano; su propio interes, la dignidad Augusta de su caracter, el exemplo pernicioso á sus vasallos,
y la clase de Personas con quien ajustaba Semejante tratado; no lo permitirian entrar en otras negociaciones, que
aquellas que se encaminasen á destruir un sistema de tan
funestas conseqüencias, como el que el alevoso Govierno
de Buenos Ayres vá consiguiendo fixar en el continente.
Pero ni mis congeturas politicas deven ser tan arregladas,
ni mis reflexiones tan ovias, respecto que la Sabiduria de
S. A. R' tiene por mas conveniente y acertado lo contrario:
As¡ venero su determinacion; aunque de paso me vea enla
dolorosa necesidad de manifestar á V. E. que me es de
sumo disgusto ver, al parecer, desatendida la Justicia dela
causa que defiendo, contanto ó mayor desaire del que pudiera merecer el Bandc insurgente; y avandonado delas
-300-
Tropas aliadas en ,circunstancias en que se disponia la
suerte á favorecer la Justicia para asegurar con solidez
él Dominio de mi Soverano, y alexar l delos Estados Portugueses, los recelos en que los constituyen las maquinaciones delos corifeos del desorden dela America Meridional.
Aunque todas las apariencias manifiestan quelas Negociaciones tienen el adelanto que á V. E. le há hecho persuadir la carta que le há dirigido D .n Ilarión dela Quintana,
cuya copia se sirve V. E. remitirme del propio modo que
la respuesta que tubo.p.r conveniente darle; yo no se que
éxpecie de confianza hallo, en medio de mi desazon, que
me hace compreender no há de permitir S. A. R. se solemnizen y concluyan estos tratados. Fundo tan incierta esperanza enel firme conocimiento de su justificado R.!
animo, y en que há de hallar desengaños manifiestos
antes de estipularse condiciones algunas; por que tal es
la malicia y capcioso proceder del Govierno con quien
S. A. R.' compromete su augusta Dignidad; sino es que yá
aquel no há presentado una prueva de esta conjetura enla
misma Gazeta extraordinaria del 27. que tube el honor de
remitirá V. E.
De qualquier modo que fuese, me dispongo'á cumplir
conla mayor puntualidad las disposiciones deV. É. referentes al transbordo de efectos y Peltrechos al Bergantin
Guadalupe; remitiré as¡ mismo la orden sellada que V. E.
me embia p.- el Sargento mayor Comande dela Fortaleza
de S .la Teresa; intimaré alos Comand.len ó Maestres de
Embarcaciones que arriven á este Puerto delos del Brasil,
con' efectos p.- el Exercito deV.E. se restituyan á ellos;
y finalmente Sor Exmo, no habrá cosa que V. E. me
ordene desde qualq a distancia, yá sea con respecto a1Servicio de su Augusto Principe, como enlo relativo á su estimable Persona, en que no acredite mi respeto y./ agradecimiento á tan benigno Soverano, y la estimacion q .profeso á V. E.
Dios Gue aV. E. m.s a.a Montevideo 24. de Junio de 1812.
Soy conla mayor consideracion y respeto
su atento y humilde Servidor.
11.- Ex: n° Sor.
Gaspar- Vigodet
71: nn Éx me Sor D ^ Diego deSousa
Gen? en Xefe del,Exto aux.r de S. M. F.
Museo
"Julio
de
CEStilhos".
Porto
Alegre.
Brasil.
Archivo
Público
de
Río
(;rinde
del
Sur.
2.
Sección.
Asúntos
Militares.
1812.
Caja
177:
Documento
208.
Tlanuscrito
original:
fojas
2;
papeleen-filigrana;
formato 3e la hola 299 x 211 mm.; Interlínea de fr a- 8 mm.;- letra
Inclinada; conservación buena.
-301-
ri^ 48 [Uaslrar Vigodel a la Princesa Carlota Joaquina
bón. En contestación a su oficio del 10 de junio,
tección dispensada al pueblo de Montevideo. Se
entendimiento logrado con Diego de Souza y su ejército.
que el convenio negociado por Juan Rademaker, al
de "bien urdida intriga", puede ser fatal, dada
de los revolucionarios y compromete la seguridad
Le explica que de esa situación podrá informar
fragata "Mercurio", José Primo de Rivera. Confía
cipe Regente invalide dicho tratado. Considera
oportunidad de destruir al ejército insurgente
intimidado a la vista del bien organizado ejército
[Montevideo, junio 26 de 1512.1
/Srna Señora
Soy deudor a V. A. R. de infinitas finezas, satisfacciones,
y honras, que eternizan mi gratitud, mi respeto, y mi
adhesion á vuestra respetable Persona. La carta de V. A.
R. del diez del que rige nada me dexa que desear, y es el
testimonio mas grande de la virtud, y de la amabilidad a
los Españoles con que V. A. les procura todo agradecimiento. Estoy obligadisimo á tributar a V. A. gracias mil,
y mil por la proteccion generosa que os debe este pueblo,
y os servís distinguirme.
Tengo la satisfaccion lisongera de anunciar
que he radicado la mas estrecha, y cordial amistad
general D.- Diego de Sousa. Desvanecidos los primeros
sentimientos con mi antecesor que su nimia escrupulosidad
les hizo trascendentales a mi, he conseguido valiendome
de todos los modos sagaces, y políticos persuadirle
consideracion, y amor / a su exercito, y D .n Diego
rrespondido finamente a mis esperanzas: he tenido
bien el honor de ser apreciado, y atendido por
generales, xefes, y oficiales, logrando se haga
amistad personal comun á todo el exercito, de quien
actualidad esperaba los mas felices resultados.
VII suceso que ni podía esperar, ni aun le soñé presumible llenó de amargura mi corazon. V. A. R. se habrá
impuesto por mi carta que he tenido la honra de dirigir
con el Capitan de fragata D n José Primo ce Rivera; empero jamás creí que pudiera quedar abandonado a la
Suerte, y a la perversa voluntad de nuestros ingratos enemigos; y he tenido el placer de que todo este benemerito
pueblo haya hecho a V. A. R. la ;justicia de afirmar era
imposible tubiera parte, ni aun conocimiento de unas providencias, y pasos clandestinos, con que al parecer se debia
comprometer nuestra seguridad. Sin embargo he accelerado mis precaucio- / nes, me he provisto de víveres, y
sobre todo me he arrojado a los brazos de V. A. R. en
quien he confiado siempre, como en la Madre mas cariñosa
para sus hijos los españoles, y señaladamente los leales
Montevideanos.
La bien urdida intriga de la comision del teniente coronel Rademaker podría sernos fatal si V. A. R. no pudiera descubrirla, desenmarañarla, y frustrar su progreso;
yo reposo cor: la mayor confianza en que a la llegada de
-302-
la Corbeta Mercurio se instruirá S. A. R. el Srmo.
Príncipe Regente de las perversas intenciones de
volucionarios, y creo bien que con el poderoso
V. A. R. lograremos la invalidacion de qualquier
con los revolucionarios, que puedan comprometer,
extinguir los derechos ole la Nacion en estas Provincias.
Siento no obstante haber desaprovechado la oportunidad de destruir al exercito insurgente: el terror
había / apoderado de sus cabezas, y soldados á
bien organizado exercito portugués, nos aseguraba
toria, y las disposiciones que había tomado con
de mar nos presentaban el completo triunfo de los
des, V, A. R. penetra bien el influxo que puede
qualquier demora en destruirlos, para que adelanten
sus planes, y que gran ventaja adquieren si vuelven
áésíonarse de esta banda, y sitian de nuevo á esta
No temo ni su numero, ni su impetu, ni menos el
que nos amenazan con los morteros que, dicen, ha
dido un indigno español européo llamado Monasterio,
quien el. Virey Elio permitió pasar a Buenos-Ayres,
viendole de las sospechas fundadas, que teníamos
malicia, y de que yo reclamé, pero en vano. Con
eso Montevideo no se rendirá jamás a sus armas,
vencerán sus ardides, teniendo la segnrídad de
nos protege, y de que esforzara mis solicitudes
se nos auxi- / líe quando menos con víveres, en
q.á no pueda conseguirse subsista el exercito obrando
acuerdo conmigo p.- apresurar la tranquilidad de
Provincias.
Reitero a V. A. R. mis respetos, y mi gratitud,
en q.e á pesar de la reserva del Conde das Galveas
zará V. A. contener qualquier proyecto, q.e pudiera
aciago, y ruinoso. Admita V. A. R. mi consideracion
su Persona, y la de este benemerito pueblo, q.e
mente persuadido de que V. A. R. es el antemural
desgracias, y la defensora invencible de los derechos
nuestro cautivo, y adorado Rey, por quien todos
sacrificarnos hasta escarmentar á sus ingratos,
vasallos.
Dios gúe la respetable Persona de V. A. R.
Montevideo 26 de Junio de 1812„
Srma. Seiiora
A. L. R. P. de V. A. R.
Gaspar Vigodet
Srma Sra. Infanta D .a Carlota Joaquina de Borbon.
Archivo
Imperial.
Petrópolis.
Brasil.
Legajo
1,19
XXVIll.
Carpeta
Nv
673.
Alto
1812.
Manuscrito
original;
fojas
3:
papel
con
filigrana;
formato
de
la
hoja
294x214
mm.;
interlfnea
de
5
a
9
mm.!
letra
inclinada: censervaciñn buena.
-363-
1V''J 49 [Gaspar Vigodet a la Princesa Carlota Joaquina de Borbún,
Acusa recibo del oficio de 9 de junio, en contestación al que le
envió congratulándose de que las Cortes de España hayan retonocído sus derechos al trono. Hace protestas de adhesión al
Soberano Fernando VII. Anuncia el envío de correspoüdoacia por
intermedio del Capitán de la Corbeta —Mercurio", José Primo de
Rivera.. En ella solicita protección, en circunstancias como la pre,
sente, en que la Corte del Brasil aniquila su obra con la firma de
un tratado con el gobierno sedicioso de Buenos Aires.]
[Montevideo, junio 26 de 1812.7
/Srnma
Sra.
,
Nací Vasallo dela Casa Augusta de V. A, R'; y decidido
por las Armas desde mi aras tierna edad, digo lo obrado
á V. A. para presentar á su elevada consideración una
idea delo mucho que me intereso por la Gloria de todos
los Príncipes de Nuestra Dinastía, y singularmente, por
quanto puede ceder en obsequio de V. A. R' á cuyas bondades devo las señaladas honrras que son notorias: La
obligacion, la inclinación, .y el, agradecimiento movían
gustosamente mi animo quando me dispensé el honor de
llevar alos Pies de V. A. R' la imperfecta manifestacion
de mi jubilo, enel punto mismo que supe la declaración
delas Cortes Generales sobre la sucesion de V. A, al
Trono delas Españas, á cuya devida insinuacion tiene
V. A. R.' la bondad de contestar por su apreciable de 9.
del presente.
En este monumento de Vuestras piedades, veo reiteradas las ofertas con que constantemente V. A. R.' no
solo nos há dado exeinplo Heroico de Patriotismo sinó
tambien recordado el dever con que estamos obligados á
sostener / la causa del mejor y mas digno Soverano: dever
que hé resuelto defender con este fiel Pueblo á costa de
todos los Sacrificios imaginables, sin que me intimiden
los Facciosos, ni me desmayen las novedades de que hé
tenido el honor de imponer á _V. A. R' anterior y proximamenté; despachando, al efecto la corveta Mercurio á
ese Puerto, encargando mi correspondencia al Comandante de ella D ^ Jose Primo de Ribera.
En estas cartas hallará V. A. R.l no solo la expresion
de mis sentimientos ingenuos, sino mi confianza enla alta
proteccion de V. A. R'; pues lejos de creer desmentidos
Vuestros ofrecimientos en favor dela Santa cansa que defendemos, me acojo de nuevo á V. A. R' enla ocasion mas
terrible y peligrosa que se me presenta, viendo que al
parecer, la misma corte del Brasil pretende aniquilar la
misma obra de V. A, y afirmar el Sistema de iniquidad
de Buenos-Ayres conlos tratados, que con aquellos Sediciosos ajusta.
Sin el conocimiento deV. A. R. he creído que
practica, y con patente ofensa delas bondades y
cáracter de Vuestro Augusto Esposo: razones que
/ animan á una confianza segura, y me hacen esperar,
que al inponerse V. A. de quanto se practica con
dela Dignidad de un Soverano y con manifiesto descre- 304
dito de Vuestra misma proteccion; disipe la mano Poderosa de V. A. R. el horroroso nublado que formó la Intriga
que intenta deslucirla, y hará ver á este angustiado Pueblo,
como al Mundo todo, que V. A. R. auxilia siempre la
Justicia, y se halla pronta p.« castigar alos Malvados que
ofenden á su REY, y conspiran á minár la seguridad del
del mismo Trono de Portugal.
Dios Gue la Augusta R.i Persona de V. A. los muchos
años, que. la España toda necesita p.- su consuelo y felicidad. Montevideo 26. de Junio de 1812.
A. L. R.s P.s de V. A.
Su mas humilde Servidor.
Srnma
SraGaspar Vigodet
Srnma Srá Infanta de España y Princesa del
Brasil D .a Carlota Juaquiria de Borbon.
Archivo Imperial. Petrópolis. Brasil. Legajo N9 XXVIII. Carpeta
No 673. Aeo 1612. Manuscrito original; fojas 2: papel con filigrana;
formato de la hoja 294 x 214 mm.; interlínea de 5 a 9 mm.: letra
inclinada; conservación buena.
Na 50 [Gaspar Vigodet a la Princesa Carlota Joaquina de Bor
bón. Remite una nota escrita por un oficial portugués en contestación a la "insultante" Gaceta de Buenos Aires del 27 de mayo
--que se publica bajo el número 0 de esta Serie- la que será
dada a la prensa. Le envía ejemplares de la Gaceta de Buenos
Aires cuyo contenido basta para "inspirar horror y venganza
contra el gobierno suversivo" y también algunos
Montevideo.]
[1lrontevideo, junio 26 de 1312.]
/Srírma Señora
Tengo el hónor de dirigir á V. A. R. una Nota escrita por un
oficial del exercito portugués, en oposicion á la insultante
gazeta de Buenos -Ayres del 27„ de Mayo: se me ha dirigido p .a q.e la mande imprimir, y efectivamle set dará á la
prensa sin perdida (le tiempo. Adelanto a V. A. R. este
escrito p.a q.e se imponga de la razonable impresion qe ha
hecho'la atrevida gazeta en los animos de los oficiales de
honor al ver el poco comedimiento con q.e habla del Srnirlo
Sr. Principe Regente y de su exercito.
Acompaño las gazetas de Buenos Ayres, q.e he podido
lograr de algunos q.e han fugado de- dicha Ciudad. / Ellas
solas bastan p .a inspirar horror y venganza contra el
gobierno subversivo,, sus agentes, é infames escritores.
Incluyo tambien la[s] ultimas gazetas de esta Ciudad:
=
-305
Dios gue la respetable persona de V. A. R. m.- a .s Montevideo 26 dé junio de1812„
Srnma Señora
A. L. R. P. de V. A. R.
Gaspar Vigodet
Srnma Ira Infanta D .a Carlota Joaquina de Borbon.
Archivo
Imperial.
Petrópolis.
Brasil.
Legajo
N^
XXVIII.
Carpeta
Nv 673. Ato 1812. Manuscrito original; fojas 1'; papel con filigrana,
formato de la hoja 294x214 mm.; interlinea de 6 a 9 mm.; letra
inclinada; conservación, buena.
Np 51 [Gaspar Vigodet a Diego de Souza. S0 refiere
negociaciones entre el Soberano de Portugal y la
Aires que interesan a la causa espafiola y a la
sidera esa negociación antlpolítica e injuriosa
intriga urdida por los ingleses. Opina que S.A.R.
para ocultar esas negociaciones al Gobierno de
respecto a Juan Ilademalcer, enviado del Príncipe
que dado su proceder confuso, ignora la delicadeza
para tratar un asunto de tal gravedad.]
[Montevideo, junio de 1812.]
/Il mo Exmo Sor.
Ne 1 .Mi Venerado Dueño y Señor mío: Permita V. E. á un
Español lleno de amargura, que conel propio celo mira los
intereses del Soverano de Portugal que los del propio; se
desahogue confidencialmente con un General, que le está
favoreciendo, y á quien considera no menos sorpreendido
conlas negociaciones que se practican enla actualidad por
parte dela corte del Brasil y la Junta de Buen .s Ayr.a La
Pluma se detiene al querer estampar una proposicion
odiosa, queno embuelve, sinó una paradoja insufrible; por
que enlas actuales circunstancias ¿que significa tratar el
Soverano de Portugal conla Junta de Buens Ayrs? Nada
significaría si lo dixese solo la Gazeta de tan detestable
Govierno; pero comprovandolo yá los hechos, y ratificandolo las respetables cartas de V. E, es necesario prevenirse
para experimentar males, que ni el Patriotismo de V. E.
ni el mío pueden mirar con ojos Serenos. Por lo mismo,
Sor Exmo, devemos por nuestra parte hacer todos los
esfuerzos posibles, que caben enel amor que profesamos
á nuestros respectivos Príncipes, á fin de evitarlos.
No sé bajo que aspecto puede haverse presentado
conveniente á S. A. R! una determinacion tan antipolitica
como injuriosa á su caracter Augusto, ni creo será facil
atinar conlas apariencias agradables conque se haya disfrazado la idea; por que p.rtodas partes no se miran sino
peligros de conseqüencias muy graves, y degradaciones que
le ocultan á S. A. los mas crueles Enemigos de nuestras
dos Naciones. Yo lo comprendo así, y .por esta razon no
me detengo / en manifeslar con franqueza á V. E. que
esto sea una intriga manejada porlos ingleses, cuya con-306-
ducta con respecto á estos Paises, se hace muy sospechosa.
Tanto pt las conseqüencias que deduzco, como por los medios estraños que se han practicado, tiene todos los caracteres de ello. Si á S. A, R. le hubiese convenido ajustar
tratados, ó relaciones Políticas cnnla Junta de BuenosAyres, no necesitaba ocultarlo al Gov.no legitimo de estas
Provincias, á quien está favoreciendo, ni que su Comisionado en esta Negociacion enplease p .r conseqüencia las
supercherías de que se ha valido, mas propias de un Farsante, que delCaracter de Emviado de un Soverano; pues
al mismo tiempo que en Montevideo finge enfermedad
para negarse á mis espresiones de atencion,y otras ofertas
con que creí auxiliarle en su encargo, ajusta Biaje p
Buenos-Ayres enel Bergantín Nanci, en donde se embarcó;
dejando
ensayada
otra
mogiganga
igualmente
ridícula
para quando arrivase el Diate; que lo condujo á estas
aguas, ala Colonia delsacramento; en donde apareze y
desembarca un Supuesto Rademalcer, aparentando enfermedad como el verdadero, y fingiendo ser el mismo comisionado p .r Su Alteza R.' para conduzir los Pliegos
á V. E.
Rademaker se conoce' que quando mas estará impuesto
delos elementos de Euclides; pero sin duda ignora
cadeza, que se necesita para manejarse en asuntos
tanta gravedad, y mucho mas los que se observan
poder representar con decoro la mision de un Soverano.
Estos.han sido los terminos conque se ha dispuesto el
golpe con que se quiere hacer triunfar al deliqüente Vando
Enemigo de mi REY, y conel qual se preparan otros males
muy semeiantec alos Estados del Brasil. Pero yo no desmayo, Sor Exmo, / pues en esta ocasion despacho al
Janeyro la corveta Mercurio, sin otro objeto que el de
representar estas cosas á S. A.IR; avisando á V. E. confidencialmente mi determinacion, persuadido de que su
celo y Patriotismo me ayudará sin faltar directamente
alas ordenes que tenga; disponiendo las cosas de modo,
que no sea sensible la novedad que haga V. E. en su Exercito, hasta que lleguen las resultas de mis representaciones ala Corte del Brasil.
Dispense V. E., Sor Ex.mo, esta franqueza, no menos
hija del interes con que miro, por la felicidad de nuestras
respectivas Naciones, que del aprecio con que venero y
amo su estimable Persona, á quien me repito
Su mas atento Servidor
Q. S. M. B.
E .,no EX .,no Sor.
Gaspar Vigodet
II.-- Ex.-- Sor D.- Diego deSousa.
Museo
"Julio
de
Castilhos".
Porto
Alegre.
Brasil.
Archivo
Público
de
Río
Grande
del
Sur.
2e
Sección.
Asuntos
Militares.
1812.
Caja
177.
Documento
308
A.
Manuscrito
original;
fojas
2;
papel
con
filigrana;
formato
de
la
hoja
298X211
mm.;
interlinea
de
6
a
8
mm.;
letra
inclinada; conservación buena.
-207-
N° 52 [Joaquín de Oliveira Alvarez al Marqués de Alegrete.
Informa que en obediencia a órdenes del General en Jefe se puso
en marcha hacia el paso de Salto en el Uruguay para impedir el
pasaje del río por los insurgentes y batir a los charrúas y minuanos que los apoyan. Refiere que el 11 de junio tuvo lugar un
encuentro con los indígenas bajo las órdenes del Teniente Coronel
Ignacio dos Santos. Agrega que recíbió oficios de Diego de Souza
con la noticia del cese de hostilidades. Solicita se le indique si
debe marchar a sus fronteras o incorporarse al ejército en retirada, en consecuencia del armisticio "perfectamente indecorozo"
concluido por nademaher en Buenos Aires.]
[Campamento de Salto, junio 28 de 1812.]
/Ill.mo eEx.mo S.=
No día 29 de Mayo docorrénte anno, depóis de ter recebído
ahonra do discurso (no 1), que o 111.- e Ex ^o S .r Generál
em Xéfe, por s2 achár enfermo, mandou por escrito p° eu
olér no meu Déstacam: - me pús era márcha coro 1 Batalháo d'Infantaría, 2 Esquadr6ens de Cavalaría, e 101
pragas da Art- acaválo, tudo da Legiáo; 2 Esquadroens
de Milicias de Porto alégre, aque depois acrecc•2ráo as
Partidas do Sarg.1o mór Manoel dos Santos Pedrozó de
150 pracas de Cav.l° e do Teno Policarpa Jozé Peres de
45 ealem díso 2 pécas de 9„ 4 de 3„ e 2 Obuses coro ordens
do Ill.- e Ex.= Sr General em Xéfe p.- me derigír aopáso
do Salto no Uruguay aempedír apasagem dos Insurg.quando intentasem repasár, bater edestruír os Indios
Xarrúas e Ménuanos, que apoyaváo acauza daquelles, e
/ tirar-lhes a Cavalháda.
A os 31 fíz adiantár o Cap.- Ant - Joaquím da Costa
Gaviáo coro 2 Esq.a de Cav a bons guías, ebons espías, pa
procurár surprendér os Indios: porem tenlo-nos reunido
nos 4 de Junho nas margeíis do Daiman, sem q^ oref.,
Cap m tivése alcailsádo noticias circunstanciadas da pozisain dos seus Toldos, tome¡ arezolucam demarchar p
oSalto, onde a 6 do corre nao achei indicios doExercito dos
Insurgentes.
Nos días seguíntes mande¡ reconhecér os terrenos,
onde acampá.vao os Minuanos eos Xarrúas. Éntretanto
concorríaó ás imediagoells do Povó do Salto Trópas, Artilhería, e mais de 50 Carretas coro munigoens. Receio que
os Indios me atacásem, p° favorecér apasagem dos
Insurg:es e resolví destruílos / seni pérda de témpo
Mande¡ em cons ° sair pelas 9 horas da noite do día
11„ debaixo das Ordens do TenECorel Inacio dos Santos
Abreu, do Regim!o de Milicias de Porto-alégre 200 pragas
de Cav: a e 100 d'Infanteria, qe mande¡ igualm: e montada
por seachárao os Toldos dos Indios 4 leguas distes do
meu Campo.
Conr2gou-se o Ataque aoromper dodia, que continuou
até ás oito horas emeia da manham.
Ficáráo mortos no Campo de 60 a 80 Xarruas e Minuánes, fóra ogrande numero qué destruío a Infantería
no máto; eprisioneiros 68 entre mulheres ecreansas de
ambos os sexos. Aprega foi d2 2 a 3 Q) Caválos, eguas
-308-
mansas, petísos, ePótros; lansas, flexas, .espadas. Destruíráose equeimáráo-se lh:es os Toldos.
Da nosa parte morreráo 3„ Sol / dados: 1 da Cavda Legiáo; e 2 Milicianos. Fuéraó ferídos 32 prágas - 15
da Legiáo: 2 Oficiaes, obrávo Capta Cezar,,eo Ten- Joao
Alfonzo de Almeida e 13 Soldados da Cavalaría; e 17 Milicianos, incluzo uta Oficial. '
Distinguíráo-se emGeral os Corpos deCav!a e Inf:
da Legiáo, eem Particular o Ten eCor el Inacio dos S>os
Abreu, [.. .7 os Capitaens Antonio Joaquim daCostaGaviáo e Jozé Joaquím Cezár, o Ten- Joáo deCastro os Alferes José e Pedro de Castro; o Br Capetáo, o Cadete
Alex e Barreto, o Sargento Joaquím Mareano, eo Fúrriel
Joaq.ta Olento, tódos da Legiáo; ealguns Oficiaes, Inf es do
Corpo Miliciano.
Logo pela manham do día 13 fizeráo os Insurg es do
outro lado do Uruguay, sinal de Parlamentár, q' reconheci, / eo resultado foi pasar aeste ládo umCap.ta cota
o Of ° (no 2), aque respondí cota o Of.- (n.- 3).
No día 16 e 20 recebí os Oficios (no 4 e 5) do Ille e
EX .-o S1 Generál eta Xéfe, nos quáes se servío comunicar- me a cesasáo de hostilidádes, e agradecér os nosos
bons dezéjos de servir beta, amaior recompensa a que tódos
esperávamos.
Estou todos os días á espéra de Ordens ou p- marchár
direictam!- p .e as Frontr es ou po me reunir ao Exercito
que se déve retirar, eta cons°-da inexperáda ordem de
S. A. R., que tendo enviádo a Boenos-Ayres o Ten-Cor el
Rademaker, concluio un armisticio perfeitam!- indeco,
rózo, eaq. onóso Generál eta Xéfe nao tinha querido acedér,
15 días antes, cota talas ventagens.
Da Portaría incluza (no 6) / verá V.Ex 4 aconfirmagáo da mo Proposta, aq.- o 111 m- e Ex mo S.r Generál eta
Xéfe mandou procedér depois da retiráda do Cap m Jerónimo Per eCrispim.
Resta-me suplicár a V.Ex e se sirva intercedér pela
retirada da-Legiáo. As sabias ordens edispozicoens de
VEx ° e tres annos de trabálhos incessantes, que teta estropeado os máis vigorozos me obrigáo a requerélo a
V Ex.- eta nome de todos os meas Camaradas,
D.- G.- a V. Es ° Campo do Salto 28 de Junho de 1812„
Ill.tao e Ex.tao S: Marquéz de Alegréte.
Joaquím d'Oliveira Alvares
Departamento
do
Arquivo
toria.
htaniscrito
original:
fojas 3; conservación buena,
do
Estado.
letra
de
__309-
San
Pablo.
doaqufn
Secvao
d'Oliveira
de
HisAlvarez;
N9 53 [Joaquín de Paz a niego de Souza. Acusa recibo del
oficio por el que le comunica el armisticio celebrado con Buenos
Aires.]
[Cerro Largo, junio 29 de
II1 mo y Exmo. señor.
Por el oficio de 12 del corr?e con q, V. E. me faborece,
quedo adbertido del Armisticio celebrado entre las Tropas
del Comando de V. E. y las de Buenos-Ayres, de cuyas
resultas deven relnoverse los Destacam>os Portugueses
que existian en las Guardas de Arredondo, Cruz, Sagunto
y Pirahy para ser guarnecidas por Tropas nacionales,
sobre cuyo particular, doy cuenta con data de hoy al
Exmo. S °r Cap ^ General de estas Prov.- y aguardo la
competente resolucion.
Fueron entregadas immediatam!e las dos Cartas q.
V. E. tubo la bondad de remetirme de D. Manuel Vicente
Pagola p.° sus Padres, y á su contextacion ruega el interes ° se digne V. E. mandar se le dé direccion en caso de
presentar-se oportunidad. Dios gue á V. E. m .n a., Cerro
largo 29 de Junio de 1812. Illmo y Exmo. Seno .r D. Diego
de Souza. Joaquim de Paz
"Revista do Museu e Arcuivo
N9 21. Pág. 241. Porto Alegre. 1928.
Publico
do
nio
t*randé
de
Sol".
N9 54 [Diego de Souza a. Juan Rademaker. Contesta su oficio
de 19 de junio, -que se publica bajo el número 45 de esta
Serie-. Llama la atención sobre la diferencia esencial' que existía
entre expresar que los ejércitos doblan retirarse a los límites
conocidos a los dos estados y estipular (los debían retrogradar a
las fronteras
tugués.]
reconocidas
antes
de
la
marcha
del
ejército
por-
[Cuartel General en la barra del arroyo San Francisco, junio
30 de 1812.1
Por 1° e 2- Via Officio Ao Joao Rademaker
Acuzo recebido o Officio que V S.- medirigio comdata de
19 do corrente eniresposta aoquál nada mais seme offeresse conciderar alcrn doque ja com antecipassao escrevi
aV. S .a em Carta de 18. deste mez por Copia incluza recomendada ao Capitáo General D. Gaspar Vigodet ellas
antériores cujas Copias acompanharáo aquela Carta que
agora aestreitéza de témpo nao permite repetir-lhe Devo porem refletir q' no supra acuzado Officio refférindo-se ao de 27 de Malo me diz V. S.- averme reste participado a concluzao do Armisticio ilimitado que nanoute
mesmo dassua chegada aessa Cidade avia felismente concluido estipulando em 20 iugar aimediata retirada dos dous
Exercítos dentro dos limites reconhecidos dos dous Exercitos digo Estados aopasso que en lelo nelle por segunda
condissao dever tanto omeu Exercito como reciprocamen-310-
te o Exercito desse Ex,ne Governo recolher-se dentro
dessuas Fronteiras taes quaes eráo reconhecidas antes da
Marcha do Exercito Portuguez: Esta diferenga me paresse muito esencial para que deixe de chamar sobre ella
a atensao deV.S ° erogar-lhe ao mesmo tempo queira dessa
maneira detérminada evitár equivocos que nos sejao prejudiciaes para ofuturo e nos quaes en creio que ses Escoliastas já vao involvendo aNegociassáo. Deos Guarde
aV.S ° ms a .s Quartel General na Barra do Arroio S.
Fran: b 30„ de Junho de1812 - - P.S. Retribuio o obzequio
deV.S ° remeter-me com assua Carta de 27 de Maio a
Extraordinaria Ministerial dessa Cidade da mesma data
enviando-lhe agora as reflexoens ailaliticas feitas a dita
Ministerial Extraordinaria na Gazeta de Monte Video de
22 deste mez - D. Diogo de Souza Archivo Itamaraty. Río de Janeiro. Brasil. Fondo: "Documentos
Anteriores a 1822". Copiador de la, Correspondencia de Don Digo de
Souza. Año 1812. Folio 133. 'Manuscrito copia; fojas 1'; papel con
filigrana; formato de la hoja 416 x 270 mm.; interlínea de 7 a 10 mm.;
letra Inclinada; conservacilin buena.
Np 66 [Nicolás Herrera a Juan de Rademaker. Expresa que el
Gobierno opina que aún es inoportuno Incluir a Montevideo en
el armisticio concluido el 26 de mayo. Que es conveniente esperar
la
retirada
del
ejército
auxiliador
portugués.
Le
manifiesta
a
Rademaker
el
propósito
del
gobierno
dé
restablecer
relaciones
amistosas con Montevideo si ello fuera compatible con los In-
tereses de las Provincias .Unidas.]
[Buenos Aires, junio 30 de
Sin émbargo delo's deseos que animan á este Sup °r Gob
de evitar por todos los medios posibles la efusion de
sangre entre Pueblos hermanos, y de acreditar de un
modo positivo las consideraciones y altos respetos que
tributa S. E. á la mediacion e indicaciones de S. A. R. el
Principe Regente de Portugal, cree que aun no es llegado
el tiempo oportuno de tratar sobre el punto, de que Montevideo sea comprehendido en el armisticio del 26 del pasado concluido entre S. E. y V. S. I. como Embiado extraordinario de S. A. R., as¡ por la naturaleza de Secundario quereviste este negocio, como por que parece mas
conforme esperar la retirada del Exercito Portugués, como
condicion esencial del armisticio. Sin embafgo viva V, S. I.
intimamente persuadido, y no tenga embarazo de asegurar
á S. A. R. el Principe Regente, que el Gobierno `delas
Provincias delRio dela Plata hara quantos sacrificios sean
posibles, por llenar Ics importantes fines-de su alta recomendacion, y restablecer las relaciones .amistosas- con
Montevideo, en quanto sea compatible con los intereses
grales de / los Pueblos unidos. Estas son las intenciones
-311-
sinceras de S. E. que comunico a V. S. I. en contextacion
á lo que V. S. I. solicita sobre este punto en
mable oficio de 9„ del que espira.
Dios gue áV.S.I. m.s a.s Buenos Ayres 30„ de
Junio de 1812.
Illmo-Sor.
Nicolas de Herrera
Al Illmo Sór D.Juan de Rademaker
Archivo Itamaraty. Río de Janeiro. Brasil. Colleccoés Especiaes.
Documentos Históricos. 2e Serie (Avulsos). Lata 204. Año 1812. 14fanuscrito original; fojas 2; papel con filigrana; formato de la hoja
290 x 206 mm.; Interlínea de 7 a 9 mm.; letra inclinada; conservación
buena. --
Ne 56.[Juan Rademaker a niego de Snuza. Contesta aleunos
puntos de su carta de 11 de junio -une se publica bajo el N° 27
de esta Serie-. Considera que siendo "ilimitado" el armisticio
las fuerzas portuguesas deben retirarse a su territorio. Agrega
que es voluntad del Principe Regente., se hagan las gestiones
pertinentes
para
que
Montevideo
entre
en
el
armisticio
y
le
exhorta a comunicarse con Vigodet para lograr su colaboración.]
[Buenos Aires, julio 19 de 1812.] ,
/NO ([«.])10
Tenho a honra de responder á carta de 11. do mez passado
que V.Ex .~ me dirigio, e que eu multo estimen por me dar,
occasiáo de responder a V.Ex.n sobre alguns pontos interesantes.
O primeiro que V.Ex ° pondéra he o ajuste feito com
o Capitán General Vigodet, a quenl V.Ex - com o maior
brío e delicadeza de honra náo quizera faltar. Fica V.Ex a
desencarregado
pelas ordens superiores da Corte;' e
S. A. R. náo tendo concluido esti])iilagáo alguma que o
ligue aos interesses de Monte-Vídeo, as suas determinagoens positivas sáo; que se fassa o Armisticio com este
Ex:-, Governo, e que as tropas debaixo das ordens de
V.Ex.- hajáo sem demora' de se retirarem para dentro
das fronteiras da Provincia debaixo das ordens de V. Ex;
Quanto a divisáo de Governo de / Buenos-Ayres, e de
Monte-Vídeo, S. A. R: náo faz, e menos podemos nós pretender fazella; por tanto em havendo Armisticio ¡Ilimitado, e, era consequencia delle, as tropas de S. A. R. retiradas áo territorio Portuguez, tem-se feito quanto. o
mesmo Augusto Senhor.principalmente pretende.He tambem da vontade de S. A. R..que se fassáo as
diligencias posiveis para que Monte-Vídeo entre no Armisticio, e eu náo me tenho descuidado de dar sobre esse
particular os passos necessarios. Rogo a V.Ex ° que queira
de sua parte dispor no que for possivel áo Capita6 General Vigodet par que se preste em quanto for derazáo;
.312-
aos ajustes que talvez poderao ter lugar com este Governo.
Deos Guarde a V.Ex - muitos annos, Buenos-Ayres cm
1 de Julho:de 1812.
fll:m= e Ex.-- Snr D:m Diogo de Souza
Joáo Rademaker
Museo
"Jultu
de
Castilhos—.
Porto
Alegre.
Brasil.
Archivo
Público
de
Río
Grande
del
Sur.
2e
Sección.
Asuntos
Militares.
1812.
Caja
177.
Documenio
341.
Manuscrito'
original;
letra
de
Juan
Rademaker;
fojas
1;
papel
con
filigrana;
formato
de
la
hoja
325
x
202
mm.;
Interlfnen. de 10 a 12 mm.; letra inclinada; conservación buena,
N" 57 [El Gobierno de las Provincias Unidas del Rio
Plata a Manuel de Sarratea. Incluye un pliego para Diego de
Soliza a fin de que se retire al territorio portugués sin demora
alguna.]
[Buenos Aires, julio 2 de 1812.]
/El adjunto pliego ( [q.a se dirije a VE.] ) rotulado al Gral
D^ Diego deSouza (qa VE. ledespachara sin demora) es
con el obgeto de q..inmediatam?e, como se le previene en el
,(el) Enviado Portuguez ante este gob no, retrograde a 'su
territorio Sin demora alguna: . si de estas resultas aun nc
verificase sus marchas bájo algun nuevo ó ig.l pretexto á
los anteriores, lo ávisará V. E aceleradam?a á esta Supd
para que ensu vista se le indique decididam?e qual debe
ser la conducta q.a observe enel caso de querer subsistir
Souza ( [en] ) dentro (de ntros limites) ([. . .]) y consulta
V. E. enoficio de 1 5 delpas °o
Dios g.e &. Julio 2
1812
A1 Exc:mo S.r D .n Man.l deSarratea Archivo
Gencral
da
la
Nación.-RUene9
Aires.
República
Argentina.
Gobierno
Nacional.
Guerra
1'812.
S.
X,
C.
0,
A.
4,
NI.
2.
Legajo
re
5.
bfanuscrito
borrador;
fojas
1;
papel
con
filigrana;
formato
de.
la
hoja
210
x
149
mm.;
Interlínea
de
6
a
lo
mm.;
letra
inclinada;
ca
nservncIón buena.
N9 58 ,[Gaspar-Vigodet-a Diego de Souza. Remite-ejemplares
de la Gaceta de Montevideo-que publica una.-carta
oficial
portugués.]
,
.. -. --. . .[Montevideo, julio-2 de-18-12.]•. . --- -
-
-
_
-
-
,
--
/Copia- N.o 5:o .. .
Ill: n° y Ex mo S °r En prueba del cumplimiento de la justisima oferta que hize con fh ° de 23 del proximo pasadte
Junio,; relativa apublicar en la Gazeta de esta .Ciudad la
nota que me remitio.un Oficial anonimo del Exercito de
-313-
V.E.
tengo
el
honor
de
remitirle
por
su
conducto
el
adjunto
Paquete
de
Impresos
suplicando
a
V.E.
excrcite
su
bondad
mandando
entregarselo,
y
disponer
a
su
arvitrio
de
los
Exemplares
que
tambien
acompaño
y
pongo
a
su
disposicion
Dios
Gue
a
V.E.
m.a.a
Monte
Video 2 de Julio de 1812 II ta° y Ex.me S or Gaspar Vigodet - Ill.me e Ex me S °r D. Diego de Souza General en
Xefe del Exercito Auxiliar de S. M. F.
Está conforme
Vicente Ferrer da Silva Freire
Arenivo Itamaraty. Río de Janeiro. Brasil. Collecsoes Especiaes.
Documentos Históricos. 2e Serle (Avulsos). Lata 204. Afio 1812. Dlanuscrito copia; fojas 1; papel con filigrana: formato de la hoja
30ZX210 mm.; interlínea de 8 a 10 mm.; letra Inclinada; conservación
buena.
N9 50 [El Cabildo de Montevideo al Consejo de Regencia. Manifiesta que cuando el Gobierno de Montevideo reposaba en la
seguridad que le ofrecía el concurso del ejército portugués,
tenido lugar la llegada a Buenos Aires del enviado del gobierno
de Río de Janeiro, Coronel Juan de Rademaker, con quien se
propone el gobierno de Buenos Aires, celebrar un armisticio,
según informa la "Gaceta de' Buenos Aires" de 27 de mayo-de
1812. E1 Cábildo se extiende en consideraciones sobre la conducta
de la Corte portuguesa al disponerse a pactar con Buenos Aires.
Dice que Montevideo es "escollo insuperable álos proyectos de
dependencia", que la conservación de. la ciudad es indispensable,
,.a cuyo efecto ocurre en solicitud de ocorro de tropas pedidas
repetidas ocasiones. Suplica el Cabildo, que si el Consejo
gencia no valora los esfuerzos de la ciudad, si éstos no merecen
el aprecio nacional y no interesan a la Integridad de la monarquía, proceda a desengañara los habitantes de Montevideo. Previene al gobierno contra los enemigos encubiertos de la causa
Montevideo que pueden influir en el ánimo de la Regencia; solícita se haga fe en la palabra del Cabildo; insiste en sefalar
importancia militar de Montevideo, cuya rendición supone la
pérdida inevitable del Perú, Paraguay y Chile; reitera el pedido
de auxilios y manifiesta, finalmente, que para reducir a la
diencia a los insurgentes y a los "acerrimos partidarios dela
dependencia" no existe otro medio que el de la fuerza, desechando
todo temperamento que se arbitre, inclusive el envio de diputados
regios y la mediación de Inglaterra.]
[Montevideo, julio 3 de 1812.]
/Ser.me Sor
Quando este valeroso pueblo reposava tranquilo, y en
la seguridad q.e le inspirava la confianza del exercito lucitano: quando la esperanza en los debiles se fortalecia,
consolidava, y crecia aproporcion: quando el auxilio de
nros aliados desvanecia las ideas del peligro, y hacia lisongera Ira situacion: quando este númeroso vecindario
se alimentava solamente con la permanencia de las tropas
portuguesas en estos territorios; y quando por estas rázones se nos presentava menos doloroso el desamparo, ó
la fria indiferencia con q.e nra madre patria ha mirado,
-314-
y mira los grandes apuros de esta ciudad en la actual rebolucion; la intriga, la feróz intriga, las maquinaciones,
los resortes y manejos ocultos de q.- se han valido lo;
desidentes, ha recavado, sin duda alguna, lo, q e se infiere
de la gazeta extraord a q.e original. acompaña dada ála
prensa en Buenos ayres á 27 de mayo último. Su conte.
nido, y la publicidad de hallarse allí el'Enviado de S.A.R.
el Príncipe Regente de Portugal, es testimonio autenticc
en q.e afianza y funda este cabildo la opinioñ de estar mu
proxima la retirada del exercito pacificador acia sus fron.
teras, y al mismo tpó indefectible el infortunio de esta ce.
lebre ciudad sinó ( [no] ) participa, ó no entra a constituir
vna parte principal del aicomodamiento q.- párece pretendo
negociar, y celebrar la corte del Brasil con el gobierne
rebolucionario de dha capital. La obscuridad q.- se ad.
vierte en vna deliberacion ó máxima adoptada sin Iq menor
vrgencia y necesidad: el arcano q.e comprende el mis.
terioso comportamiento del enviado en su transporte 9
Buenos ayres: las vehementes sospechas y los funesto;
anuncios q.- arrojan de sí vn suceso inesperado, han re
ducido áestos avitantes al lamentable estado de vacilantas
Es imponderable la conmocion y él arrebatamiento de es.
piritu q.e les ha causado la notoriedad del acontecimiento
quando no se imaginava. En sus semblantes demudados 3
furibundos se conoce qe la desconfianza, el dolor y la
rabia luchan y chocan impetuosamente entre sí: temer
caer en el lazo q.e preparan los crueles enemigos, de esta
ciudad p .a conseguir su posesion, y llegan al extremo de
claudicar quando recuerdan el total desprendimiento, 3
([cuidado]) ningun cuidado qeha mostrado la nacion er
en los padecimientos y ([insufribles]) trabajos q.eha su.
frido, y sufre este noble vecindario digno dé ser atendido
con preferencia. á otro,delos dominios ultramarinos er
que / haya aparecido la hidra ponzoñosa dela insurrecion
Montevideo, entregado al despecho se queja amargam ',
de sü suerte, y se queja con justos motivos; pT su heroy
cidad, constancia, y sufrimiento se considera con mas de
recho qe otro pueblo de américa p .a ser prontamente so
corrido: los recursos agotados, sin comercio, y sin indus.
tría, y el inminente riesgo q.e le cerca y amenaza lo tiener
yá tocando en los extremos de la desesperacion.
Montevideo escollo ínsuperable álos proyectos de
pend °, y q.e para sofocarlos quasi en su raíz
sable su conservacion á costa de qualquier sacrificio;
p .a honor dela nación, y castigo de los malvados
sostenido átodo trance; y q.- p.- ([han]) evitar
de sus mejores y mas principales moradores, que
cretada p .r el gobierno tiranico, es necesaria
en el dominio que reconoce: Montev e envuelto en
conflictos q.e se perciven con facilidad, efectos
tes de su acendrado patriotismo, de su fidelidad,
al Soberano, y esta corporacion en representacion
ocurre sumisamente áV.A. p .r última vez solicitando
pronto socorro delas tropas q.e tan repetidas ocasione:
tiene pedidas.
-316-
Montevideo ósea su ayuntamiento no volverá á incomodar
más á V, A. sobre lo expuesto, pero si V A. de.sestimn
como hasta aora los clamores de vnos vasallos oprimidos,
( [cerc]) cercanos álos limites de su ruina y fatalidad, q e
solo aspiran a vivir. en la dominacion del adorado Fernando: si V. A. ó sean los falsos filósofos qu-a ([tienen.
aislado]) en concepto de este Cuerpo tienen aislados los
conductos p adonde se giran y expiden los negocios dependientes delas altas facultadas del consejo supremo de Regencia, miran con ojos desapiadados la destrucion de esta
ciudad, y q.e corra la sangre de sus avitantes hasta el vndoso mar que vaña sus muros: si V.A. p .r los influxos de
los hombres perversos y astutos q.e indubitablement, están
<< sus alrededores empeñados en la emancipacion de estos
países; escasea su poderoso influxo dexandolos ala suerte,
acelerará la pérdida de Montevideo, y con ella quitará los
embarazos q.e p .~ aora imposibilita a los revolucionarios
la conquista de estas provincias: si ellas no merecen yá
el aprecio nacional, y son poco interesantes ala integridad
de la monarquia p.= falta de las riquezas q.e la naturaleza
prodigó al reyno de / Mexico, ó p: otras causas poderosas,
y encubiertas; tenga V. A. la bondad, y la grandeza de
desengañar avn pueblo, q.ep.r su comprometimiento preferirá sepultarse en sus ruinas antes q.- doblegar ala
fuerza armada de los insurgentes.
V.A. no extrañe el lenguaje (franco y) sencillo de este
cabildo, porqué acavado el sufrimiento en mas de dos
años transcursos de contienda con los enemigos del Rey,
y en circunstancias de reputarse ([quasi desau]) .sin arbitrio humano, y desausiado de encontrar los medios de
aliviar los males q.- padece el vecind.o de vn pueblo obg.-to
principal de sus tiernos afectos; llegó el instante de producirse con la magestad y decoro competente, y con la
claridad q.e ([le]) impele la imperiosa necesidad á que
lo ha reducido la inconstante fortuna: por lo tanto,_y reflexionando V.A. sobre nras aflicciones p.a ([excogitar])
elegir los caminos de libertarnos de ser víctimas, y de
no sucumbir avn gobierno procaz y extremosamente tirano, sediento p: la sangre de todos los individuos que
avitan este suelo, se servirá inclinar la rectitud y elevada
grandeza de su animo p.- disimular el desahogo de vnos
capitulares q.e anelan aperpetuar su vasallage, y adescorrer el velo que en juicio recto de ellos seha interpuesto
entre acceder, y negar tacitamente los auxilios pretendidos con molesta repeticion. Algunos corifeos ([estables])
(residentes) en esa Corte de estos faccionarios, artificiosam.le han impedido el envío de las tropas españolas a
esta plaza, y han disfigurado los graves aprietos q:e le
han circuido, y circundan en el día: delo contrario ¿como
era creible q.e V. A, y los anteriores Regentes hubiesen
manifestado
tanta
insensibilidad
é
indeterminación
,pa
acudir al remedio de la dolencia q.a nos debora, y q .o prosiguiendo ([•an]) el mismo sistema de inaccion privará
al Monarca del lexitimo dominio de estos ([países]
pingues territorios? No escuche V. A. la voz, y los dis-
316-
cursos alagueños y seductores delos sugetos q .o profesando el estudio d•2l fingimiento, con mascara hipócrita y
falsa sonriza persuaden los torcidos intentos de su perfidia, é introducen con sinceridad aparente el veneno mortifero de su doctrina y politica maquiavela. Oyga V. A. la
verdad desnuda / qe sin adornos ni preámbulos profiere
este Cabildo en vniformidad de ideas y pensamientos con
el Capitan general ole estas provincias, digno xefe que
vnicam!e se conduce en sus manifiestos y providencias p T
el bien de estos naturales, y seguridad de los dominios
confiados a su mando. Desprecie V. A. toda invencion;
y qualquier noticia distinta de lo que se ha relacionado;
y persuadase intimamente q.- subyugada esta ciudad p.•
los insurgentes, es consiguiente forzoso, el sometimiento
del alto, y baxo Peru, prov - del Paraguay, y reyno
déChile: advierta V.A. q .e despues será imposible la empresa de su reconquista, y el rescate de los infelices hijos
dela Peninsula que p .r desgracia existiesen entre los malvados reboltosos, principalm>- quando no teniendo estos
avn consolidada su obra persiguen á aquellos con tezon
inaudito, y les infieren toda especie de baldones, ultrages,
humillaciones, degradantes, saqueos de bienes, y prisiones
con mas inhumanidad é inmoralidad q.e la q.- cometerian
vn enxambre de vandidos asesinos en poblaciones entregadas á discrecion de sus almas acostumbradas al extrago
y,átodo genero de maldad y prostitucion.
Este cuadro; ([que causa tanta]) (tan) horrendo
es veridico en todas sus imagenes juzgamos que
mover la compasión é indignación. de V.A. p .a
de ningun modo q.e las deprecaciones de estos fieles
tantes se conviertan en aborrecimiento de su propia
No se haga V.A. D .r mas tiempo, ni de ninguna
responsable de las desgracias de vn pueblo q- cifra
vanagloria en ser español obediente á las autoridades
lexitimas. Evite V.A. con el exercicio de su poder
sangre de los Montevideanos sea testimonio perenne
tardanza en ayudarles ([delo]) a triunfar de Ics
Que sea V.Á. á quien se dirijan las bendiciones
eterno agradecimiento. Que nro. júbilo en los dias
q.e arriben aéste puerto los socorros insinuados
pe([n])la terrible tempestad q.e se mantiene sobre
horizonte, y los sentimientos que enel entretanto
tian nras almas sensibles. Que la just ° administrada
V.A. con firm•2 resolucion remueva los obstaculos
han privado de los auxilios solicitados. Que la
de V.A. dicte, y proporcione los recursos p .a
miar y castigar sin recelos ni consideraciones:
ta se aterre: q.e él discolo y mal contento se
en su propia erronea opinion y delirio: que renazca
confianza en los buenos: y q.e la desesperacion
imperio y lugar p .a conducir a este pueblo a vn
/ q.e lo incluya en el catalogo de aquellos q.o
presente era conveniente hacerlos desaparecer de
perficie: -
-$17-
Dios güe y prospere' áV.A, los años q.e ha
monarquia. Sala Capitular de Mont o Julio 3 de1812-
menester
la
Sor.mO Sor.
Por conclusion debe añadir este Cabildo que ninguna
rantia avnq e sea de la Gran Bretaña, ni q .e el
de enviar diputados regios, conforme se nos anuncia,
otro medio de los q .o puedan escogitarse, es suficiente
reducir a obediencia álos insurgentes, ni para
llama boráz dela insurreccion: toda indulgencia,
acto de misericordia p .a con los acerrimos partidarios
la independencia sirve de nuevo estimulo para obcecarlos
y obstinarlos mas en su empresa. Asi lo puede creer
aunque quieran persuadir lo contrario los amigos
biertos de los rebolucionarios; y del mismo modo
V. A. que solo al poder y rigor de bayonetas, se
guirán los malos que infestan estas regiones.
Firmaron todos los S .res Capitulares, juntamle el regidor
Bustillos (uno de los dos) ( [el]) dup ([no]) lo firmó
tambn Bustillos.
Pral p .r la Polacra Ecce-homo
Dup do pr el Casilda
Museo
Histórico
Nacional.
Montevideo.
Archivo
y
Biblioteca
"Pablo Blanco Acevedo". Libro 130 de la Colección de :Ifanuscritos;
foja 62. Manuscrito borrador; fojas 3; papel con filigrana; formato
de la hoja 298 x 211 mm.: interlfnea de 6 a f0 mm.; letra inclinada:
conservación buena.
Ne 00 [Diego de Souza a Joaquin de Olíveira Alvarez.
parte instrucciones sobre el orden de las marchas
levantará su campamento el 10 del corriente.]
[Cuartel General en el arroyo San Francisco, julio 6 de 1812.1
Officio Ac Joaq m de Olivr.p Alvares,
Recebi osseus dous Officios datátlos a 22„ e 29„ domes
passado em resposta aos quaes unicamente se me offeresse
aprovar assuas disposisoens dezejando que as respectivas
ao Recrutámento da animalada fosse mais feliz que as
expedissoens saidas deste Acampamento pois que a partida do Alf.s Joze Martins no Arroio de Boricajopy alem
Queguay eado Al¡.- Placido Ferreira na Barra do Arroio
da Capela Velha no lado d'aquem forao sucessivamente
atacados pelos Charruas esoflresao pelos seus descuidos
amortalidade de 14 en 16. Omens e animaladas que aviao
reco:hido. Agora saem alguas partidas aver se os podem
cercar o ao menos affugentar dos lugares onde temos Cavalhadas seguindo os vestigios delles até descobrirem os
seus Toldos cujo avizo lhefasso para instrugao da partida
que vm expedio aperseguilos da qual se ouvera tirado
maior utilidade se saira imediatamente no ataque e antes
que elles se refizessem de Cavaihadas para practicar ul- 318 -
teriores agressoens como era de presumir - En levanto
este Campo so dia fia feira e 10„ do corrente e dirijo
aminha marcha para a Cova do Tigre para onte Vm.taobem leve seguir cera o Destacamento que Comanda affim
d'ai reunir-se se Exercito esperando primeiro al¡. chegar:
Para isto regulará o tlia da salda como lhe parecer maiá
proprio - A vista destas depossisoens fixa claro que no
Padre Capelar da sus Legiao nao pode ser levantada a
irregularidade antes de chegar á quele poste. Deos Guarde
a VM. Quartel General na Barra do Arroio deS. Fran co
6„ de Julho de 1812 - P. S. Despois de ter feito este
Officio chega assua Carta de 4 do corrente e acompanhado
do Capitao Jeronimo Gomes Jardim dirigida úa e entra
a comunicarme noticias dos Charruas porque sobre o
mesmo objecto verte este meu Officio nada se me offerese
a dir aoque nelle ja avia extendido. E precizo que Vm fassa
avizo aos Portuguezes estabelecidos na Costa do Quareim
para que se ponhao era cautela contra alguas ostilidades
que os Charruas intentem fazer nas suas Estancias. Se
a partida do Gabriel Machado daqual aqui aqui nao á noticia algua estiver por essas imediassoens lhe fará avizo
para imediatamente se recolha aeste Exercito cera os animaes que ouver ajuntado tendo no tranzito todas as neces'sárias precausoens para nao ser surprendido pelos Charrüas. Nassua salda desse sitio trovará Vm úa diressao
pela qual prezumao as Tropas de Buenos Aires que venl
socorrer aeste Exercito enao retirarse para o interior.
D. Diogo de Souza - S Joaq n Alv
Archivo Itamaraty. lao de
Anteriores a 1822", Copiador de
Souza. Ano 1812. rollo 102 v.
fillgíana; formato de la hoja 416
letra inclinada; conservación buena.
Janetro. Brasil. Fondo: —Documentos
la Correspondencia de Don Diogo de
Manuscrito copla; fojas 1; papel con
x 270 mm.; interlínea de ^ a 10 mm.;
N9 61 [El Ministerio de Relaciones Exteriores a Lord Strangford.
Comunica la aprobación del Gobierno a su intervención en los
asuntos promovidos entre Portugal y loa dominios españoles del
Río de la Plata sobre los cuales se le había pedido consejo y
ayuda y sefiala el deseo de que el Armisticio propuesto sea aceptado y no se perjudiquen las negociaciones con nuevas empresas
militares.]
[Londres, julio.] de 1812.1
N. -20.
Draft.
Lord Viscount Strangford
July 7. 1812.
My Lord
The Receipt ofmy former Dispatches will long
llave Enabled your Lordship tostate in positive
lánguage the Wishes of His Royal Highness The Prince
Regent, with respect tothe conduct ofthePrince
-319-
Portugal £owards the Spanish Provinces bordering on his
Brazilian Dominions.
The Effects ofthe very imprudent and ill judged
Stops, which The Gov.r ofBrazil had taken, in opposition
/ tothe known and declared Sentiments ofthis Government
and toyour Lordships repeated Remonstrances in sending
an Armyto invade the SpanishTerritory, have, it appears;
proved highly prejudicial to the Resources of Brazil, and
have Enabled the Army ofBuenos Ayrss toassume ([ing] )
a menacing attitude, and perhaps to invade with a formidable force the neighbouring Provinces ofBrazil.
In this Emergency The P. Regent of . Portugal has,
([thrí at a late period,] ) had recourse / through at a
late period, to the advice and aid of llis Majesty's Minister, and I am toconvey to Your Lordship His Royal Highness aprobation ofthe Manner in which this advice and
aid have been granted.
His Royal Highness is willing tohope that the proffer of an Armistice will have been accepted andthat (the
good Effects of) this conciliatory Step will not have been
frustrated, by a return of ambitions designs, and/ill-concerted Enterprizes, with the return of Security.
Your Lordship will continue topursue the Same
ofconduct in urging tothe Prince Regent ofPortugal
Expediency of- (his) abstaining from'all interferencein
theDissensions ofthe Spaniards, either ([inthe way
(by) compulse ([ing]) or by argument, Such Interferente would only throw additional obstacles in the-(pros
sess of) Mediation ofEis Royal Highness The Prince
gent, and wouldEncrease the Number and Animosty
that Party which is / most inimical tothe ultimate
and Interest ofPortugal.
Public
Record
Office.
Londres.
Inglaterra.
Fondo:
General Cnrrespondence. Sec. 6% (Portugal). Volumen 122.
Foretgn
Office.
No 62 [Juan Rademaker a Diego de Souza. Remite copia del
Armisticio de 26 de mayo y expone los motivos que, en su opinión, justifican el abandono de la plaza. de Montevideo por parte
de Portugal.]
