memkvidreobis Sefasebis saxelmZRvanelo

Transcrição

memkvidreobis Sefasebis saxelmZRvanelo
inventarizaciisa da dokumentaciis
saxelmZRvanelo
urbanuli reabilitaciis
saxelmZRvanelo
memkvidreobis Sefasebis
saxelmZRvanelo
--
saqarTvelos kulturis, ZeglTa dacvisa da sportis saministro
kulturuli memkvidreobis dacvis 2008 wlis saxlemwifo programa
g. CubinaSvilis sax. qarTuli xelovnebis istoriisa da
ZeglTa dacvis kvlevis erovnuli centri
Targmani: mariam didebuliZe
inventarizaciisa da dokumentaciis saxelmZRvanelo
marine maisuraZe
qeTevan miqelaZe
urbanuli reabilitaciis saxelmZRvanelo
memkvidreobis Sefasebis saxelmZRvanelo
redaqtori: dimitri TumaniSvili
teqnikuri redaqtori: marine yenia
dizaini da dakabadoneba: giorgi bagrationi
© saqarTvelos kulturis, ZeglTa dacvisa da sportis saministro, 2008
© g. CubinaSvilis sax. qarTuli xelovnebis istoriisa da ZeglTa
dacvis kvlevis erovnuli centri, 2008
©
©
©
©
Council of Europe
Guidance on Inventory and Documentation of the Cultural Heritage, 2001
Guidance on Urban Rehabilitation, 2004
Guidance on Heritage Assessment, 2006
gamomcemloba `nekeri~, 2008
ISBN 978-9941-404-27-6
--
sarCevi
winaTqma
10
inventarizaciisa da dokumentaciis saxelmZRvanelo
winasityvaoba
12
Sesavali
14
dokumentaciis mniSvneloba da standartebis saWiroeba
16
ZirTadi Tavebis mokle Sinaarsi
18
1. naSeni memkvidreobis dokumentacia
20
2. inventarizaciis roli
21
2.1. inventarizacia da memkvidreoba21
2.2 Tavisebureba da mravalferovneba23
2.3. garemos ganviTareba: memkvidreobis prioriteti24
3. aRwerilobis daniSnuleba da tipebi
25
3.1. aRwerilobis daniSnuleba25
3.2. identifikacia da analizi26
3.3. konservacia: saWiroebebis gansazRvra26
3.4. dagegmva27
3.5. ganaTleba, Segnebis amaRleba da gagebis xelSewyoba28
3.6. aRwerilobis tipebi29
3.7. SerCeviTi aRweriloba30
3.8. amomwuravi aRweriloba30
3.9. topografiuli aRweriloba31
3.10. Tematuri aRweriloba31
4. aRweriloba, rogorc dacviTi kanonmdeblobis saSualeba 32
4.1. aRweriloba da dacva32
4.2. saWiro informaciis moculoba33
4.3. memkvidreobis dacvis sazogadoebrivi mxardaWera34
4.4. dacviTi kanonmdeblobidan SenobaTa marTvisaken34
5. nageboba da ansambli
36
5.1. kvlevis erTeuli36
5.2. ansamblis ganxilva36
5.3. ansablis klasifikacia37
5.4. ansamblis gansazRvreba38
5.6. ansamblis saxeobebi39
--
6. axali sistemebis ganxorcieleba invetarizaciisa da memkvidreobis marTvisaTvis
41
6.1 procesis marTva
41
6.2. standartebis danergva
42
6.3. cvlilebebis marTva
42
7. inventarizacia, rogorc uwyveti procesi
7.1. aRwerilobis Tanmimdevruloba
7.2. aRwerilobis ganaxleba
7.3. dokumentaciis erTianoba
7.4. dokumentaciis sicxade
44
44
45
45
46
8. pasuxismgebloba informaciaze
8. 1. informaciis xelmisawvdomoba
8.2. sakuTrebis ufleba informaciaze
46
46
48
9. informacia da monacemTa standartebi
9.1. informaciis standartebi
9.2. monacemTa standartebi
9.3. geo-sainformacio sistemebi (GIS)
9.4. monacemTa Semadgenlobis erovnuli
standartebi da terminologia
9.5. terminologia
9.6. monacemTa Setanis kriteriumebi
9.7. axali teqnologiebis gamoyeneba
9.8. dokumentaciis standartebi
49
49
51
53
10. wvrTna
10.1. sawvrTneli kursebi
10.2 molodinTa gafarToveba
56
57
58
11. standartebis Sesavali 11.1. sabaziso monacemTa indeqsi
arqiteqturuli memkvidreobis istoriuli nagebobebisa da ZeglebisaTvis
11.2 sabaziso monacemTa standarti
arqeologiuri adgilebisa da ZeglebisaTvis
11.3. obieqtis saaRricxvo baraTi 58
12. standartebi
12.1. sabaziso monacemTa indeqsi
arqiteqturuli memkvidreobis istoriuli
nagebobebisa da ZeglebisaTvis
69
--
53
53
54
54
55
58
62
64
69
12.2 saerTaSoriso sabaziso monacemTa standarti arqeologiuri RirsSesaniSnavi
adgilebisa da ZeglebisaTvis
75
12.3. obieqtis ID _ sakontrolo sia
90
13. magaliTebi
91
13.1. arqiteqturuli memkvidreobis istoriuli
Senobebisa da Zeglebis sabaziso
monacemTa indeqsi
93
13.2. SenobaTa ansamblebis, Zeglebisa da
RirSesaniSnavi adgilebis sabaziso monacemTa
indeqsi, dafuZnebuli istoriuli Senobebisa da Zeglebis sabaziso monacemTa indeqsze
96
13.3. sabaziso monacemTa standarti
arqeologiuri adgilebisa da ZeglebisaTvis
98
13.4. obieqtis saaRricxvo baraTi101
14. danarTebi
103
danarTi 1
evropis sabWos ministrebis rekomendacia R (95) 3
wevr qveynebisaTvis arqiteqturuli memkvidreobis
istoriuli Senobebisa da Zeglebis dokumentirebis
meTodebisa da sistemebis koordinaciis Taobaze103
danarTi II
informaciis gacvla, metamonacemebi da
geo-sainfirmacio sistemebis standartebi105
danarTi III
gadasinjuli sabaziso monacemTa indeqsi
arqiteqturuli memkvidreobis istoriuli
Senobebisa da ZeglebisaTvis107
--
urbanuli reabilitaciis saxelmZRvanelo
winasityvaoba
115
Sesavali 118
kamaTi urbanuli reabilitaciis Taobaze
118
Cveni midgomis mizani120
rogor aris agebuli wigni
121
Cveni samizne socialuri jgufi122
nawili 1. evropis sabWos amosavali teqstebi
urbanul reabilitaciaze
125
1.0 Sesavali
125
1.1 1960-iani da 1970-iani wlebi; Zveli qalaquri centrebis reabilitacia da integrirebuli konservaciis problema126
1. 1. 1. 1960-iani da 1970-iani wlebi da maTi konteqsti126 1. 1. 2. urbanuli problema127
1. 1. 3. samarTlebrivi normebi 128
1. 2. 1980-iani wlebi: urbanuli strategia da
adgilobrivi ganviTarebis problema 137
1. 2. 1. 1980-iani wlebi da maTi konteqsti 137
1. 2. 2. urbanuli problema139 1. 2. 3. amosavali teqstebi140
1. 3. 1990-iani wlebi: teritoriuli gegmarebis
midgoma da mdgradi ganviTarebis problema 148
1. 3. 1. 1990-iani wlebi da maTi konteqsti 148
1. 3. 2. urbanuli problema148
1. 3. 3. amosavali teqstebi149
1. 4. 2000 wlis aqeT: urbanuli kultura da kulturuli
mravalferovnebis aRiarebis aucilebloba 158
1. 4. 1. konteqsti158
1. 4. 2. urbanuli problema159
1. 4. 3. amosavali teqstebi160
1. 5. bolo xuTi aTwleuli: ufleba sacxovrebeli biniT uzrunvelyofasa da socialuri erTobis problema165
1. 5. 1. bolo xuTi aTwleuli da maTi konteqsti165
1. 5. 2. urbanuli problema166
1. 5. 3. amosavali teqstebi167
1. 6. reziume: cvalebadi Sexeduleba
urbanul reabilitaciaze178
--
nawili 2. urbanuli reabilitacia:
gansazRvreba, mimdinare amocanebi da Sedegebi
185
2. 0. Sesavali185
2. 1. urbanuli reabilitaciis Tanamedrove gansazRvreba185
2. 2. teritoriuli aspeqtebi da amocanebi188
2. 2. 1. memkvidreobis integrirebuli konservacia 188
2. 2. 2. ufleba sacxovrebeli biniT uzrunvelyofaze191
2. 2. 3. teritoriuli erToba 194
2. 2. 4. mdgradi ganviTareba197
2. 3. adamianTa interesebi da amocanebi202
2. 3. 1. adgilobrivi ganviTareba203
2. 3. 2. socialuri erToba206
2. 3. 3. kulturuli mravalferovnebis pativiscema208
nawili 3. urbanuli reabilitaciisaTvis saWiro
samoqmedo saSualebebi 212
3. 0. Sesavali: demokratiul principebis
Sesabamisi samoqmedo saSualebebi
212
3. 1. reabilitaciis proeqti rogorc
urbanuli politikis ganuyofeli nawili 214 3. 1. 1. proeqtis Sedgena samezoblos doneze215
3. 1. 2. proeqtis ufro farTo urbanul suraTSi integrireba217
3. 2 xelisuflebis organoebi mamoZravebel Zalas
unda warmoadgendes220
3. 2. 1. erTmniSvnelovani da uryevi politikuri
SemarTeba proeqtis dawyebamde da
misi dasrulebis Semdeg220
3. 2. 2. xelisuflebis organoebis CarTva analizis etapze220
3. 2. 3. sazogadoebis Cabma strategiuli dagegmvis doneze 221
3. 2. 4. sazogadoebis Cabma ganxorcielebis etapze221
3. 2. 5. integrirebuli da koordinirebuli
midgomis marTvis procesi222
3. 3. teqnikuri multidisciplinaruli gundis mier uzrunvelyofili mxardaWera223
3. 3. 1. teqnikuri Carevis gundebis
interdisciplinaruli buneba223
3. 3. 2. teqnikuri Careva proeqtis SesamuSaveblad224
3. 3. 3. teqnikuri Carevaa proeqtis momzadebis etapze224
3. 3. 4. teqnikuri Careva samuSaoebis doneze225
3. 3. 5. proeqtis sazogadoebrivi mniSvneloba225
--
3. 4. mosaxleobis Cabma 226
3. 4. 1. mTeli mosaxleobis Cabma227
3. 4. 2. mosaxleobis Cabma analizis etapze227
3. 4. 3. mosaxleobis Cabma strategiuli dagegmvis etapze228 3. 4. 4. mosaxleobis Cabma samuSaoebis etapze228
3. 4. 5. samosaxloebis ufro farTod
Cabma erToblivi warmoebis gziT229
3. 4. 6. demokratiuli monawileobis
meqaniznebis SemuSaveba229
3. 5. Sesabamisi samarTlebrivi instrumentebi230
3. 5. 1. sazogadoebrivi miwaTsargeblobis normebis samarTlebrivi instrumentebi231
3. 5. 2. qalaqgegmarebis maregulirebeli
samarTlebrivi instrumentebi231
3. 5. 3. reabilitaciis an menejmentis gegmis Seqmna232
3. 6. xelmisawvdomi finansuri resursebi233
3. 6. 1. efeqtiuri partnioroba sazogadoebriv
da kerZo seqtorebs Soris233
3. 6. 2. finansuri mxardaWera miRebuli regionaluri, erovnuli da evropuli organizaciebidan234
3. 6. 3. sazogadoebrivsa da kerZos Soris
wonasworobis dacvis aucilebloba235
3. 6. 4. sacxovreblis politikis
sazogadoebrivi dafinanseba235
3. 7. drois faqtori236
3. 7. 1. drois faqtoris gaTvaliswineba
reabilitaciis procesSi236
3. 7. 2. nabij-nabij midgoma maRali
standartebis misaRwevad237
--
memkvidreobis Sefasebis saxelmZRvanelo
winaTqma
242
1.0 Sesavali
244
1.1 principebi244
1.2 meTodologia 246
2.0 integrirebuli reabilitaciis programa/
arqiteqturuli da arqeologiuri
memkvidreobis mimoxilva
247
2.1 principebi247
2.1.1 memkvidreobis identifikacia da menejmenti247
2.1.2 integrirebuli reabilitacia248
2.2. proeqtis menejmenti250
2.2.1 zogadi SeniSvnebi252
2.2.2 proeqtis meTodologia252
2.2.3 Sefasebis Sedegebi da nusxebis mokle Sinaarsi254
2.2.4 proeqtis zegavlena 255
3.0 meTododlogiuri saxelmZRvanelo
257
3.1 memkvidreobis Sefaseba257
3.1.1 winapiroba257
3.1.2 kiTxvari258
3.1.3 rekomendaciebi259
3.1.4 arqiteqturuli da arqeologiuri
memkvidreobis Sefasebis kiTxvari264
3.2. intervenciis prioritetTa nusxebi271
3.2.1 Sesavali271
3.2.2 meTodi272
3.2.3 arqiteqturuli da arqeologiuri memkvidreobis
intervenciis prioritetTa nusxis forma274
3.3 winaswari teqnikuri Sefaseba278
3.3.1 Sesavali278
3.3.2 pirveladi teqnikuri Sefasebis forma281
4.0 daskvna
294
5.0 memkvidreobis Sefasebis, intervenciis prioritetTa
nusxis da winaswari teqnikuri Sefasebis magaliTi 296
5.1 memkvidreobis Sefasebis magaliTi 297
5.2. intervenciis prioritetTa
nusxaSi Setanis magaliTi304
5.3 winaswari teqnikuri Sefasebis aRricxvis magaliTi306
--
winaTqma
didi warsulis mqone sxva qveynebis msgavsad, CvenTvis,
saqarTveloSi metad saWirborotoa kulturuli memkvidreobis dacva-SenarCunebis sakiTxi. TiTqosda, yvelani SeTanxmebulebi varT, rom winaparTa Seqmnil nivTiersa Tu sulier
Rirebulebebs udidesi erovnuli da sakacobrio mniSvneloba aqvs da aucilebelia isini momaval Taobebsac SevunaxoT.
magram bevrma CvenTaganma isic icis, ramdeni sirTule iCens
Tavs am zogadi debulebebis Tanaxmad moqmedebisas, ramdeni
ram xdeba sacilo, raoden Znelia xSirad TviT udavo faseulobebis gadarCenis moTxovnis Tanamedroveobis yoveldRiur
moTxovnilebebTan Sexmatkbileba.
cxadia, am siZneleebis pirispir didi daxmareba SeiZleba gagviwios sxvaTa gamocdilebis gacnobam, imis gagebam, ra
iRones sxvebma da sxvagan aseTsave Tu msgavs garemoebebSi. ukve
gamosulia ramdenime krebuli, saidanac siZveleTa damcvelni
Tu moyvarulni, restavratorebi Tu muzeumis muSakebi, saxelmwifo Tu qalaqis moxeleebi Seityoben, ra Tavsatexebis win mdgaran winaparTa danatovaris movlisas msoflios didi Tu mcire saxelmwifoebi, ra gzas dasdgomian da adganan isini rTuli,
zogjer TiTqosda Cixuri viTarebidan Tavis dasaRwevad.
wimandebare wignSic swored kulturuli memkvidreobis
patronobis sxvadasxva mxareze nafiqris Semajamebeli dokumentebia warmodgenili. saxeldobr, aq erTadaa warmodgenili
evropis sabWos mier momzadebuli da gamocemuli `inventarizaciisa da dokumentaciis~ (2001w.), `urbanuli reabilitaciis~ (2004w.) da `memkvidreobis Sefasebis~ (2006 w.) saxelmZRvaneloebi.
gamocemis TariRebic miaxvedrebs mkiTxvels, rom Cven
uaxless naazrevs vTavazobT, im Sexedulebebsa da daskvnebs,
romelnic dRes mecnierTa da TeoretikosTa gansjis sagani ki
aRaraa ukve, aramed saxelmwifoebrivi kulturuli politikis
erT-erTi safuZveli. vfiqrobT maTi gacnoba didad sagulisxmo iqneba, miT umetes, rom Cveni qveyana mravali saerTaSoriso xelSekrulebis monawilea da sasurvelia srulyofilad
vicodeT, ras gvavalebs da gvavaldebulebs evropuli ojaxis
wevroba.
d. TumaniSvili
- 10 -
kulturuli memkvidreobis
inventarizaciisa da
dokumentirebis
saxelmZRvanelo
- 11 -
winasityvaoba
evropis sabWo mravali welia cdilobs kulturuli da
bunebrivi memkvidreobis sferoSi evropuli standartebis danergvas. misi saxelmZRvaneloebis mizania evropis qveynebSi instutuciebis gaZliereba da saWiro sakanonmdeblo an administraciuli reformebis mxardaWera saerTaSoriso konvenciebis
danergvisa Tu memkvidreobis dacvis politikis harmoizaciisTvis.
proeqtebma, romlebsac axorcielebs teqnikuri TanamSromlobisa da konsultirebis programa gamoaaSkarava “saxelmZRvanelo principebis” SemuSavebis moTxovnileba da molodini,
rac SesaZlebeli gaxda am sferoSi miRebuli gamocdilebis
safuZvelze. eqspertebis sagangebo jgufma safuZvliani kvleva
Caatara am “saxelmZRvanelo principebis” dadgenis, danergvisa
da gamocemis mizniT.
am seriis pirveli tomi, romelic 2000 wels gamoqveynda “sakanonmdeblo mxardaWeris sagangebo komisiis” mier,
gvTavazobs kulturuli memkvidreobis sferoSi sakanonmde­
blo da administraciuli sistemebis ganviTarebis saxelmZR­
vanelos. meore tomi, romelic aq aris warmodgenili, inventarizaciisa da dokumentaciis Taobaze, Sedgenil iqna sagangebo
jgufis mier, romelSic Sediodnen jon boldi (gaerTianebuli
samefo), monik Catene (safrangeTi), tereza kortembo (belgia)
da qsenia kovaCeC nagliCi (slovenia).
es tomi warmoadgens aRwerilobis specifikur sferoebSi
1990 wlidan moyolebuli Catarebuli samuSaos kompilaciasa da
ganaxlebas da ZiriTadad efuZneba arqiteqturuli memkvidreobisa da istoriuli nagebobebis sabaziso monacemTa indeqss,
romelic damtkicebulia evropis sabWos ministrTa komitetis
mier 1995 wels rekomendaciaSi (95) 3. igi agreTve moicavs SedarebiT axal damatebiT kvlevebs arqeologiuri adgilebisa
da kulturis obieqtebis sferoSi. es tomi, asafuZvlebs ra
wlebis manZilze evropis sabWoSi mimdinare msjelobis Rirebulebas, inventarizaciisa da dokumentaciis cnebas abrunebs
sakuTar konteqstSi, raTa urbanuli ansamblebi ganixilebodes,
rogorc gamoyenebis specifikuri sfero, riTac igi exmianeba
sacxovrebel pirobebsa da naSen garemosTan mimarTebiT arsebul menejmentis sakiTxebs. marTlac, am koncefciis gafarToebis survili, gansakuTrebuli aqcentis gakeTebiT inventarizaciis marTvis rolze, mWidrodaa gadabmuli memkvidreobis
gagebis cvalebadobasTan, romelic axla integrirebulia organizaciis prioritetebTan mdgradi socialuri da ekonomikuri ganviTarebis, socialuri erTobis, demokratiuli moqa- 12 -
laqeobisa da siRaribesTan brZolis gaTvaliswinebiT.
gansakuTrebuli madloba minda gadavuxado im wamyvan
pirebs, vinc wamoiwyo da misdia msjelobas inventarixaziis
Taobaze. kerZod, daniel Teronsa da mari laura saass evropis
sabWodan da specialur eqspertebs Sesabamis institutebidan,
kerZod jon bolds, am tomis proeqtis xelmZRvanels da monik
Satanes, romelmac monawileoba miiRo redaqtirebaSi. aseve
mxurs madloba gadauxadi pol getis fonds da getis infor­
maciis instituts, romlebmac ufleba mogvces am saxlemZRvanelos nawilebis gamoyenebisa 1998 wels gamoqveynebul metad mniSvnelovan wignSi _ “kulturuli memkvidreobis dokumentireba” robin Tornisa da jon boldis TanaavtorobiT.
xose-maria balesteri
kulturisa da kulturuli da
bunebrivi memkvidreobis direqtori.
- 13 -
Sesavali
aRweriloba evropis sabWoSi
es dokumenti, romelic naSeni memkvidreobis dokumentirebisas aRwerilobis gamoyenebas eZRvneba, efuZneba evropis
sabWos wevri qveynebis saukeTeso Tanmedrove ptaqtikas da
agreTve evropis sabWos “teqnikuri TanamSromobisa da konsultirebis programis” farglebSi miRebul gamocdilebas. mas
ufro rCevisa da aRweris xasiaTi aqvs, vidre miTiTebisa, radganac aRiarebulia, rom wevri qveynebis pasuxismgebel uwyebebSi gansxvavebuli moTxovnebi da viTareba da aseve gansxvavebuli teqnikuri SesaZleblobebi da aRWurviloba arsebobs.
es dokumenti ganzraxuli iyo rogorc saxelmZRvanelo dokumenti yvelasaTvis, vinc dakavSirebulia Cveni saerTo memkvidreobis gagebis, marTvis, konservaciis, dacvisa da mxardaWeris saqmianobasTan da im qveynebisaTvis, romlebsac SesaZloa
dasWirdeT teqnikuri TanamSromloba am sferoSi.
evropis sabWo dafuZnda 1949 wlis 5 maiss. 2001 wlis martisaTvis is moicavs ormocdasam wevr qveyanas da evropis kulturul konvenciaze xelmomwer 48 saxelmwifos. geografiulad
igi yvelaze mravlismomcveli organizaciaa evropaSi. sabWo
Seiqmna “mis wevrebs Soris meti erTobis misaRwevad im idealebisa da principebis dacvisa da realizebisaTvis, romlebic
maT saerTo memkvidreobas warmoadgens da maTi ekonomikuri
da socialuri progresis xelSesawyobad”. am miznis miRweva
xdeboda “msjelobiT saerTo saWiroebebze da SeTanxmebebiTa
da saerTo ZalisxmeviT ekonomikur, socialur, kulturul,
mecnierul, samarTlebriv da administraciul sferoebSi da
adamianis uflebebis da fundamenturi Tavisuflebebis Semdgomi mxrdaWeriT.”
1960 wlidan evropis sabWo muSaobda arqiteqturuli da
arqeologiuri memkvidreobis dacvasa da gaumjobesebaze,
ideebis da codnis gacvlis gziT da sakvanZo dokumentebisa da
qmedebebis ganxorcielebiT.
“evropis konvencia arqeologiuri memkvidreobis dacvis
Taobaze” xelmowerisaTvis mzad iyo 1969 wels. 1975 wels miRebul iqna “arqiteqturuli memkvidreobis qartia”, romelic
gacxadda amsterdamis deklaraciis meSveobiT. masSi aRiarebuli iyo, rom “evropis unikaluri arqiteqtura misi yvela
xalxebis saerTo memkvidreobaa” da unda daculi iqnes yvela
wevri qveynis mier erTmaneTTan TanamSromlobis gziT. qartiam daamkvidra “integrirebuli konservaciis” cneba, CarTo ra arqiteturuli memkvidreobis konservacia urbanul
da regionalur dagegmarebaSi rogorc fundamenturi da ara
- 14 -
rogorc meoradi mniSvnelobis mqone komponenti. amsterdamSi monaxazis saxiT mocemuli principebi dadasturebul iqna
1985 wels, rodesac xelmosawerad iqna warmodgenili granadis konvencia _ evropis arqiteqturuli memkvidreobis dacvis
konvencia. masSi win wamoweul iqna savaldebulo zomebi, romlebiTac xelmomwerma qveynebma unda daicvan arqiteqturuli
memkvidreoba _ Zeglebi, nagebobaTa jgufebi, RirSesaniSnavi
adgilebi _ garkevuli minimaluri standartebis da qmedebebis Sesabamisad. isini moicavs reestrebis Senaxvas da teqnikur
uzrunvelyofas, im obieqtebis identifikacias, romlebic unda
dacul iyos; damxmare finansur da fiskalur zomebs restavraciisa da movla-patronobis mxardasaWerad; sanqciebis uzrunvelyofas; konsercaviis integrirebul politikas; wvrTnas
konservaciasTan dakavSirebul saqmianobebsa da xelobebSi;
skolis asakidan moyolebuli sazogadoebrivi Segnebis amaRlebas arqiteqturuli memkvidreobis Taobaze, rogorc “kulturuli indeturobis elementisa, aseve rogorc STagobenis da
Semoqmedebis wyarosi axlandeli da momavali TaobebisaTvis”.
evropuli konvencia “kulturis obieqtebis mimarT samarTaldarRvevebis Taobaze” _ delfis konvencia _ xelmosawerad
daido 1985 wels, Tumca ver Sevida ZalaSi ratifikaciebis sakmarisi raodenobis arqonis gamo.
evropuli konvencia arqeologiuri memkvidreobis dacvis
Taobaze Sesworebuli saxiT xelmosawerad daido 1992 wels
maltaze, “arqielogiuri memkvidreobis dasacavad, rogorc
evropuli kulturis koleqtiuri mexsierebis wyarosi da
istoriuli da samecniero kvlevis instrumentisa”. Caenacvla ra 1969 wlis konvencias, romelic arqeologiur gaTxrebze iyo koncentrirebuli, maltis konvencia asaxavs urbanuli
ganviTarebis didi proeqtebis mzard gavlenas arqeologiur
memkvidreobaze, ramac Seqmna sakonservacio saqmianobisaTvis
sakanomdeblo dacvisa da dafinansebis axali meTodebis povnis
aucilebloba, amasTan gamokveTs kvlevis, aRwerilobebis, informaciis gacvlis, mecnieruli da tenikuri daxmarebis kargad dasabuTebul moTxovnilebas.
1996 wels helsinkSi Catarebulma kulturul memkvidreobaze pasuxismgebeli ministrebis evropis meoTxe konferenciam
xazi gausva integrirebuli konservaciis meqanizmebis Semdgomi
ganviTarebis saWiroebas kulturuli memkvidreobis CarTviT
mdgradi ganviTarebis procesSi, radganac aRiarebul iqna, rom
kulturuli da bunebrivi memkvidreoba, romlebic erToblivad qmnian Cvens garemos, iTxovs erTobliv qmedebebs maT dasacavad. konferenciam xazi gausva codnis xelmisawvdomobisa da
saerTo kulturuli memkvidreobiT tkbobis xelSewyobas; kul- 15 -
turuli turizmis ganviTarebis modelebis Seqmnis saWiroebas;
dacvis sferoSi, iseve rogorc nebayoflobiTi iniciativebis
wasaqezeblad, erovnuli da adgilobrivi pasuxismgeblobis aRsrulebis mudmiv saWiroebas; memkvidreobis dacvaSi partniorul da seqtorTa-Soris RonisZiebebs; da kulturuli Rirebulebebis, rogorc “kacobriobis civilizaciisa da kulturis
istoriis avTenturi mowmobebis”, Seswavlas, dokumentirebasa
da dacvas.
principebi, romlebic gacxadebul iqna am qartiebSi, konvenciebsa da konferenciebSi, warmoadgens im masalas, romelsac daefuZna inventarizaciisa da dokumentirebis specialuri jgufis muSaoba, romelic mocemul dokumentSia asaxuli.
is Cafiqrebul iyo sakanonmdeblo sferoSi Catarebuli Sesabamisi samuSaos Semavsebelad da kerZod, Tanmyolad, wignisa
“sakanonmdeblo da administraciuli sistemebis ganviTarebis
saxelmZRvanelo”, romelic gamoica evropis sabWos mier 2000
wels teqnikuri TanamSromobisa da konsultirebis programis
farglebSi. es unda ganxilul iqnes rogorc evropis sabWos
wvlili, Setanili kulturuli memkvidreobis sferoSi im qmedebebisTvis, romlebic momavalSi unda ganxorcieldes, rogorc es iqna dadgenili rezoliciaSi # 2 kulturul memkvidreobaze pasuxismgebeli ministrebis konferenciaze partoracSi (slovenia), 2001 wlis aprilSi. mas gadayavs standartul
garemoebebSi miRebuli codna im perspiqtivSi, romelic iTvaliswinebs arqiteqturul ansamblebsac, romelTac dokumentirebis gansakuTrebuli midgoma sWirdeba anda meTodebs, romlebic arsebuli saSualebebidan gamomdinareobs.
dokumentaciis mniSvneloba da standartebis saWiroeba
aRwerilobaTa mniSvneloba kulturuli memkvidreobis
marTvaSi didi xnis aRiarebulia. isini aucilebelia moZravi
obieqtebis, istoriuli nagebobebis, arqeologiuri adgilebis
da kulturuli landSaftebis identifikaciis, dacvis, interpretaciis da fizikuri SenarCunebisaTvis.
maT sagulisxmo adgili eniWebaT yvela mniSvnelovan saerTaSoriso konvenciaSi, romelic memkvidreobis dacvas exeba.
saxelmZRvanelo principebi gvTavazobs sam saerTaSoriso standarts kulturuli memkvidreobis dokumentirebisaTvis: sabaziso monacemTa indeqsi istoriuli nagebobebisa da
arqiteqturuli memkvidreobis ZeglebisaTvis; saerTaSoriso
sabaziso monacemTa standarti arqeologiuri adgilebisa da
ZeglebisaTvis da sabaziso monacemTa standarti kulturu- 16 -
li obieqtebis identifikaciisaTvis _ obieqtis ID (saidentifikacio monacemebi). es standartebi gaerTianda 1998 wels
gamoqveynebul publikaciaSi “kulturuli memkvidreobis dokumentireba”, (ISBN 0 89236-543-9) da gadmobeWdilia aq, raTa
uzrunvelyofil iyos mza xelmisawvdomo saxelmZRvanelo maTTvis, visac evaleba arqeologiuri, arqiteqturuli da moZravi memkvidreobis dokumentireba da marTva.
kulturul memkvidreobaze pasuxismgebeli organizaciebi
warmoadgenen urTierTdakavSirebuli qselis nawils, maT aqvT
informaciis gacvlisa da kontaqtebis damyarebis moTxovnileba kolega-profesionalebTan maT sakuTar da mominajnave
sferoebSi. informaciis gacvla ar aris mxolod kulturuli memkvidreobis Seswavlisa da efqturi marTvis winapiroba,
aramed mniSvnelovania sxva, urTierTdakavSirebuli mizezebis
gamoc, romelTa Soris aris:
• memkvidreobis mxardaWera da interpretacia ekonomikuri
miznebiT, rogoricaa kulturuli turizmi da regionaluri ganviTareba;
• kulturuli da socialuri identurobis gaZliereba regionalur, erovnul da saerTaSoriso doneze;
• kulturul faseulobaTa Zarcvisa da ukanono gatanasTan
SebrZolebis unari.
miuxedavad imisa, rom kulturuli memkvidreobis dokumentacia adgilobriv da erovnul doneze ukve damuSavebulia, dokumentirebis centrebis mier Sedgenili informaciis
gamoyenebis moTxovnilebam, ekonomikur saqmianobis, kulturuli gaTvicnobierebisa da danaSaulis globaluri tendenciebis Sesabamisad, ukve saerTaSoriso masStabi miiRo. amJamad
sainformacio teqnologiebis mier kontaqtisa da informaciis
gacvlisaTvis SemoTavazebuli SesaZleblobebis gaTvaliswinebiT, kulturuli memkvidreobis sferoSi saerTaSoriso sainformacio qselis Seqmnis upiratesoba yvelasaTvis naTelia. es
gulisxmobs sxvadasxva organizaciis mier Seqmnili da marTuli
aRwerilobebis sazogado xelmisawvdomobas. magram sazogado
xelmisawvdomoba SeiZleba miRweul iqnas mxolod im SemTxvevaSi, Tu sainformacio qselSi moqceuli monacemTa bazebi erTidaigive standartebiT aris Sedgenili. es Tavsebadoba yvelaze
ukeT miiRweva rogorc minimum, “sabaziso” informaciis doneze, anu roca dokumentaciis es sabaziso, arsebiTi kategoriebi
saziaroa dokumentaciis SedgenisTvis gamiznuli mTeli rigi
proeqtebisaTvis. amgvari “sabaziso monacemebis” kategoriebis
miReba da gamoyeneba aadvilebs eleqtronuli saSualebebiT informaciis aRnusxvas, mopovebas da gacvlas. miuxedavad imisa,
- 17 -
rom “sabaziso monacemebis” koncefcia SemuSavda kompiuteris
gaTvaliswinebiT, igi farTod gamoiyeneba informaciis indeqsirebis, mowesrigebisa da klasifikaciisaTvis ganurCevlad
imisa, informacia qaRaldzea mocemuli, sakatalogo baraTebze Tu monacemTa bazaSi. es meqanizmi gaxlavT, romelic ar
warmoadgens TviTmizans, aramed Seqmnilia, raTa uzrunvelyos
gza, gasaRebi, arqivsa an monacemTa bazaSi daculi momdevno
informaciis mosapoveblad. amgvari “momdevno” informacia
sxvaobs im miznebisa Tu moTxovnebis Sesabamisad, rac aqvs
romelime konkretul organizacias.
samma iniciativam gansazRvra sabaziso informacia, rogorc aucilebeli arqiteqturuli, arqeologiuri da moZravi
memkvidreobis dokumentirebisas. es kategoriebi SemuSavebul
iqna samiveSi da mowonebuli potenciuri momxmareblebis mier
radgan ar iTxovs organizaciebisagan iseTi informaciis Segrovebas, romelsac sxva SemTxvevaSi ar Seagrovebdnen, da ar
iTxovs momxmareblisagan miesadagos iseT sistemas, romelic
ar Seesatyviseba mis saWiroebebs. piriqiT, sabaziso monacemTa
kategoriebi iZleva SeTanxmebul struqturebs im informaciis
mowesrigebisTvis, romelic aucileblad aris miCneuli kulturuli memkvidreobis marTvisaTvis. radgan isini SemuSavda
msgavsi gzebiT, msgavsi miznebis misaRwevad, aq warmodgenili
samive standarti SesaZlebelia cal-calkec iqnes gamoyenebuli, an, Tuki organizaciis saWiroebebi moiTxovs amas, urTierTkavSirSi, raTa SesaZlebeli gaxdes arqeologiis, arqiteqturisa da moZravi obieqtebis erTiani aRwerilobis Seqmna. am
SesaZleblobis SemoTavazebiT isini qmnis niSansvets rogorc
uZravi, aseve moZravi kulturuli memkvidreobis dokumentirebaSi.