[Buenos Aires, julio 8 de 1812.7
/111.- e Ex.- Snr. Busco sempre coro multa satisfacgáo a honra de.escrever
a V.Ex.n; e tendo agora hurra occasiáo, fasso, remettendo
a V.Ex- hurra copia do Armisticio que por ordem de
S_ A. R. o Principe Regente Nosso Senhor, se. concluio
coro este Ex:m- Governo; o que náo fiz antes de agora, por
ter havido alguma demora era firmar os Documentos Off¡-'
ciaes, dos quaes hum deve ficar em poder deste Governo,
e o outro ser remettido para a Nossa-Corte. Eu bem quizéra informar a V. Ex:° de mil particulares que se náo podem por pór escripto; V. Ex.a falta há
- 320—
tempos do Rio de Janeiro; e as mudangas cm varias circunstancias, -desde que V.Ex ti partio, tem sido grandes, e
de.muita influencia nos negocies publicos. He este conhecimento que sómente pode explicar os porques de algumas
resolugoens, cujo motivo, sem elle, se náo entende facilmente.
Ponderei quanto V. Ex .a me fez a / honra de me
esrever sobre os inconvenientes que poderiáo rezultar para
o Brazil de ficar este Ex s~° Governo de posse de Monte
Video; mas permitta-me V. Ex.- de observar que, por
armas, -em muitos annos, certamente náo pensaráo estas
Provincias cm nos inquietar; e quanto á communicagáo
de Opinioens, ja 'o mal está feito, por que no Rio de Janeiro se liáo, com bastante publicidade, os papeis impressos nesta Cidade, assim como tambem gazettas Inglezas;
Americanas &.a fazendo-se sobre as materias que continháo as reflecgóens que lembráváo. Ademais, na vizinhanga do Brazil já existe a Republica de Venezuela;
comque nao vejo qual seja a possibilidade de impedir o
progresso das opinioens que por tóda' a parte tem entrado
no Brazil : Pezando estas materias com a attengáo que merecem,julgo que Monte Video náo he de mui grande importancia; e que ha outros objectos de mais alta consequencia que exigem todo o cuidado.
Deos Guarde a V. Ex.- muitos annos. Buenos Ayres cm 8
de Julho de 1812. -
Ill:- e Ex:-0 Snr D, Diogo de Souza
Joáo Rademaker
Museo "julio de Castilhos". Porto Alegre. Brasil. Archivo Público
de Río Grande del Sur. 2s. Sección. Asuntos Militares. 1812. Cala 177.
Documento
342.
Manuscrito
original:
letra
de
Juan
Rademaker,
feiaB 1; papel con filigrana; formato de la hoja 323 a 206 rata.; interlínea de 8 a 12 mm.; lotra inclinada; conservación buena.
N9 63 [Gaspar Vigodet al Ministro Secretario del Despacho Uni-
versal de Estado. Remite copia de la Gaceta ministerial
de mayo, que además de otros motivos que expone,
que la Corte de Portugal está dispuesta a abandonarlos
tender su posesión en la Banda Oriental. Expresa
tado información al respecto al General Diego de
tiene intención da ocurrir ante la Corte de Río
Strangford. Responsabiliza al Gobierno de España
de Montevideo por haber desatendido sus reiterados
socorro.]
[Montevideo, julio 9 de 1812.1 `
/Reservada.
N.- 28„
El Mariscal de Campo
de los R .a Exercitos D
Gaspar Vigodet Capitan Exmó. Señor
Gen? y Gob = delas Prov s Los fundados rezelos que
del Rio dela Plata expongo a V. E. en mi
- 321=
Da parte de haber recivido una gazeta ministerial de Buenos - Ayres,
cuya copia incluye, en que
se asegura haber mandado
S. A. R. el Príncipe Regente de Portugal se retire el Gen.' Sousa con su
exercito á las fronteras de
su territorio, y que se estipule un tratado de amistad entre el subversivo gobierno, y la Corte del Brasil, garantido por el Embaxador de S. M. B. acerca
de S. A. R.; expone las
razones que inclinan a dar
aserto á dho papel; avisa
de haber despachado un
ectraordin ° al Gen.' D .Diego de Sousa p.° q.a le
instruya sobre tan inesperado
acontecimiento,
cuya
respuesta espera para, si
no fuese favorable, remitir
un sugeto de confianza a
la Corte del Brasil, solicitando de S. A. R. el Príncipe Regente continúe auxiliando a esta Plaza; y
pida se remitan sin dilacion los 4 (11) hombres,
que tantas veces tiene demandados, pues de otro
modo
pierde
la
Nacion
pronto, y sin recurso la
Plaza de Montevideo.
carta del 6 del coriente sobre las miras dela Corte
del Brasil, llegan a hacerse
casi efectivos; y aun guando el papel ministerial de
Buenos - Ayres abunda generalmente en falsedad, é
intriga, en el asunto delícado de coalicion con la
Corte del Brasil, no es pre=
sumible abusen de su nombre sin haber antes adelantado sus planes de sorprenderla como lo habían
intentado
repetidas
veces.
La gazeta minísterial del
miercoles 27 de Mayo, cuya copia, incluyo, es un
testimonio
demasiado
autentico
para
fomentar
nuestra desconfianza, y la
conducta del oficial portugués, que conduela los pliegos, de que hablo en mi citada carta, el no haber baxado á tierra; las prevenciones que se le hicieron
en la Corte del Brasil de
no arribar á este Puerto;
la pronta salida dela Colonia sin esperar la contestacion del Gen? Sousa,
desconfiando tal vez de
nuestro Sargento, que debía conducirla; / el si-
lencio que ha observado dicho General acerca de
instrucciones de su Corte; y aun las disposiciones
exercito para abanzar en el terreno que les aproxima
a sus fronteras; todo anuncia que la Corte del Brasil
ha decidido abandonarnos, o se prepara para aprovecharse de la nulidad de nuestras fuerzas y extender
ciones en toda esta banda oriental.
Yo no pudiera pensar así a vista de las protestas que
reiteradamente ha hecho el Sr. Príncipe Regente de Portugal tanto al Virey Ello, como a mi; y mucho menos recordando las solemnes palabras de la Sra. Infanta D. Carlota; la aseguracion de nuestro Ministro extraordinario
Marqués de Casa - Irujo; y aun los partes oficiales de Lord
Stranford; empero el hecho cierto de haber arribado a
Buenos - Ayres el oficial destinado por la Corte del Brasil;
el anuncio que el gobierno de aquella Ciudad da ál publico
en la citada gazeta; y la conducta actual del General D
- 322
Diego de Sousa, apenas dexan termino de dudar sobra
que seremos abandonados de su exercito.
/En e1 instante que recivi tan inesperada, y
noticia, y tube en mis manos el papel ministeriai,
conducido uno de quatro sugetos que han emigrado
Buenos - Ayres he despachado un extraordinario (cuya
copia no remito por la pronta salida del barco)
las reflexiones mas urgentes, y pidiendole me instruya
sobre la precitada negociacion con Buenos - Ayres,
las ordenes que en su consecuencia haya recivido;
sino fueren favorabies a esta Plaza, y a los derechos
Rey, y de la Nacion, luego que reciva la contestacion
Gen? Sousa, despacharé un sugeto de mi confianza
Corte del Brasil pidiendo a S. A. R. el St Principe
continúe auxiliandonos para impedir que esta Plaza
cumba, á los insurgentes; y, si segun las circunstancias
fuere preciso ocurrir al Ministro de S, A. R. Lord
ford le oficiaré igualmente recordandole las protestas
su gabinete ha hecho a nuestro gobierno nacional.
Todas estas medidas serán infructuo-./ sas, si la
Corte del Brasil en vez de pacificar estas Provincias, como
ha ofrecido, tubiere ulteriores designios; y en tal caso
Montevideo no puede resistir a sus enemigos; digo mas,
se pierde sin recurso, si en el momento no se mandan los
4 (J J) hombree que tengo pedidos. Este horrible golpe
para la Nación, y tamaña desgracia para este pueblo se
deberá imputar al gobierno nacional, que ha desatendido
mis exposiciones, y que hace dos años que c?amando sin
cesar ha permanecido insensible, y sordo a mis clamores.
Llegó el momento, y no queda otro recurso: ya no tengo
que decir mas por que lo he dicho todo; pero insto a V. E.
p? q .o haga ver a S. A. que, sino hace venir prontamente
soldados, y armas, ha sacrificado inutilmente a este Pueblo,
y ha hecho morir en la ultima degradacion a un Gen! de
quien la Nacion ha recivido hartas pruebas de fidelidad,
y de honor.
Dios gñe a V, E. M .s a.8 = Montevideo 9 de Julio
de 1812„
Excmo. Sr.
Gaspar Vígodet
Excmo. S. Ministro Sec o del despacho universal de Estado.
Archivo
Hístórlco
bíilitar.
Segovia.
España.
Legajo
Asuntos,
División.
NP
43.
Año
1812.
Manuscrito
original;
fojas
2:
papel
filigrana;
formato de
la
hoja
295
x
210
rara.;
interlínea de
7 a
8
letra Inclinada: conservación buena.
31
con
rara.;
Nv 64 [Manuel de Sarratea a Diego de Souza. Solicita, le Informe
si se compromete a retroceder con su ejército a territorio portugués, sobre lo que debe dar cuenta a su gobjerno.l
[Salto Chico, julio 9 de 181.2.7
/Tengo el honor de dirigir á V. E. el adjunto Pliego, que
acabo de recivir entre otro q .o me há dirigido el Gov ne
,g?g_
Sup or delas Provincias Vnidas. Yo devo instruir á este
ála mayor brevedad posible (pues as¡ melo recomienda)
dela determinacion, que tomare V. E. en vista delas prevenciones q .o le haga el Embiado Th.e Coronel D .n Juan
de Rademaker en su comunicacion oficial. Para cumplirlo,
espero qe V. E. tendrá la dignacion deindicarme con precision y claridad si se compromete á retrogradar á su
Territorio sin demora alguna, ó si está resuelto V. E. á
subsistír dentro delos limites del nuestro, ya sea bajo
algun nuevo, ó igual motivo que los anteriores.
Hé mandado detener el Correo extraordinario, qe há
de conducir la contextacion ; y espero del honor de V. E. q .o
con concepto á esto arreglará y me remitirá la suya con
la posible celeridad.
Tengo la honrra de ofrecer á V. E. mis respetos
mas alta concid °n con qe soy:
De V.E.
Su mas atento servidor
Man 1 de Sarratea
Salto Chico Julio
de 1812.
Ex .-o S °r D.- Diego deSouza
Museo
",Tulio
de
Castilhos".
Porto
Alegre.
Brasil.
Archivo
Publico
de
Río
Grande
del
Sur.
2,
Sección.
Asuntos
Militares.
1312.
Caja
177.
Documento
348.
Manuscrito
original;
fojas
1';
papel
con
filigrana;
formato
de
la
hoja
301
x
207
mm.;
interlinea
de
3
a
4
mm.;
letra
inclinada; conservación buena.
No 65 [Diego de Souza comunica a Manuel de Sarratea.el
tiro de sus tropas hacia la frontera de su gobierno.]
[Cuartel General en el arroye San Francisco, julio
Na resposta incluza á carta, que V. E. me remeteó
tenente coronel Joao Rademaker lhe participo, que
fico aprontando para regresar con brevidade ás
do meu goberno; é esta mesma resposta dou á de
datada cm 9 do corrente.
Deos guarde á V. E. muitos años. Quartel general na
barra do arroio S. Francisco cm 11 de julio de 1812 Sou com ó mais profundo respeito. - De V, E. ~ Muito
atento captivo - D. Diego de Souza. - Excmo. Sr. D. Manuel de Sarratéa - Es copia. - Pedro Feliciano de Cavia,
secretario.
"Suplemento ala Gazeta b(lnisterial". Buenos Aires, julio 24 de 1812.
N^ 66 [Diego de Souza a Juan Rademaker. Acusa recibo del
oficio remitido por intermedio de Manuel de Sarratea y ratifica
decisión de retirar su ejército de la Banda Oriental en cuanto
-324-
las circunstancias se lo permitan. Asegura que no olvidará. transmitir el contenido de su oficio a Vigodet, con quien le sugiere
se comunique directamente.]
[Cuartel General en la barra del arroyo San Francisco,
11 de 1812.]
Off icio A Joao Rademaker
111.-0 S °r Joao Rademaker. - Recebi a Carta deVS
com data de lo corrente porvia de D. Manoel de Sarraiea
aqual semeofferesse responder que en nunca disse aV.S
ser omeu comprometímento como Capitaó General Vigodet
um obstáculo para apronta execussáo das Ordens deS. A. R.
acerca
daretírada
do
meu
Exercito
assuas
Fronteiras
einuito menos fosse daintensaó de S. A. R. fazer adiviza
entre os Governos de MonteVideo e Buenos Aires en que
nocazo.contrario nos apretendesse nos fazer tóquei nesses
pastos era a minha Carta de 11 do passado só nosentido
emque éles podesiáo ser uteis a V S a no Manejo dassua
Negociassáo afim como sobre entres assumptos aviao
praticado naminha primeira Carta de 26 de Malo deque
VS ° se nao faz cargo. - Como VS ° me assevera ter na
concluzáo do Armisticio comprído com as Determinassoens
positivas do Principe Regente Nosso Senhor llevo taó bem
pela minha parte segurar-lhe que serei efficaz epúntual
era executar as Suas Reses Ordens logo que as dependencias damarcha (le una Exercito que nao e adecion Omem
escutéiro me Dermitáo polo em mobilida deq' espero severéffique mui brevemente apesar dequaes quer sucessos
éventúaes porque iláo ficarei responsavel. - En náo me
esqueje deprevenir ao Capitáo General D. Gaspar Vigodet'
nos termos precizos que VS ° me insinua na supradita sus
Carta ainda que VS ° como Encarregado das Negociagoens
entendendose directámente com omismo Capitao General
mas facilmente aplanará algúas defficuldades que ocorráo
no Ajuste entre ele eo Governo de Buenos Aires. Deos
Guarde a VS. me A .s Cuartel General na Barra do Arroio
de S. Fran..°o 11 deJulho de1812 -D. Diego deSouza =
Archivo Itamaraty. Rto de Janeiro. Brasil. Fondo: "Documentos
Anteriores a 1822", Copiador de la Correspondencia de Don Diogo de'
Sóuza. Aflo 1812. Folio 134 v. lllanuscrito copia; fojas 1; papel con
filigrana; formato de la hoja 41Gx270 mm.; interlínea de 4 a 7 rara.;
letra Inclinada; conservación buena.
Nr.67 [José Primo de Rivera al Conde de Aguiar. En nombré
del Capitán General Gaspar Vigodet, expone los inconvenientes
que han de derivarse para sus respectivas naciones, de la ratificación del armisticio celebrado por el Príncipe Regente con el
Gobierno de Buenos Aires.]
[Río de Janeiro, julio 12 de 1812.]
/Copia
Exmo Sór. Encargado p.r el Cap ° Gral delas Provincias
del Rio dela Plata D .n Gaspar de Vigodet de exponer á
S. A. R. el S °r Principe Reglo de portugal los graves per-325-
juicios é incombenientes q .o han de resultar á los intereses
de ambas Naciones si lega á ratificarse el armisticio q.S. A. R. acaba de selebrar con el Gob ne de B.- A.- me
dirijo á V. E. p.- q.- tenga la bondad de aserlos nresentes
á S. A. R. y reclamar su proteccion á fin de evitar q.- la
Pla-a y Provincia de Montevideo sean presa de los Pebeldes. Si la retirada del Exto Portuges abandona aquella
plaza ala suerte de una defonza dudosa: quan amar~ seran los sentimientos de un[al catastrofe q.- aun eg tiempo
de evitar! Con la ruina de aquel Pueblo perece la gratitud
de q.o estan penetrados sus leales corazones á la vista del
generoso auxilio q.a en Octubre del año pasado merecieron
de S. A. R. en quien reconosen su protector, y Libertador:
y la Reg n delas Españas se justifica de esta desgracia
con las solemnes y reyteradas promesas q.o S. A. R. le ha
hecho de protejer la integridad de su territorio contra la
agrecion deios insurgentes de B .s A.$ fundandose en q .esta poderosa garantia ha excusado el socorro de tropas
Españolas que sin esta mediacion hubiera embiado / acosta
de qualquiera sacrificio. No le sera dificil de acreditar
los justos motivos de su confianza, quando esta recae sobre
los derechos imprescriptibles ala corona delos Españoles
q.o el congreso Nacional ha declarado y reconocido en la
Augusta Esposa de S. A. R. la Ser.m° Sra. Prinsesa D .c
Carlota'Joaquina cuyo vinculo sagrado liga á S. A. R. á
la proteccion y defensa dela integridad del territoiio
Español. No sera ínutil recuerde á V. E. el Sacrificio q.o
el Cap ° Gral D ° Gaspar de Vigodet hiso de muchos millones de pezos q.e perdieron en B .a A .a los comerciantes
Europeos de resultas del rompim to contra aquella Plasa
por protexer la Divicn Portuguesa en Rio Negro: permitame V. E. q .e le instruya de este hecho p .a q .o lo haga
presente á S. A. R. fui testigo ocular é intervine en este
asunto pues me hallava en B.4 A.$ comisionado p .r el S
Vigodet. - Resolvio el Gobierno revolucionario reforsar
en Enero ultimo á Artigas con 800 homb ° de sus mejores
tropas, y municíones qa proyecto remitir en una expedic
maritima contra la divicn portugesa separada mas de
190 leg.s del ejercito de D Diego de Sousa; hisose el embarque, mas avise tan oportunamente a D:n Gaspar deVigodet qe la respuesta fue poner dos Berg:° de Guerra con
la intimae° de q.e no permitiria pasasen aquellas tropas:
Los insurgentes rabiaron, amenasaron, y declararon de
nuebo la Guerra; El Capn Gral no consulto mas alter/ nativa q.- protsjer al Exto Portugues, q .e la certeza de
salb t aquellos intereses, prolongando el armisticio dos
meses mas: Dexo á la penetrac s <le V. E. la conparac
de esta conducta con las fatales consequencias q.e ha de
tener p .a Montevideo, p .a la America Meridional, si pasa
adeInte el combenio entablado p t el S ..r Rademaker. No
es pocible se oculte a V. E. el evidente peligro a q.- esta
expuesto el trono de S. A. R. en el Brasil. Todas las garantias del mundo no bastaran p a_q.e los rebeldes cumplan
lo q .e pacten sino el tiempo q.e les acomode. Enemigos delas
Testas coronadas p .r principios, y mas particularm 'e dela
-326-
casa de Braganza Borbon en rason de sus derechos incontestables á la Corona delas Españas; no tardaran en romper los tratados, síno ínterín se hagan dueños dela Plaza
de Montevideo; lo qe sucederá sin remedio con la retirada
del Exto Portugues. Creere por un moro to que afectando
un religioso cumplimiento delos combeníos retiren sus
tropas al otro lado del Río Parana; mas sera p .a dirijirlos
contra el Grál Goyeneche, q.a hoy se alla dueño delas minas
del Potosí, cuya posicíon aun q.a inespunable, puede experimentar las visicitudes dela suerte. Entretanto sin esperar la decicion dudosa del Perú pasara Artigas con sus
1900 bandidos al lado Oriental del Río dela Plata, auxiliado subrepticiam te (le B.- A .s y se hara dueño dela / Campaña. Montevideo renobara, y multiplicara sus heroicos
esfuersos pero al cavo socumhira al rieor del hambre, y
de 'su insuficiencia pr q .e no tiene 200 hombres de Cavalleria regular con q.e espantar á Artígas c .o formará cu
sírcumbalacíon fuera del tiro de Cañon: Dueños de esta
Plaza fuerte, depocito de tantas riquesas en dinero y municiones y de su Apostadero de Marina; quedara igualm ta
expuesta á los horores del hambre: podran aumentar su
Exto con muchos millares de hombres y se fiaran dueños
dela Navegac rt delos Ríos: La trasendencia de un tal
estado de cosas, T E. lo conose mejor q= yo. Quando los
rebeldes hallan adquirido un aumento de fuersas, y recursos, sera el mom.lo en q.a declararan la Guerra, despreciando todos los combenios, inventaran pretestos para
eludir las garantias, y reforsados con la Provincia del
Paraguay q.a tomara las armas en favor dela Confederara ^ Americana del Sur, pues si hasta á hora no lo ha
hecho por la incertidumbre del exito; entonces; no lo
dude V. E. invadiran el Brasil; se lo he oído á ellos mismos
me constan sus opiniones, ideas.y proyectos. Quanto mas
colosal su fuersa tanto mas osados en sus empresas, agregaré á esto el poder delas lisonjas democraticas con q.Ealucinan alos Pueblos incautos. ¡Que temibles serian unos
vecinos tan inquietos! Quan arriesgada estaría la seguri- / dad del trono de S. A, R. La energía del Gobierno
y la vitoria de sus armas son el antídoto que combiene
oponer ala petulancia delos Rebeldes ¿Y .habra quien
dude en el día de un felix exito si se atiende que no son
mas q.a un tropel de anarqltia é indiciplina, y sin conosimientos del arte militar? Oiga-V. E. el pareser del S .O,
Gral D .n Diego de Souza, yo me atengo á su dictamen. Con tiempo pueden remediarse los males q.a toman increm to como un insendio quando no se ataja; nada mas
oportuno qe la renovac^ dela orden qa se ha dado á su
Gral D .n Diego de Souza p.- q.a seretire, combiene adoptar
esta medida mientras subsisten los obstaculos q.a se deducen delas tres copias delos qs acompaño á V. E. p° su
noticia; la experiencia acreditará los beneficios que de
ellos resultarán á ambas Naciones, - En concluc rt de la
micion de qa estoy encargado cerca de S A R. no puedo
menos de contraerme á impetrar la continuacion de sus
aucilios y proteccion como hasta áquí exponer quanto in-
--327-
teresa se aumenten si es pocible las fuersas del Ser Grá1
Do Diego de Sousa p .a asegurar la victoria en todas ocaciones y q.e sigan las operaciones militares de comun
acuerdo entre los dos Generales Español y Portugues, en
los mismos terminas qe S A R. se sirvio mandarlo en su
R? Orden de 6 de Febrero u:timo p.n q.e así unidos puedan
ter- / minar felizm.in esta desgraciada Guerra: Mas si
S A R. se biere tan empeñado en continuar el Armisticio
q.- no pueda rebocarlo, permitame V.E. le haga presente
q.- la Plaza de Montevideo y su Provincia esperan alomenos de su R.l protec: r la permanencia del Exercito Portugues en la margen Oriental del Río Uruguay, ó en
donde se acuerde entre los dos Generales unica medida
capas de asegurar la tranquilidad de aquella Provincia
contra la agrecion delos Rebeldes; y que la representace
dela legitima autoridad R? depocitada en el Cap ^ Gral.
D.n Gaspar de Vigedet por lo que toca alas provincias del
Rio dela Plata tenga el devido conocim?o de quanto se
estipule con la Junta de B.3 A.- Dígnese V. E. aceptar la
seguridad del alto aprecio qn le hago de la franquesa e
ingenuidad q.- le son propias, transmitiendo á S A R. las
respetuosas observaciones q.o le dirijo en nombre del
Capn Gral D .n Gaspar de Vigodet; su importancia reclama
el interes dela prontitud de q .e es subceptible la repuesta
que aguardo. Rogando á Dios gue la vida de V.E. ni.- y
dilatados años - Río Janeiro 12 de Julio de 1812. Exmo
Sor - B L. M. de V.E. - su mas atento servidor - Jose
Primo de Rivera - Exmo Ser Conde de Aguiar Consejero de estado y Ministro Asistente al Despacho de S A R.
el S °r Príncipe Regente.
Archivo
Itamaraty.
Rfo
de
Janeiro.
Brasil.
CollecSoés
Especiaes.
Documentos
Históricos.
21
Serie
(Avulsos).
Lata
204.
Año
1812.
Mahoja
nuscrito
copia;
fojas
4;
papel
con
filigrana;
formato
de
la
305x205
mm.;
interifnea
de
8
a
10
mm.;
letra
inclinada;
conservación
buena.
NI 68 [Juan Rademaker a Diego de Souza. Le advierte
consignado en los articulos 1 y 2 del Armisticio de 26 de mayo
reproduce el contenido de sus instrucciones respecto
ejército portugués. Protesta que no se hace responsable
consecuencias
que
pudieran
estipulado par parte de Diego de Souza.]
derivarse
del
incumplimiento
de
lo
[Buenos Aires, julio 13 de 1812.]
/I]l:mo e Eximo Snr.
No día oito deste mez tive a honra de escrever a V. Ex e
remettendo incluza huma copia do Armisticio que cm 26.
de Maio proximo passado concluí coro este Eximo Governo
por ordem expressa de S. A. R. o Príncipe Regente Nosso,
Senhor, e conformando-me coro o maior rigor coro as instrucgoens que me foráo dadas. O primeiro e segundo
Artigo podem-se considerar como hum; contendo a mesma
-328-
materia s6 mais explicada; o segundo, he relativo -a retirada, do Exercito que tem a honra. de estar debaixo das
ordens deV. Ex
Sinto muito que nos minhas cartas en me tenha explicado com pouca clareza, posto que busque¡, no contrarió,
servir-me de termos que náo admittissém duvida: por
evitar o nao ser entendido, terei a -honra de enviar a
V, Ex ,r, aqui copiadas, as proprias expressoens de minhas
instrucgoens; que sao - 0 retiro das nossas Tropas para
as frorteiras do Rio Grande - Parece-me / ser esta expressao clara. As tropas de V. Ex.-, dentro dos limites
da Provincia do Rio Grande; e as tropas deste Ex.mo
Governo, fora de qualquer territorio Portuguez; retirandc-se delle, se dentro delle estivessem ao tempo de fazer o
Armisticio; e se nao estivessem, claro está que nenhuma
marcha retrogada se pode exigir dellas.
Tenho comprido com as ordens queme forao dadas
por ordem de S. A. R. o Principe Regente. Nosso Senhor.
V. Ex.- fará o que lhe parecer; protestando en, porem,
muito solemnemente, que nao fico responsavel pelas consequencias dc se nao retirar o Exercito de V. Ex--para
dentro das fronteiras do Rio Grande, assim como foi estipu!ado pelo Armisticio, e intimado aV. Ex.- pelo off'icio
do Eximo Snr Conde das Galveas, que eu tive a honra de
remetter a V. Ex;- e que V. Ex ° recebeu. - ."
Déos Guarde a V. Ex .a muitos ,anuos, Buenos Ayres em
13 dé Julho de 1812. Ill:m0 e Eximo Snr D. Diogo de Sousa
Joao Rademaker
Museo "Julio de CastIlhos". Porto Alegre. Brasil. Archivo Pdblico
de Río Grande del Sur. 2. Sección. Asuntos Militares. 1812. Caja 177..
Documento
343.
Manuscrito
original:
letra
de
Juan
Rademaker;
fojas 1; papeleo. filigrana; formato de la hoja 308 x 215 mm.; Interlínea de 7 a 11 mm.; letra inclinada; conservación buena.
N9
69
[El
Ministerio
de
Relaciones
Exteriores
a
Lord
Strangford. Se refiere al bloqueo de los puertos del Plata y a la Intervención de Inglaterra para lograr la evacuación de los territorios
españoles por las fuerzas portuguesas y a la esperanza
la integridad de la..inonarquia española con sus
ultramar.]
[Londres, julio 13 de 1812.]
N.-23.
F..0.
July
13.
1812.
To Lord Strangford.
My-Lord
In addition to the instructions forwarded to Your
Ldp, in my dispatch N.015- It has been judged expedient
in consequence ofsubsequent Intelligence received of the
State of Affairs in La Plata, that Captain Heywood should
be instructed, in the Event of his finding the Blockade of
-329-
.
Buenos Ayres renewed and enforced by the Governor of
Monte Video, not to allow any interruption whatever to be
given to the ligitimate commercial Intercourse of His
Majestys Subjects with áll the Ports in the possession
of the former. A copy ofmy Letter to the Lords / Commissioners of the Admiralty upon this Subject is herewíth
enclosed for your lord-ships Information.
In any future communication which your lordship
may have with the local Government of Buenos Ayres, you
may assure them that this line of conduct has been adopted
by H. R. H. the Prince Regent, at the same tieme that
His Influence with the Court of Brazil is else extended
to procure the Evacuation of the Spanish Territorios by
the Portuguese Troops, in the sanguine Expectation, that
His offers of Mediation between Old Spain and her Transatlantic Provinces may be met equally by both / Parties
with a true Spirit of Conciliation, and that Buenos Ayres
will ha ready to take advantage of the first favourable
opportunity to set. the example to the other Parts of
Spanish America, by cordially uniting with their Bretheren in Europe, in acknowledging their Allegiance to their
lawful Sovereign Ferdinaild VII, sed in contributing, under the Sanction of his Name, to the efforts now making
in Europe to uphold the Integrity of the Spanish Monarchy - Your Lordship will assure them that they can look
foward to the speedy / Establishment of the Blessings óf
Peace and Security, and that the Spanish Monarchy can
resume the Rank to which It is entitled, and which it has
held for a long Series ofYears, amongst the Independent
Sovereignties of the World.
You will represent to them how much more honourable and advantageous this Policy would be, provided, as
H. R. H. confidently expects, that a free and unrestricted
participation in all the Privileges of the Spanish People,
can be ensured to the American Spaniards, than that
Policy which by / separating them from the Mother Country, would with a nominal Independence leave them after
a long period of Civil Wars and domestic Insurrections,
to be the Prey either oftheir own Factions and ambitious
felow Citizens, or of foreing Invaders.
Public
Record
Office.
Londres.
Inglaterra.
Fondo:
General Correspondonce. Ser. 63. (Portugal). volumen 122.
Foreign
Office.
N9 Td [Gaspar Vigodet a la Princesa Carlota Joaquina
bón. Manifiesta que está a la espera de la respuesta
de 14 y 22 de junio -numeros 39 y 46 de esta Seriecomisión confiada al Capitán José Primo de Rivera.
Su Alteza se habrá convencido de la justicia de
con el fin de que no tengan realidad los proyectos
rebelde, manteniéndose a tal efecto las fuerzas
la Banda Oriental. Opina que los pactos firmados
portuguesa con el Gobierno de Buenos Aires jamás
plidos por un Gobierno de la naturaleza del rebelde
- 330 .---
tratado con el mismo, ofende la dignidad de Portugal
Cree que ambas naciones deben obrar de acuerdo y
bien se tuvo noticia de la, firma del convenio con
los habitantes de la campaña solicitaron auxilio
Montevideo pues no encuentran equidad en ¡in tratado
por una facción de delincuentes.]
[Montevideo, julio 14 de 1812.]
/Srna Señora.
Los fieles Havitantes de Montevideo viven como yo impacientes, por saver de una vez el resultado delos reclamos
y Suplicas, que tengo dirigidas á V. A. R! por mis Cartas
de 14. y 22. de Junio prox m- pasado. Por ellas y por la
que verbalmente deve haver informado á V. A. R! el oficial de la Marina R' que mandé á esa Corte D .n Jose
Primo de Ribera, supongo habrá quedado el animo de
V. A. R' plenamente convencido de la Justicia de mis
reclamaciones, y del grande Interes que resulta alas Naciones Españolas y Portuguesas de que no se realizen los
proyectos del Govierno rebelde y sus Facciosos, y de que
se mantenga el Exercito amigo en nuestros territorios,
hasta acabar quando menos con los Agentes principales
dela rebelion; persuadiendose V. A. R' que el triunfo
de las Armas Portuguesas contra las Enemigas es tan facil
enel din, como imposible el que puedan jamas cum- / plirse
los Pactos que celebre S. A. R.' el Sor Principe Regente
con un Govierno como el de Buenos-Ayres, precario, desconcertado, y enemigo irreconciliable delos Portugueses,
como lo há acreditado con sus obras, y Papeles infames y
Sediciosos, esparcidos p .r todo el Mundo.
La destruccion del sistema actual es de suma importancia á todos los Principes por el inconcuso principio que
save V. A. R' de que el Trono y la anarquia jamas pueden
hermanarse ni estar juntos. Desgraciadamente vá estableciendo su Imperio dicho Sistema en Buenos-Ayres, y su
Govierno procura por todos modos de que se extienda su
influxo, compreendiendo en sus ruinas á todos los buenos.
Tengo dicho á V. A, R' y ahora repito, que él Sor Principe
Regente tiene muy poco ó nada que esperar para la conservacion de su corona cimentada que sea del todo la Independencia á que tanto se anhela á impulso delas Intrigas
de Napoleon, cuyos Emi.arios; sin ser Franceses viven
entre nosotros, presentandose con muy diversos caracteres.
Tambien es / indudable que qualquiera convenio,
tratados de Paz conlos rebeldes ataca y ofende
mente el decoro y Derechos dela corte del Brasil,
quelos de España,
Despues de tantos años de una alianza, que atendidas
las circunstancias serán delas pocas que el Mundo
visto contrahida con (mas) sinceridad y buena féé
Naciones que mutuamente se aman, y que han estado
están cada una vivamente interesada enla prosperidad
dela otra. ¿como podremos los Españoles ver sin
pesar y estrañeza el avandono en que repentinamente;
sin culpa alguna de nuestra parte trata de dejarnos
Govierno aliado, entregandonos al furor de nuestros
- 331 -.
munes -Enemigos por medio de unos tratados, que nunca
pueden tener consistencia ni valor, por la clase de Govierno
con quien se estipulan, y por la falta de intervencion yco-.
nocimiento en ellos del Gefe legitimo, á quien el REY
tiene confiado el mando de estas Provincias? Nadie
ignora, que dos ó mas Potencias confederadas contra un
Enemigo comun, deven uniformar sus miras, sentimientos
y operaciones para caminar siempre al mismo fin. Delo
contrarío la alianza será nominal, La nuestra está fundada
felizm'e / sobre bases Solidas, quales son la Justicia y el
amor ala livertad, y sería muy reparable y sensible, que
por defecto del acuerdo, y estrecha, union que exige el
interes y honor de una yotra Nacion, no cojamos el fruto
de tantos afanes y trabajos, viendonos siempre amenazados dela Servidumbre.
La coyuntura que se ofreze al Gov.no Portugues para
lograr á muy poca costa el restablecimiento completo del
orden en estos Paises no puede ser mas favorable segun
tengo demostrado á V. A. R.' en mi citada Carta del 22.
Y seria menester que se desentendiese de todas las maximas de rigorosa Justicia, y dela mas sana Política, y aun
de todos los Sentimientos de humanidad, para no acudir
conla prontitud que la urgencia del peligro, y la importancia .del resultado demandan á precaver por medio de
sus auxilios prestados, los gravísimos males que experimentamos, y los mucho mayores que fundadamJe devemos
esperar, si llega á tener efecto el Convenio de S. A. R.'
conel Gov.^o subersivo; pues solo con haverse trascendido
en el Publico la noticia de esta negociacion, y que el
/ Exercito Portugues se retiraba; todos los Havitantes
de estas campañas, solo tratan de avandonar sus Pueblos
y Propiedades, para encontrar en esta Plaza el unico
asilo á salvar sus Personas delas tragedias Sangrientas
que les amenazan: así me lo piden y dicen de todas partes
en sus cartas, pues nadie se considera seguro conla Garantía de un convenio, estipulado p .r una Faccion de Delinqüentes, que no reconocen mas principio que el de arruinarlo todo p.a establecer la Republíca de sus crimenes
sobre las cenizas dela Sociedad: Yo esto¡ convencido de
esta verdad, pero á pesar de todo, los consuelo aun con
esperanzas agradables, fundado enla que tengo, de que
V. A. R. no avandonará á una porcion tan considerable de
verdaderos Vasallos de su Digno Hermano, mi REY, y que
al regreso dela corveta Mercurio despachada en comision.
al efecto cerca de V. A, R.', tendré datos mas positivos
del actual estado de estos negocios, que á proporcion que
son grandes y decisivos para las dos Naciones así por su
naturaleza, como p.~ su transcendencia, han estado tan
ignorados de mi hasta este momento, y de cuya incerti-.
dumbre solo puede librarme, la firme y digna adhesion con
que V, A. R.' há mirado los Intereses de nuestra Nacionenesta parte del Mundo.
As¡ parece / deve el Gov no Portugues verificarlo en
desempeño dela respetable garantía ofrecida al Gov.no de
España, y á este, estando como se halla convencido delas
-332-
intenciones delos Sediciosos de Buenos-Ayres. Lo contrario
río hace honor al nombre dela Nacion Portuguesa, y agravia la lealtad Española.
Dios Gúe la Aug.ta R! Persona deV. A. muchos y muy
felizes años. Montevideo, 14 de Julio de1812.
A. L. R .s P .s de V. A. R?
su mas humildeServidor.
Srnma Sra.
Gaspar Vigodet
Srnma Sra Infanta de España y Princesa
del Brasil D aCarlota Juaq ^° de Borbon.
Archivo
Imperial.
Petrópolts.
Brasil.
Legajo
Ng
XXVIII,
Carpeta
Ivo 673. Año 1'812. Manuscriro original; fojas 3; papel con filigrana;
formato de la bola 294 x 214 mm.; interlínea de 5 a 9 mm.; letra
inclinada; conservación buena.
Ny 71 [Gaspar Vigodet a Diego de Souza. Acompaña
con noticias sobre los hechos acaecidos en Colonia
vtetimas esnañoles y portugueses y le solicita susnenda sus mar-
chas y permanezca en la Banda Oriental "al
llegue de la Corte del Brasil el resultado
que tengo hechas por tercera vez" y que en
pdr intermedio de la Princesa Infanta Doña
menos hasta
de las reclamaciones
ese momento
Carlota.]
[Montevideo, julio 15 de 1812.1
Illmo. Exmo.' Sor.
En este momento lecivo del Comand.te dela Colonia
las infaustas y sensibles noticias que compreende la copia
de su Carta que tengo el honor de acompañar á V: E.
Ellas son el mejor comprovante delas escenas tan vergonzozas, como tristes y escandalosas, que se presentan y se
nos preparan para mas adelante, si por desgracia delos
fieles Españoles llega á realizarse la retirada del Exercito de V. E. de estos territorios. En este solo documento;
prescindiendo de tan repetidas pruevas como V. E. y todos
tenemos, reconocerá qualquiera q.e aquellos infames Mandones no pueden dejar de vivir avandonados ala confusion
lela Anarquia, y al desorden horroroso del espiritu de
Partido, y que cada dia corren á precipitarse mas en el ig=
nominoso caos de rebelion, rompiendo con descaro desde
los primeros pasos e1,Armisticio y, convenios que se anuncian celebrados conel Gov no de V. E. enel hecho de haver
compreendido alos Portugueses en sus atroces iniquos castigos, de que no han dispensado alos mas ancianos.
Impelido de mi honor y obligaciones con este nuevo
gravisimo incidente: no puedo menos que reclamar con el
empeño y esfuerzos que demanda su importancia y consequencia toda la amistad, justificacion, y honrradez de
V, E. para que suspenda sus marchas, y permanezca en
esta Banda al menos hasta que llegue de la Corte del
- 333
Brasil el resultado delas reclamaciones que tengo hechas
por tercera vez, y que ahora mismo que Sale un Buque,
repito con este motivo á S. A. R. el Sor. Príncipe Regente
por el Organo respetable dela Sra. Princesa y nuestra
Infanta D .a Carlota, y por los demas conductos que tengo
manifestado a V.E., debiendo persuadirse, que la extraordinaria gravedad de estas desgraciadas occurrencias, en
que no puede caver duda, deia á Salvo á V. E. de todo
comprometimiento p.- con su Govierno, que no puede dejar
de conocer como V, E. los desastres horrorosos que sufrirán los Habitantes de estas Campañas, y los perjuícios
que resuitarán tambien alos Estados de S. A. R. si su
Exercito avandona esta Banda enlas mas criticas circunstancias.
Espero pues del honor y deciaida adhesion de V. E.
ala causa que defendemos los fieles Vasallos de Fern ci0 7 o
que es una misma conla de Portugal, condescenderá con
mi justa solicitud, y que se servirá avisarme delo que
resolviese en este punto para mi Gov ne enlas demas disposiciones que devo tomar. - Dios Gue a V. E, m .a a .s Montevidéo 15 de Julio de 1812. - Soy cónel mayor respeto y Considera.ea el mas atento Seguro Serv.or de V. E.Illmo. Exmo. Sor. D.- Diego de Sousa Gen.' en Gefe del
Exto. auxiliar de S. M. F. - Gaspar Vigodet.
' l:evista do Arquivo Publico
Págs. 380 y 381. Porto Alegre. 1528.
do
Rio.
Grande
do
Sul".
Nv
20.
NI 72 [Gaspar Vigodet a la Princesa Carlota Joaqutna
bón. Insiste en la necesidad de que se envíen al General
Souza los auxilios que estaban ya preparados.]
[Montevideo, jallo 15 de 1812.1
/Srnma Sra.
En este preciso momento hé sido sorprendido con el Parte
del Comande dela Colonia, que tengo el honor de dirigir
en copia á V. A. R.i, Su simple lectura es un firme apoyo
y convencimiento irresistible de quanto en mis cartas de
22, de Junio proximo, y de ayer 14. manifesté á V. A. R.
sobre el menosprecio que merecían las negociaciones pendientes entre el Srnmo Sór Príncipe Regente y el rebelde
Govierno de Buenos - Ayres, así por la falta de caracter
y representacion legitima de este; como por todos los
demas principios de Sana Política, y rigorosa Justicia
que quiera mirarse este arduo negocio. Cada día nos presentan estos infames mandones nuevas pruevas da que su
objeto y delicias no son otras, que vivir avandonados ala
confusion dela anarquía, y al desorden horroroso del Espíritu de Partido. Observará V. A, R.1 por el expresado
Parte, que enlos primeros pasos de sus tratados de amistad con los Portugueses, atacan la livertad, y aun la exis/ tencia de muchos de ellos; creyendo sin duda asegurar
-334-
su despotismo, descargando golpes terribles contra todos
los hombres de honor, que no quieren seguir los perversos
destructores Planes de este Govierno monstruoso, cuya
indignacion é influxo se hará cada momento mas fuerte,
sino se aplica con tiempo mano vigorosa, el unico correctivo eficaz que se presenta, qual es; que las Tropas Portuguesas procedan ofensivamente contra estos Violadores
delas Leyes, y enemigos acerrimos de ambas Naciones y
de sus Goviernos. Esta sola providencia podrá livertarrlos
de grandes compromisos y nuevas agresiones que es consiguiente intenten contra uno y otro territorio, evaqüada que
sea esta Banda por las Tropas aliadas. Yo no dudo un momento alcanzarla de S. A. R? el Sor Principe Regente, por
la interposicion del influxo poderoso de V. A. R?; pues que
nadie mejor conoce la extrema necesidad y Justicia que
hay, de acavar con estos Enemigos de nuestros Estados,
y de que se conserven los Dominios Españoles para el
mejor y mas desgraciado delos Monarcas. A este fin considero muy del caso, que V, A. R? se / Sirva promover se
remitan al Gen? D ^ Diego de Sousa los refuerzos de Gente
Armada, que es notorio estaban yá preparados en esa,
para venir en auxilio del Exercito, con cuyos recursos se
aumentarla notablemente nuestra Seguridad de aniquilar
y confundir el Sistema de rebelion de este Continente, tan
opuesto hoy alos Derechos del REY mi Amo, como lo será
en adelante alos de S. A. R! el Sor Principe Regente.
Esta es sin duda Srñma Sra,la ocasion de conservar
el Imperio Portugues, y estos importantes Paises.
se aprovecha, será despues esteril é infructuoso
pentimiento. No puede ocultarse ala penetracion
Rl, que en nuestras desgracias hay muchos Interesados,
que con la mascara dela Hipocresía hablan un lengliage
muy diverso de sus obras, y delos Sentimientos
razon, enemigo irreconciliable de todos los Principes,
Religion, y del orden. Convencida V. A. R' de estas
dades, sabrá disponer lo mas acertado y Comveniente
Salvacion de ambos / Estados, _ y consuelo delos
Españoles.
Dios Gue la Augusta R' Persona de V. A. R' muchos
y muy felizes años Montevideo 15. de .Julio de1812.
A.
L.RsPedeV.A.
Su humilde Servidor
Srnma 971
Gaspar
Srnma SR Infanta de España y
del Brasil W Carlota Juaq.n° de Borbon.
Vigodet
Princesa
Archivo
Imperial.
Petrópolls.
Brasil.
Legajo
Nv
28.
Carpeta
673.
Aflo
1812.
Manuscrito
original;
fojas
2;
papel'
con
filigrana;
formato
de
la
hola
294x214
mm.;
interlínea
de
5
a
9
mm.;
letra
lnolinada;
eonservaci6n buena.
-335-
N> 73 [Nicolás Herrera a Juan Rademaker. Luego de exponer
los peligros que se derivarían para las Provincias Unidas de la
Independencia de Montevideo respecto de Buenos Aires o de
sujeción al Gobierüo de Cádiz, le pida, interponga su influencia
para conseguir que las autoridades de esa ciudad reconozcan
Gobierno de Buenos Aires bajo ciertas condiciones que a continuación se consignan.]
[Buenos Aires, Julio 15 de
/ N. 2.0
Ill.m° Sor. - Habiendo meditado el Sup or Gobierno de
estas Provincias sobre el armisticio con la Plaza de Montevideo que con tanta eficacia recomienda S. A. R. el Príncipe Regente de Portugal. deseoso de ver terminado los
desastres de la guerra civil entre dos Pueblos hermanos,
y considerando S. E. que es llegado el tiempo de satisfacer
á las mociones que incluyen los estimables Oficios de
V. S. I. de 9 y 25 de Junio proximo pasado, me ordena,
haga presente á V. S. I. que no encuentra absolutamente
un medio que pueda conciliar el armisticio de Montevideo
con los mismos fines de su execucion.
E1 armisticio dexaría la Plaza de Montevideo en un
estado de independencia de esta Capital, ó de inmediata
dependencia del Gobierno de Cadiz, y V S. I. conoce que
este estado ni es posible, ni puede ser duradero entre dos
Pueblos, cuyos intereses por relacion y localidad se hallan
íntimamente unidos, como opuestas entre si las miras de
sus respectivos Gobiernos. El Xefe de Montevideo rompería las convenciones luego que se lo mandase su Superior,
y este no dexaría de mandarlo, luego que se hallase con recursos para hacerse respetar ¿Ni que podría contenerlo
no habiendo intervenido ni sancionado la estabilidad del
Tratado? De consiguiente el armisticio sería evidentemente
contrario á los intereses de las Provincias Unidas, pues
solo serviría para dar lugar á que un Gobierno que las
mira como enemigas y rebeldes, ganase tiempo para engrosar sus fuerzas, y comprometer la existencia política
del Pueblo Americano.
Por otra parte, siendo Montevideo el punto de
de las esperanzas de los Enemigos domesticos, y
de donde arranca su origen la intriga, el fanatismo
seduccion ¿Como sería posible evitar el riesgo
tinuas convulsiones y de conspiraciones horrendas?
guridad interior se vería expuesta de continuo
de las pasiones, y pasarían los años / sin que
ni el acierto prometiesen la mas remota esperanza
sosiego permanente; y V. S. I. conoce que no sería
ni decoroso subscribir á una convencion ofensiva
drós. de las Provincias, y que sería necesario
la fuerza de las circunstancias, dejando desairada
tervencion de S. A. R., y comprometida la dignidad
Gobierno.
En este concepto, y muy distante S. E. de creer que
el objeto de la mediacion de S. A, R. el Príncipe Regente
de Portugal sea exigir de esta Capital y demas Provincias
de la union una dependencia del -Pueblo de Montevideo;
-116-
y queriendo por otra parte dar á S. A. R. y al Embáxador
de S. M. B. cerca de la Corte del Brasil las pruebas mas
positivas de sus -intenciones pacificas, y del deseo que le
anima de terminar la guerra civil, y restablecer el sosiego, y -la mejor armonio entre todos los Habitantes de
este Continente, ha determinado proponer y conferir a
V. S. I. toda su autoridad y facultades, para que en fuerza
del carácter pacifico de su mision. como encargado.de
promover la terminacion de nuestras diferencias politicas con la Plaza de Montevideo interponga el influxo de sus
poderes para hacer entender á aquellas autoridades que
en el caso que reconosca aquella Ciudad la autoridad del
Gobierno de esta Capital uniendose á las Provincias, de
que es una parte esencial, se obliga este Gobierno baxo la
garantia de S, A. R. el Principe Regente de Portugal y del
Rey de la Gran Bretaña á guardar y cumplir religiosamente las estipulaciones siguiéntes.
1 o Se echará un velo sobre los asuntos pasados,
ningun individuo podrá ser, ni juzgado, ni reconvenido
por su anterior oposicion al sistema de las Provincias
Unidas sea qual haya sido su resistencia.
2.o Todos los Vecinos conservarán sus bienes
chos en su integridad.
S .o Todos los habitantes de aquella dependencia gozarán de la libertad civil, seguridad individual, y demos
ventajas, como Ciudadanos del Estado.
4.o Los Empleados / Civiles, Politicos, Militares y
Eclesiásticos gozaran la posesion tranqu_la de sus Empleos.
5.o El Comercio será libre para hacer su giro con
todas las Naciones, del mismo modo q.a el de la Capital
-6.0 Se respetaran todas las propiedades, y se
tuirán las que hayan sido seqilestradas por disposiciones
anteriores de este Gobierno. '
9 ° Montevideo tendrá como Provincia su representacion nacional en el Congreso, en la constitucion
Gobierno que se establesca.
8.n Todos los Españoles expatriados con motivo
rebolucion y conjuraciones volverán á la posesion
nio de sus bienes y derechos, quedando sin efecto
videncias de precaucion y seguridad, qe medita este
bierno con respecto á los opuestos á la libertad
9.- Todos los Militares, inclusos los Xefes de la Plaza,
y los Empleados sueltos q.° se hallan en ella, gozarán sus
sueldos integros por el Estado hasta qe haya proporcion
de colocarlos, quedando en su arbitrio permanecer en el
Pais,.ó regresar á España ó á otro punto, en cuyo caso
serán costeados por el Estado, y tratados con la dignidad
y decoro correspondiente.
El Gobierno cree q.a V. S. 1. no desconocerá la equidad de estas proposiciones, las unicas á q .e puede comprometerse en el estado de las circunstancias, y espera q .e
tal vez p .r el conducto de la respetable mediacion de V. S. 1.
- 337-
y de tan solemne garantia, tengan S, A. R. y este Gobierno
la satisfaccion de ver concluidas unas diferencias 4.9 llevan este precioso Territorio á la ruina y á la desolacion.
Para el caso q.a V. S. I. determine enviar sus Pliegos á
la Plaza de Montevideo está yá lista la Envarcacion q.a
puede conducirlos - Dios gúe. á V. S. I, m.s a.s Buen;
Ayr.s Julio quince de mil ochocientos doce = Illmó. Sor. Nicolas de Herrera - Illmó. Sor. D. Juan de Rademaker.ES Copia - Herrera
Archivo Itamaraty. Rto de Janeiro. Brasil. Collecsois Wspeciaes:
Documentos llistórlcos. 29 Serie (Avulsos). Lata 204. Año 1812. Manuscrito copla; fojas 2; papel con filigrana; formato de la hoja
305 x 216 mm.; interlinea de 6 a 7 mm.; letra inclinada; conservación
buena.
NQ 74 [Manuel de Sarratea al Gobierno superior Provisional
las Provincias Unidas del Río de la Plata. Informa, remitió a
Diego de Souza su carta de 2 de julio y el pliego que trata
adjunto. Envía la contestación del General Diego de Souza para
que se la haga llegar al enviado de la Corte portuguesa Juan
Rademaker.l
[.Salto Chico, julto 16 de 1812.1
EX.ma S
Inmediatamla qa rvi la carta oficial de V. E. dictada á 2
del corr.1a y el Pliego incluso p .a el G.1 Portugues D .n Díego
de Souza, hice parlam.to ylo diriji á este acompañado del
respectivo oficio cuya copia ha adjunta. Ella contiene tambien la contex.an q .o acabo de recivir de aquel GJ á quien
he remitido p.r elmismo conducto el ultimo Pliego del
Embiado desu Corte con referencia al Armisticio ya celebrado. Dignese V. E. mandar entrégar adhó Embiado el
adjunto qa le dirige ahora el mismo Gral.
Dios gúe á V. E. m e a.s Salto Chico Julio 16 de 1812.
Ex.mo S?r
Manl de Sarratea
EX.-. 00V .no Sup.or Provision? delas Prov.as Unidas del rio dela
Plata
Archivo General de la Nación. Buenos Aires. República Argentina.
Gobierno Nacional.'-1812. S. X, C. 6, A. 8. NQ 6. Manuscrito original;
fojas
'I;
papel
con
filigrana;
formato
de
la
hoja
300x207
mm.;
Inlerltnea de 4 a 6 rata.; letra Inclinada; conservación buena.
-338-
Nr 76 [Manuel de Sarratea al Gobierno Superior Provisional
las Provincias del Río de la Plata. Informa sobre el retiio de las
fuerzas portuguesas. Expresa que el General Artigas nada le
comunicó sobre el particular en el parte oficial de ese día.] .
[Salto Chico, julio 16 de 1512.]
IN.- 40
Exmo S °r
A mas de las noticias q.o comunico áVE. en mi oficio de
esta propia data n.o antor á este, sobre la retirada qehan
iniciado los Portugueses, situados al frente denrá divis:on
observadora dela dra devo tambien comunicar áV.E. q.eel
Destacám to delas Tropas de atxtiella Nacion q .e se allaba
fortificado al frente de oro Campo de Banguardia, ha
ejecutado hoy varios movim toe q.e anuncia se retira
igualin to . '
El G.1 Artigas nada me dice sobre ella en el Parte
oficial de este dia: pero todas las señales indican lo clelleho
exnresado. La reunion de varios Trozos gruesos de Caballada q.e estan ála ]nmed on desu Campo. la auemason
de este, la salida de algunas Carretas, qe se han visto partir, y la multitud de gente qe se obserba montada, y aun
alga en marcha, constituyen un conjunto de circunst oe
qe no dejan el menor apice de duda p .a decidirse p .r la
realidad del retroceso.
Dios gñe á V. E. m.• a.- Salto Chico Julio 16 de 1812Ex ..0 S Or
Man t de Sarratea
Ex.mo Gov no Sup or Provision t delas Prov ae Unidas del Rio
dela PlataArchivo General de la Nación. Buenos Aires. República Argentina.
Gobierno Nacional. Comisionado Manuel de Sarratea. 1812. S. x, C. 6.
A. 8, N, 5. Manuscrito original; fojas f; papel con filigrana; formato
de la hoja 301 x 208 raro.; interlínea de 5 a 6 mm.; letra Inclinada;
conservación buena.
Nr 76 [Manuel de Sarratea al Gobierno Provisional de las Provincias Unidas. Remite la carta oficial de Diego de Souza en
que le comunica que comienza. el retiro de sus tropas del territorio de la Banda Oriental.]
[Salto Chico, julio 16 de 1&12.1
Excmo. Señor.
La carta oficial, que en copia certificada acompaño
á V. E. le instruirá de las noticias que me comunica el comandante de las fuerzas de observacion de la derecha,
D. Hilarion de la Quintana en orden á la retirada que han
iniciado los portugueses. Con anticipacion de cinco y tres
dias habia yá recibido por dos conductos distintos, pero
ambos exáctos iguales avisos; y como á mas de la fé que
-339-
ellos me merecen, los veo ahora ratificados por él de
el enunciado comandante; no me queda duda alguna sobre
su realidad.
Dios guarde á V. E. muchos años Salto Chico
16 de 1812 - Excmo. Sr. = Manuel de Sarratéa. Excmo. gobierno provisional de las provincias unidas
Rio de la Plata.
"Suplemento
de julio de 1812.
a
la
Gazeta
.Ministerial".
Bueno.-
Aires,
viernes
24
N^ 77 [El Gobierno de Buenos Aires al Conde das Galveas.
Remite copia del armisticio concluido con Juan de Rademalcer
señala la necesidad de conseguir la incorporación de Montevideo,
"a.las provincias de que forma parte".]
¡Buenos Aires, julio 17 de 1812.]
/Exmo. Sor.
Luego que se presento á este Gobierno el Teniente Coronel
D. Juan de Rademaker con el muy estimable Oficio de
V.E. de 18 de Abril ultimo, fue recibido con las distinciones correspondientes á su apreciable Persona, y á su elevado caracter. Se oyó su mision, y se concluyó el tratado
de armisticio de que se acompaña copia con el N 1.- segun
las intenciones justas y pacificas de S. A. R. el Principe
Regente de Portugal, y los sentimientos que animan á este
Gobierno para el restablecimiento de las relaciones amistosas de-estas Provincias con los Vasallos de S, A: R: y-terminacion de una Guerra en todo sentido muy perjudicial
á los verdaderos intereses de ambos Estados.
Posteriormente habiendo tratado sobre el asunto de
comprehender en el armisticio á la Plaza de Montevideo;
vio el Gobierno la imposibilidad de sancionar una convencion que resiste el interes gral. de las Provincias Unidas, el estado de las circunstancias politicas de ambos
Pueblos, y la reciprocidad de sus relaciones, y lo manifestó al Enviado de S. A. R., haciendole entender que
para justificar los deseos del Gobierno se le autorizaba
en toda forma, á fin de q.e como inmediato representante
de la Corte del Brasil -en esta Capital propusiese su mediacion p.- terminar las diferencias con Montevideo baxo
las condiciones equitativas que contiene la Copia N 2„
pero desgraciadam !e no tubo este paso el efecto apetecido,
á causa de hallarse el Sor. Rademaker sin las instrucciones y poderes bastantes p .e intervenir en la mediacion propuesta. El Gob.e / está intimamente persuadido q .e S. A. R.
el Principe Regente cle Portugal, y V.E. mismo no desconoceran la fuerza de los convencimientos q.- embarazan el
armisticio de esta Capital con la Plaza de Montev.°, la
necesidad de su incorporacion á las Provincias de q .o forma parte, y las consideraciones equitativas q.a se proponen como base de la negociácion; respétandose en- ellas los
- 340---
bienes, los drós y las opiniones de todos los habitantes
Montev° y sus Dependencias. FI Gobierno no há podido
hacer mas q.- evitarla efusion de sangre en dos
hermanos, pero tampoco le es licito sacrificar
gráles., ni su propia dignidad á los caprichos
mo, y á la obstinacion de una Plaza empeñada en
adelante pretensiones iniustas qs no puede sostener.
De todos modos el Gobierno há tenido una satisfaccion en abrir de nuevo sus relaciones con V. E., restablecer las comunicaciones amistosas con la Nacion Portuguesa, y tener esta ocasion de asegurar á S. A. R. el Principe Regente de Portugal de sus intenciones pacificas, del
aprecio con q.e mira sus insinuaciones, y de los deseos q .ele
asisten de complacerle, y afirmar cada dia mas los vinculos de una amistad y armonia permanente entre los dos
Estados. Tenga V. E. la bondad de hacerselo as¡ presente
á S. A, R. el Principe Regente de Portugal, admitiendo
V.E. con agrado las mas altas consideraciones de este
Gobierno á la respetable persona de V.E.
Dios gñe. á V.E. m.- a .s Buenos Ayres Julio 17 de
1812„.
Felicianó Ante Chiclana J nMartin de Pueyrredon
Bernar.ne Ribadavia
Exmo. Sor. Conde
delas Galveas &.ú
.R.
Nicolas
de Herrerá
Serio.
Archivo
Itamaraty,
Río
de
Janeiro.
Brasil.
Gollec9oés
Eapeciaes.
Documentos
Históricos.
2e
Serie
(AVulsos).
Lata
207.
Año
1812.
Mahola
nuscrito
original;
fojas
2;
papel
con
filigrana;
formato
de
la
3055
x
217
mm.;
interlínea
de
ó
a
7
mm.;
letra
inclinada;
conservación
regular.
Na 78 [Gaspar Vigodet a Diego de Souza. se refiere a las ne
góciaciones del armisticio y le solicita entretenga sus marchas
hasta. tanto se conozcan las disposiciones de S.A.R. respecto a
sus representaciones ante la Corte. Portuguesa.]
[Montevideo, julio 18 de 1812.]
lllmo. Exmo. Sor.
Acavo de imponerme dela carta de V. E. de 11 del
presente, por la qual se sirve contestarme ala mia,de 2.
en que manifesté á -V. E., conlos Impresos que le.acompañé, el justo cumplimiento á mi oferta sobre publicar
en la Gazeta de esta Plaza la nota que recivi del oficial
del Exercito de V. E. q.e anonimamente me escrivió para
este efecto; enlo qual no hé hecho otra cosa sino satisfacer á mis propios sentimientos, defendiendo as¡ el honor
y la gloria que sin intermision se han adquirido las Armas
Portuguesas.
-341-
Me hé enterado as¡ mismo dela savia y oportunisima
contesta ca que V. E. ha dado al Negociador Rademaker
para aclarar mejor sus ideás con respecto á su ciega ovediencia alos preceptos de su Soverano, y relativamente alo
que opinaba con referencia á este Govierno; y no menos
quedo instruido del Parrafo que V. E. se digna copiarme
del mismo Rademaker; al qual enel estado en que se hallan
las cosas nada puedo decir mientras otras explicaciones
no me abran camino p .a ello.
Las resultas de quanto tengo representado ala Corte
del Brasil fixan mi atencion y la firmeza y constancia
serán mi Norte; por que á ellas me mueve nada menos, que
la quietud de'os Pueblos, y la defensa de nuestras Leyes;
y todo lo que fuese apartarme de un principio tan recto,
seria tratar lo mas serio y Sagrado que se conoce enla
Sociedad, como un asunto particular ó arvitrario, que
puede darsele amplificaciones y acomodamientos al antojo.
Por consequencia mi opinion lleve ser, y es, por conveniencia del Estado y dela humanidad, siempre inmutable;
Suplicando p manto á V. E. se digne entretener sus marchas hasta el indicado caso, respecto que advertido V. E.
p .r mi, delas representaciones que tengo elevadas ala Corte
del Brasil, parece que p .r ellas, sin violencia alguna, puede
V. E. considerar sus movimientos pendientes delas ultimas disposiciones de S. A . R. '
Puede que sin apartarse V. E. mucho de nuestros
Campos, se empieze á.experimentar el fruto funesto de
una Negociacion que solo há deseado la Junta para llenar
mas la medida de sus crimenes, y que por esta razon yo
me vea privado en breves dias, de continuar á V. E. mi
correspondencia; por lo qual quisiera merecer á su favor
tomase algunas medidas para que esto no llegase á suceder.
Destinando V. E. Partidas á este efecto, siempre serian mas respectadas que las mias por los Insurgentes, y
de este modo se lograria, que las cartas no fuepen interceptadas. Dios Gue á V. E. m.$ a .s Montevideo 18 de
Julho de 1812. Soy conel respeto y considera.- devida su
atento Seguro Servidor. Illmo, Exmo. Sor. D. Diego de
Sonsa Gen? en Gefe del Exercito auxiliar de S. M. F.
Gaspar Vigodet
"Revista do Arquivo Publico
Págs. 384 y 385. Porto Alegre. 1928.
do
Rio
Grande
do
Sol".
Nr
20.
Ne 79 [Gaspar Vigodet a la Princesa Carlota Joaquina de
bún. Le remite una carta que lo envió Felipe Contucci para.
secretario Presas.]
[Montevideo, julio 19 de 1812.]
/Srnma Señora.
El Comendador Felipe Contucci me há remitido, apertoria, la adjunta carta para el Secretario Particular de
V. A. R' Presas, á fin de que imponiendome primero de
-342-
ella, sela dirigiese en primera oportunidad; y
este escrito verdades y relaciones dignas de que
con prontitud ala consideracion de V. A_ R?, aprovecho
.presente oportunidad para tener el honor de acompañar
V. A. dicha Carta; cumpliendo así con las prevenciones
de V. A. R,.1, al tiempo dela Partida para la Peninsula del
expresado Secretario Presas.
Dios Gúe la Aug.tp R? P. de V, A. los nl.e a.- que las
Españas necesitan p.- su consuelo y felicidad. Montevideo
19. de Julio de1812.
A. L. R .a P.s de V. -A. R'
su mas humilde servidor.
Srnma Señora.
Gaspar Vigodet
Srnma gra Infanta de España y
del Brasil D aCárlota Juaquipa de Borbon.
Princesa
Archivo Imperial. Petrópolis. Brasil. Legajo vv -28, Carpeta 672.
'Alto 1812. bfanuscriro original: fojas 1; papel con filigrana; formato
de la' hoja 294 x 214 mm.; interlínea de 6 a 9 mm.; lstra 'inclinada;
conservación buena.
No 80 [José Primo do Rivera al Príncipe Regente de Portugal.
-En nombre del Capitán General Gaspar Vjgodet, exponerlas
secuencias fatales que se derivarán del armisticio celebrado
-el Gobierno de Buenos Aires. Expresa que la retirada del ejército
portugués, permitirá al "celebre vandolero Artigas" pasar a
Banda Oriental y, con el auxilio de Buenos Aires, sitiar la plaza
de Montevideo. la que no podrá resistir, Conseguido esto, los
rebeldes invadirán el Brasil o se dirigirán contra el General
Goyeneche y adquirirán un poder irresistible. Solicita por lo
que se revoque la orden de retirar el ejército portugués,•que
se lo sitúe por lo menos en 1a margen oriental del río Uruguay
Y.4ue, en lo sucesivo, se dé intervención en los futuros tratados
al Capitán General de las Provincias del Río taé la Plata.]
í
[Río de Janeiro, julio 22 de 1812.]
Señor
Penetrado de los mismos sentimientos de respeto
racion que animan al Capitan Gen' de las Prov s
de la Plata D.- Gaspar de Vigodet hacia la persona
V. A. R. pongo en su nombre á exponer con la mas
petuosa atencion a vuestra Augusta Real presencia
dolorosas y fatales consequencias que veran el resultado
del armisticio q.e V.A.R. acaba de celebrar con
-revolucionario de Buenos Ayres abandonando la Plaza
Montevideo ala !infidencia, ambicion y barbarie
Rebeldes.
Mi discurso, Señor no puede tener la finura y eleg a q..los diplomaticos acostumbran. Mi ocupae.n fue siempre
. -343-
la delas armas en Mar y Tierra: sino puedo explicarme
con una erudicion sublime este ornamento lo suplira el
zelo que asiste á un Militar Española q.° solo dirigen los
intereses los intereses de su Rey, y de su Nacion tan íntimamente ligados con los de V, A. R. que con propiedad
puede decirse son unos mismos. Sere laconico quanto
pueda, y me ceñiré a demostrar los peligros de una transacion formal que ninguna circunstancia hace necesaria y
que puede tener sus mas fatales consequencias si llegan
a cumplirse sus preliminares, esto es, que á la actualidad
evaquen las tropas Portuguesas el territorio Español cómo
V. A. R. lo tiene ordenado.
El Consejo de Regencia de la España fiado en las reiteradas y solemnes promesas p .r las quales V, A. R. / seha
comprometido a socorrer las Prov ° del Río de la Plata
contra la agresion delos rebeldes ha excusado el auxilio
de tropas que hubiera enviado a no haber existido una
garantia de tanto aprecio y seguridad. La invasion de la
Campiña de Montevideo y la perdida de la Plaza, q .o no
puede dudarse si no llega a tiempo el socorro de Esp
anonadarán la gratitud de que estan penetrados los corazones delos buenos y fieles Españoles por deber la conservacion de sus vidas y fortunas al generoso auxilio que en
Octubre del año pasado merecieron de V. A. R. en quien reconocen su protector y su libertador, y al mismo tiempo
los derechos a la Corona delas Españas declarados en la
Augusta Esposa deV. A. R. y sus documJ0s reclaman la
mas eficaz intervencion á favor (le la integridad de las
Posesiones Españolas. Que amargo y sencible seria para
el corazon paternal deV: A. R. si viese sacrificados aquellos fieles vasallos del Rey alfuror delos Rebeldes.
No debiera, Señor, decir mas p .a convencer el animo a
V. A. R. dela necesidad de anular el armisticio y redoblar
el rigor y firmeza p .a sostener el acertado sistema deoposicion álos progresos de los rebeldes hasta aniquilarlos ó
reducirlos ala razon, mas persuadido que mis observaciones pueden ser utiles á la causa de mi Soberano y de mi
Nacion qüése identifica conla de V. A. R., no puedo menos
de llamar su R? atencion.
Aun que aparece aventurado contar la / historia del
futuro me atrevo a decir qual sera la deis America Meridional si V. A. R. cae en el lazo de ratificar el convenio
establecido. Le dire, Señor, sin temor de errar porque no
me fundo en opiniones vulgares ni en calculos circunscritos
en una hipotesis de política, y sí en hechos positivos vistos
y palpados por mi mismo. Mientras estube comisionado en
Buenos Ayres tube ocasíon de conocer muy áfondo los
dobleces delos corazones de los facciosos impregnados de
maximas democraticas, y del maquiavelismo mas refinado.
Quiero suponer que afectando un religioso cumplim!o retiran sus tropas al otro lado del Rio Parana, esto lo haría
con el fin de dirigirlas contra el general Goyeneche. Este
se halla en el día inexpugnable dueño delPerú; aunque
sele suponga incapaz de venir a Buenos Ayrés por las atenciones de aquel pays esta posicion priva a los rebeldes del
-344-
manantial de las riquezas y sin mas guerra se veran
arruinados y dentro de mui poco tiempo incapaces
atender á un quinto delos gastos contra aquel General,
suerte delas armas es incierta si fuese desgraciada
seria igualm ta el Perú y los rebeldes adquiriran
sentamiento extraordinario en sus fuerzas fisicas
morales.
Entretanto sin esperar la decision de este suceso el
celebre vandolero Artigas digno de este nombre por su
execrable infidencia y barbarie, pasará á la banda / Oriental del Rio dela Plata con su gabilla de 2500. gauchos, que
son despreciables p .a 200. hombres deCab a regular auxiliado surepticiam ta p .t el gob o de Buenos Ayres circumbalará fuera del tiro deCañon la Plaza de Mont dao que
multiplicando sus heroicos esfuerzos tendra que sucumbir
alfin por no tener aquellos 200 hom.s de caball a y cederá
á la imperiosa fuerza del hambre sino llegara a tiempo
el auxilio de Esp.- Dueños de este deposito de riquezas en
din .o y municiones y de su apostadero de Marina, quela
mayor parte caera en sus manos p .r el mismo rigor. del
hambre aumentaran los rebeldes su Exercito con muchos
Millares de hombres, y quedaran arbitros dela navégacion
delos Rios.
Este sera el momento, Señor, enque burlandose de
garantias del Mundo invadirán los Estados de V.
Estos proyectos gigantescos los dan á conocer pr
mas gazetas en donde improperan sacrilegamente la
gusta persona de V. A, R. Ellos son enemigos de
coronadas p .~ principios y mas especialmente delá
Braganza Borbon por su vecindad y p .r sus derechos
prescriptibles á la Corona de las Españas. Invadirán,
dicho, el Brasil, ose dirigiran tal vez antes contra
ner.1 Goyeneche, se declarará el Paraguay, que no
hecho ya pr temor del exito dudoso: acresentadas
fuerzas bien sea en el Perú, ó en el Brasil un poder
colosal sera irresistible. Mejorada su disciplina
pañas des(truiran) / alternativamente los Exercítos
listas. y la mina democratica hará una explosíon
gara htá el Orinoco.
Las tristes experiencias de las revoluciones de ntrós
dias indican vastante la necesidad de oponerse constantemente á los que se atreven á levantar el estandarte dela
rebelion contra su lexítimo Soberano. Recordemos, Señor,
el tragico fin delos Principes y Estados de Europa que p .r
una politica mal entendida han sido en detal las victimas
dela ambicion y astucias de Napoleon.
Hay quien dude hoy dela Victoria delas armas de
V, A. R. contra ese tropel insubordinado y sin ningun conocim t- del arte militar? Yo me sugeto al. dictamen de
D Diego deSouza, General tan habil como valiente.
Concluyo, Señor, implorando de V. A. R. en nombre
del Cap n Gen.' delas Prov.- delRio de la Plata: quelas
continue su auxilio v protecc^ revocando la orden queha
dado ásu Exercito de retirarse; que lexos de esto aumente
su fuerza quanto sea posible p° asegurar la victoria en
-345-
todas ocasiones y que sigan las operaciones militares etilos
mismos terminos que V. A. R. lo mandó a su Gener.l
D Diego de Souza en la R.' orden de 6. de Feb.o ultimo.
Mas si V. A. R. hubiese resuelto con(cluir)
misticio permita, Señor, ~ lebaga presente q.- el
Gen! Vi Gaspar deVigodet espera alo menos de vuestra
R! proteccion lapermanencia del Exercito Portugues
la margen oriental del Río Uruguav ó en donde se
entre los dos Generales unica medida capaz de asegurar
la integridad de aquella Provincia contra la agresion
Rebeldes.
Y que la representacion legitima dela autoridad
po3itada en el capitanz general tenga enlos tratados
cesivos la intervencion necesario ala seguridad
sesiones que permanecen fieles ásu legitimo Soberano
S.r D Fernando 7.0 El tiempo urge, Señor, ylas
demoras pueden ser de una trascendencia incalculable.
de Janeiro 22. de Julio de 1812 - Señor - Postrado
A. L. R. P. de V. A. R. aguarda con el mas profundo
peto sus Reales ordenes su mas humilde y obediente
Primo de Rivera - ..
Archivo
Hlstórtco
Nacional.
1ladri<I.
Espada.
Sección
Estado.
Legajo
6841.
Ano
1812.
Manuscrito
copia;
fojas
3;
papel
con
filigrana;
formato
de
la
hoja
322
x
202
mm.;
interitnea
de
8
a
9
mm.;
letra
Inclinada; conservación buena.
\r 81 [Silvestre Pinheiro Ferreira al Conde das Galveas. Expone las dificultades que lo ofrecen las instrucciones que se
han dado para el desempeño de una misión con el objeto de
poner un término al "armisticio ilimitado" suscrito por Juan
Rademaker con el Gobierno de Buenos Aires.]
[Río de Janeiro, julio 25 de
/Tenho a honra de apresentar a VEx - as difficuldades, que
se me offerecem na Credencial e Instrucgoes; que me
devem servir de guía no desempenho da honrosa Commissáo, de que S. A. R. ha por bem Encarregar-me. Permi'tta-me V.Ex.a em attengao á estreiteza do tempo, que para
máior clareza, eu as exponha em forma de artigos: e aindá
que VEx - ja me tem explicado de viva voz a sua mente
a respeito de alguns delles, cumpre-me repetí-los aquí,
porque as dilucidagbes que VEx - se servir de transmittirme, completaráo as Instrucgoes, por escripto, que me devem servir de guía. Diz VEx a que na minha Negociagáti
,me devo cingir "rigorosamente ás Instrucgoes, que receberei de D. Diogo de Sousá, considerando-as, como parte
integrante das que aquí recebo da meo de VExa"
As Instrucgoes que recebo de VEx a sao Ordens
mediatas de S. A. R.: entretanto que as que recebei
D. Diogo, posto que dignas sejao da Regia Approvagao,
ainda nao tem subido ao Alto Conhecimento do mesmo
—346-
Augusto Senh'or.. Se aquelle General fosse o Negociador,
e assim estivesse autorizado para accrescentar ás
Instrucgoes as que julgasse precisas, nada poderia
pular por estas senao coro a expressa clausula sub
estipulando sem clausula o que fosse fundado nas
Instrucgoes. Eu passaria pois á categoria de Agente
quelle General se houvesse de fazer das suas Instrucgoes
o mesmo uso que das de S. A. R. E esta nao pode
mente de minha Nomeacao.
Depois de VEx- me Ordenar, que peca uma satisfacgao
dos insultos, coro que na Extraordinaria. Ministerial se
annunciou a precedente Negociagao, accrescenta VEx ° que
"Se este ponto se terminar satisfactoriamente, entre en
cm Negociagao"
E que deverei fazer; se elle se nao terminar satisfactoriamente?
/Passando ao verdadeiro objecto da Negociagao, que he
o Armisticio, diz VEx a que cm vez de ser ¡Ilimitado, como
o ajustou Joao Rademaker, su lhe devo fixar por termo,
a conclusao do arranjamento, que S. M. B. se tem proposto conseguir entre as Colonias Hespanholas e a sua Metropole.
VEx a nao ignora que um Armisticio prolongado he
mil vezes mais nocivo he mil vezes mais nocivo, do que a
mais activa-Campanha.em igual espago de tempo:~e portando todo aquelle, a que se nao fixar .ron termo pouco
remoto, fica sendo, so por isso, illimitado
Se en nao poder demostrar a realidade daquelle Projecto da Corte de Londres: os principios e progressos dasua execucao: e emfim, a epoca provavel e pouco remota
da sua benefica influencia no Rio da Prata; corro perigo
de comprometter a sipideza da minha Commissao. Ora
faltando-me, depois que estou neste Paiz, a leitura das
Folhas Publicas, efora do alcance dos segredos dos Gabinetes: nada se¡ do que ha passado sobre.estes trez essenciaes presuppostos da presente Negociacao. Portanto vou
rogar a VEx °, se sirva de proporcionar-me os meios de su
me por ao facto desta historia, e de me fornecer dos Documentos necessarios, nao so para me instruir a miro, mas
tambero para convencer aos outros.
Chegada a Negociagao a um feliz resultado, occorrem ao
coordenar a convengao por escrito as seguintes difficuldades. En he¡ de cm todo o caso figurar como Negociador
por parte de S. A. R: o Principe Regente Nosso Senhor,
mas o outro Negociador, quer seja a Junta collectivamente,
quer seja um Delegado seu, nao pode figurar como Mandatario de outrem que nao seja Sua Magestade Catholica,
e muito menos de autoridade propria sém grave offensa
da Dignidade de S. A. R. Entretanto he de publica noto/ riedade que a Junta Governativa se assigna cm semelhantes actos como Autoridade Soberana.
No contexto da Credencial offerece-se-me, que ó meu caracter nao he assaz claramente expresso pela denominagao
de Emissario: e que sendo a Junta Governativa, a quem
son immediatamente dirigido por VEx.°, o correlato. do
-34?-
Ministerio dos Negocios Extranjeiros se fosse cm outro
Paiz, falta o correlato do Soberano que en tenho a honra
de representar: E cortamente nao pode ser a Intengao de
S. A . R. nem a de VEx - que um Official da Secretaria de
Estado, Ministro dos Tribunaes Supremos delle; e ha
pouco Ministro de terceira ordem cm uma das principaes
Cortes da Europa, se encarregue de uma Negociacao sem
caracter Diplomatico, e sem que na sua Credencial se expresse o legitimo Soberano junto ao qual elle he acreditado.
Igualmente precisa de fixar-se o Caracter Diplomatico do
Official Militar que tem de acompanhar-me, com denominagao que nao admitta incerta significacao.
Nao he menos digno da attencao de VEx - que na dita
minha Credencial se nao encontra objecto algum da minha
Missao; porque fazendo-se alli unicamente mengao do Armisticio, se accrescenta que he negocio puramente militar,
e portanto inteiramente alehio da minha profissao
/Por ultimo fallarei dos meus interesses, que nao posso
omittir sem compromettimento da subsistencia dos meus,
e até do decoro do Real Servigo. Por tanto rogo a VEx.n
se sirva de pór na Real Prezenca o Decreto que deve ser
o titulo para os meus Ordenados nesta Commissao, afim
de en poder fazer com elle Assignado as minhas dispozigoes antes de partir para o lugar do meu destino.
He quanto se me offerece pór na-prezenca de VEx- que
D.5 G.e m s a .s Rio de Janeiro nos 25 de Julho de 1812.
Silvestre Pinheiro Ferreira
Ill: no e Ex.mo
Conde das Galveas
Archivo
Itamaraty.
Río
de
Janeiro.
Brasil.
Fondo
lll.
Colleegbés Especiaes. Sección 37. Documentos Históricos (Avulsos). Lata
21'0. A,In 1812. NIanusorito borrador: letra de Silvestre Picbeiro Ferreira; fojas 2; papel con filigrana; formato de la hoja 253 a 200 mm.;
interlínea de ? a 10 mm.; letra inclinada; conservación buena.
N9 82 [Diego de Souza a Juan Rademaker. Acusa recibo de su
oficio de 8 de julio -que se publica bajo el número 62 de esta
Serie- con el que le remitiera la copia del armisticio celebrado
con el gobierno de Buenos Aires. Informa de su marcha para
la frontera de su capitanla, la que le fue ordenada independientemente del armisticio, al que no se siente obligado hasta que
el Principe Regente lo ratitique y le mande observarlo. Solicita,
haga saber esto al gobierno de Buenos Aires y le advierta su
intención de regular sus operaciones militares por los movimientos de sus tropas.]
[Cuartel General en el arroyo de las Cañas, julio
Officio A Joao Rademaker
Illme Sor Jose Rademaker. Com a Carta queV.S a me dirigio
cm 8 docorrente mez recebi úa Copia do Armisticio que
V.S ° arranjara com o Governador de Buenos Aires eque
diz menao remetéra antes por ter avido algua demora cm-348-
firmar os Documentos Officiaes alias datados do dia 26
de Maio que V.-S° chegou aquela Cidade. Eu vou continúando a marcha para as Fronteiras da minha Capitania
por q' ella me foi ordenada independentemente do dito
Armisticio aoqual por motivos que levo ao Conhecimiento
do Principe Regente Nosso Senhor menao julgo ligado
semqüe o Mesmo Augusto Senhor primeiro o ratiffique
emedetermine aja deobservalo. Aonra eboa fé exige que
V.S a assim o declare aesse Governo certifficando taobem
que as minhas desposissoens Militares serao entretanto
reguladas pelos movimentos e operagoens dassuas Tropas -- Deos Guarde a V. S .a Quartel General ao Arroio
das Canhas 30, de Julho de1812 -- D. Diogo deSousa Archivo Itamarat3-. Río de Janeiro. Brasil. Fondo: "Documentos
Anteriores a 1822". Copiador de la Correspondencia de Don Diogo de
Souza. Año 1812. Folio 134. blanuscrlto copia; fojas 1; papel con
filigrana; formato de la hoja 416 x 270 raro.; interlinea de 7 a 10 mm.;
letra inclinada; conservación buena.
N°.83 [El Conde das Galveas al Princjpe Regente. Remite la
carta de Silvestre Pinheiro Ferreira que se publica
número 81 de esta Serte. Considera que su actitud de
diencia a la Reales Ordenes no puede quedar impune por
sugiere se le prive de los empleos que desempeña o se
al cumplimiento de la negociación. Espera las reales determinaciones al respecto.] [Río de Janeiro, Julio 31 de
/Senhor
Ao momento cm que me dispunha a ultimar a expedigao
do novo Negociador para Buenos Ayres, segundo as ultimas determinagoens de V. A. R. que o Conde de Aguiar
acabava de communicar-me, recebo a Carta de Silvestre
Pinheiro, que ponho na Augusta Prezenga de V. A R, coro
algumas observagoens qué ella merece. E nao podendo deP
xar de considerar-se muito irregular o procedimento deste
holnem, que por motivo taó futies, e de puro capricho
procura eximir-se de hua Commissao importante do Real
Servico para que V. A R. o havia destinado, Julgo que
elle leve ser constroagido a partir, como se lhe
ileilado, e no cazo contrario receber aquellas necessarias
demostragoens do Real desagrado, assim na inhibigao
chegar a Real Prezenga de V. A R. como na privagao
destinetos Empregós, que ocupa, por quanto nada
mais nocivo ao Servigo de V. A R. de que hum exemplo
de inpunidad sobre hum tal arbitrio de recusa e
diencia as Reaes ordens de V. A R, particularmente
negocio tao grave, nao sendo jamais toleravel que
Vasallo de V. A R. ouse eximir-se de objectos do
Servigo ([so])'por que se lhe naó satisfazer as
dozas, e caprichozas pretengoens, suggerido /pelo
•tio momento
399---
' No entretanto fica suspenza a expedigao athé que
V. A R. se digne de ordenar-me o arbitrio que he do Seo
Real Agrado que se tome, seja ([....1) determinado que
Silvestre Pinheiro parta sem lhe permittir réplica a tratar
de huma Negociagao, cuja marcha he ja conhecida, e
approvada por V. A R; seis destinando entro Negociador,
que cera o exemplo da Severidade, comque V. A R. se
dignar demettir áquelle, haja de cumprir como deve as
obrigagoens de obediente e fiel Vassallo.
Prosternado &.a era 31 de Julho de 1812
Archivo Itamaraty, Río de Janeiro. Brasil. Fondo III. Colleceoés
Especiaes. Sección 37. Documentos fIlstóricoa (Avulsos). Lata 210.
Año 1812, HIanu°crito copia; fojas 2; papel con filigrana: formato de
la hoja 328 x 200 mm.; interlínea de 0 a 10 mm.: letra inclinada; conservación huena.
Ne 84 [Benito Chain al Capitán General Gaspar Vigodet. Se
refiere a las marchas del ejército portugués a las órdenes de
Diego de Souza, al que supone en la costa del arroyo Arerunguá,
a la ubicación del Campamento de San niego en territorios que
los portugueses consideran como propios -puntas del arroyo y
serranías de Ibirapitá- cuyo supuesto derecho él
sobre las disposiciones que ha tomado para que
peccionen la costa occidental del Río Uruguay y
tida que pretende conservar sobre Payaandú y Quegusy;
no tener noticias de varios chasques enviados ante
Souza y que, a la espera de lo que resulte de ello,
a uno que conducta pliegos de Juan Rademakqr para
Mariscal.]
[Capilla de Mercedes, agosto 3 de 1812.1
'Exoro Señor d.n Gaspar Bigodet
Mi respetable Gral: He demorado en escribirle áV.E.
aguardando el retorno de tres Individuos que despache
conlos Pliegos, en alcance del Señor Sousa, que todabia no
parecieron, y aunque atribuyo la demora á las ecepsibas
llubias que caieron desde su salida, no dejan de tenerme
con algun cuidado, sin embargo de que fueron adbertidos
que, en el caso de Contemplar arriesgada la buélta por el
propio Camino, la hiciesen en derechura á ésa Plaza. Yo
considero al Exercito enla Costa de un Arroyo llamado
Arerunguá, por que el tiempo les corrio fatal, y quela
Boiada; y Cavallada se ha de haver postrado, por lo qua]
no dudo se demore hall¡ hasta el regreso del Mercurio.
El Campamento de S .n Diego queda inmediato, ala
Cuchilla que divide las aguas del Rio Negro, y Uruguay
enlas Puntas de un Arroyo, y Serrania llamada Ybirapitá,
cuias bertientes desaguan enel expresado .Uruguay por la
parte del Sur, proximo al Pueblo de Yapeyú de Nuestras
Misiones. Ellos dicen que son sus Terrenos, y Yó puedo
asegurar á V. E, tienen el mismo derecho á apropiarselo
como, al delos Migueletes quejamas fue, de éllos: Enfin
sobre este particular podré informar con propiedad á su
-.360--
tiempo, y quándo el Cielo permita que tratemos de
cosas. En el predicho Campamento estubo la diviéion
Mariscal Curado, quando recien salio para. la Frontera;
y distará del Salto algo mas de setenta Leguas decaminu.
bastante escabroso.
He dicho áV.E. que he entregado la Carta al Comandante dela Goleta Ymbensible, por quanto nole consideraba
Yá necesaria, pero como esta se demorase en Soriano,
habia resuelto que al primer viento diese la Bela, ella, y un
Falucho, y subiesen por el Uruguay hasta mas arriba dé
Paisandu, con el objeto de que inspecionasen la ribera
óbsidental, y al mismo. tiempo sirbiesen de apoyo / ala
Partida obserbadora que pretendo conserbar en [las] inmediaciones de Paisandu, y Queguay porque, la Tropa
[ma]nifiesta poca voluntad, para aquella operacion, y
este [es]el principal motivo qué me estimulo á escribir al
Comandante del Sisne la Mañana del Primero del Corriente [di]ciendole la mandase detener con este mismo
fin, quien contesto habia ocho horas, que habia partido
para la C[......] con veinte y tantos Presos. Contribuyo
tambien el que entregase la Carta al Comandante de dha
Goleta, el ha[...] expresado delante de mi que sele acababan los Biberes por _lo qual.siempre hubiese hecho el
Viaje á por éllos, pe[ro] si fuera dela aprobacion deV.E.
puede disponer sele probea de ellos, y buelba al instante
al Vaguari para el [....] to que dejo dicho, pues por su
poco calado me parece el Buque mas aproposito, y que no
tiene absolutamente, [co]mo padecer riesgo, y puede servir de mucho á un para [in]comodar álos Ynsurgentes si
intentasen.pasar á este lado sobre que no tenemos no ticiá
alguna hasta la presente No es verdad que tampoco el
Tiempo lo ha permitido. '
El Portugues Portugal que conducia [plie]gos de Radamaxer para el Señor Sousa, se mantiene aqui, pues le
hice detener hasta saber el resultado [delos] Chasques
quefueron.
Tengo noticia de Bandos man[dados]Publicaren ésa
p .r V.E. pero ni los he recivido, ni he tenido Carta de V.Edespues dela del 18 deipasado; y la deseo con ancias.
Dios Ntro Señor gúe la importante vida deV.E. muchos años q.e mi lealtad le desea-[Ca]pilla de Mercedes,
y Agosto 3 de 1812„ Exmo B.L.M. de VE. suaff.mo
subdito= Benito Chain
Exmo S.— Cap ^ Grál d.- Gaspar de Vigodet
Museo
Histórico
Nacional.
Montevideo.
República
Oriental
del
Uruguay. Archivo y Biblioteca "Pablo Blanco Acevedo". Libro 130
de la Colección de Manuscritos. Foja 66. Manuscrito original: fojas 1;
papel con filigrana;, formato de la hoja: 210x227 mm.; Interlínea
de -5 a 7 mm: letra Inclinada; conservación regular.
- 3b1---
NI 85 [E1 Conde das Galveas a Diego de Souza. Se refiere al
oficio por el que contesta al suyo de 19 de abril, número 2 de
esta Serie, que informa del triste resultado del armisticio al estableeer la retirada de las fuerzas portuguesas a sus fronteras.
Manifiesta que los oficios de Rademaker no informan sobre loa
términos del armisticio y considera la dificultad de dar un buen
giro a las negociaciones a las que el Príncipe Regente accedió
por satistacer los deseos de S. M. B. y que se solucionó con
no ratificación del armisticio. Informa que se ofició a Rademaker
en el sentido de que procurase corregir sus errores y agrega
se ha resuelto que intervengan en las negociaciones el mariscal
Márques o Eloy Porteli. Cree en la buena fe de Vigodet y le
recomienda discreción en sus relaciones con Montevideo.]
[Palacio de Río de Janeiro, agosto 9 de 1812.]
/Em data de 19 de Abril escrevi largamente a V.S.
por vía do Negociador, que se mandou a Buenos Aires, e
informe¡ a V.S. com toda a individuagáo do objecto da
Negociagáo edos termos, emque ella devia ser tratada,
guando voltou porem a Embarcagáo que o transportou.
Soube S.A.R. que elle náo fóra áColonia doSacramento,
como se ¡he tinha indicado, por embaragos, que suppoz
encontraria, equetportanto foi o Commandante da Escuna, que o conduzio, quem entregou os meus Officios ao
Governador da Colonia, Francisco de Alvim no día 20
de Maio, como consta do Recibo, que este ihe passou, doqual tambem se vé, que elle os expedirá Togo aV.S. pelo
Capitáo deVoluntarios D.Martin de Alvim.
De entáo pordiante se foráo recebendo os Officios
deV.S. que proseguem do N. 33 até 50 inclusive,
guma ]acuna nesta serie, náo excedendo porem este
N-. a data de 21 de Maio, que necessariamente foi
á recepgáo dos Officios, que no día 20 se / remetteráo
Colonia, eportanto, ignorando V.S. até entáo o que
continháo justamente instava pelos socorros, que
ficando por extremo inquieto pela falta das respostas
seus Officios, enviada ainda cm días de janeiro
Ajudante das Ordens, Bandeira.
Arecepgáo porem do meu citado Officio de 19 de
Abril deveria ter posto aV. Sa. cm grandíssimo allivio,
fosse pela promessa, ou quaze certeza do auxilio, que.requerera fosse pela idea do bom resultado da Negociagáo,
que se hia tratar, e com effeito, cm quanto esta se tinha
commettido a supposta dexteridade do Negociador, se náo
diminuiráo aqui os esforgos para completar o Contingente
de dous mil homens, osquaes estav,7lo promptos a embarcar
nos pontos, cm que se ajuntaráo, quando chegou o primeiro Officio de Joáo Rademaker, que remetto a V. S.
por Copia, cm o qual communicou o ajuste do Armisticio,
cm virtude do que tinha feito / a V.S. as convenientes participag5es.
Ainda que os termos concizos deste Officio dehum.Negociador, que dáo parte do rezultado da sus Missáo deixassem a S. A. R. na mais absoluta incerteza dos termos
admissiveis, ou inadmissiveis da Negociagáo, era todavia
evidente que V.S. teria de obrar cm conformidade de que
-352-
se tivesse estipulado, e como tal devia impór-se que variarao.necessariamente
os
motivos,
que
determinavao
a
V.S.
a indicar o Porto daColonia do Sacramento, como aquelle
ponto a que convinha levar oSoccorro; e esta mui justa
consideragao fez coro que.S. A. R Mandasse suspender o
embarque
dasTropas
emquanto
que
nao
chegavao
ulteriores
Officios
deJoáo
Rademaker,
oudeV.S.
que
houvessem
dedar
nogoens
sufficientes
que
pudessem
regularnos
em tal materia: epocto quedepois se recebeu oOfficio N. 2
do
mesmo
Joao
Rademaker,
que
igualmente
communico
aV.S., he elle quazi / táo omisso como oprimeiro, se he
que
nos
náo
deixou
empeiores
circunstancias;
pois
que
tratando
já
de
retirarse,
da
por
acabado
hum
Negocio
detal importancia, quando delle ainda náo tem S.A.R. as
devidas Informagóes e apenas se conhecem aquellas, que
contem.ospapeis
impressos
deBuenos
Ayres,
ede
Montevideo, que sáo por extremo indecorozos, eaté foi notavel
que com este segundo Officio deixasse elle de remmetter
as
Copias
daCorrespondencia,
que
tivera
lugar
ultimamente entre V.S. eo Governo deBUEn08 Aires, só pelas
simples conjecturas deque V.S. já teria feito esta commuhicagáo, aqual tira entendo ser aque V.S.faz noseu Officio
N. 50, de 21 de Maio, que depois se recebeu.
Em taes. termos náo sepodendo, nem devendo immediatamente abandonar a Negociagao comegada, nem deixala subsistir no estado deobscuridade, e incerteza, cm
que aprezenta, Hesitava com tudo S.A.R. sobre / o expediente, que deveria tornar-se particularmente náo tendo
ainda chegado Officio algum de V.S. posterior a este
Ajuste do Armisticio, nem mesuro a recepgáo do meu citado Off icio de 19 de Abril, cm que annunciei a V.S, oprojecto desta Negociagáo.
Chegou porem com intervallo de poucos dias odezejado Officio deV.S. debaixo deN 51, no qua¡ náo somente
sefaz V.S. cargo dehaver recebido as Reaes Ordens, que lhe
dirigi pelo citado Officio de 19 de Abril, relativamente á
Negociagáo do Armisticio, e retirada do nosso Exercito
para as Fronteiras do Rio Grande, mas faz V.S. a mais
clara exposigao dotriste resultado da precipitagao com que
o Encarregado daquel.a Negociagáo a conduzio e termiiiou
até oponto de se tratar da marcha immediata desse Exercito para as nossas Fronteiras, aqual V. S. comegava a
dispor com a prudencia, ediscrigáo, que lhe sáo proprias.
/Nao sendo desconhecidos a V.S. os pouderosos motivos, que determinaráo a S.A.R. a tentar a NEgociagáo do
Armisticio pois que elles se achao no proseguimento da correspondencia deV.S. esobejadamente annunciados no meu
já citado officio de 19 de abril, tudo indicaria a conveiliencia de commeter a V.S. a direcgao do Negocio se náo
se aprezentasse com preferencia a consideragáo a importancia da sua prezenca no Exercito particularmente guando elle pela desproporgáo deforgas, em que se achava a
vista das que tinha o Inimigo, necessitava de quem supprisse, por bem reguladas dispozigoens oque faltava cm
-353-
numero deCombatentes. Todavia se ordena ao Negociador:
como V.S. sabe que procarasse reeebendo V.S. todas as
nogoens com que podia auxiliar e ¡Ilustrar a sua conducta
na marcha do Negocio, e dehaver elles multo irregularmente prescindido destes / primeiros úassos recommén•
dados em suas Instrucg5ens, rezulta á pessima face qué
tomen a Negociagáo a que dif fisilmente sepoderk dar agora
a conveniente direcVao. Com tudo, como náo he conforme
sos principios, que serviráo de baze a esté Negocio, romper pela nossa parte, náo ratificando S.A.R. o Armisticio
que procurou por satisfacer aos dezejos de S.M.B.'e cujas
condig6ens ainda náo sáo conhecidas; Resolveu S.A.R.
mandar que aquelle Negociador procurasse corrigir os
erros commetidos até agora, procurando entabolar a -Negociagáo naquélles principios, que convem; eporque multo
importa que trátandosse de estipular condigoens para hum
armisticio, seja V.S. quem para tal Negociagáo de aquelles
dados, e nogoens que sáo competentes ao conhecimentq
dequem dirige as Operagoens do Exercito, Determinou
S.A.R. / igualmente, que fosse Conferente juntamente com
ó Negociador hum dos dous Marechal de Campo, que, V.S
ahi tem, Marques en Eloy os quaes sáo costumados a
tratar com os Hespanhoys e conhecem perfeitamente bem
o'Paiz, Ordenado S.A.R. que todas as instrucgoens, que
V.S. der ao Official, que mandar para aquella Missáo;
sejáó consideradas pelo Negociador como parte integrante
do que aqui se ]he deráo. Como remetto a V.S. Copia dti
Officio, que se escreve nesta occaziáo a Rademaker, eseuzó entrar no detalhe da marcha, que por elle se prescrevé
ao Negociador.
Passando porem ao que diz respeito a Montevideo,
multo folga S.A.R. de que V.S. tenha tido motivos para
formar melhor conceito da boafé doCapitáo General Vigodet, assim como Approva que V.S. em'demonstragáo'da
nossa franqueza, riño tarda-se fazerlhe as partecipagoens
da sua retirada / e do ajuste do Armisticio, do qual tratoú
V.S. com a conveniente discrigáo e acerto pois que mui
destramente se absteve defallar da exclusáo, com que se
ajustara aquelle Armisticio, evitando assim explicagoens
desagradaveis, objectos sobre que similhantemente aqúi
se declinou decentemente como V:S. verá da resposta,'que
se den ao Capitáo deFragata D.Jozé-Primo de Rivera, qué
Vigodet enviou a; esta Corte, epor conseguinte náo duvida
S.A.R. que V.S. continue a receber da parte dáquelle Capitáo General todo obom tratamento, e até mais assigna=
lados obsequios, emquanto se náo vé-o rezultado da Negociagáo, ou a completa retirada de V.S.; para a qual
será sempre com repugnancia que elle oferega facilidades.
Esta idea pois fazendo esperar q.a V.S. tenha evacuado'
multo vágarosamente o terreno, que occupava especialmente emquanto náo sabe se a retirada do Exercito / Inimigo pata as suas Fronteiras se observa na conformidade
do Tratado de 20 de Outubro cómo V.S. mui zelosa, edig=
haménte fez- 'entender-na resposta, que den a Sarrateá e
como talvez inútilmente recommendou entáo aJoáo Rademaker, daria lugar a suppór que V.S, estivesse ainda no
cazo de receber o auxilio dosdous mil homens dentro do
Rio daPrata, com tudo he negocio mui serio e-te para se
arriscar a meras conjecturas e portanto me limito nestá
occaziáo a repetir-a V.S. que este contingente esta pronto
para lhe ser enviado sem perla detempo onde V. S. indicar; edesta nogáo fará V.S. uzo conveniente, quando se de
o cazo. eventual dehum rompimento, como pode recearse,
e no entanto sé procurará preencher os outros artigos da
requizigao de V.S.. que, como náo sáo faceis de apromptar
aqui dehum a outro momento.
,S.A.R. confia muito das luzes, ezelo / de V.S, para esperar que _V.S. se conduzirá peste escabroso Negocio de
hurra maneira, que ponlo a coberto.a integridade do proprio Paiz,, cómo primeiro ob.iecto dos seus de-vires, náo
menos sustente o Decoró e Dignidáde de sus Augusta e
Real Pessoa e o, esplendor das Armas Portuguesas.
Previno a V. S. de. que váo indicados -os Marechaes
Marques ou Eloy porserem aquelles dequem consta que
V. S. já sé te•n servido para Negocios delta naturezá deixando S.A.R. no arbitrio de V.S. a escolha daquelle, que
houvér de acompanhar effectivamente o Agente„ que dáqui
se maiidou; para o que va¡ huina terceira Credencial, com
o Nome do Official Conferénte em branco.
Deos Gue, a V.S. Palacio do Rio de Janeiro, em 9 de
Agosto de 1812
Conde das. Galveas
D. Diogo de Souza
Museo "Julio de Castilhos". Porto Alegre. Brasil. Archivo Público
de 'Río Grande del Sur. 29 Sección. "Avisos do Governo". 1'212. Documento 49. Manuscrito original: fojas 6: papel con filigrana; formato
de la hoja 315 z 195 mm.; interlínea de 10 a 11 mm.: letra inclinada:
cónservaclón buena.
N4 86 [El Conde das Galveas a Juan Rademaker. Expresa su
sorpresa por la rapidez con que concluyó el armisticio "ilimitado",
con Buenos Aires y su disgusto por los términos del mismo,
considera lesivos para los intereses lusitanos. Manifiesta que
suficiente la cesación de hostilidades hasta la ratificación por
S.A.R. Exige más precisión y claridad en los términos del tratado
y ajustarse a las Instrucciones que envía, previo el desagravio
las falsedades aparecidas el 27 de. mayo en la Extraordinaria
nisterial, -número 9 de esta Serie-. Recomienda no mencionar
a Inglaterra aunque haya:sido la promotora del armisticio y
todo el tiempo posible.]
[Palacio de Rio de Janetro,lagosto 9 de 1812.]
/Náo havia muitos dias que se tinha recebido aCarta,
que V.M. me dirigio em data de 17 de Maio N9 3 deste
atino, pelo Commandante da Escupa, que o transportou
ao,,Rip da.Prata, quando aqui chegou por vis de huma
355
Embarcagáo Inglesa o Officio de V.M. deBaixo de no 1
datado emBuenos Ayres cm 2 de Junho seguinte; no qual
tornando V.M. a exp8r os successos desua Viagem até
entrar nesse Porte, passou a referir a maneira nimiamente
polida e attencioza, con que fóra recebido, eacolhido pelo
Governo deBuenos Ayres, terminando 'este relatorio com
a inesperada partecipacáo de ter concluido na quella mesma
noite do dia cm que chegou hum Armisticio ¡Ilimitado entre
nosso Exercito,eas Tropas daquelle Governo de que resultára expedirem-se immediatamente ordens aos respectivos
Generaes para asuspengáo dehostilidades, esua retirada
ás competentes Fronteiras.
A celebrídade desta Negociagáo, quando se tratava
dehum objecto que devia offerecer grandes discussoens,
supposto opé cm que V.M. tinha de opropór na conformidade desuas Instruccks contra as quaes obrou / obrou V. M.
quando prescindio de previas communicac6ens com o General D. Diogo de Souza náo podia deixar de cauzar grande
sorpresa, sendo igualmente notavel a maneira consiza, coro
que V.M. cómmunica este facto, escrevendo sete dias depois
de concluido oajustado Armisticio cujas condicoens omittio
V. M.; assim como nada referio sobre as circunstancias e
tracto do Negocio, nem de modo com que veio táo promptamente a este resultado, ao mesmo passo aue nessa
mesma occaziáo sereceberáo aqui os Impressos de Buenos
Ayres, entre os quaes vinha o annuncio, que o Governo
fazía do Armisticio que ah! se ajustára, publicado na Ministterial Extraordinaria de 27 de Maio o qual he concebida cm termos por extremo indecorosos a Soberania e In=
dependencia .de S.A.R. e necessariamente contrarios no espirito que devia ter regulado aquella Negociagáo o que náo
podendo escapar a comprehengáo deV.M. tornou ainda mais
notavel o seo silencio nesta materia; e tudo fazia entender
a S.A.R. que a simplicidade, elaconismo com que V.M.
communicavá o No / Negocio provinha necessariamente
da pouca seguranga, cm que V.M. tinha aquella primeira
occaziáo deCorrespondencia, que se lhe offerecia, eque
todavia
náo
queria
perder.
Esperava
conseguintemente
S.A.R. que náo tardariáo achegar todos os detalhes, que
V.M. havia de dar da Negociagáo, para a vista delles se
conhecer aconveniencia, ou inadmissibilidade della, porque
náo era praticavel que V.M. tivesse assi, negociado hum
Armisticio que náo ficasse dependente daReal Ratificagáo
paéecendo por ¡seo mesmo mui aceleradas as dispozigoens
e Ordens, que se deráo para aretirada das Tropas cm
quanto S.A.R. náo approvava os termos da Negociagáo
que bastava que no entanto produzisse o beneficio da suspensáo das hostilidades; e isto era tanto mais regular e
conforme quando ainda náo ficava completamente reconhecida por ambas as partes qual era a linha divisoria dos limites de Buenos Ayres, para cm conformidade
se designar a Marcha retrogada dos Respectivos Exercitos,
nogáo que oGeneral D.Diogo de Souza se occupou de dar
-356-
logo aV.M. no primeiro Officio, que lhe escreveo, logo
que./ que soube da Missáo de V.M. eque chegaria muito
atempo se V.M. tivesse sido menos acelerado no ajuste
do Armisticio.
Estava-se pois nesta idéa, quando chegou o Officio
de V.M. no 2, coro data de 11 deJunho isto he,
posterior aoprimeiro, noqual nada avanga V.M. as
nogoens mas antes pelo contrario parece tirar nos
esperanga de as hávermos pelas suas ulteriores
pag6ens, pois que játrata de sollicitar as Reaes
para oséo regresso como dando tudo por terminado,
ainda falta oCunho da Real approvagáo na indispensavel
formalidade daRatificagáo.
Em taes termos Julgou S.A.R. que náo podendo huma
semelhante comunicagáo ir pordiante naquelle estado em
que ella se apresenta por agóra áSua Real Consideragáo,
era indispensavel dar-lhe aquelles principios deprecizáo,
eclareza, que só podem tornar admissiveis taes ajustes: e
conseguintemente Ordena queV.Me. haja deproseguila coro
o0fficial Conferente que se manda do .Exercito, munido
das Instrugoens necessarias do General, que V.M. deve
considerar, e cumprir, comoparte / parte integrante das
querecebeu aqui, sendo pelo dito Official que V.M. hade
receber este Officio: logo pois que elle ahi chegue e tenhá
sido convenientemente apresentado, e recebido pela Credencial que leva comegara V.M. por fazer sentir a Junta
quanto foi offencivo ao Decoro, e Dignidade de S.A.R.
oannuncio produzido naExtraordinaria Ministerial de 27
deMaio pois que tendo-se omittido alli os verdadeiros principios, que induziráo S.A.R. aprestar-se ao ajuste do Armisticio, seinculca que elle fóra sollicitado coro certa humiliagáo, antecípando-se por parte de S.A.R. aRetirada
do Seo Exercito, o qual sepedia que náo fosse estorvado nasua passagem ate termos estes, que representaváo a mais desagradavel, eperigosa pozigáo ao nosso
Exercito, quando elle occupava entáo os pontos mais ventajosos, ehavia forgado as Tropas de Buenos Ayres, a repassar oUruguay, de maneira que contendo aquelle annuncio falcidades as mais notorias epor isso mesmo intoleraveis, tem V.M. Ordem derequerer huma satisfagáo pelo
insulto proveniente da Publicagáo daquelle papel á qua¡
S.A.R. Espera que a / a Junta se náo negará para dar hum
testemunho da sua bóa fé edos verdadeiros sentimentos
deconciliagáo deque se acha annimada.
Se este ponto se terminar satisfatoriamente, como he
para dezejar, tornará V.M. habil edecorosamente sobre os
passos, que ja deo naNegociagáo. afim de a entabolar nos
principios emque V.M. a devia ter estabelecido, seja quanto
aos motivos que determinaráo aS.A.R. adar este passo,
seja na fixagáo de hum Armisticio que haja dedurar até a
concluzáo 'do Arranjamento que S A R se tem proposto
conseguir.como era expresso nas Instrug6ens queV.M. levóu e da credencial deque foi munido; pois que sendo comoprincipal intuito de facilitar pela nossa parte táo digno,
—357-
e importante empenho, que se trata daquelle Armisticio,
va¡ em conformidade o prazo, que sé he assignala; ao
mesmo passo que hum ¡Ilimitado, como V.M. ajustou, nos
náo pode convir do modo algum, ficando no cazo, de romperse de hum a entro momento, coro qualquer pretexto,
logo que as nossas Tropas tenháo abandonado as importantes pozigoens, que / ocupaváo, como talvez que sehaja
verificado emgrande parte.
Discutido clara, econvenientemente este Artigo, passará V.M. asustentar; que o estacionamento dos. dous
Exercitos dentro de sus respectivas Fronteiras se deve entender segundo o Tratado de 20 de Outubro de 1811, era
que o Paraná ficou dividindo o Territorio pertencente ás
Provincias do Rio da Prata; na actual separagáo de Governo emque se acháo, nem S.A.R. consentirla emadmittir
nem reconhecer a Buenos Ayres outra linha de Fronteiras
no estado presente das cousas: e era isto táo conforme a
geral intelligencia, que fe¡ neste espirito; que o Governador e Capitáo General D.Diogo de Souza respondeu á intimagáo do Armisticio, que Ihe fizera D.Manoel de Sariatéa,
aoinesmo tempo que. recommendou a V.M. esta indispensaveI declaragáo. De entra sorte longe de se procurar coro
esta Negociagáo hum medio deapplanar as dissengoens existentes, ella só teria servido para lhes dar novo ca18r, etornalas interminaveis, quando fosse practicavel que S.A.R.
acceitasse hum ajuste, de que / de que era immediato resultado aquello de evacuarem as Suas Tropas huma vasta
extengáo de terreno para ser logo occupado pelas de Parte
contendora, queneste cazo, náo somente náo retrogradariáo, mas teriáo multo que avangar, como V.M. mais attentamente terá tido agora occassiáo de reconhecer.
Este artigo, sendo oque essencialmente poém aNegociagAo em hum pé capaz de prometter hum util resultado;
he necessario que seja tractado coro toda a firmeza dexteridade eattengáo; e como tal Espera S.A.R. que S.M. e
o Official Conferente se exforcem por estipulalo de huma
maneira conveniente, e coro o devido acerto; mais como
afinal se náo deve considerar este Artigo, como condigao
sine qua non imposto entáo que dequalquer duvida en repugnancia que ahi encontre, se prevalesga V.M. para addiar
e pro:ongar a Negociagáo, mostrando que tem necessidade
de recorrer a novas ordens da CBrte, visto serem mui restrictos os sees poderes, pois que deste modo se evita hum
rompimento immediato, ese ganha o tempo necessario
para / para se tomar aqui aquelles medidas, eprecaugoens, que parecerem conducentes a restabelécer a nossa
defeza náquelle pé de seguranga que convem.
Quando se tracte a final de pór as Estipulagoens do
Armisticio por escrito, para poder receber a Real Ratificagáo, cumpre que no preambulo se faga somente mengáo
do Nome de S.A.R. O Principe Regente Nosso Senhor, omittindo o de S.M.B., visto que náo he absolutamente necessario tractar-se alli d'aquelle Soberano, posto que elle
tenha sido motor desta Negociagáo, e que se estabelega,
-358-
para prazo do Armisticio, aquelle que durar o tracto daNegociagáo de acomodamento entre as Px•ovincias Hespanhólas ea Metropole, ém que S.M.B. sé acha táo dignamenté empenhado.
A Escuna que conduz o Officio Conferente ficará á
dizpozigáo de V.M. para que por ella transmitta V.M. aquellas participágoens da nova face da Negociagáo, ou de hum
rompimento; e devo / devo .repetir a V. M. que he da
maior importancia alongar quanto se possa este termo
da Negociagáo, cuja grande vantágem está em ganhar
tempo, ~ como já tenho explicado a V.M. Deos Guarde a
V.M. Palacio do Río de Janeiro em 9 de Agosto de 1812.
Conde das Galveas. Sr. Joao Rademaker.
Jozé Joaquim da Silva Freitas.
Museo "Julio de Castilhos". Porto Alegre. Brasil. Archivo Público
de Rio Grande del Sur. 21 Sección., —Avisos do Governo". 1812. Documento 49 D. Año 1812. Manuscrito copia; fojas 5; papel con filigrana;
formato -de la hoja 31311195 mm.; interlinea de 9 a 10 mm.; letra
inclinada; conservación buena.
Ne 87 [E¡ Conde das Galveas al Príncipe Regente de Portugal.
Le remite,para su aprobación los documentos relacionados
continuación de las negociaciones del armisticio por parte de
Juan Rademaker y el oficial comisionado del ejército.]
[Río de Janeiro, agosto 10 de 1812.]
/Senhor
Tenho ahonra de submetter á Real Approvagáo de V.A.R.
as minutas da expedigáo para Buenos Ayres na conformidade das ultimas Orderis de V.A.R., pelas quaes se manda
allí proseguir a Negociacáo do Armisticio pelo Negociador
Joáo Rademaker, e o Official Conferente, que deve ir do
Exercito. Quandti pelos taes papeis ineregáo a Augustá
Approvaglio de V.A.R., espero que V.A.R. 'se digne de remetter-mos; afim de se concluir a Expedigáo. '
Prosternado nos Reaes.Pés deV. A. R. tenho ahonra,
e a felicidade de ser
Senhor
De Vossa Alteza Real
Mio humilde Obediente e .fiel Vassallo
e Obrigadissimo Criado
Conde das Galveas
Em 10 de Agosto
de1812
Archivo Itamaraty. Rto de Janeiro. Brasil. Fondo III. Collec5oés
Bspeciaes Sección 37. Documentos Hístbricos. (Avulsos). Lata 210.
Año 181'2.' Manuscrito original; fojas 1; papel con filigrana; formato
de la--hoja 300 x 192 mm.; interlínea de 9 a 10 mm.; letra inclinada;
conservación buena,
-359-
N9 88 [Gaspar Vigodet e la Princesa Carlota Joaqutaa
bón. Manifiesta que luego de haber hecho presente
que se derivan de la firma de un convenio con el
belde de Buenos Aires, sólo le resta implorar protección.
que espera el regreso del Capitán José Primo de
pecto al ejército de Diego de Souza que ya ha emprendido
marcha, nada le puede adelantar por la enorme dificultad
mantener correspondencia.]
[Montevideo, agosto 10 de 1812.]
/Srñma Señora
Quien siente como yo estimulos ardientes de Patriotismo
y de amor á su Soverano, y no encuentra medios para
apartar de vista él Quadro espantoso que presentan las
cosas de este Pais: necesariamente há de hallarse agitado
de sinsabores que le mueven á no detenerse enla reflexion
de si las repeticiones que conducen á solicitar el bien general, pueden perder su valor, rosandose con lo inportuno:
Esta es la Suerte que de ordinario tienen; mas Siendo mis
continuados ruegos tan hijos dela Justicia como dela Lealtad, y dirigiendolos á V. A. R,t esto¡ muy distante de creer
otra acogida que aquella que es propia delas Virtudes de
V. A. y de su genio pensador.
Despues de haver elevado á la consideracion de V.
A: R:1 en distintas ocasiones el aspecto que las cosas -]ire=
sentan, con motivo delas negociaciones que sin acuerdo ni
noticia mis, se practican en Buenos-Ayres con la Junta, de
Insurgentes; y despues de haver manifestado ya los males / que este paso atraherá, como conseqüencia necesaria,
á toda la America del Sur, si el brazo poderoso de V. A. no
lo contiene; parece que nada me quedaba que hacer sino
reposar enla firme esperanza que me inspira la segura
proteccion de V. A., y aun el propio interes delos Estados
del Augusto Esposo de V. A. R? As¡ es propiamente Srñmá
Señora; pero unos asuntos de tanta magnitud y delicadeza
me hacen mirar como un dever de mi fidelidad y Patriotismo, recordará V. A. este interesantisimo asunto por
quantas ocasiones se ofrezcan; y no ocultarle en la actual á V. A. R; que despues de mes y medio de haver despachado ala corveta Mercurio á ese Puerto, me tiene impaciente su tardanza; por que los mas ligeros momentos
dedi'acion, en las resoluciones que aguardo obtener, los
considero, como grados de poder con que se auxilia y favoreze la audacia del Insurgente, que camina sin cesar á
sus fines de traicion y anarquia con una velocidad inexprimible: Todo lo que sea, Srnma Sra, apartar la idea de
que esta Gente regrese á su dever p= otros medios mas:
suaves, que los que estableze la energia y vigor delas Armas, es un error que malograra / para siempre el exito de
tranquilidad que ahora puede conseguirse á muy pocos esfuerzos. V. A. se há de servir tener presente, que los Corifeos dela rebelion están muy manchados de odiosos delitos; que pelean por la impunidad, y son ambiciosos. Estas
azarosas frases dicen lo vastante para que se deduzcan
conseqüencias muy temibles, siempre que al Govierno su-360-
bersivo sé le reconosca como legitimo,-y se usé
franqueza y confianza. A. V. A. R? no se le ocultarán
estas verdades, y espero las trasladé á su Augusto
por lo que interesan á su conocimiento.
Nada podré decir á V. A.: del Exercito al mando
D.n Diego de Sousa; por que despues de haver emprehen
dido su marcha, se me dificulta la correspondencia
la distancia en que.se halla, por efecto delas Partidas
Indios Infieles y malevolos, que discurren por las
ñas. En tiempo oportuno propuse á dicho General
deviendo ser tratadas sus Tropas, por virtud del
ticio con los Insurgentes, con otra consideracion
mias, se sirviese destinar alguna Partida para el
de mantener nuestra correspondencia; pero Sousa
/ habrá recivido mi Carta, ó no creyendo yá de necesidad
los efectos de esta proposicion, se habrá desentendido
ella, respecto á que no hé tenido contestacion.