ZiriTadi Tavebis mokle Sinaarsi
• naSeni memkvidreobis Seswavla da dokumentacia arsebiTia
Cvens mier Cveni geografiuli viTarebis Sefasebisa da Cveni
istoriuli ganviTarebis gagebisTvis. Cven vadgenT memkvidreobis aRwerilobebs imisaTvis, rom gavigoT da movuaroT Cvens memkvidreobas (Tavi 1).
• bolo wlebSi, uprecendento materialuri da ekonomikuri
cvlelebebis paralelurad, “memkvidreobis” gansazRvreba
gafarTovda da gaRrmavda. aRwerilobebis Sedgena arsebiT wvlils Seitans cvlilebebis periodebSi Cveni saerTo
memkvidreobis Semadgeneli nawilebis dadgenasa da misi
- 18 -
•
•
•
•
•
•
•
•
•
gagebisa da dacvisaTvis sazogadoebrivi mxardaWeris Sesaqmnelad (Tavi 2).
inventarizacia mowodebulia dacvis, restavraciis, konservaciis, dagegmvisa da ganaTlebis miznebs emsaxuros. am
farTo kategoriebis farglebSi xsvadasxva amocanebisTvis
sxvadasxva aRwerilobani aris saWiro. isini SesaZloa iyos
detaluri, an mimoxilviTi, SerCeviTi an gamowvlilviTi,
topografiuli an Tematuri (Tavi 3).
identifikacia da inventarizacia aris naSeni memkvidreobis dacvisa da marTvis safuZveli. sazogadoebrivi mxar­
daWera gadamwyvetia am procesis warmatebisaTvis (Tavi 4).
ansamlurobis gageba _ nagebobaTa jgufebisa da Ria sivrceebis, romlebsac damatebiTi urTierTkavSiri aqvs _ gadamwyvetia memkvidreobis Tanamedrove menejmentSi. SemoTavazebulia monacemTa martivi indeqsis gamoyeneba ansamblebis dokumentirebisaTvis (Tavi 5).
saerTaSoriso doneze aRiarebuli standartebis gamoyeneba informaciis Segrovebisa da mowesrigebisaTvis mimdinareobs im instituciebis marTvis gaumjobesebis strategiis
paralelurad, romlebic pasuxismgebelia maT danergvaze
(Tavi 6).
aRwerilobaTa Sedgena arasdros mTavrdeba: saWiro aris
SemuSavdes strategiebi, romlebic uzrunvelyofs maTi
movlis, ganaxlebisa da gamoyenebis siadviles da mudmivobas (Tavi 7).
informaciis xelmisawvdomoba da floba, Tanmxlebi uflebebiTa da movaleobebiT, aRwerilobis Sedgenisa da marTvisas sasicocxlo mniSvnelobis sakiTxebia (Tavi 8).
SeTanxmebuli standartebi aris ZiriTadi moTxovna naSeni
memkvidreobis Taobaze informaciis katalogizirebisa da
mowesrigebis, iseve rogorc monacemTa asocirebuli bazebis Sesaqmnelad (Tavi 9).
procesis warmatebisaTvis arsebiTia nagebi memkvidreobis
identifikaciasa da aRnusxvaSi praqtikosTa wvrTna (Tavi
10).
mocemuli publikacia ganmartavs calkeuli standartebis
geneziss da moyavs maTi gamoyenebis magaliTebi (Tavebi 1113). magaliTebi asaxavs am standartebis Tavsebadobas da
aCvenebs dokumentirebis centrebSi maTi dakavSirebis SesaZleblobebs.
- 19 -
1. naSeni memkvidreobis dokumentacia.
naSeni memkvidreobis Seswavla da dokumentacia arsebiTia
Cvens mier Cveni geografiuli viTarebis Sefasebisa da Cveni
istoriuli ganviTarebis gagebisTvis. Cven vadgenT memkvidre­
obis aRwerilobebs imisaTvis, rom gavigoT da movuaroT Cvens
memkvidreobas.
naSeni memkvidreoba warmoadgens xelSesaxeb mowmobas kacobriobis unarisa miesadagos garemomebebs. isini iSviaTadaa
komfortuli, ufro xSirad ki gamomwvevia. arqiteqturis istoria gvTavazobs maradiuli mSvenierebis nibuSebs, romlebic
gasagebi da xelmisawvdomia im TaobebisTvisac, vinc maTi aSenebidan bevrad gvian daibada, rodesac maTi aRmSeneblebi didi
xnis gardacvlilni arian. magram brwyinvale nawarmoebebiT aRfrTovanebam da maTma dacvam ar unda dagvaviwyos Cveulebrivi
nagebobebi, romlebic ayalibebda Cveni winaprebis cxovrebas.
isini warmoadgens cocxal istorias da gviCvenebs gzas imis
gasagebad, Tu rogor viTardebodnen sazogadoebebi.
istoria ar aris dayofili mkafio nawilebad. is aris uwyvetoba dasawyisisa da dasasrulis gareSe da warmogvidgeba
urTierTgadamfaravi fenebis wyebad, romelTagan yoveli naTelyofs Semdegs da nawilobriv Crdilavs winamorbeds. istorikosis valia, ganaSrevos es fenebi da gamoaaSkaraos warsuli
droebis mamoZravebeli principebi da miswrafebebi ise, rom Cven
SevZloT warsulis gageba da momavlisaTvis maTi gakveTilebad
miReba. es gakveTilebi exeba ara mxolod xalxebis evoluciis,
maTi polotikis, maTi rwmenebisa da urTierTobebis istorias,
aramed maTTvis ganmsazRvrel xdomilebebsa da maT naxelavsac,
romlebic niSandebs da saxelovnad warmoaCens maT cxovrebas
am qveynad. es istoria ufro metad procesia da ara ram danawevrebuli da Caketili. Tundac uaxlesi da Tundac Soreuli,
is SeiZleba nawilobriv gacocxldes gamokvelvisa da analizis
meSveobiT, raTa Seqmnas imis gaazrebis safuZveli, Tu rogor
moxda, rom axla varT aq, am adgilas, am viTarebaSi.
es gaxsnili, cocxali istoria aris mdgradi ganviTarebis
deda-qani, romelic uzrunveyofs nagebobebis gamoyenebisa da
warsulidan momavlisken swrafvis uwyvetobas. memkvidreobis
Seswavla da dokumentireba umniSvnelovanesia CvenTvis am uwyvetobis gagebisaTvis, regionaluri, erovnuli da evropuli cnobierebisa da TviT-gamorkvevisaTvis. istoriuli nagebobebis aRwerilobani qmnian im gzis gadawmyvet komponents,
romelic mogvapovebinebs am, egzom aucilebel gagebas. isini
fundamenturia informaciis mowesrigebisaTvis da am gziT Cve- 20 -
ni warsulis gaazrebisaTvis. isini uzrunvelyofs meqnizmebs,
romlebic saSualebas gvaZlevs davinaxoT da SevafasoT warsulis is qmnilebebi, romlTa dacva da aRiareba SeiZleba
gvindodes, radgan isini miucilebeli mowmobebia im istoriis,
romelmac Camogvayaliba rogorc individuumebi da rogorc
sazogadoeba.
2. inventarizaciis roli
bolo wlebSi, uprecendento materialuri da ekomomikuri
cvlelebebis paralelurad, “memkvidreobis” gansazRvreba
gafarTovda da gaRrmavda. aRwerilobebis Sedgena arsebiT
wvlils Seitans cvlilebebis periodebSi Cveni saerTo memkvi­
dreobis Semadgeneli nawilebis dadgenasa da misi gagebisa da
dacvisaTvis sazogadoebrivi mxardaWeris Sesaqmnelad.
2.1. inventarizacia da memkvidreoba.
arsebobs simbiozuri kavSiri memkvidreobis ideasa _ memkvidreobiT miRebuli qoneba _ da aRweris _ detaluri nusxa
_ Catarebas Soris. sagnebis amomwuravi inventarzacia xdeba
maSin, rodesac is gadaecema erTi Taobidan meores. didi xnis
manZilze es cneba mxolod ojaxuri da sagvareulo qonebis
gadacemas gulisxmobda da masSi kulturuli memkvidreobis
CarTva SedarebiT axaleburi midgomaa, romelic calkeuli
unikaluri istoriuli Zeglis Taobaze Cveni Sexedulebidan
warmosdgeba. es gadasvla calkeuli istoriuli Zeglis Sefasebisa da dacvidan ufro metis momcvel memkvidreobisken
Zalze mniSvnelovania, vinaidan asaxavs Zvras sanimuSosa da gansakuTrebulidan warmomadgenlobiTisken; eqskliuziurisa da
elitarulidan mravlobiTisa da yoveldRiurisken. did istoriul Zeglebs aqvT Rirssaxsovari funqcia. isini simboluri
saxsovaria, gansakuTrebiT faseuli koleqtiur mexsierebaSi.
isini gamorCeulia Tavisi xnovanebiT da keTilSobilebiT,
iSviaTobiTa da mxatvruli RirebulebiT da Tavisi kavSiriT
RirsSesaniSnav istoriul movlenebsa da naRvawTan.
Tanamedrove Sebruneba SedarebiT axlo an ufro Cveulebrivi warsulis Sefasebisa da ganxilvisaken (oRond ise,
rom uari ar vTqvaT mniSvnelovaniT da monumenturiT aRfrTovanebaze), xelovnebisa da arqiteqturis praqtikuli istoriis bunebrivi ganviTarebaa. man mniSvnelovnad gaafarTova
moqmedebis areali imisTvis, raTa moecva XIX da XX saukuneebi
mTeli Tavisi mravalsaxovani gamovlinebebiTurT. meoce saukunis meore naxevarSi interesis ganvrcobam gansakuTrebul- 21 -
Tan erTad Cveulebrivsa da rigiTisken, rac aisaxa safrTxis
qveS myofi industriuli da sasoflo-sameurneo nagebobebis
mimarT gamoxatul enTuziazmSi, zegavlena iqonia Cveni Sefasebis meTodebze: mniSvnelobis dadgena, aRnusxva, dacva da
SefardebiTi Rirebulebis Taobaze msjeloba. yvela es qmedeba
arsebiTia roca vmsjelobT imaze, Tu ratom wamoviwyeT inventarizacia.
aRweriloba _ imis dokumentireba, rac aqa Tu iq gvabadia _
sakvaZoa ara mxolod naSeni memkvidreobis calkeuli komponentebis ufro Rrmad gasagebad, aramed ufro farTo istoriuli, socialuri da arqiteqturuli konteqstis wvdomisTvisac.
praqtikuli TvalsazrisiT, aRweriloba saWiroa identifikaciis, interpretaciis, ganaTlebis, dacvis, konservaciis, dagegmarebis, reabilitaciisa da memkvidreobis marTvis mizniT. magram am qmedebebis Rirebuleba imazea damokidebuli, rogoria
Sexedulebebi da gagebis done, romliTac ganisazRvreba Cveni
Sefaseba imisa, Tu saidan movdivarT, rogorc individuumebi,
jgufebi an erebi da aseve gadamwvetia momavlisken mimavali
gzis gansazRvrisTvis.
amJamad ukve kargad aris gacnobierebuli aRwerilobebis
Sedgenis sikeTe ara mxolod memkvidreobis menejerTaTvis, aramed mflobelebis, mobinadreebis, arCeviTi xelisuflebisa da
administraciisaTvis. safrangeTSi, mag., erovnuli reestrebis
xarjebis naxevari adgilobivi xelisuflebis mier ifareba, romelic aRiarebs kvlevaSi Cadebuli inivesticiebis faseulobas,
rasac moyveba publikaciebi, ufro Rrma gageba da, amis Sedegad, sazogadoebrivi mxardaWeris zrda. es mxardaWera safuZvelia memkvidreobis sferoSi aRzrdisa, swavlebisa da misi ukeT
gagebisa, rasac, rogorc warsul mcdelobaTa meurveebi, Cven
vuanderZebT Cvens Semdgom momavalT. im specialistTa saqmianoba, vinc mis marTvas awarmoebs, sazogadoebrivi gagebisa da
mxardaWeris gareSe nakleb efeqtiuri iqneba.
es exeba yvela qveyanas yvela droSi, vinaidan nagebobebs
arsebiTi mniSvneloba aqvs qveynis im aspeqtebis warmosaCenad,
romlebic TviT-gamorkvevis saSualebas iZleva da aniWebs mas
im gansakuTrebulebas, romliTac misi xalxi da misi mnaxvelebi
amoicnoben mas. daSlisa da dakninebis mudmivi procesis gavlenis
qveS myofi faqizi memkvidreobis gageba da dacva, Tavisuflebis
dacvis msgavsad, warmoadgens saqmianobas, romelic mudmiv sifxizles iTxovs. es saqmianoba aris safuZveli ori umTavresi kulturuli imperativisa, romlebic ufro avsebs, vidre gamoricxavs
erTmaneTs: erovnuli, regionaluri da adgilobrivi identurobis Taviseburebis da mravaferovnebis aRiareba da imis Secnoba,
Tu ra gvaqvs saerTo, rogorc evropelebs.
- 22 -
2.2 Tavisebureba da mravalferovneba
XIX s-Si istoriuli Zeglis cneba upiratesad Seexeba im
Senobebsa da RirsSesaniSnav adgilebs, romlebic erovnuli
mniSvnelobis mqoned iTvleboda, gansakuTrebuls da umniSvnelos ganasxvavebda. cneba Zeglisa, rogorc ram sanimuSosi,
jerac Seadgens erovnuli identurobis elments, magram aRar
aris erTaderTi. axla mas emateba ama Tu im adgilis Taviseburobis aRiareba, masTan dakavSirebuli samSeneblo masalebis,
samSeneblo teqnikis, teqnikuri da mxatvruli midgomebis
specifikiTurT. specifikurobis Secnoba da memkvidreobasa da
mis garemos Soris urTierTkavSiris aRqma, SesaZloa, Zneli
misaRwevi iyos. winare istoriuli ganviTarebis mravalSrianoba, SesaZloa, imdenadve abundovnebdes suraTs, ramdendac
avlendes mas. inventarizaciis Catarebis Rirebuleba mdgomareobs am saqmianobis sistematur bunebaSi. zusti da obieqturi analizi aris saWiro, raTa gamovlindes, gagebul iqnes
da dadgindes evropis qalaquri da sasoflo ladSaftebis
Semadgeneli nawilebis Rirebuleba.
mogzaurobisa da komunikaciebis Tanamedrove saSualebebiT
evropis mdidari kulturuli memkvidreobis mravalferovneba
yvelasTvis ufro xelmisavwdomi gaxda. es qmnis paradoqss.
komunikaciis globalizacia, romelic saSualebas gvaZlevs
swrafad vimogzauroT TviTmyofadisa da ganumeoreblis ZiebaSi
(realurad an virtualurad), ekonimikisa da arqiteqturis globalizaciaSi aisaxeba, romelic emuqreba individualurs, reginalursa da adgilobrivs. globalizaciis am axal xanaSi modernizmis bevri internacionalisturi tendencia kvlav aRorZinda.
erTidaigive Senoba SeiZleba aRimarTos hiustonSi, an hon-kongSi, hamburSi an singapurSi. axla, rogorc arasdros, saWiroa
adamianebma SesZlon gaacnobieron Tavisi garemo da Tavisi adgili masSi. roca yvelgan yvelaferi erTmaneTs emsgavseba, Cveni,
rogorc adamianebis TviTSgenebisaTvis aucilebelia, rom davafasoT spefifikuris identuroba da erTaderToba. gataceba
post-modernizmiT arqiteqturaSi nawilobriv emyareboda konteqstis sasurvelobisa da saziaro damakavSirebeli momentebis
swored amgvar gagebas. memkvidreobis TvalsazrisiT es niSnavs
evropis unikaluri mdidari kulturuli memkvidreobis aRiarebas yvelaze saxelganTqmulidan _ mag., briuselis grand-pale
an osmanis bulvarebi parizSi _nakleb cnobilebamde, erovnuli
mniSvnelobis mqonedan _ rigiTamde.
aRiarebulisa da rigiTis aRweriloba calke aRebuli, TavisTavad ver Seasrulebs identurobis Seqmnis diad amocanas,
magram igi aris misi qmnadobis mniSvnelovani komponenti; ara
TviTmizani, aramed saSualeba ideis samsaxurSi.
- 23 -
2.3. garemos ganviTareba: memkvidreobis prioriteti.
Cven gvesaWiroeba imis codna, Tu ra gvaqvs, ratom gvaqvs
igi da rogorc ganviTarda, raTa miviRoT kargad gaazrebuli
da dasabuTebuli gadawyvetilebebi memkvidreobis Taobaze: ra
davicvaT, SevinarCunoT, axlad gamoviyenoT; ra vaRiaroT, sad
mivmarToT SezRuduli resursebi da, rac umTavresia, rogor
viswavloT warsulisgan, raTa gadavceT es codna momavals. memkvidreoba faqizi, mowyvladi, cvalebadi da mudmivad safrTxis qveS myofia. SekiTxva maT mimarT, vinc iRebs politikur da
ekonomikur gadawyvetilebebs, imaSi ki ar unda mdgomareobdes,
davicvaT Zveli Tu avaSenoT axali, aramed imaSi, Tu rogorc
davabalansoT Zveli da axali _ gavagrZeloT Zveli Senobebis
gamoyeneba, misaRebi axali gamoyeneba movuZebnoT im nagebebs,
romlebic “Camowerilia” da gza mivceT kargi xarisxis axal
arqiteqturas.
XX saukunis bolo periodi, sacxovrebelze moTxovnilebis
swrafi zrdis paralelurad, cxovrebis wesis arnaxuli cvlilebebiT gamoirCeoda. post-industriul revolucias da
ekonomikis globalizacias Tan sdevda tradiciuli samSeneblo masalebisa da mSeneblobis meTodebis uaryofa. mzardi
mosaxleoba, romelsac xSirad ekonomikuri da politikuri
Zalebis wyalobiT ubiZgeben adgilis Secvlisaken, axal
moTxovnebs ayenebs. SesaZloa, amgvari cvlelebebis marTva ver
xerxdeba, vinaidan maT erTgvarad biologiuri garduvalobis
saxe aqvT, magram SesaZlebelia maT Sedegebze dakvirveba da
maTi Serbileba, iseve rogorc SeuZlebelia organizmis daberebis procesis SeCereba, magram es procesi SeiZleba nakleb
usiamovno gaxdes jansaRi dietis wyalobiT.
ekonomikuri cvlilebebis simwvaves da amiT Seqmnil dramatul viTarebebs gacilebiT meti damangreveli zemoqmedeba
hqondaT imaTze, visac isini Seexo, vidre meore msoflio oms.
es fizikuri da ekonomikuri cvlilebebi ubiZgeben memkvidreobis dacvis prioritetebi meore planze gadaitanon da metad xSirad ganixilon, rogorc meorexarisxovani sazrunavi,
romelsac SeiZleba realuri prioritetebis dadgenis Semdegac miexedos. amgvari gageba ugulebelyofs garemos mTlianobisTvis memkvidreobis gadamwyvet mniSvnelobas. Tuki garemo
ayalibebs qcevasa da imedebs, Cveni da Cveni STamomavlobis
sikeTisTvis Cven ar unda ugulvelyoT memkvidreoba, romelic
saamisodaa arsebiTi. prioritetic es aris.
maSin roca politikur doneze memkvidreobis sakiTxs iSviaTad miakuTvneben mTavar adgils, mis mzard popularobas
farTo sazogadoebaSi Sors mimavali Sedegebi aqvs, rogorc
dadebiTi, aseve uaryofiTi. kulturuli ekonomikis zrdas
- 24 -
aqvs bevri sikeTe, mag., kulturuli turizmi, Zveli qalaqebis
centrebis reabilitacia da mitovebuli industrialuri nagebobebis restavracia da xelaxali gamoyeneba. da mainc, amgvar
enTuziazms Tan sdevs xifaTi, roca memkvidreoba moxmarebisa
da vaWrobis sagani, sakuTari popularobis msxverpli xdeba:
cudi xarisxis adaptacia da uxarisxo restavracia iseve sazianoa memkvidreobisTvis da iseve mavne, rogorc sruli dauinteresebloba. or aSkarad urTierTsawinaaRmdego movlenas
_ zrunvis nakleboba da xarbi momxmarebloba _ gulisgulSi
erTi da igive xarvezi axlavs _ garemos istoriuli, fizikuri
da socialuri ganviTarebis adeqvaturi gagebisa da reagirebis
uunaroba. aRwerilobas aqvs arsebiTi mniSvneloba am lakunis
Sevsebis cdaSi.
3. aRwerilobis daniSnulebebi da tipebi
aRweriloba mowodebulia dacvis, restavraciis, konservaci­
is, dagegmvisa da ganaTlebis miznebs emsaxuros. am farTo kat­
egoriebis farglebSi xsvadasxva amocanebisaTvis sxvadasxva
aRwerilobani aris saWiro. isini SesaZloa iyos detaluri, an
mimoxilviTi, SerCeviTi an gamowvlilviTi, topografiulad an
Tematurad dafuZnebuli.
3.1 aRwerilobis daniSnuleba
aRweriloba ar aris TviTmizani. igi aris procesis nawili
da saSualeba bevri sxva ufro farTo miznisTvis, rogoricaa:
fizikuri restavracia, konservacia, dagegmva, ganaTleba da
sxv. igi SeiZleba gamoyenebul iqnes mTel rig kiTxvebze pasuxis gasacemad da msjelobis da argumentaciis safuZvelic
gaxdes. sakonservacio gegmebi, memkvidreobis zegavlenis Sefaseba, regionaluri da adgilobrivi ganviTarebis dagegmva,
miwaTsargeblobis dagegmva, turizmis waxaliseba da marTva,
arsebuli nagebobaTa fondis adaptacia da axlad gamoyeneba _
yovelive es moiTxovs aRwerilobas.
cxadia, rogorc yvela samecniero Tu gonebriv saqmianobaSi, informaciis mogrovebasa da analizisTvis ramdenime sxvadasxva gza arsebobs da Tu rogoria aRwerilobis Sedgenis
gza, uciloblad iqneba ganpirobebuli damfinansebeli organizaciis moTxovnebiT anda Sefardebuli iqneba maT. gansxvaveba
garemoebebiTa da institucionaluri mizezebiTac aris xolme
gamowveuli. mag., aRweriloba, romelic sruldeba kanonis ZaliT dacvaze wardgenis winapirobad, cxadia, ufro martivi da
nakleb detalizebuli iqneba, vidre restvaraciis miznebisaT- 25 -
vis Sedgenili aRweriloba. amgvarad, aRwerilobis Sedgenisas
pirveli kiTxvebi unda iyos:
• risTvis aris gamiznuli aRweriloba?
• saxeldobr romeli obieqti Tu areali unda iqnes aRwerili?
• ra kiTxvebs unda upasuxos aRwerilobam?
• ra dro dasWirdeba mis Sedgenas?
• ra iqneba misi Sedgenis fasi?
aris garkveuli sakiTxebic, romlebic urTierTgamomricxveli araa da unda gaTvalisiwnebul iqnes aRwerilobis bunebisa da misi Sedgenis garemoebebis Sesabamisad.
3.2 identifikacia da analizi
pirveli SekiTxva, romelic daismeba nagebobis Sesaxeb monacemebis Setanisas aRwerilobaSi, aris: ra gvaqvs Tvalwin da
rogor ganviTarda igi? Tu, magaliTad, vuyurebT XIX s-is standartul inglisur saxls, mniSvnelovania, dadasturdes is, rac
srulebiT aSkaraa da aRiniSnos, rom es marTlac aris saxli,
rac bevr nusxaSi gamotovebulia xolme. amis Semdeg SegviZlia
davazustoT, ra tipis saxlia: cakle mdgomi Tu erTian rigSi
CarTuli; misi sarTulianoba, samSeneblo masalebi, TariRi,
Semdgomi gamoyenebiT gamowveuli cvlilebebi, mflobeloba,
mdgomareoba da a.S. amgvari identifikacia SeiZleba gakeTdes
mravalgvari mizniT, dawyebuli konservaciiTa da mecnieruli kvleviT da damTavrebuli gamocemiT. nagebobis kvlevis
xarisxi gansxvavebuli iqneba saboloo miznis gaTvalisiwnebiT
(martivi identifikaciidan detalur istoriul analizamde) da
am miznis ganxorcielebisaTvis saWiro kiTxvebze pasuxis mosapoveblad.
3. 3. konservacia: saWiroebebis gansazRvra
konservaciis mizniT Sedgenili mokle aRweriloba, romelic iqmneba, mag., katastrofisa an konfliqtis Semdeg, an
ubralod wlobiT ugulebelyofis Semdgom, SeiZleba ramdenime doneze Catardes. riskis zRvarze myofi anda dazianebuli
nagebobebis pirvelad gansazRvraSi unda mocemuli iyos, ras
warmoadgens da sad aris isini, ratomaa mniSvnelovani da ra
risk-faqtorebi SeiZleba emuqrebodes maT. “inglisurma memkvidreobam” (English Heritage) adgilobrivi xelisuflebis
daxmarebiT Seadgina da gamosca “riskis qveS myofi nagebobebis”
erovnuli katalogi. aq Sefasebulia ZeglTa nusxaSi Setanili
(kanoniT daculi) nagebobebi maTi mdgomareobisa da, sadac
- 26 -
SesaZlebelia, gamoyenebis mixedviT (vinaidan cariela nageboba
potenciurad aris riskis qveS myofi), klasificirebulia prioritetobis mixedviT A-dan (uSualo riski) da F-mde (SekeTebis
programa xorcieldeba), xolo mdgomareoba ganisazRvreba “Zalian cudi”-dan “kargamde”. es martivia, gasagebi da efeqturi
(ix. danarTi III).
imis gacnobiereba, Tu ratomaa riskis qveS myofi nagebobebi mniSvnelovani da ra xarisxis safrTxe emuqreba maT, Zalian arsebiTia maSin, rodesac, SezRuduli resursebis gaTvaliswinebiT, unda gadawydes, aq Tu iq unda Catardes intervencia. istoriuli nageboba saxuravis gareSe meti safrTxis
qveSaa, vidre igive nageboba sarkmlebis arqonis SemTxvevaSi.
aqamde yvelaferi naTelia. mxolod mas Semdeg, rac sawyisi
Sefaseba gakeTda da samoqmedo arCevanic ufro Semoifargla, saWiro gaxdeba ufro amomwuravi cnobebi konservaciis
moTxovnebisaTvis. aman SeiZleba moicvas detaluri sakonservacio gegma, sruli istoriuli da konstruqciuli analiziTurT da Semdgomi konservaciisa da marTvis winadadebebi.
kanoniT daculi an dasacavi nagebobebis detalur, konservaciaze orientirebul aRnusxvas SeiZleba metismetad didi
resursebi dasWirdes, radgan moiTxovs yoveli maTganis detalur konstruqciul Seswavlas da detalur xarjTaRricxvebsac. ase rom Semdgomi detaluri samuSao, romelmac zog
SemTxvevaSi SeiZleba Secvalos pirveladi aRwerilobis cnobebi da yvela SemTxvevaSi gaaRrmavebs mas, iqiTken unda warvmarToT, sadac saWiroeba yvelaze gadaudebelia, mas mere, rac
riskis qveS myofi nagebobaTa farTo klasi identificirebuli
da dadgenili iqneba.
3.4. dagegmva
damgegmarebeli mmarTveli uwyebebis mier gamoyenebul
rukebze urbanul an soflis garemos dacvis qveS myofi istoriuli nagebobebi warmodgenilia, rogorc izolirebuli
erTeulebi, TandarTuli mowodebiT: “mouare da miaqcie yuradReba”. es gonivruli gamafrTxilebeli SeniSvnaa im SemTxvevaSi, Tuki eqstrapolacia amis iqiT ar midis. Tu, mis Semxedvare, damgegmarebeli ganixilavs yvela Senobas, romelic ar
aris daculi, rogorc “gadasagdebs”, maSin namdvilad problemebi wamoiWreba. Zalian mniSvnelovania, rom aRnusxuli an
daculi nagebobis miTiTeba gegmarebiT rukaze misi, rogorc
aseTis, arsebobis faqtsRa migvaniSnebdes, erTi risame identifikacia iyos, SesaZloa misi mimdebare nakveTiTurT (daculi
nagebobis garSemo arsebuli are, romelic moicavs miwis im
monakveTs, romelzec dgas es nageboba).
- 27 -
rekonstruqciisa da reabilitaciis dagegmva unda gascdes
rukaze wertilebis mxolod amocnobas da unda ganixilos
isini, rogorc amosavali, sawyisi wertili: maniSni Semdgomi
kvlevisTvis. daculi nagebobebi an nagebobaTa jgufebi (ansamblebi) unda ganxilul iqnas kidev ufro msxvili ansamblebis an
istoriuli ganviTarebis konteqstSi, romelSic isinia moqceuli. Zalian saSuria istoriuli Senobebis da ansamblebis maTive
konteqstSi danaxva, rogorc dasturi adaminis sacxovrisis uwyevtobis gamovlinebebisa, ris gamoc esoden dasanani da potenciurad sazianoa “memkvidreobisa” da “garemos” gancalkaveba
zogi qveynis politikuri uwyebebisa da mmarTvelobebis mier.
amgvari gancalkavebis SeqmniT imTaviTve gamoiricxeba SesaZlebloba, memkvidreobis ufro farTo konteqstSi dacvisa da
samomavlod integrirebuli dagegmarebisa (romelic ar dauSvebs mkveTr gayofas siZvelesa da Tanamedroveobas, an Zeglsa
da Cveulebrivs Soris). srulad integrirebuli dagegmvisa
da mdgradi ganviTarebisaTvis Cven gvesaWiroeba konteqstis
gacnobiereba. saSiSia absoluturi Rirebulebebi movaniWoT
obieqtebs, roca bolomde ar gvesmis maTi Seqmnis garemoebebi
da maTi istoriuli da axlandeli konteqsti. naSeni qsovilis
zogi komponentis Sefasebisas, mniSvnelovania gageba, rom es
ar niSnavs, TiTqos sxva komponentebi Rirebuli ar iyos.
3.5. ganaTleba, Segnebis amaRleba da gagebis xelSewyoba.
memkvidreobis warmatebuli dacva da aRiareba damokidebulia sazogadoebriv mxardaWeraze. inventarizaciis procesSi
ar aris sakmarisi ganvacxadoT, rom esa Tu is obieqti daculia
an aRnusxulia saqmeSi saukeTesod Caxeduli eqspertebis mier.
es ar uwyobs xels gagebas. es ubralod Secbunebas da wyenas
iwvevs maTSi, vinc nakleb informirebulia, Tumc amaSi brali
ar miuZRvis. sajaro samsaxuris profesionalis movaleobaa,
ganumartos am adamianebs, Tu ratom aris miCneuli raime mniSvnelovnad. codna garkveul xarisxs aniWebs mflobelobas. Tu
sazogadoeba CarTulia raime saqmianobis mxardaWeraSi, maSin am
saqmianobas umetes SemTxvevaSi eqneba grZelvadiani warmateba.
amgvarma warmatebam ki momavalSi SesaZloa biZgi misces Semdgom dafinansebas.
sazogadoebrivi mxardaWeris mopoveba moiTxovs ganaTlebas yvela doneze, dawyebuli saSualo skolebidan universitetebamde da Semdgomac. amgvari ganaTleba saSualebas miscems sazogadoebis wevrebs miiRon codna, raTa sazogadoebaSi
gadamwyveti xma hqondeT, pativiscemiT ganimsWvalon misi aRnagobisa da adamianTa evoluciis mimarT da gaacnobieron, Tu
ra gziT SeiZleba misi gaumjobeseba. es yvelasaTvis sasikeToa.