Con sesenta dias de viaje desde la Coruña. enla.semana pasada, fondeó en este Puerto una Fragata mercante
Nacional, sin correspondencia alguna deoficio, pero por
la particular q .e há trahido, y algun otro papel Publico, no
solo se confirman todas las plausibles novedades que V. A.
R.' ha tenido la bondad de anticiparme por las Gazetas
Portuguesas que se há dignado remitirme; sino que se
añaden otras circunstancias q.a forman un todo en nuestros negocios Militares dela Peninsula, qué promete los
mas agradables resultados; pues nos pintan los Exercitos
Franceses que ocupan las Andalucias cortados por todas
partes, y perseguidas y estrechadas sus divisiones con el
mayor entusiasmo. Conformes. todas las relaciones, aseguran hacia mucho tiempo, que los Enemigos no conseguian
una sola accion favorable.
- Apiadada la Justicia divina, empieza yá á darnos respiracion y consuelo; y aun parece que por medio de pasmosos fenomenes, fortalece la constancia delos fieles Vasallos de mi Soverano y Castiga alos malvados. Tal deduzco, Srnma. / Sra, por una declaraPn que há dado el
Cap n del mismo Buque, y por el Diario dela Coruña. de
24. de Mayo, inserto en Gazeta extraordinaria de esta
Plaza, con referencia ala America del Norte enla Provincia de Venezuela. Un violentisimo terremoto, acaecido el
Jueves Santo, dia en que celebraba la Junta de Caracas-el
aniversario de sus crimenes, redujo á escombros aquella
infeliz Capital, la Guayra, y otros Pueblos rebeldes; dejando abismádos debajo de sus ruinas ala mayor parte
delos Havitantes; y :conla:particularidad, de haver .quedado ilesas las Ciudades de Coro y Maracaybo, que constantemente habian defendido su lealtad contra el Poder
délos Insurgentes. Un acontecimiento tan espantoso como
cierto, nobstante que sea un efecto natural, deve llamar
la atencion alas muchas circunstancias que enel concurren
para no atribuirlo solo ala casualidad.
-361-
Dios Gue la Aug.tn R! Persona de. V. A. los muchos
a B-que las Españas necesitan p .a su Consuelo y felicidad
Montevideo 10. de Ag.te de 1812.
A. L. R.e P.a de V. A. R.l
su mas humildeServidor
Srnma
Sra
Infanta
de
España
y
Princesa
del Brasil D .a Carlota Juaquina de Borbon. Gaspar Vigodet.
Srna
Señora.
Archivo
Imperial.
Petrópolis.
Brasil.
Legajo
N,
XXVIII.
Carpeta
Idn 673. Año 1812. Manuscrito original; fojas 3; papel con filigrana;
formato de la hoja 294 r 214 mm.; interlínea de 6 a 9 mm.; letra Inclinada; conservación buena.
N9 89 [El Conde das Galveas a Lord Strángford. Informa
se resolvió confiar nuevamente a Juan Rademaker'la
de las negociaciones.]
[Mata - Porcos, agosto 11 de 1812.1
/Copia
MatarPorcos
11
de
Agosto
1812
Mylord
V. Ex a sabe todos os incidentes que conéorreráo para a
demora da expedigáo de hlím novo Agente para Buenos
Aires, e a V.Ex ° foráo patentes as Instrugoes dé qué
deveo ir munirlo. Tendo-se rezolvido transferir novamenté
a Negociagáo para Rademaker foi preciso alterar tudo
quanto setinha feito, cm quanto no material, porque cm
quanto ao formal nao houve alteragáo alguma.. Esta Correspondencia acha-se Das Reaes Maos de S. A. R. para
receber assim Real Sangáo, e logo que ella baixar terei a
satisfagáo de a communicar a V. Exa, para oque'tenho
já a faculdade de Meu Augusto Amo. Queira V. Ex a acreditar os Protestos dos sentimentos de affecto, e mui distincta concideragáo com que tenho ahonra de ser. De V.Ex
Fiel Amigo eattento Venerador
Assignado - Conde das Galvéas
P. S.
Permitta que renove
na lembranga deV.Ex.a
á promessa que V.Ex « me
fez da Copia daCarta
que V.Ex.a escreveo á Junta
de Buenos Aires Archivo Itamaraty. Río de Janeiro. Brasil. Fondo III. Collecgoés
Especiaes. Sección 376. Documentos Históricos. (Avulsos). Lata 210.
Año 1812. Manuscrito copia; fojas 2; papel con filigrana; formato de
la hoja SOOXI92 mm.; interlínea de 8 a 10 mm.; letra inclinada; conservación buena.
- 362..-
Ny 90 [Francisco das Chagas Santos a -Diego de Souza. Le informa sobre hechos militares de interés, particularmente el asalto
a Santo Tomé. Expresa que a ese pueblo llegaron fuerzas tal vez
procedentes del ejército de Artigas. Agrega noticias relativas al
movimiento revolucionario en Buenos Aires y a intrigas entre
españoles y lusitanos.]
[Cuartel de San Borja, agosto 16 de 1812.1
/M.- e Ex.mo ,Sor .
A 19 de Maic recebi o Officio de VEx ° de 9 de Abril havendo-se demorado 36 dias até chegar a S. Diogo. No
mesmo dia 19 expedi por dous Melicianos o que VExa dirigio ao Sarg.to mor Joáo Jozé Palm. a qm escrevi participando-lhe, que sem a menor dilagáo fizesse marchar os
Melicianos das duas companhias de Sima da Serra, e Vacaria para esta Fronteira, onde heráo sumamente precizos.
Coro os socorros d'alguns Cavalos que mande¡ á Estancia
da Conseigáo, mais de 40 legoas distante deste Quartel,
chegaráo aqui 69 Melicianos, incluze o Furriel Comande
Lodovico Leite Ribeiro, que me entregou hum Officio do
do Sargento-mor, lactado cm 26 de Junho, cm q'diz, me
remete 99 Melicianos, dos quaes tirando os dos 69, 3 que
ficaráo na mma Estancia com os Cavalos, e 4 que ficaráo
demorados por doentes, e estáo a chegar, faltáo 23, que diz
o sobredo Furriel haverem dezertado do caminho. Os que
chegaráo parece boa gente; mas mui faltos de roupa; estáo
aprendendo o Exercicio. O referido Sarg.'omor me diz que
ficava na deligencia de fázer novo recrutamento no fim de
Julho para me enviar mais 50 pragas.
A incostancia, ou variedade de projecto do Coronel
Thomas da Costa parece que pronosticava o grande transtorno, que VExa diz haver elle cauzado, fazendo-se mais
sensivel o mm- transtorno pelos acontecimentos de 26 de
Margo cm Yapeju, e depois cm Itapeby se he verdade o que
por aqui tenho ouvido a semelhante respeito. Ao mesmo
Coronel auxilie¡ com o que me pedio, enviando-]he d'aqui
cm 24 de Marco os 4 Reparos das pessas de 3 bem concertados, 1.511 Cartuchos de Clavina, para os quaes me remeteo as balas, 38 Cruzetas de folha para entacar outras
tantas balas, 3 Caixas de Guerra, e 1 Barril de Polvora de
quaze 2 arrobas, tenlo-ihe antes emprestado duas Canoas
boas da Goarda da Cruz; só náo convim cm lhe enviar 200
Melicianos Guaranis, e mais 4 Canoas como pertendia cm
Officio de 21 de Marco, dizendo-me que hia a passar ao
outro lado do Uruguay com o fim de bater.toda a frente
desta Provincia, ainda que cm Officio de 24 do mesmo
Margo alterou este detalhe participando-me, que cm quanto
nao chegaráo as, pessas, oü os Reparos se deliberava a
passar o Uruguay, e hostilizar até Aguapey. Tambem enviei 500 Cartuchos de Clavina no Coronel Manoel.Godinho,
queme pedio este auxilio.
11 Devo noticiar a VEx,a que as concequencias que se
seguiráo do assaito, e hostilidades, que practique¡ contra
o Poyo, e Campanha de Sto Thomé, sao talvez mais impor- 363 -
tantes, que as mesmas hostilidades; / poi§ estando os
[...
..
].
Departamento
de
Conceigáo
coro
Paraguaes, e Indios acampados era grande numero nos principios de Maio portó do Passo das.Merces, s6 esperaváo,
que baxasse o Uruguay para invadirem este Paiz; mas
tanto que souberáo, que haviamos passado, e batido no d°
Povo, náo obstante a grande cheia do Uruguay, se retiraráo immediatam!e ao Povo da Conceigao, para onde tambero correo a maior parte da goarnigáo da Goarda de S.
Fernando, era frente da nossa de Sto Izidro; d'onde recebi
parte do Ten'- Commande Manoel da S° Ramos do dia
4 de Maio em q'me achava d'outro lado do Uruguay, que
os Hespanhoes se haviáo aprezentado do lado opósto formados, e coro Artilharia dando indicios de quererem
passar; mas isto náo foi senáo fingimento para incubrirem
a verdadr° passagem que pertendiáo 7, ou 8 legoas abaixo
no do Passo das Merces; cuya noticia fez apressar a minha
retirada pa este lado afim de acudir promptam1s aonde
fosse precizo. Do Povo da Cruz enviaráo logo 150 Clavinas
ao de Sto Thome, para o qual desde o Povo de Japeju, ou
talvez do Exercito de Artigas seguiráo-se marchas, é
contra-marchas de varios corpos de tropas, acompanhados
de muitas Carretas: 0 Coronel Tenente Governador de Correntes marcho immediatamta dizem q' coro 1.300 homens
para o Povo da Cruz, e muitas familias dos Pavos Hespanhoes se transportaráo precipitadamte para o Paraná.
Tendo-se recolhido hurra Partida de 25 homens, que
en havia mandado a outro lado do Uruguay pelo passo de
Sto Anna, em cuja Campo Hespanhol aprezaráo 160 animaos, entre cavalos mansos, mulas, potros, e egoas, náo
havendo encontrado trez Carretas de Viveres, q'vinháo
do Povo da Cruz para o de Sto Thomé, me puz era marcha
na noite do dia 8 de Junho coro 250 homens, 2 pessas de 1,
e 6 Canoas boas; e achando-me 15 legoas dista deste Povo,
e proximo ao Passo do Itaquim no dia 11 de Junho, dispondo a nossa passagem para o outro lado, áfim desurprender-mas o Povo Hespanhol da Cruz, e hostilizar-mas toda
aquella Campanha, para o q'cu tambero contava coro a
goarnigáo, e 3 pessas de 4 da nossa Goarda da Cruz, q'ficava 1 legoa para baixo, recebi o Officio incluzo do Coronel
D. ,Elias Galváo, para que da minha parte cessasem as hostilidades, em rezáo de se estar tratando de negociagoens
de paz, amizade, e boa armonia entre a Corte do Brasil, eo
Governo de Buenos-Ayres: respondi o que. consta da copia
junta, e me retire¡ a este Quartel coro os sobred— 250
homens.
0 Capitán Hespanhol d'Artilharia D. Joáo Joze Gon=
calvez de Sandoval / foi o conductor do sobred° Officio
desde o Povo da Cruz até este, d'onde me remeteo o mesmo
Officio ao Acampamento do Itaquim o Capitáo Germano
Severiano; o qual náo tendo a conveniente cautela coro o
Capitáo Hespanhol, e dous Officiaes que o acompanharáo
disfargados em traje de Soldados, náo deixaráo estes de
indagar algumas noticias, até que se retiraráo coro a-
-364-
ininha reposta, acompanhados ate o Passo de S. Marcos
pelo Tenente Luiz Carvalho da Silva; o qual sendo advirtido pelo Rd ° Vigario deste Povo, que fizesse todo o esforso por conseguir noticias d'aquelle Capitáo, relativas á
revolugáo de Buenos Ayres, lembrou-se para isso de fingir-se niui triste o do Carvalho, de forma, que proguntando-lhe o Capitáo Sandoval o que tinha, respondeu: que se
achava mui desgostozo do Real Servigo por sér Tenente
á 20 annos, havendo sido preterido muitas vezes por outros
mais modernos, rezáo por que se via vexado, o até dezejoso
de se passar aos Dominios Hespanhoes, de cuya Nasgáo
hera táo apaixonado, que se havia cazado com puma Hespanhola. A estas palavras corresponde o mesmo Capitáo;
abrasando con muita alegria a o Carvalho, dízendo-lhe:
Felis exito de minha deligencia, isso mesmo he o que en
procurava, Vm achará entre nos toda a Franqueza de
accessos, é soldos dobrados, e se induzir a muitos Portuguezes ao nosso partido, será mui premiado pelo nosso
Governo. Respondeü o Carvalho: que náo tinha duvida cm
practicar semelhante deligencia; mas que para seu governo
lhe comunicasse os movimentos que houvessem no terrP
torio Hespanhol: promptamente, dice o Capitáo, e que
desde ja lhe comunicava com verdade, e debaixo de palavra de honra: que Saavedra se achava com seu Filho na
America Inglesa, onde fóra bem recebido, e se lhe haviáo
prometido todos os socorros para huma dilatada guerra, se
fosse nescessaria para effeituarem a sua revolugáo: que
o do filho tinha ja voltado a Buenos-Ayres cm huma Fragata Americana, conduzindo hum avultado Trem de guerra, na importancia de 3 milhoens de pezos fortes, havendo
dezembarcado tudo a salvamento, álem d'outros armamentos conceguidos do Rio de Janeiro, Rio Grande, e Serrolargo: que o mroo Saavedra ficara no deligencia de conceguir huns tantos homens, que se precizaváo na Fronteira,
como elle Capitáo ao depois avizaria: que Belgrano havia
marchado para Matto-grosso com 5(¡¡)000 Paraguaes / ficando na Assumpgáo outros 5(11)000 promptos, e armados;
para os quaes fóra á pouco tempo o pagamento: que havia
2 mezes tinha sahido de Buenos Ayres para a Baixada
de St° Fé 9(11)000 homens, todos bem armados, com avultada porgáo d'Artilharia, e 300 Carretas, das quaes 30
marcharán para o Povo da Cruz, com 1(11)300 homens,
e 4 Batarias de 6 pessas cada huma, tudo ás ordens do
Coronel Galváo: que a Paz novamente ajustada entre a
Córte do Brasil, e o Goverrio de Buenos Ayres sómente
duraria cm quanto elles Hespanhoes se apromptaváo, afim
de atacarem com todo o vigor os Dominios Portuguezes,
cm varios pontos a o mesmo tempo; cm cuja ocaziáo estariáo muitos Portuguezes dispostos a o partido da revolugáo, para o que anticipadamente se espalharáo muitos impresos, convidando aos Americanos Portuguezes, e que
de tudo avizaria ocultamente, enviando-Ihe alguns massos
de tabaco com á carta dentro do mais pequeno, ou no fundo
de hum Borracháo, com o pretexto de lhe hir de cá agoar-
- 365 -
dente, para o que conseguisse elle Carv° o destacamento da
Goarda da Cruz, afim de se comunicarem mais.frequenteniente.
1 Por meio do referido Capitáo Sandoval conceguió
promptamle Luiz Carvalho hum seu Escravo fugido antes
da guerra; o qualfoi entregue na Guarda Hespanhola de
S: Fernando a 20 do mez passado. Neste día mandaráó
dizer ao Tente Manoel da S° Ramos Comanda da Goarda
de S. Isidro, que hum Official Hespanhol trazia huma
carta do Real Servio para Iba entregar pessoalmente, e
que sem falta, en elle Tenente havia lá hir, ou o Hespanhol
vir a este lado, respondeo o Ten !e que viesse, e que o hia
esperar na margem do R .O; aonde chegando oda Official,
dice: que hera o Capitáo D. Joáo Joze Goncalvez de Sandoval, que havia conduzido a noticia da Paz a esta Provincia: proguntou-lhe o Tenente pela Carta do Servico,
respondeo, que náo trazia carta, e só quería vér se podía
conseguir 3, ou 4 arrobas d'assucar, e 2, en 3 Barris de
Agoard.e dice o Tenente: que lhe remetería estas encoradas
se en desse licenga, e que náo podía demorar-se mais tempo
com elle. Retirou-se entáo o Capitáo Hespanhol oferecendo
Gazetas, e papeis impressos ao mesmo Tenente, que respondeo os aceitaría se eu nisso conviesse. .
No día seguinte 21 fizeráo sinal para hir a nossa
Canoa da Goarda de S. Isidro, e nella remeteráo o Portuguez Francisco Lourengo Pta / que chegou aquí a 24 do
mez passado, e me participou as seguintes noticias a respeito do mencionado Capitáo Hespanliol Sandoval;. as
quaes náo deixáo de combinar com as precedentes; a sa=
bér: que elle Francisco Lourengo Pinto Meliciano do Regimento do Coronel Joáo de Deos, fóra prizioneiro dos
Hespanhoes era Mandisovi, e conduzido a Correntes, onde
achando-se prezo.mais de 2 mezes, arrombara a prizáo
cera dous companheiros, que foráo mortos pela Goarda
da niesma prizáo, e ocultando-se elle era hum Barco do
Paraguay, d'onde desembarcou doente, se demorara bastantes días pela Costa do Paraná, ate que encontrou hum
Paraguay a quem prometeo pagar afim de o conducir á
Costa do Uruguay, e passar a este lado; e estando ja perto
do Passo das Merces, fóra prezo, e remetido a o Povo de
Apostoles onde esteve 4 mezes e 1/2 com huma Barra de
Grilhoens, aumentando-se-Ihe outra logo que tiveráo noticias do ataque do Povo de Sta Thomé: que quando chegou
a noticia do armisticio, o soltaráo, com ordem de náo sahir
do Povo de Apostolos; a o quál havendo chegado o Capitáo
d'Artilharia Sandoval fóra era conpanhia deste para o
Povo da Conceigáo, aonde lhe permitirá o mesmo Capitáoy
que se retirasse á sus caza, com a condiceao porem de vir
buscar os seus bens, e induzir a os seus amigos, e con=
hecidos a desertarem com elle para o Territorio Hes, panhol, aonde seriáo
como todo o armamento que levassem, o que tudo prometeva fazer elle Fran- Lourengo, dando para .isso repetidos
juramentos, a fim de. persuadir a sus volts, e conseguir
.366-_
o séu regresso como dezéjavá: que ó referido Capitán lhe
recomendara efficaz-mente, que quanto antes voltasse ná
forma ajustada; pois que no iPovo da Cruz-haviáo 400
Artilheiros, e brevellíente chegariao 3(11)000 homens a
fim dé passarem o Uruguay, e se apoderarem destá Pro=
vincia, logo que o Exercito Portuguez se retirarse; e que
lhe rogava goardasse o maior segredo de tudo quanto lhé
tinha communicado, ainda que nao cumprisse a sus pálavra, e juramentos o mano Francisco Lourso diz que vira
3 Acampaml°° de Paraguaes pela Costa do Paraná e lhe
diceráo que hávia mais.
0
Cabo
de
Esquadra
d'Artilharia
Joáo-Feliciano
quando passon na Canoa a receber o -referido Francisco
Lourengo, tambem foi convidado pelo .Capitán Hespanhol
Sandoval a que dezertasse para o outro lado, e induzisse
a isso muitos Portuguezés, os qúaes seriáo bem recebidos,
é sélhes franquearia / dinheiro; pois que a este effeito
elle Capitán tinha vindo para aqíielle destino. Avista destas
noticias escrivi d'Officio no Tenente Silva o que consta
da copia incluza, e lhe recomende¡ enviasse copia do mermo
Off iciti ao Capitán Sandoval, afim de estar na inteligencia
de que nao ignoramos o objeto principal da sus comrilissáo.
Deos goarde a VExa me as como dezejo Quartel dé
S., Borja 16 de Agosto de 1812
Illmo eExm° Set D.. Diogo de Souza
De V Exa
0 mais obediente subdito
Francisco das Chagas Santgs Museo -Julio
de Río Grande del Sur. 21 Sección. Asuntos Militares. 1812. Caja 180.
Documento '114. Manuscrito original: letra de Yiancteco das Chagas
Santos; fojas 3; papel cola filigrana; formato de la hoja 379 x 230 mm.;
interlínea de 6 a 7 mm.; letra inclinada; conservación buena.
NO 91 [Gaspar Vigodet a Diego de Souza. Se refiere a la partida" de Manuel Vidal Portugal con pliegos que Rademaker le
dirige y a la dificultad del envío de correspondencia por estar
campaña. revolitcíonada por hombres del partido de Artigas
hacen correrías en el río Negro, cerca del Yf: Acusa recibo de
copia del convenio ajustado entre Rademaker y el Gobierno
Buenos Aires y cree que aunque crezca el ejércíto..de la revolución;
la Incapacidad de sus generales le impedirá ,llevar a cabo, con
éxítti, un ataqué coutra la plaza de Montevideo.], .. .,
[Montevideo; agosto 18 de 1812.1
/I1 m- y Ex m° Sor.
E1 18. de Julio partió de esta Plaza, conlos-Pliegos'que
desde Buen.- Ayr s dirigia á V. E. el Negociador Radé¿
maker, el Propio Sugeto á quien ordinariam:te ha dado el
mismo encargo, nombrado Manuel Vidal Portugal: Casi
desde c1 puntea mismo que principió á separarse dela vista
delos.Insurgentes e1 Exercito de V.E. se-advirtió.la-falta
-367-
de este respeto para con ellos enla dificultad que constantemente há havido para que lleguen mis Piiegos hasta el
punto en donde V.E. se halla. Esto unido al exemplar de
haver sido perseguido el ultimo Extraordinario que V; E.
despachó, há obligado finalmente á que Chain me debuelva
los Pliegos y Gazetas que ahora remito á V. E. por otra
via, y á que Vidal Portugal tambien no se hubiese determinado á continuar su marcha, desde Paisandú temeroso
de algun insuito: En esta Semana hé recivido la correspondencia de Chain, desde la Capilla de Mercedes, á donde
se há visto precisado á retirar; y como nada me habla
de Vidal Portugal, hé presumido que haya continuado su
marcha p .a cumplir con la comision que tiene; bien que
p.r otra parte me obligan á dudarlo las relaciones ó partes
del mismo Cha.in con respecto al estado dela Campaña,
pues me asegura que en toda ella se advierten Sintomas
de inquietud y que mas de doscientos hombres dela Parcialidad de Artigas cometen correrias dela otra parte del
Rio Negro, cerca dela confluencia del Yhí. Todo esto
ademas de justificar mis desconfianzas á cerca dela fé de
que son capazes los de Buenos-Ayres, prueva tambien que
el S.- Rademaker no há savido aclarar ó entender el
punto de Limites.
Acavo de recivir la carta deV: E. de 30: de Julio, y
con ella la que me incluye p .a Rademaker, que hé entregado con particular encargo á uno delos Ingleses, que ala
sazon se hallan en esta Plaza, y deven regresar p.- Buen .o
Ayr.s enel mismo Buque en que han venido: Unica proporcion que tengo p.- complacer a V. E., aunque al propi6
tiempo, me vea / enel disgusto de asegurarle que no confío en ninguno. La copia que V. E. tiene la bondad de
remitirme de esta contesta °n, me agrada infinito, y á mi
entender puede presentarse conio un modelo del mas acendrado Patriotismo, y dela prevision con que un verdadero
Gen! deve adelantarse para dejar cubierta la responsabilidad en que lo há puesto la confianza de su Principe.
He visto tambien la copia que V. E. se digna acompañarme delos ajustes que Rademaker há establecido con
la Junta; y aunque yo esto¡ cierto de que este Govierno
Sedicioso no es capaz de guardar fe alguna, ningun cuidado mé dá con respecto ala Plaza de Montevideo, por mas
que su Exercito creciese hasta igualarse conel de Xerjes;
por que esto¡ cierto que mientras los Corifeos no tengan
Generales de mejor arte p .a la Guerra, este punto será
inconquistable para ellos.
Por dos Embarcaciones salidas del Janeyro algunos
dias despues del arrivo alli dela Mercurio, hé savido q.a
este Buque permanecia en dicho Puerto: Que su comanda
há sido bien recivido delos Augustos Soveranos de Portugal: Que las Tropas prevenidas para reforzar el Exercito de V. E. continuaban dispuestas p. el propio efecto:
En una Gazeta de aquella corte, mandó su A. desmentir
la Ministerial de Buen .a Ayr.s de 27: de Mayo, por lo relativo al punto dela solicitud de Paz, q .o en ella se supone
-368-
hacia S. A. conla Junta; y finalmente q.e el S or Ministro
Conde delas Galveas há sido relevado p .r el S °r Araujo.
En todo esto hallo enigmas que me inclinan á opinar tomen
otro aspecto los negocios de este País.
Dios Gue á V. E. m .a a .s / Montevideo 18, de
Ag.to de1812.
Soy conlos mas Sinceros Sentim?oa de respeto y consideracion
11.- Ex: "o SOr.
Gaspar Vigodet
II .-o Ex.- Sór ]).o Diego de
Gen.' en Gefe del Exto de S. M. F.
Sousa
Museo
—Juno
de
Castilhos-.
Porto
Alegre.
Brasil.
de
Río
Grande
del
.9ur.
2,
Sección.
Asuntos
Militares.
Documento
322.
Manuscrito
original;
fojas
1;
papel
formato
de
la
hoja
298x21r,mm.;
interlinea
de
6
a
inclinada; conservación buena.
Archivo
Público
1812.
Caja
177.
con
filigrana;
8
mm.;
letra
Ne 92 [Gaspar Vigodet a la Princesa Carlota Joaquina
bón. Se refiere a la dificultad de mantener correspondencia con
el ejército de Diego de Souza a causa de que los
ceptarían los pliégos. Expresa que la campaña se ha insurrecciona-
do con la retirada del ejército auxiliador portugués, y que la
de Montevideo queda seriamente comprometida. Solicita que
expedición que desde la Península se envfa en auxilio de Montevideo sin demora se ponga en marcha. Igual solicitud formula
Con respecto a la corbeta "Mercurio", enviada con el objeto
formar a la Corte de Portugal sobre el funesto resultado del
armisticio. firmado el 26 de mayo por Juan Rademaker con
Gobierno de Buenos Aires. Dice que la explicación becha por
Principe Regente el 15 de julio sobre la publicación de la Gaceta
de Buenos Aires del 27 de mayo, le ha tranquilizado en algo.]
[Montevideo, agosto 18 de 1812.]
/Srnma. Srá.
Aun quando tengo informado á V. A:% R. de los ultimos
acaecimientos por mi carta del 10, y que substancialmente
no han variado los sucesos de estas Provincias: con todo
es muy de mi obligacion hacer presente á V. A, R. que la
gran distancia á que se halla ya el exercito del mando de
D .n Diego de Sousa me hace imposible mantener con dho
General la correspondencia que hasta aquí: porque habiendo atravesado el Uruguay una partida de los insurgentes
interceptarían más pliegos, y sacrificarían a sus conductores; así es que el teniente coronel D .n Benito Chain Comandante de la Capilla de Mercedes me ha devuelto los
ultimos pliegos que le dirigi para que los despachara por
un posta al Gen! Sousa, asegurandome es imposible absolutamente.
..-369-
Algunas veces he dicho a V. A. R. q.e toda la Campaña era adicta al partido de los rebeldes, y que falto yo
de fuerzas para contenerla se insurreccionaria en el momento que el exercito portugués se alexara de su acantonamiento; efectivamente sucede ya así, hallandose precisa- / dos algunos honrrados españoles a abandonar sus
casas, y yo á desamparar casi todos los pueblos, que no
están en la costa de los ríos. Conozca V. A. R. quan terrible debe ser la situación 'de aquellos infelices, y quan
comprometida se verá esta Plaza, cuyas subsistencias penden de la Campaña, que muy en breve no solo se las escaseará, sino que toda ella contribuirá al sitio, q.e los
rebeldes de Buenos-Ayres han resuelto ponerla.
Sin embargo de la escasa guarnicion que tengo, Montevideo se sostendrá. y hará inutiles los esfuerzos de sus
enemigos; mas es necesarisimo que V. A. R., su especial
protectora, haga quando menos, qe las tropas que arriben
a esa Corte dela Península con direccion á este Puerto
salgan inmediatamente para impedir con ellas los estragos
que en el sitio pudieran causar las tropas insurgentes eh
la poblacion: ruego á V. A. R. no les permita demorar su
salida, aliviandonos así di infinitos males, que de otro
modo serian irremediables.
No es menor la falta que me hace la Corbeta Mercurio, que mandé a esa Corte al interesante'obgeto de informar al Srnmo. Sr. Príncipe Regente / del resultado
funesto que debía tener p .a la nacion española el armisticio celebrado el veinte y seis de Mayo por el teniente
coronel D.-Juan Rademaker con el gobierno de Buenos
Ayres: nunca me persuadi pudiera diferir tanto su vuelta
de sumo interés en todos sentidos: por cuya razon pido a
V. A. R. accelere la salida de dhá Corbeta por lo urgente
q.e es en el bloqueo el unico buque de fuerza respetable
que hay en este apostadero.
La explicacion que el Augusto Esposo de V. A. R. ha
mandado hacer en la gazeta del ,quince de Julio de la de
Buenos-Ayres del veinte y siete de Mayo, me ha tranquílizado en parte, haciendome concevir esperanzas lisongeras
la mediacion de V. A. R., empeñada en sostener los derechos del Sr. D - Fernando 7.o, mi amo, y los de la nácion
española, que por tantos titulos ama a V. A. R.
Creo debo prevenir a V. A. R. q.- el bergantín ingles
Nanci salió de Buenos-Ayres despachado p- esa Corte;
y aun quando ignoro el, obgeto, no seria muy extraño que
el gobierno subversivo se haya aprovechado de su salida
para procurar el adelantamiento de / sus perfidós planes,
y comprometer nuestra defensa. La absoluta confianza
que la generosidad de V. A. R. me hace tener en su alta
proteccion; es el unico desaogo que me cabe entre tantas
ansiedades como padece mi espiritu. Espero deber á
V. A. R., que nuestros enemigos no se glorien en.: sus
intrigas. ......
- 370-
Dios gué. a V. A. R. m,- a.- - Montevideo 18 de
Agosto de 1812.
Srnma Sr'a.
- A, L. R, P. de V. A. R.
Vuestro humilde Servidor.
Gaspar Vigodet
Srnma Sra Infanta D .a Carlota Joaquina de Borbón
Archivo
Imperial.
Petrópolis.
Bmsll.
Legajo
N9
XXVIII.
Carpeta
Na 673. Afio 1812. Manuscrito original; fojas 2; papel con flllgrana;
formato de la hoja 294 x 214 mm,; interlínea de 5 a 9 mm.; letra
inclinada; conservación buena.
N9 93 (Gaspar Vigodet a la Princesa Carlota Joaquina de Bor-
bón. Manifiesta que dos súbditos portugueses, Francisco
Farsa y Joaquín Cardoso Osorio, le van solicitado su
a fin de que S.A.R. los reciba para informarle sobre
visto en Buenos Aires, relacionado con el comportamiento
rable del comisionado Juan Rademaker.]
(Montevideo, agosto 1.9 de 1812.]
/Srnma. Señora.
En esta ocasion me tomo la livertad de dirigir alos Pies
de V. A. R.1 otra carta de igual fecha, que á só'icitud de
dos Individuos Portugueses, hé puesto en sus manos, movido delas vivas instancias que para este fin me han hecho,
asegurandome tienen que elevar ala consideracion de
V. A. R.' asuntos de mucha importancia que presenciaron
en Buenos-Ayres, de donde acaban'de llegar á esta Plaza.
Los Indicados Sugetos se llaman Fran - .de Paula
Faría, Sobrecargo este dela Zumaca Portuguesa Flora, y
Juaquin Cardoso nsorio, el otro, Pasagero dela misma Embarcacion; y no sería estraño, que por evadirse de responder álos cargos que actualmente les resulta enel Juzgado de Marina de esta Plaza, hayan inventado semejante
Rretesto: Si mi sospecha saliese cierta, comvendria que
S. A. R.-.los hiciese llamar á su presencia demandandoles
mi carta; pero mas inclinado á creer deis Sinceridad de
dichos Individuos, / esto¡ persuadido que no será necesario, y que efectivamente tienen que comunicar asuntos de
importancia interesantes al conocimiento de V. A, R?;
siendo, entre ellos, los que se refieren ála conducta que
observa en Buenos Ayres el Negociador Rademaker, de
cuyas ideas no opinan bien, respecto que este oficial, comisionado allí por el Augusto Esposo de V. A. R!, no duda
en explicarse publicaménte de un modo poco honorífico
álas Armas Portuguesas que nos han venido á auxiliar.
La idea con que pueda ser esto, no la compreendo; pero
lo cierto es, que todo lo que sea expresarse contra el decoro y brillo del Exercito es una impostura; es aumentar
la animosidad del Insurgente; es fina ingratitud odiosa
-371-
en Rademaker; y es finaimente una Ofensa que, ni aun
remotamente, la puedo yo encubrir: motivos todos que me
obligan á cansar la atención deV. A. R?, por lo que comviniese al celoso Cuidado, con q.e mira p.r la felicidad dela
America del Sur.
Dios Gué / la Augusta R? Persona de Vtra Alteza
los muchos años quelas Españas necesitan p .a su consuelo
y felicidad. Montevideo 19. de Agosto de 1812.
A. L. R.a P.a de V. A. R?
Su mas Humilde Servidor
Srma Señora .
Gaspar Vigodet
Srnma Ira Infanta de España y Princesa
del Brasil D °Carlota Juaquina de Borbon.
Archivo
Imperial.
Petr6polis.
Brasil.
Legajo
N9
XXVIII.
Carpeta
NQ 673. Año 1812. Manuscrito original; fojas 2; papel con filigrana;
formato de la hoja 294 x 214 mm.; interlfnea de ú a 9 mm.; letra
inclinada; conservación buena.
NP 94 [Gaspar Vigodet a la Princesa Carlota Joaqujna de Borbón. Formula observaciones sobre el artículo tercero del armisticio ajustado el 20 de mayo, el que a su juicio se presta.
a capciosas interpretaciones en lo que respecta a los territorios que corresponden a los gobiernos firmantes del mismo.
Explica que al iniciar las marchas el ejército portugués, el gobjerno rebelde de Buenos Aires entendía su jurisdicción hasta la
banda occidental del Paraná y que en el armisticio se pretende
reconocerle derechos sobre toda la Banda Oriental, hasta las
murallas de Montevideo. Se extraña de que el Príncipe Regente lo
haya aceptado dado la grave amenaza que significa para la causa
española y considera que ello se debe a (los ha cedido a los deseos
pacifistas de S. M. B.]
[Montevideo, agosto 20 de 1812.]
3F artic.
'Srnma Sra.
Aun quando en mi carta del diez y ocho, que tengo el
honor de dirigir á V. A. R., digo que me ha tranquilizado
en parte la exposicion que el Srnmo. Sr. Principe Regente
ha ordenado hacer de la gazeta de Buenos-Aíres del veinte
y siete del pasado Mayo; suplico a V. A. R. se digne leer
algunas pequeñas observaciones que he deducido tanto
del tercer articulo del armisticio inserto en la gaceta de
aquella Ciudad del diez de Julio, quanto las que he formado sobre la explicacion hecha en la gazeta de esa Corte
del quince del mismo mes, para que inclinando el R.1 animo
del Augusto Esposo de V. A. favorezca mi reclamación de
Justicia, de la que penden los soberanos derechos del
S .r D.- Fernando 7.o, mi, amo, y los de la Nacion española
en estos dominios.
"Ambos exercitos, dice, deberán retirarse a los
tivos territorios de sus estados entendiendose estos
- 372 -
llos mismos que lo eran antes que el exercito portugues
principiara sus marchas al territorio español". La capciosidad del articulo dexa lugar á mil siniestras interpretaciones; as¡ es que sin embargo de que los territorios
que domi- / naba el gobierno subversivo quando el exercito portugues principió sus marchas de precaueion acia
nuestro territorio eran los de la banda occidental del Paraná, y q.a despues del tratado de pacificacion se demarcaron hasta la del Vruguay sobre los pueblos de Gualeguay, y Gualeguaychú, han querido aprovechandose de la
indecision del articulo entender toda la banda oriental
hasta las murallas de esta Plaza. Sus continuas amenazas,
sus preparativos de sitio, y el decidido empeño en estrecharnos por todos los medios de q.a abundan por el gran
partido, que tienen en toda la campaña, serian nulos si su
astucia no hubiera ganado este efugio, que no debia tener
lugar ni con consideracion alas posiciones que ocuparon,
ni con las intenciones de S. A. R. conforme se deduce de
la explicacion hecha el quince de Julio. Ambos exercitos
debian retirarse, segun el articulo, luego á ninguno de los
dos quedaba arbitrio de adelantar un paso fuera de las
posiciones que ocupaban. El exercito de S. A. R. se retiró
á sus fronteras, ¿luego porque el de Buenos-Ayres no retrogrado a las suyas? añadiendo, Srnma. Sra-, que en tal
caso el Augusto Esposo de V. A. R. hubiera convenido,
(si en virtud / del articulo pueden los insurgentes sitiar
esta Plaza) en substraer de la dominacion española el
pequeño resto que obedecia á la Nacion en tan horrenda
revolucion. Estoy muy lexos de imaginar que S. A. R.
quiera dar una preponderancia a los rebeldes para que
puedan sacudir de una vez las obligaciones que les ligan
á la Madre patria; y que solo la simulacion, é intriga
con que se manejan los de Buenos-Ayres han podido tener
la audacia de persuadirse que el Srnmo. Sr. Principe Regente los permitirá hostilizarnos para solidar una republica perjudicial no solo á la España, sino igualmente al
Brasil, perdiendo entonces nuestro amado Rey esta parte
de sus dominios, y por. consecuencia V. A. R. conforme a
los derechos q.- tiene al trono.
Nadie puede dudar dé las intenciones del govierno
subversivo; sus papeles oficiales, sus periodicos,
videncias respecto de los europeos, los nuevos titulos
Ciudadania que expiden; el anhelo con q.a quieren
de esta Plaza, unica fiel a la Nacion, y á su Soberano,
todo convence que eludiendo por medios hipocritas
certeza que tenemos de sus miras republicanas, quieren
ganar tiempo para solidar su independencia. Quan
groso es / permitirles realizar sus perversas ideas
V.A.R. lo conoce muy bien, y quan urgente es atajar
carrera de sus delitos, é infidencias lo reclama
nidad, y los intereses de ambas coronas. De aqui
admiro se les permita impunemente pasar á esta banda
como lo ha hecho ya una gruesa partida, y lo hará
breve todo su exercito, siendo contra la verdadeva
- 373 -
gencia que debe darse al articulo tercero del pactado
misticio.
Del mismo modo; siendo las intenciones pacificas del
Augusto Esposo de V. A. R. dirigidas a evitar la efusion
de sangre, y habiendo por esta consideracion accedido a
las miras, y deseos de S. M. B. empeñado en la pacificacion de estas Provincias, ¿como se deja lugar al encarnizamiento de la guerra civil,? como se compromete a un
pueblo sugeto á la Monarquia, a donde despues de tener
efecto la poderosa mediacion de la Gran Bretaña deben
volver los pueblos que la ostilizan? ni como podrá tener
efecto la reconciliacion guando á los delincuentes se les
permite multiplicar su infidelidad, sus atrocidades, y felonias? La alta penetracion de V. A. R. conoce que no son
comvinables unos principios ,que mutuamente se destruyen. As¡ es que en mi carta del / diez y ocho digo a
V. A. R. que espero deber a su proteccion no se glorien los
rebeldes en sus intrigas.
Disimule V. A. R. moleste tan reiteradas veces su
soberana atencion; los muchos beneficios que este heroyco
Pueblo debe a V. A. R., y las distinciones con que se
digna V. A. honrarme dan motivo a mis francas explicaciones, y á mi reverente suplica. Quiera el Cielo q.a
V. A. R. pueda proporcionarme la satisfaccion de q.e el
Srllñio. Sr. Principe Regente bien penetrado de quanto son
capazes los traidores a la Nacion española, deseche las
fingidas protestas de unos hombres que no tienen mas
honor que la ambicion, y el orgullo.
Dios gue a V. A. R. m.s as Montevideo Agosto
de 1812.
Srnma. Señora
A. L. R. P. de V. A. R.
Vuestro humilde Servidor.
Gaspar Vigodet
Srnma S .O Infanta Da Carlota Joaquina de Borbon
Archivo
Imperial.
Petrópolis.
No
673.
Ario
1812.
Manuscrito
formato
de
la
hoja
294
x
214
inclinada; conservación buena.
Brasil.
Legajo
N9
XXVIII.
Carpeta
original;
focas
3;
papel
con
filigrana;
mm.;
interlínea
de
5
a
9
mm.;
letra
No 95 [Joaquín de Oliveira Alvarez al Marqués de Alegrete.
Expresa que se retiró del Salto el 16 de julio .para reunirse el
27 al ejército que continuaba sus marchas para la frontera en
virtud del armisticio concluido por el Teniente Coronel Rademaker
en Buenos Aires.]
[Campo de Santa Ana, agosto 20 de 1812.1
/Ill.meeEx.meS.r
Depóis, que tíve ahonra de partecepár do Sálto aV.Ex.a o
atáque dos Xarrúas, eapréza de 2 a 3 (1J) caválos, éguas,
ecaváilos por urna Partida da-Divizáo, que al[ comandáva,
-374-
nenhuma noved o tem ocorrído alem dam ° retirada daquélle ponto a16, ereuniáo ao Exercito a 27 de Julho no Arroyo
das Cannas : o quál tem continuádo a marchár p .o, as Fronteiras era consequencia do Armisticio ilimitádo, concluído
pelo Ten -Cor.l Rademaker era Boénos Ayres.
A 18 do Corrente chegámos aéste Campo, distante 8
léguas do nóso antigo campo deS. Diogo, aínda distante
do Rio Pardo de 60 a 70 léguas
Fála-se em se.separárem as 2 Colúnas: que al .a ségue
p - _ Bagé, ea 2.- p.- S. Diógo até. novas Ordens ; eque se
retírao.os Milicianos.
/O dezéjo, que mostráo todos os Individuos daLegiáo
de vivér debaixo das Sabias despozigoens, eOrdens deV.Exe; as mizéreas incriveis que pazamos; trés annos
emeio de trabalhos continuos, em qe aLegiáo tem tído
amaior
parte,
e
mostrádo
amaior
constancia,
[...]
obrigáo aimplorar o Patrocinio deV.Ex ° p .a obtér anósa
retírada p .a ésa Capitanía.
Logo q' se separem as Colúnas, remeterei aV.Ex n
ocárgo do S .r Marechál Manoel Marques deSou sa, omápa
circunstanciádo da Legiaó, que informagoens, e listas, que
mepedem do Q6l General, me priváo depór na pres °.
deV.Ex -na prezente ocaziáo.
D .a G .o aV. Ex .a Campo de S.la-Anna 20 deAgosto
de1812.
111 meeEx: ^eS r Marquéz deAlegréte
Joaquím d'Oliveira Alvares.
Departamento
Historia.
do
Ariluivo
do
Estado.
San
Pablo.
Brasil.
Sec&do
de
NI 96 [Gaspar Vigodet a Diégo de Souza. Expresa que por la
Gaceta de Rfo de Janeiro de 19 de julio puede comprobar los
propósitos benignos del Príncipe Regente de Portugal pero considera que el negociador Rademaker, lejos de impedir la guerra,
la preparó con resultados funestos para la Banda Oriental. Le
sugiere; intimar al Gobierno de Buenos Aires a fin de que los
revolucionarios se contengan en sus limites, mientras se le proporciona.tiempo para que lleguen los refuerzos que se le han
ofrecido de la Península.]
[Montevideo, agosto 21 de 1812.1
/11.- Ex .,no Sor.
Reflexionando sobre el Parrafo dela Gazeta del Janeyro
de 19, de Julio ultimo, en que S. A. R' el Sor Principe
Regente de Portugal hace una manifestacion delas miras
--375-
benignas, que le han movido á suspender las hostilidades
contra el Geviérno de Buenos-Ayres; se me ocurre decir
á V. E, antes de despachar este Bstraordinario, que seguramente S. A. R.' no satisface á sus piadosas intenciones,
mientras el Negociador Rademaker mas penetrado de ellas,
no llene su comision en otros terminos mas expresos delo
que há executado hasta la presente conlos diminutos capitulos de su armisticio; pues por ellos lexos de impedirse
la efusion de sangre, la prepara de un modo que ofreze
resultas muy trajicas á toda la parte Oriental del Rio
dela Plata, sin exceptuar las Posesiones de Su A.
Los corifeos de Buenos-Ayres no sugetos á limites,
y siendo su empeño é interes, la rebelion y la independencia, no conociendo por lo pronto un respeto que los contenga; se consideran en livertad para trabajar en sus miras
iniqüas: Mandaran Partidas de Sediciosos á esta Banda,
como yá lo empiezan á verificar; el germen dela rebelion,
propagada por ellos, descollará y arraigará de tal modo,
que nada vaste á su esterminio; y finalmente los Insurgentes, á muy poco, considerandose Dueños de todo, por
no hallar otra Barrera que las murallas de Montevideo,
minarán por medio dela intriga y del mal exemplo establecido la tranquilidad delos Estados del Brasil. Si se discurre politicamente,.6 p .r mejor decir, si se calcula,por los
Exemplares y pruevas freqüentisimas que nos dan, y aun
por las disposiciones, que por todas partes se trasluce p .n
novedades; no han de ser estas unas resultas muy tardas,
ni que puedan verificarse tampoco sin efusion de sangre.
La Guerra intestina se verá encendida p.r todo el Emisferio
del Sur, ! y los infinitos Partidos soplarán el fuego de
ella p.° dilatarla cada vez mas, y hacer inutiles-los esfuerzos de España y Portugal.
En tiempo estamos de remediar estas catastrofes,
Sor-Exmo: Por lo pronto nada puedo hacer yo, sino dictar
aquellas medidas y precauciones que se hallan álos alcanzes de un General y Magistrado, cuya razon está solo
enla fuerza dela Ley, que facilmente se atropella p.r el
Delinqüente armado. La situacion de V. E_ es muy distinta; y por el respecto que causan sus armas, despues de
haver declarado á Rademaker con tanta Saviduria y admirable prevision, que no queda ligado á ninguno de sus
tratados; puede V. E., sino halla que sea inconveniente
para cumplir conlas R.- disposiciones que tiene p: separado
de S. A, hacer una intimacion álos de Buen .a Ayr.°, á fin
de que se contengan á Limites, y de ningun modo pasen
á esta Banda. No creo que V. E. encuentre obstaculos
para una proposicion de esta naturaleza; pues yo supongo
afianzará por lo pronto un servicio muy distinguido á su
Augusto Principe, p.~ lo q.a contribuirá á llenar el hüeco
de sus humanas intenciones; y á mi entretanto, me proporciona V. E. acaso el tiempo muy preciso de respeto y
miramiento que será capaz de guardar la Junta Sediciosa,
para q.a me lleguen los refuerzos q .o se me han ofrecido
-376-
dela Peninsula, y delos quales buelve á hablarse
tan seguros, que me hacen no considerarlos. muy
Dios Gue á . V. E. m .c a .s Montevideo 21 de Agosto
de1812.
Soy con todo respeto y conside
raen deV. E. su atento seguroServidor.
11.-o Ex.me Sór.
Gaspar Vigodet
II.-- Ex.-- Sir D.- Diego deSotisa
Gen' del Exto deS. M. F.
Museo "Julio de Castiihos". Porto Alegre. Brasil. Archivo Público
de Rfo Grande del Sur. 24 Sección: Asuntos Militares. 1812. Cala 1'77:
Documento 322. Manuscrito original; fojas 1; papel con filigrana;
formato de la bola 298 x 211 mm.; interlínea de 6 a 8 mm.; letra Inclinada; conservación buena.
Nv-97' [Gaspar Vígode,t a la Princesa Carlota. Insiste en lo ex-
presado en sus cartas de 18 y 20 de agosto =números 92 y
de esta Serie- y agrega que es de lamentar no hayan podido
anularse los planes de los rebeldes de Buenos Aires. Solicita
el Príncipe Regente proporcione su auxilio y considera que
tegridad de los dominios españoles favorece a la Corona portuguesa pues los intereses de ambas naciones se identifican.]
[Montevideo, agosto 24 de 1812.1
/ Srnma Señora
Casualmente no habla salido el buque que conduce los
pliegos q.e tengo la honra de dirigir a V. A. R. quando
arribo esta mañana la Corbeta Mercurio; proporcionandome este incidente la ocasion de esforzar á V. A. R. no
solo mis reflexiones de ambas cartas del 18, y 20: sino
añadir quan sensible es q.- los planes de los disidentes de
Buenos-Ayres no hayan podido anularse. Los intereses de
la nacion española, y los de S. A. R. el Príncipe Regente
están en el día identificados: quando peligren, ó perezcan
aquellos, los dominios portugueses se exponen á igual
ruina. V. A. R. sabe bien qüanto influye en los pueblos
vecinos la conducta monstruosa de la rebelion, y que ascendiente logran los inquietos entre los q.e no conocen' sus
tramas.
Sir, embargo espero por momentos la llegada de la
fragata Maria Josefa, y discurro no se retarde la del navío
Salvador, con cuya fuerza aseguro la Plaza, y se difieren
/ siempre las intenciones maliciosas de nuestros enemigos;
logrando tambien que el Gobierno supremo de las Españas
tenga tiempo para ocurrir a nuestros males.
Ruego a V. A. R. esfuerze mis consideraciones, al
Srñmo Sr. Príncipe Regente, quedando yo muy satisfecho
-377-
q.e. S. A. no dexara jamas q .e los enemigos de
española consigan ni su ruina, ni su desmenbracion.
Dios gue la importante vida de V. A. R. muchos
años = Montevideo 24. de Ag.'e de1812.
Srnma Señora
A. L. R. P. deV. A. R.
Vuestro humilde servidor
Gaspar Vigodet
Srnmá SR Infanta D .a Carlota Joaquina de Borbon.
Archivo
Imperial.
Petrópolis.
Brasil.
Legajo
N9
XXVfll.
Carpeta
Ne
973.
Año
1812.
\íanuscrito
original;
fojas
1;
papel
con
filigrana;
formato
de
la
hoja
294x214
mm.;
Interlinea
de
ü
a
9
mm.;,.
letra.
inclinada; conservación buena. ,
No '98 [Nicolás de Herrera al Conde das Galveas.
en nombre de su Gobierno, para que haga saber a
que el comisionado Rademaker ha solicitado su pasaporte para.
regresar a su país, pues el General Diego de Souza
aceptar el armisticio si no es ratificado por su
dera esta conducta contraria al derecho, al decoro
reses de las naciones; y le exhorta a que tome providencias
conduzcan a la paz.]
[Buenos Aires, agosto 26 de 1812.]
/Exmo Sor.
Quando el Gobierno delas Provincias Vnidas del Rio dela
Plata miraba con placer concluidas las diferencias entre
las Tropas de S. A. R. él Príncipe Reg.te de Portugal y
las de este ,Estado por medio del armisticio sancionado
solemnem!e en veinte y seis de Mayo con el Enviado dé
esa Corte el Ten.te Coronel D. Juan de Rademaker, bastantem.te autorizado á este objeto por S. A. R., se há
ofrecido un acontecim.te que excita la sensibilidad deS. E:
El Sor. Rademaker há pedido su pasaporte p .a retornar á
esa Capital en virtud de haber recibido un Oficio del Cápitan Gral. del Éxto. de S. A. R. D. Diego deSouza, eri
q.e le comunica,su determinacion de no pasar por el referido armisticio (de q.- acompaño copia por duplicado)
sin q.eS.A.R. lo ratifiqué primero y le determine q.- deba
observarlo, tomando sobre sí las conseqüencias, y responsabilidades de este procedim?°, como se advierte por la
copia numero dos. Y como esta conducta del Gral. compromete de un modo extraño el decoro de esa Corte, la dig=
nidad de estas Provincias, los intereses dela Nacion Española, y las consideraciones debidas a la humanidad, me ordena mi Gobierno, ponga en noticia / de V. E. este inesperado acontecim?e, p .a q .o dignandose hacerlo presente
aS.. A. R.; en ningun tiempo, y sean quales fuesen los
resultados de esta violacion del derecho de gentes, se
-378-
dude de los selitim: os, del honor y buena fee del Gob ^c
delas Provincias dela Visión. S. E. se complace altam to de
las intenciones pacificas deS. A. R., y cree firmem!o q .con conocim.tn de este accidente, allanará por su parte .todo
lo q.o conduzca á afirmar cada día mas los vinculos de
amistad y armonía permanente entre ambos Estados.
Sírvase V.E. elevar áS. A. R. los respetos de
y recibir las mas sinceras expresiones de mi afecto
sideracion.
Dios güe: á V.B. m.°- a.- Buenos-ayres Ag.to 26 de1812„
Exmo. Sor.
Nicolas de Herrera
Exmo. Sor Conde de
las Galveas
Archivo Itamaraty. Río de Janeiro. B*asil. CollecGoés Especlaes.
Documentos Históricos. 2> Serle (Avulsos). Lata 204. Año 1812. Manuscrito original; fojas 2; papel con filigrana; formato de la hoja
300x2l4 mm.; interlínea de 7 a 9 mm.; letra inclinada; conservación
buena.
No 99 [Juan R.ademaker a Nicolás. Herrera. Trasmite un
rrafo de una carta del General Diego de Souza en el que
que continúa su marcha para las fronteras, no en virtud
armisticio al que no se considera ligado sin órdenes
Príncipe Regente, sino en atención a disposiciones anteriores.
taca la validez del tratado y agrega que si Diego de Souza no
lo cumple sólo él será responsable de esa actitud.]
[Buenos Aires, agosto 26 de 1812.]
/Illmo Sir - Tengo el honor. decomunicar áV.S.I. un
Parrafo de una Carta q.e pocos días há reciví del
Exmo Gral D. Diego deSouza, y contiene lo siguiente.
"Yo voy continuando mi marcha p° las Fronteras de mi
Capitania, por q,o me fué ordenada independientemente
del Armisticio, al qua], por motivos q.o elevo al conocim: o
del Príncipe Regente no amo, no me juzgo ligado sin q?
primero lo ratifique el mismo augusto Sor, y me ordene
q.- lo observe. El honor y la buenafé exige q.aV.S.I. lo declaré así mismo a ése Superior Gob.no, asegurandole tambien q.- mis disposiciones militares se regularán: entretanto por los movinl!os y operaciones de sus Tropas. S. A. R. el Príncipe Regente de Portugal desea la paz
y buena armonía con el Exmo..Supra Gob.no delas Provincias unidas del Río dela Plata: - de consiguiente déve
considerarse firme y valido el armisticio q .o tube el honor
de concluir en 26„ de Mayo de este año; y si de un modo
arbitrario faltase el Exmo Gral del Exto Portugues al
cumplim?o delas condiciones del armisticio, él solamente
-379-
será responsable álas con sequencias desus resoluciones=
Reciva V. S. I. las expresiones de mi mayor considerac.nDios gue á V. S. I. m.a a.a B .s Ayres 26„ de Ag.tn de 1812. Illmo Sor D. Nicolas de Herrera - Juan Rademaker - .
Es copia.
Ríbadavia
Archivo ltamaraty. Rto de Janeiro. Brasil. Colleccoés Fspeciaes.
Documentos Históricos. 2e Serie (Avulsos). Lata 204. Año 1812. Manuscrito copia: fojas 1; papel con filigrana: formato de la hoja
200 r 214 mm.; interlínea de 7 a 9 mm.; letra tncltnada: conservación
buena.
NY 100 [Proyecto de poder que se otorga a los comisionados
del Gobierno de Buenos Aires ante el de Montevideo.]
. [Buenos Aires, agosto 27 de 1812.7
/El Gobierno Provis 1 &a
Por quanto interesandose del modo mas eficaz en el
sociego y tranquilidad de las ([pueblos]) provincias, ,y
deseando terminar las diferencias ( [domesticas] ) entre
la Cap.' y el pueblo de Montevideo p.- cortar de un golpe,
los principios (de) una guerra civil (funesta) y destructora de la felicidad de este precioso continente, y hallandose dispuesto á sacrificar quanto sea compatible con los
([deberes de]) (intereses delos Pueblos q.e le han confiado) su autoridad en obsequio de la paz y de la humanidad, con el santo fin de restituir la confianza y la union
entre los individuos de una misma familia, turbada
gravemente por una cadena de succesos inevitables, há
resuelto mandar ([unas personas]) a la plaza de Montevideo unas personas autorizadas con la plenitud de todos
sus poderes, para tratar, pactar y sancionar con el ([Exmo
S.or]) Excmo S °r Capn gral d .n Gaspar de Vigodet, y el
Exmo Cabildo de dha plaza todo lo q sea conducente a
(la incorporacion de aquel pueblo al gremio de las demas
provincias) ([afirmar la mas estrecha relacion de amistad y union conforme á]) á los articulos contenidos en
las instrucciones que se les comunican, aumentando ó disminuyendo en todo lo que / incite al interes reciproco de
ambos pueblos y á los respetos de este Gob o. ( [Por tanto,
nombra p]) Y para el desempeño de tan importante comision (nombra y envía) ([nombra]) por sus Diputados
(parlament.os) cerca del Gob o de Montevideo, y su Exmo
Cabildo ([alos S pea]) al Coronel Dn Marcos Balcarce, y
al Regídor de este Ayuntam.t- Dr Dn Manuel Jose Garcia
confiriendoles toda la representacion y facultades necesarias p .a la execucion ([y firmeza]) de tan importante
encargo (ofreciendose) ([reservandose]) el Gob o rati- 380 -
ficar quanto propúsiesen segun las referidas instrucciones esperando que el expresado Gob o de Montevideo,
su Exmo Ayuntam!o ([les]) oiran y trataran con
Diputados, aceptando las relaciones ([de reciproca])
pactos que propongan. Por tanto estiende este Gob
presentes letras en forma solemne firmandolas el
Gob.o, selladas con el Sello de / las armas reales
criptas pr su Secretario de Hacienda y Guerra e
Gob ° y relaciones exteriores. Dadas en B .s Aye
Agosto de 1812.
Archivo General de la Nación. Buenos Aires. República Argentina.
División Nacional. Sección Gobierno. Sala X, C. 1, A. 5, Nv 10.
Manuscrito borrador; fojas 2; papel con filigrana; formato de la
hoja 288x202 mm.; interlinea de 9 a 10 mm.; letra inclinada; conservación buena.