- 28 -
iseTi martivi ramec ki, rogoricaa skolis mowafeebisaTvis im
adgilis daxatvis davaleba, sadac isini cxovroben, SeiZleba hqondes safuZvliani gavlena maT mier sakuTari garemosa
da sxvebis garemosTan misi urTierTkavSiris Sefasebaze. es
gansakuTrebiT sasurvelia im viTarebaSi, sadac socialurad
daucvel an rasobrivad diskriminirebul jgufebs uCndebaT
gancda, rom isini srulad ar arian CarTuli im sazogadoebaSi,
romelSic cxovroben.
aseve naTelia, rom rogorc dasavleT, aseve aRmosavleT
evropis qveynebSi, ekonomikuri arastabilurobis pirobebSi
pativiscema rigiTi memkvidreobis mimarT gacilebiT nakleb
ganviTarebulia, vidre SedarebiTi ekonomikuri keTildReobisas. pativiscemis amgvari nakleboba, romelSic gaugebari
araferia, iwvevs garemos qsovilis Semdgom daSlas. socialuri an finansuri mdgradobis naklebobisas SenobebSi investireba SezRudulia da xelmisawvdomi fuli ixarjeba iseT
moZrav sagnebze, rogoricaa manqanebi, tansacmeli, televizori, romelnic mflobels SeuZlia Tan waiRos, Tu iZulebli iqneba mowydes adgils. aseT viTarebaSi naSeni qsovilis aRwerilobis Sedgenas, misi ganviTarebis mniSvnelovani
aspeqtebis aRniSvniT da im adamianTa mxardaWeris mopovebiT,
vinc iq cxovrobs, SeiZleba Rrma gavlena hqondes am adgilis
da masSi individuumTa adgilis mimarT maT damokidebulebaze.
aRwerilobis Seqmna TavisTavad aris Rirebulebis gacxadeba
da dadastureba individumis arCevanisa, aqa Tu iq icxovros.
3.6. aRwerilobis tipebi
sxvadasxva viTarebaSi aRwerilobis sxvadasxva tipebia saWiro. aRwerilobis iniciatorebma unda gansazRvron
moTxovnileba da, viTarebis analizis Semdeg, warmoadginon
maTi miznebisa da saSualebebis Sesabamisi gadawyveta. arsebobs rigi potenciuri miznebisa, romlebic unda gaTvalisiwnebul iqnas rogorc calkeuli nagebobebis, aseve nagebobaTa
jgufebisa an kulturuli landSaftebis aRwerilobis Sedgenisas.
• codna _ dadgena imisa, rac cnobilia da adamianebsa da maT
garemos Soris urTierTkavSiris gansazRvra.
• mgrZnobeloba _ ama Tu im adgilis warmoCena da analizi
imaTTvis, vinc iq cxovrobs;
• qmedeba _ adgilis mdgomareobisa da evoluciis gacnobiereba misi momavali ganviTarebis informirebisa da masze
zegavlenis mizniT;
• ganxorcieleba _ sakanonmdeblo bazis stimulireba, raTa
- 29 -
Seiqmnas amosavali wertili intervenciis gegmebis SesamuSaveblad;
• wvrTna _ mravalxrivi, multi-disciplinaruli wvrTnis Catareba SeTanxmebuli menejmentis uzrunvelsayofad.
• sazogadoebrivi Segnebis gazrda da turizmis waxaliseba _
xelsayreli viTarebis Seqmna imis gasagebad, aqa Tu iq ra
arsebobs da ratom aris is RirSesaniSnavi, raTa moxdes
sazogadoebrivi interesis, kulturuli turizmisa da mogebis warmoebis stimulireba.
yvela am miznisTvis arsebobs aRwerilobaTa variantebi:
arCeviTi an amomwuravi, topografiuli an Tematuri. Sinaarsis
TvalsazrisiT isini ar aris aucileblad urTierTgamomricxavi. erTi da igive nageboba an Zegli SeiZleba yovel maTganSi
moxvdes da yoveli maTgani SeiZleba ufro intensiuri (Zalian
detaluri) an eqstensiuri (ufro zogadi da dawuruli) midgomiT warmovadginoT. aRwerilobis momxmarebebelTa sasikeTod
sasurvelia mivuTiToT kvlevis farglebi da aRvniSnoT:
• aRwerilobis daniSnuleba;
• nagebobis SerCevis kriteriumi _ tipi, xnovaneba da mdgomareoba;
• SerCevis safuZveli _ SerCeviTi an yovelmxrivi; Tematuri
am topografiuli;
• gamoyenebuli meTodologia: savele samuSaoebi; saarqivo
kvleva;
• intensiuri Tu eqstensiuri midgoma;
• swrafi Tu detaluri aRnusxvaa Catarebuli.
3.7. SerCeviTi aRweriloba
igi moiTxovs kriteriumebis dadgenas, romlebic dafuZnebulia arqiteqturuli da gegmarebiTi istoriis gagebaze. asaxavs ra sazogadoebis arCevans misi istoriis mocemul momentSi,
igi ver iqneba Tavisufali Tavisi drois, adgilis da SedgenaSi
monawile adaminebis subieqturobisgan. igi efuZneba arCevanis ideas da, amdenad, erTgvar Sefasebas gulisxmobs. rogorc
sazogadoebis gacnobirebisaTvis, aseve Semdgom SemdgenelTavis gansakuTrebiT mniSvnelovania, rom am arCevanis safuZvlebi naTlad iyos warmodgenili da interpretaciisas Secdomis
SesaZlebloba minimumamde iyos dayvanili.
3.8. amomwuravi aRweriloba
igi SeiZleba Catardes mxolod mcire arealze da ara
erovnuli masStabiT, vinaidan moiTxovs raRac teritoriisa da
- 30 -
obieqtis yvela monakveTis aRnusxvas. didi azri ar eqneba misi
gamoyenebis mcdelobas, Tu ara mxolod mcire arealze da mxolod Zalian specifikuri da kargad gamokveTili miznisTvis.
mag., igi SeiZleba Catardes arCeviTi aRwerilobis Semdeg
konkretul sasrul arealze mas mere, rac gansazRvrulia farTo gegmarebiTi sakiTxebi da cxadyofilia istoriuli garemosTvis safrTxis Semqmneli cvlilebebi.
3. 9. topografiuli aRweriloba
amgvari aRweriloba adgiliTaa gansazRvruli da SeiZleba
dafaros didi an mcire areali, siRrmiseulad an SerCeviTad;
yvela saxis memkvidreoba SeiZleba iqnes ganxiluli. oRond
swraf, dafarviT inventarzaciasac ki, romelmac mocemul regionSi mTeli memkvidreoba unda moicvas, albaT, didi dro
dasWirdeba, radgan imis gansazRvreba, Tu ra warmoadgens memkvidreobas, bolo wlebSi Zlier gafardovda rogorc drois,
aseve sagnis gagebis TvalsazrisiT. amgvari aRweriloba SeiZleba Sedges specifikur, samoqmedo moTxovnilebebisTvis
informaciis mogrovebis mizniT, mag., mowyvlad nagebobebze
an adgilobrivi samSeneblo gegmebis momzadebis wina etapze,
an didi samSeneblo proeqtebis ganxorcielebis win, rogoricaa axali gzebis, axali rkinigzis xazebis, axali qalaqebis,
kaSxlebis mSenebloba da sxv. sasurvelia ormagi midgomiT
vixelmZRvaneloT: jer swrafi dafarviT mimoxilva, romelic
miznad isaxavs qalaqis calkeuli, erTgvarovani nawilebis an
asaTvisebeli sivrcis identifikacias da amis Sedgeg ufro
dawvrilebiTi Seswavla Taviseburi niSnebisa, romlebic ganapirobebs arqiteqturul da landSaftur formebs da arealis
socialur-ekonomikur ganviTarebas. saukeTeso magaliTi SerCeviTi midgomisa aris im Senobebis inventarizacia, romelic
gamiznulia dacvaze asayvanad (ix. Tavi 4). marTvis TvalsazrisiT, es aRwerilobis is saxeobaa, romelic SeiZleba Sesruldes adgilobrivi an regionaluri eqspertebis mier erovnuli
kriteriumebis da zedamxdvelobis gaTvaliswinebiT.
3.10. Tematuri aRweriloba
radgan SenobaTa tipebis Seswavla win midis, SefardebiTi
Rirebulebis Taobaze msjeloba sul ufro sasurveli xdeba
Catardes manamde, vidre dacviTi zomebi iqneba miRebuli. aRwerilobaTa Sedgenisas aseve mimzideveli gaxda Tematuri aRricxvac. es forma ramdenime moTxovnilebas epasuxeba, vinaidan potenciuri Temebis uzarmazari raodenobaa: arqiteqturuli tipebi, dawyebuli kaTedraliT da damTavrebuli gazis
sazomebiT; landSafti _ industrialuri, sasoflo, qalaqis;
- 31 -
samSeneblo masalebi da mSeneblobis teqnologiebi _ qva, xe,
rkina, xis Zelebis konstruqciebi, foladis konstruqciebi;
naSeni ansamblebi _ dagegmili, daugegmavi, grZivi ganviTarebis
(rkinigza an arxi).
vinaidan Tematur midgomas sakmao samecneiro sandooba
gaaCnia, arsebobs specielitTa garkveuli raodenoba, visac SeiZleba mimarToT amgvari aRwerilobebis Sedgenis dros. aqsiomaa, rom aRwerilobiTi informaciis profesiulma Semdgenlebma ufro ician raRac yvelafris Sesaxeb, vidre yvelaferi
raRacis Sesaxeb. Tematuri aRwerilobebis Sedgenis SesaZleblobebis srulad gamosayeneblad, rasakvirvelia, Zalian sasargeblo iqneba, inventarizaciis jgufs, mag., kaTedralebisa
an xisZelebiani konstruqciebis specialistebi daematos.
Tematuri aRweriloba SeiZleba gamoyenebul iqnas, raTa
Seiqmnas safuZveli nagebobis tipis ganviTarebis dawvrilebiTi
samecniero analizisaTvis, rac Semdgom uzrunvelyofs dagegmvisa da dacvis procesebis sworad warmarTvas. aseT SemTxvevaSi Tavdapirveli dafarviTi mimoxilva daexmareba im mniSvnelovani nagebobebis identifikacias, romlebic Semdegom kvlevas saWiroebs. da piriqiT, ufro rTuli nagebobebis SemTxevaSi,
romelTa istoriuli mniSvneloba SebRalulia gviani gadakeTebebiTa da damatebebiT, ufro detaluri kvleva, romelic gamoavlens amgvar niSnebs, win unda uswrebdes aRwerilobis Sedgenas. midgomis SerCeva damokidebulia gansaxilveli Senobebis
bunebaze d im mizanze, romlisTvisac xdeba maTi Seswavla.
4. aRweriloba, rogorc dacviTi kanonmdeblobis saSualeba
identifikacia da inventarizacia aris naSeni memkvidreobis
dacvisa da marTvis safuZveli. sazogadoebrivi mxardaWera
gadamwyvetia am procesis warmatebisaTvis
4.1. aRweriloba da dacva
aRwerilobis Sedgenasa da dacvis process Soris mWidro
kavSiris arseboba sruliad naTelia. es ori procesi SesaZloa
dasawyisSi gancalkevebuli iyos, magram meore xSirad maleve
eweva pirvels, gansakuTrebiT safrTxis gaCenisas. zogadi daniSnulebis aRwerilobis Sedgena identifikacis mizniT warmoadgens pirvel nabijs; dacva ki aris Semdegi nabiji, vinaidan
im RirSesaniSnavi adgilebisa da nagebobebis Sefaseba, romlebic moiTxovs dacvas, saTanadod unda gakeTdes ufro farTo
konteqstSi, radganac moiTxovs SefardebiTi Rirebulebebis
da Tvisebebis kompetentur ganxilvas. Cven SeiZleba, magali- 32 -
TisaTvis, dagvWirdes codna, garkveul farTo arealSi ama Tu
im arqiteqturuli tipis gavrcelebisa da mniSvnelobis Taobaze, iqamde, vidre gadavwyvetT, Tu romeli maTgani aris ukeTesi kandidati dacvaze warsadgenad arqiteqturuli, istoriuli an garemos TvalsazrisiT. es imas ki ar niSnavs, rom Cven
yvelaferi unda vicodeT, manamde, vidre SegveZleba raimes
dacva. ubralod, vidre raime saxis gadawyvetilebas miviRebT,
sasurvelia es moxdes SesaZleblobisamebr ufro farTo konteqstSi.
4.2. saWiro informaciis moculoba
kanonis ZaliT dacvisaTvis saWiro informaciis xasiaTi gansxvavebulia sxvadasxva qveyanaSi da sxvadasxva dros.
igi SeiZleba gansxvavebuli siRrmis iyos erTsadaimave qveyanaSi garemoebebis Sesabamisad. mag., Senobis qsovilis mimarT
moulodneli safrTxis warmoqmnis SemTxvevaSi gadaudebeli
dacviTi zomebis misaRebad SeiZleba sakmarisi iyos misi misamarTis miTiTeba da gare saxis aRwera, radgan es iuridiuli
sakiTxebis ganxilvis drosaa saWiro. Tumca, im SemTxvevaSi, Tu
dacvis Taobaze dadgenilebis mimRebi saxelisuflo rgolis
gadawyvetileba gasaCivrebul iqneba, ufro meti monacemebi
gaxdeba saWiro, radgan nagebobis SerCevis safuZveli SesaZlebelia kamaTis sagani gaxdes da SedarebiTi Rirebulebis Taobaze daskvnis gakeTeba gaxdes saWiro _ es niSnavs, rom pasuxi
iqneba gasacemi kiTxvaze “arsebuli hospitalebis Senobebs Soris ratom iqna arCeuli dasacavad swored es da ara sxva Senoba?” aRwerilobis nusxam SesaZloa pasuxi gasces aseT kiTxvebze, adgens ra, rom mag., es aris “pavilionis gegmis” mqone
uadresi hospitali da, rogorc aseTi, unda SenarCunebul iqnas misi Tavdapirveli formiT rac SeiZleba ufro zustad,
misi arqiteqturuli da istoriuli Rirebulebis gamo. amgvari
msjeloba moiTxovs met dokumentacias, sasurvels xdis ufro
sruli nusxis Sedgenas, romelic ara mxolod aRwers da asuraTebs TviT nagebobas, aramed ganixilavs mas ufro farTo konteqstSi.
im qveynebSi, sadac mudmivad arsebobs istoriuli nagebobebis ganadgurebis safrTxe, xelisfuleba miiCnevs, rom rac
SeiZleba srulad Sevsebuli nusxa Senobis Taobaze _ detaluri “nagebobis pasporti” _ gegmebi, fasadebi, Wrilebi _
aucilebelia ara mxolod dacis Sesaxeb dadgenilebis dasasabuTeblad, aramed am nagebobis ganadgurebis SemTxvevaSi misi
ufro sruli rekonstruqciis uzrunvelsayofad. istoriuli Senobebis rekonstruqcia sasurvelia Tu ara, an piriqiT,
rTuli sakiTxia, romelic efuZneba damokidebulebas isto- 33 -
riisa da misi qmnilebebis mimarT da ganaxlebisa da uwyvetobis
mimarT damokidebulebasac. es arsebiTad aris socialuri da
istoriuli evoluciis funqcia da naklebad guobs absolutur daskvnebs. amitom am konteqstSi ar iqneba upriani rekonstruqciis sasargeblod an sawinaaRmdegod msjeloba. es unda
ganxilul iqnas, rogorc erovnuli Tema, romelic STagonebuli unda iyos kulturuli identurobis sakiTxebiT, romlebic ukeTesia konkretuli magaliTebis ganxilvas efuZnebodes.
Tumca aqve unda gamovTqvaT mosazreba, rom dacvaze ayvanas ar
unda sWirdebodes uaRresad detaluri saaRricxvo monacemebis Sedgena, rac abrkolebs aRnusxvis temps. Tuki dacviTi
kanonmdebloba saTanadod muSaobs, maSin xelisufleba ar xdeba iZulebuli gaakeTos arCevani rekonstruqciis sasrgeblod
an sawinaaRmdegod, vinaidan TviT nageboba mainc gadarCeba. im
qveynebSi, sadac dacviTi zomebis ganxorcielebamde iTxoven
detalur aRwerilobebs, iqmneba iseTi STabeWdileba, TiTqos
dangreva da rekonstruqcia ganixileba rogorc nusxis Sedgenis procesis garduvali dagvirgvineba. amis Tavidan acileba
SesaZlebelia da aucilebelicaa dacviTi kanonmdeblobis qmediTunarianobis saTanado doneze moyvaniT.
4. 3. memkvidreobis dacvis sazogadoebrivi mxardaWera
dacvis miznebisaTvis aRwerilobis Sedgenas gansakuTrebuli sazogadoebrivi mxardaWera esaWiroeba, vinaidan igi faqtiurad keTdeba adamianebis saxeliT, maTi da maTi STamomavlobis
sasargeblod. savsebiT naTelia, rom aRwerilobis Semdgenlis
saqmianoba ufro iolia rodesac am saqmianobis wamZRoli uwyebebi muSaoben upiratesi sazogadoebrivi ganwyobis gaTvaliswinebiT. vinaidan es is SemTxvevaa, rodesac eqspertebis mier
gakeTebuli arCevani zemoqmedebas axdens sazogadoebis cnobierebaze, sazogadoebrivi mxardaWeris mosapoveblad gansakuTrebiT sasurvelia ganmartebul iqnas, Tu ratom gakeTda esa
Tu is arCevani _ Tu ratom mieniWa erT arqiteqturl tips upiratesoba meoreze; Tu ratom aris zogi nageboba adgilobrivi
mniSvnelobis, sxva ki erovnulisa da a.S. unda ganmartebul iqnas, rom daskvna SefardebiTi Rirebulebis Taobaze ar niSnavs,
rom “arapriviligirebuli” nagebobebi moklebulia yovelgvar
Rirebulebas. amgvari daskvna gamanadgurebeli iqneboda naSeni memkvidreobisaTvis zustad iseve, rogorc Cveni kulturis gamouswroebeli gaRaribeba iqneboda, Tu Cveni galereebis kedlebze gamovfendiT mxolod saxelmoxveWil SemoqmedTa
nawarmoebebs, xolo nakleb cnobilebisa an sruliad ucnobebis
qmnilebebs sardafebSi davalpobdiT.
- 34 -
midgomisa da daskvnebis ganmartebasa da dasabuTebaSi arsebobs
ormagi sargebeli _ gaTviTcnobierebuli xdeba ara mxolod
sazogadoeba, aramed TviT aRwerilobis Semdgenelic. rodesac vcdilobT avxsnaT, Tu ratom keTdeba raRac konkretulad
am gziT, xSirad Cvenve gviCndeba SegrZneba, rom es gza arc
Tu saukeTesoa da rom Cvenive kriteriumebi arc Tu bolomde
naTelia. Cven miCveuli varT vimuSaoT sazogadod aRiarebul
warmdgenebze dayrdnobiT, vidre ar gvixdeba pasuxis gacema garkveul kiTxvebze, rac naTlad avlens Cveni msjelobis
xarvezebs. amgvarma TviT-CaZiebam SesaZloa isic gamoavlinos,
rom Cven vagrZelebT muSaobas garkveuli gziT mxolod winandeli gamocdilebis gamo, romelic sinamdvileSi ukve aRar
aris gamosayenebeli.
4.4 dacviTi kanonmdeblobidan SenobaTa marTvisaken
yvela Senoba, daculica da dacvis gareSe myofic, eqvemdebareba uwyveti rRvevis process, romelic gamowveulia mitovebulobiT, adaptaciiT, dazianebiT, ngreviT, arasaTanado
enTuziamiT Catarebuli restavraciebiT da uxarisxo gadakeTebebiT. am garemoebebSi sasurveli iqneboda kavSirebis damyareba kanoniT moTxovnil aRwerilobasa da SenobaTa marTvis informacias Soris, rac iZleva saSualebas restvarcaiis,
reabilitaciisa da axladgamoyenebis sxvadasxva variantebis
ganxilvisa im SemTxvevebSi, rodesac Senobis momavali dacvis
garantiebi saeWvoa. yovelive es gansakuTrebiT aqtualuria,
roca saqme gvaqvs nagebobaTa aSkarad mowyvlad kategoriasTan, rogoricaa industriuli da sasoflo-sameurneo nagebobebi, rac ganpirobebulia warmoebis da sameurneo procesebis
cvlilebebiT. inventarizacia da kanoniT dacva TavisTavad
ver uzrunvelyofs calkeuli Zeglis mdgradobas xangZlivi
droiT, Tu misi Tavdapirveli funqcia dakargulia, xolo
raime saxis axali momgebiani gamoyeneba ar aris mofiqrebuli.
amgvari axali, sasurvelia misi Sesaferisi, gamoyenebis gareSe
aRricxvaze ayvana aris ubralod winasafexuri garduvali svlisa saboloo ganadgurebis mimarTulebiT. dacviTi procesi
aris istoriuli SenobaTa fondis SenarCunebis ganuyofeli
nawili, magram igi ar dgas gancalkavebiT, mas Tan unda axldes
socialuri da saganmanaTleblo procesebi, rac xels uwyobs
SenarCunebas da axlad gamoyenebas, da agreTve ekonomikuri
procesi, romelic iZleva momgebiani axali gamoyenebis ganxorcielebis saSualebas.
- 35 -
5. nageboba da ansambli
ansamblurobis gageba _ nagebobaTa jgufebisa da Ria sivrcee­
bis, romlebsac damatebiTi urTierTkavSiri aqvs _ gadamwyve­
tia memkvidreobis Tanamedrobe menejmentSi. ����������������
SemoTavazebulia
monacemTa martivi indeqsis gamoyeneba ansamblebis dokumen­
tirebisaTvis
5.1. kvlevis erTeuli
rodesac iwyeba aRwerilobis Sedgena, mniSvnelovania ganisazRvros Seswavlis erTeuli, dawyebuli calkeuli nagebobidan an Zeglidan damTavrebuli nagebobaTa ufro farTo
tipologiuri an geografiuli jgufebiT: ansamblebiT.
didi xnis manZilze aRweriloba eZRvneboda calkeuli
nagebobis aRnusxvas, zogjer misi Tanmxlebi, momdgomi sivrciTurT, rogoricaa ezoebi da baRebi. Tumca, mTeli teritoriis erTiani xedvis Sesaqmnelad saWiro xdeba gavcdeT
calkeul nagebobas, raTa gavacnobieroT nagebobebsa da sivrceebs Soris kavSirebi da ufro farTo urTierTmimarTeba.
aRweriloba, romelic kmayoflideba calkeuli nagebobebis
urTierTSefardebiT, ufro farTo suraTis mxedvelobaSi miuReblad, SesaZloa daemsgavsos Tavisi konteqstidan amoglejili sxvadasxva adgilidan gadmotanili nagebobebiT savse Ria
cis qveS muzeums. memkvidreoba ar SeiZleba movwyvitoT mis
warmomSob areals.
5.2. ansamblis ganxilva
memkvidreoba _ dagrovebaa. igi warmaodgens krebsiT Sedegs
erTmaneTis mimyoli epoqebisa, romlebmac Tavisi kvali datova
landSaftze. Tumca Cven ufro advilad vamCnevT uaxles cvlilebebs _ arada, isinic SesaZloa swrafad STainTqas garemoSi da daviwyebas mieces _ winandelma cvlilebebma ukve didi
zemoqmedeba moaxdina bunebriv da naSen garemoze. es garemo
SeiZleba ganvixiloT, rogorc mudmivi evoluciis procesSi
myofi erTgvari ekosistema. imisTvis, rom ekosistema marTo
mis daungrevlad, aucilebelia misi Sedgenilobisa da funqciis codna. amgvari midgoma scdeba identifikaciis, dagegmarebisa da dacvis im qmedebebs, romlebic saWiroa calkeuli
ZeglisaTvis, da mimarTulia ufro farTo landSaftis ganxilvaze _ ara mikrokosmze, aramed makrokosmze. ansamblis analizi aucilebelia am, ufro farTo landSaftis aRiarebisa da
marTvisaTvis.
ansamblebis _ nagebobebisa da Ria sivrceebis jgufebi,
romlebic avsebs erTmaneTs _ analizi warmoadgens adgilis
analizs: Tu rogori saxiT iqna is mogvarebuli materialuri
- 36 -
TvalsazrisiT _ misi viTareba da kompozicia, garemoze damCneuli materialuri kvali, ganviTarebis Tanmimdevruli etapebi. ansablisa da misi komponentebis inventarizacia niSnavs
istoriul perspeqtivSi im Zalebisa da dabrkolebebis gaanalizebas, romelic zemoqmedebda am adgilze da romlebsac
unda gavuwioT angariSi momavali ganviTarebis erTianobasa da
harmoniaSi samarTavad.
5.3. ansablis klasifikacia
rodesac SemuSavebul iqna sabaziso monacemTa indeqsi
arqiteqturuli memkvidreobis istoriuli nagebobebisa da
ZeglebisaTvis, aRiarebul iqna, rom igi unda moicavdes ufro
farTo arqiteqturul an garemos jgufebTan an arealebTan
kavSirebsa da mimarTebebs. es miRweul iqna sistemaSi jvaredini miTiTebebis areebis SetaniT, rac saSualebas aZlevs Semdgenlebs konceptualurad gaiazron gza mikrokosmidan makrokosmamde, xolo informaciis momxmareblebs ki igive kavSiri
dainaxon. Tumca, cxadia, rom es srulad ver pasuxobs imaT
moTxovnebs, visac surs xelT hqondeT mza indeqsi, romelic
miiyvans maT mikrokosmidan makrokosmamde.
ansamblebis indeqsis Sedgena SesaZlebelia, Tumca is verasdros gagviwevs srulyofil daxmarebas, vinaidan ansambli,
Tavisi sirTuliTa da mravalsaxeobiT, erT ZiriTad birTvze ver daiyvaneba. rac metia indeqsebis Sedgenisas mravalgvari monacemebis Setanis mcdeloba, miT ufro didia erTgvarovnebisa da Tanmimdevrulobis miRwevis sirTule. Tumca, Tu
Cven ganvixilavT zogad minimalur moTxovnebs, SesaZlebelia,
rom ansamblebisTvis SemuSavdes da rekomendirebul iqnas martivi forma (makro done, romelzec mibmulia mikro doneebi).
sayovelTaod aRiarebuli WeSmaritebaa, rom Sesavsebi dokumentis arseboba ganapirobebs Semdgenelis gonebis koncentracias da zemoqmedebas axdens mkiTxvelis aRqmaze.
Zalian martivi monacemTa indeqsi SeiZleba daexmaros ansamblis winwamowevas akademiuri, politikuri da gegmarebiTi
mosazrebebis gaTvaliswinebisas da iyos imis erTi gamomxatveli, rom axla sazogadod aviRoT xeli individualuri Zeglis
gamorCevaze. erTi SemoTavazebul Sesavseb formaTagani, romelic efuZneba individualuri ZeglisaTvis Sedgenil sabaziso
monacemTa indeqss, mocemulia magaliTebSi. jvaredini miTiTebebis imave sistemis danergviT, rogoric sabaziso monacemTa
indeqsSi gvaqvs, es forma saSualebas miscems momxmarebels ansamlidan calkeul nagebobasa Tu RirSesaniSnav adgilze gadavides. radgan ansamblis idea mdidari da mravalmxrivi cnebaa,
SeuZlebelia Seiqmnas monacemTa areebi, romelnic detalurad
- 37 -
moicavs yvela mis mxaresa da niSan-Tvisebas. piriqiT, aqcenti
keTdeba istoriuli da aRweriTi Tavisufali teqstebis reziumeebis calke gamoyofaze, rac saSualebas aZlevs gamocdil
Semdgenels Seajamos ganviTareba da mniSvnelovneba.
ansablis indeqsirebisaTvis formatis Seqmna ar aris TviTmizani. es arc meqanizimia, romelic absoluturi standartis
saxiT SeiZleba iqnas dadgenili. aq rasac gTavazobT, mxolod
gezs mianiSnebs. Sedgenis procesSi kategoriebi, meqanizmebi da
dokumentacia unda morgebul iqnas erovnul moTxovnebs, garemoebebsa da miznebs. ansamblis ganxilva da Sesabamisi informaciis Tavmoyra aris memkvidreobis marTvis, dacviTi kanonmdeblobisa da qalaqebisa da sistemebis dagegmarebis nawili.
calkeuli qveynebis istituciuri da sakanonmdelo moTxovnebi, albaT, gansxvavebuli iqneba da es gansxvavebebi zemoqmedebas moaxdens im gzebsa da saSualebebze, romliTac moipoveba
monacemebi da imazec, romeli adgilebi iqneba winwamoweuli.
5.4. ansamblis gansazRvreba.
“ansambli” da misi analogiebi gansazRvrulia mTel rig
saerTaSorisod dadgenil standartebsa da rekomendaciebSi, romelTa Soris zogi mocemuli miznebisaTvis SesaZloa
cota farTo iyos, magram, miuxedavad amisa, mainc sagulisxmoa, radgan maT SemoaqvT mniSvnelovani cnebebi “kulturuli
RirSesaniSnavi adgilisa” da urTierTkavSirebisa (ormxrivi kavSirebisa):
•
•
•
nagebobaTa jgufebi: calkeuli an erTmaneTTan dakavSirebul nagebobaTa jgufebi, romlebsac, Tavisi arqiteqturis madliT an landSaftSi Tavisi adgilis gamo,
aqvT gamorCeuli universaluri Rirebuleba istoriis,
xelovnebisa an mecnierebis TvalsazrisiT (msoflios
kulturisa da bunebis memkvidreobis dacvis konvencia,
iunesko, 1972).
“istoriuli da arqiteqturuli (xalxuris CaTvliT) arealebi” gulixmobs yvelanair jgufs nagebobebis, Senobebis da Ria sivceebis, arqeologiuri da paleontoligiuri adgilsapovarebis CaTvliT, romlebic Seadgens
adamianis sacxovrisebs qalaqis an soflis garemoSi,
romelTa erToblioba da Rirebuleba arqologiuri, arqiteqturuli, winaistoriuli, istoriuli, esTetikuri
an socialur-kulturuli TvalsazrisiT aRiarebulia
(iuneskos rekomendacia istoriuli arealebis dacvisa
da Tanamedorve rolis Taobaze, nairobi, 1976);
- 38 -
•
•
•
nagebobaTa jgufebi: qalaqisa an soflis SenobaTa homogenuri jgufebi, gamorCeuli maTi istoriuli, arqeologiuri, mxatvruli, samecniero, socialuri an
teqnikuri mniSvnelobiT, romlebic sakmaod Sekrulia,
raTa Seqmnan topografiulad mosazRvruli erTeulebi
(evropis arqiteqturuli memkvidreobis dacvis konvencia, granada, evropis sabWo, 1985).
kulturuli landSafti: landSaftis topografiulad
gansazRvruli specifikuri nawilebi, formirebulni
adamianismieri da bunebtivi faqtorebis sxvadasxvanairi TanaqmedebiT, romlebic asaxavs adaminis sazogadoebis ganviTarebas, mis sacxovrissa da xasiaTs drosa
da sivrceSi; romelmac SeiZina socialurad da kulturulad aRiarebuli Rirebuleba sxvadasxva teritorialur doneebze, im fizikuri naSTebis arsebobis
gamo, romlebic asaxavs warsulis miwaTsargeblobis da
saqmianobis Taviseburebebs, xelobebsa an gamorCeul
tradicebs; romelTac asaxva poves literaturaSi an
mxatvrul nawarmoebebSi, an aq adgili hqonda raime
mniSvnelovan istoriul movlenas (evropis sabWos ministrTa komitetis rekomendacia R(95)9 wevri qveynebisadmi kulturuli landSaftebis integrirebuli konservaciis Taobaze, rogorc ladSaftebis politikis
nawili, 1995).
landSafti: adamianebis aRqmaSi Camoyalibebuli areali, romlis xasiaTi aris bunebrivi da/an adamianismieri faqtorebis Sedegi; adamianTa saarsebo garemocvis arsebiTi komponenti, maTi saziaro kulturuli da
bunebis memkvidreobis mravalferovnebis gamoxatuleba
da maTi identurobis safuZveli (evropis landSaftis
konvencia, 2000).
5.6. ansamblis saxeobebi
naSeni garemosa da kulturuli landSaftebis ganxilvisas,
SeiZleba ganvsazRvroT ansablis ramdenime saxeoba:
•
monumenturi ansamblebi: es aris nagebobaTa erTiani
jgufi, romelic klasifikaciaSi SeiZleba ganvaTavsoT calkeul Zeglsa da ufro farTo mniSvnelobis
ansambls Soris. man SesaZloa Seqmnas erToblioba
(rogorc wesi, erT mflobelobaSi myofi) da moicvas
sxvadasxva Senobebi da nagebobebi, romlebic saWiroa
am sferos an kompleqsis sicocxlisunarianobisaTvis:
sulieri (saabatoebi, monastrebi da sxv.); politikuri
- 39 -
da administraciuli (didi saxlebi da cixe-sasaxleebi); ekonomikuri (sasoflo-sameurneo da industrialuri kompleqsebi, karierebi da sxv.); kerZo (saxli da
misi Tanmdevni, romlebic funqciurad mTliania da am
erTianobaSi moicaves moZrav sagnebsac, WurWels da
sxv.). monumenturi ansamblebis gansazRvreba sxvadasxva qveyanaSi SeiZleba gansxvavebuli iyos, istoriuli
Sexedulebebisa da dacvis kanonmdeblobis Sesabamisad.
gansxvavebuli midgomebisa da, Sesabamisad, gansxvavebuli teminologiis sailustraciod gamodgeba sasoflo
saxlis magaliTi sajiniboebis blokiT, romelTac erTmaneTs ezo gamohyofs: calkeuli nagebobebis erTiani
jgufi. safrangenTSi igi gaiazreba, rogorc calkeuli
monumenturi Senoba _ ufro “edifice (Senoba)”, vidre
calkeuli “batiment (nageboba)”; inglisSi igi ganixileba rogorc kompleqsi an ansambli, romelic moicavs or
calkeul (Tumca ki dakavSirebul) Senobas. ase rom, inglisur gagebas ansamblisa sxva konceptualuri aTvlis
wertili aqvs, vidre franguls.
•
teritorialuri an qalaquri/sasoflo ansamblebi:
isini moicavs Senobebsa an kulturul landSaftebs,
romlebic warmoadgens am arealis dasaxlebis mowmobas
drosa da sivrceSi gansazRvruli sazogadoebis mier.
isini SeiZleba iyos Sedegi an erTjeradi Semoqmedebisa
an garkveul droSi momxdari organuli ganviTarebisa,
da moicavs rogorc naSen, ise ara-naSen komponentebs.
magaliTebad SeiZleba davasaxeloT qalaquri, gareubnebis an sasoflo arealebi; qalaqi, sofeli, areali,
raioni, quCa, an Tundac saxlebis ubralo erToblioba. granadis konvencia cal-calke ganixilavs qalaqisa
da soflis ansamblebs. eseni yvelaze mravaricxovania,
moicavs adamianis umetes saqmianobas, yvelaze rTulia
da yvelaze mowyvladic, radgan yvelaze metad eqvemdebareba ekonomikur da demografiul cvlilebebs.
•
infrastruqtis ansamblebi: isini Sedgeba individualuri elementebisgan, romlebic urTierTdamokidebulebaSi funqcionirebs _ rkinigza, arxebi da mdinareebi,
maTi sadgurebiT, xidebiTa da kaSxlebiTurT. aseTi
grZivi ansamblebi moicavs xolme agreTve urTierTdakavSirebul SenobaTa jgufebs, rogorcaa qalaqis
garSemo galavani. es aris ansamblebi, romlebic funqciiTa da Sida mimarTebebiTaadakavSirebuli.
- 40 -
6. axali sistemebis ganxorcieleba invetarizaciisa da
memkvidreobis marTvisaTvis
saerTaSoriso doneze aRiarebuli standartebis gamoyeneba
informaciis Segrovebisa da mowesrigebisaTvis mimdinareobs
im instituciebis gaumjobesebis strategiis paralelurad,
romlebic pasuxismgebelia maT danergvaze
6.1 procesis marTva
������
Tu organizaciebs surT kvlavac warmatebiT ganaxorcielon Tavisi funqciebi, maT periodulad unda gadasinjon Tavisi miznebi da is qmedebebi, romliTac isini miiRweva.
aRwerilobis SedgenasTan mimarTebaSi es niSnavs, rom maT
unda SemuSavebuli hqondeT mkafio warmodgena momqmedi personalisa (Statis) da teqnikuri moTxovnebis Taobaze, romlebic saWiroa rigi programebisa da proeqtebis ganxorcielebisTvis. warmatebuli inventarizacia iTxovs kargad gawvrTnil
personals da sakmao dros am amocanis Sesasruleblad. TanamSromelTa mudmivad yola erTi umniSvnelovanesi momentia am
procesSi, radgan kargad Camoyalibebuli jgufi yovel axal
proeqtSi Tan moitans adre, ukve dasrulebul proeqtSi miRebul Rirebul gamocdilebas. aranakleb mniSvnelovania SesaZleblobisamebr axali personalis Seyvana gundSi procesis
gasaaxleblad da organizaciis zrdisa da ganviTarebis uzrunvelsayofad.
rekomendirebulia, organizaciam ganasxvaos programebi
da proeqtebi, vinaidan es gulisxmobs grZel da mokle vadebs
Soris gansxvavebas. gacilebiT ufro advilia enTuziazmisa da
pasuxismgeblobis SenarCuneba da Tanxebis moZieba zRvardadebuli proeqtisaTvis, vidre iseTi programebisTvis, romlebic arc droSia gansazRvruli da arc raodenobriv Sefasebas
eqvemdebareba. nagebobebis inventarizacia mkafiod Camoyalibebul formatSi mTeli qveynis masStabiT uzarmazari amocanaa. es amocana SeiZleba ganisazRvros, rogorc programa.
calkeuli moklevadiani mcire masStabis proeqtebi, rogoricaa, mag., konkretuli arealis nagebobebis, anda konkretuli tipis nagebobebis inventarizacia, grZelvadian programas
ufro konkretuli Sedegebis mqone advilad-marTvad erTeulebad daanawevrebs. amgvari xanmokle proeqtebis akumulireba
saTanado dros didi programis SesrulebiT dagvirgvindeba.
aseTi dasazRvruli proeqtebis ganxorcielebisas, ra Tqma
unda, mniSvnelovania maT Soris Tavsebadobis da Sesatyvisobis
uzrunvelyofa, raTa saboloo Sedegi homogenuri da SeTanxme- 41 -
buli iyos, rac umniSvnelovanesia mTlianad aRwerilobis warmatebisa da advilad aRqmadobisaTvis.
6.2. standartebis danergva
sabaziso monacemTa indeqsi istoriuli nagebobebisaTvis,
sabaziso monacemTa standarti arqeologiuri ZeglebisaTvis
da obieqtis saaRricxvo baraTi moZravi obieqtebisaTvis
uzrunvelyofs standartebsa da samoqmedo principebs informaciis Tavmosayrelad (ix. Tavi 11). saukeTeso gamocdilebaze
dafuZnebulni, isini metad farTodaa aRiarebuli. Tumca unda
aRiniSnos, rom maTi aRiareba nawilobriv im rwmenas emyareba,
rom kanonebi da instituciebi, romlebic pasuxismgebelia maT
gamoyenebaze, kargad muSaobs. Tumca es SesaZloa arc iyos ase
im qveynebSi, romlebic ganicdian midgomebisa da prioritetebis mniSvnelovan politikur, administraciul da ekonomikur
cvlilebebs. bevr aseT qveyanaSi, sadac amoqmedebulia “teqnikuri TanamSromlobis programebi”, aucilebelia am standartebis gamoyenebisaTvis safuZvliani argumentebis mravalgzis
gameoreba da maTi gamoyenebis gzebis demonstrireba (grZelvadiani politikuri da ekonomikuri sargebelis TvalsazrisiT) specifikuri garemoebebis Zalian farTo diapazonisTvis.
es moiTxovs konkretuli garemoebebis Sefasebas: romeli arealebia prioritetuli _ urbanuli, sasoflo da sxv; rogoria
personalis SesaZleblobebi; ramdenadaa dawinaurebuli invetarizaciis procesi; rogoraa gagebuli misi miznebi; vin marTavs mas; vin iyenebs mas. yovel calkeul SemTxvevaSi saWiro
iqneba memkvidreobis sistemisa da menejmentis auditis Catareba, raTa gamovlindes, ramdenad SeiZleba dainergos mocemul
garemoebaSi rekomendirebuli sistema da strategia. amas erTbaSad ver miaRwev, radgan garduvalad dagxvdebaT ukve arsebuli sistemebi, meTodebi da imedebi, romelTa gaTvalisiwneba
aris saWiro.
6.3. cvlilebebis marTva
yvela qveyanas gaaCnia kanonebi, wesebi da miRebuli gamocdileba. yvela qveyanas gaaCnia erovnuli da adgilobrivi
uwyebebi, romelTa valdebulebaa am kanonebis ganxorcieleba.
magram arc erTi kanoni memkvidreobis dacvis Taobaze ar aris
uvado. isini yvela Tavisi drois, adgilisa da garemoebebis
nayofia da, Sesabamisad, unda eqvemdebarebodes gadasinjvas da
cvlilebas viTarebaTa cvlilebis Sesatyvisad. kanoni, romelic gamoiyeneboda centralizebuli saxelmwifo kontrolis
pirobebSi, naklebad gamoyenebadia sabazro ekonomikis ufro
artikulirebul garemoSi, gansakuTrebiT im SemTxvevebSi,
- 42 -
roca sasurvelia memkvidreobis winaSe gaCenili safrTxis pirpispir ufro swrafi da moqnili reaqciebi. yvela rekomendacia, miuTiTebs ra qmedebebis garkveul mimarTulebas, sakmaod
pragmatulic unda iyos, raTa moergos arsebul garemoebebsa
da miznebs. axali aRweriloba an memkvidreobis marTvis axali
struqtura SesaZloa sasurveli gaxdes, Tu Zveli aRweriloba
aradamakmayofilebelia, sistemebi mouqneli, pasuxismgeblobis
ganawileba gaurkvevli an ganxorcieleba Znelad misaRwevi.
magram axali struqturebi da idealuri modelebi ar SeiZleba ubralod Tavs movaxvioT arsebul viTarebas, radgan es
iqneboda gamocdilebis uwyvetobisa da im imedebis uaryofa,
romlebic aqvT rogorc memkvidreobis sferoSi moRvaweT, aseve im sazogadoebas, romelsac isini emsaxurebian. Cven
�����������
ar viwyebT sufTa furcliT. Cven viwyebT istoriiT, romelSic CavdeT investicia. Cven viwyebT mdgomareobiT, romelsac Zlieri
da susti mxareebi aqvs da romelic marTulia instituciebiT,
romlebmac Tavisi istoriuli ganviTarebiT didi pativiscema
daimsaxures. swored amitom, rodesac ganvixilavT aRwerilobis axal rolsa an axal garemoebebs, saWiroa Catardes auditi, raTa dadgindes, ratom xdeba raRac ase Tu sxvagvarad
da vin agebs pasuxs qmediTunarianobis uzrunvelyofaze. meqanizmebi, romlebic warmarTavs procesebs da urTierTqmedebis
modelebi (uwyebebs Soris, uwyebebsa da sazogadoebas Soris,
romelsac isini emsaxureba, uwyebebsa da maT mmarTvel samTavrobo rgolebs Soris), SesaZloa xSirad gaxdes gasaumjobesebeli saukeTesod mogvarebul viTarebaSic ki. auditma unda
gaiTvalswinos procesis es sakiTxebi rogorc aucilebeli winapiroba rekomendaciebis gasacemad.
rekomendaciebi SesaZloa iyos umniSvnelo da am SemTxvevaSi saWiro cvlilebebi pirdapir unda iqnas gatarebuli. magram
im SemTxvevebSi, roca saWiro xdeba ufro radikaluri midgoma, mag., kanonis gadakeTeba an uwyebebis ufleba-movaleobebis
gadasinjva, aucilebelia imis demonstrireba, rogor iqneba
ganxorcielebuli Zvelidan axalze gadasvla. unda ganvasxvavoT aseve procesi da Sedegi. axali viTarebis miRweva kanonmdeblobisa an marTvis TvalsazrisiT SeiZleba miviCnioT Sedegad
_ produqtad. am Sedegis misaRwevad, rogorc raime produqtis
warmoebisas, saWiroa procesi. aqedan gamomdinareobs saWiroeba “migraciis strategiis” ganviTarebisa _ procesis, romelic
naTelyofs im nabijebs, romliTac Cven mivaRwevT axal situacias _ produqts. gansakuTrebiT mniSvnelovania, rom amgvari
strategia ganurCevlad ar movaxvioT Tavs uwyebis personals,
vinc unda ganaxorcielos es cvlilebebi, vinaidan maT unda
gaacnobieron da pasuxismgebloba aiRon yovelgvar cvlileba- 43 -
ze prioritetebsa Tu praqtikaSi axali viTarebisaken mimaval
gzaze. rodesac es mdgomareoba miRweulia, saWiro gaxdeba am
situaciis marTvis uwyveti ganxorcielebis sruli strategia.
aman unda moicvas wvrTnis programa yvela monawilisTvis, raTa
uzrunvelyofil iqnas axali praqtikis gacnobiereba, dokumentireba da ganxorcieleba.
roca axali gadanawileba dasrulebulia, rekomendirebulia, Catardes ganxorcielebis Semdgomi gamokvleva, raTa,
momavalSi gasaTvaliswineblad, dagrovdes miRweuli warmatebebisa da warumateblobaTa gamocdileba. mniSvnelovania, rom
uwyebebma dokumenturad daafiqsiron ara mxolod ras miaRwies, aramed rogor miaRwies. Cven istoriis gakeveTilebs yovelTvis warmatebiT rodi vswavlobT, amitom aseTi swavlebis
wasaqezeblad sasurvelia iseTi sistemis Seqmna, romelic aRwers process.
7. inventarizacia, rogorc uwyveti procesi
aRwerilobaTa Sedgena arasdros mTavrdeba: saWiro aris maTi
movlis, ganaxlebisa da gamoyenebis siadvilis da mudmivobis
uzrunvelyofis strategiebi.
7.1. aRwerilobis Tanmimdevruloba
aRwerilobis Sedgenis procesi koleqcioneris saqmianobis msgavsia. koleqcioneroba arasdros mTavrdeba _ yovelTvis moiZebneba da SesaZeni xdeba raimes ukeTesi egzempliari;
yovelTvisaa SesaZlebeli koleqciis mowyobis raime gaumjobeseba. aRweriloba SedarebiT ufro cvalebadia. yovelTvis gamoCndeba analizis ufro daxvewili meTodi anda axali
Senoba an axali aRmoCena, romelic Sesatani iqneba arsebul
aRwerilobaSi. msgavsad yvela sxva saxis samecniero kvlevisa,
esec asxavs am mecnierebis mdgomareobas mocemul momentSi
da xSirad moxmobilia konkretuli problemis gadasaWrelad.
amave dros, aRweriloba arasdros sruldeba, igi unda iqnas
warmodgenili misi momxmareblebisaTvis, rogorc erTiani sruli monaTxrobi, imis aRiarebiT, rom misi zogierTi aspeqti
SesaZloa droTa ganmavlobaSi Seicvalos, raTa mkvlevarTa
Semdgom Taobebs saSualeba mieceT CarTon masSi axali informacia da gamoikvlion axali problemebi. Tu aRweriloba Tavidanve ar aris Sinaganad erTgvarovani, sxvadasxva nagebobebis
mimarT dasmuli erTidaimave kiTxvebiT, maSin gaZneldeba an
sulac SeuZlebeli iqneba, aRwerilobis sxvadasxva monacemebis
Sejereba. aRwerilobis Sedgenis mizezebi da gamoyenebuli
- 44 -
midgoma sruliad naTeli unda iyos misi momxmareblebisTvis.
mcdeloba ar unda davakloT aRwerilobis Sedgenas, raTa uzrunvelvyoT memkvidreobis Sesaxeb codnis uwyvetoba da TviT
memkvidreobis mudmioba.
7. 2. aRwerilobis ganaxleba
praqtikaSi, aRwerilobis Sedgena Zviri saqmianobaa, rogorc
drois, aseve fasis TvalsazrisiT, imdenad, rom mis SedgenaSi
erTgvari safrTxecaa Cadebuli _ mosazreba, rom is SeiZleba
dasruldes da mas daenebos Tavi. magram igi damokidebulia
drosa da codnaze da amitom Tavis arsSi unda moicavdes daxvewisa da ganaxlebis SesaZleblobas. garkveuli ganaxleba zog
SemTxvevaSi ufro xSirad gaxdeba saWiro, vidre sxva SemTxvevebSi _ konkretuli nagebobis tipis mimarT Seqmnili safrTxis SemTxvevaSi, roca garemos garkveuli cvlilebis gamo igi
sruliad gamouyenebeli xdeba, an roca aRwerilobis Sedgenis
Semdeg romelime nagebobis tipisa an arealis mniSvnelobasa
da gansakuTrebulobis Taobaze meti codna da gageba Seiqmna.
praqtikulad, erTmaneTisagan unda gairCes aRwerilobis ganaxleba, romelic SeiZleba Catardes, rogorc sakancelario
samuSao _ bibliografiis ganaxleba, axali ilustraciebis an
teqstebis damateba da sxv., da ganaxleba, romelic moiTxovs
ZviradRirebul Casvlas Zeglze da samSeneblo qsovilis Semdgom gamokvlevas.
7.3. dokumentaciis erTianoba
Zalian didi mniSvneloba aqvs dokumentaciis mimarT Tanmimdevrul midgomas _ es aRwerilobis safuZvelTa safuZvelia. erTsadaimave saganze sxvadasxva masalis dagroveba momxmareblisaTvis Semawuxebeli da damabnevelic iqneba, Tu ori,
calkeuli da sxvadasxvagvarad gansazRvruli saaRricxvo baraTi warmodgenilia erTidaimave nagebobisTvis, Tanac TiToeuli
moicavs nawilebs, romlebic ar aris meoreSi. aseve damabneveli
iqneba informaciis sxvadasxva elementebis warmodgena msgavs
sagnebze. aseT viTarebaSi, raTa miRweul iqnas “dokumentaciis
erTianoba”, saWiro xdeba Semdgomi ganmarteba. es yvelaze aqtualuria ansamblTan mimarTebiT nagebobis ganxilvisas. mniSvnelovania, rom naTlad ganimartos, aRwerilobis amosavali
mTlianobis (konpleqsi/nageboba) aRweraa Tu misi Semadgeneli
nawilebis (individualuri nageboba) calkeuli aRwerebi. Tu
ganisazRvreba, ra aris dosies ZiriTadi sagani _ Senoba Tu
kompleqsi, SeiZleba davadginoT urTierTmimarTeba da kavSiri
ZiriTad dosiesa da mas dakavSirebul dosieebs Soris. aRwerilobebis Semdgenlebisa da momxmareblebis sayuradRebod unda
- 45 -
SemuSavdes zusti modeli, raTa maT informaciis misagnebad
sxva mxriv rTul labirintSi garkveva gauadvildeT.
7.4. dokumentaciis sicxade
mTel rig kiTxvebze pasuxis gasacemad da dokumenturi
“babilonis godolis” Seqmnis Tavidan asacileblad, sasurvelia, SeZlebisamebr, dasawyisSive ganisazRvros aRwerilobis
garkveuli modulebi da maTi zedmiwevniTi dacva. mag., Tu Cven
saqme gvaqvs teritoriis did arealTan, Cven SeiZleba aRwerilobis Tanmimdevroba etapobrivad avagoT zogadidan kerZosken da Tavidanve xazi gavusvaT mTeli teritoriis globalur
xedvas da anotaciur miTiTebas mis Semadgenel Zeglebze, romlebic TavisTavad SeiZleba momdevno etapze gaxdes Semdgomi
gaRrmavebuli kvlevis sagani. Tumca bevri sxva arCevanic arsebobs. mTavaria, rom yvela sainvetarizacio qmedeba, amomwuravi Tu arCeviTi, topografiuli Tu Tematuri, saboloo
jamSi mimarTul iyos sruli da naTeli dokumentaciis uzrunvelyofisaken, lakunebisa an urTierTgadafarvis gareSe. Cven
unda SegveZlos gadavinacvloT erTi teritoriidan meoreze
ise, rom ar dagvWirdes, movergoT informaciis mowesrigebis
axal an gansxvavebul saSualebebTan.
8. pasuxismgebloba informaciaze
informaciis xelmisawvdomoba da floba Tanmxlebi uflebe­
biTa da movaleobebiT, aRwerilobis Sedgenisa da marTvisas
sasicocxlo mniSvnelobis sakiTxebia.
am TavSi moniSnuli sakiTxebi miTiTebis an kiTxvis dasmis
formiTaa motanili da ara utyuari faqtebisa, radgan, ama Tu
im qveyanasa Tu kanonmdeblobis sxvadasxva sistemis kvalobaze,
viTareba Zalze gansxvavebuli SeiZleba iyos.
8. 1. informaciis xelmisawvdomoba
inventarizaciis procesi unda ganixilebodes, rogorc
sazogadoebrivad sasargelo saqme da xelmisawvdeomi iyos ara
mxolod specialistebisaTvis, aramed ufro farTo sazogadoebisaTvisac. amis gaTvaliswinebiT, mniSvnelovania, informacia
imnairad imarTebodes, rom yvelasTvis erTnairad xelmisawvdomi interpretirebuli, konteqstualuri informacia, gamijnul iqnas specialuri, samecniero an nawilobrivi informaciisgan, romelic specialistebisTvisaa saWiro samuSaod
da romelic, SesaZloa, farTo sazogadoebisTvis advilad
- 46 -
gasagebi arc iyos _ saukeTeso SemTxvevaSi, arasworad iqneba
gagebuli, xolo uares SemTxvevaSi gamoiwvevs sakuTrebis an
piradi uflebebis darRvevas. mag., zogierT qveyanaSi nagebobis sakuTrebis sakiTxi ar aris sajaro sfero. Tu msgavsi informacia unda gaCndes memkvidreobis monacemTa bazaSi, igi
aucileblad unda iyos sistemis menejmentis nawilSi da ara
sajarod misawvdom nawilSi.
informacia, romelic gamiznulia sajarod xelmisawvdomi iyos, sasurvelia warmodgenil iqnes gasageb konteqstSi,
raTa ukuRmarTad ar iqnes interpretirebuli. aq, Tavis mxriv,
wamoiWreba kiTxva, ra formiT unda moxdes interpretacia
da vis mier. vinaidan aRwerilobis Sedgena, Cveulebriv, misdevs gamokiTxvis SeTanxmebul sqemas da gamiznulia upasuxos
kiTxvebs, romlebic SemdgenelTa SeTanxmebiT aris Camoyalibebuli, mniSvnelovania, rom momxmareblebma icodnen Sedgenis principebi. mag., aRweriloba, romelic afasebs omiT
gamowveul zians, ar iqneba miCneuli informaciis potenciur
wyarod uSfoTvelobis moswrafe kulturuli turizmisTvis.
rodesac warmodgenilia dazianebis kategoria, aseTi aRweriloba unda ganmartavdes, ras mianiSnebs es kategoria nagebobis
konstruqciuli danakargebis TvalsazrisiT (ix. danarTi III).
sazogadoebisaTvis daumuSavebeli, mouwesrigebeli informaciis miwodeba iSviaTad aris sasargeblo, radgan iSviaTad pasuxobs kiTxvas ratom? dacviTma aRwerilobam SesaZloa
gviTxras, ra aris daculi da aRweros, ras warmaodgens igi,
magram ar aris aucilebeli axsnas, ratom aris igi dacvaze ayvanili. am viTarebebSi upriania komentarebic warmovadginoT,
romlebic jobia momzaddes maT mier, vinc pasuxismgebelia aRwerilobaze da sxvebze ukeT icis is mizezebi, Tu ratom gakeTda amgvari arCevani. swored amitomac gamoicema wignebi farTo
sazogadoebisaTvis, magram, amasve gacilebiT iSviaTad akeTeben, rodesac saqme exeba saarqivo kvlevasa da eleqtronul
gavrcelebas. sinamdvileSi, swored arqivebis TanamSromlebs
unda daevaloT informaciis (foto, grafikulis Tu teqstualuris) gasagebi formiT warmodgena, saTanadod indeqsireba
da mogvareba. informaciis advilad da swrafad xelmisawvdomobis uzrunvelyofiT farTo sazogadoebisTvis, arqivis muSakebi xels uwyoben sazogadoebrivi cnobierebis amaRlebas
memkvidreobis mimarT. informacias SezRuduli Rirebuleba
aqvs, Tuki igi ver iqneba gaziarebuli da gamoyenebuli, rogorc Semdgomi kvlevis safuZveli.
- 47 -
8.2. sakuTrebis ufleba informaciaze
vis ekuTvnis informacia da vis aqvs gamocemis ufleba
(copyright) aRwerilobaSi daunjebul informaciaze? pasuxi
ar aris aucileblad erTidaigive. am sakiTxis garkveva gansakuTrebiT mniSvnelovania im viTarebaSi, roca erTi aRweriloba
(mag., erovnuli) gamdidrebulia meore aRwerilobis (mag., regionaluris) mierTebiT. informaciis sakuTrebis an statusis
garkveva, rac SeiZleba urTierTdakavSirebulic iyos, aucileblad unda moxdes iqamde, vidre informacias gavamdidrebT,
momivarjvebT an gavyidiT. magaliTad, oficialuri saaRricxvo baraTi romelime nagebobaze SeiZleba Seicvalos mxolod
im uwyebis mier, romelic pasuxismgebelia mis Sedgenaze mocemul iuridiul viTarebaSi. Tu kanonis Zalis mqone saaRricxvo
baraTi CarTulia ufro farTo aRwerilobaSi, man unda SeinarCunos sawyisi forma da mas daerTos an daukavSirdes sxva
ganmartebiani dokumentebi. TviT misi Secvla, gavrcobis an
gaumjobesebis mizniT, ar aris swori, radgan es gaumjobeseba
Seclis iuridiuli Zalis mqone saaRricxvo baraTis Sinaarss,
rac mis safuZvels daemuqreba.
im garemoebebSi, roca informaciis mosapoveblad an arqivSi samuSaod saWiroa sazRauris gaReba, gansakuTrebiT mniSvnelovania, rom sakuTrebisa da gamocemis uflebebis sakiTxi
garkveuli iqnas. pasuxi SeiZleba sxvadasxvagvari iyos. inglisSi, mag., sakuTreba Tanamedrove arqiteqturul naxazze
SeiZleba darCes pirovnebas, vinc daukveTa igi, an arqivs,
romelsac is warudgenes; Tumca gamocemis ufleba darCeba arqiteqtors. rekomendirebulia, rom sajaro instituciis mier
dakveTili samuSaoebisTvis, instituciam uzrunvelyos gamocemis uflebis floba.
aseve SeiZleba daisvas kiTxva, ra aris im saaRricxvo baraTis iuridiuli statusi, romelic gansazRvravs nagebobis kanoniT dacvas, Tu es baraTi eleqtronul formatSia. qaRaldis formatisgan gansxvavebiT, eleqtronuli formati ar aris
ucvleli da Sesabamisad, ar SeiZleba xelmoweril iqnas, rogorc dasrulebuli, saboloo dokumenti. amitom, iqneb upriania, rom qaRaldis formatSi, xelmowerili, iuridiuli Zalis
mqone versia, romelic SeiZleba SemdgomSi gadakeTdes an Tavidan gamoices, unda SenarCunebul iqnas, rogorc iuridiuli
Zalis mqone saaRricxvo baraTi manamde, vidre “eleqtronul
xelmoweras” sayovelTao gamoyeneba ar eqneba. vinaidan es aris
ganviTarebadi profesiuli sfero, mkiTxvelma unda mimarTos uaxles evropul kanonmdeblobas da rCevas daekiTxos am
sakiTxebze.
informaciaze sakuTreba uflebebsac gulisxmobs da pasux- 48 -
ismgeblobasac. avtorma an organizaciam SeiZleba gamocemis
ufleba ganacxados im informaciaze, romelzec pasuxismgebelni arian. warsulSi saavtoro uflebebis kanoni iZleoda
dacvis zomebs, raTa uzrunvelyofiliyo uflebebis dacva.
eleqtronuli informaciis gaCenis Semdeg viTareba gacilebiT
ufro garTulda. ra aris “on-line” informaciis statusi _
aris igi iseve dasrulebuli, rogorc wignis formiT gamocemuli informacia? ra statusi aqvs mimdinare samuSaos, romelic eleqtronuli formiT aris xelmisawvdomi? vis aqvs misi
gamoyenebis ufleba? naTelia, rom rodesac gamocemebi xvdeba
sazogadoebriv sferoSi eleqtronuli gamocemis saxiT vebgverdze, Semqmneli flobs gamocemis uflebas. TumcaRa aq ar
aris saTanado adgili am metismetad rTuli sakiTxebis dawvrilevbiTi gamorkvevisaTvis _ mkiTxvels kvlav vurCevT, mimarTos evropis kavSiris uaxles rekomendaciebs am sakiTxebze.
informaciidan gamomdinare daskvnebis ganxorcieleba da
informaciis sazogadoebisaTvis xelmisawvdomoba Zalian mofiqrebulad da frTxilad unda gakeTdes, vinaidan Zalian sapasuxismgebloa. aRwerilobam, mag., unda naTelyos, rom igi
miCneuli aris sworad mxolod misi Sedgenis, gadasinjvisa
an gamocemis periodSi, xolo Tu Semdgom gamoCnda, rom igi
arasworia, es moiTxovs garkveul, kanoniT gaTvaliswinebul
qmedebebs. aseve, unda aRiarebul iqnes, rom aRwerilobis gamoyeneba zogierTi saxiT, SesaZloa arasasurveli iyos. informacia, romelmac SeiZleba vinmes afiqrebinos miwiT spekulacia an Sesabamisi damcavi zomebis miRebamde Senobis dangreva,
aSkarad ar unda moxvdes sazogadoebis TvalsawierSi, vidre
ar ganxorcieldeba Sesabamisi zomebi; informacia, romelmac
SeiZleba potenciurad gamoiwvios qurdoba an xelovnebis
nawarmoebebis ukanono gatana, aseve didi sifrTxiliT unda
iyos gavrcelebuli.
9. informacia da monacemTa standartebi
SeTanxmebuli standartebi aris naSeni memkvidreobis Taobaze
informaciis katalogizirebisa da mowesrigebis, iseve ro­
gorc asocirebuli monacemTa bazebis Sesaqmnelad ZiriTadi
moTxovna
9.1. informaciis standartebi
monacemTa baza aris informaciis mogrovebis, mowesrigebisa
da wardgenis meqanizmi. is aris memkvidreobis marTvis, inventarizaciisa da sazogadoebisaTvis informaciis miwodebis ganuy- 49 -
ofeli Semadgeneli nawili. informaciis efeqtiuri Segroveba,
analizi da klasifikacia moiTxovs werilobiT dokumentacias,
Tuki es informacia im saxiT unda mogrovdes da mowesrigdes,
rom gamoyenebadi da gasagebi iyos misi momxmareblisaTvis. es
exeba rogorc qaRaldis formatiT, aseve indeqsebis baraTebisa an monacemTa bazis saxiT warmodgenil infromacias, magram
informaciis advilad xelmisawvdomoba da sayovelTao gamoyenebadoba warmoqmnis konkretul problemebs, romlebic saziaro standartebze SeTanxmebiT unda gadailaxos.
arsebobs adgilobrivi, regionaluri, erovnuli da saerTaSoriso standartebi. yvela am doneebzec monacemTa bazebi
sxvadasxva saxisaa memkvidreobas saxeobisa an moTxovnebis Sesabamisad. maT Soris harmonizaciis misaRwevad aucilebelia
koordinacia da standartebze SeTanxmeba erovnulsa da saerTaSoriso doneze. “standarti” ganisazRvreba, rogorc “erToblivad SeTanxmebuli gansazRvreba, romelic xels uwyobs mdgradi Sedegis miRebas. (getis xelovnebis istoriis sainformacio programa da muzeumebis saerTaSoriso sabWo, muzeumebis
da kulturuli memkvidreobis saerTaSoriso sainformacio
standartebis SemuSaveba). dadginda sami saxis standarti:
• teqnikuri standartebi, romlebic yvelaze zustia da,
Tu saTanadod daculia, uzrunvelyofs miRebuli Sedegebis erTgvarovnebas;
• konvenciebi, romlebic ufro moqnilia, iTvaliswinebs
adgilobriv variaciebs da iZleva msgavs, Tumca ara aucileblad identur Sedegebs;
• saxelmZRvanelo principebi, romlebic gvawvdis samuSao da samsaxurebrivi kriteriumebis mravlismomcvel
nakrebs, romelTa meSveobiT SeiZleba Sedegebis an programebis Sefaseba.
arsebuli saerTaSoriso standartebis ganxilva da damatebiTi erovnuli standartebis SemuSaveba ramdenime mizeziT
aris mniSvnelovani, maT Soris sxvisi gamocdilebis gaziarebiT
drois dazogvis faqtoriTac:
• Tavsebadi da mdgradi monacemTa bazebis Seqmnisas
saaRricxvo sistemaSi.
• informaciis efeqturi moZiebis uzrunvelsayofad;
• informaciis gacvlis gasaadvilebad;
• kompiuteruli teqnologiebis gamoyenebis uzrunvelsayofad, romlebic saWiroa monacemTa didi moculobisa da rTuli struqturebis marTvisaTvis;
• monacemTa grZelvadiani marTvis uzrunvelsayofad
da usafrTxo gadaadgileba teqnikis ganviTarebisa da
Zveli sistemebis axali sistemebiT Canacvlebisas.