N9 101 [Poder por el que se autoriza al Coronel Marcos Bal-
carce y al Regidor Manuel José Gárcia para que en clase de
putadas parlamentarios acuerden con Montevideo la unión
esa plaza "al sistema de las Provincias Unidas".1
[Buenos Aires, agosto 28 de 1812,1
/El Gob.no Provicional (lelas Provincias Unidas del Rio dela
Plata á nombre del S ..t D. Fernando VII
Por quanto há determinado proponer ál Pueblo de Montev o en la persona de su Xefe y Cabildo la union é incorporacion de aquella Plaza ál sistema delas Provincias
Unidas bajo las condiciones mas equitativas y en q.o se
consulta el bien dela Nacion, y el de aquellos .vecinos,
nombra á los S tea el Coronel D. Marcos Balcarce, y el
Reg.or D. Man.l Jose Garcia p.- q .e pasen á aquella Ciudad
en clase de sus Diputados parlamentarios, y conferenciando con las referidas autoridades, acuerden el tratado
q.o mas convenga á los verdaderos intereses dé ambos
Pueblos, para lo q .e les otorga todas sus facultades, obligandose el Gob °e á sancionar las convenientes q.o se estipulen. Buenos Ayres Ag?o 28 de 1812„
Feliciano Ant ° Chiclana
Bernar ^o Ribadavia
J.n
Martin
de
Pueyrredon
Archivo General de la Nación. Buenos Aires. Repabtica Argentina.
División Nacional. Sección Gobierno. Sala X, C. 1, A. 5, NQ 10.
Manuscrito original; fojas i; papel con filigrana; formato de la hoja
299 x 213 mm,; interlínea de 7 a 3 mm.; letra Inclinada; conservación buena.
-381-
N4 102 [Instrucciones privadas para servir de gula a los co-
misionados ante la plaza de,Montevideo.]
[Buenos Aires, agosto 27 de 1812.1
/Instruccion privada que servirá de regla a los Señores
Diputados parlamentarios para. el desempeño de su
sion con que se dirigen a la Plaza de Montevideo.
lo No perdonarán sacrificio alguno para con
seguir el obgeto de la comision, siempre que no
prometan los intereses del Sistema.
29 En caso que señalen los regimientos veteranos
que deban guarnecer la plaza .o que rechazen alguno
terminadamente, se concederá.
39 Si exigen alguna otra garantía a mas de la Inglaterra se concederá.
49 Si piden tiempo para esperar el beneplacito del
Embajador Ingles, se negará.
59 El Tratado deberá concluirse precisam.te en el
termino de ocho días contados desde la llegada del Parlamento.
69 Los Diputados pedirán permiso al Gefe de la
Plaza pa saltar a tierra a conferenciar: y en el caso que
se les niegue, entregarán los pliegos, exigiendo contestacion: Immediatamente que la recivan, ó con el aviso de
que no dan respuesta, regresarán á esta Capital. Buenos
ayres Agosto 27 de 1812 Feliciano Ant.9 Chiclana
Bernar n9 Ribadavia
J
.n
Martin
de
Pueyrredon
Nicolas de Herrera
Srio
Archivo General de la Nación. Buenos Aires. República Argentina.
Bivisió„ Nacional. Sección Gobierno. Sala X, C. 1, A. 6, NP 10.
Manuscrito original: fojas 1; papel con filigrana; formato de la
hoja 3OO x 212 mm.; interlínea de 7 a O mm.; letra inclinada; conservaclón buena.
N9 103 [Pasaporte otorgado por el Gobierno de Buenos
a favor de los comisionados ante las autoridades de
Coronel Marcos Balcarce y Regidor Manuel José García.]
[Buenos Aires,. agosto 28 de
/El Gob.o Sup or Provicional &ca
Por quanto (pasan) ([ha resuelto el Gobierno enviar]) á la Plaza de Montevideo como Diputados Parlamentarios ([a]) los S. S. Coronel Dn Marcos Balcarce,
y Regidor de este Ayuntam!e D~ D- Manuel Jose García
-382-
con el obgeto dé tratar sobre la union é incorporacion de
aquel pueblo al sistema de las demas provincias; por
tanto ordena y manda nose les ponga embarazo alguno
ensu viage, y se les guarden todas las consideraciones debidas .á sus personas, ordenando al mismo tiempo á los
comand?er de puerto y baxeles desu jurisdiccion á que
arrive o encuentre y pide a los de distinta dependencia,
no embarazen su- / viage en manera alguna, antes bien
le auxilien en los termino% correspondientes, para todo lo
qual les hizo expedir el presente pasaporte firmando de
orden de SE p °r su Secretario int e de relaciones exteriores, y Sellado con el Sello delas armas R.r B .s -Aya Ag.te 28 de1812
Archivo General de la Naciün. Buenos Aires. República Argentina.
División Nacional. Sección Gobierno.- Sala X, C. 1, A. 5, Na 10.
Manuscrito borrador: fojas 1; papel con filigrana; formato de la
hoja 299x21, m,n.; interlínea de 6 a 7 mm.; letra inclinada; conservación buena.
Nr 104 [El "Gobierno de Buenos Aires a Gaspar Vigodet. Se
refiere -a la situación de las Provincias del Río de la Plata. y
propone la paz
por encontrarse el territorio invadido por una
nación
extranjera,
la
población
afligida,
abandonados
los
campos
y paralizadas las indust.rias. Considera que si España sucumbe al
conquistador, sólo la unión librara a los pueblos americanos de
..entrar en el dominio do otra potencia. Anuncia que las armas de
la patria ocupan la Banda Oriental y se preparan
sus marchas. Expresa que en el Congreso, Montevideo tendría la
para
continuar
representación de una provincia. En caso de que Vígodet
ra a lo expresado por el presente oficio, el Gobierno
remisicn (le diputados demdamente autorizados para concluir
la paz.]
[Buenos Aires, agosto 28 de 1812:]
/Exmo Sor. - Una cadena de sucesos estraordinarios
mantenido la Gut rra entre dos Pueblos de una misma
Nacion; y sus estragos no pueden recordarse sin
miento. Nuestro territorio- invadido p .r una fuerza
trangera, los Pueblos aflixidos, las familias desoladas,
perseguidos los Ciudadanos, desiertos nuestros Campos,
avandonados los talleres, obstruido el Comercio,
la Industria; tales han sido los resultados dela
gencia delas opiniones. V.E. conoce que la Guerra
ataca alos Intereses dela España, no menos que ala
cidad de este precioso continente; y que sus fatales
sequencias son incalculables, si los Depositarios
delos Pueblos no cortamos en tiempo los males que
amenazan, sacrificando al bien general los resentimientos
particulares, y los respetos dela misma autoridad.
vision há sido el origen dela Guerra, y la unidad
unico remedio que ofrece el estado delas circunstancias
p.- precaver sus efectos sanguinarios, sin perjuicio,
-383-
Intereses dela Nacion, porque si la España sucumbe ala
fuerza del conquistador ¿quales son las ventajas que deve
prometerse el Pueblo americano de esta funesta ribalidad?
La muerte ó la Esclavitud. Constituidos en devilidad, agotados todos los recursos con la Guerra Civil, seriamos la
Presa de un Conquistador estrangero. Pero si triunfa de
sus crueles Enemigos ¿quien será capaz de persuadirse
que las Provincias ultramarinas renuncien ala Gloria de
constituir una parte integrante de una Nacion grande y
Victoriosa? Y aun quando lo intentasen ¿como podrían
resistirá su poder? Unanse los Pueblos y establezcan su
sistema provisorio p.- ser de la España si se salva, ó p.°
salvarse si sucumbe. Nadie puede reprovar un paso en
que se afianza el Interes dela Nacion Española, y se consulta el bien y la seguridad de este Continente, que es alo
que puede aspirar un Gov ^o justo y liveral. - V. E. save
quanto es peligrosa la situacion actual dela Península, y
dificil la reconquista de sus Provincias; y yá se vé que
no estaría enlos terminos dela prudencia, ni enel orden
delos Intereses Políticos dela Nacion, influir enla destruccion delos Pueblos Americanos, solamente p .r sostener
la autoridad de un Govierno vacilante. La Nacion, Sór
Gen!, no está vinculada ala Regencia. Bien puede esta
desaparecer y realizarse la conquista dela Península:
siempre existira la / Nacion Española en este Emisferio,
si sus Pueblos unidos reconocen un mismo Soverano, y
governados pr una constitucion savia y justa adquieren
la fuerza necesaria p.- resistir las miras ambiciosas de
sus Enemigos, pero si continua la division, su perdida es
inevitable. Montevideo y V. E. han echo yá quanto exige
el honor y la Virtud. Desde nuestra pacificacion conla
corte del Brasil, há quedado esa Plaza avandonada á sus
solos recursos: E1 Exercito Portugues camina á su territorio: La mejor armonía con Su A. R, el Príncipe Reg.ta
de Portugal forman una delas bases de nuestro sistema:
refuerzos militares son muy pocos los que puede enviar
el Gov.nn de España en medio de sus apuros y atenciones.
Las armas dela Patria ocupan yá la Banda Oriental del
Uruguay, y están prontas a seguir sus marchas. ¿Por que
pues se há de rechazar en estas circunstancias un aveni.
miento equitativo, la Unidad delos dos Pueblos, el unico
arvitrio que puede librar á tantas familias benemeritas
delos horrores y estragos dela Guerra Civil? Aún quando
el valor de V.E. y el entusiasmo de ese noble Vezindario
consigan rechazar el asalto de nuestras Tropas, nada mas
se habría conseguido que destruirnos reciprocara!a, prolongar los males dela discordia, comprometer mas y mas
la seguridad y la existencia de estos Paises, y hacer mas
funesto el encono que há producido la conjura°° intentada p.r algunos Españoles en esta Capital. Todo clama
p: una perfecta Unidad, y el Govierno se lisongea, de
que V. E. como tan interesado enla felicidad de ese Pueblo, no despreciará un arvitrio justificado p.° las Leyes
__384-
dela Necesidad, fundado sobre los principios dela Utilidad Publica, y propuesto sobre las condiciones equitativas, que acompañan á esta insinuácion. Montevideo tendrá
enel Congreso la representa en de una Provincia, se respetarán los Empleos, y las Propiedades, será inviolable
la seguridad de sus Ciudadanos; y si la España triunfa
de sus Enemigos, - el Gov no protesta debolverla en el
mismo estado, baxo la garantia dela Gran Bretaña. Dignese V. E. fixar la considera nn sobre lo venidero y
aceptar este arvitrio que le propone el Gov no como tan
interesante á ambos Pueblos; á cuyo fin Emvia este Pliego
con el Cap n D .n Jose Maria de Echaury, y énel caso de
que fuese admitido p .r V. E. mandará el Gov no sus Diputados, suficientem.lo autor¡- / zados p .o, sancionar la comvencion de un modo solemne: Si el resultado corresponde
a la buena fee de sus intenciones, será inexplicable su
placer: Si V. E. desaira la proposicion, agregará este
nuevo Sacrificio de sus respetos alos que tiene yá hechos,
p .r el Interes dela humanidad, y acreditará con este nuevo
testimonio la moderacion de su caracter, la sinceridad de
sus intenciones beneficas, y la eficacia desus deseos p .r el
sosiego y felicidad delos Havitantes dela America del
Sur. - Dios Gue á V. E. m .s a .s Buen.- Ayr s Agosto 28.
de 1812. - Feiiciano Ant o Chiclana. - Juan Martin de
Pueyrredon, - Bernardino Ribadavia. - Nicolas de Herrera Secret n - Ex.mo Sor d .n Gaspar de Vigodet.
Es copia.
Vigodet
Archivo Imperial. Petrópolis. Brasil. Legajo No 29. Carpeta N9 738.
Año
181'2.
Manuscrito
copia:
fojas
2;
papel
con
filigrana;
formato
de la hoja 320x215 mm.; interlinea de S a 10 mm.; letra inclinada;
conservación buena.
N9 105 [El Cobjerno de Buenos Aires al Cabildo de Montevideo.
Con el propósito de evitar los males derivados de la guerra civil
"entre dos Pueblos de una misma Nacion", le propone la unidad
y la conciliación, espíritu que anima el oficio que dirigió al
Capitán General Gaspar Vigodet -que se pub,íca bajo el numero
anterior- del que le envía copia.]
[Buenos Aires, agosto 28 de 1812.]
/Excmo .Sor
Con el importante obgeto de evitar la continuacion de los
males de la guerra civil entre dos Pueblos de una misma
Nacion, y deseando este Gobierno dar una prueba de Sus
intenciones pacificas, ha determinado proponer á V. E. el
arbitrio de unidad y conciliacion, que incluye el oficio
que pasa con esta fecha al Exmo S nr Capitan Gral de esa
Plaza y de que acompaña copia para instruccion de V. E.
:Basta yá de rivalidad, y sofocados los resentimientos particulares, ([que]) renazca la paz y la tranquilidad entre
- -385-
as
los hermanos. V. E. como Padre de ese benemerito Pueblo
conoce quanto importa apagar el fuego dela discordia para
cortar sus fatales efectos, y que individuos de una misma
nacion, ([vasallos de un mismo Rey] ), no se vean repentinamente privados delas propiedades, y en un estado de
nulidad politica. Crea V. E. ([Sor Ex .-o]) q.o este paso
es hijo de la moderacion y'dela humanidad, y que si este
Gobierno / se halla hoy en circunstancias de proponerlo,
acaso mañana no estará ensu arbitrio el aceptarlo. Dignese V. E. bolver Sus ojos de Padre sobre tantas familias,
sobre tantos vecinos benemeritos, que tal vez podrán Ser
victimas inocentes del rigor de una opinion, y que afligidos con el peso de una Situacion desventurada culparán
a Sus Magistrados que despreciaron la ocasion de hacerlos felizes. Enlas manos de V. E: y su poderoso inf[uxo
queda el decidir de la Suerte de esse noble vecindario, y
el Gob o ce lisongea de un exito feliz sobre los sentim?os
beneficos de V. E.
Dios güe á V. E m.- aa B.- Ayres Agosto 28 de 1812.
( [J .n Martin dePueyrredon] )
Se remitio una copia al S .r Sarratea
en. 9 de Sep o y se dio a la Gazeta
A1 Excmo Cabildo de la Ciudad de Montevideo
Archivo General de la Naclún. Buenos Aires. Repablica Argentina.
División Nacional. Sección Gobierno. Sala X, C. 1, A. 5. N9 10.
Manuscrito borrador: fojas 1; papel con filigrana; formato de la
hoja 299 x 213 mm.; interlínea de 8 a 9 mm.; letra Inclinada; conservación buena.
N9 106 [Condiciones a las que se obliga el Gobierno de las
Provincias Unidas del Pie de la Plata en el caso de que Montevideo y sus dependencias se unieran a la Capital.]
[Buenos Aires, agosto 28 de 1812.1
/Condiciones que se obliga a observar inviolablemente
Gob o de las Provincias unidas del Rio dela Plata
pecto a la Plaza de Montevideo y sus dependencias
caso que se una a esta Cap.' reconociendo como
Pueblos su autoridad.
1-: Se hechara un velo sobre los asuntos pasados
ningun individuo podra ser ni juzgado, ni reconvenido
su anterior oposicion al Sistema de las Provinciab
seá qual haya sido su resistencia.
2.o Todos los vecinos conservarán sus bienes y derechos en su integridad.
3.0 Todos los havitantes de aquella dependencia
zaran de la libertad civil, seguridad individual
ventajas como los demas ciudadanos del Estado.
- 386 -.
4.0 Los empleados civiles, politicos, militares
siasticos gozaran la posesion tranquila de sus empleos.
5.° El comercio será libre para hacer su giro con
todas las naciones del mismo modo que el de la Cap.'
6.- Se respetaran todas las propiedades de aquellos
vecinos y se restituirán las que hayan sido seqüestradas
por disposiciones anteriores de este Gobierno.
7.° Montevideo tendrá como Provincia su representación nacional en el Congreso, en la constitucion y en el
Gobierno que se establece.
8.0 Todos los Españoles expatriados con motivo
rebclucion y conjuraciones volberan a la posesion
minio desus bienes y derechos, quedando sin efecto
providencias de precaucion y seguridad que medita
Gobierno con respecto a los opuestos a la libertad
9.o Todos los militares inclusos los Gefes de
y los empleados sueltos, que se hallan en ella gozaran
sueldos integros por el Estado hasta que haya proporcion
de colocarlos, quedando en su arbitrio permanecer
pais, ó regresar a España ó a otro punto, en cuyo
serán costeados por el Estado, y tratados con la
y decoro corresponll!e
10.° Los buques de Guerra quedarán en Montevideo,
si sus oficiales se conforman en continuar sus servicios, c
marcharán libremente donde les acomode.
11.0 La plaza tendrá un Gobernador militar y una
guarnición de mil y quinientos hombres veteranos.
12.0 El Gobierno se obliga del modo mas solemne a
restituir la plaza de Montevideo en el estado en que se le
entregue, siempre que la España llegue a triunfar de los
Enemigos que ocupan casi todo su territorio.
13.0 El Gobierno se sugeta al cumplimiento de todos
los articulos de esta convencion baxo la garantia del embaxador dela Gran / Bretaña cerca dela corte del Brasil,
como Representante de aquella Nación
Feliciano Ant ° Chíclana J
Bernar.no Ribadavia
Nicolas de Herrera
.n
Martin
de
Pueyrredon
Srio
Archivo
llistfrico
Nacional.
Madrld.
España.
Sección
Estado.
Legajo 84; Año 1812. Manuscrito original; fojas 2; papel con filigrana;
formato de la hoja 300 x 214 mm.; Interlinea de 7 a 10 mm.; letra
Inclinada; conservación buena.
N9 107 -[Gaspar Vigodet a la Princesa Carlota Joaqulna de Bor
bón: Expone los males en quo se ve envuelta la plaza de Montevideo
como consecuencia de la firma de un armisticio entre la Corona
= 387-
portuguesa y el Gobierno de Buenos Aires. Le ruega interponga
su mediación ante el Princjpe Regente y Lord Sirangford para
que quede sin efecto dicho convenio.]
[Montevideo, agosto 29 de 1812.1
/Srnma Señora.
La proxima calamidad, qe amenaza á esta benemerita poblacion con los estragos de un sitio, al parecer inevitable,
me ha obligado á reiterar mis suplicas, y consideraciones
á S. A. R. el Srnmo Sr. Principe Regente; y á exponer
al Embajador de S, M. B. en esa Corte Lord Sttranford
los enormes perjuicios, q.e causa á la nacion española el
armisticio estipulado por parte de S. A. R. con el gobierno
rebelde de Buenos-Ayres, y los funestos males por q.e debe
pasar este Pueblo, muy digno de las atenciones, y auxilio
de nuestros aliados: protestandole á nombre del Supremo
Gobierno de las Españas las ulteriores conseqüencias al
abandono en q.e se ha dexado á esta Plaza, y la banda
oriental del Vrugüay, y á la prepotencia q.e se les permite
á los enemigos del trono de S. M. C., mi amo, y de toda
su monarquia.
No es un mero calculo el que / presagia desaires de
una trascendencia tal vez inevitable; sino el aviso oficial
q.e tengo de haber atravesado el Vrugiiay parte del exercito insurgente, quedando el resto disponiendose para pasarlo á la mayor brevedad.
V. A. R. sabe el estado militar de esta Plaza, la indigencia de su vecindario, el partido de los insurgentes aun
dentro de los muros, la adhesion de todos los habitantes
de la campaña al sistema republicano, y el asombro, y aun
desesperacion q.e concitará hasta en los leales el abandono
á que se nos condena: motivos q.e dan la mayor importancia á mis solicitudes, y q.e anuncian un termino infeliz
á nuestros padecimientos; y motivos que espero de la beneficencia de V. A. R. los expondrá á su Augusto Esposo
el Principe Regente; y por los qe igualmente hará valer
mi reclamación á Lord Sttranford, evitando, sobre la horrible efusion de sangre, la ruina de esta Plaza, el sacrificio de sus lieroycos habitantes, y la perdida de la America del Sur, parte tan interesante á la monarquia.
Reitero a V. A. R. mis respetos, y / fio á su poderosa
mediacion el buen resultado del ultimo esfuerzo que me
precisa hacer la dignidad, y deberes de mi empleo.
Dios güe la importante vida de V. A. R. muchos
años. - Montevideo 29 de Agosto de 1812.
Srñma Señora
A. L. R. P. de V. A, R.
Su mas humilde servidor
Gaspar Vigodet
Srnma Srá. Infanta D.- Carlota Joaquina de Borbon
Archivo
Imperial.
Petrópolis.
Brasil.
Legajo
Ng
XXVIII.
Carpeta
No 673. Año 1812. Manuscrito original; fojas 2; papel con filigrana;
formato de la hoja 294 x 214 mm.; interlinea de 6 a 9 mm.; letra
inclinada; conservación buena.
-388-
Nr -108 [El Gobierno de Buenos Aires a Manuel de Sarratea.
Le previene estar a las miras del ejército enemigo y observar
movimientos en retirada. Adjunta copia de un oficio del General
Souza al enviado portugués.]
[Buenos Aires, agosto 29 de
/Reserv.do
El oficio del Gral Sousa escrito á este embiado Portuguez
([servira]) (de q.e se acompaña Copia) instruirá a V. E.
dela necesidad de observar los movim.tos de aq.l Exercito
ensu retirada, y tomar las medidas (conven.tes) p .a reunir
toda la fuerza en caso necesario. Sin embargo es tan misteriosa la conducta de este embiado, y tan contradict.s
sus pasos, q.- el Gov: to cree con V. E. q.e todo esto no es
mas q.o una tramoya politica dela Corte del Brasil. Con
todo será oportuno estar á la mira, y operar ála reciproca,
segun crea V. E. qe ]o exijen las circunstancias.
D. &. Ag.to 29
812
A1 E. S. d. Man I de Sarratea
[Carpeta:]
B .s Aya Ag.to 29
812
A1 Exmo áór D Man? de Sarratea
Previniendole arregle los mobim!os del Exercito conforme
á los delos Portugueses, y remitiendole copia del oficio
del G.1 Sousa transcripto pr el Enviado Portugues
Archivo General de la Nación. Buenos Aires. República Argentina.
División Nacional. Sección Gobierno. S. X, C. 1, A. 5. Ne 1'2. Manoscrito borrador; fojas 1; papel 'con filigrana; formato de la hoja
217 x 155 mm.; interlfnea de 9 a lo mm.; letra Inclinada; conservación buena.
No 109 [El Cabildo de Montevideo al Gobierno de
A propósito de su oficio de 28 de agosto -que se
el número 105 de esta Serie-, y de los documentos que lo acem-
pañan; expresa sus dudas acerca de la sinceridad de las autoridades de Buenos Aires, cuya conducta censura. Agrega que
sí ese gobierno desea que terminen los rigores de la guerra no
debe usar de artificios, olas reconozca a las autoridades legitimas
y soberanas de la Nación y que jure la Constitución política de
la monarquía.]
[Montevideo, setiembre 4 de 1812.]
/EX.mo S.r
El papel q.o V.E. ha enviado á este Exm o cabildo
28 de agosto último junto con las copias autorizadas
-389-
oficio remitido al digno xefe sup - de las provincias del
río de la Plata, y artículos propuestos p .a vn nuevo acomodamiento entre este y ese gobierno en caso de vnirse ambos
pueblos; ha causado en los miembros de este ayuntamiento
la mayor conmoción de animo que es imaginable. La justa
indignacion se apoderó de ello, é impelido del honor y
del noble entusiasmo _q.e caracteriza a este valiente y generoso pueblo, declamaron unanimes contra las alagueñas,
y seductoras, ([e hipocritas]) frases con q.e V.E, pretende aora persuadir los vehementes deseos qe le acisten
p .a evitar los desastres y desgracias de la guerra civil,
quando ese y el ante- gobierno, solo ha dirijido sus deliberaciones anti-politices p: los principios detestables del
encono, de la rivalidad, y del depotismo, sacrificando víctimas inocentes al placer de su furor, de sus pasiones y de
sus intereses y engrandecimientos particulares. Son infinitos los exemplos, y los desengaños q.e V.E. ha dado al
vniverso, p .n qe aora se le considere con ideas pacificas,
y sereno animo de conciliacion: delas mismas expresiones
con q.- V.E. ha querido dorar el veneró de sus intempestivas ( [y] ) é irritantes proposiciones, se conoce el sistema
q.e abriga vn gobierno q.e aspira apropagar el fuego devorador de la discordia, y á extender su vacilante poderio.
Es verdad q.- son incalculables los males de la guerra
q .o V.E. ha hecho, y hace a los pueblos libres q.e no quieren
sujetarse á su capricho; y criminal partido: es cierto q.los individuos de vna misma familia, pueden ([pri]) verse
privados de sus bienes, y en estado de vna absoluta nulidad política; pero es evidente qe V. E. es el vnico responsable ante Dios, los hombres, / y la ley dela sangre q.P
se vierte, y delos infortunios q.e afligen a la humanidad
en estos hermosos paises, teatro de la paz y la concordia
entre los españoles de ambos mundos, lita q .e apareció la
hidra ponzoflosa de la rebelion mas inaudita é inmoral q.han fomentado los ingratos hijos de nra España.
Si V.E. realmente pretende q.e cesen los rigores (de
la guerra civil, penetrese) de la sagrada opinion q .e sigue,
y obstinadam!e seguirá este pueblo hta reducirse aeenizas;
conduscase con el lenguaje de la pureza y sencillez: y no
vse de artificios y amenazas q.e solo sirven p.- conocerle
en todo su carácter, y p e amedrentar espíritus debiles,
diferentes de los fuertes q.e existen dentro de los muros
de esta plaza. Desengañese V.E: salga de su error; y tenga
entendido q.e este Cabildo,avnqe padre tierno y amoroso
del benémerito ( [... ] ) vecindario que encierra Montevideo, no ha de influir ni ha de permitir de ningun modo
q.e se manchen las glorias q.e ha adquirido, las honras y
preeminencias con que se ha coronado per contener los
esfuerzos de la actual revolucion.
Si V.E. quiere apartar de si la nota de pertináz,
nerse enla senda de conciliar la quietud, y([a])
ridad de estas provincias, reconosca las autoridades
xitimas y soberanas de la nacion, jure la Constitucion
-390-
litica de la monarquia q.o yá está sancionada, y llame á
su seno al xefe q.o debe regir y gobernar el reyno: de otro
modo escusadas son contestaciones, ni reiterar propuestas insultantes al decoro de este pueblo y da la nacion española, que triunfante y gloriosa, cuando V.E.la pinta y
denuncia p .r exánime y agonizante, existe y existirá apenar
y despecho de sus crueles enemigos.
La constancia y fidelidad de este pueblo no tiene
exceden-/te, y esta corporacion horgano de su decidida voluntad, y de los q.a ]a componen, concluye con decir á V.E.
que lo compadece en su estado, y que mira con total desprecio el topo insultante con que sella producido.
Dios gue áV.E. m .s a.$ Sala Capitular deMontev
sepo 4 de 1812 - Ch. S= F de]as C= C.C- J.M.O. J.V. y B= F.S.= A.A.= J.A.F.dela S-Y.M- M.V.G.=
Exmo Gobierno de Buenos-ayres-
[Cubierta
1812
El exmo Cabildo con el gob.- de B.- ay.$
No 1.87
Contextac ^ á las propuestas de pacificac n q .a
gov.no de B- Ay.°
1líuseo
Histórico
Nacional.
Montevideo.
Archivo
y
Biblioteca
'Pablo
Blanco
Acevedo".
Libro
130
de
la
Colección
de
Manuscritos.
Folio
68.
Manuscrito
borrador;
fojas
2;
papel
con
filigrana;
formato
de
la
hoja
301
x
214
mm.;
interlínea
de
8
a
10
mm.;
letra
inclinada;
conservación
buena.
Nr 110 [Diego de Souza. a Manuel Márquez de Souza.
parte instrucciones relacionadas con la marcha de
Aagé hasta Cerrito.]
[Cuartel General en Cuñapirú, setiembre 7 de 1812.]
Officio Ao Man sl Marquez.
Tendo V. S .a de apartar-se do Exercito cola a Coluna
que Comanda pareceu-me lhe seria agradavel concargo
dealguas Ordens que neste Off iclo lhe transmito edas quaes
assugeigao ao literal sentido delas fará V.S ° o uzo que o
son claro discernimento e longa experencia }he dicta como
nlais proveitozo no bem do Real Servisso cm que cola mui
reconhecido zelo amor e discrissao distintamente se conferega. Determinará V. S .a assua marcha para o Acampamento de Baje aonde se demorará otempo necessario para
descanto da animalada que natúralmente durará até 15
de Novembro e contao ja cm estagao mais benigna pero
siguerá para aGuarda do Serrito na qual se conservará
entretanto que nao receba outra Ordem ulterior.
Confio de V. S .a notranzito aestes dous pontos fará exactamente observar as cautélas que ténho estábelecido para
-391-
que os Moradores nao sofrao insultos nem extorsoens por
parte das Tropas enao menos q' VS ° sedisvelara cm manter a desceplina instructiva esobordinativa delas acujo
fim convcm nao permeta licensas aos Officiaes nem Soldados
sem
extrema
precizao.
Despois
de
chegar
ao Campo de Baje facultará V. S .a permissao atodos os
Milicianos desse tirarem assuas Cazas entregando primeiro
ao Comissario das Munissoens de Guerra os Armamentos
que receberao efazendose apontamento das faltas affim
dessatisfazerem á Fazenda Real oimporte dellas quando
nao tenhao sido perdidos ou quebrados no Servisso o que a
de constar das Atestagoens. - Igual procedimento tera
VS ° com os aditos aos Corpos de Linha que seobrigarao
aservir nelles durante a Campanha exceptuando porem os
que desertassem ouajao excedido as licencas por que a
esses cm comutassao das penas merecidas pelos seus delitos ficao obrigados asservir com prassa effetiva como
sefossem recrutados. E ao dito fim mandará VS ° capturar os que ainda estiverem auzentes constando-os lugares das suas ubicassoens. No R.o Grande achao-se o recrutas mencionados na Relassao junta debaixo do No los quaes V. S .a determinará sejao conduzidos con Feguransa ao Sitio que lheparecer mais comodo eos distribuirá
pela Legiao que comanda epelo Batálhao d'Infantária e
Artilharia. Em Bajé determinará V.S ° seproceda com a
brevid - possivel a Conselhos de Deciplina de todos os
Soldados de Linha auzentes desseus Corpos por dezergoens
en excessos de Liceneas ese procurem prender para imediatámente serem procegados cm Conselh03 de Guerra. O
mau estádo de saude cm que seacha o Marechal de Campo
Alexandro Eloy Portely exigindo tratamento de Processo respiritos cbons medicamentos aplicados cm lugares
comodos me obrigou facultár lhe licenga emdeterminada
para pasar acunar-se nassua Caza da Vila do R .o Grande
certo de que este onrado General nao perderá momentos
derecolher-se ao seu Corpo logo que esteja restabelecido.
Com N 2.o remeto aV.S ° as queixas deValentin Soares
edeoutras pescas contra M.-' Marques Comandante queesteva na Guarda de Piray para que VS ° proceda cm Baje
as averiguassoens que lhe parecerem proficuas descobrir-se o dito Comandante está con prendido nos roubos
de que e acuzado nao ometendo mandar-lhe fazer rodeio
na Estancia en Invernada cm que possa ten ainda parte
dos mesmos roubos eno cazo deachada confiscar-lhe todos
os seus bens eremetelo prezo a Porto Alegre. Tao bem cm
N 3o encontrará V.S ° as denuncias da inconducta de
Joze Fran: - Munis que foi incumbido da Guarda de Sagunto com quem deverá ten igual comportamento con prevengao de que sendo orefferido Munis por meu encarregado
derecolher anossa Fronteira os Cavallos que deixamos
desde o Passo do Valente até Serro Largo amaior parte
orelhanos me informao que elle fizerá reunir este fingindo acharmuito poucos esserem - estes os que [...]
-392-
o grande numero dos que arreará de particulares
nhoes portenhos e realistas.
Igualmente dirigo aV S° com o N 4.- Copia da Queixa
de Benito Lopes Comandante da Partida Zeladora da Campanha deMonte Video arespeito dos procedimtos de Joze
Pera da Fonceca que Comandou a Guarda do Arredondo.
ede Sargento Roberto a respeito da qual obrará V. S
nassua chegada ao Serrito oreesmo que deixo dito concernentemente a Manos¡ Marques. Tendo sido mal executada
a Ordem circular Copia No 5 que mande¡ expedir cm 7 de
Dezembro precedente atodos os Comand.e£ dos Destritos
particulares recomendo aV.S ° q'nao só na Fronteira do
Rio Grande decujo comando Geral tomara conta logo que
nela entrar mas nassuas imediassoens dolado da Fronteira
do R .o Pardo expressa quaes quer deligencias ou Ordens
que lhe paresserem mais efficazes para o effectivo cumprimento d'aquela. - Remeto mais aVS ° com Nos 6o e 7o
as Cartas e listas que Joao M.-' Boleno e Pedro Fagundes
enviarao ao Coronel J.- Ignacio da Silva para á vista de
elas V.S ° mandar confrontar as Marcas dos Cavalos ápreendidos, para quele edeclarar que os de Marcas Novas
ou desconhecidas pertencem a S. A. R. e só se devem entregar os de marcas antigas e conhecidas aos donos que os
reclamarem até afim deste ano alem de cujo prazo taobem
se intenderá pertencerem a Fazenda Real. Por Avizos
de Pedro Fagundes consta q' tinha vendido alguns Gados de Corte do confisco adezeoito testoens eque lao
continuando o confisco cm outros: Nestes termos é mais
conveniente que V.S ° municie a Tropa com os Gados
confiscados que estiverem por vender cm Baje eno Serrito
mandando passar pelo Comissario dassua Coluna recibos
competéntes aos Depositarios esó nafalta deles concinta se
compoem pelo mesmo Comissario na forma das Instrugoens
e Ordens da Junta da Real Fazenda. En Baje mandará
V.S ° formalizar relagoens circunstanciadas assim dos Cavalos o Reiunos como orelhanos de que meremeterá Copias
etomando d'aqueles somente os que forem absolutamente
necessarios paró o Transporte até ao Serrito deixará os
mais entregues a Pedro Fagundes aquem tao' bem incumbirá a Guarda detodos os Gados ebens confiscados quese
devem descrever com toda aexatidao. Similhantes relassoens mandará V.S ° fazer no Serrito comabrevid c que lhe
ffor possivel encluindo nelas a tomadia constante da Copia
No 8o o q'procedeo o Capitao Paiva os animaes mandados
p .a Arredondo por J.o Per.o d'Afonceca : E estas Relassoens
adira VS ° as dequasquer Cavalhadas Boladas e Carretas
do Exercito existentes na Fronteira do R.- Grande ou nos
Territorios de Santa Tereza declarando o estado deServi-,
sso e lugares cm que seachao. Sobre o Artigo Cavalhadas
ainda mo corre dizer aV.S ° que comvem conservar OreIlanos as que ainda nao estiverem Reiunadas e puxar para
as Estancias vecinhas do Serrito omaior numero de Cavallos queai sepoder conducir por ficarem cm melhor proporsao desserem transportados ao Rincao de Saicam,ou
-393-
Campo de Geval onde se tem de ajuntar os que S.A.R.
For Servido Mandar ir para o R .o deJaneiro. No ACampamento de Bajé deixará V.S ° um Destacam: o daforsa que
indicao as Instrugoens N° 9 para o Comand c delle ello
Serrito mandará VaSa aosfins especificados nas mesmas
Instrugoens patrulhar a Margem setentrional do Jaguarao Xico. VS ° mereinviará os originaes incluidos debaixo
de N° 2o 3o 50 e 7o despois deproceder asdeligencras aque
elles competen mais o de No 10 juntos Entre aLagoa Mirim ea-Costa doblar até Chuy encarregará VS a as incumbencias referidas nas supraditas Instrugoens aPatrulhas
Valentes Soldados Milicianos D.- Guarde a VS ° Quartel
General em Cunhaperu 7 de Setembro do1812 D. Diogo
de Souza = S ..r Manoel Marques deSouza =
Archivo Itamaraty. nlo
anteriores a 1822". Copiador
Souza. Afilo 1812. Folio 132.
mato de la hoja 916 > 270
clinada: conservación buena.
de Janeiro. brasil. Fondo: "Documentos
de la Correspondencia de Don Diego dc
Manuscrito copia; papel con filigrana: formm.: interlínea de 7 n r0 mm.; letra In-
N9 111 [Instrucciones impartidas por Diego de Souza sobre el
establecimiento de guardias estables para patrullar la línea fron-
teriza: una en Santa María del Boquerón, la segunda en las
cabeceras del Río Negro y la tercera en el paso de Espantoso
en el Río Negro, un poco al norte de la. Barra del Piray.]
[Cuartel General en Cuíjapirü, setiembre 7 de 1812.1
Intruccoens para o Comando q'vai guarnecer o ACampam?o de Baje Instrucoens p.- o Com do do Destacamento
daLegiao deVoluntarios a Cavalo de R .o Grande composto
deum Capitao tez Subalternos oito Inferiores e cesenta
Sold °o que [... ] Mar.-' do Campo M.-' Marques de Souza
deve deixar guarnecendo o Acampam!o de Baje nassua
retirada doniesmo Campam!o
A Cargo do Comandante do supradito Destacamento fica
manutensao da disciplina Militar econservassao tanto delle
como das trez Guardas que coro atengao as forsas domesmo Destacam.lo ja devera ter estabelecidas o S °r Marechal
deCampo, Manoel Marques de Souza, nos lugares seguintes = A la em Santa Maria no Boqueirao destacando esta
ua Patrulha pela Coxilha que deita Aguas no R .o de S'a
Maria sao Piray procurando as pontas mais Meridionaes
d'aquele Rio deS!a Maria cd'alí pela Coxilha até Guaveyú
aqual secomunicará coro a Patrulha que vier de Daiman
e outra até a Barra de Piray no Rio Negro. A 2- nas
Cabeceiras do R.- Negro ao pé da Estancia do Apolinario
onde esteve era outro tempo Guarda Portugueza e dela
margem Oriental e outra até a Barra do Juguarao Xico
pelo lado Oriental = A 3a que pode ser mais pequEna
seportará no Paso do Espantozo que fica no R .o Negro
um pouco acima da Barra do Piray As Pa-394-
trulhas q'chegao até a confluencia do Joguarao Xico como
Joguarao Grande se comunicarao coro as que o dito Senhor Marechal de Campo a de mandar sair do Serritá até
esse
Ponto.
As
incombencias
destas
Guardas
sao
sao
deprotcger
as
Estancias
do
nosso
territorio
comprendidas
namencionada
Linha
contra
alguns
insultos
dos
Xarruas
deprendar
quasquer
pessoas
que
passarem
para
os
Dominios
Espanhoes
sera
licenga
minha
derigiar
q'delhes
nao
venhao
pessoas
suspeitosas
nem
entre
algum sera ser legitimado desconfinar todos os Gados Vacuns
e
Cavalares
que
sera
esta
licenga
seintroduzercm
d'aqueles Dominios p.- anossa Fronteira capturando aom.mp
tempo
os
condutores
edaproceder
por
igual
forma
arespeito
d'Escravos
levados
para
vender
nas
posegoens
Espanholas
devendo-se-julgar
destinados
a
ese
fim
todos
os
que
nao
forem
especifficados
nos
Passaportes
concedidos as pessoas que os conduzirem prestada as competentes
fiangas:
Alem
desto
porcurarao
informar-se
das
novid es ocorrentes na Campanha lemitrofe para as participar ao Comd es aeste poder dirigir mas e aom ^e S .o,
Mar.°t
coro
[...]
Assim
estas
particulares
incumbencias
como as quaes conc:ernentes a boa Ordem do Servisso sao
recomendadas
conl
imediada
responsabilid
e
ao
Comd?e
do
Destacamte
para
mulliciarnento
do
Destacamento
dará
o Ser Marechal de Campo M .,d Marques de Souza as providencias precizas conformando-se coro as Ordens que lhe
comunico nadata de oje e aom n'a Set Marechal recomerá o
Comande dele para outras precissoens eventuaes ou órdinarias.
Quartel
General
cm
Cunhapiru
7
de
Setembro
deló12. - D. Diogo de Souza -
Archivo
ltamaraty.
Río
de
anteriores
a
1882".
Copiador
de
Souza.
Afio
1812.
Folio
132,
formato
de
la
hoja
410
x
270
inclinada; conservaelón buena.
Janeiro.
Brasil.
la
Correspondencia
Manuscrito
copia;
mm.;
interlinea
de
Fondo
"Doculnentoe
de
Don
Diogo
de
papel
con
filigrana;
7
a
10
mm.;
letra
NP 112 [Manuel de Sarratea a José Artigas. Comunica el em-
barque repentino del comisionado de la Corte del Brasil y en
previsión de las consecuencias militares que ese, hecho pueda aca-
rrear, le previene active sus marchas para la incorporación
sus divisiones al ejército de operaciones.]
[Concepción del Uruguay, setiembre 8 de
/Muy reservado
El embiado de la Corte del Bracíl serca (del Goro ne Sup et)
de las Prov.s unid.- del Rio de la Plata se ha embarcado
repentinam?e p .a el Janeyro, y las negociacion e (politictts
pueden) no presentar un aspecto favorable; en su conscq.°
prevengo á V.S. active sus marchas p .a q.e ala may ° vrevedad posible se reuna á este Ext e de mi mando con las
divicion.s q.e estan asu cargo.
-395-
V. S. comprende (vnui) bien los funestos resultados
y fatales conceqs q.e podran resultar ala causa
si pudieran los limitrofes batirnos en detalle,
graciada ocurrencia es la q.e se deve ebitar; p.r
comiendo á V. S. esfuerse sus providencias, y active
su celo y amor ala livertad americana, las incorporaciones
de esas divicion.e á este Ex.le D. 8t. Q.1 G! en
del Vruguay á 8 de Sept.e de 1812 = M. S = Sr d
Artig.a
Archivo General do la Nación. Buenos Aires. República Argentina.
División Nacional. Sección Gobierno. S. X, C. 1, A. 5, NI 12. Manuscrito borrador; fajas 1; papel sin filigrana: formato de la hoja
215 x 155 mm.: interlínea de 8 a 10 mm.; letra inclinada: conservación buena.
NI 113 [Gaspar Vigodet a la Princesa Carlota Joaquina
bón. Manifiesta que el gobierno rebelde de Buenos
tendido inducirle a traicionar la causa del Rey
del oficio y proposiciones que le remite para su
Refiere que los insurgentes se hallan el¡ la Banda
rigen sus marchas hacia Montevideo. Espera que
gente acceda a su solicitud en el sentido de que
volviera a situarse en las márgenes del Uruguay
acuerdo con el Gobierno de Dfontevideo.]
[Montevideo, setiembre 8 de 1812.1
/Srñma Sra.
El gobierno insurgente de Buenos Ayres acaba de darla
ultima prueba de su villania; ha creido que podria inducirme á cometer la traicion mas alevosa contra mi adorado
Rey, y la Nacion, y se ha arrojado a dirigirme el oficio,
y proposiciones que tengo el honor de dirigir a V. A. R.
como un testimonio de la justicia con que he reclamado al
Augusto Esposo de V. A. su auxilio para defender los derechos de la nación española, los del Sr. D .n Fernando 7.e,
y los de V. A. misma. Muy pocos documentos podrán presentarse que evidencien la decision dejos rebeldes a segregarse de la monarquia como el oficio, y proposicioneq de
que V. A. R. se instruirá. y de las que deducirá con su
alta penetracion hasta donde les precipita el orgullo, y
bastardia. He contestado al gobierno de Buenos-Ayres
como se merece, desentendiendome dela alianza, y garantia que suponen de S. A. R. el Principe Regente de la
Gran-Bretaña; porque nunca he podido creer que ambos
principes dexen de ser justos en sus pactos, y menos que
permitan se desmembre, y perezca la nacion española su
aliada.
Estos principios de equidad me han hecho tomar
resolución de dirigir al Encargado de negocios de
en esa corte las antedichas proposiciones al efecto
denciar / en el ministerio del Augusto Esposo de
las miras agresoras de los rebeldes de Buenos-Ayres.
reclamacion oficial, que el Encargado de negocios
hacer sobre la que con fecha del 29 del proximo
-396-
le previne hiciera, y de que hablé a V. A. R. en
igual fecha,'fio de la proteccion especialisima
el mejor resu.tado. Si el Srl.o. Sr. Principe Regente
accediera a mi solicitud de que el Gen.' D.- Diego
volviera á su acantonamiento en las margenes del
guay, y obrara conmigo de acuerdo, según S. A. R.
Principe dispuso en el pasado Enero; crea V. A.
insurgentes debian perecer por si mismos. Tengo
yores esperanzas en la justicia de la santa causa
nacion, en la rectitud del Srnimo. Sr. Principe
sobre todo en la eficacia con que V. A. R. nos favorece;
as¡ es que espero ver abatido el orgullo procáz
migos de la España, que lo son igualmente de su
y de toda su dinastia.
Despues que tube el honor de escribir á V. A R el 18,
20, y 29 del anterior han sido evaquados casi todos los
pueblos de la campaña, y he sabido que el exercito de los
rebeldes se halla todo en esta banda, dirigiendo sus movimientos acia esta Plaza. No es facil que V. A. R. conosca
la consternacion general, y la desolacion de tantas familias,
principalmente los buanos ciudadanos; habiendose reduplicado nuestras amarguras con la catastrofe del primero
de / este mes en el puerto de Maldonado.
Arribó alli el Navio Salvador que conducia el batallon
de la Albuera de quinientas quarenta plazas, y un horrible
temporal desizo el navio, y sumergió á casi todos: solas
ciento treinta personas se han salvado entre soldados, pasageros, y gente de mar. Infiera V. A. R. mi consternacion, y la de este heroyco pueblo, y calcúle la enorme falta
que me hacen aquellas tropas que nos ha robado el mar.
Privado de un auxilio tan oportuno he quedado en el mismo
estado de nulidad en que antes me hallaba, porque ni los
ciento cinco soldados, que conducia la fragata Maria Josefa han llegado todavia, ni se sabe del paradero de este
buque que salió de ese puerto el quatro del anterior
Agosto. Creo deber a V. A. R. la consideracion de que
añadirá este motivo de mis padecimientos á las reflexiones
oportunas con que podrá inclinar el R! animo del Augusto
Principe Regente, de cuya decision pende la ruina, o la
prosperidad de los indignos planes, y sistema de los
rebeldes.
Consagro a V. A. R. mis res- / petos, y
ruego a Dios Fue su importante vida m .s a .s
Montevideo 8 de Setiembre de 1812.
Srnma. Señora
A. L. R. P. de V. A. R.
Gaspar Vigodet
Srnma. Sría. Infanta D.- Carlota Joaquina de Borbon.
Archivo
Imperial.
Petrópolls.
Brasil.
Legajo
N9
XXVIIr.
Carpeta
No 673. A8o 181'2. Manuscrito original; fojas 2; papel con filigrana;
formato de la hoja 294 x 214 mm.; interlínea de 6 a 9 mm.: letra
'inclinada; conservación buena.
-397-
N9 114 [Gaspar Vigodet a Diego de; Souza. Se refiere a los
pliegos que hace llegar a su poder por intermedio de Gaspar
Pinto Bandeira cuyo contenido, según rumores, permite abrigar
la esperanza de que el ejército auxiliador portugués vuelva a
ocupar sus posesiones. Informa sobre el avance de los
que ha obligado a Benito Chain a replegarse hacia Montevideo
sobre la pérdida ocurrida en Maldonado de la mayor parte
fuerza auxiliar proveniente de España.]
[Montevideo, setiembre 9 de 1812.]
/Il.mo Ex.-- Sor.
La Escuna Princesa D .a Maria Teresa arrivó á este Puerto
ayer, y su objeto no es otro sino conducir Pliegos dela corte
del Brasil p.- V. E, quien no hallandose por estas inmediaciones, como enel Janeyro se creía há sido preciso tomar la
determinación, de que el caballero oficial encargado de
dicha correspondencia, pase á Maldonado con el fin de
entregarla al Oficial Gaspar Pinto Bandeyra, para que
este se encargue de llevarla hasta donde V. E. se halle.
Pociria haver pasado de dicha Poblacion Pintos Bandeyra;
mas para que la diligencia se haga sin la menor demora,
con esta fecha prevengo al Ten?o Governa or remita un
Expreso al dicho oficial, advirtiendole de esta novedad
para que regrese y pueda hacerse cargo dela expresada
conducion de Pliegos. Por la corta explicación que há querido hacerme el oficial que se há desembarcado, entiendo
que deven contener disposiciones de vastante satisfaccion;
pues me restituye á mis esperanzas de que el Exercito de
V. E. buelba á ocupar sus anteriores disposiciones. Si así
fuese agradecerla á V. E. me lo avisase, y en este caso
tendrá la bondad de dirigirme sus comunicaciones por el
Cerro largo, por ser la unica vía que considero libre de
Enemigos despues que las Tropas de V. E. se apartaron
del Vruguay. Desde entonces varios Cuerpos ó Partidas
fuertes de los Sediciosos de Buenos-Ayres avanzaron sobre
nuestros Campos, cuyos movimientos obligaron á D.o Be-.
nito Chain á retirarse con su Gente alas inmediaciones de
esta Plaza; y las familias fieles, temerosas de ex-/perimentar los estragos delos Insurgentes, se han guarecido
ya al abrigo de sus muros.
La Junta de Buenos Ayres me dirigió en estos días
el oficio y proposiciones del tenor que V. E. verá por las
adjuntas copias que tengo el honor de acompañarle. La
respuesta que hé dado há sido segun corresponde á su
insolencia y orgullo; pero por la premura del tiempo no la
remito á V. E, mas le ofrezco executarlo en la primera
oportunidad que haya.
Quando yo me hallaba entretenido en tomar medidas
contra los estragos que por estas inmediaciones causaba
una Gruesa Partida compuesta de charruas y Gente viciosa del País; arrivó á Maldonado una delas Embarcaciones
que conducían parte delas Tropas que me remiten de España pero con tal desgracia que, sobreviniendo enel momento mismo de dar fondo un furioso temporal, el Navío
perdió las Amarras, y hacicndose pequeños trozos, pereció
-398--
todo un Batallon del Regimiento dela Albuera que enél se
transportaba, excepto 130. Individuos, que son los Vnicos
que se han salvado: fracaso que me há causado el sentimiento que V. E. puede imaginar, no tanto por la utilidad
de esta Tropa, quanto p .r la suerte que há experimentado.
Los Naufragos sehan unido al Destacam!o que allí tengo;
y ahora esto¡ enla espectativa delos demas transportes que
hán de venir de Europa con Tropas. Los charruas de que
hablo á V.E., tengo entendido que han pasado el Yh<,, y
qúe anteriormente mataron enel Pintado un Individuo
Portugués: circun,;tancia por la qual, repito, no deverá
V. E. aventurar correspond ° / alguna por otra vía que
la del Cerro Largo; bien que V. E. mejor impuesto delas
novedades dclas campañas, dispondrá lo que crea mas
acertado.
Dios Güe a V. E. m.= a.$ Montevideo 9. de Sep.- de 1812.
Soy conel mayor respeto y Considera.De V. Exá.
Su atento Seguro Servidor
Il: no Ex: no Sor.
Gaspar Vigodet
Il: no Exmo Sór D.- Diego de Sousa
General en Gefe del Exto de S. M. F.
Museo "Julio de Castilhol". Porto Alegre. Brasil. Archivo Público
de Río Grande del Sur. 24 Sección. Asuntos Militares. 1912. Caja 177.
Documento 323. Manuscrito original: fojas 2; papel con filigrana; formato de la hoja 29SX211 mm.; interlinea de 6 0. S mm.; letra Inclinada: conservación buena.
Nq 115 [Lord Strangford al Conde das Galveas. Anuncia
Principe Regente ha aprobado el armisticio suscrito el 26 de mayo
que
el
por Juan Rademaker y el Gobierno de Buenos Aires.
sea pronto sancionado por el Regente de Portugal. Agrega que
Souza debe abandonar el territorio español y que en el caso
que Buenos Aires rompa el armisticio Gran Bretaña promete
auxilios.]
[Río de Janeiro, setiembre 11 de 1312.7
/Le sousigné Envoyé Extraordinaire et Ministre Plenipotentiaire de S. M. Britannique a fhonneur d'annoncer á
S. Ex. Mr le Comte das Galveas, Conseiller, Ministre, et
Secretaire d'Etat, qu'il vient de recevoir des Depéches de
sa Cour, par les quelles il apprend que S A R Monseigneur
le Prince Regent du Royaume Uní a hautement approuvé
le Project d'Armistice, qu'en consequence du desir de
S.A.R. Monseigneur le Prince Regent de Portugal, le Sousigné avoit pris sur luí de recommander á ce Gouvernement par sa Note du 15 Abril dernier; et que S.A.R. se
flatte que cet Armistice aura un plein et entier effet des
-299-
le moment que le Gouvernement local de Buenos Ayres y
aura accedé S.A.R. étant pérsuadée d'apres les embaras
et les difficultés qui sont survenues en consequence de
la marche des Troupes Brésiliennes, et des obstarles que
cette malhereux affaire a presenté aux progrés de la médiation entreprise par la Grande Bretagne, que le retraite
de ses Troupes devient tout á fait indispensable.
Le Sousigné espere done que 1'Armistice conclu par
le Sieur Rademaker le 26 / Mai ne tarderá pas a recevoir
la sanction de S.A.R. et qu'il sera bientot méme de edmmuniquer á la Cour que les Corps Brésiliennes, qui
se trouve sous les ordres du General de Souza aura
completement evacué le Territoire Espagnol, oú sa presente ne sert qu'a faire de 1'embaras, et de 1'inquietude.
Le sousigné croit devoir profiter de cette occassion
pour tacher á dissiper les craintes que S.E. parait avoir
con9u su sujet des suites qui pourraient resuiter si l Armistice n'a pas de terme fixe, et si par consequence le Gouvernement de Buenos Ayres aura la faculté de la rompre
á i heure qu'il voudra. Le Sousigné peut done assurer S.E.
bien qu'il ne s'y trouve pas specifiquement autorisé par
sa Cour que dans le cas d'une aggression manifeste, et non
provoqué, c'est á dire, dans le cas oú le Gouvernement de
Buenos Ayres venoit a rompre 1'Armistice, sans des ,fustes
motifs donnés par la Cour du Brésil, celleci peut compter
sur des secours aussi prompts, et aussi efficaces que les
circonstances pourront permettre.
Le Sousigné prie S.E. d'agrér 1'assurance de
haute consideration- Strangtord. Au / Rio de Janeiro
11 Septembre 1812.José Joaquin da Silva Freitas.-
111usec.
"Julio
de
Castilhos".
Porto
Alegre,
F3raeil.
Archivo
Público
de
Río
Grande
del
Sur.
24
Sección.
"Avisos
do
Governo".
181.2.
Docuformato
mento
61
A.
Manuscrito
copia;
fojas
2;
papel
con
filigrana;
de
la
hoja
820x195
rota.;
interlinea
de
7
a
8
mm.;
letra
inclinada;
conservación buen..
NQ 116 [Proclama de despedida del Gobernador y
neral de la Capitanfa de San Pedro. Ceneral en
Souza a los integrantes del Ejército Pacificador.]
[Cuartel General en las vertientes del Cufiapirá. setiembre 12
de 1812.1
/CopiaFala de Despedida que o Gov.or e Capitam General da
Capitania de S. Pedro, General cm Chefe do Exercito Pacificador faz aomesmo Exercito
Meus Camaradas, e Amigos, Companheiros a tanto tempo
nos vossos trabalhos, sofrimentos, eriscos, que superastes
coro inimitavel constancia, paciencia; evalor nalonga Cam- 400 -
panha, da qual vos recolheis cubertos de Onra, e gloria,
de que generozamente me sedestes multo maior quinhao
do que me cabia empartilha, en náo posso chamado agora
por obrigagoens de Governador, separar-me de vós, sem
experimentar os dolorozos efeitos da saudade, que o Abito,
e afecto, e agratidao produzem nas almas sensiveis. Recebei pois a minha terna despedida, em que cumpre Recomendar-vos a mais exata obediencia as Ordens dos Snrea
Oficiaes Generaes, a os conhecimentos, prudencia, e conselhos dos quaes, é do meu dever confesar, rezultarao mais
particularmente os bons sucessos da nosa expedisao; as
dos Vosos Chefes aquem estou muito agradecido pela actividade, zelo, e discrissao que nela provarao; e finalmente as
dos vosos Oficiaes que pela sua intrepides, e corage geralmente meresem omeu Reconhecimento.
En nao me esqueso da Ordem de 17 de Julho de 1811,
ém que vos prometí recomendar a multa alta Beneficencia
do 1,rincipe Regente Noso Senhor, os vosos distintos servissos. Ficao sertos de que serei fiel naminha promesa, e
de que será, para mim o día de mais prazer aquele emque
navossa frente, posa anunciar-vos os benignos efeitos da
Regia Munificencia (lo mesmo Augusto Senhor.
Quartel General nas Vertentes de Cunhampirú
7br o de 1812.
- Asignado = D. Diogo deSouza
Departamento do Arciaívo
de Historia. Manasúrito ccpia; Mas 1.
do
Estado.
San
Pablo.
Brasil.
Sectito
No 117 [E1 Conde das Galveas a Juan Rademaker.Informa que
él Príncipe Regente accedió a aceptar el armisticio pactado el
26 de mayo.]
[Palacio de Río de Janeiro, setiembre 13 de 1812.]
/Muitos dias depois dehaver sahido deste Porto aEscuna Maria Thereza, pela qual derigi aV.M. os meas Despachos emdatas de 9 e 12 de Agosto entren aqui hum
Brigue deGuerra Inglez, trazendo oseu Officio N.3 datado
de 2 daquelle mesmo mez, que acompanha a Convenjáo original do Armisticio, que V.M. ahí concluíra com oGoverno
de Buenos Ayres, cm 26 de Maio, esendo só agora que
chegou á Real Prezenga de S.A.R. o Principe Regente N.S.
aquella Convengáo, com-alguma apparencia deformalidade
para que pudesse receber aReal Ratificagáo, fe¡ esta demora, centros motivos, que já multo emdetalhe fiz conhecer
a V.M. em anterior Despacho, quem determinarán S.A.R.
a mandar entabolar novamente esta Negociagáo pelos
termos, quese indicarán a V.M. nas Ordens, que para isto
se lhe expedirán pela ja citada Escuna: Sendo por tanto
de presumir que a estas horas, e ainda mais / quando
V.M. chegar a receber o prezente Despacho, se ache multo
-40126
adiantada a nova Negociagáo, sehe que da parte de Buenos Ayres existe como se diz, hum sincero dezejo de pacificagáo e accomodamento, seria hum verdadeiro transtorno
quese mallograsse a conciuzáo de melhores, e mais Regulares Estipulagoens pela immediata Ratificagáo daquella
primitiva Convencáo. Todavia iiáo querendo S.A.R. que os
Governos mais inmediatamente enipenhados na pertendida
Conciliagáo, etranquilidade das Provincias da Ammerica
Hespanhola jama[s imputen a conservagáo das Tropas
Portuguesas naquelle Territorio asdifficuldades que possa
encontrar o projecto da Commissáo; epor outrolado Dezejando S.A.R. cm tudo adherir as intengoens do Seu
Grande, e Fiel Alliado, que insta vivamente na Remogáo
detaesTrcpas: julgou S.A.R. por conveniente admittír os
termos do / Armisticio ajustado cuja approvagáo significo
nesta occaziáo a esse Governo pela maneira, que será constante aV.M. pela Copia junta da minha participagáo, aqual
terá esimultaneo officio de Credencial, para V.M. se
poder retirar: Edevendo S.A.R. esperar que V.M. tenha
já conseguido a pertendida satisfagáo pela Ministerial Extraordinaria de 27 de Malo, recommenda con tudo a V.M~
que, no cazo que ainda isto náo esteja terminada V.M.
continue as suas diligencias, até quesesiga hum rezultado.