- 50 -
sainventarizacio sistemis SemuSavebisas gansakuTrebiT
unda gaTvalsiwinebul iqnas standartebis Semdegi jgufebi:
• monacemTa struqturisa da monacemTa Sinaarsis standarti;
• informaciis gacvlisa da metadatas (monacemebi monacemebis Sesaxeb) standarti (ix. danarTi II);
• geo-sainformacio sistemis (GIS) standarti (ix. danarTi II);
• dokumentaciis standarti.
am sferoSi arsebobs ramdenime saerTaSoriso organizacia
da iniciativa, romelTagan zogi moicavs zogadad saerTaSoriso standartebs (mag., standartizaciis saerTaSoriso organizacia (ISO) da standartizaciis evropis komiteti (CEN)), zogi
ki swored kulturul memkvidreobasTan dakavSirebul standartebs (mag., muzeumebis saerTaSoriso sabWos dokumentaciis
komiteti (CIDOC) da samuzeumo informaciis kompiuteruli
gacvlis konsorciumi (CIMI). evropis sabWos kulturuli da
bunebis memkvidreobis departamenti xels uwyobs TanamSromlobas memkvidreobis dokumentirebis saerTaSoriso da erovnul centrebs Soris, raTa dadgindes saerTo minimaluri standartebi aRwerilobebisa da dokumentirebis sistemebisTvis.
am dawesebulebebis veb-gverdebze warmodgenilia informacia
mimdinare iniciativebis Taobaze.
9.2. monacemTa standartebi
es standartebi gansazRvravs monacemTa bazis strquturasa da Sinaarss. monacemTa struqturis standartebi azustebs,
monacemTa romeli areebi (seqciebi, kategoriebi) aris gamoyenebuli informaciis aRricxvisaTvis. monacemTa Sinarsis standarti gansazRvravs monacemTa Setanis wesebsa da pirobebs.
rogorc zemoT aRiniSna, Sesavsebi dokumentis arseboba,
gind qaRaldze da gind kompiuteris ekranze, zemoqmedebas
axdens azrovnebaze. identifikacia, dagegmva da dacva SeiZleba
speqtris sxvadasxva bolodan daiwyos _ dawyebuli calkeuli
nagebobis ganxilviT ufro farTo kulturul landSaftamde _
mikrokosmidan makrokosmamde _ magram yvela SemTxvevaSi moiTxoveba monacemTa indeqsi TandarTuli sailustracio masaliT, romelic mimarTavs momxmarebels Semdgomi informaciisaken, romelic SeiZleba warmodgenil iqnes rogorc qaRaldeze, aseve eleqtronuli formiT. es aris analizis pedagogiuri
saxelmZRvanelo principebi, romelic avaldebulebs momxmarebels daamyaros kavSiri formasa da istorias Soris, naSensa da
aranaSens Soris, Senobasa da sivrces Soris. es aris istoriis
meSveobiT adgilis gagebis gasaRebi identificirebis, anali- 51 -
zisa da daxasiaTebis gziT. kartografiis paralelurad, romelic safuZvelia identifikaciis Casatareblad, monacemTa
indeqsi iyenebs minimalur saSualebebs maqsimaluri Sedegebis
misaRwevad, SeTanxmebuli sakvanZo sityvebis umciresi raodenobis moxmarebiT, romlebic Tavsebadia gamowvlilviT identifikaciasTan, raTa gaixsnas gza ufro didi ganzomilebis _
mTlianobaSi memkvidreobisaken. ase rom, aRwerilobaSi Cven
SegviZlia analizidan sinTezze gadasvla.
SemuSavebul iqna, saxeldobr, ramdenime erovnuli aRwerilobidan amokrefil, saukeTeso gamocdilebaze dafuZnebul
monacemTa sami indeqsi, raTa xeli Seewyos monacemTa mogrovebisa da wardgenis harmonizacias, rac aucilebelia, Tuki
memkvidreobis Taobaze informacia unda im saxiT mowesrigdes,
rom SeiZlebodes kiTxvebis dasma da mkafio, amomwuravi pasuxebis gacema rogorc erTi saxelmwifos sazRvrebSi, ise maT gadaRmac. es indeqsebi detaluradaa ganxiluli TavebSi 11-13.
isini gansazrvravs minimalur sabaziso monacemTa areebs
(kategoriebs), istoriuli Senobis, arqeologiuri adgilebis
da moZravi kulturuli memkvidreobis dokumentirebisTvis.
maT rodi unda moicvas monacemTa bazis Semadgenloba, romelic saWiro iqneboda detaluri aRwerilobisTvis, radgan
evropuli memkvidreobis mravalferovneba da gansxvavebuloba
inventarizaciis erovnul tradiciebsa da politikaSi iseTia,
rom saerTaSoriso standartis Seqmna an monacemTa bazisaTvis
rekomendaciebis SemuSaveba arc SesaZlebeli iqneboda da arc
sasurveli.
xsenebuli monacemTa indeqsebi SemuSavebulia, rogorc
amosavali wertilebi, romlebic iZleva sabaziso, maidentificirebel da aRweriT informacias, romelic “gagviyvans”
Semdgom informaciaze jvaredini miTiTebis gziT, romelic
warmodgenilia qaRaldze an monacemTa bazaSi. radgan es standartebi saerTaSoriso doneze aris aRiarebuli, rekomendirebulia, rom erovnulma aRwerilobebma gamoiyenos aucilebeli
kategoriebi (areebi), romlebic Tavis SigniT aris detalizirebuli, sakuTari erovnuli monacemTa bazis struqturuli
standartebis Sesaqamnelad, Tavsebadobisa da Sesabamisobis
uzrunvelsayofad da monacemTa gacvlis gasaadvileblad. ase
rom, maT SeuZlia daefuZnos am aucilebel kategoriebs, Tanadroulad sakuTari erovnuli moTxovnilebebis dakmayofilebisas.
- 52 -
9.3. geografiuli sainformacio sistemebi (GIS)
vinaidan monacemebi geografiuli mdebareobis Taobaze
fuZemdebelia memkvidreobis marTvisaTvis, GIS teqnologiebi
aseve SeiZleba gamoyenebul iqnes analizis miznebisaTvis. es
gansakuTrebiT mniSvnelovania, roca memkvidreoba ganixileba
ufro farTo garemos konteqstSi (sivrciTi urTierTmimarTeba, bunebriv garemosTan urTierTkavSiri, miwaTsargeblobasTan kavSiri, da sxv.). miuxedavad GIS teqnologiebis da geosainformacio monacemebis SeZenis siZvirisa, mainc upriania
maTi sainventarizacio sistemaSi CarTvis sakiTxis ganxilva.
9.4. monacemTa Semadgenlobis erovnuli standartebi
da terminologia
monacemTa Semadgenlobis standarti saWiroa, raTa aRwerilobis monacemTa bazaSi monacemTa Sesayvanad dadgindes semantika da sintaqsis wesebi da pirobiTi aRniSvnebi monacemTa
yoveli kategoriisaTvis (aresaTvis). am areebis amomwuravma
aRweram Sesabamisi miTiTebebiT da magaliTebiT unda uzrunvelyos monacemTa Setanisa da Ziebis erTgvarovneba, rac aucilebelia, roca informaciis Semdgenlebi an momxmareblebi
sxvadasxva eris an adgilis mkvidrni arian. detaluri leqsikoni monacemTa yoveli kategoriisaTvis (aresaTvis) unda
iyos gansazrvruli, SeZlebisdagvarad gacxriluli leqsikiT.
aRwerilobis Sesaqmnelad erovnuli monacemTa standartebis
magaliTad SeiZleba moviyvanoT “Midas”-i, romelic English
Heritage-ma da inglisis istoriuli Zeglebis samefo komisiam
SeimuSava, anda Système descriptif de l’architecture (arqiteqturis
aRweriTi sistema), SemuSavebuli safrangeTSi Inventaire General-is mier.
9.5. terminologia
aRwerilobisaTvis gansakuTrebiT mniSvnelovania obieqtebis saxeobebisTvis terminologiis SemuSaevba. obieqtebis
saxeobebisaTvis saerTaSoriso mravalenovani Tezavrusis Sedgenis SeTavazeba ararealisturia, radgan amis gakeTeba oriode enisaTvisac Znelia. Tezavrusis Seqmnisadmi sami midgomaa
SesaZlebeli:
a. winaswar Sedges sityvebis sia, romelebic gamoiyeneba
monacemTa bazaSi;
b. Sedges monacemTa baza da amis Semdeg amoikrifos da
dajgufdes masSi gamoyenebuli sityvebi;
g. dasawyisSi Sedges SeTanxmebul sityvaTa sia, da Semdgom, aRwerilobis gavrcobis Sesabamisad, daematos gamoyenebuli sityvebi.
- 53 -
es bolo midgoma yvelaze pragmatuli gza Cans, radgan
efuZneba praqtikas da, amave dros, eTanxmeba Teoriul sistemasac. aseve unda aRiniSnos, rom bevri aRweriloba da sityvaTa sia ukve Sedgenilia, ase rom, ukve arsebobs gamosayeneblad
vargisi mravali magaliTi. rodesac miRebul iqneba gadawyvetileba erovnuli Tezavrusis Seqmnaze, es unda moxdes monolingvuri da multilinguri Tezavrusebis Seqmnisa da ganviTarebis Taobaze ISO 2788:1986 da ISO 5964:1985 saxelmZRvanelo
principebis safuZvelze. Semdgenlebs aseve SeiZleba moundeT
mimarTon iseT ukve arsebul Tezavrusebs, rogoricaa getis
“xelovnebisa da arqiteturis Tezavrusi”, franguli “arqite­
qturis Tezavrusi” an inglisuri “Zeglebis saxeobaTa Teza­
vrusi”.
zemoxsenebuli standartebis garda, aris rigi teqnikuri
standartebisa informaciis gacvlis, metadatasa da GIS-saTvis, romlebic unda iqnes gaTvalisiwnebuli sistemebis Seqmnis dros. isini detalurad ganxilulia danarT II-Si.
9.6. monacemTa Seyvanis kriteriumebi.
kulturuli memkvidreobis obieqtis aRwerilobis monacemTa bazaSi Setana iseTi samsjelo sagania, rac profesiul
codnas iTxovs. miuxedavad imisa, rom kanoniT aucileblad
dasacavad nominirebuli obieqtebis SerCeva iTxovs met sizustes, vidre iseTi aRweriloba, romelic raime valebulebas
ar gulisxmobs, mainc sasurvelia, arsebobdes SerCevis saerTo
erovnuli kriteriumebi, raTa uzrunvelyofili iyos mdgradoba, rac saWiroa informaciis damakmayofilebeli gamokiTxvisa da aRsaricxi erTeulebis didi diapazonis SedarebiTi
ganxilvisTvis, romlebic SeiZleba bevr sxvadasxva regionSo
iyos ganlagebuli.
9.7. axali teqnologiebis gamoyeneba
ar iqneboda upriani zustad mivuTiToT monacemTa marTvisaTvis saWiro kompiuteruli aRWurviloba da programebi, magram urigo ar unda iyos kvlavac mivubrundeT sistemis
agebulebisa da marTvis zogierT Zireul sakiTxs imaT dasaxmareblad, vinc ukveTavs da afinansebs axal teqnilogiebs,
vinaidan Zalian advilia tyuilad daixarjos droc da fulic.
unda daisvas Semdegi kiTxvebi:
• vis mflobelobaSi iqneba sistema da vin iqneba masze
pasuxismgebeli?
• ra miznebs unda emsaxurebodes sistema?
• vin gamoiyenebs am sistemas, rogorc informaciis Setanis, aseve informaciis mokiTxvis TvalsazrisiT?
- 54 -
• ra saxis gamoyeneba iqneba saWiro?
• rogor unda iqnes miRweuli logikuri da momxamareblisTvis mosaxerxebeli agebuleba?
• iqneba es qseluri Tu RirSesaniSnavi adgilebis amsaxveli monacemTa baza?
• rogor iqneba miRweuli moduluri struqtura, ise rom
damatebiTi informaciis Seyvana iyos SesaZlebeli?
• rogor moxdeba monacemTa gacvla?
• ra standartebi gamoiyeneba monacemTa aRwerisTvis?
• ra wvlili SeiZleba Seitanos geo-sainformacio sistemam?
• ra procesebi iqneba saWiro sistemis gadakeTebisa an
ganaxlebisTvis?
• ra saxiT iqneba dokumentirebuli sistemis eqsploataciaSi Sesvla?
• ra finansuri siZneleebi arsebobs?
• vin iqneba pasuxismgebeli sistemisa da misi SigTavsis
movla-Senaxvaze?
• ra roli miukeTvneba sistemis funqcionirebis Semowmebas?
am kiTxvebze pasuxis gacemiT momxamarebels saSualeba
eqneba met-naklebad darwmundes, rom dasmuli amocanis inteleqtualur moTxovnebsa da maT gansaxorcieleblad arsebul
meqanizmebs Soris saTanado balansia damyarebuli. axali teqnologiebi ideebis samsaxurSi unda iyos da ara piriqiT.
axali teqnologiebis SeZenisas kidev erTi sakiTxi unda
iqnes mxedvelobaSi miRebuli, kerZod, rom Tumca isini, SesaZloa, radikalurad cvlis masalis mopovebis temps da aadvilebs adre Znelad dasamyarebel kavSirebs, Tundac, wignebisa
arqivebTan, isini imdenad aris sasargeblo, ramdenadac sasargebloa maTSi daunjebuli, specialistebis, gamocdili profesionalebis mier Semotanili, codna. maSin roca axali teqnologiebi TiTqmis Seucvleli gaxda memkvidreobis marTvaSi,
informaciis dagrovebisa da ZiebisaTvis gacilebiT ufro ukeTesi ideebi da ukeTesi meqanizmebi aris saWiro. WeSmaritad
Seucvleli komponenti memkvidreobis marTvis sistemaSi aris
memkvidreobis menejeri.
9.8. dokumentaciis standartebi
sabaziso monacemTa indeqsi da memkvidreobis ufro sruli aRwerilobani, romlebsac es indeqsi xelmisawvdoms qmnis,
erTnairad damokidebulia didi raodenobis qaRaldze datanil dokumentaciaze. aq ar aris upriani dokumentaciis Seqmnisa da Senaxvis saerTaSoriso standartebis konsolidaciaze
msjelobis dawyeba, Tumca ramdenime mosazreba im sferoebze,
- 55 -
romlebic mxedvelobaSi inda iyos miRebuli, mainc sasrgeblo
iqneba:
• aRricxvis standartebi: Seswavlis meTodebi, fotografirebis meTodebi, arqiteqturuli grafikis meTodebi;
• dokumentaciis katalogizaciis standartebi: angariSebi, naxazebi, anabeWdebi da negativebi;
• dokumentaciis daarqivebis da Senaxvis standartebi
klasikuri da digitaluri saSualebebiT: teqnikuri
mdgomareoba, saSualebebi, digitaluri gamosaxulebis
xarisxi da sxv.
arsebobs individualuri memkvidreobisa da muzeologiuri standartebi koleqciebis marTvisa da dokumentirebisTvis.
rekomendirebulia, rom arsebuli memkvidreobisa da muzeologiuri standartebi gaTvalisiwnebuli iqnas dokumentaciis
erovnuli standartebis SemuSavebis dros (ix., mag., ICOM-CIDOC-isa da getis standartebis programis veb-gverdebi). aseve
unda iyos gamoyenebuli Tavi 15-Si, bibliografiaSi miTiTebuli literatura da sxva internetuli resursebi.
10. wvrTna
naSeni memkvidreobis identifikaciasa da inventarizaciis
SemsrulebelTa wvrTna gadamwyvetia am procesis warmatebi­
saTvis
memkvidreobis marTvis yvela aspeqtisTvis wvrTnis Catareba arsebiTia am wamowyebis warmatebis uzrunvelsayofad.
igi yvela uwyebaSi regularulad unda tardebodes, raTa personali kargad gaecnos arsebul ganwesebebs; mxari dauWiron
axali ideebisa da teqnologiebis SemoRebas; da nacnobi problemebis gadasinjvisas, axleburad Sexedon maT. wvrTna SeiZleba Catardes agreTve erovnul da saerTaSoriso doneze, maSin
specifikuri formaluri miTiTebebis garda, xdeba sakmaod
sasargeblo gaziareba ideebisa da gamocdilebisa maTTan, vinc
muSaobs msgvassa da Tanac sxvagvar garemoSi. amgvari wvrTna
gaTvalisiwnebulia naSeni memkvidreobis yvela aspeqtisTvis:
informaciis aRnusxva; nagebobebisa da RirsSesaniSnavi adgilebis aRricxva da Sefaseba; monacemTa bazebis SemuSaveba da
marTva; nagebobebisa da RirsSesaniSnavi adgilebis konservacia
da popularizacia; sazogadoebis ganaTleba; marTvis sistemebi
da gamocdileba, romelic SeiZleba rekomendirebul iqnas da
sxv. aris agreTve mkafiod gamokveTili moTxovnileba TviT
wvrTnis Catarebis Taobaze. es Temebi SeiZleba daifaros sa- 56 -
gangebo sawvrTneli kursebiT, personalis mivlinebiT sxva instituciaSi da urTierTgacvliT.
zog viTarebaSi wvrTna aSkarad ganixileboda rogorc ram
araaucilebeli, maSinRa mosawyobi, roca sakmarisi Tanxa da
dro moipoveba. amgvari midgoma yalbi ekonomiurobis maCvenebelia, radgan wvrTna momuSave personalSi da momavalSi Cadebuli investiciacaa da rogorc aseTi, arsebiTia organizaciebis
ganviTarebisa da, ufro farTod, memkvidreobis im aspeqtebis
ganviTarebisTvis, romlebic maTi zrunvis sagans warmoadgens.
meTodologiebsa da sxvadasxva unar-CvevebSi praqtikosTa wvrTnis garda, wvrTna aucilebelia politikur donezec
(strategiebis gansazRvra, saxsrebis moZieba, kanonSemoqmedebiTi saqmianoba). zog qveyanaSi aqsiomaturia, rom memkvidreobis
dokumentireba, gaazreba da popularizacia umTavresia evropuli da erovnuli cnobierebisTvis, magram es yvelgan rodia ase.
wvrTnis Catareba politikur doneze niSnavs grZnoba-gonebis
memkvidreobis inventarizaciis, rogorc erovnuli kulturuli
identurobis, ekonomikuri ganviTarebisa da TviTgamorkvevis
arsebiTi nawilis, mimarT jerovan ganwyobas, ris gareSec proeqti Casavardnadaa ganwiruli. igi aseve moicavs konsultaciebs
marTvis, finansursa da sakanonmdeblo sferoebSi, raTa programebi sazogadoebrivi mxardaWeriT iqnas dasrulebuli, rac
uzrunvelyofs politikuri Tanadgomis gagrZelebas.
10.1. sawvrTneli kursebi
wvrTna iZleva ara mxolod meTodebis demonstrirebis,
aramed naSeni memkvidreobis mimarT Segnebuli damokidebulebis gaRrmavebis SesaZleblobasac. Cven saqme gvaqvs ara mxolod calkeul ZeglTan an gansazRvrul periodTan, armed
kulturul fenebTan, arqeologiuridan dawyebeuli XX s-is
sacxovrisamde, xelosnuri nawarmidan xelovnebis nimuSebamde.
aRiarebda ra istoriuli nagebobebis da ansablebis dokumentirebis aucileblobis moTxovnilebas, evropis sabWom gacnobierebis gaumjobesebis uzrunvelsayofad, konservaciis
stimulirebisa da kvalificiuri mdgradi ganviTarebis xelSewyobisaTvis, ganaxorciela warmatebuli sawvrTneli programebi safrangeTSi (1995 wlis 25 seqtemberi _ 6 oqtomberi),
inglisSi (1996 wlis 16-27 seqtemberi) da belgiaSi (1998 wlis
5-16 oqtomberi).
am Taosnobam Tavi mouyara memkvidreobis profesionalebs
TiTqmis 20 qveynidan, romlebic ori kviris ganmavlobaSi ecnobodnen da wvrTnas iRebdnen aRwerilobis Sedgenis meTodebSi.
am kursebs kargi Sefaseba mieca, vinaidan monawileebs SesaZlebloba hqondaT “pirveli xelidan” mieRoT yoveldRiuri saqmi- 57 -
anobis gamocdileba maspinZeli qveynebis kolegebisagan. sxva
qveynebis da uwyebebis profesionalebTan gamocdilebis gaziarebisa da ganxilvis SesaZlebloba am kursebis mTavari sargebeli iyo, xeli Seuwyo ra ideebis gaziarebas, inventarizaciis axali da gansxvavebuli meTodologiebisa Tu teqnikebis
mimarT gaxsnilobas da sainformacio teqnologiebis ganviTarebebis ufro Rrma gacnobierebas. es kontaqtebi sasargeblo
aRmoCnda maspinZlebisTvisac, radgan isini ecnobodnen maTTvis Cveuli situaciebis mimarT sxva midgomebs, ganmartavdnen
sakuTar muSaobas, aRrmavednen sakuTari wesebisa da saqmianobis Taobaze Tavisive codnas.
10.2 molodinTa gafarToveba
unda aRiniSnos, rom ramdenadac izrdeba, farTovdeba da
Rrmavdeba gansazRvreba imisa, Tu ra Seadgens memkvidreobas,
aseve farTovdeba profesionalTa molodini sakuTari saqmianobis mimarT. wvrTnis programebi unda pasuxobdes am gazrdil
moTxovnilebebs, vinaidan naTelia, rom Tu xelovnebis da arqiteqturis istoriisa da mSeneblobis istoriis ekonomikuri
da funqcionaluri aspeqtebis codna sakmarisia calkeuli Zeglis ganxilvisaTvis, sakmaod gansxvavebuli unari aris saWiro
ansamblebis aRnusxvisaTvis. is saWiroebs ufro farTo xedvas,
raTa aRwerilobis Semdgenelma “gaSifros” esa Tu is adgili
misi mTavari komponentebis gansasazRvrada da gasagebad, bunebrivi da naSeni morfologiebis dadgenisa da ganrCevisTvis da
bunebrivi, istoriuli, socialuri da kulturuli resursebis
identifikaciisa da SefasebisaTvis.
Cvens droSi memkvidreobis eqspertebma unda icodnen raime
yvelafris Sesaxeb. ramdendac maTi saqmianobis moculoba
kidec Rrmavdeba da kidec ganivrcoba, male ki maT kidev metis
codna dasWirdebaT. es kmayofilebis momgvreli perspeqtivaa,
radgan miuTiTebs, rom es sfero farTovdeba da yvavis.
11. standartebis Sesavali
11.1. sabaziso monacemTa indeqsi arqiteqturuli memkvidreobis
istoriuli nagebobebisa da ZeglebisaTvis
1985 wlis granadis konvenciis me-17 paragrafi moiTxovs
mxareebisgan gacvalon informacia “arqtiteqturuli memkvidreobis identifikaciisa da aRricxvis axali teqnologiebiT
miRebuli SesaZleblobebis meSveobiT”. konvenciis am miTiTebis Sesabamisad, 1989 wels londonSi Sedga mrgvali magida arqiteqturuli memkvidreobis sainformacio centrebis amocane- 58 -
bis gansaxilvelad; maT Soris TanamSromlobis gaumjobesebis
gzebisa da saSualebebis da maTi saqmianobis Semdgomi gagrZelebisaTvis saWiro axali teqnologiebis Taobaze. Sexvedris
rekomendaciebs Soris iyo Semdegi:
“unda ganisazRvros standartebi monacemTa elementebis
minimaluri nakrebisTvis da maTi komunikaciisTvis saWiro teq­
nikuri monacemebi. es unda gakeTdes im monacemebis gansazRvris
gziT, romelic aucilebelia arqiteqturulad da istoriulad
sayuradRebo yvela Senobis aRnusxvisaTvis yovel qveyanasa
da yovel uwyebaSi, maTi saqmianobis gasagrZeleblad; imis gan­
sazRvriT, rogor unda moxdes am monacemTa harmonizacia; da
konpiuteruli sistemebisaTvis standartebis dadgeniT”.
evropis sabWos moTaveobiT Seiqmna muSa jgufi, romelSic
Sediodnen safrangeTis, germaniis, niderlandis, SvedeTisa da
gaerTianebuli samefos memkvidreobis uwyebebis organizacaTa
warmomadgenlebi; mas unda daedgina ZiriTadi aRricxvis monacemTa arsebiTi elementebi. 1991 wels jgufma Caatara arqiteqturuli aRwerilobebis mimoxilva, romlis erTi mTavari
mizani iyo konsensusis miRweva sabaziso monacemebis indeqsis
SemoTavazebuli Sedgenilobis Taobaze. kiTxvars upasuxa 26
qveynis 78 organizaciam, romlebic 137 aRwerilobas warmoadgendnen. gamoirkva, rom informaciis im kategoriebze, romlebic arsebiTia arqiteqturuli memkvidreobis aRwerilobisaTvis TiTqmis sruli Tanxmobaa.
1992 wlis oqtomberSi evropis sabWom da Direction du Patrimoine (memkvidreobis direqcia, safrangeTi), Caatares kolokviumi nantSi, raTa ganexilaT sakiTxi “arqiteqturuli
memkvidreoba: inventarizaciisa da dokumentirebis meTodebi evropaSi”. am Sexvedris mizani iyo evropaSi memkvidreobis
dokumentirebis centrebs Soris TanamSromlobis pratqikuli formebis gansazRvra da sxvadasxva qveyanaSi gamoyenebuli
aRwerilobebis Sedgenis meTodebis Sedarebaze dayrdnobiT
saerTo standartebis gansazRvrebebis momzadeba. kolokviumis dasasruls 150-ze metma monawilem 24 qveynidan moiwona
muSa jgufis mier SemuSavebuli sabaziso monacemTa indeqsi.
kiTxvarze gacemuli pasuxebis analizis, specialistTa
jgufebis msjelobisa da nantis kolokviumis Sedegebis safuZvelze Seiqmna rekomendaciebis proeqti. mas mere, rac is
moiwona kulturuli memkvidreobis komitetma da evropis sabWos kulturuli TanamSromlobis sabWom, evropis sabWos ministrTa komitetis mier 1995 wlis 11 ianvars miRebul iqna
“rekomendacia istoriul nagebobsa da ZeglebTan dakavSirebuli dokumentirebis meTodebisa da sistemebis koordinaciis
Taobaze” (danarTi 1).
- 59 -
sabaziso monacemTa indeqsis ZiriTadi mizania SesaZlebeli gaxdes calkeuli Senobebisa da RirsSesaniSnavi adgilebis
klasifikacia saxelis, mdebareobis, funqciuri tipis, TariRis,
arqitetqoris an damkveTis, samSeneblo masalisa da teqnikis,
fizikuri mdgomareobisa da dacvis statusis mixdeviT. es ar
aris ram saboloo, TviTmizani, aramed amosavali wertili _
gasaRebi Semdgomi informaciisa, romelic daunjebulia monacemTa bazebSi, dokumentirebis centrebSi da sxva adgilebSi
da romelic aucilebelia calkeuli Zeglis amomwuravad gasagebad da mosavlelad.
indeqsi isea agebuli, rom Semdgenelma migviTiTos ufro
detalur informaciaze nagebobis Sesaxeb, werilobiTi aRwerebisa da fotoebis CaTvliT; masTan dakavSirebul arqeologiur
da garemos Sesaxeb informaciaze; calkeul nagebobaSi dacul
gamarTulobasa, kazmulobasa da aRWurvilobis detalebze;
informacia nagebobis istoriasTan dakavSirebul pirovnebebsa
an organiazaciebze. aRiarebulia, rom moTxovna ufro Rrma
arqiteqturul, arqeologiur, garemos, istoriul da gegmarebiT informaciaze cvalebadobs sxvadasxva organizaciasa
da sxvadasxva qveyanaSi da yovelma maTganma unda gasazRvros
Tavisi specifikuri moTxovnebi. naxati 1 gviCvenebs damokidebulebas indeqsis komponentebs Soris, romlebic exeba yovel
istoriul nagebobasa da Zegls, maSin roca naxati 2 asaxavs,
nagebobisa an Zeglis ZiriTadi aRweriloba rogor ukavSirdeba
informaciis ufro yovlismomcvel doneebs.
naxati 1. nagebobis an Zeglis saaRricxvo monacemebis
struqturis sqematuri gamosaxuleba
- 60 -
indeqss aqvs ara mxolod calkeuli Senobebis registraciis potenciali, aramed saSualebas aZlevs Semdgenels daakavSiros es nageboba ufro msxvil RirsSesaniSnav adgilTan,
romlis komponenti igi SeiZleba iyos, an kidev ufro did ansamblTan, romlis Semadgenel nawilsac is SeiZleba warmoadgendes. arqiteqturuli ansambli bevri sxvadasxva formiT
gvevleneba. igi SeiZleba ganisazRvros tipologiurad an geografiulad. igi SeiZleba iyos dagegmili, an organulad warmoqmnili, erTiani, an asociaciurad dajgufebuli, an saerTo
funqciuri miznebiT an interesTa TanxvedriT gaerTianebuli.
igi SeiZleba efuZnebodes ierarqiul urTierTdamokidebulebas didi struqturisa da mis komponentebs Soris (magaliTad,
binebi did SenobaSi, an aRWurviloba fabrikaSi). igi SeiZleba
iyos sivrciTi, rodesac ganixileba urTierTdamokidebuleba
nagebobebs, maT Soris arsebul sivrcesa da im landSafts Soris, romelSic isini mdebareobs. sxvadasxva SemTxvevebsa da
organizaciis prioiritetebis kvalobaze, ansamblebi sxvadasxvagvarad ganisazRvreba garemoebebis mixedviT, gansxvavebuli
monakveTebis maxvildebiT, raTa masala ukeT marTvadi iyos da
iseTi kavSirebis dasamyareblad, romelic ufro srul warmodgenas Seqmnis memkvidreobaze.
naxati 2. Zeglis ZiriTadi saaRricxvo monacemebis
da masTan dakavSirebuli informaciis potenciuri
urTierTdamokidebulebis sqema
indeqsis mizani araa xisti sistemis dadgena, an organizaciebis iZuleba, imoqmedon maTi interesebis sferos miRma.
is arc imisken miiswrafvis, rom raime konkretuli moTxovnebi
- 61 -
wauyenos kompiuteruli aRWurvilobisa da programebis TvalsazrisiT im organizaciebs, romlebic awarmoeben maT xelT
arsebuli informaciis kompiuterizacias. igi ufro pirveli
nabijia teqnikuri standartebis gansazRvrisa da rekomendaciebisken monacemTa mopovebasa da monacemTa gacvlis sferoSi. sruliad SesaZlebelia iseTi viTarebis warmodgena, sadac
indeqsirebuli informaciis erToblivi ganxilva gaaRrmavebs
Cvens warmodgenas evropis arqiteqturuli memkvidreobis Taobaze. indeqsi am gzaze mniSvnelovani niSansvetia.
11.2 sabaziso monacemebis standarti arqeologiuri adgilebisa
da ZeglebisaTvis
sabaziso monacemebis standarti arqeologiuri adgilebisa da ZeglebisaTvis aris muzeumebis saerTaSoriso sabWos
(ICOM) dokumentaciis komitetisa (CIDOC) da evropis sabWos
arqeologiuri dokumentaciis jgufis TanamSromlobis Sedegi. standarts dasabami kopenhagenSi 1991 wels Catarebuli
erovnuli arqeologiuri nusxebis warmomadgenelTa saerTaSoriso konferenciam misca. am konferenciaze naTeli gaxda,
rom arsebobs uamravi msgavseba sxvadasva erovnuli nusxis
warmmarTveli midgomebis mxriv, Tumca aseve gamoCnda ufro
mWidro TanamSromlobis saWiroeba mTel rig sferoebSi, dokumentaciis standartebis CaTvliT. arqeologiuri adgilebisa
da ZeglebisaTvis monacemTa sabaziso standartis SemuSavebaze gadawyvetileba miRebul iqna 1992 wels kvebekSi CIDOC-s
Sexvedraze, romelzec Seiqmna kidec arqeologiuri adgilebis
samuSao jgufi am proeqtis gansaxorcieleblad. jgufis miznebi Semdegi gaxldaT:
• arqeologiuri memkvidreobis dacvasa da aRricxaze pasuxismgenebeli saerTaSoriso da erovnul uwyebebs Soris
urTierTkavSiris xelSewyoba;
• qveynebis xelSewyoba sistemebis SemuSavebis sawyis etapze
da
• arqeologiuri memkvidreobis dacva;
• arqeologiuri sabaziso monacemebis gamoyenebiT kvlevis
xelSewyoba, gansakuTrebiT roca amas saerTaSoriso mniSvneloba aqvs.
muSa jgufis Seqmnis Semdeg maleve wamowyebul iqna arqeologiis evropuli gegma evropis sabWos kulturuli memkvidreobis komitetis moTaveobiT. am gegmis dawyeba, 1993 wlis
aprilSi, mohyva arqeologiuri memkvidreobis evropuli konvenciis gadasinjuli versiis xelmoweras valetaSi (evropis
- 62 -
sabWo, 1992), 1992 wlis ianvarSi, rac eTanxmeba kulturuli
memkvidreobisTvis pasuxismgebeli ministrebis mesame konferenciis rezolucias # 1. arqeologiis evropuli gegmis oTx
mTavar komponentTagan, erTi _ arqeologiuri memkvidreobis
inventarizaciasa da dokumentirebis meTodebsa da standartebze fokusirebuli programa iyo. am programis mniSvnelovani
nawili iyo arqeologiuri adgilebisa da Zeglebis aRricxvisTvis sabaziso monacemTa standartis SemuSaveba, romelic
daemateboda sabWos sabaziso monacemTa indeqss arqiteqturuli memkvidreobis istoriuli nagebobebisa da ZeglebisaTvis. rodesac evropis sabWosTvis cnobili gaxda, rom CIDOCis muSa jgufi ukve amzadebda sabaziso monacemTa indeqsis
mixdeviT modelirebul arqeologiur monacemTa standarts,
gadawyda, rom moqmedebis yvelaze pratikuli gza iqneboda
CIDOC-is monacemTa standartis miReba sakuTari standartis
safuZvlad, mciredi SesworebebiT, romlebic evropis sabWos
ufro viwro geografiuli fokusidan gamomdinareobda.
standartis SemuSavebisas muSa jgufi cdilobda, rac SeiZleba ufro farTo auditoriis gaTvaliswinebas da rac SeiZleba meti qveynis arqeologebis CarTvas. dasawyisSi sakmaod
patara jgufi, kanadis, daniis, safrangeTis, rumineTis da gaerTianebuli samefos warmomadgenelTa SemadgenlobiT, SemdgomSi
gaizarda da daemata braziliis, albaneTis, israelis, keniis,
madagaskaris, poloneTis, ruseTis da aSS-s eqspertebi. jgufis
wevr-korespondentebi arian agreTve germaniaSi, iamaikaze, latviaSi, niderlandSi, norvegiaSi, samxreT afrikasa da zambiaSi.
dasabamiTve jgufi cdilobda ganexorcielebina Tavisi samqmianoba mWidro TanamSromlobaSi sxva dainteresebul uwyebebTan,
ICOMOS-is, getis fondis institutis da CIDOC-is sxva muSa
jgufebTan. kiTxvaris mixedviT gakeTda mimoxilva standartis
Sedgenilobis dasadgenad. 109 pasuxi iqna miRebuli 35 qveynidan, 117 aRwerilobis warmomadgeneli organizaciebidan.
saerTaSoriso sabaziso monacemTa standarti arqeologiuri adgilebisa da ZeglebisaTvis mWidro kavSirSia arqiteqturuli memkvidreobis istoriuli nagebobebisa da Zeglebis
sabaziso monacemTa indesqsTan, raTa gauadvilon saqme im qveynebs, romelTac surT adamianis xelqmnili garemos Taobaze
mTeli informacia erTian monacemTa bazaSi moaqcion. metic,
es standarti SeiZleba dakavSirebul iqnas moZravi obietebisaTvis SemuSavebul sxva standartebTan, rogoricaa mag., CIDOC-is standarti arqeologiuri obieqtebisTvis (1992), CIDOC-is samuzeumo obieqtebis informaciis saerTaSoriso saxelmZRvanelo principebi (1995) da obieqtis saaRricxvo baraTi
(1997).
- 63 -
standartis monaxazi gamoqveynda 1995 wels da farTod
gavrcelda memkvidreobaze momuSave organizaciebSi. imave wlis
seqtemberSi igi ganxilul iqna koloqviumze, romelic mowyobil iqna evropis sabWosa da inglisis istoriuli Zeglebis
samefo komisiis mier. am Sexvedris delegatebma rekomendacia gauwies standarts, rogorc evropis sabWos arqeologiis
gegmis nawils.
sabaziso monacemebis standarti SemuSavda, raTa SesaZlebeli gamxdariyo informaciis im minimaluri kategoriebis aRricxva, rac aucilebelia Zeglis an RirsSesaniSnavi adgilis
Sefasebis, dagegmarebis, marTvis, samecniero kvlevisaTvis an
sxva ram mizniT. garda amisa, igi iZleva saSualebas miTiTebebisa sxva informaciaze, romelic monacemTa bazebSi, dokumentirebis centrebSi da sxvagan moipoveba da romelic saWiroa
individualuri Zeglebisa an adgilebis ufro zedmiwvniTi
gagebisaTvis. garda amisa, gaTvaliswinebulia, rom standarti:
• iZleva models, romelic SeiZleba gamoiyenon, rogorc sqema, aRricxvis axali sistemebis mosurne organizaciebma;
• uzrunvelyofs Tanmimdevrulobas arqeologiuri adgilebisa da Zeglebis aRricxvaSi;
• funqcionirebs, rogorc monacemTa gacvlis da gaziarebis
forma;
• qmnis safuZvels erToblivi proeqtebisaTvis.
standartis avtorebs gacnobierebuli aqvT, rom sxvadasxva organizacia sxvadasxva mizniT da detalizaciis sxvadasxva
xarisxiT axdens arqeologiuri informaciis aRricxvas. amitom
seqciebis, qve-seqciebisa da areebis garkveuli raodenobis
Sevseba aris arCeviTi da ara savaldebulo, rac saSualebas
aZlevs sxvadasxva organizacias aRricxva im doneze Caataros,
rac mis miznebsa da resuresebs Seesatyviseba. standartis gamoyeneba gaTvalisiwnebulia monacemTa bazebis regionalur an
erovnul modelebTan kavSiri. umetes SemTxvevaSi monacemTa
modeli moiTxovs gadaxalisebas organizaciis moTxovnebidan
gamomdinare.
11. 3. obieqtis saaRricxvo baraTi
kulturuli obieqtebiT ukanono vaWroba saerTaSoriso
danaSaulis yvelaze gavrcelebul formadaa sayovelTaod aRiarebuli. sazogadod cnobilia, rom dokumentireba arsebiTia
kulturis obieqtebis dasacavad, vinaidan moparuli nivTebi,
romlebic ar aris saTanadod gadaRebuli da aRwerili, iSviaTad ubrundeba Tavis kanonier mflobelebs. Tumca, erTia
- 64 -
obiqtis aRwerilobis Sedgenis waxaliseba, rogorc dacvis
RonisZiebisa, da sxvaa efeqtiuri saSualebebis SemuSaveba am
dokumentaciis gavrcelebisaTvis im organizaciebSi, romlebsac SeuZliaT naqurdalis dabrunebaSi daxmarebis gaweva. idealur SemTxvevaSi, informacia, romelsac SeuZlia moparuli
an ukanonod gatanili obieqtis identificireba, iseTive siswrafiT unda vrceldebodes, romliTac moZraobs naqurdali
nivTi. es niSnavs, rom informaciam unda gadalaxos sazRvrebi
da sxvadasxva organizaciaSi gavrceldes. eleqtronuli sainformacio qselebis ganviTareba iZleva amgvari gavrcelebis
saSualebas. Tumca digitaluri informaciis da kompiuteruli qselebis arseboba mxolod nawilobriv xsnis problemas.
aranakleb saWiroa standartebi, romlebic saSualebas iZleva
informaciis gacvlisa im formiT, romelic gasagebia orive
sistemisa da personalisTvis.
azrTa gacvla-gamocvlam getis informaciis institutsa da
wamyvan saerTaSoriso da erovnuli organizaciebsa da saxelmwifo uwyebebs Soris 1993 wels daadgina, rom arsebobs konsensusi dokumentirebis warmoebisa da saerTaSoriso standartis
SemoRebasTan dakavSirebuli sakiTxebis erToblivad gadaWris
Taobaze. imave wlis ivlisSi institutma Caatara Sexvedra
parizSi, sadac ganixiles erToblivi saerTaSoriso proeqtis
SemuSavebis SesaZlebloba kulturis obieqtebis identificirebisaTvis dokumentaciis standartebis dasadgenad. Sexvedras eswerebodnen evropaSi usafrTxoebisa da TanamSromlobis konferenciis monawileni (axla: evropaSi usafrTxoebisa
da TanamSromlobis organizacia), evropis sabWo, muzeumebis
saerTaSoriso sabWo, interpoli, iunesko da aSS-s sainformacio saagento. monawileni SeTanxmdenen amgvari iniciativis
saWiroebaze da urCies igi fokusirebul iyos kulturis obieqtis identifikaciisaTvis saWiro informacis standartisa da
am standartis gamoyenebis meqanizmebis SemuSavebaze. am konsultaciaTa Sedegad daigegma da daiwyo proeqti, romlis mTavari miznebi Semdegia:
• erToblivi forumis uzrunvelyofa im organizaciaTaTvis,
vinc iCens interess kulturis obieqtebis dacvisadmi;
• saerTaSoriso “sakvanZo” dokumentaciis standartis
SeTavazeba kulturis obieqtis identifikaciisaTvis.
• am standartis gamoyenebis xelSewyoba.
Tavidanve proeqti aRiarebda TanamSromlobis aucileblobas
eqvs ZiriTad sakvanZo jgufTan:
- 65 -
• kulturuli memkvidreobis organizaciebi (muzeumebis,
erovnuli aRwerilobebis da arqeologiuri organizaciebis
CaTvliT)
• samarTaldamcavi organoebi;
• sabaJo uwyebebi;
• xelovnebis nawarmoebebiT movaWreni;
• Semfaseblebi;
• sadazRvevo industria.
am organizaciebs gansxvavebuli saxis informacia sWiredebaT, magram yovel maTgans esaWiroeba dokumentacia, romlis
meSveobiTac SesaZlebelia konkretuli obieqtis identificireba. am iniciativis warmatebuli Sedegis arsebiTi winapiroba
iyo farTo konsensusis damyareba am jgufebs Soris obieqtebis
identificirebisaTvis aucilebeli informaciis kategoriebis
Taobaze.
ZiriTadi informaciis Taobaze konsensusis misaRwevad
pirvel nabijs warmoadgenda yoveli am jgufis sainformacio
moTxovnebis gansazRvra da Sedareba; im miznebis gageba, risTvisac maT es informacia sWirdebaT; rogor gamoiyeneba igi da
visTan aris gaziarebuli. es moTxovnebi ganisazRvra winaswari
kvlevebis, gamokiTxvebisa da, umTavresad, vrceli saerTaSoriso kiTxvarebis Seswavla-mimoxilvis kombinirebiT. pirveli
aseTi mimoxilva Catarda 1994 wlis ivlis-dekemeberSi getis
informaciis institutis mier evropis sabWos, ICOM-is da
iuneskos mxardaWeriT. kvlevis dros pasuxebi miiRes 43 qveynis organizaciebidan, mravali msxvili muzeumisa da galereis, memkvidreobis dokumentaciis centrebis, interpolis da
mTeli rigi erovnuli samarTaldamcavi uwyebis CaTvliT. kvlevaSi agreTve gaTvaliwinebul iqna arsebuli standartebi
da standartebis dadgenis iniciativebi samuzeumo samyaroSi,
saerTaSoriso muzeumebis sabWos, muzeumebis dokumentaciis
asociaciisa (gaerTianebuli saamefo) da kanadis memkvidreobis
informaciis qselis CaTvliT.
am winaswari kvlevis Sedegebma (romlebic 1995 wlis ivlisSi gamoqveynda saTauriT “kulturis obieqtebis dacva saerTaSoriso dokuentaciis standartebis meSveobiT: winaswari
kvleva”) naTelyo, rom marTlac arsebobs farTo konsensusi
informaciis bevr kategoriasTan mimarTebiT, romlebic SemoTavazebul standartSi Sesatanadaa wardgenili. am daskvnebma
biZgi misca proeqts, gaegrZelebina sxva sakvanZo jgufebis
moTxovnebis kvleva, kerZod, xelovnebis nawarmoebebiTa da
siZveleebiT movaWreTa, antikvarebis, kerZo sakuTrebis Semfaseblebis, xelovnebis dazRvevis specialistebis da sabaJo
- 66 -
uwyebebisa. miRebul iqna 1000-ze meti pasuxi 84 qveynidan,
ris gamoc es kvleva am tipis kvlevaTa Soris yvelaze farTomasStabiani gamodga.
gamokiTxvis Sedegebis analizis daskvnebi gamoyenebul
iqna am jgufebidan gamoyofil eqspertTa Sexvedrebis mTeli
wyebisTvis. pirvelad moewyo konservaciis specialistTa Sexvedra mrgvali magidis formiT, romelic Sedga vaSingtonSi,
1994 wlis agvistoSi. es iyo konservaciis specialistTa saerTaSoriso muSa jgufis pirveli Sexvedra, romelic gaimarTa
erToblivad getis informaciis institutisa da getis konservaciis institutis mier. am Sexvedrebis mTavari rekomendacia
mdgomareobda imaSi, rom standartSi unda SeetanaT kategoria
“gamorCeuli niSnebi”, romlis mizani unda yofiliyo obieqtis
im fizikur maxasiaTebelTa aRricxva, romlebic mis identifikaciaSi iqneboda gamosadegi. (mag., dazianeba, SekeTeba, an
warmoebis wuni). vaSingtonis mrgval magidas moyva muzeumebis
dokumentaciis eqspertebis Sexvedra 1995 wlis noemberSi edinburgSi. am mrgvali magidis monawileTa mier rekomendirebuli
standarti cotaTi Seicvala Semdgom Catarebuli kvlevebis
Sedegebis da Semdgomi Sexvedrebis rekomendaciebis gaTvaliswinebiT. es Sexvedrebi mniSvnelovani niSansveti iyo proeqtisTvis, vinaidan warmoaCina mTavar organizaciaTa profesionalebs Soris konsensusis damyarebis SesaZlebloba. mesame
Sexvedra moewyo xelovnebis dazRvevis specialitTa Soris,
1996 wlis martSi, londonis lloidis bankSi. meoTxe Sexvedram, romelic delavarSi Catarda vinterTuris muzeumSi, Tavi
mouyara xelovnebis da siZveleTa SemfasebelTa da movaWreTa
organizaciebs. daskvniT SexvedraSi, romelic 1996 wlis noemberSi Catarda praRaSi, monawileobdnen samarTaldamcavi uwyebebisa da komerciuli organizaciebis warmomadgenlebi, romlebic ganageben kompiuterizebul monacemTa bazebs moparuli
nivTebis Sesaxeb. es Sexvedra moewyo erToblivad UNESCO-sa
da CexeTis kulturis saministros mier.
kvlevaTa SedegebiT da mrgvali magidebis rekomendaciebiT
dadginda, rom arsebobs sakmaod myari Tanxmoba informaciis
im kategoriebze, romlebmac unda Seadginon standarti (ix.
kulturis obieqtebis dacva globaluri informaciis sazoga­
doebaSi: obieqtis saaRricxvo baraTis momzadeba, getis in­
formaciis instituti, 1997). Sedegi aris obieqtis saaRricxvo
baraTi _ standarti, romelic yvelaze ukeT ganisazRvreba
misi ganxorcielebis gzebis TvalsazrisiT:
• igi iZleva erTgvar sakontrolo CamonaTvals im informaciisa, romelic saWiroa moparuli an dakarguli nivTis
identifikaciisaTvis;
- 67 -
•
es aris dokumentaciis standarti, romelic adgens informaciis im minimalur dones, romelic saWiroa obieqtis
aRsawerad misi identifikaciis mizniT;
• es aris qvakuTxedi bloki sainformacio qselebis Sesaqmnelad, romlebic saSualebas miscems sxvadasxva organizacias
dauyonebliv gacvalon informacia obieqtze;
• igi qmnis myar safuZvels sawvrTneli programebisaTvis,
romlebic aswavlis obieqtis dokumentirebas.
standarti SemuSavda dadgenili saWiroebis pasuxad da Seqmnilia ise, rom gamosayenebeli iyos araspecialistebisTvis
da katalogebisa da aRwerilobis tradiciuli, ara-kompiuterizebuli gziT Sedgenisasac iseve, rogorc rTul kompiuterizebul monacemTa bazebSi. radgan obieqtis saaRricxvo baraTi
gaTvaliswinebulia gamosayeneblad mravalgvarovan sazogadoebaSi, rogorc specialistebis, aseve araspecialistebis mier,
igi ufro farTo koncefciebs gansazRvravs, vidre konkretul
sakiTxebs da iyenebs ubralo, arateqnikur enas. amitom, misi,
rogorc sakontrolo siis funqciis gamo, gadawyda informaciis kategoriaTa gansazRvrebebs kiTxvis saxe hqonoda, mag.,
“ra masalisgan aris gakeTebuli obieqti?” _ es midgoma ufro
gasagebi aRmoCnda araspecialistebisTvis, vidre mtkicebiTi
formiT mocemuli dasaxeleba.
mniSvnelovania isic aRvniSnoT, rom obieqtis saaRricxvo
baraTi ar warmoadgens arsebuli standartebis alternativas;
igi ufro sabaziso standartia, Seqmnili Zalian konkretuli
mizniT _ aRweram kulturis obieqtebis identifikaciis saSualeba unda mogvces. rogorc aseTi, igi SeiZleba movaqcioT
arsebul sistemebSi da arsebul standartebs Soris. mag., 1997
wlis agvistoSi muzeumebis saerTaSoriso sabWos (ICOM) aRmasrulebelma sabWom miiRo rezolucia imis Taobaze, rom “muzeums
unda SeeZlos Tavisi koleqciis sainformacio sistemidan gasces iseTi monacemebi (sasurvelia, obieqtis saaRricxvo baraTi
standartis mixedviT), romelic daexmareba obieqtis identifikacias dakargvisa an qurdobis SemTxvevaSi”. igi agreTve moTavsda muzemebis informaciis speqtrumis standartSi, romelic
SeimuSava muzeumebis dokumentirebis asociaciam (gaerTinebuli
samefo). igi aseve CarTul iqna ramdenime samarTaldamcavi organizaciis monacemTa bazaSi, aSS-s gamoZiebis federaluri biuros naqurdali xelovnebis erovnul dosieSi.
xelovnebis nawarmoebebiT ukanono vaWrobasTan brZola
moiTxovs saerTaSoriso TanamSromlobas sxvadasxva tipis
organizaciebs Soris, rogorc sajaro, ise kerZo seqtorSi.
obieqtis saaRricxvo baraTis proeqtis wvlili imaSi mdgomareobs, rom igi gansazRvravs minimalur standarts kul- 68 -
turis obieqtebis aRsawerad da axdens rogorc kerZo, aseve
sazogadoebriv sakuTrebaSi myofi kulturis obieqtebis aRweris stimulirebas; akavSirebs erTmaneTTan organizaciebs,
romlebsac SeuZliaT xeli Seuwyon standartis ganxorcielebas da im organizaciebs, romlebic monawileoben im qselebis
SeqmnaSi, romlebSic imoZravebs es informacia.
12. standartebi
12. 1. sabaziso monacemTa indeqsi arqiteqturuli memkvidreobis
istoriuli nagebobebisa da ZeglebisaTvis
gansazRvrebebi
qvemoT warmodegenilia sabaziso monacemTa indeqsisTvis SemoTavazebuli ganakveTebis gansazRvrebebi. ganakveTebi 1-dan
4-is CaTvliT savaldebuloa.
1. dasaxeleba da miTiTebebi
2. adgilmdebareoba
3. funqciuri tipi
4. TariRi
Semdegi ganakveTebi 5-dan 9-is CaTvliT arCeviTia da gansxvavebuli iqneba Catarebuli aRricxvis bunebidan da calkeuli
organizaciis moTxovnebidan gamomdinare.
1.0. dasaxeleba da miTiTebebi
1.1. Senobis saxelwodeba
es aris Tavisufali teqstis are, romelic aRricxavs saxelwodebas, romliTac cnobilia es Senoba. igi ar aris gamiznuli rogorc saZiebo termini, igi SeiZleba gamoyenebul iqnas
saZiebo areebTan kavSirSi _ adgildebareoba (2), funqciuri
tipi (3.1.).
(aso-cifruli, Tavisufali teqsti, mravaljeradi Seyvana, arasavaldebulo)
1.2. gansakuTrebuli saaRricxvo nomeri
cifri an niSnebis erToblioba, romelic calke aRniSnavs mocemuli organizaciis mier aRricxul TiToeul Senobas.
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
1.3. Sedgenis TariRi
sabaziso monacemTa indeqsis saaRcxvo baraTis Sedgenis TariRi.
es TariRi Seicvleba xolme indeqsis ganaxlebis Sesabamisad
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
- 69 -
1.4. aRmricxavi organizacia
organizaciis saxeli, romelic kuratorobs saaRrocxvo baraTis Sedgenas. es informacia aadvilebs saaRricxvo baraTis
warmomavlobis dadgenas, rodesac xdeba monacemTa gacvla Sesabamis organizaciebs Soris.
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
1.5. miTiTeba dakavSirebul SenobaTa, masTan dakavSirebul
saaRricxvo baraTebze
es are iZleva saSualebas jvaredini kavSiri damyardes erTmaneTs dakavSirebul saaRricxvo baraTebTan, mag., Senobis saaRricxvo baraTis dakavSireba misi momcveli kompleqsis baraTTan.
1.5.1. urTierTkavSiris maCvenebli
es are miuTiTebs erTi aRricxuli nagebobis kavSirze meoresTan, msgavsad ierarqiuli “mSobeli-Svilis” damokidebulebisa,
akavSirebs ra SenobaTa kompleqss (mag., monasters) calkeul
nagebobasTan (mag., eklesia).
1.6. miTiTeba gamarTulobisa da kazmulobis
saaRricxvo baraTebze
es punqti iZleva saSualebas jvaredini miTiTebisa vitraJis,
kedlis mxatvrobis, skulpturuli dekoris da sxva, mocemul
SenobasTan dakavSirebel nawarmoebebis monacemebTan.
(aso-cifruli, mravaljeradi Seyvana, savaldebulo)
1.7. miTiTeba dokumentaciaze
es punqti iZleva miTiTebas mocemuli saaRricxvo baraTTan dakavSirebul dokumentaciaze da SeiZleba Semdeg qve-jgufebad
daiyos:
1.7.1. fotosuraTebis miTiTebis nomeri(ebi)
(aso-cifruli, mravaljeradi Seyvana, arCeviTi)
1.7.2. grafikuli masalis miTiTebis nomeri (ebi)
(aso-cifruli, mravaljeradi Seyvana, arCeviTi)
1.7.3. teqsturi wyaroebis miTiTebis nomerebi (ebi)
(aso-cifruli, mravaljeradi Seyvana, arCeviTi)
1.7.4. bibilogrfiis miiTiTebis nomeri (ebi)
(aso-cifruli, mravalgvari monacemebi, arCeviTi)
- 70 -
1.8. miTiTeba arqeologiur saaRricxvo baraTebze
arqeologiuri gaTxrebis masalebis dasakavSireblad imave adgilas aRmarTuli nagebobebis saaRricxvo baraTebTan.
(aso-cifruli, mravaljeradi Seyvana, arCeviTi)
1.9. miTiTeba garemos saaRricxvo baraTebze
Senobis saaRricxvo baraTi ukavSirdeba sxva monacemebs, romlebic SeiZleba mniSvnelovani iyos garemosdacviTi doneebis
dasazusteblad, romelsac moiTxovs mocemuli adgili an dasaxleba.
(aso-cifruli, mravaljeradi Seyvana, arCeviTi)
2.0. mdebareoba
qvemomoyvanil ganakveTebSi gansazRvruli areebis erToblioba SeiZleba gamoyenebul iqnes Senobis adgildebareobis identificirebisaTvis.
2.1. administraciuli mdebareoba
2.1.1. – saxelmwifo
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo monacemTa gacvlisaTvis).
2.1.2 geo-politikuri erTeuli
gamoiyeneba wevri qveynebis geografiuli an politikuri qvedanayofebis aRsaricxvad
(aso-cifruli, erTjeradi, arCeviTi)
2.1.3 saxelmwifo administraciuli danayof(eb)i
yoveli wevri qveynis administraciuli struqturis gaTvalisiwnebiT, SeiZleba am areSi saWiro gaxdes ramdenime Canaweris
gakeTeba
(aso-cifruli, mravaljeradi Seyvana, arCeviTi)
2.1.4. administraciuli qve-danayofebi
(aso-cifruli, mravaljeradi Seyvana, arCeviTi)
wevri qveynebis administraciuli struqturidan gamomdinare
SeiZleba saWiro gaxdes ramdenime damatebiTi qve-danayofi.
2.2. misamarTi
2.2.1. safosto dasaxeleba
- 71 -
es ganakveTi gamoiyeneba, Tu saxeli gansxvavdeba imisagan, romelic mocemulia puqt 1.1-Si
(aso-cifruli, erTjeradi, arCeviTi)
2.2.2. quCis nomeri
(aso-cifruli, erTjeradi, arCeviTi)
2.2.3. quCis/gzis saxelwodeba
(aso-cifruli, erTjeradi, arCeviTi)
2.2.4. mdebareoba
gamoiyeneba sazogadod cnobili ara-administraciuli erTeulebisaTvis, rogoricaa dabebi da dasaxlebebi.
(aso-cifruli, erTjeradi, arCeviTi)
2.2.5. qalaqi
es are gamoiyeneba, Tu misi dasaxeleba gansxvavdeba saxelmwifo
administraciuli danayofisagan.
2.2.6. safosto kodi
(aso-cifruli, erTjeradi, arCeviTi)
2.3. kartografiuli miTiTebebi
es areebi gamoiyeneba organzomilebiani kartezianuli sivrciTi koordinatebis aRsanusxad, romlebic saWiroa Senobis
dasafiqsireblad im kartografiul sistemaSi, romelic gamoiyeneba wevr-qveynebSi.
2.3.1. X koordinatebi
(cifruli, mravaljeradi Seyvana, arCeviTi).
2.3.2. Y koordinatebi
(cifruli, mravaljeradi Seyvana, arCeviTi).
2.3.3. sivrciTi miTiTebis gamoyenebuli sistema
mag., UTM, Lambert, UPS, saxelmwifo kartografiuli samsaxuri
(aso-cifruli, specifikuri, arCeviTi)
2.4. kadastruli miTiTeba/miwis nakveTi
saSualebas iZleva jvaredini miTiTebisa miwis nakveTi/ ganzomileba, romelic gamoiyeneba zogierT wevr-qveyanaSi.
(aso-cifruli, mravaljeradi Seyvana, arCeviTi)
- 72 -
3.0. funqciuri tipi
3.1. Senobis tipi
funqciurad gansazRvruli Senobis zusti tipi. es are SeiZleba gameorebul iqnes, raTa aRiricxos cvlilebebi Senobis
tipSi drois garkveul periodSi. sasurvelia SeTanxmebuli,
gacxriluli terminologia.
(aso-cifruli, mravaljeradi Seyvana, savaldebulo).
3.1.1. TariRi
TariRi, romelTanac dakavSirebulia punqt 3.1 _Si mocemuli
funqcia
(aso-cifruli, mravaljeradi Seyvana, arCeviTi)
3.2. Senobis kategoria
farTo funqciuri kategoria, romelsac mocemuli Senobis
tipi ganekuTvneba, mag., sasoflo-sameurneo (kategoria); sabZeli (tipi). sasurveli
���������������������������������������
aris gacxriluli terminologia.
(aso-cifruli, mravaljeradi Seyvana, savaldebulo).
4.0. daTariReba
es seqcia saSualebas iZleva zusti TariRis miTiTebisa, Tuki
igi cnobilia. Tu zustad ar aris cnobili, maSin TariRebis
Sualedebis, an periodebisa.
(erTi are mainc aris savaldebulo).
4.1. saukune
mag., XVII s.
(aso-cifruli, mravaljeradi Seyvana, arCeviTi)
4.2 TariRebis diapazoni
4.3.1. _ dan
4.3.2. _ mde
mag., 1640 wlidan 1660 wlamde.
(cifruli, mravaljeradi Seyvana, arCeviTi)
4.4. zusti TariRi
mag., 1652
(aso-cifruli, mravaljeradi Seyvana, arCeviTi).
5.0. SenobasTan dakavSirebuli pirovnebebi da organizaciebi
es seqcia iZleva saSualebas im pirovnebebisa da organizaciebis identifikaciisa, romlebic an dakavSirebulia nagebobis
mSeneblobasTan, mag., arqiteqtorebi, an mis funqciasTan, mag.,
- 73 -
Tavdapirveli mflobeli. es areebi SeiZleba gameordes, raTa
moicvas is pirovnebebi da organizaciebi, romlebic SenobasTan dakavSirebuli iyvnen drois sxvadasxva konkretul periodSi. detaluri informacia SeiZleba mocemul iqnas masTan
dakavSirebul biografiul dosieSi.
5.1. pirovneba an organizacia
gvari, saxeli, an organizaciis saxeli.
(aso-cifruli, mravaljeradi Seyvana, arCeviTi).
5.2. wvlili Senobis istoriaSi
SenobasTan mimarTebaSi pirovnebis an organizaciis wvlili,
anu misi ageba, funqcia, restavracia, gadakeTeba, dangreva da
sxv. mag., arqiteqtori.
5.2.1 TariRi
pirovenebisa an organizaciis SenobasTan dakavSirebuli moRvaweobis TariRi, mag., 1652
(cifruli, mravaljeradi Seyvana, arCeviTi)
6.0. samSeneblo masalebi da meTodebi
6.1. ZiriTadi masalebi da samSeneblo meTodebi
es are unda gamoyenebul iqnes kedlebis ZiriTadi masalis misaniSneblad, gamyofi kedlebis gamoklebiT. sasurvelia gacxriluli terminologia
(aso-cifruli, mravaljeradi Seyvana, arCeviTi)
6.2. gadaxurvis masalebi
gadaxurvis ZiriTadi masala. sasurvelia gacxriluli terminologia
(aso-cifruli, mravaljeradi Seyvana arCeviTi)
7.0. fizikuri mdgomareoba
7.1. zogadi mdgomareoba
es are SeiZleba gameordes, raTa ganvasxvavoT Senobis simrTele (dangreuli, gadakeTebuli, restavrirebuli) da misi daculobis mdgomareoba (kargi, saukeTeso, saSualo an cudi).
sasurvelia gacxriluli terminologia.
(aso-cifruli, mravaljeradi Seyvana, arCeviTi)
8.0. dacvis/samarTlebrivi statusi
8.1. dacvis tipi
(aso-cifruli, mravaljeradi Seyvana, arCeviTi)
- 74 -
8.2. dacvis kategoria
(aso-cifruli, mravaljeradi Seyvana, arCeviTi)
8.3. dacvaze ayvanis TariRi
(aso-cifruli, mravaljeradi Seyvana, arCeviTi)
9.0 SeniSvnebi
9.1. istoriuli daskvna
es arasavaldebulo are iZleva mokle teqstur daskvnas Senobis istoriuli ganviTarebis Taobaze, rac gansakuTrebiT
sasargebloa, Tu informacia seqciebisaTvi 3-5 ver dgindeba
sakmao sizustiT.
12.2 saerTaSoriso sabaziso monacemebis standarti arqeologiuri adgilebisa da ZeglebisaTvis
sabaziso monacemTa standartis gamoyeneba
monacemTa standartis sxvadasxva seqciebi warmaodgens
informaciis kategoriaTa im minimums, rac saWiroa Zeglis an
adgilis dasabuTebuli, gaazrebuli SefasebisaTvis, dagegmvisaTvis, marTvisaTvis, samecneiro Tu sxva miznebisaTvis. garda
amisa, SeiZleba mocemul iqnes miTiTeba Semdgomi informaciis
misaRebad, romelic aris monacemTa bazaSi, dokumentirebis
centrebSi an sxva adgilebSi da romelic saWiroa calkeuli
Zeglis an adgilis detaluri gaazrebisa da movlisTvis.
monacemTa standartis savaldebulo seqciebi iZleva informaciis im minimums, romelic saWiroa arqeologiuri Zeglis saZiebo monacemebis struqturul areebSi Sesatanad da
Tavisufali teqstis areebSi misi aRwerisaTvis. arasavaldebuli seqciebi, qveseqciebi da areebi Zeglis ufro detalurad
aRnusxvis saSualebas iZleva. magaliTad, RirsSesaniSnavi adgili jvaredini miTiTebis meSveobiT SeiZleba ufro farTo kompleqss (romlis nawilsac igi warmoadgens), an am adgilze Catarebuli arqeologiuri gaTxrebis saaRricxvo baraTebs daukavSirdes. jvaredini miTiTeba SeiZleba aseve gakeTdes ufro
detalur dokumentur informaciaze, romelic am saaRricxvo
baraTis Semdgenel organizacias aqvs, an misTvis cnobilia.
naTelia, rom aRricxvis done gansxvavebuli iqneba calkeuli
organizaciis sakuTari moTxovnebisa da resursebis Sesabamisad.
yvela seqcia ar aris savaldebulo. yoveli seqcia moicavs
qveseqciebis gansxvavebul raodenobas, romelTagan zogi sa- 75 -
valdebuloa (anu es informacia aucileblad unda iyos aRricxuli), maSin roca sxvebi arCeviTia (anu am informaciis Setana
damokidebulia Semdgeneli organizaciis prioritetebze). ra
Tqma unda, SeiZleba informacia saerTod ar arsebobdes. magaliTad, konkretul adgilas gaTxrebi SeiZleba arc Catarebula rodesme da aseT SemTxvevaSi qveseqcia 1.8. ver Seivseba.
bevri qveseqcia arasavaldebuloa, magram Tu gadawyda,
rom maTi Sesatyvisi informacia unda aRiricxos, maSin zogi an
yvela are am qveseqciaSi gaxdeba savaldebulo. magaliTad, Tu
gadawyda, gakeTdes jvaredini miTiTeba arqeologiuri gaTxrebis monacemebze (qveseqcia 1.8.), maSin am gaTxrebis saaRricxvo
baraTis saregistracio nomeri da misi Semdgeneli organizaciis saxeli aucileblad unda iqnes Setanili.
individualuri seqciebi Semdegia:
• seqcia 1.0. gansazRvravs Zegls an adgils da yovelTvis akeTebs miTiTebas RonisZiebebis (mag., arqeologoiri
gaTxrebis) an Catarebuli kvlevebis monacemebze, iseve rogorc am adgilTan dakavSirebul moZravi obieqtebis saaRicxvo baraTebsa da saarqivo masalebze.