Ds, Ge. a V.M.' Palacio do Rio de Janeiro, ém 13 de
Setembro de 1812: Conde das Galveas Sr. Joáo Rademaker.
P.S. Remetto a V.M. o Officio junto para o General. D.
Diogo de Souza, que V.M. procurará dirigir-lhe logo.
Jozé Joaquim da Silva Freitas.
Museo "Julio de Castllhos". Porto Alegre. Brasil. Arrhlvo Pabllco
de Río Grande del Sur. 24 Sección. "Avisos do Governo". 181'2. Documento 61 C. Manuscrlto copia; fojas 2; papel con filigrana; formato
de la hoja 720 x 105 mm.; interlínea de 10 a 12 mm.; letra inclinada;
conservación buena.
N9 118 [El Conde das Galveas a Dleeo de Souza. Anuncia la
firma del armisticio por Juan Rademaker con el Gobierno de
Buenos Aires el 26 de mayo último, por mediación de S. M.
tánica y le trasmite órdenes de Su Alteza Real para que se repliegue con sun fuerzas al territorio portugués.]
[Palacio de Río de Janeiro, setiembre 13 de 1812.1
/Tendo-se finalmente recebido aqui, há poucos dias a
Convengáo original do Armisticio concluido por Joáo Rademaker em Buenos Ayres, nodia 26 de Malo, ao mesmo
passo que prosseguiáo as vivas instancias por parte de
S. Al. Britanica para a remogáo das nossas Tropas, na prezenga das quaes os Governos mais immediatamente interessados no grande projecto da conciliagüo das Provincias
Hespanholas coro a Metropole facem existir hum grande
obstaculo para aquelle rezultado, julgou S.A.R. por conveniente ratificar aquelle Armesticio: E como transmitto
---402--
a V.S. por ordem do N[esmo Augusto Senhor Copia
atal respeito se escreve nesta occaziáo a Joáo Rademaker,
me limito neste Officio a repetir a V.S. as Reaes
deS.A.R. para que V.S. verifique a sus Retirada
nosso Territorio coni aquella-brevidade que permittirem
as circunstancias da Estagáo e as privajoens detrasportes,
cm que V.S. disse que se achava; ficando / depois
dado e concluidos talentos e zelo deV.S. estabelecer
do Territorio da sus Capitania aquelle systema,
goens de defeza, que mais capazes parejáo de cobrir
gurar o Paiz contra algum inesperado rompimento
parte do Coverno deBuenos Ayres, o qual V.S. procurará
por todos os modos que jámais pareja directa, ou
mente provocado por nós, afim deque a imputagáo
a todo otempo sobre everdadeiro aggressor.
V.S. irá dando sempre conta desua progressiva marcha, nao omittindo-a-i:ommunicagáo detodas as not;cías e
ulteriores acontecimentos que lhe pareja converiente transmittir ao conhecimento deS.A.R.
Ds. Ge. a V.S. Palacio do Rio de Janciro cm 13 de
Setembro de 1812.
Conde das Galveas
PS.
Communico officialmente A V. S. a Copia da Nota de
Lord Strangford instando vivamente pela Ratificajáo do
Armisticio
Sr. D. Diogo de Sousa.
Museo "Julio de Cnstilhos". Porto Alegre. Brasil. Archivo Público
de Río Grande del Sur. 21 Sección. "Avisos do Governti". 181'2. Docu•
mento 61. Manuscrito original; fojas 1; papel con filigrana; formato
de la hoja 320 x 205 mm.; interlínea de 10 a 12 mm.; letra Inclinada;
conservación buena.
No 119 [El Conde das Calveas a la Junta Gubernativa de Buenos Aíres. Informa que por una embarcación do guerra inglesa
recibió su oficio de 17 de Julio, -- que se publica' bajo el número 77 de esta Serie- con la noticia del resultado de la misión
de Juan Rademalcer. Agrega que el Príncipe Regente de Portugal aprobó las bases de dicho convenio firmado el 26 de mayo
y que las tropas portuguesas, sin pérdida de tiempo, Iniciarán
la retirada.]
[Palacio de Río ¿Le Janeiro, setiembre 13 de 1812.]
/ Copia
Exmo. Sres. Fo:i ainda ha poucos dias que por vía
de huma Embarcagáo de Guerra Ingleza recebi a resposta
deV.Exa. cm data de 17 de julho passado - sobre o rezultado da Commissáo ¿lo Tenente Coronel Joáo Rademaker,
etendo entáo levado á Real Presenja deS.A.R. o Principe
Regente de Portugal, meu Amo, a Convenjáo do Armisticio
que ahí se ajustára entre esse Governo, eaquelle Negocia403 -
dor Portuguez, em data de 26 de Maio se Dignou S.A.R.
de Aprovar os termos daquella Convengáo cujos saudaveis
effeitos tivéráo logo a sus execugáo; pois que havendo
cessado as hostilidades entre os dous Exercitos, as Tropas
Portuguesas comegaráo sem perda de tempo a sua retirada para dentro dos seus respectivos limites pela maneira
que o rigor da Estagáo ealguma falta de Transportes tem
podido permittir.
Esperando S. A. R. pois, que a este passo se sigáo por
effeito davoa fé com / que elle se den, todas as ventagens,
que com este arbitrio se procurarán aos dous Paizes renovando-se aquellas relagoens de Amizade e boa intelligencia,
que tanto conven aos reciprocos interesses de duas Nagoens visinhas e unidas por vinculos táo sagrados, Tem
Determinado que se retire o Negociador Portugues, como
náo sondo já ahi necessaria asua permanencia: E ordenandome que assim opartecipe a V. Exa. tenho en com esta
gostosa occaziáo ade renovar a V.Exa. os protestos da
mais distineta Consideragáo com que tenho ahonra de ser
Exmos. Sres. Prezidente e Vogais da Junta Governativa
de Buenos Ayres. De V.Exa. Muito corto e seguro Servidor. Conde das Galveas.
Jose Joaquim da Silva Freitas.
Efu..seo —Julio de Cnstilhos". Porto Alegre.
de Río Grande del Sur. 29 Sección. "Avisos do
mento 61 B. Manuscrito copia; fojas 1; papel
de la hoja 320 x 195 mm.; Interlinea de lo a
conservación buena.
Brasil. Archlvo Público
Governo". 1812. Docucon filigrana; formato
ir mm.; letra inclinada;
NI 120 [Felipe Contucei a la Princesa Carlota Joaquina
bón. Informa que se ha verificado la retirada del
gués a sus fronteras, en cumplimiento del convenio
Juan Rademaker con el Gobierno de Buenos Aires.
los rebeldes dominan en la campaña y han saqueado
Pintado y en atención a. estos hechos, solícita
[Cerro Largo, setiembre lá de 1812.]
/Señora
Assi el Comand.le D. Joaquin dePaz, como yó, hemos
gido al Secretario de V. A..R.todos los partes concernientes álas circunstancias para que llegasen ála Real
de V. A. Ahora acabo de saver que Presas há pasado
España, y de consiguiente estamos enla incertidumbre
su recepcion (no obstante que segun prevencion del
fueron bajo cubierta del Ministro delos Negocios
geros y dela Guerra) maxime quando hace largo tiempo
que carecemos con sumo dolor delos Reales satisfactorios
preceptos de V. A. Nuebas ocurrencias q. palpamos,
hoy impulso á mi acendrada lealtad para que lleno
mas profundo acatamiento eleve álos Reales Pies
el estado deplorable á que se mira redu- / ducida
=
-404
esencial de mis connatos, tendentes al incalculable bien á
que aspiramos; enla firme inteligencia que nada és capaz
de arredrar ni balancear mi constancia, de nada serviran
los contrastes para dejar de seguir la gloriosa senda que
guía al Sosten y defensa delos Sagrados derechos del Señor
REY Don Fernando 7.o y sus Augustos Sucesores. Esta
és la causa mas Santa, y ella és la que dirige mis acciones
hasta el ultimo justo y devido sacrificio. Sentado tan irrefragable principio, V. A. R, en uso dela Mannagnimidad
y clemencia que resplandece desde lejos, se dignará ohirme
como áun acerrimo partidario dela fidelidad y Vasallage.
Verificada ya la retirada del Exercito Por- / Portugues ásus fronteras, efecto sin duda dela mision de Rademaker al Govierno de Buenos Ayres, los secutores de este
avivaron la esperanza de ver prosperar sus ideas, radicando el Sistéma desvastador que llevan por obgeto. La
Campaña de Montevideo está invadida por grupos de facciosos, y yá vá incrementandose la revelion en su basto
continente. Han dado sobre la Capilla denominada Pintado
saqueandola completamente, y hace quatro días que á distancia de quarenta leguas de esta Villa se avistó una
quadrilIa de los mismos, que no dá quartel á nineun Español europeo que encuentra, como le sucedió á Juan Gonzalez que marchaba á Montevideo, y fué víctima del furor
de estos Caribes que á pretexto de indios infieles y baxo
pueblo, ponen en mo- / movimiento los resortes de su depravacion, en terminos que quando devieran haverse exterminado los males, és justamente el momento de su mayor auie. El complex3 de datos que me inflaman cada día
mas, ála contraposicion de tales fatalidades, prestarían
aún recursos para sofocar este germen destructor, si lograee el singular honor de obtener la Soverana Proteccion
de V. A. R., unico amparo en que confío, y unico Sostén
delos verdaderos Españoles dela America del Sur, de cuyo
Xefe D. Gaspar Vigodet hé recivido varias Cartas relativas al proprio asunto, y sus copias omito dirigirlas á
V. A. R. por que ceden en elogio de mis operaciones.
Permítame Señora que con / con todo respeto manifieste
á V. A. R. que mí honrado comportamiento me há deparado enemigos, uno de ellos el Lord Strandford como me
avisan de ésa Corte, y desde mucho tiempo D. Diego
deSouza que no solo há tratado de desairarme completar 'a, si no que conspira contra mi existencia, y este és
el premio q quieren dar á mis constantes y muy utiles
fatigas, quizas por que discordan sus ideas delas q.a me
dirigen al mejor, mas fiel y mas bien entendido servicio
de V. A. R.
Dios guarde la importante vida de V, A. R. muchos
años. Cerro largo 115 de Sep.- de1812. .
Señora
A L. R. P. de V. A. Real.
Felippe Contucci.
-405-
P. S.
Una fluxion q.a me ha cargado ála vista me priva del alto
honor de escrivir de mi puño, y ruego, por tanto, encarecidam.le a V: A. Real, q.e se digne perdonarme.
Archivo lmperlal. Petrópolls. Brasil. Legajo N9 29. Carpeta Nv 757.
Alto 1812. Manuscrito original; fojas 3; papel con filigrana; formato
de la hoja 246 x 201 mm.; interlinea de 7 a 8 mm.; letra inclinada;
conservación buena.
N^ 121 [Oficio del Conde das Galveas en el que se extiende
en consideraciones sobre la retirada de las tropas portuguesas
Impuesta como condición del Armisticio, la firma, el plazo y
determinación de la frontera del territorio ocupado.]
[Pfo de Janeiro, setiembre 26 de 1812.1
/Copia
O Abaixo assignado Conselheiro Ministro eSecretario
de Estado dos Negociosda Marinha eDominios Ultramarinos interinamente encarregado da Repartigao dos Negocios Estrangeiros e da Guerra, tendo já cm Nota de
24 do corrente mez respondido á ultima Memoria de S. E.
Lord Strangford, Enviado Extraordinario e Ministro Plenipotenciario de S.M.B. relativamente á Approvagáo do
Aiuste do Armisticio concluido cm Buenos Ayres entre
oTenente Coronel Joáo Rademaker eoGoverno local daquellas Provincias do Río da Prata, julga todavía náo dever
deixar defazer separada mengáo da nutra Memoria mais
difusa, que S.E. lhe dirigio cm docta de 3 deste mermo
mez, que servia de resposta á Nota que o Abaixo assignado teve ahonra de escrever a S.E. cm 27 de Agoto,
segundo as ordens que recebeu de S.A.R. 0 Príncipe Regente de Portugal, Scu Amo.
Foi po[s com a maior satisfaeáo que / O Mesmo Augusto Senhor leo na citada Memoria de S.E. de 3 deste mez
a franca esincera exposigáo que S.E. fez deque toda a direcgáo e marcha da Negociagáo, que se mandou entabolar
com o Governo de Buenos Ayres foi náo somente emconsequencia das instancias que S.E. fizera, cm nome desua
Corte cuja disposigoens ulteriores interessaváo nesta medida mas até cm tudo conforme aopiniáo de S.E. aquem
constantemente se communicáráo na mais absoluta franquesa todos os papeis e ordens que se expedirán para este
fim; e portanto nada era mais natural do que ocazo deque
S.E. reconhecesse, como de facto reconheceu os erros commetidos por Joáo Rademaker naquella Negociagáo, aqual
era despida, como S.E. mui judiciosamente diz de todas
as formalidades indispensaveis e ainda mais notoriamente
contraria tanto aosentido, como á letra desuas Instrugcoens.
/As Disposigoens que S.A.R. se dignou entáo
denar para ver se ainda era possivel corrigir os
desta Negociagao foráo por determinagáo de S.A.R.
-406-
milhantemente comxnunicadas a S.E. Lord Strangford, e
coordenadas complel.amente debaixo daquelle ponto de
vista em que S.E. entedeu que se conciliava o Decoro e
Dignidade de S.A.R. coro as Instrucgoens do Governo Britaníco, ecom o espirito das Ordens, (me S.E. tinha recebido relativamente á retirada das Tropas Portuguesas
existentes no Territorio Hespanhol, pelo que emtal occaziáo foi pura formalidade, como S.E. vocalmente lhedissera, apresentacáo que S.E. fez da sua Memoria de 27 de
Julho, eda subsequem;e de 11 de Agosto as quaes o Abaixo
assighado náo responden por isso mesmo visto que, achando-se S.E. perfectamente instruido do estado e succesiva
marcha da Negociagíio nada ignorava dos seus verdadeiros termos, / assim como por elles sabia que o principal
objecto dos dezejos do Seu Soberano se achava prenchido
pela Determinagáo expressa da retirada do Exercito Portugues, quejamais se contramandou, apezar dos defeitos
capitaes da Negoci<icáo do Armisticio.
Como S:E. náo somente len, mas tem tido Copias de
todos os Officios expedidos a D. Diogo de Souza, parece
desnecesario produzir novos documentos que testefiquem
aquella assergáo senda humo exuberante prova aquella que
S.E. acaba de ver no Edital publicado pelo General Portuguez; afim de vencer aforga desacrificios pecuniarios a
facilidade de transportes que lhe faltáo para verificar a
süa .retirada coro a promptidáo, que selhe ordenou.
Posto que o Exercito, como S.E. sabe efica dito, viesse
prosseguindo emsua marcha retrograda, eque como tal se
preen ./ preenchessein os dezejos do Governo Britanico,
instou S.E. Lord Strangford paraque se approvasse o Armisticio, ainda independente de saberse o rezultado das
tentativas da segunda Negociacáo, náo obstante que aquelle Armisticio, apezar de alguma apnarencia de formalidade, com-que apenas appareceu a fina, conservasse todos os outros defeitos essenciaes que S.E. Ihe havia notado logo que elle se publicou: a Nota que o Abaixo assignado dirigio ultimamente a S.E. sobre este objecto, emdata
de 24 deSetembro, torna desnecessarios ulteriores explanacoens contentandose o Abaixo assignado de repetir aqui
a S.E. que S.A.R.,Espera que nesta sua condescendencia
receba S.A.R. O Principe Regente do Reno Unido. huma
muita caracterizada prova de sua Consid_ragáo edaquella
invariavel Adherencia, que manifestara sémpre as vistas
e Disposigoens do Seu Grande Alliado.
/Passando a rec:ipitulagáo que S.E. faz de Nota, que
o Abaixo assignado escreveu a S.E. em 27 de Agosto, elle
náo pode deixar de observar a S.E. que se nos Instruegoens
que se déráo a Rademalcer, quando daqui partio para
Buenos Ayres, se náo fizéra de modo algum mengáo da
Linha de limites marcada pelo Paraná, sabe S.E. muito
bem, que náo havendo naquelle momento nogoens muito
exactas.sobre a situac;áo dos respectivos Exercitos, esobre
opé, emque se achaváo as Negociagoens já comegadas por
D. Diogo se restringiiío nesta parte as Instrucgoens dadas
- 407 -
ao Negociado Rademaker no primeiro passo, que se Ihe indicou de dever receber do General todas as nogoens, que
este estava no caso de facilitar-lhe, limitandose quanto
ao mais as ordens de S.A.R. a prescreverlhe que o Armisticio fosse seguido da immediata retirada dos dous Exercitos para as suas / respectivas Fronteiras, eque elle tivesse por prazo o periodo, que durasse a Negociacáo era
que se achava interessado S.M.B. para a reconciliagáo daquellas Provincias coro a Metropole. S.E. nesse momento
foi o mesmo que entedeu que est9 ultima circunstancia
hia perfeitamente em conformidade do motivo, que induzia a S.A.R. a entrar nesta Negociacáo; e por conseguinte reconhecen a S.E. depois quando se soube que o
Armisticio era ¡Ilimitado, o erro que neste artigo se commetteu, náo só pelo quediz respeito á falta de exaccáo no
cumprimento das Instruccoens como na liberdade, quese
deixava ao Governo de Buenos Ayres de romper quando
melhor lhe conviesse o prosseguimento das hostilidades.
Fe¡ por tanto que, quando se tratou da segunda negociagáo
conveio S.E. perfeitamente que se avivasse esta declaragáo bem certo S. E. que / de se estabelecer ao Armisticio
oprazer, que de corresse até a conclusáo da Negociacáo
da Commissáo Ingleza náo se poderia jamais entender
que S.A.R. entrava como Mediador era tal arranjamento.
A diligencia sobre o reconhecimento da Linha
mites tracada no Convenio de 20 de Outubro de que
pois se tratou, foi S.E. o mesmo que as indicou
convenientes, reconhecendo que esta Estipulacáo
mema cobria a Praca e Territorio de Montevideo;
tendo S. E. descontinuando de mostrar o cuidado
deve a sorte daquella Praga, como se vé dos termos
u'timamente escreveu ao Governo de Buenos Ayres,
deve ser estranho a S.E. que S.A.R. lance as cuas
ciosas vistas sobre a triste perspectiva que ameaca
berdade de Montevideo e sobre o acreecimo de poder
que depois dasua acquisigáo se aprezcntáráo as Tropas
do Governo / Revolucionario de Buenos Ayres era
Linha das Fronteiras Portuguesas; nem poderá admirar
a S.E. o cazo deque agora se aprezente este quadro
sideracáo de S.A.R. debaixo de hum ponto de vista
attendivel quando pelas ultimas representacoens
godet aqui mandou fazer pelo Cápitáo de Fragata
Primo de Rivera, se manifestou o estado de absoluta
queza e impossibilidade de rezistencia era que se
Montevideo.
Ultimamente tem o Abaixo asignado de fazer notar a
S.E. que na já mencionada Nota, que elle por ordem de
S.A.R. dirigira a S.E.em 27 de Agosto passado náo se tratava derequerer de S.E. ulteriores explicacoens sobre as
Intengoens do Governo Britanico a respeito da retirada das
Tropas Portuguesas pois que S.E. assaz exp'Hcitamente as
havia já declarado, assim como obtido nesta parte a mais
completa condescendencia com a / vontade do seu Soberano; mas sim se pertendia que S.E. com aquella franqueza
-408-
que deve subsistir entre Governos íntimamente unidos pelas mais solidas e antigas alliangas, e Amizade houvesse
defacilitar todas aquellas nogoens que S.E. náo podía deixar
de ter sobre as Disposigoens do Governo Britanico a respeito de Buenos Ayres, coro quem S.A.R. se vía forjado
detratar ecuja sorte futura náo podía deixar de ser objecto
digno da Sua seria Attencáo, e cuidado: mas sobre este
importante assumpto confía S.A.R. encontrar sempre tudo
quanto pode prometterlhe os sollemnes Pactos que o ligáo
a S.M.B. e o Direito que a religiosidade coro que S.A.R.
os cumpre lhe dá sobre a reciprocidade da conducta do
seu Fiel e Generoso Alliado.
0 abaixo assignado aproveita esta occaziáo de
a S.E. os protestos % da sua particular estima e
Concideragáo.
Palacio do Río de Janeiro era 26 de Setembro de 1812
Conde das Galveas.
José Joaquim da Silva Freitas.
Museo "Julio de Cast.ilhes". Porto Alegre. Brasil. Archivo Público
de Río Grande del Sur. 21 Sección. "Avisos do Governo". 181'2. Documento 98 A. Manuscrito copia; fojas 6; papel con filigrana; formato
de la hoja 321 x 200 mm.; interlínea de 11 a 13 mm.; letra inclinada;
conservación buena.
No 122 [Bernardino Rivadavia al Conde das Galveas. Solicita,
le haga conocer la opinión de su gobierno respecto a
del General Diego de Souza de no reconocer el armisticio
el 26 de mayo.]
[Buenos Aires, setiembre 29 de 1612.]
/Exmo. Sor.
Quando una transaccion pacifica entre el Enviado de
S. A. R. en esta Capital y el Super Gob.nodelas Provincias
unidas del Río dela Plata había terminado felizmente las
diferencias q .o comenzaban a aparecer entre las armas
dela Patria, y el Exercito Portugues p .r medio del armisticio
celebrado en 26„ de Mayo de este año, una ocurrencia inesperada ha sensibilizado sobre manera el animo de S. E.
El S nr D. Juan de Rademaker antes de su partida B .a esa
Corte ha incluido el adjunto oficio en copia del Exmo. Ser
Gral. D. Diego de Souza, en q.- le comunica su determinacion de no pasar p .r el armisticio referido, tomando sobre
sí las conseqüencias de este procedimiento. S. E. estaba
persuadido q .e sancionadas legalmente las condiciones de
una convencion, del interes reciproco de uno y otro Estado,
nada sería capaz de alterar su execucion. No obstante estas
justas consideraciones, la contextacion del Exmo. Gral.
D. Diego de Sousa dexa en compromiso la seguridad, 'y firmeza del armisticio; / en cuya virtud me ordena mi Gob no
solicite de V.E. la exposicion de si la conducta de dhó. Grál.
-409-
puede influir algo en la validacion, o nulidad de esta convencion, o si qualquier movimiento por parte de este Xefe
contrario a la solemnidad del Tratado, debe juzgarse arbitrario y desautorizado. V. E. no duda que las operaicones de
este Xefe deben reglar las disposiciones de mi Gob - y
espera q .e elevando V.E. ál conocim?0 de S. A. R. este nuevo
acontecimiento, quede allanado todo motivo de inseguridad,
y satisfechos los deseos deS. E. de q.e reyne la paz, y es
trecha alianza entre los habitantes de estas Provincias, y
los Vasallos de S. M. F.
Dios gua áV.E. m.e I L- Buen.° Ay.a Septre. 29 de1812„
Exmo. Sor
Bernarne Ribadavia
Exmo. S.pr Conde
delas Galveas.
Archivo Itamaraty. Río de Janeiro. Brasil. ColecGoes Especiaes.
Documentos Históricos. 21 Serie. (Avulsos) Lata 204. Año 1812..dlanuscrito..original; fojas 2; papel con.fillgrana; formato do la hoja
800 z 214 mm.; interlínea de 7 a 8 mm.; letra inclinada; conservaclón
buena.
Nv 123 [Diego de Souza a Joaquin Javier Curado.
que por vía oficial se le insinuó que el Príncipe
taba-conforme con el armisticio negociado por el
ronel Juan Rademaker.y que aprobaba la conducta
Expresa que en consecuencia, se pensaba iniciar
gociación bajo sus instrucciones y que de fracasar,
obligados a repetir las hostilidades. Le recomienda,
rretas, armamentos y ejercite a su tropa.]
[Cuartel General en marcha en la costa oriental
setiembre 29 de 1.812.]
Officio Ao Curado
Nesta Estáncia encontrei o Sárg.ln Mor Andre da Mota
q' se recolhe ao seu Corpo ja melhorado da molestia com
q' ficava em Maldonado, Por ele remeto aV.S ° o incluzo
Avizo do Ser Conde das Galveas q' respeita um Requerimento junto do T.e Antonio Joao de Lessa Capitao Agregado da Legiao deS. Paulo sobre oqual V.S ° me comunicará a informassao q' lhe der o Coronel da da Legiao q'
deve acompanhar oquelle Avizo e Requerimlo - - Acabo
dereceber insinuassao Official deq'ao Principe Regente
Nossn Senhor náo foro agradavel o Armisticio negociado
pelo T.a Coronel Joao Rademaker ea o mesmo tempo q'
S. A . R. estava mui satisfeito da conduta Militar danossa
Tropa: Em consequencia sevai tratar nova Negociagao
debaixo das minhas Instrucgoells eporque a nao rezultar
della o effeito dezejado tal vez seremos obrigados repetir
as otilid ee previno disso a V.S ° p .a q' com o desvelo ezelo
q'lhe é proprio com toda a activide no concerto de Carretás
-410-
reparo dipessas e Armamentos q' se possao fazer nesse
Acampamento, onde deverá com assiduid 0 exercitar a Tropa eai conservar-se até nova Ordem, nao obstante aq' na
data de 17 deste mez lhe deixeio para se recolher á [...]
depois dodia 15 de Novembro. - - Com abrevid 0 q' Ihe
foi possivel V.S ° me mandará uma re'assao dos effeitos
q' precizar para afabrica de quaesquer falta q' ai se possao
remidiar e das outras medará parte informando á cerca
do modo mais facil e economias de as suprir &. Quartel
General cm marcha na margem oriental do Salto 29 de
Setembro d' 1812 - - D. Diogo deSouza - S ..r Joaqm
Xavier Curado.
Archivo Itamaraty. ltfo de Janeiro. Brasil. Fondo "Documentos
anteriores a 1822". Coplador de la Correspondencia de Don Diogo de
Souza. Año 1'812. Folio 141 v. Manuscrito copia; fojas 1; papel con
filigrana; formato de la hola 416 x 270 mm.; interlínea de 7 a 10 mm.;
letra inclinada; conservación buena.
Np 124 '[Diego de Soaza a Manuel Maroues de Souza. Comuntea haber recibido oficios de la Corte relativos a la desconformidad de S.A.R. con el armisticio celebrado por Juan Rademaker y su satisfacción por el buen comportamiento de las fuerzas portuguesas en la campaña de Montevideo. Informa de la
reanudación de las negociaciones con el Gobierno de Buenos
Ames, a cargo de un comisionado designado por él y balo sus
Instrucciones. Le ordena dirigirse a la guardia del Cerrito y le
recomlenda el apronte de carretas, artillería. y armamento.]
[Costa oriental de Salto, setiembre 29 de 1812.]
Officio A M.-' Marques de Souza Agora recebo pelo T .o da Legiao do R .o Grande Gaspar da
Costa Pinto Bandr° Officios da Corte cine indicao apouco
agradavel q' foi aS. A. R. o Armisticio coordinado pelo
T.e Coronel Joao Ra[de]maker cm Buenos Aires e a satisfacao do mesmo Augusto S2nhor arespeito dobom conportam?e dassuas Tropas na Campanha de Monte Video, q'
nao quer ver invadida pelas Tropas daquele Governo, acujo
fim se vao renovar Negociacoens por pessoa por mim nomeada e munida com Instrucoens minhas: E porque a nao
rezultar o dezejado effeito desta Missáo talvez aconteca q'
sejamos obrigados a uzar deforsa cesativa, convem q' VSa
logo que possa se dirija com as Tropas de seu Comando
para as Guardas do Serrito nao obstante as Ordens de 7 do
corrente cm q' se acha essa marcha prescrita para despois
do dia 15 de Novembro, ficando em tudo omais as mesmas
Ocdens cm seu vigor - Escuzo cm taes circonstancias
lembrar a V.S a o cuidado de ter prontas p .a qualquer servisso as Carretas pessas d'Artilharia e Armamentos, como
de executar assua Coluna com asiduid 0 porem devo recomendar aV.S a meremeta com abrevid 0 que lhe for possivel a Listá da precisoens q'nela ocurrem eq'nao seja possivel remididiar ai ouna dita Guarda. 0 Supra refferido
__411-
T.evolta a Monte Video naó só como preteisto denovamente reclamar as nossas Cavalhadas sobre cujo objecto diz
ja dera conta a V.S ° mais principalmente a conduzir coro
toda a cautéla Officios meus no Capl°m General D. Gasnar
Vigodet caos Comandes da Escuna - - Princesa D. María Tereza - e Bergantim Falcao p .a oacompanhar nesta
Comissao lhe dará V.S a dous Soldados mais aptos q'os
coro q' ele d'aqui vai. Tendo dado despacho aun tal Felipe
Ruis Portuguez morador em Paisandu para se lhe entregaren os cavalos da marca dassua Estáncia meconstou
pelo T.e Salazar ter-lhe entregado entre outros uns trinta
etántos coro marcas novas e como o espirito do meu Despacho nao podia Autorizar-lhe a fraude por esse modo
se apropiar de cavalos alheios emaior parte de les segde
se supoem dos que deixamos cansados nas proximid.as dassua Estáncia incumbe aV.S ° omandar confiscar todos
os Cavalos de marca fresca q' ele tiver nas imediasoeils do
Serrito onde medizen os deixara quando entrara p.- estes
Dominios. Costa Oriental de Salto 29„ de Setembro
de1812„ - D Diogo deSou°
Archlvo Itamaraty. ala de Janeiro. Brasil. Fondo "Docamentós
anteriores a 1822". Copiador de la Correspondencia de Don Plogo de
Souza. Año 1812. Folio 142. Manuscrito copia; fojas 1; papel con
filigrana; formato de la hoja 416x270 .mm.; interlinea de 7 a 10 mm.;
letra inclinada; conservación buena.
No 125 [Joaquín de Paz al Coronel Pablo Rolz Javier Prates.
Informa que con la retirada del ejército auxiliar, la campaña
oriental del Uruguay está asolada por insurgentes y bandidos, que
persiguen a los vasallos del Rey y saquean sus establecimientos.
Por esos motivos se vio precisado a trasladarse con las familias
a la Picada de Barrios y en caso de sol- acometido, se verá en la
obligación de pasar a la banda oriental del Yaguarón, donde espera ser acogido por la hospitalidad portuguesa.]
[Campamento en la picada de Barrios, setiembre 29 de 1812.1
/ 111.- S.— Cor.l Comd?e D. Pablo Roiz X.er Prates
Haviendo variado considerablem?e los negocios del día con
la retirada del Exercito auxiliar, se vé la campaña oriental
del Vruguay infestada de insurgentes y vandidos quepersiguiendo álos fieles Vasallos del Rey, tratan de desbastar
los establecim?es de aquellos q.e no son adictos ála detestable causa q. decantan, como yá lo han verificado en algunos Pueblos, y amenazada delo mismo la villa de Melo
de mi cargo, por cuyo motivo resolvi acercarme á este lugar conlos fieles y honrados Vasallos del Señor Rey d .n
Fern.d° 7.n mi Amo, q.e me acompañan con sus familias,
confiando en el auxilio y protección q.e dispensa invariablem.le un Soberano álos q.e siguen la justa causa de su
Augusto aliado, principalm.le en é[ caso (quizas no muy
distante) de ser acometido y tener q.- pasar ála vanda
-412-
oriental de Ya / Yaguaron donde espero se nos acoja conla
hospitalidad q.- acostumbra la generosa Nacion Portuguesa.
Dios gue. á V.S. m.a a.$ Campam!e enla picada de
Barrios 29 de Seple de 1812Joaq.n de Paz
Museo -Julio de Castilhcs'. Porto Alegre. Brasil. Archivo Público
de Río Grande del Sur. 2e Sección. Asuntos Militares. 1812. Cala 177.
Documento 357. Manuscrito original; fojas 1; papel con filigrana; formato de la hoja 298 x 207 mm.; interlínea de 9 a 12 mm.; letra Inclinada; conservación buena.
Np 120 [Joaquín de Paz a Diego de Souza. Informa que ante
la amenaza en que se hallaba la villa de Melo, de su dependencia,
se vio obligado a dirigirse con las familias hasta la costa occidental
del Yagunrán, lugar apropiado por hallarse próximo a los do-
minios de la Corona portuguesa, aliada de Fernando
que espera protección en el caso de que se vea
el río.]
[Campamento de Yaguarón, setiembre 30 de 1812.7
/111.m- y ExmoSeñor
La campaña oriental del Vruguay se halla invadida por
las tropas delos revolucionarios, extendiendose estos en
diferentes grupos, dirigidos á apoderarse de los Pueblos
sugetos al legitimo Sup °r Govierno de estas Provincias,
sacrificando ásu furor los honrados Vasa'los del Señor
Rey D. Fern.de 7.- mi Amo, q. no siguen la detestable causa
de aquellos. Este motivo, y el de encontrarse la villa de
Melo, de mi depend °, amenazada de un insulto de igual
naturaleza, por la aproximacion delas indicadas fuerzas,
me impulsaron ásalvar la autoridad R,.1 q. me está confiada, dirigiendome con las familias q. me acompañan,
y el corto resto delos individuos militares q. estan á mis
ordenes, hastala costa occidental de Yaguaron enla picada
de Barrios, cuyo pu[nto] me ha parecido el mas conducente, por halla[rae] / álas margenes del territorio de
S. A. R. aliado de mi Soverano; y desde él tengo el honor
de ocurrir á V. E. implorando la alta Proteccion del mismo
AugustoSeñor; principalm.le enel caso (quizás no muy distante) de tener q. pasar ála otra parte de dho. Rio; y en
tales circunstancias, confio todo en el amparo y beneficas
determinaciones de VE. á favor de las honradas familias
q. me siguen; y espero q. al mismo tiempo se digne V.E:
impartir sus ord ® á quien con todo respeto es su muy
att!n rend.e Serv °r y ruega á Dios gue. á V.E. m.e a.& Campamento de Yaguaron 30 de Sep.re de 1812„
lll:ne y Exmo S= D. Diego de Souza Joaq ^ de Paz
P.S.
El Alf.= de Milicias Fran °e Cardozo de Souza q. quedó enf o
en el Cerro largo quan[do] pasó por alli elS T Cor.l [.....]
de Da Mena Barreto, [.....] sentim!e de dejarlo / en
- 413-
aq.ila villa por no poder seguir conmigo á causa de los
continuos vomitos de sangre q. le acuden frecuentemente;
más recomendé con toda eficacia su buena asistencia, áfin
de q. si logra algun alivio, pueda retirarse ásu casa oportunam.ie. Dho. oficial, ápesar de sus visibles dolencias,
quando sehá ofrecido algun movim?e enla indicada-Villa,
me ha ayudado rally mucho en todo lo concerniente ála
defensa y seguridad de aquel punto. Lo q tengo el honor
de hacer pres?e á V. E. en consideras ° álos meritos, y decad!e estado del mismo oficial - Vale
Museo "Julio de Castilhos". Porto Alegre. Brasil. Archivo Público
de Río Grande del Sur. 21 Sección. Asuntos Militares. 1'812. Caja 177.
Documento 365. Manuscrito original; fojas 2; papel con filigrana;
formato de la hoja 302x207 mm.; Interlínea de 10 a 13 mm.; letra
Inclinada; conservación buena.
Nr 127 [El Conde das Galveas a Diego de Souza. Lo impone de
las circunstancias producidas en las negociaciones con Buenos
Aires a raíz de la inesperada partida (le Juan Rademaker.]
[Río de Janeiro, octubre 3 de 1812.]
/Dirigi a V.S. era Officio de 13 de Setembro findo
as Reaes Ordens de S.A.R. O Principe Regente N.S. sobre
aconducta, que V.S. tinha de seguir depois da Approvagáo
do Armisticio, concluido era 26 de Maio entre o Negociador
Joáo Rademaker e o Governo Provizional de Buenos Ayres;
servindome da correspondencia do mesmo Rademaker para
passar ás máos de V.S. aquelle Officio, visto que náo se
apprezentava entáo outra facilidade de lho enviar, particularmente ignorando-se a posigáo, emque V.S. se poderia
achar na sua marcha para as Fronteiras do Rio Grande.
' Inopinadamente porem chegou aqui hontem o mesmo
Joáo Rademaker, tendose retirado de Buenos Ayres sem
ordem, nem permissáo de ofazer, deixando com a determinagáo, que tomen de pedir o seu Passaporte, enl algum
sobresalto o Governo de Buenos Ayres, particulamente
suposta a communicagáo, quao mesmo / tempo lhe fizera
do artigo de hum Officio de V.S. que o Secretario do Governo D.Nicolao de Herrera me transmittio por copia eque
V.S. verá na que lhe dirijo, bem como a Nota com que
Rademaker fez aquella communicagáo, aqual he com eff ello
concebida era termos, que podiáo dar logar aquelle Governo de disconfiar das Intengoens de V.S. quando as suas
expressoes náo fossem, como sáo, mui conformes aos deveres, en que V.S. se achava era taes circunstancias.
Desta censuravel retirada de Rademaker lleve rezultar
que os Despachos, que lhe transmitti, incluindo o que se
dirigio ao Governo de Buenos Ayres, e o que se mandava
a V.S. ou existáo alli fechados ou tenháo vindo de volta
para o Rio de Janeiro, pelo que ignora aquelle Governo
ainda, assim como V.S. a Approvagáo que S.A.R. den á
,414-
Convengáo do Armisticio, e por tanto Ordenou o. Mesmo
Augusto Senhor que sem perda de tempo se enviasse por,
hum Expresso dirigido áquelle Governo de Buenos Ayres;
a duplicada daquelles Despachos, sendo por isso que V.S.
receberá este pela direcgáo do mesmo Governo; e se transmittirá entra vía pela correspondencia do Río Grande, na
idea, de que V.S. terá adiantado quanto possa a sua retirada para as Fronteiras, e que por allí mais facilmente;
esteja no cazo de receber este Officio.
D:G. aV.S. Palacio do Río de Janeiro eln 3 de Outubro
de 1812.
Conde das Galveas
Sr. D. Diogo de Sonsa
/[Responde em 28 de Nov.re de 18127
Museo "Julio de Custilhos". Porto Alegre. Brasil. Archivo PGblico
de Río Grande del Sur. 2, Sección. "Avisos do Governti". 181'2. Documentó 70. Manuscrito original; fojas 2; papel con filigrana; formato
de la hoja 320 x 210 mm.; interlínea de 9 a 11 mm.; letra inclinada;
conservación .buena
No 128 [E1 Conde das Galveas al Gobierno de Buenos Aires.
Explica la posición del Príncipe Regente sobre el Armisticio
las circunstancias creadas por la partida de Rademaker que
sus noticias, habían producido "sobresaltos sobre ulteriores
tecimientos que no parecían conformes a las disposiciones
bles en que felizmente se hallaban los dos países".1
[Río de Janeiro, octubre 3 de
Excmos. Señores.
Con motivo de la inopinada, é imprevista llegada del
teniente coronel Juan Rademaker, que entró antes de ayer
en este puerto, recibí la nota que me dirigió el secretario
de ese gobierno provisional D. Nicolas de Herrera, datada
en 26 de agosto, y con ella la copia de comunicación que el
mismo Rademaker le había hecho de un articulo de oficio,
que recibió del general D. Diego de Sousa, relativamente
á la conducta que se proponía seguir el mismo general en
quanto no le era constante la ratificacion del armisticio
ajustado en 26 de mayo pasado, el que unido á la solicitud
de pasaporte pedido por el mencionado Juan Rf:demaker,
dexaba á VV. EE. en algun sobresalto sobre ulteriores
acontecimientos, que no parecían conformes á las disposiciones amigables en que felizmente se hallaban los dos
países.
Por tanto no tardé en elevar al conocimiento
e1.Principe Regente de Portugal mi amo, aquella
los papeles que la acompañaron, á vista de los quales
podía dexar de merecer la mayor desaprobacion de
la conducta de su negociador, fuese retirandose
ciudad antes de recibir ordenes ó permiso para hacerlo,
415
fuese dando motivos de inquietud á ese gobierno tanto con
su prematura salida, como con la siniestra inteligencia
que dió á los terminos en que lo escribió el general, quien
jamas podría censurar la expresion de no juzgar obligatorias las estipulaciones del armisticio antes que ellas recibiesen la real ratificación; tanto mas quando ni por eso
dexaba de proseguir en su retirada para las fronteras
portuguesas en conformidad de las reales ordenes que para
esto había recibido.
Todas estas dudas habrían cesado á esta hora con
la llegada del oficio que tube el honor de dirigir á VV. EE.
con fecha 13 de setiembre proximo pasado, que transmití
al teniente coronel Juan Rademaker, aprovechando la
oportunidad de una fragata inglesa que zarpó de aquí para
Buenos Ayres; mas habiendose retirado el mismo Rademaker, es de presumir que aquellos despachos existan cerrados, o se hayan remitido de vuelta, proviniendo de esta
causa, que de ningun modo podía preveerse, ignorar VV.
EE. aun la aprobacion del ajuste del armisticio, y no haber
recibido el general portugues las ordenes, que en conseqüencia se le expidieron por oficio transmitido al teniente
coronel Rademaker por su direccion.
En tales circunstancias resolvió S. A. R. que se enviase por un expreso á ese gobierno el duplicado del oficio
en que comuniqué á VV. EE. la aprobacion del armisticio,
por el acontecimiento expresado, enviandose en la misma
ocasion á VV. EE. el duplicado de las ordenes que en conformidad de esta real disposicion se habían mandado al
general del exército portugues, á fin de que desde allí se le
remitan del modo mas oportuno y breve que se presente
á ese gobierno. Con este motivo aprovecho la ocasion de
reiterar á VV. EE. las expresiones de la mas alta estimacion y respetuosa consideracion, con que tengo la honra
de ser de VV. BE mayor y mas seguro servidor. - Conde
ele las Galveas. - Exmos. Sres. presidente y vocales de la
Junta gubernativa de Buenos Ayres. - Palacio del Río
Janeyro 3 de octubre de 1812.
"Gazeta Ministerial del Gobierno
martes 10 de noviembre de 1912.
de
Buenos
Ayres".
Buenos
Aires,
NI 129 [El Conde das Galveas a José Matias de Landaburu.
Expresa que el Príncipe Regente tomó conocimiento de su
de 6 de octubre del año en curso y dice que desde su estada en
Brasil no omitió esfuerzos para convencer a las Provincias
de su deber de fidelidad a la Monarquía Española. Se refiere
armisticio del 20 de octubre de 1811 entre Montevideo y Buenos
Aires y a la orden dada a Diego de Souza para que retirase
fuerzas. Luego, en atención a la solicitud de Vigodet, fue suspendida esa retirada con el fin de reconciliar a España con
posesiones de América. Agrega que fueron vanos los esfuerzos
do la diplomacia británica y española para la consecución de
-416-
paz y luego de la firma de un armisticio con el Gobierno de
Buenos Aires, no le ea posible permitir a Diego de Souza la permanencia en territorio de las Provincias Unidas.]
[Palacio de Río de Janeiro, octubre 10 de
/El abajo firmado Consejero, Ministro, y Secre'- d'Estado
de los Negocios de la Marina y Dominios Ultramarinos
Encargado interinamente de la reparticion de los Negocios Extrangeros y de la Guerra, habiendo puesto en la
precencia de S. A. R.i el Principe Regente su Amo, la nota
que el S.- D. José Mathias de Landaburu Encargado Interino de los Negocios de España le dirigir en fecha de 6
del corr[i] ente mez, debe significar asu MR, que haviendo
tenido S. A. R.' en su alta consideracion todo quanto en
ella se expone, no podia dejar de ver sin gran sentimiento
la faz que presentan las dicenciones que continuan perturbando la tranquilidad y sociego de las Provincias del Rio
de la Plata, mas al mismo tiempo que lamenta tan dolorosa
catastrofe, reconoce no haver cometido, desde su feliz llegada aeste Estado del Brazil deligencia alguna que pudiera ser conducente a conciliar por todos los medios posibles los espiritus ya enconados afin de que se terminasen
tales contextaciones, que muy desde sus principios anunciaban sus tristes rezultados que. precisamente Empleo
S. A. R? todas las fuerzas dela persuacíon para mover
aquellas Provincias aperseverar en el sagrado deber de
conservar la Vnion y fidelidad que devian aS. M. C. Su
legitimo Soverano, no dudando S. A. R.l ofrecer su me3iacion, y con ella todas aquellas facilidades que fuesen
conducentes a conseguir la deseada reconciliacion con los
Disidentes - Suspendidas las hostilidades entre Monte
Video y Buenos Ayres por la Convencion de 20 de Octubre
de 1811: hizo S. A. R.i mandar al Governador y Capitan
General de la Capitania del Rio Grande D. Diego de Souza
que se hallaba en el territorio de Monte Video, ala d°manda del Governador de aquella Plaza para auxiliarlo con las
Tropas que tenia á su disposicion, afin de que, retrocediese, y viniese a estabelecer-se en el territorio Portugues;
mas no tardando en reconocer / el Cap ^ General y Governador de Monte Video D. Gaspar Vigodet, quan pocas
duraderas havian sido las esperanzas del Sociego formadas
sobre aquella Convencion u Convenio y requeriendo este
con Instancia a la permanencia de las Tropas Portuguesas,
en el territorio, y immediaciones de aquella Plaza no recuso S. A. R.' deferir a la propuesta que para la detancion
de ellas hizo aquel Marques de Casa Irujo Enviado Extraordinario, y Ministro Plenipotenciario deS. M. C. en
Nombre del REY Su Amo, como constará aSu Merd por
los Officios que por aquella ocasion se expedieron reciprocam'a - El Glorioso Empeño verdaderamente grande y
generoso en que entraron S. S. M. M. Britanica y Catolica
de efectuar por medios pacificos la restauracion del sociego
y tranquilidad de las Colonias Españolas, havian exigido
que se removiesen las Tropas Portuguesas del Territorio
-417-
27
27
Espanhol, y habiendo requerido S. M. B. con instancia
que S. A. R? hiciese expedir sus R.- Ordenes para que
ellas se retirasen alas Fronteras, no juzgo S. A. R.1 devia
recusarse a una proposicion hecha por su Aliado, mucho
mas quando ella se dirigia a obtener un fin tan saludable,
y conforme a_os deseos y verdaderos intereses de las Potcncias Confederadas, qual era el dela reconciliacion delas
Provincias Españolas en este Continente de la Americá. Tratase entonces un armisticio con el Govierno Provisorio
de Buenos Ayres, haviendo sido una de las Condiciones,
que con mas efficacia, se recomendó al Encargado de esta
Negociacion el ajuste de que Monte Video fuese comprendido en el propio Armisticio en quanto no se terminaban
las negociaciones que S: S.. M. M. Britanica y Catolica
habian entablado para el- ya mencionado intento de restaurar la Vnion y acuerdo entre sus Estados y Pocesiones
de America. En valde fueron todas las diligencias praticadas por el Negociador, presistindo [persistiendo] obstinadamente los Diputados de Buenos Ayres en una constante
negativa. En tales circunstan- / ciar, y despues de perdida
toda la esperanza de conseguir determinar al Govierno de
Buenos Ayres adoptar otros principios, no quedaba otro
Partido que tomar, sinó el de ajustar el armisticio, y de
expedir en conformidad de las estipulaciones comprendidas en el las Competentes Ordenes al General Partugues
D. Diego de Souza para retirarse del territorio Espanhol
con el Exercito de su Mando, pasando a estabeleccrse en el
Territorio Portugues: resolucion esta que el mismo General tubo ordan de comunicar al Gov -r y Cap.- Gen? D.
Gaspar Vigodet. - En tales terminos reconocerá Su Merd
la necesidad en que S. A. R? se halla constituido de observar las estipulaciones en que ha entrado, las qualas no
podrá alterar, sin que al mismo tiempo violase las relaciones que ha contrahido con su Antigo, y fiel Aliado el Rry
del Reyno Unido de la Gran Bretaña é Irlanda, y se expusiese pr un hecho semejante apoder ser arguido de haver
enbarazado la condusion de los Planes de pacificacion que
as¡ la Gran Bretaña como la España habian concevido, y
principiado a praticar restabelecer la tranquilidad en las
Provincias Americanas Españolas por los medios conciliatorios y Amagables. El abajo firmado reitera al S °r D:r Joze Mathias
daburru las expresiones de su obzequio y estim on
del Rio da Janeiro diez de Octubre de mil ocho cientos
doce. - E1 Conde das Galveas - Es Copia - Landabu
rru - Es Copia - Vigodet -
Museo
"Julio
de
Castilhos'".
Porto
Alegre.
Brasil.
Archivo
Público
de
Río
Grande
del
Sur.
24
Sección.
Asuntos
Militares.
1812.
Caja
177.
Documento
329.
-Manuscrito
copia;
fojas
:.;
papel
con
filigrana;
formato
de
la
hoja
31OX201
mm.:
interlinea
de
G
a
8
mm.;
letra
Inclinada; conservación buena.
-418-
NY. 130 [Gaspar Vigodet a. la Princesa Carlota Joaquina de
Borbón. Informa sobre la actitud de los rebeldes que se apresuraron a la firma de un armisticio con el Príncipe Regente de
Portugal, para luego estrechar el sitio de Montevideo.
divisiones revolucionarias ocupan .Canelones, otras recorren la
campafla y el Cuartel General se ha instalado en la Capilla de
Mercedes. Hace ver la crítica situación de Montevideo, agravada
por la carencia de auxilios por parte de Portugal, por lo que
solicita interceda en favor de Montevideo ante el
Regente.]
[Montevideo, octubre 10 de 1812.]
/Srnma. Sra.
Jamás debimos dudar de las intenciones de los sublevados,
ni menos del empeño con que se esfuerzan á estrechar
esta Plaza. unico obstaculo que hace imposible solidar su
sistema destructor; se apresuraron á estipular el armisticio con el Augusto Esposo de V. A. R. para que les quedase el paso franco á esta banda, y en el momento que
lograron sus malvados intentos avanzaron desde E1 Uruguay hasta las cercanías de esta Plaza. Vna de sus divisiones hace algunos días que ocupa el pueblo de Canel9nes,
nueve leguas de esta Ciudad, y sus avanzadas las tenemos
á la vista; otra viene recorriendo toda la campaña; y el
cuartel general se ha situado en Capil:a de Mercedes, sesEnta leguas de aquí. Sobrados de recursos para emprender sus marchas, á que no puedo oponer ninguna resistencia; cercarán esta Plaza totalmente, porque en lo substancial está sitiada, y sin mas recursos para su subsistencia que los que encierran Estos muros. He hablado a V.A.R,
/muchísimas veces sobre esta lamentable situacion, que
acrece las desdichas comunes del pueblo por la suma escaséz del numerario, y estoy cierto que llenará de amargura el corazon de V. A. R. la suerte actual de Montevideo,
muy digno de mejor suerte, y muy acreedor por su fidelidad á que los aliados de la España no le abandonaran.
V. A. R. conoce la justicia de este pensamiento, y aquella
me asegura del interés, é instancia con que V. A. R. mirará la defensa de esta Plaza inclinando el R.l Animo del
Augusto Príncipe Regente para que decida favorablemente mis solicitudes.
Remito a V. A. R. la copia de una proclama del rebelde Sarratea que se interceptó con otras cartas para
el Comandante de Maldonado, y creo no deber añadir nada
a las palabras con que expresamente indica la resoluc:on
del gobierno insurgente de no ser parte de la gran familia
española. V. A. R. perderla sus derechos a este precioso
pais si estos ingratos pudieran solidar su sistema de independencia; motivo eficáz pa q.o.S. A. el Príncipe Regente
deseche sus pretensiones villanas, y fa- / vorezca el heroísmo de Montevideo que se sacrifica por mantener la
integridad de la nacion, el trono de su amado monarca
Fernando 7- y los derechos de su dinastía.
Ruego a V. A. R. q.- emplee toda su proteccion para
que vuelva el exercito del gen.' D n Diego de Sousa a ocu
-419-
par sus antiguas posiciones, y proceda de acuerdo conmigo
hasta extinguir la revolucion.
Dios gue. a V. A. R. in.- a.s - Montevideo 10 de
Octubre de 1812.
Srnma. Señora
A. L. R. P. de V. A.
Gaspar Vigodet
Srnma Ira. Infanta D .a Carlota Joaquina de Borbon.
Archivo
Imperial.
Petrópolis.
Nv
673.
Afio
181'2.
Manuscrito
formato
de
la
hoja
294
x
214
inclinada: con.vervación buena.
Brasil.
Legajo
original;
fojas
2;
mm.:
interlfnea
de
NI
XXVIII.
Carpeta
papel
con
filigrana;
E
a.
9
mm.;
letra
Na 131 [Francisco das Cbugus Santos a Diego de Souza. Informa
sobre el destino de una partida de dinero y ubicación
en
las
para
los
a Artigas.]
tropas
portuguesa?.
así
como
otros
lusitanos.
Agrega
que
el
pueblo
de
pormenores
de
interés
Santo
Tomé
se
unió
[Cuartel de San Borja, octubre 12 de 1812.1•
/filas- eExmo ,Sor
Recebi o Officio de VEx- na dacta de 22 de Agosto
Capitán Manoel da Rocha e Souza, que entregou os
de Soldo para os Destacamentos do Batalháo d'Infantaria,
e Artilharia do R° Grande. e da Legiáo de S. Paulo,
quaes se destribuio pelos respectivos Capitaens.
No lo do corrente partio d'aqui conforme a Ordem
de VEx- o Tenente Joze Cezario tl'Abreu con 24 pracas
da Legiáo sobred a a unir-se a o seu Corpo no Acampara'- da
Conceigáo. 0 soldado Joaq.m Correa da Silva, que por sus
inteligencia se achava encarregado da Carpintaria deste
Quartel, deixei-o ficar no romo exercicio, era qlo V. Ex.- náo
mandar o contrario, a fin de sehir continuando na construccao de 6 Armoens de pessas de 4, e outros tantos para
as de 1. 0 Capitán Francisco de Castro Matutino Pita, e
do Sargento Joaquim Luiz f'icaráo aqui demorados por alguns dias, a fin de aclararen as Listas, e Pres da destribuicáo das regoens de Carne de que estaváo incumbidos
Em conformidade da ordem de VExa foráo licenciados para suas cazas os Milicianos desima da Serra, e
Vacaria; mas os desta Prova náo succedeo o mesmo a
todos; sendo precizo concervar alguna goarnicáo nos
passos, e Goardas do Vruguay, álem das deligencias, e
Corpo da Goarda d'onde se forneceln as centinelas indispensaveis, e principalml= a os prezos; por tanto deixei
ficar enl actual servico a terca parte dos Melicianos Portuguezes, é Guaranis, a saber, 63 dos primr,os e 164 dos
segd- para serem mudados de 2 era 2 mezes: coro 84
Artilheiros Guaranis, e 21 pracas do sobredo Batalháo,
-420-
sáo 332 praqas por todas, e náo chegáo para o servigo
actual desta Fronteira.
Váo incluzos as Listas dos vencimentos dos Melicianos at°"_ ofim de Agosto, a contar do lo de Maryo conforme
a Ordem de V Exa de 17 de Fevereiro.
A 2 do prezente mez remetí para a Cadeia do Rio
Pardo a cargo do Alferes Eleuterio dos Santos acompanhado de 8 Melicianos Portuguezes, eGuaranis os 3 prezos
criminozos de morte, dos quaes dei parta a VExa nos meus
Officios de 5 de Julho, e 24 de Agosto, e o Cabo Luiz
Antonio para ser enviado a essa Villa
Ponho na prezenqa (de V Ex°) a carta sediciosa incluza do Capitáo Hespanhol D. Joáo Goncalvez de Sandoval para o Tenente Luiz Carvo da Silva; cuja carta foi
entregue por aqueile Capitáo debaixo de todo o segredo
a o Cabo / Joáo Feliciano, que tambem fe¡ convidado para
desertar, como ja dice a V. Exo no meu Officio de 16
Agosto; porem o mma Cabo náo só deixou, de entregar adcarta, e a que lhe deo o Carvalho para o Capitán Sandoval,
mas abria ambas, e goardou-as até que vendo-se privado
de passar ao nutro lado no Passo de SI- Isidro comforme
eu ordene¡, entregoci as das cartas abertas ao Comande
d'aquelle passo, e goarda o Tente Silva, que mas enviou.
Tambem va¡ incluzo a carta, que escreveo o mmo Sandoval
a o sobredo Tenente, cm reposta á que este lhe dirigio com
a copia do meu Officio de 31 deJulho; ó qual parece q'náo
agradou so citado Capitáo, que talvez desenganado de náo
ter effeito a sua missáo por aquella parte, voltou logo
para o Povo da Cruz, onde se acha.
Pela Portaria que acompanhou o officio junto, q'me
escreveo o Coronel D. Elias Galváo, a quem respondi o
que consta da copia incluza, verá VEx - que elle se acha
promovido a Governador dos Povos Occidentaes do Vruguay: 0 conductor (lo do Officio andou com sentinela até
q'voltou p° a Goarda, e Passo de S. Borja, com a compra
do vinho, e agoardente.
A 27 do mez passado veio a este Povo o Cura do Povo
de Sto Thome, com o.fim de se reconciliar; esteve so mte
em caza do nosso Vigario, com o qual sahio a comprar
agoard e assucar, tabaco, épapel: dice o do Cura, que os
Povos d'aquelle lado estáo passando muita fome, e nescecidades, e que nem sempre ha a Carne de touro, que serve
de sustento: que os roubos, e mortes sáo mui frequentes
entre os Hespanhoes pela Campanha, e Estradas: que
toda la Tropa de St° Thome se havia reunido ao Exercito
d'Artigas; e que os moradores Hespanhoes d'aquelle Povo,
e seus corredores se haviáo auzentado todos depois que
passamos a hostilizar ao mmo Povo. Constame que no Povo
da Cruz se concerva bastante Tropa.
0 Rd.o Vigario da Igreja de S. Luiz, e da Vara desta
Provincia cm Officio de 7 do mez passado me participa,
que tomando o arbitrio de mandar sahir á quella Freguezia o Rdo Joaquim Clemente do Amaral, rezidente cm
S. Joao, para lhe aprezentar os Documentos, e faculdades
-421-
com que se atrevia a Parochiar a d° Freguezia de S. Joáo,
e administrar Sacramentos cm toda esta Provincia, com
absoluta authoridafe; e sem siencia dos respectivos Parochos, respondera a vista de hum Mandado intimado pelo
Escriváo da Igrejia que náo queria, nem tinha que fazer
cm S. Luiz, e por tanto filio / ob:decia a o do mandado; e
que com esta imprudente rezoluráo havendo incorrido
o do Padre na pena de desobediente, e insultante com
injuria da jurisdicao da Vara, desprezando as suas ordens
fundadas nas sabias determinacoens de S. Exa Rm°, que
elle Vigario da Vara tem obrigacáo de fazer exactamente
cumprir, me rogava lhe prestarse o auxilio nescessario
para que fosse prezo o sobredo Padre, e conduzido áquella
Freguezia de S. Luíz. Encarreguei portanto ao Alferes de
Milicias Joáo Joze Amado, que com 3 Melicianos passasse
a o Povo de S. Luiz, afim de acompanhar ao d° Escriváo,
e fazer executar a este respeito a ordem do sobredo Vigario da Vara; o qual em Officio de 22 do mmo Setembro
me agradece apromptidáo do auxilio, cm consequcncia do
qual ficava prezo o referido Padre, e como estava formada
a culpa porque mereceo aprizáo, e devia seguir para o
Juizo superior do Rdo Doutor Vigario Geral, me rogava
nomeasse en alguma pessoa suficiente náo só para acompanhar a o citado prezo; mas para fiel portador dos Autos,
que [...] aó seguir cm carta cerrada a entregar por
huma Guia cm Porto Alegre ao Rdo Vigario da Vara
d'aquella Villa, para o fazer seguir a o Rio de Janeiro.