• seqcia 2.0. gansazRvravs Zeglisa an adgilis mdebareobas
misamarTis, politikuri, kartografiuli da sxva sivrciTi
kriteriumebis TvalsazrisiT.
• seqcia 3.0. aRwers aRnusxuli Zeglis an adgilis tips;
• seqcia 4.0. iZleva Zeglis daTariRebas, an misi arsebobis
sxvadasxva etapis Sesatyvis TariRebs;
• seqcia 5.0. aRricxavs Zeglis an adgilis fizikur mdgomareobas.
• seqcia 6.0. iZleva informacias am ZeglTan an adgilTan
mimarTebiT yvela saxis, samarTlebrivi an sxvagvari, dacvis, arsebobaze.
• seqcia 7.0. iZleva mokle imis mimoxilvas, ra aris cnobili,
arqeologiuri TvalsazrisiT Zeglisa an adgilis Taobaze.
Tumca bevri Sesavsebi are seqciebsa da qve-seqciebSi
iTxovs mxolod erT cnobas (monacemTa standartSi aRniSnulia sityviT “erTjeradi”), aRiarebulia, rom garkveul SemTxvevebSi erTidaimave areSi, qveseqciasa Tu seqciaSi ori an
meti monacemi SeiZleba iyos saWiro konkretuli Zeglisa an
adgilsaTvis. magaliTad, arqeologiuri adgili SeiZleba
ganlagebuli aRmoCndes ori administraciuli regionis sazRvarze, anda erTidaimave adgilas ramdenime arqeologiuri
gaTxra Catarebuliyos. aseT SemTxvevaSi monacemTa standarti
- 76 -
gvirCevs mTeli seqciis an qve-seqciis gameorebas, vidre erTidaimave areSi mravaljeradi informaciis Seyvanas. ase rom,
erTsadaimave adgilas erTze meti gaTxris Catarebis SemTxvevaSi, yoveli maTgani iqneba ganxiluli, rogorc damoukidebeli calke RonisZieba da 1.8.-Si mocemuli yvela miTiTeba
gameordeba yoveli maTganis aRricxvisas.
sabaziso monacemTa indeqsis gamoyeneba
aq warmodgenili sabaziso monacemTa indeqsi SemuSavebul
iqna Teoriul safuZvelze da SeiZleba gamoyenebul iqnas rogorc xeliT muSaobisas, aseve kompiuterul sistemebSi. organizaciebs, romlebic apireben am standartis gamoyenebas,
mouxdebaT am standartsa da mis Teoriul struqturaze dafuZneba aRnusxvis sakuTari moTxovnebis dasakmayofileblad.
CIDOC-s mier momzadebuli standarti bevr rames iRebs im
origanizaciaTa gamocdilebidan, romlebmac ukeve Seqmnes memkvidreobis monacemTa bazebi, mag., DKC, dania; MONARCH, inglisi, DRACAR, safrangeTi da ARCHIS niderlandSi.
monacemTa standartis da arqeologiuri monacemTa bazis mniSvnelovani elementia is gzebi, romliTac sxvadasxva seqciebi
ukavSirdeba erTmaneTs. informaciis sxvadasxva kategoriebs
Soris urTuerTkavSiri iseve mniSvnelovania, rogorc informaciis individualuri kategoriebi. ase rom, yovel monacemTa
bazaSi, romelic iyenebs aq moyvanil momacemTa standarts,
yvela seqcia aucileblad unda iyos dakavSirebuli seqciasTan
1.0., romelic gansazRvravs Zegls an adgils, asaxelebs saaRricxvo baraTis wyaros da iZleva misi Sedgenis TariRs.
Tumca, amasTan erTad, sxva seqciebic unda iyos mWidrod dakavSirebuli erTmaneTTan. mag., uTuod aucilebelia mWidro
urTierTkavSiris damyareba seqciebs 3.0. (tipi) da 4.0-s
(TariRi) Soris, raTa gamoikveTos mkafio kavSiri Zeglis an adgilis tipsa da drois periods Soris, gansakuTrebiT mravaletapiani Zeglebisa da adgilebisaTvis, romelTa saxe da xasiaTi
icvleboda droTa ganmavlobaSi., mag., mozRuduli dasaxleba,
brinjaos xana; gaxsnili dasaxleba/ rkinis xana; vila/ romauli
xana.
qvemoT mocemulia sabaziso monacemTa standartis Semadgeneli seqciebis, qveseqciebisa da areebis gansazRvrebebi. zogi
maTgani savaldebuloa, sxvebi _ arCeviTi, da maTi Sevsebis
- 77 -
moTxovnileba gansxvavebuli iqneba aRnusxvis xasiaTsa da
calkeuli organizaciis moTxovnebis mixedviT.
1.0. dasaxeleba da miTiTebebi
es aris savaldebulo seqcia, romelSic mocemulia Zeglis an
adgilis gansazRvreba.
1.1. saaRricxvo nomeri
cifri an niSnebis erToblioba, romelic calke aRniSnavs
TiToeul Zegls an adgils, aRricxuls mocemuli organizaciis mier. mag., 615649
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
1.2. Zeglis an adgilis saxelwodeba
Tavisufali teqstis are, romelic aRnusxavs im saxels an saxelebs, romliTac Zegli an adgili iyo an aris cnobilia. mag.,
stonhenji.
(aso-cifruli, erTjeradi, arCeviTi)
1.3. Sedgenis TariRi da bolo ganaxlebis TariRi
sabaziso monacemTa indeqsis saaRricxvo baraTis Sedgenis TariRi. es TariRi Seicvleba xolme indeqsis ganaxlebis Sesabamisad
(aso-cifruli, specifikuri, savaldebulo)
1.3.1. Sedgenis TariRi
saaRricxvo baraTis Sedgenis TariRi. rekomendirebulia gamoyenebul iqnas ISO standarti TariRebisaTvis, mag., 1986-06-22.
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
1.3.2. bolo ganaxlebis TariRi
Zeglis an adgilis saaRricxvo baraTis bolojer gadasinjvis,
Sevsebis, Sesworebis an gadakeTebis TariRi. rekomendirebulia
gamoyenebul iqnas ISO standarti TariRebisaTvis, mag., 198606-22.
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
1.4. Semdgeneli
pirovnebis an organizaciis saxeli, romelic kuratorobs saaRricxvo baraTis Sedgenas. es informacia aadvilebs saaRricxvo baraTis warmomavlobis dadgenas, rodesac xdeba monacemTa
gacvla Sesabamis organizaciebs Soris, mag., RCAHMW.
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
- 78 -
1.5. miTiTeba masTan dakavSirebuli Zeglebis an adgilebis saaRricxvo baraTebze
es qveseqcia iZleva saSualebas jvaredini kavSiri damyardes
erTmaneTs dakavSirebul saaRricxvo baraTebTan, mag., Zeglis
an adgilis saaRricxvo baraTis dakavSireba misi ufro farTo
kompleqsis baraTTan. mag., saxli dasaxlebaSi. es seqcia arCeviTia, da SeiZleba gameorebul iqnas.
1.5.1. miTiTebis nomeri
cifrebis an asoebis kombinacia, romelic konkretulad gansazRvravs yovel masTan dakavSirebul saaRricxvo baraTs., mag.,
SM97342
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
1.5.2. urTierTkavSiris maCvenebeli
maCvenebeli miuTiTebs erTi saaRricxvo baraTis meoresTan
kavSiris tipze, msgavsad ierarqiuli “mSobeli-Svilis” damokidebulebisa, akavSirebs ra arqeologiur kompleqss ama Tu im
RIrsSesaniSnav adgilTan. informacia Semdegi CamonaTvlidan
romelime erTis msgavsi iqneba: ”-is nawili”, “moicavs”, “dakavSirebuli _Tan”. saxlis saaRricxvo baraTis SemTxvevaSi, dasaxlebasTan mimarTebaSi gamoiyeneba
“_is nawili”. dasaxlebis saaRricxvo baraTis SemTxvevaSi saxlTan mimarTeba aRiniSneba terminiT “moicavs”. saxls SeiZleba
aseve hqondes miTiTeba “dakavSirebulia” amave dasaxlebis sxva
saxlis mimarT.
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
1.5.3. miTiTebis wyaro
pirovnebis an organizaciis saxeli, romelic pasuxismgebelia
miTiTebuli saaRricxvo baraTis kuratorobaze, mag., kulturis saministro
(aso-cifruli, specifikuri, savaldebulo)
1.6. miTiTeba arqeologiur koleqciebsa da artefaqtebze
es qveseqcia iZleva saSualebas jvaredini miTiTebisa masTan
dakavSirebul arqeologiur baraTze. igi arasavaldebuloa da
SeiZleba gameorebul iqnes.
1.6.1. miTiTebis nomeri
cifrebis an niSnebis kombinacia, romelic miuTiTebs mxolod
erT, masTan dakavSirebuli koleqciis an artefaqtis saaRricxvo baraTs, mag., 57486
- 79 -
1.6.2. miTiTebis wyaro
pirovnebis an organizaciis dasaxeleba, romelic pasuxismgebelia dakavSirebuli baraTis Seqmnaze, mag., Nationalmuseet (DKC).
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
1.7. miTiTeba dokumentaciaze
es qve-seqcia iZleva miTiTebas arqeologiur adgilTan an
ZeglTan dakavSirebul gamocemul da gamoucemel dokumentaciaze. igi arasavaldebuloa da SeiZleba gameordes.
1.7.1. miTiTebis nomeri
cifrebi an niSanTa kombinacia, romelic miuTiTebs yovel,
calkeul, masTan dakavSirebul dokumentze, mag., DD27483.
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
1.7.2. dokumentaciis/arqivis tipi
dokumentaciis an arqivis tipi, romelic ZeglTan an adgilTan
aris dakavSirebuli. sasurvelia SeTanxmebuli terminologia,
mag., fotografiuli, grafikuli, gamoucemeli teqsti, bibliografiuli, eleqtronuli, kartografiuli.
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
1.7.3. miTiTebis wyaro
pirovnebis an organizaciis dasaxeleba, romelic pasuxismgebelia dakavSirebul dokumentaciis monacemebze, mag., inglisis
istoriuli Zeglebis samefo komisia.
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
1. 8. miTiTeba arqeologiur RonisZiebebze
es qveseqcia saSualebas iZleva ZeglTan an adgilTan daakavSiros arqeologiuri gaTxrebis an kvlevis monacemebi. Tuki
Zeglsa an adgilas bevrjer moxda garkveuli RonisZiebebi (mag.,
kvleva, romelsac moyva gaTxrebi), monacemebi gancalkavebiT
unda iqnas Seyvanili. es arasavaldebulo qveseqciaa, romelic
SeiZleba gameorebul iqnes.
1.8.1. miTiTebis nomeri
cifrebi an niSanTa kombinacia, romelic miuTiTebs yovel,
calkeul masTan dakavSirebuli RonisZiebis baraTze, mag.,
CX974/38
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
1.8.2. RonisZiebis tipi
RonisZiebis buneba, mag., gaTxrebi, kvleva. Tu RonisZiebas
- 80 -
mravaljeradi xasiaTi aqvs, maSin yoveli SemTxveva calke monacemad unda iyos Setanili
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
1.8.3. aRnusxuli RonisZiebis dawyebis TariRi
TariRi, rodesac aRnusxuli RonisZieba daiwyo. ������������
rekomendirebulia gamoiyenoT ISO standarti TariRebisaTvis, mag., 1896_
07-30.
1.8.4. aRnusxuli RonisZiebis dasasrulis TariRi
TariRi, rodesac miTiTebuli RonisZieba dasrulda. rekomendirebulia gamoiyenoT ISO standarti TariRebisaTvis, mag.,
1896_07-30.
1.8.5. miTiTebis wyaro
pirovnebis an organizaciis dasaxeleba, romelic pasuxismgebelia dakavSirebul dokumentaciis monacemebze, mag., garemosdacviTi da turizmis saqmeTa departamenti.
2.0. mdebareoba
es aris savaldebulo seqcia, romelic gansazRvravs Zeglisa
an adgilis sivrciT lokalizacias politikuri, safosto, geografiuli da kartografiuli kriteriumebis safuZvelze.
qvemoTmoyvanil ganakveTebSi gansazRvruli areebis erToblioba
SeiZleba gamoyenebul iqnes Zeglis an adgilis adgildebareobis
identificirebisaTvis. qveseqciebis erTze meti tipi SeiZleba
iqnes gamoyenebuli mdebareobis ufro zusti gansazRvrisTvis
an ufro zusti gaxados sxva mxriv bundovani lokalizacia. unda
aRiniSnos, rom erTi qve-seqcia mainc unda iyos gamoyenebuli,
magram arc erTi maTgani savaldebulo ar aris.
2.1. administraciuli mdebareoba
es aris arasavaldebulo qveseqcia administraciuli mdebareobis monacemebisaTvis. igi SeiZleba gameorebul iqnes.
2.1.1. _ saxelmwifo an eri
qveynis an eris saxeli, romlis farglebSic ganlagebulia Zegli an adgili, mag., safrangeTi.
(aso-cifruli, erTjeradi, arasavaldebulo (savaldebulo xdeba monacemTa
gacvlisTvis qveynis gareT).
2.1.2 geo-politikuri erTeuli
gamoiyeneba qveynebis geografiuli an politikuri qvedanay- 81 -
ofebis aRsaricxvad, romlis farglebSic ganlagebulia Zegli
an adgili, mag., regioni _ safrangeTSi; land _ germaniaSi, sagrafoebi _ did britaneTSi.
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
2.1.3 administraciuli qvedanayof(eb)i
gamoiyeneba Semdgomi administraciuli qvedanayofebis aRsaniSnavad. yoveli qveynis administraciuli struqturis gaTvalisiwnebiT, am areSi SeiZleba saWiro gaxdes ramdenime Canaweris
gakeTeba. mag., didi britaneTSi qveyana inglisi Semdgom nawevrdeba: sagrafo, raioni da samrevlo, mag., uiltshiri, salsberi, amsberi, da, Sesabamisad, moiTxovs sam Canawers.
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
saWiroa diferencireba ZeglTan dakavSirebuli administraciuli qve-danayofebis sxvadasxva dones Soris, mag., adgilobrivi an regionaluri.
2.2. adgilis lokalizacia
es aris arasavaldebuli qveseqcia, romelic gaTvalisiwnebulia Tavisufali teqstisaTvis Zeglis an adgilis mdebareobis
axsna-ganmartebisaTvis.
2.2.1. mdebareobis aRwera
Tavisufali teqstis are, romelic iZleva aRsanusxi Zeglis an
adgilis mokle aRweris saSualebas. gamiznulia identifikaciiisaTvis, ufro zusti lokalizaciis dadgenisaTvis nakleb
dasaxlebuli an cudad kartografirebuli arealebisaTvis.
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
2.3. misamarTi
es ganakveTi gamoiyeneba im Zeglebisa an adgilebis aRsanusxad,
romlebsac safosto misamarTi gaaCnia, gansakuTrebiT romlebic ganaSenianebul arealebSia ganlagebuli. es aris arasavaldebulo qveseqcia da SeiZleba gameorebul iqnes. magaliTad,
Tu Zegli an adgili ganlagebulia or quCaze, an aqvs ori safosto saxeli. yvela es areebi arasavaldebuloa, magram erTi
mainc unda iyos Sevsebuli.
2.3.1. safosto dasaxeleba
es are gamoiyeneba, Zeglis an adgilis saxelis aRsaricxad
samisamarTo miznebisaTvis (an safosto saxeli), mag., Cruive
Cottage.
(aso-cifruli, erTjeradi, arCeviTi)
- 82 -
2.3.2. quCis nomeri
(aso-cifruli, erTjeradi, arCeviTi)
2.3. 3. quCis/gzis saxelwodeba
gamoiyeneT es are quCis an gzis saxlewodebisaTvis, mag., Calea
Victoriei.
(aso-cifruli, erTjeradi, arCeviTi)
2.3.4. mdebareoba
gamoiyeneba sazogadod cnobili araadministraciuli
TeulebisaTvis, rogoricaa dabebi da dasaxlebebi.
er-
(aso-cifruli, erTjeradi, arCeviTi)
2.3.5. qalaqi
es are gamoiyeneba qalaqis dasaxelebisaTvis, mag. stokholmi
2.3.6. safosto an sxva msgavsi saxis erovnuli samisamarTo kodi
mag., 670000, K1A OC8
(aso-cifruli, erTjeradi, arCeviTi)
2.4. sakadastro miTiTebebi / miwis nakveTi
zog qveyanaSi gamoiyeneba miTiTebis nomrebis mibma miwis individualur nakveTsa an erTeulze. am areSi SeiZleba Setanil
iqnes miwis erTeulis miTiTebis saregistracio nomeri, romelic Seesabameba konkretul Zeglsa Tu adgils. es are arasavaldebuloa da SeiZleba gameordes.
2.4.1. sakadastro miTiTeba
es are iZleva jvaredini miTiTebis SesaZleblobas miwis erTeulebsa an nakeveTebze, romlebic gamoiyeneba ama Tu im qveynaSi,
mag., blokis miTiTeba 941/278.
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
2.5. kartografiuli maCvenebeli
es aris arasavaldebulo qveseqcia, romelic gamoiyeneba organzomilebiani an samganzomilebiani an sivrciTi koordinatebis aRsanusxad, raTa Zegli an adgili dafiqsirdes rukaze, im
kartografiul sistemaSi, romelic gamoiyeneba am Tu im qveyanaSi. oTxi are _ 2.2.5 _ .2.2.8 unda gamoerebul iqnes koordinatTa yoveli wyebisaTvis.
2.5.1. kartografiuli maCvenebeli
- 83 -
kartografiuli obieqtis ganmsazRvreli, iq sadac Zeglsa an
adgils erTze meti obieqti ukavSirdeba, mag., poligoni 1.
(aso-cifruli, erTjeradi, arasavaldebulo)
2.5.2. sivrciTi miTiTebis sistema
es are akonkretebs, Tu romeli sivrciTi an kartografiuli
miTiTebis sistema aris gamoyenebuli, mag., UTM, Lambert, GPS,
saxelmwifo kartografiuli samsaxuri
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
2.5.3. topologia
es are azustebs, mocemuli sivrciTi koordinatorebi dakavSirebulia wertilTan, xazTan Tu arealTan, mag., P, L, A,
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
Semdegi oTxi are unda gameoredes yoveli koordinatisaTvis
2.5.4. maCvenebeli
es are iZleva SesaZleblobas ganisazRvros RirsSesaniSnavi adgilis an Zeglis kartografiuli an sivrciTi koordinatebis
(mag., miaxloebiT, centri) mniSvneloba da sandooba. sasurvelia gacxriluli terminologia.
2.5.5. rigiTi nomeri
rodesac arqeologuri Zegli an adgili aris xazobrivi an
mravalkuTxa moyvanilobis, erTeul miTiTebaze metad, sasurvelia aRiricxos koordinatTa wyebebi mwkrivebad, romlebic
mis ganfenas aRwers (mag., centraluri wertili). es monacemebi
unda aRiricxos mwkrivebad. koordinatTa yoveli wyebis rigiTi nomeri aq unda iqnes Seyvanili, mag., 1 _ wertilis aRsaniSnavad, 1.2. _ xazis aRsaniSnavad, 1,2,3, _ mravalkuTxedisTvis.
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
2.5.6. Z koordinati
kartografiuli miTiTebis sidide an maCvenebeli. igi aTavsebs
saaRricxvo baraTs vertikalur monacemebTan mimarTebaSi,
mag., 30 m zRvis donidan; 30 m dabla sazRvao rukis nulovani
niSnulidan, wyalqveSa RirSesaniSnavi adgilebisaTvis.
(aso-cifruli, erTjeradi, arasavaldebulo)
2.5.7 X koordinati
kartografiuli miTiTebis sidide an maCvenebeli. es, rogorc
wesi, aRmosavleT-dasavleTi koordinatia
(cifruli, erTjeradi, savaldebulo).
- 84 -
2.5.8. Y koordinati
kartografiuli miTiTebis sidide an maCvenebeli. es, rogorc
wesi, CrdiloeT-samxreTi koordinatia
(cifruli, erTjeradi, savaldebulo).
3.0. tipi
es seqcia saSualebas iZleva Zeglis an adgilis indeqsirebisa
funqciuri an aRweriTi kriteriumebis mixedviT. es ganakveTi
savaldebuloa da unda dakavSirebuli iyos seqcia 4.0.-Tan (daTariReba). mag., vila/romauli. saWiroa gacxriluli leqsika/
terminologia, romelic unda Seicavdes termins “ucnobia”. es
seqcia SeiZleba gameorebul iqnes, raTa moicvas Zeglis an adgilis tipis cvlilebebi sxvadasxva dros.
3.1. Zeglis an adgilis tipi
termini, romliTac moxda Zeglis indeqsireba. Cveulebriv es
iqneba Zeglis ganmarteba funqciuri an aRweriTi kriteriumebiT, mag., vila; sworxazovani miwayrili. sasurvelia gacxriluli terminologia.
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo)
3.2. Zeglis an adgilis kategoria
farTo funqciuri an aRweriTi kategoria, romelsac mocemuli Senobis tipi ganekuTvneba, mag., sacxovrebeli (kategoria);
sabZeli (tipi). sasurvelia gacxriluli terminologia. Tu gamoiyeneba ierarqiuli Tezavrusi, am aris Sevseba SeiZleba arc
gaxdes saWiro.
(aso-cifruli, erTjeradi, arasavaldebulo)
4.0. daTariReba
es seqcia savaldebuloa. igi saSualebas iZleva zusti TariRis
miTiTebis, Tuki igi cnobilia; da Tu zustad ar aris cnobili, maSin TariRebis Sualedebis, an periodebis. am seqciqiis
monacemebi unda dakavSirebul iqnes seqcia 3.0.-Tan. es seqcia
SeiZleba gameordes.
qveseqcia 4.1. savaldebuloa, Tumca misi modevno ramdenime
arasavaldebulo qveseqcia SeiZleba gamoyenebul iqnes TariRis
meti sizustisaTvis.
4.1. kulturuli periodi
es savaldebulo qveseqciaa, romelic gansazRvravs Zegls an adgils
im kulturuli periodis mixedviT, romelsac mas miakuTvneben.
- 85 -
4.1.1. kulturuli periodi
kulturuli periodi, romelsac Zegli an adgili, an maTi
nawili, an romelime faza ganekuTvneba: mag., neoliTi. sasurvelia SeTanxmebuli leqsikoni da igi unda Seicavdes termins
“ucnobia”.
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo).
4.2 saukune
arasavaldebulo qveseqcia im saukunis aRsaricxad, romelsac
Zegli an adgili, an maTi nawili ganekuTvneba.
4.2.1. saukune
Zeglis an adgilis saukune, mag., XVII s. es are gamosadegia mxolod im ZeglebisaTvis, romlebic istoriul periodebs ganekuTvneba.
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo).
4.3. TariRebis diapazoni
es arasavaldebuli qveseqciaa, romelic aRricxavs drois monakveTs, romelic moicavs Zeglis an adgilis, an maTi nawilis
gamoyenebis an moqmedebis romelime konkretul fazas
4.3.1. _ TariRi - dan
TariRis qveda zRvari, 1640
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo).
4.3.2. _ TariRi - mde
TariRis zeda zRvari, 1660 wlamde.
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo).
4.4. mecnieruli da zusti TariRebi
es aris arasavaldebulo qveseqcia, romelic iZleva ufro zusti TariRis aRricxvas iseTi wyaroebidan, rogoricaa dokumenturi mowmobebi, warwerebi, radiokarbonuli TariRebi da
dendroqronologiuri TariRebi.
4.4.1. TariRi
zusti an mecnieruli TariRi, dakavSirebuli ZeglTan an adgilTan, mag., 1580-1410 Cal BC (Har-1234).
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo).
4.4.2. meTodi
esaa miTiTeba im meTodze, romliTacaa miRebuli TariRi, mag.,
karboni 14, dendroqronologia. sasurvelia gacxriluli leq­
- 86 -
sikoni
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo).
5.0. fizikuri mdgomareoba
es seqcia gamoiyeneba Zeglis an adgilis fizikuri mdgomareobis aRsanusxad da agreTve am Sefasebis TariRis dasafiqsireblad. es arasavaldebuloa da SeiZleba gameorebul iqnes. Zeglis an adgilis menejmentis mudmivi Sefasebis mizniT sasargeblo iqneboda am seqciis monacemebis drodadro ganaxleba. es
mogvcems dazianebis an cveTis aRmofxvris saSualebas. SeiZleba menejmentis detalebis dasafiqsireblad saWiro gaxdes damatebiTi areebis Setana, aRmricxveli organizaciis funqciebis
Sesabamisad.
5.1. mdgomareoba
es are aRricxavs Zeglis an adgilis fizikur simrTeles. mag.,
mTeli, daSlili, restavrirebuli, ucnobia, da sxv. sasurvelia gacxriluli leqsikoni.
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo).
5.2.mdgomareobis Sefasebis TariRi
TariRi, rodesac gakeTda Zeglis mdgomareobis Sefaseba. es
are arasavaldebuloa, radgan warsulSi gakeTebuli Sefasebis
bevri angariSi SeiZleba ar iyos daTariRebuli. rekomendirebulia gamoyenebul iqnes ISO standarti TariRebisaTvis, mag.,
1994-10-27.
(aso-cifruli, erTjeradi, arasavaldebulo).
6. 0. Zeglad nominacia/dacvis statusi
es aris arasavaldebulo seqcia. is acxadebs, aris Tu ara Zegli an adgili nominirebuli dacvisTvis, an ayvanili dacvaze,
da Tu aris, rogoria nominirebis an dacvis tipi da Sesabamisi
TariRi. es seqcia SeiZleba gameorebul iqnes.
6.1. nominirebis an dacvis tipi
aq ganisazRvreba dacvis kategoria. sasurvelia gacxriluli
leqsikis gamoyeneba, mag., municipaluri, adgilobrivi, siaSi
Setanili Zegli, msoflio memkvidreobis Zegli da sxv.
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo).
6.2. nominaciis an dacavaze ayvanis TariRi
TariRi, rodesac kanonierad moxda nominireba an dacvaze ayvana. rekomendirebulia gamoyenebul iqnes ISO standarti Tari- 87 -
RebisaTvis, mag., 1994-10-27.
(aso-cifruli, erTjeradi, ara savaldebulo).
6.3. saregistracio nomeri
aq mocemulia nominirebis an dacvaze ayvanis aqtis saregistracio nomeri, mag., SSS147.
(aso-cifruli, erTjeradi, savaldebulo).
6.4. saregistracio nomris mimniWebeli organizacia an piri
saregistracio nomris mimniWebeli organizacia an piri, mag.,
muzeumebis erovnuli departamenti. es are savaldebuloa,
Tuki miTiTebulia saregistracio nomeri.
(aso-cifruli, erTjeradi, ara savaldebulo).
7.0. arqeologiuri daskvna
es arasavaldebulo seqcia iZleva Tavisufali teqstiT Zeglis
an adgilis aRweris saSualebas.
(aso-cifruli, erTjeradi, ara savaldebulo).
12.3. obieqtis saaRricxvo baraTi (ID).
1.0. obieqtis saaRricxvo baraTis kategoriebi
1.1. fotoebi
fotoebi sasicocxlo aucileblobaa moparuli obieqtebis dabrunebisa da identifikaciisaTvis. saerTo xedebTan erTad,
warwerebis, aRniSvnebis, dazianebebis da SekeTebebis msxvili
planiT gadaRebac unda Catardes (ix. gansakuTrebuli niSnebi).
1.2. obieqtis tipi
obieqtis tipi ganisazRvreba erTi terminiT an mokle aRweriTi fraziT, romelic aRwers obieqts (mag., niRabi, meomris
sasafeTqle samkauli). roca obieqtis saaRricxvo baraTi avtomatur sistemaSi xorcieldeba, sasurvelia informaciis
mopoveba SeiZlebodes rogorc minimum or doneze (mag., done 1
_ keramika; done 2: portretisTaviani doqi).
1.3. zomebi
obieqtis zoma da/an wona ganzomilebis erTeulis miTiTebiT
(mag., 30,5 sm 30,5 sm-ze).
- 88 -
1.4. masalebi da teqnika
obieqtis Sesaqmnelad gamoyenebuli masala, damzadebis teqnika
da meTodebi.
1.5. warwerebi da aRniSvnebi
obieqtze aRmoCenili an masTan dakavSirebuli warwerebi da
saidentifikacio aRniSvnebi;
1.6. TariRi an periodi
obieqtis asakis miTiTeba. SeiZleba iyos zusti TariRi, an
garkveuli droiTi monakveTi (mag., 1872w.; 1527-1580) an kulturuli periodi (mag., brinjaos xana).
1.7. Seqmneli
obieqtis Semqnelis saxeli. SeiZleba cnobili pirovneba iyos,
(mag., Tomas tompioni) an firma (mag., tifani), an kulturuli
jgufi (mag., hopi).
1.8. Tema
obieqtze an mis mier gamosaxuli Tema (siuJeti) (mag., peizaJi,
brZola, qali bavSviT);
1.9. saTauri
obieqtis saTauri, romelic mas mieniWa an Seqmnis momentSi, an
mere (mag., “kivili”).
1.10. gansakuTrebuli niSnebi
obieqtis yvela is niSani, romelsac SeuZlia konkretulad
misi identificireba (mag., specifikuri dazianeba; SekeTeba, an
damzadebis dros warmoqmnili defeqti).
1.11. aRwera
obieqtis mokle teqsturi aRwera zemomoyvanili kategoriebis
informaciis gamoyenebiT. SeiZleba moicavdes damatebiT informaciasac, romelic obieqtis identificirebisaTvis gamodgeba
(mag., obieqtis feri da moyvaniloba; sad aris damzadebuli
obieqti).
2.0. rekomendirebuli damatebiTi kategoriebi.
aq mocemulia informaciis 5 kategoria, romelic ar iqna
Setanili obieqtis ID-Si, radgan ver iqna miRweuli erTmniSvnelovani konsensusi amis Taobaze, Tumca respondentebis
didma umravlesobam mainc sasurvelad miiCnia maTi CarTva.
- 89 -
maTTvis, vinc dokumentirebis avtomatur sistemebs amuSavebs,
rekomendirebulia am kategoriebis gamoyeneba.
2.1. obieqtis ID-is nomeri
cifruli an aso-cifruli maCvenebeli, rogoric gamoiyeneba
bevr muzeumSi (zogjer datanilia TviT obieqtze).
2.2. masTan dakavSirebuli werilobiTi masala
miTiTebebi, citatebis CaTvliT, obieqtis Taobaze arsebul
werilobiT masalaze (gamoqveynebuli katalogebi, statiebi, an
mdgomareobis angariSebi).
2.3. Seqmnis/ povnis adgili
adgili, sadac Seiqmna obieqti da/an adgili, sadac igi iqna
aRmoCenili (mag., adgili, sadac damzadda, an arqeologiuri
gaTxrebis adgili, sadac igi ipoves).
2.4.jvaredini miTiTeba dakavSirebul obieqtebze (mag., erTierTi wyvilidan; sasadilo WurWlis nawili).
2.5.dokumentirebis TariRi.
TariRi, rodesac Sedga es dokumentacia.
12.4. obieqtis ID _ sakontrolo sia.
fotoebis gadaReba
fotoebs sasicocxlo mniSvneloba aqvT moparuli obieqtebis
mignebasa da identificirebisTvis. zogad xedebTan erTad unda
gakeTdes axlo xedebi, maT Soris warwerebis, aRniSvnebis/damRebis, dazianebebisa da SekeTebebis. Tu SesaZlebelia, sasargebloa kadrSi konkretuli zomis mqone sagnis Setana.
upasuxeT am kiTxvebs:
obieqtis tipi
ra tipisaa es obieqti? (mag., ferwera, qandakeba, saaTi, niRabi)?
zomebi
ra aris obieqtis zoma da/an wona? daakonkreteT ganzomilebis
erTeuli (mag., sm; inCi, ) da ra ganzomilebebs ekuTvnis es zomebi (simaRle, sogane, sigrZe)..
masalebi da teqnika
ra masalisganaa damzadebuli obieqti? (mag., spilenZi, xe, zeTi
- 90 -
tiloze)? rogor gakeTda (gamoiWra, Camosxmulia, gravirebulia)?
warwerebi da aRniSvnebi
aris Tu ara obieqtze aRmoCenili an masTan dakavSirebuli
warwerebi da saidentifikacio aRniSvnebi, cifrebi (mag., xelmowera, miZRvna, saTauri, ostatis damRa, masalis xarisxis aRniSvna, mflobelobis damRa)?;
gansakuTrebuli niSnebi
aqvs Tu ara obieqts raime fizikuri niSani, romelsac SeuZlia
niSandobliv misi identificireba (mag., specifikuri dazianeba;
SekeTeba, an damzadebis dros warmoqmnili defeqti)?
saTauri
aqvs Tu ara obieqts saTauri, romliTac isaa cnobili da romliTac SeiZleba misi identifikacia (mag., “kivili”)?
Tema
ra aris gamosaxuli an warmodgenili obieqtze (mag., peizaJi,
brZola, qali bavSviT)?
TariRi an periodi
rodis Seiqmna obieqti? (mag.,
���������������������������������������
1872w.; XVII s. brinjaos xana.)