Estando d'aqui a partir o Tenente de Ordenancas Joaqm
Joze d'Oliveira para a Caxoeira, encarrcguei a este, que
passasse por S. Luiz afim de se incumbir dos referidos
autos, e do prezo na forma requerida. 0 que en se¡, e
posso dizcr a VExa succintamente a respeito do mencionado Padre Joaquim Clemente, he, que elle debaixo de
huma apparente humildade, procura encobrir a sua hypochrisia, e altivez, gostando de nutrir-se da intriga, e do
embuste.
Deos gd - a VEx.a m.3 a.s como dezeja Quartel de
S. Borja 12 de Outubro de 1812.
De VExa
Omaís obediente subdito
Francisco das Chagas Santos
111mo e Ex-- Sor D. Diogo de Souza
Museo
"Julio
de
Castilho'.
Porte
Alegre.
Brasil.
Archivo
Público
de
Río
Grande
del
Sur.
2$
Sección.
Asuntos
Militares.
1812.
Caja
180.
Documento
117.
Manuscrito
original;
letra
de
Francisco
das
Chagas
Santos;
fojas
'L,
papel
con
filigrana;
formato
de
la
hoja
374x23(?
mm.;
interlinea de 6 a 7 mm.; letra inclinada; conservación buena.
-422-
ND
13'3
[Diego
de
Souza
Vega.
Agradece.síls
atenciones
capital, l
a
en
Jose
Bernardo
Para:zo
Taveira
ocasión
de
su
llegada.
a
da
esa
[Porto Alegre, octubre -24 de
M?° R .do S.— Jeáo Bernardo Paraizo Taveira da Veiga
Agradejo igualm.1e os seus comprimentos por ocaziao
d' am ° chegada a esta Capital eocuid.e q'tomou de salvar
os papeis q'me dirigirao do R.e de Janr.e no Buq a Monte A:egre; ficando porem sentido por nao chegarem os requeriml°s q' acuza na sus carta de 17. do corrente mez.
Estimo a noticia das Providencias que o nosso Prelado
den em beneficio dos seus Freguezes; edez° q'amudansa
de local nao influa na da sus saude a qual lhe apetesso
constantemente sempre vigoroza sendo. Porto Alegre 24,.
d'Outr° de1812. - D. Diogo de Souza - S.— Joáo Bernardo Paraizo Taveira da Veiga. Archivo
ltamaraty.
Río
de
Janeiro,
Brasil.
Fondo
Docurnentos
anteriores a 1822". Copiador de la Correspondencia de Don Diogo de
Souza. Año 1812. Folio 195 v. Manuscrito copia; fojas 1; papel e."
filigrana; formato de la hoja 416x270 mm.; interlínea de 7 a 10 mm.;
letra inclinada; conservación buena.
NY 133 [Gaspar Vigodet al Comandante de Santa Teresa. Informa que ha resuelto comisionar a lino de los corsarios particulares de la plaza de Montevideo en procura. de noticias de Diego
(le souza.l
[Moiltevideo, octubre 26 de 1812.7
/I]lme Sor. .
N .o 6.e .
A proporcion que el valiente Exercito Pacificador se fué
aproximando alas Fronteras de su Augusto Principe, se
fueron renovando en estos territorios los perversos exemplos dela Junta Sediciosa, y sublevandose los Habitantes
de ellos, movidos por las seducciones delos caudillos delas
Tropas rebeldes, que habian quedado enel Vruguay; obligando, as¡ estas como aquellos, á que se retirasen finalmente de todos los puntos, mis cortas Partidas, y me viese
privado de comunicarme con el Ex.-- S .o, D.- Diego de
Sousa.
Estas ocurrencias las participe á su Ex.-; y suponiendo, que por la propia razon se haya visto esta necesidad de suspender ó dilatar las contestaciones que se
hallaban pendientes; hé determinado despachar por mar,
y alas inmediaciones de esa Fortaleza, á uno dolos Corsarios particulares de esta Plaza, cuyo Dueño D.nFran
de Castro, tendrá el honor de poner en las manos de V.S.
esta; dirigida unicamente á. que me dispense el honor de
facilitarme las noticias mas seguras con que se halle del
Paradero de su Exa: el S.er Sousa, ó bien confiar á dicho
-423-
Castro las Cartas que por casualidad le haya dirigido á
V. S. el propio Ex:°o Gefe, conel objeto de que me las
remita.
Tambien espero del favor deV.S. que mirará á todas
las familias y Sugetos honrados, que p .r su adhesion y
fidelidad al REY se hayan guarnecido en esa Fortaleza
ó sus inmediaciones, con aquel aprecio que se deve ála
virtud, y es propio delos Sentimientos de nuestra cordial
alianza; y aun mas que todo dela generosidad / y nobleza
con que siempre se há distinguido la oficialidad Portugueza.
Dios Gué á V.S. m.- a.s Montevideo
26. de Octubre de 1812.
Soy con toda consideracion
su atento Seguro Servidor
TI .ni- Sor.
Gaspar Vígodet
111.-o S °r Com.lo dela Fortaleza de S.1° Teresa.
Museo
"Julio
de
Castilhov-.
Porto
Alegre.
Brasil.
Archivo
Pabllco
de
Rfo
Grande
del
Sur,
2%
Sección.
Asuntos
Militares.
1'812.
Caja
175.
Documento
17
A.
Manuscr(to
original:
fojas
1;
papel
con
filigrana;
formato
de
la
hoja
298x212
mm.;
Interlinea
de
8
a
9
mm.;
letra
inclinada: conservación buena.
Ni
lao
[Diego
de
Souza
a
Vicente
Ferrer
da
Silva
refiere a las instrucciones que le fueron dadas para tratar con
Freire.
Se
el Teniente Coronel Juan Rademaker y el Gobierno de Buenos
Aires la negociación de un armisticio "conforme a las rectas
intenciones
de
S.
A.
R.,
de
las
cuales
parecen
aquellos
haberse
apartado".]
[Porto Alegre, noviembre 1° de 1812.]
Officio ao Cor.l Secretario Vicente Ferrer da S
Tendo p .T autoridade que o Principe Regente Nosso Senhor
foi Servido Conceder-me entregue a V. M ..d na data de
hoje as Instrucgoens que julguei conveniente fornecer-lhe
p.- ir a Buenos Ayres a tratar promiscuam!o com o Ten.fe
Cor el Joao Rademaker, perante o Superior Governo das
Provincias Unidas do Rio da Prata a Negociagáo de hum
Armisticio conforme ás rectas Intengoens de S. A, R. das
quaes parece elle setem apartado; ejulgando necessario
prevenir ocazo em que afalta, ou molestia grave d'algum
dos dous possa objetar ao seguim !o dad.- Negociagao, que
om.mo. Augusto Senhor muito dezeja ver concluida debaixo
de condigoens decorozas, esolidas faculto a cada hum persé, que no impedimento do outro se achar dezembaragado,
os poderes de proseguir ad .a Negociagao com aquelle Superior Governo, ao qual V. M .-d aprezentará esta carta
como Adissao, e parte integrante da sua Credencial que
-424-
me obrigo revalidar atodo otempo com a Regia Aprovagao
de S.A.R. - D .s G .o a V. M.ed Porto Alegre 1.0 de
9br.e de 1812 - D. Diogo deSouza - S.- Vicente Ferrer
da Sa Freire - Archivo
lta,naraty.
kif,w
de
Janeiro.
13ra.sü.
Yundu
"1'ocumentos
anteriores
a
1822".
Copiador
de
la
Correspondencia
de
Don
Diogo
de
Souza.
Alto
1812.
Folio
50.
Manuscrito
copia:
fojas
1';
papel
con
fimm.:
ligrana;
formato
de
la
hoja
910
x
270
mm.;
interlínea
de
7
a
1'0
letra inclinada; conservación buena.
N9 135 [Diego de Souza a Vicente Ferrer da Silva Freire. Re-
mite instrucciones para la comisión que se le ha confiado ante
e1, Gobierno de Buenos Aires.]
[Porto Alegre, noviembre 1•' de 1812.]
Officio ao Cor.el Secretr - Vicente Ferrer da S .a Freire
Havendo por autoridade que o P. R, Nosso Senhor me
Conferio £cito escolha de V. M.ed p.a, na qualidade de Negociador Conferente; ir a Buenos Ayres, proceguir colativam.fe com o Ten?e Cor el Joao Rademaker a Convensao
de hum Armisticio perante o Governo d'aquella Cidade,
em termos mais conformes ás Intengoens do mesmo Augusto Senhor que opactuado pelo d.0 Ten.fe Cor.el a 26 de
Maio, edexando cm virtude das Ordens Regias munido de
Instrucgoens, que servindo-lhe de regimen, sejao taobem
obzervádas'pelo referido Ten;e Coronel, como parte integrante. das que elle recebera do Ministerio com data de18
de Abril precedente, ine pareceo nao poder fazello dehuma
maneira mais pozitiva, quanto no objecto principal dasua
míssao, que transmitindo-lhe a 2aVia do Despacho, e docum.fes aelle anexps, que oS er Conde das Galveas me expedio na data de 9 de Agosto, do que tudo V M .-d está
bem inteligenciado, Quanto porem á marcha que V. M.ed
deve seguir neste negocio, sobre o qual tem no Exercicio do
seu emprego adquirido mui caros conhecim:os, julguei
precizo prescrever-lhe oseguinte: Sabe V.M ed que quando
recebi a 1.- Via dosupra referido Despacho, escrevi logo
no Com de da Escuna Princeza D. Maria Thereza para se
derigir aoporto do Rio Grande, mais o Brique Falcao, cazo
entrasse cm Monte Vidéo, como depois sucedio; Enao
ignora que ademora destas Embarcagoens me determinou
mandar fretar hum Yate na quelle porto p .a o seu transporte: Nele pois deverá V. M .-d embarcar-se, aprezentando
ao Mestre a Carta d'Ordens junta, na qual verá que este
Yate fica á sao despozigao, afim de faxer-me sem delonga
por elle os avizos que julgar interegao aos arranjos que
meseja necessario aqui tomar; eisto ainda que achejá no
Rio grande a mencionada Escuna, ese transporte nella,
ou a incontre cm Monte Video, onde háda tocar p .a entregar ao Cap.- General a m .a Carta incluza, e enviar
por intervengao ouparecer dom: n° Cap.mGen.°l outra que
-425-
nesta oceaz.m remeto a D. Manoel Sarratea, podendo p.°
sua inteligencia abrir a resposta que elle der, se de esperala nao rezultar retardam.'o perjudicial á sua direccao
a Buenos Ayres, onde debordo anoticiará asua chegada
ao Ten.- Cor eI Rademaker, p.- elle o anunciar á Junta,
esolicitar oseu dezembarque era as circunstancias respectivas ao caracter de que va¡ revestido.
Era terra entregará V. M ..d ao Nosso Negociador o Off icio
daSecretaria d'Estado, e á Junta a Credencial que leva p .ser admitido atratar de acordo coro elle a Negociagao do
Armisticio entre S. A. R. e am.-- Junta, o qual senao
pode conciderar concluido coro os Artigos firmados era 26
de Maio deste anno, a que en menao ligue¡ nem o Principe
Regente N. Senhor Presta asua ratificacfio, e que indiscretamte se publicarao na Gazeta de Buenos Ayres sem
reflexao de apenas haverem sido concordados coro hum
mero Negociador, enao coro pleniponteciario, que tivesse
faculdade para alterar as clauzulas expressas nos seas
Instrucgoens, ena sua Credencial.
No a cima accuzado Officio p.- onosso Negociador, vera
V.M ed que o Principe Regente N, Senhor exige huma
satisfagao por motivo do anuncio produzido na Extraordinaria Ministerial de 27 de Maio: Esta pretengao, alias
m.t- fundada, talvez induza graves embaragos aentrar na
Convengao do Armisticio, pela forma que oro.-- Soberano
Senhor Quer se haja de coordinar por isso me parece
razoavel que V.M ed, antes de requerela procure disfarsadam. 'e sondar os animos dos vogaes aod.° respeito, ese os
nao achar propenlos adar este previo testemunho de boa
fé, rezerve esse assumpto para con delicadeza ser involvido implicitamente no Armisticio, o qual passará apropor naforma que S. A. R, Determina, edecujo effeito depende amais util, decoroza, e satisfatoria concederagao,
p.- coro aSua Real Pessoa. Concernentem?e aopredito
Oficio, escripturado em conjunctura que S. A. R. Sapunha
as suas Tropas ainda nos pontos vantajozos que ocuparao
no territorio Hespanhol; ou pelo menos em pozigao de os
tornar aganhar sem outra objeYao que ade algumas marchas, e que o Exercito de Buenos Ayres se concervava
dolado occidental do Uruguay, cumpre dizer a V. M., que
achando-se agora as nossas forsas neste Continente, e
havendo as d'aquelle Governo invadido aCamp ° de MonteVideo mudao concideravelmta as circunstancias; ep T tanto
julgo prudente que sem deixar de incistir vigorozam.'a á
cerca da propozigao de que o estacionam!- dos dous E;xercitos deve intender-se segundo oConvenio de 20 d'8br - de
1811, con tudo aser repellida p T parte da Junta unicam.'a
no tocante ao reconhecim.'0 do limite pelo Paraná, por
em admitida pela deviza do Uruguay, V. M.ed ceda aesse
Ajuste, o qual nao diversifica da Incinuagao que S. A. R.
mandou fazer da Sua Vontade aos Governos de BuenosAyres, ede Monte-Video por Cartas do S°° Conde de Linhares datadas no 1^, e a 6 de Junho de1811 nem se aparta
do espirito das Ordens passadas pelo S.- Conde das Gal-
- 426 -
veas, quando declara que aquella nao he huma'condióao
sitie qua non, esuposto nos nao interece tanto como odo
retiro das Tropas de Buenos-Ayres p .a alem do Parana,
sempre nos adquire a conveniencia de [....] dopoder
dellas aPraca eCainpe de Monte-Video, que he o [....]
de que por nenhum modo se eleve prescindir; apezar de nos
involver-mos em novas operayoens ostiz, como V. M.ed
energicani.te declarará á Junta no cazo extremo de ella
nao demeter detoda atentativa contra o Governo deMonteVideo, ese obstinar aproseguir o instinto de sugeitalo por
armas, en sugestoens dos seus abitantes; pois nesse cogitallo cazo ate V. M.ed eo Ten?e Cor el Joao Rademaker pedirao passaportes p.° se retirarem, sustando inteiram !e a
Negociacáo, sem embargo da recomendacao doS er Conde
das Galveas, para aprolongar, que se intende aplicavel só
relativam>e ao acontecimte de a Junta rezistir á propozicao
do regresso c:as suas Tropas para amargem occidental do
Parana, e concebida na ipotezes de estar omeu Exercito
era localidade propria de impedir a rapida conquista de
MonteVideo, entretanto que se ganhava sem nlaior risco
otempo necessario p.e se tomarem outras medidas.
Tendo por estas Instruccoens, que o Principe Regente
Nosso S. me Ordenfm formalizasse, coro atencao aos succesos ocorrentes nomomento dasua sahida, assas segnificado a V. M.ed quanto importa estabelecer porbaze da Convencao do Armisticio tao bem aseguridade do Governo
de Monte-Video, e a obediencia delle á Metropoli; resta-me
advertir que pela Escuna Princesa D. Maria Thereza, ao
Com.de daqual envio acarta junta asello volante, deverá
V. M.ed, en Ten.- Cor.el Joao Rademaker.partecipar quanto
antes á Corte, em detalhe mui especificádo, todos os passos
dados para oseguim.te da Negociacao, nao omitindo m.-as conjecturas deduzidas das suas observacoens particulares, nem quaes quer novidades, cujo conhecim.tn interese
directa ou indirectam.te aonosso Ministerio efinalizo estas
Instruccoens, cometendo á sua extensiva inteligencia do
Negocio de que se trata, orezolver algumas deficuldades
eventuaes aqui nao previstas, rezervada porem adependencia.de ulterior Aprovarao Regia, qe actualm !e só pode
conciderar-se prestada p.° o interessante effecto das Ordens transcriptas no Officío do Ser Conde das Galveas que
nos sirve deguia, e que ficáo combinadas coro as occorrencias prezentes pelo modo que acabo d'expender - D .s G.a V. M.ed m.e a .s - Porto Alegre o 1.0 de 9br:e de 1812 D. Diogo deSouza - S.er Vicente Ferrer da S .a Freire --
Archivo
ltamarat,.
FU.
de
.Janeiro.
Brasil.
Fondo
"Docu,nentos
anteriores
a
1322".
Copiador
de
la
C'erre?pondencin
de
Don
Dlogo
de
Souza.
Año
SFle.
Polio
50
v.
Manuscrito
copia;
fojas
3;
papel
con
filimm.,
grana;
formato
de
la
hoja
416X270
mm.;
interlínea
de
7
a
10
letra inclinada; conservación buena.
-427-
Nr 136 [Diego de Souza a Vicente Ferrer da Silva Freire. Le
recomienda resistir todos los ofrecimientos del gobierno
Buenos Aires, conducta que no había seguido Juan Rademaker
y dar cuenta de todo intento del último tendiente a obstaculizar
la conclusión de las nuevas negociaciones.]
[Porto Alegre, noviembre 2 de 1812.]
Officio ao Cor.el Secretr.- Vicente Ferrer da S° Freire
Yá com data de ontem escrevi as Instruccoens p.° oseu
destino a Buenos-Ayres, nos quaes, por deverem fazer-se
ostencivas ao Ten?- Cor.-I Joao Rademaker, huma vez que
S. A. R. Determinou se considerassem como parte integrante das que elle recebera, foi forsozo patentear algumas modificacoens ás Ordens expedidas no Officio que lhe
derigio'o Ser Conde das Galveas no dio 9 de Agosto; e a
cujo respeito, nao concorrendo este motivo, en seria mais
rezervádo, visto que asua adhesao á Junta, e coligacao com
alguns Vogaes della, de que V. M.-d muitas vezes ouvio
increpalo me faria recear ao menos nao conseguir pela sua
intervencao condicoens sobre-salientes asima do limite que
indico por termo menor. Agora porem julgo necessario p
regimen daparticular conducta de V M .-d prevenilo naprezente Instruccao secreta; para rezistir atodos os offerecim.t-- da Junta, edos seus Vogaes, excedente de algum
jantar de convite, para persuadir ate os muitos recursos
com que S. A. R. Pode sustentar as Suas Propozicoens,
materias estas emque consta nao haver o Ten?- Cor.el Rademaker observádo omeilhor sistema; efinalm?- p .t, pesquizar se om.m- Ten.'- Cor.el obsta por qualquer manejo
clandestino ao Conclusum danova Negociacao como he de
suspeitar, e entao dar logo disso Conta a S. A. R. pela Secretr ° d'Estado respectiva. - - Com mais estas recomendacoens fica dezembaracado para seguir viagem, e
ir tratar dasua complicada Comissao, que lhe esta incargada, era aquel espero dezinvolva utilm!- as m!-- ideias
que relativam!e aella propuse, e a conclua com felicid- D.-G.- a V M ed -- Porto Alegre 2 de 9br.- de 1812 -D. Diego de Souza - -Ser Vicente Ferrer da S.- Freire.
Archivo Itamaraty. Río de Janeiro. Brasil. Fondo "Documentos
anteriores rt 1822". Copiador de la Corr^9pondencla de Don Piogo de
Souza. Af,o 7'812. Folic fl v. llanuterit. copia; fojas I; papel con
filigrana; formato de la hoja 416 x 270 m,n.; interlínea dc 7 a 10 mm.;
letra inclinada; conservaciún buena.
N^ 137 [Diego de Souza a Vicente Ferrer da Silva Freire.
Expresa que de acuerdo al articulo 3" (leí Tratado del Pardo de
24 de marzo de 1780, la Corte portuguesa no podía abandonar
al Gobierno de Montevideo.]
[Porto Alegre, noviembre 7 de
Officio ao Cor el Secrete Vicente Ferrer da S.- Freire
No Artigo 3.- do Tratado ractificado no Sitio do Pardo
a 24 de Marco de 1780, de que V M ed levou huma Copia,
-428-
eeu havia já citado nam a Proclamagao de 19 de Julho,
tem V M.ed hum forte argumento de que nunca podia ser
da Intengao do Principe Regente Nosso Senhor concluir
hum Armisticio com o Gov - de Buenos-Ayres, que deixasse
este em liberdade de ostilizar ode Montevideo, e vulnerar
a integridade q.' om: no Augusto Senhor Se comprometera
sustentar por aquelle Artigo - - D.- G .d- a V M ed Porto Alegre 7 de 9br ° de 1812 -- D. Diogo de Souza S er Vicente Ferrer da S °Freire. - Archivo
ltamaraty.
17to
de
Janciro.
Brasil.
anteriores
a..
1822".
Copiador
de
la
Correspondencia
Soaza.
Afoo
1812.
Folio
Manuscrito
cr.pia;
fojas
grana;
formato
de
la
hoja
41Gx270
mn,.:
interlínea
letra inclinada: convervacl~,n hnena.
NQ
138
[Pedro
Fagundes
d'Oliveira
Entre
otros
asuntos,
se
refiere
a
cuales,
Artigas
se
brillaba
en
el
paso
a Cerro Largo.]
hondo
de
Don
1;
papel
,le
7
a
"Documentos
Diogo
de
con
fili111
mm.:
a
Joaquín
Javier
Curado.
noticias
recibidas
según
las
de
Polanco
y
se
encaminaba
[Bagé. noviembre 10 de 1512.1
/Partecipo a V. E. q'na noite de 31 do mes passado huma
partida doComand.° de D nJoaquim da Pás, avangou á
Caza do Hespanhol Verdum, e prenden hu genro deste q'
he Portenho, emais tres matando dois. Hoje me chegou
noticia q'o Artiga se acha nopasso do Polanco, e q' se encaminha para Serrolargo, asim como a Partida de Portenhos q' se achava doLádo Oriental de Frai mórto, se retirou pn o Occidental, pr tér huma Partida do refferido D m
Joaquim de Pás avangado a huma de Portenhos, q' se achava nas pontas de Sebólhaty da q.' só escapou hu homen dos
sobrede- Portenhos, q' dizena héra desento e tantos, cuja
noticia conbina segundo as endagagoens q'fis a este respeito.
Os Hespanhoes Francisco de Oliveira, e Lourengo, em
8br.o se tinháo mamcomonádo para fogirem com todos os
méos Escravos, ede alguns Vizinhos, e nanoite destinada
q' dei pélla fuga, prendi huns, efogiráo outros, desorte q'
pellas deligencias q' fis foi prézo osobred e Oliveira, em
hu máto com dois Escravos meos, e húma Escrava, q' já
trazia de Serro largo, tendo emtáo já feito prender o outro
Hespanhol seu companheiro, os q.s remetti á Prizáo da
V .a do R. Grande. Nesta occaziáo partecipo ao Ill.m° e
Ex m- S.er G er eCapp m G .al as noticias q' correm arespeito
dos nossos Ve- / Vezinhos, eofago a V. S .a p.° sua enteligencia, q' continuarei segundo péde a Politica, com q.'
sempre designe¡ aminha séga Obediencia a tódos os méos
Respeitaveis Supperiores. D.- G .o a VS e Bagé 10 de gbr.e
d'1812
-429-
Illmo Sor M°7 de Campo Com.le da Colhuna da Esquerda
Joaquim X .-r Curádo
Pedro Fag.os d'Oliveira
\luseo
"Julio
de
Castilhos".
Porto
Alegre.
Brasil.
Archivo
Púbilco
de
nlo
Grande
del
Sur.
29
Sección.
Asuntos
Militares.
181.2.
Caja
175,
Documento
76A.
Nianuscrito
original:
letra
de
Pedro
ragúndez
d'Olfmm.:
velra:
fojas
1:
papel
con
filigrana;
formato
de
la
hoja
306x211
interlínea de 4 a 6 mm.; letra inclinada; conservación buena.
NI 139 [El Conde das Galveas a la Junta Gubernativa de Bueflos
Aires. Expresa que aún no han llegado a conocimiento
Príncipe Regente las bases del Armisticio ajustado por su co-
misionado Juati Radeinaker y que lía designado al Coronel
cente Ferrer da Silva Freire para cooperar en tales estipulaciones.]
[Porto Alegre, noviembre de 1812.1
/Copia
Ex.mos S7r.es Náo tengo ainda chegado ao Conhecimento
de S. A. R. O Príncipe Regente de Portugal, Meo Amo as
Estipulasoens, que serviriio de baze ao Armisticio, que o
Seo Negociador, Joáo Rademaker, ajustara coro esa Junta,
e persuadido S. A. R. de que muito deve coop-rar para
o acerto, e precizáo de taes Estipulasoens o concurso de
hum dos Officiaes do Seu Exercito, que seja Conferente
no tracto desta Negociasáo, pois que os conhecimentos das
pozisoens das Tropas, e dos terrenos, que ocupáo, e devem
despois ocupar, serviráo a removér duvidas, e questoens,
que o Negociador, por falta de tacs Conhecimentos, náo
estará certamente no cazo de soltar, e que tornariáo mui
prolongado o complemento desta Negociasáo, contra as
Intengoens, e saudaveis principios que a dictaráo. Tem
S. A. R. nomeado coro este destino ao Coronel Vicente
Ferrer da Silva Freire, Secretario do Governo de Capitania
de S. Pedro, cuja inte:igencía, probidade, e honra asaz o
recomendáo para táo importante Comisáo; e Espera de
S. A. R. que VEx.°s o recebáo e admitáo ao proseguimento
do tracto desta Negociasáo, que promiscuamente deve con
cluir coro o ja citado Negociador; asim se manifestará
mais aboa fé, e apureza dos Sentimentos de conciliasáo de
que esa Junta se acha animada. Fazendo pois a V. Ex.os,
como me cumpre, esta me hé por extremo
agradavel que se me oferesa huma nova ocaziáo de reiterar a V. Ex °s a seguransa de destinta considerasúo coro
que tenho a honra de ser, de V V E E - Exm- S.- Prezidente e Vogaes da Junta Governativa de Buenos Ayres Muito atento eseguro Servidor Conde das Galvéas.
Está conforme
Vicente Ferrer da Silva Freire
Síuseo
-Julio
de
Castuho3'.
Porto
Alegre.
Brasil.
Archivo
Público
de
Río
Grande
del
Sur.
2,
Seccibn.
Asuntos
Militares.
1812.
Caja
177.
Documento
345.
Manuscrito
copia:
fojas
1:
papel
con
filigrana:
formato de la hoja 305 x 214 mm.; interlínea de 5 a 9 mm.: letra inellnada: conservación buena.
-430-
N^
140
[E:
Gobierno
de
Buenos
Aires
al
Conde
Contesta su oficio de 3 de octubre de 1812 que se publica bajo
das
Galveas.
el numero 128 de esta Serie. Manifiesta satisfacción ante la noticia de la confirmación. del armisticio, que disipa. "la inquietud
natural" causada por la prematura retirada de nademaker y la
desconformidad
expuesta.
por
Diego
de
Souza
en
sus
comuni-
caciones.1
[Buenos Aires, noviembre 13 de 1812.1
/Exmo. Sor.
Tan agradable como ha sido á este Gob.^- el respetable oficio de V. E. datado en 3 del proximo pasado Octubre, y recibido por conducto del Bergantín de Guerra dela
Marina Portuguesa el Real Juan, relativo á la ratificación
del armisticio celebrado en 26 de Mayo de este año, así
le há sido sensible el que por la prematura retirada del
S or Rademaker no hubiese llegado á su conocimiento antes
de ahora la nota de 17 de Septbre, proximo anterior que se
dignó S A R transmitir p: conducto de V. E. á este Gob.^La conducta del S.- Rademaker unida á las comunicaciones
del Gral. D. Diego de Sousa que expuso su Señoría, al paso
que presentaban un aspecto disconforme con las disposiciones amigables q.e se habían comenzado á tomar. dexaban
vacilante la opinion (le estos Pueblos q.o fixaban su vista
sobre los resultados dela convencion estipulada p T este
Gob.no y el Enviado de esa Corte a esta Capital.
Era de esperar q.= cimentadas las condiciones del armisticio sobre principios de reciproca conveniencia, producirían conseqüencias felices, y de una duracíon / permanente, pero la inquietud natural q.o ofrecía un lance
tan inesperado en la Persona de un caracter publico no
podía menos q.- elevarse al juicio y discernim.to de S. A. R.
para q.- en su vista apareciesen los motivos q.e fixasen
la.opinion sobre este hecho. EsteGob.no há visto con placer
la, desaprobacion de un paso tan intempestivo, há leído
con.la mayór satisfaccion la confirmacion de dho. armisticio, y se complace en ver restablecida la paz y buena intaligencia entre las Tropas de este Estado y las de S. A. R.
desde los primeros momentos en que impartieron las ordenes p.r ambos Gob.nos p.r= la cesacion de hostilidades, sin
q.- se haya cometido la menor infraccion, no obstante las
dudas expresadas.
Si á este paso benefico ála humanidad, y utíl á los intereses de lino y otro País, siguieran los Tratados de una
paz firme y estable p.r el enlace de'as relaciones comerciales, cree este Gob.no quedaría eslabonada para siempre
la union de dos Naciones limitrofes, asegurada la concordia
entre los habitantes de los dos Países, y abierta la fuente
delas riquezas p.- el comercio de ambos .Estados.
Conseqüente á la comunicacion de V. E. se remitieron
sin perdida de instantes' al Exmo. S.o= Gral D. Diego dé
Sousa los Despachos q .e V. E. se dignó incluirle, y muy
breve llegarán á sus manos.
El / Gobierno se lisonjea q.e elevando V.E. a la alta
consideracion de S. A. R. sus intenciones pasificas y amis- 431 -
tosas, pondrá en exercicio, como sinceramente 'ofrece p.r
su parte este Gob.no todos los arbitrios q.o puedan conducir á extrechar los vinculos de union y cordialidad entre
sus amados Vasallos y los habitantes delas Provincias
Vnidas del Rio de 'a Plata.
Dios gue. á V:E. m.- a.a B.- Ay.- Nobre. 13 de1812
Juan
Jose
Paso Nicolás Rodrig.=
W Ant.o A. de Jonte
Peña
Tomas Guido
Sec - Int.Exmo. Sor. Conde
delas Galveas
Archivo
Itamaraty.
lüo
de
Janeiro.
Brasil.
Documentos
Históricos.
24
Serie
(Avulsos).
Lata
nuscrito
original;
fojas
2;
papel
con
filigrana;
300
x
214
mm.;
interlínea
de
8
a
10
rata.;
vación buena.
C'ollecVoes
Especlaes.
204.
Año
1812.
Hfahoja
formato
de
la
letra
inclinada:
conser-
Ne 141 [FI Conde das Galveas a Diego de Souza. Se refiere
a los intentos del Gobierno do Buenos Aires para atraerse
súbditos
portugueses,
de
que
se
diera
cuenta
al
ministro
de
Inglaterra. 1
[Río de Janeiro, noviembre 18 de 1812.1
/Subio a Real Presenta do Principe Regente Nosso
Senhor o Officio de V.S. N. 66 era data de 11 de Setembro
do corrente anno, e coro elle os documentos, que o acompanhaváo pela inspeccao dos quaes conheceu S. A. R. que
comecaváo a desenvolverse por parte dos de Buenos Ayres,
os terriveis Planos deseducáo deque ordenariamente-costumáo langar máo os Governos Revolucionarios e seria
esta medida mui perigosa, e [....] se S.A.R. náo tivesse
a melhor opiniáo da fidelidade, e amor deSeus Vassallos,
era cujo numero merecem particular contemplacáo os
dessaCapitania que tantas vezes tem provado a pureza e
invariabilidade
destes
sentimentos.
Todavia
náo
podía
S.A.R. ver coro indifferenca este criminoso projecto doGoverno de Buenos Ayres, cuja perversidade se caracteriza pela immediata adopcáo e emprego de Alliciacoens
revoltosas ao momento era que se concluia o Armisticio;
e era taes termos Manden S.A.R. fazer aqui as convenientes communicacoens ao Ministro da Inglaterra, para que
lhe fosse constante / e otransmittise ao conhecimento da
sua Corte qual era orezultado, que sehia manifestando dehuma Negociacáo amigavel, a que S.A.R. se Havia prestado
por annuir principalmente aos dezejos e instancias do Seu
Antigo e Fiel Alliado; e ao mesmo tempo Ordenou S.A.R.
que se escrevesse no Governo de Buenos Ayres nos termos
da Copia que transmitto a V.S. inclusa, Confiando S.A.R.
-432-
que aquelle Governo baja de dar huma resposta que
de ellucidar melhor a conducta, que convenha seguirse-se
em taes circunstancias. No entanto seria ocioso recom
mendar ao zelo e vigilancia de V.S. o emprego de
aquellas cautelas, que convem tornar sobre as Fronteiras,
seja para evitar o progresso destas tentativas sediciosas,
seja por objectar a introduggáo e vulgarisagáo de
incendiarios uzando V.S. de todos os meios que a
cidade e penetragáo de V.S. lhe sugeriram para cortar
pela raíz os males provenientes deste mais terrivel
de Gueira.
/Era Officio separado annunciarei a V.S. as differentes remessas que nesta occaziáo se lhe fazem devarios
objectos de fornecimentos, que foráo aquí requeridos
pelo seu Ajudante das Ordens Bandeira; e na idea deque
a Junta da Real Fazenda dessa Capitanía se tenha occupado de fazer verificar as entradas de quaesquer sommas
provenientes das Arrematagoens dos Contractos, que ora
estejáo no cazo de receberse como muito se lhe recommenda, e que assim posa supprir as despezas do Exercito,
se limita a trinta contos de reys, o numerario que ora
daqui se envía coro o mesmo destino esperandose que as
ulteriores participagoens de V.S. sobre tal objecto possáo
dar huma idéa da maior en menor necessidade, em que
V.S. se concidere de subsequente soccorros pecuniarios,
náo desconhecendo V.S. que se náo podem fazer grandes
emissoens neste momento dos Cofres do Real Erario.
S.A.R. está certo que V.S. procurará por todos os
meyos, que estiverem á sua dis- / disposigáo conservar o
Exercito, naquelle pe de disciplina ede satisfagáo em que
V.S. tem sabido conduzilo e levalo ainda dentro de País
estranho sendos sein duvida este hum dos particulares
servigos coro que V.S. se reccomendara na Presenga do
hlosso Augusto Soberano.
Ds. Ge. a VS. Palacio do Río de Janeiro em 18 de
Novembro de 1812.
D.
Diogo
de
Sóusa
Conde
das
(Respond ° em 18 de Fevro de 1813)
Galveas
Museo "Julio de Castilhos'. Porta Alegre. Brasil. Archivo Público
de Rfo Grande del Sur. 2s Seccitn. "Avisos do Governo". 181'2. Documento 03. Manuscrito original; fojas 2; papel con filigrana; formato
de la hoja 325 x 200 mm.; interlinea de 1'0 a il mm.; letra Inclinada;
conservaclon buena.
N9 142 [E1 Conde das Galveas a Diego de Souza. Le
la adopción de ciertas medidas para asegurar el envío
correspondencia.]
[Río de Janeiro, noviembre 23 de
/Tendo entrado hontem neste Porto a Sumaca Hes
panhola -Monserrate- vinda de Montevideo, refereo
-432-
2a
Mestre desta Embarcagáo entre outras eouzas que
tidas de Buenos Ayres haviáo sorprendido hum Official
Portuguez, escoltado por quatro Soldados que passava
Montevideo com Despacho de V.S. parao Capitáo General
Vigodet e para os Commandantes dasduas Embarcagoens
de Guerra Portuguezas, que se achaváo naquelle Porto
espera das Respostas aos Officios desta Secretaria
tado, que por ellas se tinháo dirigido a V.S. eposto
esta noticia he por ora destituida de todas as provas
verdadeira, nao dcixa de a fazer presumivel o extraordinario retardo que tem havido no regresso ao menos
huma das referidas Embarcagoens: Portanto Julgou
por conveniente mandalo partecipar assim a V.S.
que em todo o cazo haja de duplicar, e triplicar
correspondencia que daqui emdiante eleve prosseguir
Porto do Rio Grande, em quanto que pelo Brigue,
eleve levar a Carta para o Governo de Buenos Ayres,
deque já falle¡ a V.S. em outro Officio se expede
para a retirada das duas / citadas Embarcagoens,
estáo em Montevideo, visto que a sua Comissáo ficou
inutilizada pela differente faze que os negocios
pela Approvagáo do Armesticio que teve lugar depois
quedaqui sahiráo.
Ds. Ge. aV.S. Palacio do Rio do Janeiro aos 23 de
Novembro de 1812.
Conde das Galveas
Sr. D. Diogo de Souza
[R 18 de Fevr.o 1813]
Museo "Julio de Castilhos". Porto Alegre. Brasil. Archivo Público
de rifo Grande del Sur. 24 Sección. "Avisos do Governo". 181'2. Documento 95. blanuscrito original; fojas 1; papel con filigrana; formato
de la hela 338 x 220 mm.; interlfnea de 9 a 11 mm.; letra inclinada;,
conservación buena.
NP 143 [El Conde das Galveas a niego de Souza. Se refiere a
la actitud sediciosa del Gobierno de Buenos Aires que pretende
desviar a los súbditos portugueses de la fidelidad a su monarca,
luego de acordado el armisticio entre el Príncipe Regente y 'el
Gobierno de Buenos Aires. Le exhorta a la vigilancia de la
frontera.]
[Rfo de Janeiro, noviembre 24 de 1812.]
/Tendo S.A.R. 0 Prineipe Regente o Nosso Senhor
Concluido hum Armisticio com o Governo de Buenos
Ayres, nao sómente por annuir aos dezejos do Seu Grande
e Fiel Alliado S.M. Britanica mas por desviar oflagelo da
Guerra e atriste efusáo de sangue, entre Poyos limitrofes,
que deviáo ser unidos pelos mais fortes vinculos de amizade e allianga acaba S.A.R. de ser informado de que
aquelle goberno desenvolvendo as terriveis maximas sempre adoptadas por Poyos Revolucionarios edando o mais
434-
positivo testemunho deperfidia e ingratidáo va¡
gando apór empzática todos os meios de seducgáo
desviar os Vassallos Portugueses daquella pureza
lidadé e amór ao seil Soberano, que em todos os
tem formado a excelencia edistinegáo de seu caracter;
eposto que a reconhecida invariabilidade destes
tos deixe aS.A.R. na mais bem fundada confianga
será completamente inutil odetestavel emprego de
gestóes comtudo convindo nao negligEnciar todas
didas de precauczo, eseguranga que aprudencia aconselha
em momentos desemelhante crise, He- S. A. R. Servido
mandar recomendar aV.Sa. toda a vigilancia / ecautella
necessaria para obstar a introdugáo de Papeis incendiarios; epara destruir e cortar pela raiz o germen
cipios sediciozos que por ventura poderiáo progressar
entre Povos que nao conhecendo o veneno dedoutrinhas
taes hiriáo insensivelmente ao precipicio aque por
seriáo conduzidos enáo duvida S.A.R. deque V.S °
prego das medidas que se lhe recomendáo se haverá
aquella prudencia dexteridade e reserva convenientes,
oque se tornariáo inuteis todas as diligencias que
este fim se houvessen depór emprática; E de tudo
V.Sa. descubrir sobre este importante negocio hirá
conta regularmente por esta Secretaria de Estado
ser presente a S.A.R.
Deos Guarde a V. S.- Palacio do Rio de Janeiro em
24 de Novembro de 1812. Conde das Galveas
Sr D. Diogo de Souza
[R 18 de Fvro 1813]
Museo "Julio de Castilhos". Porto Alegre.
de Río Grande del Sur. 2, Sección. "Avisos do
mento 97. Manuscrito original; fojas 1; papel
de la hoja 320 x 200 mm.: interlínea de 8 a
conservación buena.
Brasil. Archivo Público
Governó'. 181'2. Docucon filigrana; formato
9 mm.: letra Inclinada;
NI 144 [Gaspar Vigodet a Diego de Souza. Expresa que se cumplieron los vaticinios sobre las consecuencias que se derivarían
ajuste de un armisticio entre el Gobierno de Buenos Aires y
Corte portuguesa. Agrega que, como su Alteza Real ratificó
tratados, sólo le queda el recurso de esperar auxilio de EsDaña.]
[Montevideo, noviembre 24 de 1812.]
/Copia N .o 1
Dl me Ex.me S.- Muy S °r mio y mi Dueño. Parte de este
Puerto la Escuna Princesa D. Maria Teresa, y como con
este Buque hallo una ocasion segura para renovar a V. E.
mis sEntimientos de amistad y venera- acia su apreciable Persona, quiero tener el honor de saludar aV. E.,
apeteciendole las mayores satisfacciones. En 9 de Setiem435 --
bre ultimo escrivi aV. E. las ocurrencia [s] de este Pays
hasta dicha fecha, por si sus dilatadas marchas le hubiesen privado de ellas: Ahora no me detengo en molestar
aV. E. con una relacion de los acaecimientos posteriores,
así por no cansarle con ella, como por que siendo los
asuntos principales a que poderá contraherme demasiado
publicos; me persuado llegaran, ó habran llegado a V. E.
por conductos no menos exactos. Teniendo, como no 1,.
dudo, esta circunstancia, habra visto V, E. cumplidos todos los efectos de mis tristes vaticinios desde que S. A. R.
el S °r Príncipe Regente de Portugal tomó la resolucion
de acordar un armisticio con la traidora Junta de Buenos
Ayres. Dandole caracter con su alianza a un Govierno
Sedicjozo, reforzó su audacia para que aspirase a mayores Sucesos: El Gobierno legitimo decayó, y perdió los
territorios y Pueblos ovedientes; la discordia y la Guerra
se incendiaron con mayor vigor; y finalmente, la sangre
se vierte, y vertirá con abundancia, lexos de impedirlo
una medida que opinaba S. A. R. seria eficaz contra tan
funestos efectos. Hasta el día estaba persuadido, de que
satisfecho Su Alteza de que tal havia de ser el fruto de
aquel paso imtempestivo, bolviese su piadoso animo are..
conocer la causa de la España, a quien está ligado con
vínculos tan estrechos; pero al enterarme finalmente por
las Gazetas de Buenos Ayres, que S. A. ha ratificado
aquellos Tratados, ya no me queda otro recurso, sino esperar solo los auxilios de la siempre querida España;
acompañados de los de una Providencia, justa protectora
de la razon. Con las Gazetas de esta Ciudad, y demas
noticias que acompaño tengo el honor.de incluir aV. E.
las dos Cartas adjuntas que desde el Janeiro, me ha remitido a este fin el Capitam de Dragones Juaquim Jozé
Ferreira, y admita la profunda venera °n y afecto con que
me repito. Su mas atento Seguro / Servidor Q. S. M. B.
Monte Video 24 de Novr.e 1812 Illme Ex^ Ser Gaspar
Vigodet - filme Exme Sor D. Diego de Souza. -
Museo
"Julio
de
Castilhos".
Porto
Alegre.
de
Río
Grande
del
Sur.
2^
Sección.
Asuntos
mento
326.
Manuscrito
copia;
fojas
1;
papel
de
la
hoja
310
x
200
mm.;
interlínea
de
6
a
conservación buena.
Brasil.
Archivo
Publico
Militares.
1812.
Docucon
filigrana;
formato
8
mm.;
letra
inclinadA;
1^ 145 [Lord Strangford al Gobierno de Buenos Aires.
que el ministerio del Príncipe Regente de Portugal
presente la actitud de varios súbditos de ese Gobierno,
pretendido seducir a los integrantes del ejército
exhorta a evitar la repetición de tales hechos por
guientes: haber sido él el gestor y, en cierto modo,
armisticio y por el propósito de ambas naciones de llegar a la paz.]
[Río de Janeiro, noviembre 25 de
/Copla
Ex.-p Sñr - Haviendome communicado el Ministerio
de S. A. R. varias representaciones recibidas dél
-436-
Portuguez, sobre tentativas hechas por personas
sando d'el respectable nombre de ese Gobierno, han
tentado seducir ciertos individuos de este exercito
deberes de honra y lealtad; no puedo dexar de declarar
a V. E. que aunque esto¡ persuadido que semejantes
didas nunca fueron sancionadas por V. E.; yo me
autorizado a esperar de la franqueza y buena fée
V. E. una denegacion absoluta de tales hechos, y
formal seguridad contra su futura repeticion.
Haciendo aV. E. esta recomendacion com toda la urgencia y d'el modo mais serio, me hallo animado por dos
motivos igualmente poderosos; Uno de ellos, es el acordarme que yo hé sido, el primer motor d'el Armisticio
tan felizmente concluido, constituyendo-me p .r assim dicer,
garante de la buena fée, y de los sentimientos pacificos
/Pacificos de ambas partes; y el outro es la certeza lisongera, que dese ( [s] ) o conservar, de queV.E. quiera siempre mantener las relaciones mas estrechas de amistad con
mi Corte; lo que no podria tener lugar, si sus Agentes
([si sus agentes]) continuasen perturbando el Sociego y
atacando los derechos, d'el mas antiguo alliado de la Corona Britanica. Dios Guarde aV. E. m.- a .a Rio de Janeiro Noviembre 25 de1812. - Strangford al Ex m° Gob n=
Sup.°r delas Provincias Unidas del Rio dela Plata -
Archiva
Itaníaraty.
Río
de
Documentos
históricos.
21
Serie
nuscrito
copia;
fojas
2;
papel
248x201
rara.;
interlínea
de
9
vación buena.
Janeiro.
Brasil.
Collecgoes
Especiaes.
(Avulsos).
Lata
204.
Año
1812.
Mahoja
con
filigrana;
formato
de
la
n
10
mm.:
letra
inclinada;
conser-
No 146 [E1 Conde das Galveas a Diego de Souza. Remite
del oficio que se publica bajo el número anterior.]
[Palacio de Río de Janeiro, noviembre 26 de 1811..]
/Havendo cm Officio de 18 deste mez significado
V.S. que S.A.R. O Principe Regente Nosso Senhor tinha
mandado communicar ao Ministro de Inglaterra residente nesta Corte os factos de seducqáo praticados pelos
Emissarios do Governo de Buenos Ayres naquelle mesmo
momento, cm que se acabava de ajustar hum Armisticio
procurandose o socego, e a reciproca vantagem de ambos
os Paizes; se determinou aquelle Ministro a escrever ao
citado Governo de Buenos Aires nostermos constantes da
Copia, que remetto junta a V.S. pelos quaes verá V.S, a
parte principal que elle se atribui cm toda esta Negociajáo.
I.ogo que cheguem as respostas de Buenos Ayres
-437-
[....] Ordens de S.A.R. sobre a maneira porque
tenha deregular a sus u:terior conducta.
Ds, Ge. a V.S. Palacio doRio deJaneiro era 26 de
Novembro de 1812.
Conde das Galveas
D. Diogo de Souza.
Museo "Julio de Castilhos". Porto Alegre. Brasil. Archivo Pahlico
de Rfo Grande del Sur. 2, Sección. "Avisos do Governti'. 181'2. Documento 98. Manuscrito original: fojas 1; papel con filigrana; formato
de la hola 340X200 mm.; Interlínea de 9 a 11 mm.; letra inclinada;
conservación buena.
Ne 147 [Manuel de Sarratea a Diego de Souza. Anuncia
tida del Teniente Coronel de Dragones Florencio Pelliza,
tin pliego que deberá entregar a la primera guardia fronteriza,
que le destina el Príncipe Regente por intermedio del
de las Provincias Unidas. Por esa comunicación podrá
la justicia de su requerimiento de abandonar el territorio
Provincias Unidas. Explica que el convenio firmado por
bierno con Juan Rademalcer exige como medida preliminar
retiro de las fuerzas portuguesas a sus fronteras. En base a
expuesto le ruega la evacuación del fuerte de Santa Teresa.
previene de la posible provocación de hostilidades por parte
las milicias del Coronel José Artigas y agrega que dicba acción
será reprobada por él tanto como por el Gobierno.]
[Cuartel General en la Villa del Arroyo de la China, noviembre
26 de 1812.]
/111.- y EXIMO. Sor.
Tengo el honor de anunciar á V. E. que el día 12 del
Corr.te salió de este Quart 1 Gen? el Teniente del Regim!e
de Dragones de la Patria D .n Florencio Pelliza, conduciendo ála 1.° guardia de la frontera Portuguesa vn Pliego
que p .r conducto del Govierno Sup nr de las Provincias
Vnidas del Río dela Plata dirigió S. A. R. el Sor. Príncipe Regente para poner en manos de V. E.
En el merito de aquella soberana comunicacion encontrará V. E. justificado el civil y vrbano requerimiento
q.- tengo la honra de hacerle por la presente. El armisticio celebrado con el Teniente Coronel D .n Juan de Rademaker, embiado de la Corte de V. E. ha sido ratificado
del modo mas solemne por S. A. R. V. E. no ignora que
el principal artículo de aquel convenio, y que reviste el
caracter de preliminar de toda vlterior negoc°acion, prescriba la retirada de las tropas Portuguesas á sus Fronteras, tales quales eran reconocidas antes de los movimientos de las mismas tropas.
Esto se halla ya en parte verificado pero aun
que evaquar el fuerte da S!° Teresa. Segun los
Partes que he recivido, lo ocupan todavía tropas
Nacion de V. E. Yo lo atribuyo á q.e V. E. para
/su dfsalojo tubo á bien esperar la ratificacion
misticio. Concequente con este concepto juzgo tambien,
-438=
que hallándose ya esta de por medio no se diferirá
mas tiempo la evaquacion de aquella fortaleza. Por
espero qe V. E. se dignará estrechar sus ordenes
qe as¡ se verifique. Quando se haya efectuado, havran
quedado expeditas en el todo aquellas vias q .e
ducir aun tratado difinitino, en que se vean garantidas
las relaciones comerciales de ambos G eviernos,
pondencia mutua y buena armonia, objetos sagrados
que dedican reciprocam !e sus mas ardientes votos.
Con esta ocacion tenjro la mas oportuna p .a indicar
á V. E. que algunas partidas diceminadas p .r los campos,
pertenecientes a las milicias armadas del mando del Coronel _T) .n José Artigas, probocarán acaso alguna vez con
sus excesos y extravios la justa indignacion de las tropas
Portuguezas; pero hagame V. E. lajusticia de creer, que
vna cómportacion semejante sera execráda y odiada pT
mi, no menos que p:'.mi Govierno. Sirvase V. E. graduar
esa fatalidad como vn efecto casi indispensable delas circunstancias. No es estraño q .e en vn nnebo orden de cosas,
y en las primeras epocas del ensayo de vnos armamentos
y movimientos populares, se cometan algunos desordenes;
pero si es evidente qe en su punicion nadie es mas interesado, que vn Govierno que se constituye sobre las inmutables reglas del orden y la justicia, no es menos cierto,
que el cortar de raiz aquel / lamentable mal es obra del
tiempo y de vn sistema constantemente sostenido. Este
se ha iniciado ya p .r párte del Govierno superior de las
Provincias Vnidas, y no dudo que en breve se harán sensibles sus efectos veneficos.
Entre tanto, sirvase V. E. valorar como corresnonde,
la sinceridad de estas protextas, y no dudar vn solo momento, q.e de nada estamos mas distantes mi Gov ne y Yo,
que de alterar las pasificas relaciones, q .e felizmente han
buelto á restablecerse con la Corte del Brasil.
Espero q.e V. E. tendrá la vondad de contextarmé
sobre los objetos de esta interesante comunicacion y no
dudo qe las reflexiones indicadas obrarán en el animo
de V. E. con proporcion á la rectitud de sus principios
dignos, y al convencim.i° q.e preparan aquellas.
Sirvase V. E. aceptar el ofrecimiento demis respetos,
ydela mas alta consideracion con q.e soy
Ilt me y Exmo Sor.
De V. E. su mas atento Servidor
Quart 1 Gen.' en la Villa del Arroyo
de la China á 26 de Noviemb
de 1812.
e
Man?
de
Sarratea
111.-o y Exmo. Ser Capit ° Gral. D.- Diego de Sousa.
Museo "Julio de Castuhos". Porto Alegre. Brasil. Archivo Público
de Río Grande del Sur. 2• Seccl6n. Asuntos Militares, 1812. Caja
1'77. Documento 349. Manuscrito original: fojas 2; papel con filigrana;
formato de la hoja 306 x 216 mm.; interlínea de 6 a 7 mm.; letra Inelinada; conservación buena.
1- = 439--
N~ 148 [nlanuel Marques de Sousa a Diego de Souza. Participa
que pondrá en ejecución la orden de retirarse de
Santa Teresa con la tropa que le fue confiada, en
Grande, en virtud de haberse sancionado el armisticio.]
[Cuartel del Fuerte de Santa Teresa, diciembre 4
/Illtao e Ex-0 Senhor
N 11,
Estava entera
departecipar á V Ex.a diferentes asumptos quando receby, como por surpreza, o
Officio de V. Ex.- cota dacta de 28 do findado mez, Ordenandome me retire desta Fortaleza cota a Tropa da
Coluna, que V. Ex.- me confjou oseu Comando, para o Rio
Grande por aver S. A. Rea] ratificado o Armisticio. Aexecugáo desta Ordem levará alguns dias; por quanto só tenho
deis Hyates para comduqáo do Trem de S. A. Real ebagaje
da Tropa, eonze Carretas para transportar apaia. Vou
meu Extao Senhor dar principio aexecugáo dadita Ordem.
D .s Comserve dilatada avida esaude de V.Ex a Quartel do
Forte de Sla Thereza a 4 de Dezembro de 1812
Illtao e Ex mo Snr Govor e Capta Gen °l D-D Diego de Souza
Respeitosamente
Beija as 111.-Os e Ex--- Maons
de V. Ex .a
Omais humilde Sudito
Mol Marqs de Souza
Museo "Juno de Castilhos'". Porto Alegre. Brasil. Archivo Público
de nfo Grande del Sur. 2e Sección. Asuntos Militares. 1812. Caja
175. Documento 20. blanuscritn original: letra de nlanuel bfarques de
Souza; papel con filigrana.
Nq 149 [Gaspar Vigodet a niego de Souza. Manifiesta
biendo ratificado el Prfncipe Regente el armisticio firmado por
que
ha-
Rademaker con el Gobierno de Buenos Aires, no tiene
misión confiada al Coronel Vicente Ferrer da Silva
fin era desautorizar dicho convenio.]
[Montevideo, diciembre 6 de 1812.]
/Copia N.o 2.0
Il] mo y Exr°o S °r Acaso despues de haver despachado
V.E. al Coronel Vicente Ferrer de Silva Freire Secretario
de ese Govierno, con el objecto y fines que tiene V. E. la
bondad de manifestarme en carta d2 2 de Noviembre,
se habrá V. E. impuesto de la ineficacia de esta medida á
determinacion noobstante ser ella muy arreglada a las
R.- dispoziciones con que S. A. R.l el S or Principe Regente
de Portugal quiso desvanecer los tratados acordados por
su Embiado a Buenos Ayres el Teniente CoronelJuan Rademaker, por no ser conformes con las benignas intenciones que movieron a S. A. R.l á este paso, pero por desgracia, parece que poco tiempo despues de haver autori.
zado el S sr Principe a V.Ex, llegó a ]a Corte Rademaker,
-440-
y Su Alteza tiene abien ratificar sus Tratados; con cuya
determinacion deja sin fuerza indudablemente las prevenciones cometidas ala saviduria de V.E. La Gazeta de Buenos Ayres de 1 ° de Noviémbre ultimo me impuso primero
de la solemnidad que dió el Soberano de Portugal al Tratado de Rademaker con la Junta Sedicioza; y despues
aparto de mi la duda que me infunden siempre los Ympresos de aquella Ciudad, la Nota certificada que D- Jozé
Mathias de Landaburu Encargado dela Legacion de España enla Corte del Brazil me remitió y dela qual tengo
el honor de acompafar aV. E. la adjunta Copia: siendo
estos datos tan positivos, es consiguiente que, si el Coronel Freire continuase en querer cumplir con su Comision
pasando a Buenos Ayres; la Junta Rebolucionaria se desairaria tomando por fundamento una ratificacion muy
posterior a los Despachos que le autorizan para Nuevas
Negociaciones. Yo no dudo un punto que los deseos de
S. A- R.' sean siempre asistir y socorrer al Govierno legitimo de estos Paises. por que lo contrario seria perder
de vista la sincera alianza / que estrechan a las dos Naciones, y malograr los Derechos con que la España llama
ala Sucesion del Trono a Su Augusta Consorte, mas si por
una felicidad de las Convinaciones Diplomaticas las cosas
hubiesen variado de aspecto, y aV. E. manifiestamente le
fuese declarado por el Soverano de Portugal, que sus intenciones son alejar de estos Paises los males aque han
quedado expuestas por virtud de la ratificacion de los
tratados de Rademaker, tenga V. E. la bondad de advertirmelo, afim de poder satisfacer a los demas puntos de
su citada Corte, referentes a los Planes que devia acordar
con migo para estrechar al Bando Revolucionario; lo qual
verificaré declarando aV. E. todas mis ideas con la prontitud y efficacia que exige un asunto de la maior importancia alos Intereses de ambos Estados Dios Gue a
V. E. m .s a.- Monte Video 6 de Diz bra de1812 Illmo y
Ex.mo S °r Gaspar Vigodet Ill mo Ex.-- Sor D. Diogo deSouza
Museo
"Julio
de
Castilnos",
Porto
Alegre.
Brasil.
Archivo
Público
de
Rin
Grande
del
Sur.
24
Sección.
Asuntos
Militares.
1812.
Caja
177.Documento
320.
Manuscrito
copia;
fojas
1;
papel
con
filigrana:
formato de la hoja 310 x 201 mm.; interlínea de 6 a 8 mm.; letra inclinada; conservación buena.
NI 150 [Manuel Márquez de Sooza a Diego de Souza. Remite los
oficios intercambiados con Manuel de Sarratea, José Rondeau
el Comandante de Maldonado Francisco Antonio Bustaniante,
lacionados con la evacuación de la fortaleza de Santa Teresa
virtud de haber sido ratificado el armisticio suscrito el 26 de
mayo de 1812.1
[Fortaleza de Santa Teresa, diciembre 7 de 181.2.]
/Illmo e Ex- Senhor
N.o 12.o
Esta occaziaó hé para remeter hum Officio que o Genol em
Chefe do Exercito de Buenos Ayres Dm Manoel de Sarra--441-
tea expedio a V.Ex a por este caminho. Igualmente meescreveo outro, asim como o Gen-' do Corpo deobservagáó
D-J Joze Rondeau cm frente de Monte Vedio; cuyas copias,
e. respostas q' dei, aprezento junto com esta nos 111.--- e
EX.-as Maons de V.Ex - putro Officio mais tinha recebido
do Comandante de Maldonado; aoqual conteste¡ damanéira
que mostro a V.Ex ° por copia.
Esta manham carregaráo as Carretas para o Porto
de S Miguel orresto do Trem, monigoens, e bagaje grosso
dos Corpos, ficando unicamente opercizo para amarcha
de terra: amanham hande voltar as Carretas; no seguinte
dio para, descangar os Boys, ajuntar Cavalos rejunos,
eresto do gado dcmonicio. Posto isto cm marcha pertendq
fazer omismo á Coluna levando a Artelharia de 9 por
terra por nao caber nos Hiates; bem que pedi dois ao Rio
gr.de e como ovento está favoravel poderá que cheguem.
Naforma das antecedentes Ordens de V.Ex - estou
detreminado adeixar duas Patrulhas de Mili- / de Milicianos cruzando cm Chuy desde omarco da Costa domar a
outro damargem da lagoa cobrindo os estabelecimentos
dos Lavradores. Por agora hé quanto tenho apartecipar a
V.Ex a D.s comserve vigoroza avida e Saude de V. Ex
Que' do Forte de Sta Thereza a 7 de Dezembro de1812
IIl ma e Ex.ma Senhor Gov.ar e Cap- Genal D .m Diogo de Souza
Com aquele devido respeito
Beija as Ill.ntas e Ex.-Os
Maons de V.Ex a
o Sudito mais obediente egrato
Mel Marqs de Souza
Museo "Julio de Castllhos". Porto Alegre. Brasil. Archivo Público
de Rto Grande del Sur. 24 Sección. Asuntos Militares. 1812. Caja
175. Manuscrito copia; fojas 1; formato de la hoja 315x203 mm.;
Internnea de 5 a 8 mm.; letra inclinada; conservación buena.
NI 151 [Oficios a los que se hace referencia en el documento
que antecede.]
[Maldonado, diciembre 3 - Fuerte de Santa Teresa, diciembre
7 de 1812.]
/Copia dos Officios que o Marechal dé Campo Manoel
Marques de Souza tem recebido da parte dos Hespanhoes
N.o 13.o
Haviendo sido embargados por disposision de esta Comandancia, y depositados en poder de Da Juan Pedro
Aguirre Varios interesses dela propiedad del asecino
Francisco Ferres, quando las fuerzas de esa Fortaleza se
hallaban baxo la[s] Ordenes del Snr Theniente Corel D°
Jozé Antunes de Porciuncula me Ordena recientemente el
Señor Coronel, y Xefe dela Vanguardia, del Exercito Vic- 442 -
torioso lela Patria Dn Jose Rondeau pase a V. S .a el
correspondiente Oficio Suplicatorio afin deq' no embaraze
al Oficial Comisionado la extraccion de dichos intereses,
antes bien merezca de VSa la proteccion generosa; que
sabe dispensar la bondad que le es tan Cáracteristica. Los
nobles sentimientos que forman el amable, y bello caracter
de VS,a y las reciprocas relaciones de amistad, y armonia
entre S.A.R. el Snr Principe Regente, y el Govierno dela
Capital de Bs Ayres lisongean mis esperanzas enla consecucion dela solicitud, q' dirixo a VSa de Orden Superior
Nuestro S °r Guarde la persona de VS a dilatados años
Maldonado 3 de Dezembro de1812 = Francisco Antonio
Bustamante _ Snr Mariscal de Campo De Manoel Marques No 140 Resposta q' den o Mara' de
Campo
Acabo de receber o Officio de Vm.°o dactado detrez do / domez que procegue suplicandome permita eu nao embaracar
ao Official Commissionado aextraláo dos intereces da
propriedade do acecino Franca Ferrer, depositados aqui
cmpoder de D.- Joáo Pedro Aguirre, por dispozigáo Soprior ao qual respondo. Nem quando se fez o embargo dos
sobre ditos intereces, nem airada agora se aprezentou Ordem de autoridade legitima desse Dominio que requerece;
nem ouve Ordem domeu Govor e Cap:na Gen al que opermitice; por tanto tudo quanto sefez até agora está nulo
escm vigor. Nesta inteligencia vou a dizer a Vnia que en
meacho com Ordem de desocupar esta Fortaleza, cm resulta deter S. A. Real rateficado o Armisticio tractado
com o soperioridade de B= Ayres, isto he, logo que cheguem a S Miguel os buques que espero, para transportare- as monigoens de S A Real: feito isto, aqui ficao os
sobre ditos intereces, eo depozitario, entam- dispora Vmee
como lhepareca por quanto náo estou autorizado para o
permitir. Para tudo mais emque en possa, mostrarei a
Vmce a boa fé, e boa inteligensia do Comtemplado Armisticio. De ge a Vmce Que' do Forte de S'a Thereza a 5.de
Dezbro de 1812 - Snr Comande Dm Francisco Antonio de
Bustamante No 15.o
Copia do Officio que o Gene' cm Chefe'
dos Exercitos (le BS Ayres Dm Manoel
de SarratEa escreveo ao Mara' de
Campo Manoel Marqs de Souza
111.-0 e Ex— Senhor - Con esta mesma fha he oficiado al
111.-0 e Ex-o Sor Cap- Gene' Do Diego de Sousa / p° q .e
en virtud de haberse ratificado p° S A R el S. P. R. el
armisticio celebrado entre el Gobno Supo delas Prov a
Unid .s del Rio dela Plata, y el Tente Corel Da Juan de Rademaker, embiado dela Corte del Brazil, se sirva mandar
ebacuar el Fuerte de Sta Teresa, sin perjuicio de ello,
-443-
siendo probable q.° V. S. I. haya recibido, ó reciba Orñs
directas para desalojar dho punto y el del Cerro Largo,
he creido oportuno dirigir a V. S. I. esta Comunicas on p .n,
hacerle notorio, q .o con esta misma data he impartido las
orñs. conven'os al Coron 1 D- Jose Rondeau Xefe dela
Divico^ observadora al frente de Montev.o pa qo destine
los ofic'os y Tropas, qa deben irse a recibir delos dos expresados puntos. Esta ocasion me presenta la mas oportuna pa manifestar a V.S.I. he tenido noticias, q.o algas
Partidas Portuguesas sehan internado en ntro territorio,
con cuyo motivo han ocurrido diferiencs con algas otras
dela Milicia del inmediato mando del Corona D° Joze
Artigas. El Arto convencionado en el Armisticio, como
preliminar detoda otra ulte[r]ior negociacon exige la
previa retirada delas Tropas Portuguesas á sus Fronteras,
tales quales eran reconocidas antes delos primeros mobimientoF de aquellas. Por lo tanto espero dela rectitud delos
principios q.o caracterizan a V. S, I. se servirá estrechar
sus Orñs pa q.e no se repita aq."a internas - enlo q .e seinteresa el progreso delas relacions pacificas y amistosas
qa felism'o sehan buelto a restablecer entre ambos Gob.nos
Tengo el honor de ofrecer a V. S. I. mis respetos, y
/ y la mayor consideras on con q.. Soy - Ill-o Señor de
V. S. I. su mas ato ser.- Que' G.' del Arro dela China
26 de Nov.- de 1812 - Manoel de Sarratea - III— Snr
Como General dela Frontera del Rio Grande.
Reposta que den o Mar. a' de
Campo N.o 16.o
Ontem mefoi entregue o Officio de V. Ex .a com data de
26 de Novembro que vou respeitozamo responder. Em
execugáo da Ordem do Ill.-o e Ex.-- Snr Governador e
Capitam Gena' Dn< Diogo de Souza, que recebi aquatro
doque rege, tenho principiado a evacuar o Forte de S'a
Thereza, ere resulta de aver S, A. Real ratificado o Armisticio com o soprior Governo de Bs Ayres. A falta de
dois Hiates q' mande¡ vir do Rio gr?o para conduzir o
Trem de S Alteza me faram retardar quatro dias mais;
oque posso segurar a V.Ex ° Igualmente afirmo a VEx.a
q' a Partida da Coluna domeu mando pella parte Ocidental
da Lagoa de Merim, náo tem excedido os limites que meforáo indicados para cobrir unnicamente os estabelecimentos Portuguezes. As Tropas demeu mando náo sáo incendiarias; as ruinas q' se acharem no Forte deS'a Thereza
sáo efeitos daquelas que oevacuaráo; muitas das ruinas
estam retificadas comperfeigáo por Ordem do meu 111.-0
Ex.-- Govor eCap- Gen a' Com este motivo tenho afortuna
de oferecer a V. Ex.- os meus insignificantes servissos,
eprotestar amais ampla vontade. Que' do Forte de S'a
Thereza a 7 de Dez "ro de1812 - 111— e Ex— Snr - sou
de V.Ex a omais atentiozo Servidor - Ill.-o e Ex: no Snr
Gen °I ere Chefe dos Exercitos da Patria
/Copia do Officio do Gen.-' do Corpo de Observagáo sobre Monte Vedio Dnn Joze Rondeau,
-444-
escreveo lo
de Souza
Mar°'
de
Campo
Manoel
Marques
N° 17°
0 Exmo gór Gral en Xefe D .n Manocl de Sarratea me
ordena por Oficio de 26 de Noviembre pp,do nombre la
guarnicion que lleve ocupar los puntos del Cerro Largo,
y St° Teresa, á consequencia de haverse ratificado por
S A R el Sr Princepe Regente el Armisticio celebrado entre
él Govierno Superior delas Provincias Unidas del Rio dela
Plata, y el Te Coronel D .n Juan Rademaker embiado dela
Corte del Brazil: En esta virtud quedo alistando la gente
qe lleve guardar dichos destinos luego qe Sean ebaquados
por las Tropas del mando de V. S. I.
Sirbase V S I aceptar el ofrecimt- demis respetos, y
de lamas alta consideracion conque tengo el honor de ser
de V S I muy atento, y seguro servidor. Campamento en
el Cerrito sobre los muros de Monte Video Diciembra 5
de 1812 - Joze Rondeau - 111.-0 Snr Conde general dela
Frontera del Rio Grande No 18.o Reposta que deo o Mar-' de Campo
Illmo e Ex .reo Snr Tenho avista o Officio de V. Ex: firmado a 5 doluzente méz enfrente -da Praga de Monte Vedio ao qual respondo, Em Officio dactado a 5 domes q'
segue lioticiei ao Comando de Maldonado ter principiado
a evacuar o Forte de Slo Thereza cm execugdo da Ordem
q' recebi do Illm- e Ex mo Sar Gov or e Cap m Gen
Dm Diogo de Souza, cuja evacuagáo pertendo efectuar a
doze; isto he chegando a S Miguel deis Hiates q' mande¡
buscar ao Rio grande para comdugáo do Trem de S. A.
Real; oq' pengo comse- / conseguir, Junto a esta incluio
hum Officio p° o Ill m- e Ex.- Snr Gen.-' cm Chefe
dos Exercitos Dm Manoel de Sarratea, oq.' V.Ex a terá
a bem mandar dar a competente diregáo. Náo duvide
V Ex.- dos verdadr °s dezejos q' me aconipanháo deobsequiar a Ex.m- pessoa de V. Ex .a emostrar aminha gratidam. Que' do Forte de S1- Thereza a 7 de Dezembro
de1812 - Illm- e Ex mo Snr Gen a' de Observagáo Dm Joze
Rondeau Estan
conformes
Me' Marq.e de Souza
Museo "Julio de Castilhos". Porto Alegre. Brasil. Archivo Poblico
de Rto Grande del Sur. 29 Sección. Asuntos Iflitares, 1812. Caja
175. Manuscrito copia; fojas 2; papel con filigrana; formato de la
hoja 315 r 203 mm.: 1ntr•rilnea de 5 a 8 mm.; letra inclinado: conservación buena.
Nq 152 [Gaspar Vigodet al Príncipe Regente. Manifiesta
la contestación del Conde das Galveas al Encargado
de España José Matlas de Landaburu ha quedado convencido
que ha sido ratificado el armisticio suscrito el
-445-
el comisionado Juan Rademaker con el Gobierno de
no obstante las protestas que en su nombre presentó
José Primo de Rivera. Considera laudables los principios
piraron la negociación del armisticio pero opina
en su aplicación porque de hecho reconoce al Gobierno
Buenos Aires como una potencia independiente de
oportunidad para luchar contra la plaza de Montevideo.
la alianza entre las Coronas de Portugal y España
resultado del armisticio no obedece a los propósitos
diación británica.]
[Montevideo, diciembre 9 de 1812.1
/Señor - Luego que he sido informado por el Encargado
de negocios de España D.- José Matias de Landaburu de
la contestacion que en nombre de V. A. R. dio a su nota
oficial de 6 de Octubre el Ministro de relaciones esteriores Conde de las Galvéas, muy conforme á los oficios
que el mismo Conde ha dirigido al gobierno de Buenos
Ayres con fecha de 13 de Setiembre, y 3 de Octubre ultimo he quedado convencido que desechadas mis solicitudes, reclamaciones y protestas que he tenido el hónor
de presentar a V, A. R., y muy principalmente por el
capitan de fragata D .n Jose Primo de Rivera en 22 de
Julio había sido ratificado por V. A. R. el armisticio que
en 26 de Mayo estipulo con el gobierno subversivo de
Buenos-Ayres el teniente coronel Juan Rademaker. Verificada esta inesperada saracion, que ha comprometido los
derechos de S. M, C. el Rey mi Señor, y de la nacion
española en estas Prov.-; he creido de mi deber dirigir
a V. A. R, una franca exposicion sobre las consideraciones que han dado motivo al armisticio que ya dexaron
de existir; y sobre los principios en que se fundó, que
aun quando laudables en su origen son demasiado funestos en la aplicacion, y envuelven no pequeños peligros
contra las posesiones, y dominios de la corona de V. A. R.,
y al mismo tiempo mánifestar que, apoyada la Regencia
del Reyno de las Españas en la intima alianza que felizmente reina entre V. A. R., y la nacion española, confió
en sus auxilios para pacificar las provincias rebeldes del
Río de la Plata. Consideraciones que espero admi / tirá
V. A. R. como una prueba de mi gratitud a su Augusta
Persona, y dela sinceridad con que deseo conservar la
mejor armonía, y confraternidad con los vasallos de
V. A. R. del mismo modo que la he hecho valer hasta
aquí, y sobre la que estoy satisfecho me habrán hecho
justicia los gefes, y oficiales del exercito portugués con
quienes he tenido la suerte de tratar durante mi mando
en estas Prov.a
Quando S. M. B., y la Regencia de las Españas propusieron entre si adoptar los medios pacíficos para la reconciliación de las Provincias rebeldes de America mediante la mediación de aquel soberano nada parecia mas
justo que, al realizar tan justificada, y filantropica resolucion, se removieran todos los obstaculos que pudiesen
retardar el pacifico avenimiento, y evitar en lo posible
la efusion de sangre entre pueblos hermanos para no hacer,
- 446 -
mas duraderos los desastres, y no arraigar el encono;
la venganza de los resentidos. Hagame V, A. R. el
de creer que yo tenia un placer en semejante reconciliacion deseando el momento en que las Prov.s de mi
volvieran a estrechar los vinculos sagrados que
roto la perfidia, y la ambicion; pero habiendo acrecido
la perversidad de los sediciosos, y hecho constar
exposiciones oficiales que no admitirian los medios
conciliacion convenidos entre S. M. B. y la Regencia
las Españas; tal vez persuadidos ambos gobiernos
ineficacia de sus laudables deseos, o por otros
que aun deconozco, desistieron del plan de mediacion,
biendose retirado de Cadiz los diputados Ingleses,
gun parece) vuelto a Londres de donde habían salido
para tan interesante / obgeto.
Por consecüencia no podrían tener en las circunstancias presentes influxo alguno que prese[r]vara al armisticio de 26 de Mayo las medidas adoptadas por la
Gran Bretaña con relaciona la tranquilidad de estas Provincias, porque desestimado por ambas partes el plan de
mediacion como ineficaz, é insuficiente no era justo
abusar de los medios que en aquel caso hubieran asegurado la paz, y que fuera de el, como sucede hoy, haría
más interminable, y sangrienta la guerra. Yo no debo
persuadirme que S. M. B. empeñado en reducir al orden
a las provincias disidentes para que unidas á la monarquía
empleáran toda su fuerza contra nuestro comun enemigo,
haya querido dar un ascendiente poderoso a los rebeldes
sobre los pueblos fieles a S. M. C. y a la nacion española
su aliada, destruyendo su unidad de fuerza por los.mismos medios que quería reduplicarlá; y yo estoy bien
cierto que V. A. R., unido portan estrechos vinculos a
la .gran familia española, y muy principalmente por los
sagrados pactos de la alianza mas intima, está muy lexos
de querer agravar nuestros males, ni menos sostener la
rebeldía del gobierno de Buenos -Ayres, ni reconocerle
como una potencia distinta, ó independiente de la España;
mas el resultado practico del armisticio no conviene ni
con la rectitud de intenciones de V. A. R., ni con los buenos deseos de S. M. B., siguiendose de aquel suceso harto
sensible que los insurgentes tengan mayor facilidad para
segregarse de la monarquia comprometiendo la seguridad
de esta Plaza, por tantos títulos acreedora a la consideracion de los Soberanos aliados a la España por la lealtad
que conserva a su Monarca, y por la constancia con que
ha defendido su / autoridad, y sus derechos.
Los principios filantropicos sobre que V. A. R. fundó
la necesidad de estipular el armisticio de Mayo son tan
laudables en su origen, que hacen el elogio mas cabal de
la justificacion; y humanidad de V. A. R.; mas por desgracia son harto funestos en la aplicacion porque queriendo evitarse la efusion de sangre, se ha dado una nueva
aptitud a los rebeldes para que nos hagan una guerra
cruel y sangrienta para consumar el delito atroz de subs-
- 447 -
traerse de la dominacion de nuestro Soberano. Exemplo
que envuelve no pequeños peligros contra los dominios
de V. A. R. por el influxo que puede tener la doctrina
los republicanos en los pueblos sencillos que apetecen
frecuencia la libertad que se les pondera, y cuyos
ni prevén, ni los conocen. Los gobernantes de BuenosAyres enemigos por sistema de las monarquías, y de
monarcas no perderán ocasion de inspirar sus ideas
tildo los pueblos vecinos: esta asercion que es una
de hecho la hemos visto comprobada repetidas veces
el principio de la insureccion de las Prov.- del
Plata en muchos escritos incendiarios que los gobernantes
de Buenos - Ayres imprimieron p .a hacer odi [al
Augusta Persona de V. A, R. a sus vasallos. Yo llevo
la alta penetracion de -V. A. R. q.- nalcúle el resultado
funesto q.e puede tener en sus estados del Brasil
tad, y comunicacion con los republicanos de Buenos
Ayres, y quiero tambien q.e medite V. A. R. si mis
testas son justas quando se hallan infringidos los
dos derechos de la alianza.
Acogido a ella solicité de V. A. R. la permanencia
del exercito q.e hizo venir en nuestro auxilio / conociendo
la infidencia del Gobierno de B.- - Ay.-; y la Regencia
de las Españas persuadida de q.e no podría faltarme la
proteccion de V. A. R. ha diferido remitir tropas européas
qo sin aquella confianza hubieran sido despachadas sin
perder momentos; consideraciones q.- no dexará de atender V. A. R. p .a aliviar a esta Plaza invadida por los
rebeldes desde el momento q.e se estipuló el armisticio.
Ruego a V. A. R. que la protesta legal, que en fuerza
del empleo que revisto, estoy obligado a hacer, y como
efectivamente la hago, la crea como indispensable, y consiguiente a la alianza que felizmente reyna entre V. A. R.,
y S. M, C. el Rey mi Sr.; esperando yo de la rectitud
de V. A. R. que protegiendo la causa de las Españas hará
desistir a los insurgentes de su arrojo interin la Regencia
del Reyno con conocimiento de lo acaecido ultimamente
toma las disposiciones convenientes p .a solidar la paz y
tranquilidad en estas Prov.a
Dios gñe la importante vida de V. A. R. m .a a= Montevideo 9 de Dice de 1812 - Señor - Gaspar Vigodet - Srñmo Sr. Príncipe Regente de Portugal.
Es copia
Vigodet
Archivo
Imperial.
F•etrópolis.
Brasil.
Legajo
Nf
28.
Carpeta
673.
Afilo 1812. Manuscrito copia; fojas 3; papel con filigrana; formato de
la hoja 294x214 mm.; inter1fnea de 5 a 9 mm.; letra Inclinada; conservación buena.
-448-
NO 153, [Joaquín de Paz a Diego de Souza. Informa
Marquez de Souza se ha retirado con sus tropas del
Santa Teresa por haberse confirmado el armisticio
gobiernos de Portugal y Buenos Aires y que en consecuencia
Sarratea ha ordenado a sus fuerzas guarnecer la
y Cerro Largo. Agrega que se ha visto obligado a
occidente del Yaguarón y solicita auxilios e instrucciones
proceder de acuerdo a las circunstancias.]
(Campamento del Yaguarón, diciembre 14 de
/111.-0 yExmoSeñor
En este instante, q. son las nueve dela noche (recivo)
aviso de q. el S °r Mariscal de Campo D. Man.l Marq a
de Souza sehá retirado consus Tropas del fuerte de Santa
Ther.a en virtud de haver S. A. R. el Serenissimo Señor
Príncipe Regente de Portugal ,confirmado El armisticio
celebrado entre el Emisario Rademaker y la Junta de
Buenos Ayres; a consecuencia de lo qual se mandaba por
D Manuel de Sarratea guarnecer aquella fortaleza y el
Cerro largo conlas tropas desu cargo
Cada día mas Exmo. S.r, crece mi confusion a vi-ta
del estado q. presenta el giro delas ocurrencias; y tanto
mayor es el conflicto en q._me veo, quanto mas devil ydeplorable la situacion q. en el día me oprime, y ob-truye
el cristalino canal de mis daseos, en de / defensa y sobsten
de los sagrados derechos del Rey mí Amo, y sus Augustos
Succesores. La Costa occidental de Yaguaron és mi asilo,
en union de algunos fieles Vasallos q. me acompañan, y
pequeña porcion de desertores q. á no encontrar este
abrigo, habrían sin duda aumentado el numero de nuestros enemigos, como ha sucedido con. muchos q. seles han
unido por diversos puntos dela Campaña. Esta ya se encuentra ocupada desus tropas, las quales se ván aproximando ála frontera, y hé aquí el asiento del germen desmaquinaciones,
tructor,
q.
propagando
sus
insidiosas
transmitira su ponzoña ála parte q. aun se conserba Eana .
de esta pestilencial sEmilla. Si Señor Exmo: V.Ex.a conoce, mejor q. yó los terribles resultados q. amenazan,
yla mala fée con q. el Govierno Subersivo sigue su extraviada marcha, dígnese V.Ex.a pues, por su bondad, y
justicia; considerarme por una parte posehido delus mas
vivas ansias de / de conserbar á toda costa la autoridad
Real en este territorio, y por otra circundado de dificultades y obstaculos insuperables: insuperables ala verdad,
sin la proteccion y asilo de VExa; mas si esta, bien sea
publica, ó tacitamente, pudiera compreenderme con sus
benéficos auxilios, respiraría con toda franqueza. y livertad y daría una prueba mas del entrañable amor q. profeso á .mi Soverano, conserbando esta punto hasta el ultimo extremo, despues de haver operado del mejor modo
contra los enemigos dela Real autoridad. Ruego áVE.
encarecidamente yle pido en nombre de S. M. C. Don Fernando 79 mi Señor, ysus Augustos succesores, se digne
socorrerme para rebatir alos crueles perseguidores desu
sagrada causa en esta parte defront_,ra; yen el duro caso
-449-
de ser inadmisible mi solicitud, permitame V . Ex a le suplique, con todo respeto, tenga la bon / bondad de iluminarme acerca delos contrastes q. me rodean, afin de q. con
tan refulgente antorcha descubra el camino á q. deva dirigirme para salir airoso de este cumulo de confusiones;
por q. sin fuerzas para llevar adelante las sanas ideas impregnadas en mi corazón: con ordenes de mi Supsr Xefe
para sostenerme enlos terminos q. mi acendrada lealtad me
sugiera y proporcione, todo todo forma el intrincado laverinto de mi actual consternacion... Solo VExa: solo
su poderosa proteccion y benevolencia, és capaz de aliviar
el peso q. me ocasiona la imposivilidad é incertidumbre
con q. lucho. Libro pues, ála savia y recta consideracion
de VE. el estado en q, me hallo y la impaciencia con q.
aguardo sus benignos y acertados preceptos; y para recivirlos conla prontitud que demandan las circunstancias,
me dirijo en este momento alComd e dela Glia. del Cerrito,
interponiendo su auxilio, para q. dando curso á la / la presente Suplica, logre obtener la respuesta con la brevedad
tan necesaria como el aire que respiro. Assí lo espero dela
notoria bondad y justificacion de V.E., cuya importante
vida guarde Dios muchos años. Campam!o deYaguaron
14 de Diz:o de 1812.
111.-0 y Exmo Señor Govern or y Capitan
Capitania de S .n Pedro, Don Diego de Souza Joaqn de Paz
General
dela
Museo "Julio de Castilhos". Porto Alegre. Brasil. Archivo Público
de Río Grande del Sur. 24 Sección. Asuntos Militares. 1812. Caja
177. Llocumento 366. Manuscrito original; fojas 3; papel con fil(grana;
formato de la hoja 304 x 2f0 mm,; interlínea de 8 a 11 mm.; Letra
Inclinada; conservación buena.
:Ir 154 [niego de Souza a Francisco das Chagas Santos. Informa haber tenido noticia que el Príncipe Regente ratificó el armisticio acordado por el Teniente Coronel Juan Rademaker, lo que
deja sin efecto las órdenes que le había Impartido relativas a la
reanudación de las operaciones militares. Le recomienda, impida
la introducción de papeles sediciosos provenientes del gobierno de
Buenos Aires.]
[Porto Alegre, diciembre 16 de 1812.]
Officio A Franco das Chagas S!o°
Despois q' escrevi aVM a minha ultima carta na
data de 27 de Nov.o preced e recebi Avizos do Ministerio
dados em 13 deSetr.o e 3 d'Outr o emq' se mepartecipa
Aver S.A.R. rntifficado o Armisticio pactuado coro o
Gov.o de B .s Aires pío T- Coros Joao Rademaker a 26 de
Maio deste anno. Eficando por esso alteradas as Ordens
anteriores q'o mesmo Augusto Senhor me tinha mandado
expedir em 9 d' Agosto ficao tac bem secando ao q' en
dirigi aVM n'aquela supra minha mencionada carta concernentemente as disposisstrcns preparatorias de novás
-450-
operagoens belicas o q'tudo participo a VM p .a sus inteligencia e regimen recomendando-lhe porem todo o cuidado era evitar a introdussao de papeis sediciozos d'aquele
Gov? e em darme parte de qualq r [ ... ] q'ele procure
fazer pr seus Emissarios aos Portuguezes. P !o Alegre 16„
de Dezembro de 1812. D. Diogo deSouza - S.- Francisco das Chagas Santos. Archivo Itamaraty. Río de Janeiro. Brasil. Fondo "Documentos
anteriores a 1822". Copiador da la Correspondencia de Don Diogo de
Souza. Año 1812. Folio 156 v. Manuscrito copla; rolas 1; papel con
filigrana; formato de la hola 416 x 270 mm.; interlínea de 7 a 10 mm.;
letra inclinada: conservación buena.
N9 155 [Joaquín de Paz a la Princesa Carlota. Informa
campaña de Montevideo está enteramente ocupada'por
tidas revolucionarias que se acercan a la frontera,
se agrava con la retirada del ejército portugués.
tado ej plan de Contuccí consistente en atraer
desertores que militan en el ejército de Artigas
rándose éstos de las armas logren destruir a las
Solicita auxilios pues los derechos de Fernando
son los mismos que lo% de S.A.R.] '
[Campamento de Yaguarón en la picada de Barrios, diciembre
1R de 1812.]
/Señora
Tengo el honor de elevar ala Real Noticia deV.A.R. que
la Campaña de Montevideo se vé ocupada enteramente
por las partidas de revolucionarios; yá se acercan ala
frontera, y cada dia se van aumentando considerablem !e
los males, sin que el Partido Sagrado del REY mi Amo,
q. defenderé hasta el ultimo estremo, encuentre apoyo ni
sostén para cortar en esta frontera el germen dela revelion
q. se propaga rapidam!e
Retiradas ásuas Quarteles las tropas de S. A. R. el
serenissimo Señor Principe Regente Au / Augusto Esposo
de V. A. R. me hallo aislado en este lugar, falto de
fuerzas, sin recursos &. En vano son mis esfuerzos: en
vano los de D, Felipe Contucci acerrimo defensor dela
privilegiada justissima causa, y el q. sin disputa há trabajado mas, y q. continuadamlo se desvela en llebar adelante sus virtuosas miras. Yáse ábanzan los Destacam.tos
enemigos á cubrir el Cerrolargo, y demas Guardias dela
linea, ¿q. recursos nos quedan? Con quanto dolor lo digo
¿será posible q. despues de haver procedido con tanto
teson y constancia para mantener la autoridad Real enel
territorio q. me está confiado, meh5 de vér en el duro conflicto de desampararlo por falta: de medios y arvitrios p .defenderlo? Mu / Mucho me atormenta esta memoria y
solo refrigera algun tanto mi pesar, un nuebo plan q. el
vigilante, celoso, y penetrativo Contucci acaba de poner
en practica, en medio de la afligida situacion q. nos
-- 451
circunda. Consiste este heroico pensamiento en atraher
los animos de porcion de desertores Portugueses, unidos
á las Tropas del Caudillo Artigas, á fin de q, apodérandose
delas Armas, logren destruir ésa caterba de malvados: Yá
está puesto en planta el proyecto, á costa de infinitos diápendios, y malos ratos; sí sus resultas son favorables
todo se concluirá felizm?e; mas ofreciendo-este plan algunas dificultades, ahora se han aumentado con la total
retirada de las tropas Portuguesas, loq. no / no sucedería
si Contuccí tubiese algun auxilio tacito álo menos para
poder paliar hasta vér el resultado, yno dudo se lograrían
grandes ventajas atendiendo ála inepcia y misero estado
delos insurg.,es pero esto está muy remoto por la poca
importancia q. observo se dá á este infatigable y honradissimo Servidor de V. A. R. quien se dignará por un rasgo
desus notorias bondades, calcular nuestra actual decadente
situacion, y ensu virtud, ruego encarecidamente a V. A: R.
lanze una Piadosa mirada sobre los que tienen el alto
honor de defender los Sublimes derechos del Señor Don
Fernando Septimo mi Amo que son di- / directamente los
mismos de V. A. R.
Dios prospere la importantissima vida de V. A. R:
dilatados años, ensu mayor Grandeza. Campamento de'Ya=
guaron enla picada de Barrios 16. de Diz.re de 1812
Señora- --f :1
A los Reales Pies de V. A. R.
Joaq.n de Paz
Archivo Imperial. Petrópolls. Brasil. Legajo No 29. Carpeta No 816.
AFo 1812. Manuscrito original; fojas 3; papel con filigrana; formato'
de la hoja 302 x 210 mm.; Interlínea de 8 a 10 mm.; letra Inclinada;
conservación buena.
N, 156 [Felipe Contucei a la Princesa Carlota. Se
su propósito de ganar a los portugueses que sirven en el ejército
de Artigas. Expresa que la retirada de las fuerzas portugilesas
Santa Teresa perjudica su permanencia en el Campamento de
Yagua.rón
auxilio.]
y
que
Sotiza,
por
el
odio
que
le
profesa,
le
niega
todo
[Campamento de Yaguarón en la picada de Barrios, diciembre
16 de 1812.]
/Señora.
Observando la fidelidad q.e devo á todo lo q.- pertenece al
Servicio de V, A. R., soy obligado á manifestar a V. A. R.1
q.e ultimam!e tratava de ver a mi lado victoriosos la mayor parte delos Portugueses q.e sirven en el Exc: e de
Artigas, cuyo pensam?e omito explanarlo en razon de q .el comand: e D. Joaq ^ de Paz me ha hecho ver lo indica
á V. A. R., más haviendo q.e superar todavía algunas dificultades, estas se aumentan con la retirada delas tropas
Portuguesas del Fuerte de S. la Theresa, lo q.á talvez me
obligue a abandonar este interesante punto, pues aquí no
hay recursos, ni quien los subministre (aun q .e fuera si=
gilosam.'e) quizas por el odio q .o se nota desde mucho
-452
tiempo -me.conserba D. Diego de Souza, cuyo procedirn'e
es muy estraño con'rni persona, y el, ú otro su adherente
por mas q.e se esfuerzen, nunca podrán hallar uña prueba
q. convenza de mi. infidelidad ó insuficiencia, pues siempre
hé trabajado con honor, y segun las- / las circunst°-,
pudiendo explicarme . con franqueza, q .e nada temo en
forma legal, como daran testimonio mis visibles operaciones, y los mismos Xefes Españoles. Quedo pues, Señora,
en las circunstancias de esconderme muy pronto en un
bosque con mis criados y algunos pocos amigos hasta q.epueda retirarme por el Rio Grande á Montev.e ó á' esa
Corte; mas sin el auxilio de V. A. R. nada conseguiré.Dignese V. A. R. tener la bondad de ordenar q. se me
envie una seguridad p.- mi y los q.e me acompañaren, pues
sin ella seria sin duda victima en los territorios que govierna D. Diego de Souza como testifican docum!es q.e
tengo en mi poder; y algun dio saldran á luz. Si la relevante benignidad de V. A.. R. se sirviese, como lo espero,
dirigirme dho Docum.t° ruego a V. A. R. q .e sea por un
conducto -tal q.e. no padesca el estravio que han sufrido
mis -cartas, interceptadas sin duda por alg e mano q .O.
atisba mis ope- / operaciones y no halla por donde morderme:. E1 uso qe-hare de un Decreto tan sagrado será'
déspues de no perdonar fatiga ni- momento en la justa
lid en q.- me hallo empeñado. Nada habrá q.- arredre mi
constancia,
trabajaré
incesantem'e
bajo
delos
mismos
principios q.e hasta aqui, pues q.e ningun dato me asiste
q.-_ pueda innovarlos, y si soy victima de mi fidelidad y
exuérzos en el Servicio de V: A. R. ruego y pido con
todo encarecim'e se digne V. A. R. honrar á íni angustiada'
familia, con mandar indagar quales han sido mis operaciones y- disting.des Serv - ordenando assi mismo se recoja n.todos mis papeles, q.e.dejaré escondidos, p.- aquel
caso, en la estancia del Cap ° reformado de cavalleria de'
S. A. R', Hipolito do Couto Brandaó, sita' en las inmedia-_
ciones de Yaguaron, y entonces se vendrá en pleno conocim'e y_ con- /. y conviccion dela providad, virtud, y notorios sacrificios con q.e me hé conportado en la serie
continuada _de mis fatigosas tareas, q.e completaré hasta
el ultimo y mas apurado .extremo.
La inclusa carta q .e` tengo la honra de dirigir á
V. A. R, con fha. de 22- de Oct.°e quedó en mi poder hasta
ahora por q.á al sugé£o encargado de su conduccion le
sobrevino un accid.te imprevisto q.e impidio su marcha.
- Dios G.e a' V. A. R, me a .s: Campam' e de Yaguaron
en"la picada de Barrios 16 de,Dicb.ne de 1812.
P. S.
Tengo la honra de incluir' la copia'
de mi correspond ° con el Pueblo, y cura
del Cerro - Largo.
Archivo
Imperial.
Petrópolis.
Brasil.
Año
1812.
Manuscrito
original;
fojas
de
la
hoja
302x213
mm.;
interlínea
conservación huena. -- '
-453--
Señora.
A L. R. P. de V. A. Réal.
I'elippe Contucci.
Legajo
No
?;
papel
5
a
de
6
29.
Carpeta
Nv
81'6.
con
filigrana;
formato
mm.;
letra
inclinada;
N9 157 [Manuel Marques dé Souza a Dlego de Souza.'Infornis
sobre su partida de Santa Teresa en obediencia a órdenes
y su llegada a Río Grande.]
[Río Grande, diciembre 26 de 1812.1
/Illme e Ex-- Senhor
N.o 29
Em execugáo da Ordem de V.Ex n cm Officio de 28 de
Novembro, que recebi a 3 de Dezembro, abandone¡ o
Forte de Sla Thereza no dia 10, fazendo transportar cm
quatro Hiates afamilia que havia, o Trem do Parque, o
do Commissario, quatro pessas Cale 9, deis oBuz, eos
sobrecelentes da Tropa algua bagaje; infermos e &, marchando a Coluna com doze Carretas, sendo domesmo Augusto Senhor; toda a Cavalhada, boiada, egado do manicio
que avia de Sua Alteza Real.
A 22 demanham entre¡ nesta Villa, mandando pór cm
a recadagáo tudo aquelo pertencente a Real Fazenda; cujas relagoens remeterei a V Ex .a noprimeiro Correio,visto ter embaragado afesta do Nacimento o exacto exame
aque manda proceder. Fico aexpedir para Porto Alegre
os deis Hiates de S. A. Real, levando o armamento descomcertado que estava cm S .la Thereza, e Bajé. Cheguei
a esta Villa emcomodado daperna que o anno passado,
cm Mal- / cm Maldonado, me impedio, como agora, andar
sobre ella.
Acredite V. Ex.° os verdadeiros dezejos que tenho
da conservagáo da Saude de V. Ex.- edescango, que duvido
tenha, das fadigas da Campanha, que tam complicadas e
aciduas foráo. Rio Grande a 26 de Decembro de 1812.
Iil.esq e Ex.me Senhor Govqr e Cap- Gen °l Dm Diogo
de Souza
Dixem denovamte que o Snr
Conde dos Arcos va¡ de Imviado a Londres - Sumissamente
Beija as Ill:n°s e Ex.mqs
Maons de V-Ex
0 Sudito mais obediente
Me' Marqs deSouza
Museo "Julio de Castilhos". Porto Alegre. Brasil. Archivo Público
de nlo Grande del Sur. 29 Secclán. Asuntos Militares. 1812. Caja
175. Documento 22. Manuscrito original: letra de Manuel Marques de
Souza; fojas 1.; papel con filigrana; formato de la hoja 312XI98 mm.;
interlínea de 5 a 8 mm.: letra inclinada; conservación buena.
N9 158 [Manuel Marquez de Sousa a Diego de Souza.
que hallándose en la margen oriental del Chuy se presentó
el encargado de la guardia del Cerrito Benito López,
-454-
hizo entrega de los prisioneros Bernardo Suárez y Bonifacio
derón y de oficios de Joaquin de Paz, uno destinado a Vigodet
otro a él mismo, los que remite junto con una carta que recibió.
del Comandante del Fuerte de Santa Teresa.]
[Río Grande, diciembre 26 de 1812.]
/Copia N.- 8.0
Ill- °o e Ex .-O Senhor - Quando en estava campado na
margem Oriental do Chúy marchando para esta Villa.
chegou al¡ viudo embarcado da guarda do Serrito, Dom
Benito Lopes trazendo prezo o Capitán Dom Bernardo
Soares, eo Hespanhol Bonifacio Caldeiram, acompanhados
do,Officio que me dirigio Dom Joaquim da Paz, eoutro
para o Ex mn S .-r Gol:or e Cap m General do Rio da Prata,
Dom Gaspar Vigodet os qúaes ajunto aesta. Eu mefis
cargo dos contemplados prezos pela Ordem de V.Ex a
para auxiliar ao Sobre dito Tenente Coronel Dom Joaquim.
0 Capitáo está depositado naguai'da do Norte, eo Segundo,
no Calhabougo, até que V.Ex - detremine o son destino.
Igualmente incluo acarta que ontem recebi do Comandante
do Forte de Santa Thereza oqual chegoa al¡ a17; respondi
agradecendo asua aténgáo. Chegou ontem aesta Villa o
Coronel de Miliciás reformado Jóaquim Ignacio: elle he
que dá noticia que o 111.- e Exmo Senr Conde dos Arcos
está anunciado hir fl'Inviado para Londres. Aultima gazetá conta da Batalha dos Rusos con os Francezes: perderáo-se o]tenta mil homens de ambas as partes, ficando o
Campo afavor dos Rusos. Nada mais se¡ que partecipe a
V. Ex.- que Deos conserve. Rio Grande a 26„ de Dezembro
de 1812 - 111.-0 e Ex: no Senhor Governador e Capitáo
General Dom Dingo de Souza - Beja as Ill.mns e Ex mas
maons de V.Ex - 0 mais obediente Sudito - Manoel
,Marques de Souza -
Museo "Julio de Castilhos". Porto Alegre. Brasil. Archivo Público
de Río Grande del Sur. 29 Sección. Asuntos Militares. 1812. Caja
175. Año 1512. Manuscrito copia; fojas 1; papel con filigrana; formato
de la hoja 322x210 mm.; interlínea de 7 a 8 mm.; letra inclinada;
conservación buena.
N9 150 [Documentos a los que se hace referencia en el oficio
que antecede.]
[Campamento de Yaguarón, diciembre 0 -Santa Teresa,
diciembre EO de 18-12.1
/111.- Senr Mariscal de Campo D.m Man.l Marqs de
Souza - Pondrá á disposicion de V. S. el Alf.= d: n Benito
Lópes álos insurg.tes D. Bern.do Suarez y Bonifacio Calderon q'. deven comparecer en clase de presos ante el
Exmo Sor Gov.nr y Cap.n Gral. de estas Provincias D.
Gaspar Vigodet; y en virtud de hallarse la Campaña ocu- 05 .-
pada,por los revolucionarios, siendo dé consiguiente iinpo_
sible remitir-los por mi en derechura ála Plaza dé Montevideo, ocurro al benigno respetable ázilo de V.S..rogan-, dole se digne admitir los anunciados
narlos enla primera oportunidad á d° Plaza-con el adjunto
Pliego para el mismo Exmo S,r por lo mucho q' interesa
al servicio y sosten de la Sagrada Causa de S. M. C. el
Señor Rey D. Fernando 7e y .sus Augustos Succesores,
sacar de esta frontera las criminosas personas q,' la infestan, y dan pabulo á las ins[i]dias é iniquidades delos
mismos revolucionarios; bien entendido q'. si se presentase ocasion proxíma y segura para dirigir de Pliego, suplico a V.S. tenga la bondad de despacharlo, como tan
interesante, apesar deq'. quedem en ésa Fortaleza, los
prezos hasta otra coyuntura - Ruego a V S. almismo
tiempo se digne instruirme si por ésa via podré despachar,
un Sugeto á Montevideo, para q'. personalm!o se presenté
al citado Señor Cap.n Gral á obgetos de lamayor importancia - Dios gue á V.S. m.$ a.- Campam.lo de Yaguaron
6 de Diz =o de 1812 - Joaq n de Paz. -
Está conforme
Vicente Ferrer da Silva Freire
[F.
1
v.]
/Copia
,
Habiendome favorecido el S.oi Coronel d' Dragones
d' la Patria D. n Jose Rondeau con el empleo d' Comandante Militar de esta Fortaleza d' Santa Teresa; pasa mi'
obligacion á participarlo á V.S. Illmá, y su mas respetable
Esposa, y de mas prole, que conlas mayores veras de mi
objeto me emplearé em quanto V.S. Illmá tenga la bondad
de ordenarme sus Preceptos y entretanto reciva Ordenes
de V.S. Illmá repite conla mas alta consideracion con su.
mas átento Seg.o Serv.or Q. B. S. M. de V.S. Illmá. Stá
Tereza Dbre, 20„ de 1812 - Illmó S nr Mariscal D .n Manuel
Marquez - Juan Dutra Está conforme
Vicente Ferrer da Silva FJ•eire
Museo "Julio de Castilhos". Porto Alegre. Brasil. Archivo PLblico
de Rfo Grande del Sur. 2^ Sección. Asuntos Militares. 1812. Cala
175. Aüo 781`:. Manuscrito copia; fojas 1; papel con filigrana; formato.
de la hoja 322 x 210 mm.; interlinea de 7 a 8 mm.; letra inclinada;.
conservación buena.
N" 160 [Francisco das Chagas Santos a Diego de Souza. Transinitenoticias proporcionadas por un desertor que se refieren
al ejército de Artigas en el Ayui, a sus desínteligencias con Sa-
rratea y a la formación de una junta independiente de Buenos
Aires presidida por el Jefe de los Orientales, lo que motivó
11
-456-
separación --"de varias compáñias con- sus oficiales,
al Campamento de Sarratca..Agrega que por correo de Buenos
Aires ha sabido que el presidente Sarratea„ha sido depuesto,_~
[Cuartelde San Borja, diciembre 31 de 1812.]
/111.- e Ex-- SA 8 do mez passado chegou do Territorio Hespanhol a éste:
Quartel pelo Passo (le S. Borja o Cabo 'de Milicias Joze
Ribeiro, morador na Costa do Ibicuy da párte do Súl.emcaza de seu Irmáo o Alferes Bento M.el, cejo Cabo diz, ter
servido na Partida do Sargento-mor Manoel dos Santo's;'
do qual náo obtendo no Salto o concentimento do do Major
2 dias depois da retirada do nosso exercito, para hir a va-.
rias cobran gas en Paissandú d'onde hum dos seus devedores
o tinha avizado para que quanto antes fosse receber o que'
lhe devia em animaes vacuns, é cavallares, se rezolvera a.
aproveitar a ocáziáó, a fim de náo perder aquella divida;
e qué 6 legoas antes de chegar a Paissandú encontrara
elle Cabo huma Partida Hespanhola de 10 homens, a os;
qnaes receando confeisar a sua dependa dice, que hia desertado, por haber feito huma morte no Exercito; e o:
levar á prezenga do Prezidente, e Capitáo General D. Manoel Sarratea, que se achava d'outro lado do Vruguay na,:
Capela de SIO Antonio (do Salto) pequeno, o qual Prezidente ihe preguntara: de que numero de homens se compunha o nosso Exercito: ao que responderá que de
6(11)000 do Ibicuy para baixo; e que nesta Provincia de
Missoens haviáo 1Q)000: Se toda a nossa Tropa estava
bem armada: responden: que sim, e ainda sobrava armamento encaixotado: que numero d'artilharia. e munigoens
havia: responde-o que bastante, mas náo sabia o nQ: que
lugar hiria ocupar o nosso~ Exercito na sua retirada,
ese voltáriáo: responden que no sabia: Cómo. se chamava
elle Cabo, (ácentou o nome) e se'quéria'acéntar praga
responde-o que náo queria acéntar-prara; mas que serviria em paizano. E ficando no do Salto o m-° Cabo em
companhia do Caprtao Carransa seu antigo conhecido por
espaqo de 2 mezes pouco mais oil menos observou: que o
Prezide teria naquelle lugar 100 Carretas, e 2(11)000 homens vindos de Buenos Ayres; os quaes se compunháo'
dos Regimentos lo de Cavallaria do Coronel Rondeáu de
4 Esquadroens, cada hum dos quaes de 3 Companhias de:
50- homens, 20 do Coronel Frenche, da Infantr.Q .que
deziáo ter 400 homens, - 3° d'Infantaria do Coronel
Soler de 500 homens pardos, e negros- 4- d'infantr°:'
do Coronel Terrada com 400 homens, 100 Artilheiros,.em
3 Companhias- 10, ou 12 pessas d' Artilharia de 1, e.
de 4; sendo armado o da Regiml- de Cavalaria, deEspadas'
eClavinas, e os d'Infantr.Q de Espingarda, é baioneta, e
havia grande [...] / Cabalhada, e Boyada; pelo que o
mesmo Prezidenté mandara comprar na quella ocaziáo_
1 (11) 500 Cavalos, e 300 Boys: que para sima do do Salto
pequeno 11/r legoa se achava no Arroyo Ajuy.Artigas;
com.6 Q) 000 homens, -segundo, diziáo, armados de Cla-.457.--
vinas, e Lanas, ein grande discordia coro o Prezidente
e Capitáo General; a o qual náo quería obedecer Artigas,
ou as suas Tropas, d'onde se desannexara logo a incorporarse como o Prezid - o Regimento de Blendegues (de
que he Corel o meemo Artigas) conduzido pelo seu Tenente Coronel, coro o pretexto de hir receber o págamento: que o Coronel Rondeau passara a este lado do
Vruguay era Paissandu coro 600 homens, e vendo que as
Partidas dos Europeos se retiraváo a Monte-vídeo seguira
aproximando-se á quella Praga, hindo era companhia do
mesmo Coronel elle Cabo ate a Capella nova das Merces,
d'onde voltára por doente [a o] Arroyo da China, aonde
sehavia transportado o Prezidente; o qual [...] dias
depois o encarregou da compra de 100 Cavalos para o que
le dera 200 pezos, dizendo, que depois de voltar receberia
1(11)000 pezos [ ... ] outras compras; e havendo elle
Ribeiro comprado os dos cavallos, [le] entregou a o Coronel Frenche,ja deste lado, tornou a passar para o Arroyo da China: que no Paso deVera 11/.. legoa abaixo de
Páissandu passara a Tropa do Prezidente para esta banda
do Vruguay, e ali se [acam] pon, marchando logo o Coronel Soler coro o seu Regim'o deMulatos, e Negros a
maior parte descalgos, e rotos a incorporar-se coro Rondeau, que ja se achava no Povo dos Caneloens 9 legoas
disto de Monte-vídeo: que Artigas tambem passara a este
lado era frente do [...] Ajuy, entre os dous Saltos, era
cuja ocaziáo desertou muita gente das suas Tropas; as
quaes estando acampadas no Arroyo Santo Antonio che=gou ordem da Junta de Buenos-Ayres para nomearem
hum Deputado, e acentaráo, que este fosse ellegido por
Artigas; cujo Secretario havendo conceguido, que todos
escrevessem
seus
nomes,
fizeráo
naquelle
Acampam'o
huma nova Junta independente da de Buenos-Ayres, e
nomearáo de Prezidenté a Artigas; mas conhecendo-se a
falcidade coro que se alcangaráo as sobred°s firmas, levantaráo-se varias Companhias coro seus Officiaes, fazendo
véer o absurdo de semelhante Junta, q' náo podía subsistir sem ade Buenos-Ayres, rasgaráo os papeis das assinaturas, e marcharáo tumul- / tuozamente em numero de
1000 homens para o Acampam'o do Prezidente Sarratea;o qual ordenara immediatam'e ao Tenente Coronel Baltabarga marchasse coro 500 homens dos dos 1000 a incorporarse coro Rondeau, e os outros 500 comandados pelo Tenente Coronel Pedro Vieira (Portugues, e Soldo desertor da
Cava!aria ligeira) para a Colonia: que por ordem do romo
Artigas haviáo passado a este lado do Vruguay todas as
familias, que elle concervava era sua companhia, a fin de
tornarem
a
occupar
seus
estabelecim'os
abandonados;
achando-se a este tempo nos Cabeceiras de Daiman Artigas
coro táo grdo diminuigáo de gente no seu Exercito, assim
pela separagáo de varios Corpos para o Exercito do Prezidente, como pella exceciva desergáo, que se dizia náo ter
elle Artigas mais de 2(11)000 homens que a 16, ou 17 d'Outubro proximo passado se soubéra, coro a che[goda] do
-458-
Correio de Buenos Ayres achar-'se era grande desordem o
Cab [¡Ido] Xaquella Cidade coro a Junta do que rezultara
jogarem os m[...] duas Corporagoens, e sérem mudados
todos os Vogaes da roma Junta incluzo o sobredo Prezidente
Sarratea, que sé he General Prezentem«el que se dizia ter
sido .batido Belgrano por Goenenche; cuya noticia náo se
publicou na Gazeta de Buenos-Ayres, e sé sim a vitoria,
que depois conceguio o le sobre o 2-, cómo constava da
Gazeta de 9 de Outubro: que o General Sarratea dicera
que, dava por bem feito tudo quanto o Coronel D. Francisco Xavier de Vianna Inspector das Tropas e Major
General do Exercito tratasse coro elle Cabo Ribeiro, que
depois conversando coro o Coronel Vianna dicéra este: que
o Poyo de Ste Thome havia sido atacado por 600 homens, e
que hera lastima andarem-se matando os Americanos, podendo todos unirse, e defender huma mesmá'cauza; sendo
muito boa esta ocaziáo para os Portuguezes Americanos
sacudirem o jugo; e fingindo elle Ribro ser do mesmo sentimto f6ra encarregado pelo sobrd° Vianna de vir a esta
Provincia, náo sé coro o fim de saber aonde se achaváo as
nossas Tropas - se havia intento de voltarem, o que diziáo
a respeito d'elles Hespanhoes; mas muito principalmente
para fazer toda a deligencia de aconcelhar, e disp6r a os
habitantes da mesma Provincia a se levantarem, para o:
que seriáo auxiliados coro 1(11)000 homens do Exercito deSarratea, e se isto acontesse / depois détomarem Montevideo, viria todo o Exercito de socorro, a fim de entrarem
por aqui, e se apoderarem do Rio Pardo, Porto Alegre, e
Rio Grande, e que entáo náo haveria quem podesse atacar
os Portuguezes, e Hespanhoes assim unidos: que observassé se havia por cá bastante armam!° e se queriáo vender, a fim d'elle Ribro passar a conduzir dinheiro para o
comprar, e que sé háo de obedecer a Fernando 7.0 e seus
Successores cm quanto náo tomarem Montevideo; por que
depois de se apoderarem Xaquella Praga ja mais obedeceráo a Nasgáo alguma; e sé o q' dezejaváo, e queriáo
hera unirem-se a os Portuguezes Americanos, para o que
elle Ribeiro fizesse toda a deligencia nestá Provincia, oferecendo dinheiro aos que precizarem, e quizessem rebellarse; mas que muito lherecomendava tivesse toda a cautela
em que deforma alguma VEx° [...] esse das deligencias,
que se faziáo para que os Portuguezes Americanos seunissem e elles Hespanlioes; pois que se estava tratando da
[... ]entre a Corte do Brazil, e o Governo de Buenos Ayres:
e que unicamente lhe déra o m— Corel Vianna.a Portaria
junta de 20 de Outubro, álem d'outra da mesma dacta muito
mais ampla, que dizia sir elle Ribeiro era deligencia da
Patria, e que em toda a parte se-Ihe desse todo o auxilio,
que pedisse; cuja Portaria goardara o Governador Galváo
quando lha aprezentou. Diz o m— Cabo Ribeiro, que ouvira
varias vezes afirmar a muitos dos Hespanhoes Melicianos
de Buenos Ayres, que antes háo-de morrer todos da que
submeterem-se a Fernando 7.° ou a seus Sñccessores: que
cm todos os Territorios álem do Vruguay por onde tranzi-
.- 459 -
tou ha grande falta de todos os generos nescessarios: qué
Artigas tem prometido ás suas Tropas o saque desta Provincia, que elle mesmo hade invadir: e que o Tenente Go-~'
vernador Hespanhol D. Bernardo Peres dicéra a elle Cabo
Ribeiro, que no cazo de precizar alguma couza-falasse coro
o Galego Estancieiro em Quaraim de quem fazia toda a
confianga: ,Este Galego he por conceguinte Espia pois
afecta sér do Partido doMonte-vídeo, e diz o Ribr.o que
tem hido [...] Porto Alegre. A 3 do corrente mez veio
aqui o Cura de Japejú a comprar alguns generos, e dice:
que se experimentava entre elles Hespanhoes a maior falta
de tudo; pois que ate o Comercio interior se achava interrompido por cauza dos ladroens, q' infestaváo / as .Estradas, e que as Tropas que se achaváo no Povo da Cruz haviáo
marchado a reunirem-se a o General Sarratea; mas que á
Capella de S. Roque (20 legoas ao Sul de Correntes) havia
chegado hum avultado Corpo de Tropas de Buenos-Ayres.
Os insurgentes desta Cidade parece que recorrem agora a os embustes para animarem a os Povos, que náo deixáo
de clamar contra as nescecid.os que sofrem, cada-vez maisurgentes coro a falta de Comercio, que se acha estagnado
até o do interior, pela dificuldade de tranzitarem os Comerciantes sem o risco deserem roubados pelas Estradas.
O' Cura q' foi do Povo deS'o Thome Fr Agosto que he Europeo dice aqui nos principios deste mes: que vira hum
dos papeis infamatorios, que os dos insurgentes espalháo
para animarem a os habitantes dos Campos, dizendo: q'
tenháo animo, que brevemto se hab de vér unidos a os
Portuguezes Americanos, que tambem estáo sacudindo o
[...] e por isso varios dos romos Portuguezes ja haviáo
sido enforcádos no Ro deJá[neiro] . . ,
Pelo Sirurgiáo -Henrique, que passou a o Povo de S'Thomé a 29 deste mez soubemos: que Rondeau se.retirava
dos Caneloens para o Serro-largo, Artigas se achava
no Ro Negro, nao se sabe emq' lugar, e Sarratea no [...]
da Conceigáo do Arroyo da China. OReligiozo Fr Martinho
Sespédes [...] esteve aqui refugiado, veio otra vez do
Paraguay para Cura da da Po[ ...] e deo por noticia: que
Velasco se achava solto, e náo quizera aceitar o governo
do Paraguay; mais que se incumbira de dirigir as fabricas
de ferro, [Pol]vora, e de exercitar no manejo das armas
a os Paraguaes; os quaes se achaváo de m.ta roa fé coro os
Portenhos de Buenos Ayres; por q' tendo navegado varios
Barcos d'Assumpgáo carregados de Erva-mate, q' ven-.
deráo por 8 [...] pezos, foráo estes roubados em Sta Fépelos Portenhos, equeixando-se os interessados do Paraguay pa Buenos Ayres, responderáo: que os da M[ari]nha de Monte-vídeo he que tinháo feito aquelle roubo. D [iz]
que ainda se acha em discordia Sarratea coro Artigas:
Este tem repetidas vezes pedido 2(11)000 homens a o Governo do Paraguay; mas náo ostem conceguido. Muitos
A60-
dos Comerciantes de Corrientes foráo para o Paraguay,
afim de se livrarem de vexagoens.
Deos ge aVExa me as Quartel de S. Borja 31 deDezembro de 18[12]
De VEx n
O mais óbediente Subdito
Francisco das Chagas Santos
Illme e Ex- Ser D. Diogo de Souza
Museo ".tulio de Castilhoé". Porto Alegre. Brasil. Archivo Público
de Rfo Grande del Sur. 2e Sección. Asuntos Militares. 1812. Caja
180. Documento 119. Año 1812. Manuscrito original: letra de Francisco
das Chagas Santos; fojas 3; papel con filigrana; formato de la hoja
374x231 mm.; interlínea de 6 a 7 mm.; letra inclinada: conservación
buena.
FIN DEL TOMO OCTAVO
-461-