Seqmneli
cnobilia, vin Seqmna es obieqti? es SeiZleba cnobili pirovneba iyos, (mag., Tomas tompioni) an firma (mag., tifani), an kulturuli jgufi (mag., hopi).
dawereT mokle aRwera
Tavisufali teqsti SeiZleba moicavdes damatebiT informaciasac, romelic obieqtis identifikaciisaTvis gamodgeba
(mag., obieqtis feri da moyvaniloba; sad aris damzadebuli
obieqti).
SeinaxeT dacul adgilas.
dokumentaciis Sedgenis mere SeinaxeT is usafrTxo, dacul
adgilas.
13. magaliTebi
sabaziso monacemTa standartis gamoyenebis samagaliTod
- 91 -
motanilia grinviCis ansambli (gaerTianebuli samefo). gansakuTrebuli yuradReba gamaxvilebulia Queen’s House-ze (dedoflis saxli), romelic bevr fenas moicavs (magaliTi 1 da 2),
samefo parkze (magaliTi 3) da muzeumis koleqciis nivTebze,
romlebic am RirSesaniSnavi adgilis istorias ukavSirdeba.
yoveli es Zegli da obieqti SeiZleba cal-calke iqnes ganxiluli da dokumentirebuli.
grinviCSi ganlagebuli
uwindeli samefo sazRvaosno
koleji, dedoflis saxli, samefo observatoria da parki qmnian
evropaSi erT yvelaze STambeWdav arqiteqturul da peizaJur
ansambls, romelic ganasaxierebs samefo patronaJis, zRvaze
batonobis da samecniero winsvlis istorias. aq aseve SemorCenilia romauli periodis dasaxlebis kvali, anglo-saqsuri
samarxebis RirsSesaniSnavi jgufi, XVI s-is sasaxlis naSTebi,
klasicisturi nagebobebis jgufi, romlebic daproeqtebul
iyo XVII da XVIII ss-is udides xuroTmoZRvarTa mier _ inigo
jonsi, qristofer reni, nikolas hoksmuri _ da sagulisxmo
koleqcia nacionalur sazRvaosno muzeumSi, romelSic Sedis
ferweruli tiloebi, aveji, modelebi da istoriuli qronometrebi. mTavari Senobebi da peizaJi da axlomdebare qalaqis
centri Seadgens “grinviCis sazRvaosno msoflio memkvidreobis RirsSesaniSnav adgils”, romelic damtkicda 1997 wlis dekemberSi. metic, saerTaSoriso standartebis Taobaze publikaciaSi upriania im adgilis motana, romlis saxels atarebs erTi
uadresi saerTaSoriso SeTanxmeba qmedebebis standartizaciis
Taobaze _ GgrinviCis dro, romelic dadginda saerTaSoriso
meridianul konferenciaze uoSingtonSi, 1884 wels.
SeniSvnebi monacemTa Seyvanaze
“erTjeradi” da “mravaljeradi Seyvana”
arqiteqturuli da arqeologiuri standartebis rekomendaciebSi kompiuterul monacemTa anotaciebis Taobaze termini “erTjeradi” gansxvavebulad gamoiyeneba.
arqiteqturul indeqsSi is kategoriebi, romlebisTvisac
ramdenime anotacia SeiZleba iyos saWiro, aRniSnulia, rogorc
“mravaljeradi Seyvana”; xolo romlebisTvisac mxolod erTi
anotacia aris saWiro, aRniSnulia rogorc “erTjeradi”. arqeologiur standartSi “mravaljeradi Seyvana” ar gamoiyeneba. “erTjeradi” gamoiyeneba informaciis diskretuli erTeulisaTvis _ erTjeradi, diskretuli informaciis sxvadasxva
an mravalgvari wilebi SeiZleba erTi dasaxelebis kategoriis
sxvadasxva, gameorebad areebSi iyos mocemuli.
- 92 -
jvaredini miTiTeba gamarTulobisa da kazmulobis saaR­
ricxvo baraTebze
arqiteqturul indeqsSi SeiZleba gakeTdes jvaredini miTiTeba gamarTulobisa da kazmulobis baraTebze kategoriaSi
1.6. rekomendirebulia, amave kategoriaSi iqnes Setanili miTiTebebi im moZrav nivTebze, romlebic mocemul SenobaSi aris
ganlagebuli.
13.1. arqiteqturuli memkvidreobis istoriuli Senobebisa da
Zeglebis sabaziso monacemTa indeqsi
dedoflis saxli grinviCSi daproeqtebuli iyo inigo jonsis mier, rogorc stuartis gvaris dedoflebis _ ana danielisa da henrieta marias _ myudro kerZo mosasvenebeli. XIX s-is
dasawyisidan moyolebuli Senobas sxvadasxva uwyeba iyenebda,
is jer iyo suliT avadmyofTa samefo sazRvaosno saavadmoyofos nawili, romelic 1821 wlidan SeuerTda grinviCis sahospitalo skolas, axla ki erovnuli sazRvaosno muzeumis centraluri nawilia. aq magaliTis saxiT moyvanili saaRricxvo
baraTi asaxavs am sam gansxvavebul fuqnqcias: sacxovrebeli _
saxli, saganmanaTleblo _ skola, saganmanaTleblo _ muzeumi
(ix. 3.0). aRnusxulia sami ZiriTadi samSeneblo etapi: 1616-1619;
1629-1640; 1661-1663 (ix. 4.0). dedoflis saxlTan dakavSirebuli pirebi da organizaciebi aseve aris aRricxuli, SenobasTan
mimarTebiT maTi wvlilis miTiTebiT, mag., inigo jonsi (xuroTmoZRvari), oracio jentileski (fermweri), dedofali anna
danieli (damkveTi), erovnuli sazRvaosno muzeumi (mobinadre),
Sesabamisi TariRebiT (ix. 5.0). dedoflis saxli warmoadgens
erovnuli sazRvaosno muzeumis (1.5.) ansablis nawils da dakavSirebulia grinviC parkis arqeologiur saaRricxvo baraTTan
(1.8).
1.0 saxelwodeba da miTiTebebi
1.1. Senobis saxeli
dedoflis saxli
1.2. saregistracio nomeri 610612
1.3. Sedgenis TariRi
1998 w. 6 marti
1.4. Semdgeneli organizacia inglisis istoriuli Zeglebis
samefo komisia
1.5. miTiTeba ansamblze grinviCi [1]
erovnuli sazRvaosno muzeumi
1.6. miTiTeba gamarTulobasa
da moZrav nivTebze
[obieqtebis saaRricxvo baraTebi
erovnuli sazRvaosno muzeumSi]
- 93 -
1.7. miTiTeba dokumentaciaze TQ 3877 26/G53
(DoE List Reference)
1.8. miTiTeba arqeologiaze 610514 [grinviC parkis
saaRricxvo baraTi]
1.9. miTiTeba garmoze
2.0. mdebareoba
2.1. administraciuli
mdebareoba
2.1.1. saxelmwifo
2.1.2. geo-politikuli
erTeuli 2.1.3. qvedanayofi
2.1.4. qvedanayofi
gaerTianebuli samefo
inglisi
londonis gareubani grinviCi
2.2 misamarTi
2.2.1. safosto saxeli
erovnuli sazRvaosno muzeumi
2.2.2. nomeri
2.2.3. quCa/ gza
romneis gza
2.2.4. mdebareoba
grinviCi
2.2.5. qalaqi
londoni
2.2.6. safosto kodi
SE10 9NF
2.3. kartografiuli
miTiTebebi
2.3.1. X koordinati
5387
2.3.2. Y koordinati
1777
2.3.3 sivrciTi miTiTebis sistema saxelmwifo topografiuli
samsaxuri
2.4. kadastris miTiTeba/ miwis nakveTi
3.0. fuqciuri tipi
3.1. tipi
3.1.1. TariRi 1. saxli
1616-1807
2. skola
1807-1933
3. muzeumi
1937
4.0. TariRi
4.1. periodi
4.2. saukune
4.3. TariRebis diapazoni
XVIIs.
- 94 -
3.2. kategoria
sacxovrebeli
saganmanaTleblo
saganmanaTleblo
4.3.1 -dan
1. 1616
2. 1629
3. 1661
4.4. zusti TariRi
4.3.2. –mde
1619
1640
1663
5.0. pirovenebebi da organizaciebi
5.1. saxeli
5.2. wvlili
5.2.1 TariRi
1. jonsi inigo
arqiteqtori 1616-40
2. de kuzi, solomoni
baRis
damgegmarebeli 1611-13
3. jentileski, oracio fermweri
1636-38
4. dedofali ana danieli damkveTi
1616-19
5. dedofali henrieta maria damkveTi
1629-40
6. samefo sazRvao sagiJeTi/
grinviCis hospitalis skola mobinadre
1807-1933
7. erovnuli sazRvaosno muzeumi mobinadre
19376.0. samSeneblo masalebi/meTodebi
6.1 kedlebi
qva, aguri, stuko
6.2. saxuravi
tyviis furclebi
7.0 fizkuri mdgomareoba
7.1. zogadi mdgomareoba
restavrirebulia
kargi
8.0 dacvis/ samarTlebrivi statusi
8.1. tipi 8.2. arsebuli kategoria 8.3. miniWebis TariRi
1. aRricxuli nageboba
kategoria 1 1973 w. 8 ivnisi
2. aRnusxuli Zveli Zegli
3. msoflio memkvidreobis
RirSesaniSnavi adgili
1994 w. 31 marti
1997 w. 4 dekemeberi
9.0. SeniSvnebi
9.1 istoriuli daskvna (mimoxilva)
dedoflis saxli daproeqtebul iyo inigo jonsis mier, rogorc stuartebis gvaris dedoflebis, ana danielisa da henrieta marias, myudro kerZo mosasvenebeli. samefo sasaxlisa
da grinviCis parkis gamyofi gzis gaswvriv ganTavsebuli, igi
- 95 -
1616-1663 wlebs Soris ramdenime etapad aSenda. es iyo erTi
pirveli WeSmaritad klasikuri renesansuli nageboba inglisSi.
igi mdidrulad iyo morTuli da samoqalaqo omamde stuartebis samefo karis zogi saukeTeso xelovnebis nimuSi aq iyo gamofenili. XIX si-s damdegidan moyolebuli Senoba sazogadoebrivi gamoyenebisa gaxda, jer rogorc sazRvao samefo suliT
daavadebulTa TavSesafari, SeerTebuli 1821 wels grinviCis
hospitalis skolasTan, da axla rogorc erovnuli sazRvaosno muzuemis centraluri nawili. 1930-iani d 1980-iani wlebis
restavraciebi miznad isaxavda SenobisaTvis misi XVII s-is saxe
aRedginaT.
13.2. SenobaTa ansamblebis, Zeglebisa da RirSesaniSnavi adgilebis sabaziso monacemTa indeqsi, dafuZnebuli istoriuli Senobebisa da Zeglebis sabaziso monacemTa indeqsze.
1.0. saxelebi da miTiTebebi
1.1. ansamblis saxelwodeba
grinviCi
1.2. saregistracio nomeri
1
1.3. saaRricxvo baraTis Sedgenis TariRi 14. 05. 2001
1.4. aRmricxavi organizacia
1.5. miTiTeba calkeul Senobaze/Zeglze 610612
dedoflis sasaxle
1.6. miTiTeba gamarTulobasa da moZrav obieqtebze
1.7. miTiTeba dokumentaciaze
1.8. miTiTeba arqeologiaze
610514 grinviC parki
1.9. miTiTeba dakavSirebul ansamblebze
erovnuli
sazRvaosno muzeumi
2.0. mdebareoba
2.1.1. saxelmwifo
gaerTianebuli samefo
2.1.2. geo-politikuri erTeuli
inglisi
2.1.3. qalaqi / sofeli/ daba
londoni
2.1.4. administraciuli erTeuli grinviCi
2.1.5. geografiuli regioni
2.2 misamarTi
2.2.1. qalaqi
londoni
2.2.2. safosto kodi
SE 10
2.3 kartografiuli miTiTeba
2.3.1. X koordinati
5387
2.3.2. Y koordinati
1777
2.3.3. miTiTebis sivrciTi sistema saxelmwifo
kartografiuli samsaxuri
- 96 -
2.4. miTiTeba kadastrze/ miwis nakveTi
3.0. funqciuri tip(eb)i
3.1. gvarovnuli tip(eb)i gareubanis/organuli/gegmarebiTi
3.2. funqciuri tip(eb)i
sacxovrebeli/dasasvenebeli
3.3. gansakuTrebuli tipi
saxli
irmebis parki
4.0. TariRi
XV-XIX ss.
5.0. ansamblis istoriasTan dakavSirebuli
pirovnebebi da organizaciebi
5.1. saxel(eb)i
5.2. wvlili
5.2.1. TariR(eb)i
����������
jonsi, inigo
arqiteqtori
1616-40
de kuzi,
baRis damgegmarebeli
1611-13
6.0. masalebi/meTodebi
6.1 mTavari Senobis masalebi /meTodebi
6.2. sxva masalebi/ meTodebi
7.0 fizikuri mdgomareoba
7.1. zogadi mdgomareoba
aguri, qva, stuko
kargi.
8.0. dacvis /samarTlebrivi statusi
8.1. tipi
8.2. arsebuli kategoria
8.3. miniWebis TariRi
1. aRnusxuli Senoba
kategoria 1. 1973w. 8 ivnisi
2. aRnusxuli Zveli Zegli
1994 w. 31 marti
3. msoflio memkvidreobis Zegli
1997 w. 4 dekemberi
9.0. SeniSvnebi
9.1. istoriuli daskvna
STambeWdavi arqiteqturuli da peizaJuri ansambli. dedoflis
saxli agebul iqna XVII s-Si, rogorc samefo mosasvenebeli adgili, tiudorebis sasaxlesa da Suasaukunovan irmebis parks
Soris, mdinare temzas maxloblad. samefo parki gadakeTda
1660-ian wlebSi, rogorc regularuli landSafti dedoflis
saxlis samxreTiT da 1675 wels borcvze aSenda samefo observatoria. Zveli sasaxlis dangrevas moyva XVIII s-Si zRvaosanTa samefo hospitalis ageba, SemdgomSi samefo sazRvaosno
koleji. sazogadoebriv gamoyenebaSia XIX s-dan. dedoflis saxli orive mxridan miSenebul nawilebs svetnariT ukavSirdeba.
amJamad warmoadgens erovnuli sazRvaosno muzeumis birTvs.
- 97 -
9.2. aRweriTi daskvna.
dedoflis saxli Zalian karg mdgomareobaSia bolo drois
restavraciis Semdeg. samefo hospitalis mimdebare Senobebi amJamad agreTve sruladaa aRdgenili da aq ganTavsebulia
grinviCis universiteti da samebis samusiko koleji.
igi warmoadgens saerTaSoriso mniSvnelobis arqiteqturul da
landSaftur ansambls, romlis Semadgeneli Senobebi inglisis
yvelaze saxelganTqmuli arqiteqtorebis mier aris Seqmnili
_ inigo jonsi, jon uebi, kristofer reni da nikolas hoksmuri. Senobebic da parkic Riaa sazogadoebisaTvis. mimdebare qalaqis istoriuli centrTan erTad, es daculi Zeglebia, romlebic axla qmnis grinviCis sazRvao msoflio memkvidreobis
RirSesaniSnav adgils.
13.3. sabaziso monacemTa standarti arqeologiuri adgilebisa
da ZeglebisaTvis
grinviCis parki warmoadgens Suasaukuneebriv iremsaSen parks,
romelic 1433 wels Seiqmna. Semdgom igi gaxda samefo parki,
dakavSirebuli tiudorebis placentias sasaxlesTan. parki Tavidan daigegma 1660-ian wlebSi ufro regularuli saxiT, axali
samefo sasaxlis garSemo, rac mefe Carlz II-is restavracias
moyva. am adgilas Semonaxulia adreuli dasaxlebis, romauli
taZris da anglo-saqsuri samarxebis naSTebi. es saaRricxvo
baraTi aRnusxavs 1433 wlis iremsaSen parks, TumcaRa moicavs jvaredin miTiTebebs anglo-saqsuri samarxebis monacemebze
(ix. 1.5.2.).
1.0. saxelebi da miTiTebebi
1.1. saaRricxvo nomeri
1.2. ansamblis saxelwodeba
610514
grinviCi
1.3. saaRricxvo baraTis Sedgenis TariRi
da bolo ganaxlebis TariRi
1.3.1 Sedgenis TariRi
1998-01-25
1.3.2. ganaxlebis TariRi
1998-03-13
1.4. aRmricxavi organizacia
inglisis istoriuli
Zeglebis samefo komisia
1.5. jvaredini miTiTeba masTan dakavSirebuli Zeglebis
an adgilebis saaRricxvo baraTebze
- 98 -
1.5.1. miTiTebis nomeri
404328; 610612
1.5.2. damokidebulebis ganmsazRvreli
Seicavs anglo-saqsur samarxebs;
dakavSirebulia dedoflis saxlTan;
1.5.3. miTiTebis wyaro inglisis istoriuli
Zeglebis samefo komisia
1.6. miTiTeba arqeologiur koleqciebsa da artefaqtebze
1.7. miTiTeba dokumentaciaze
1.7.1. miTiTebis nomeri
910061
1.7.2. dokumentaciis/arqivis tipi gamouqveynebeli teqsti, grafika, fotoebi
1.7.3. miTiTebis wyaro
inglisis istoriuli
Zeglebis samefo komisia
1.8. miTiTeba arqeologiur RonisZiebze
1.8.1. miTiTebis nomeri
1012515
1.8.2. movlenis tipi
kvleva
1.8.3. aRnusxuli RonisZiebis dawyebis TariRi
1993-09
1.8.4. aRnusxuli RonisZiebis damTavrebis TariRi
1994-02
1.8.5. miTiTebis wyaro
inglisis istoriuli Zeglebis samefo komisia
2.0. mdebareoba
2.1. administraciuli mdebareoba
2.1.1. saxelmwifo an eri
gaerTianebuli samefo
2.1.2. geo-politikuri erTeuli inglisi
2.1.3. qalaqi / sofeli/ daba
londoni
2.1.4. administraciuli qvedanayofi londonis gareubani grinviCi
2.2. adgilis mdebareoba
2.2.1. mdebareobis aRwera md. temzis samxreT napirze,
londonis centridan 7 milis daSorebiT
2.3 misamarTi
2.3.1. samisamarTo saxeli
grinviC parki
2.3.2. quCis nomeri
2.3.3. quCis saxeli
2.3.4. adgili
grinviCi
2.3.5. qalaqi
londoni
2.3.6.. safosto kodi
SE 10
2.4. sakadastro miTiTeba/miwis nakveTi
2.5 kartografiuli miTiTeba
2.5.2. kartografuli maCvenebeli
2.5.2. miTiTebis sivrciTi sistema saxelmwifo
kartografiuli samsaxuri
���������
2.5.3. topologia
P
- 99 -
2.5.4. maCvenebeli
2.5.5. rigiTi nomeri
2.5.6. X koordinati
2.5.7. Y koordinati
centri
5390
1770
3.0. tipi
3.1. Zeglis an adgilis tipi
3.2. Zeglis an adgilis kategoria
irmebis parki
baRebi, parkebi da
urbanuli sivrceebi
4.0. TariRi
4.1. kulturuli periodi
4.1.1 kulturuli periodi
Sua saukuneebi
4.2. saukune
4.2.1. saukune
XV s.
4.3. TariRebis amplituda
4.3.1. TariRidan
1433
4.3.2 TariRamde
1540
4.4. mecnieruli da zusti TariRebi
4.4.1. TariRi
4.4.2. meTodi
5.0. fizikuri mdgomareoba
5.1. mdgomareoba
mTeli
5.2. mdgomareobis Sefasebis TariRi 1994-02
6.0. aRicxvaze wardgena/dacvis statusi
6.1. aRricxvaze wardgenis tipi
6.2. TariRi
1.
�������������������������������������������������
parkebis da baRebis nusxa
1988 w. ianvari
kategoria 1
2. msoflio memkvidreobis Zegli1997 w. 4 XII
6.3. miTiTebis TariRi
miTiTebis wyaro
1. English Heritage
2. UNESCO
7.0. arqeologiuri daskvna
grinviC parki aris Sua saukuneebis iremsaSeni, romelic gloCesteris hercogma hamfrim daarsa 1433 wels Tavisi rezidenciis nawilad md. temzis samxreT napirze. Semdgom igi Tanmimdevrulad gaxda samefo parki, dakavSirebuli tudorebis
placentias sasaxlesTan. igi moicavs ufro adreuli dasaxlebis mowmobebs, romauli taZrisa da anglo-saqsuri samarxebis
CaTvliT. parki Tavidan daigegma 1660-ian wlebSi dedoflis
saxlidan samxreTiT, regularuli landSaftis saxiT, axali
samefo sasaxlis nawilad, romelic mefe Carlz II-is restavraciiskvalad iqna Cafiqrebuli. amJamad sazogadoebrivi qalaquri parkis saxe aqvs.
- 100 -
13.4. obieqtis saaRricxvo baraTi
1.1. foto
erovnuli sazRvaosno muzeumi_BHC 4251
1.2. obieqtis tipi
done 1:
ferwera
done 2:
portreti
1.3. zomebi
114 X 87 sm.
1.4. masalebi da teqnika
zeTi tiloze
1.5. warwerebi da aRniSvnebi `qristi”-s trafareti zurgze
“NV336” da meore _ikiTxeba “ENDOPH1”
1.6. TariRi an periodi
daaxloebiT 1605
1.7. Semsrulebeli
miekuTvneba jon de qric ufross
1.8. Tema
dedofali ana danieli / qali TeTr
kabaSi, xelSi maraoTi
1.9. saTauri
dedofal ana danielis portreti
1.10. gansakuTrebuli niSnebi
kabis qveda nawilSi jvaredini formis naWdevi dazianeba. muxis ficari samnawiliania, CaTlilia ¼ inCis
sisqemde, Sesabamisad, amoRrmavebulia zurgis mxridan. SeiniSneba
Zveli dazianeba xis Wiis mier da
ori axali xvreli. CuqurTmiani
mooqrovili CarCo XVII s-is italiuri xelobisaa. espanuri tvifruli tyavis zurgze mwvane saRebavis kvalia.
1.11.
aRwera dedofal ana danielis, mefe
iakob I-is meuRlis, muxlebamde gamosaxuli portreti, daaxloebiT 30
wlis asakSi. dedofals mosavs TeTri
kaba, aqvs aweuli Tma, Zvirfasi qvebiTa da margalitebiT Semkuli. yelzec
da mkerdzec margalitis mZivi ukeTia,
da marcxena xelSi marao uWiravs. ukana planze Cans skami. TiTqmis identuri portreti inaxeba blikling holSi, norfolkSi, romelzec SeiniSneba
adreuli gadaweris kvali, romelic
cvlis Tmis varcxnilobis stils da
maRal sayelos imgvarad, rac mas 1609
wels an iqamde hqonda.
- 101 -
2.1.
obieqtis saaRricxvo baraTis nomeri
erovnuli sazRvaosno muzeumi - BHC 4251
2.2.
masTan dakavSirebuli werilobiTi masalebi
NMM, The Maritime Yearbook,3, 1995/96, 11-13; erovnuli sazRvaosno muzeumis dosie da konservaciis angariSi.
2.3. Seqmnis/aRmoCenis adgili
inglisi
2.4. jvaredini miTiTeba masTan dakavSirebul obieqtebze
savaraudoa, rom arsebobda iakob I-is wyviledi portreti, Tumca misi adgil�����������������
samyofeli ucnobia
- 102 -
14. danarTebi
danarTi 1
evropis sabWos ministrebis rekomendacia R (95) 3 wevr qveynebisaTvis arqiteqturuli memkvidreobis istoriuli Senobebisa da
Zeglebis dokumentirebis meTodebisa da sistemebis koordinaciis Taobaze
(miRebulia ministrebis komitetis mier 1995 wlis 11 ianvars,
ministrTa moadgileebis 525-e Sexvedraze)
ministrTa komiteti, evropis sabWos wesdebis 15.b paragrafis
Sesabamisad,
iTvaliswinebs ra, rom evropis sabWos mizania, miaRwios met
erTobas mis wevrebs Soris, gansakuTrebiT maTi socialuri da
ekonomikuri zrdis xelisSewyobis mizniT;
mxedvelobaSi iRebs ra evropis arqiteqturuli memkvidreobis dacvis konvenciis preambulas, romelic xelmoweril iqna
granadaSi 1985 wlis oqtomberSi da romelic aRiarebs, rom
arqiteqturuli memkvidreoba Seuclelia;
mxedvelobaSi iRebs ra konvenciis paragraf 1-s, romelic iTvaliswinebs, rom arqiteqturuli memkvidreoba moicavs Zeglebs, SenobaTa jgufebsa da RirSesaniSnav adgilebs;
mxedvelobaSi iRebs ra paragraf 2-s, romelic xazs usvams aRwerilobaTa Seqmnis an Sesabamisi dokumentaciebis momzadebis
aucileblobas, rogorc winapirobebs konservaciis politikisaTvis;
mxedvelobaSi iRebs ra paragraf 17-s informaciis gacvlis
Taobaze sakonservacio politikaSi, gansakuTrebiT ki inventarizaciis meTodebTan da axali teqnologiebis mier Seqmnil SesaZleblobebTan dakavSirebiT memkvidreobis identifikaciisa
da aRnusxvisaTvis;
aRniSnavs ra arqiteqturuli memkvidreobis mimarT safrTxeebis donis matebas da aseve memkvidreobisadmi mzard sazogadoebriv interess, rac informaciaze gazrdili moTxovnaSi
aisaxeba;
acnobierebs ra evropaSi arqiteqturuli memkvidreobis inventarizaciis meTodebis mravalgvarobas, rac pirvel rigSi
gamoikveTa evropis sabWos dakveTiT 1985 wels momzadebul
moxsenebaSi evropis qveynebSi mxatvruli, arqiteqturuli da
- 103 -
kulturuli memkvidreobis aRwerilobaTa Sesaxeb, da, Semdgom, 1991 wels wevr-qveynebSi darigebuli kiTxvaris Sedegebze
aRwerilobaTa Sedgenis Taobaze;
aRniSnavs ra, rom dokumentirebis miznebisaTvis kompiuteruli teqnikis ganviTarebam, gamoyenebuli sistemebis mravalgvarobam da teqnologiuri cvlilebebis siCqarem SeiZleba sirTuleebi Seuqmnas sxvadasxva sistemebis momxmarebelTa Soris
urTierTkavSirs;
aRiarebs ra dokumentirebis meTodebisa da sistemebis koordinaciis aucileblobas, romelic xels Seuwyobs evropul
qveynebs Soris informaciis gacvlasa da urTierTkavSirs;
rekomendacias aZlevs wevri qveynebis mTavrobebs:
I. gaagrZelon TanamSromloba informaciis Sedgenis, moZiebis
da gacvlis principebisa da meTodebis sferoSi, raTa kidev
ufro ganaviTaron arqiteqturuli memkvidreobis marTva da gaazreba, gamocemebisa da detaluri aRwerilobebis,
dokumentirebis centrebis regularuli ganaxlebis gziT,
romlebic aRnusxavs miznebs, sakuTrebas, momsaxurebas, teqnikur sistemebs da informaciis miRebis saSualebebs, yvela mosargeblis sasikeTod;
II. xeli Seuwyon arqiteqturis dokumentirebis centrebSi
arqiteqturuli Senobebisa da Zeglebis sabaziso monacemTa indeqsis miRebas, romelic efuZneba am rekomendaciis
danarTSi mocemul gansazRvrebebs. es saerTo minimaluri
indeqsi gaaadvilebs informaciis gacvlas qveynebsa da im
organizaciebs Soris, romlebsac evalebaT istoriul SenobaTa gaazreba, konservacia da dacva da sazogadoebis mzardi moTxovnilebis dakmayofileba istoriul SenobaTa da
Zeglebis Taobaze arsebuli informaciis miRebaze;
III. aRiaron, rom monacemTa sabaziso indeqsis miReba aris win
gadadgmuli nabiji meTodebis da teqnikuri standartebis
identifikaciisaken, romlebic saWiroa kompiuterizebul
monacemTa gacvlisTvis da uzrunvelyofs, rom aseTi standartebis gansazRvra unda gaxdes prioriteti Sesabamisi
dokumentirebis centrebisTvis wevr qveynebSi evropis sabWos moTaveobiT gansaxorcielebul erTobliv qmedebaTa
mTel wyebaSi;
IV.uzrunvelyon, rom pasuxismgebeli saxelisuflebo rgolebi ganagrZobdnen arqiteqturis, arqeologiis, gamarTulo- 104 -
bis da kazmulobis, artefaqtebis da ufro farTo garemos
urTierTdamokidebulebisa da urTierTkavSiris gaTvaliswinebas im meTodebis da teqnikuri standartebis gansazRvrisas, romlebic saWiroa evropuli memkvidreobis, rogorc erTi mTlianis, dokumentirebisaTvis axlandeli da
momavali Taobebis sasikeTod.
danarTi II
informaciis gacvla, metamonacemebi da geo-sainfirmacio sistemebis standartebi
informaciis gacvlis standartebi qmnis informaciis mopovebisa da informaciis urTierTgacvlis teqnikur CarCos rogorc calkeuli dawesebulebis SigniT, aseve ramdenime dawesebulebas Soris erovnul an saerTaSoriso doneze. gacvliTi standartebis ramdenime magaliTs Soris yuradsaRebia ISO
2709:1996 (informacia da dokumentacia _ informaciis gacvlis
formati), romelic SemuSavda bibliografiuli informaciis
gacvlisTvis da ISO 23950:1998 (informacia da dokumentacia
_ informaciis Ziebis (Z39.50) _ ganacxadebis momsaxurebis gansazRvra da werilobiTi dokumentaciis specifikacia), romelic SemuSavda, raTa SesaZlebeli gaxdes informaciis Zieba da
urTierTdakavSireba gancalkavebul qselur garemoSi.
saerTaSoriso proeqti Aquarelle “kulturuli memkvidreobis
gaziareba Multimedia Telematics-is meSveobiT” da samuzeumo
informaciis kompiuteruli urTierTgacvlis konsorciumma,
CIMI, erToblivad SeimuSaves Aquarelle Z39.50 Profile, romelic
SeiZleba gamoyenebul iqnes, rogorc standarti erTdrouli
ZiebisTvis gancalkavebul monacemTa bazebSi (ix. CIMI da Aqurelle-is proeqtis veb-gverdebi).
internetis ganviTarebasTan erTad, monacemTa formatirebis
gafarToebuli ena, XML, monacemTa gacvlisTvis erTi yvelaze
mniSvnelovani standarti xdeba. XML aris qveprograma monacemTa formatirebis standartuli enisa. SGML (ISO 8879:1986
informaciis damuSaveba _ teqsti da saofise sistemebi _ formatirebis standartuli ena), romelic SemuSavebul iqna rogorc instrumenti digitaluri eleqtronuli dokumentaciis
sistematizaciisa da urTierTgacvlisTvis eleqtronuli gamocemebis momzadebis mizniT. rogorc SGML-is gamartivebuli da
moqnili versia, XML SemuSavebulia masalebis gasavrceleblad
qselSi msoflio maStabiT. igi iZleva saSualebas monacemebis/
informaciis sistematizebisa dokumentis tipis gansazRvris
- 105 -
DTD-is meSveobiT da SeiZleba gamoyenebul iqnes marTvis iseTi gansxvavebuli miznebisTvis, rogoricaa eleqtronul monacemTa urTierTgacvla, eleqtronuli publikaciebi, struqturirebuli informaciis Senaxva mediis, gamoyenebis da droisgan
damoukidebel formaSi da metamonacemuri aRwerisTvis. kulturuli memkvidreobis sferoSi maTTvis, vinc daiwyo SGML/
XML-is gamoyeneba, frangulma Inventaire Général-ma dosieebis
sistematizaciisa da eleqtronul formaSi Sesanaxad SeimuSava
SGML DTD-i (ix. DTD SGML CI V2.1 miTiTeba internetSi).
metamonacemebi
monacemebis xarisxi da momavalSi gamoyenebis SesaZlebloba
damokidebulia mis dokumentaciaze. zusti informaciis moZieba SesaZlebelia mxolod im SemTxvevaSi, Tu saZiebo monacemebi
zustad aris aRwerili. internetSi informaciis zrdis Sesabamisad metamonacemebis standartebi (standarti monacemTa Sesaxeb monacemTa aRwerisTvis) sul ufro mniSvnelovani xdeba.
dublinis sabaziso metamonacemTa elementebis wyeba, an mokled Dublin Core, warmoadgens sxvadasxva tipis digitaluri/
eleqtronuli resursebis aRweris modelis magaliTs, romelic xelmisawvdomia internetSi. am sferoSi axali wamowyebebia CEN informaciis standartizaciis sistema (CEN/ISSS),
romelmac 1999 wamoiwyo axali seminari metamonacemebze, metamonacemebis standartebis evropul SeTanxmebebSi wvlilis
Setanis mizniT, da W3G (World Wide Web Consortium) Resource
Description Framework (RDF) Foundation metadatas damuSavebisaTvis, romelmac Seqmna XML-is sintaqsisSi warmodgenili martivi modeli, romelic warmoadgens metamonacemebis gansazRvrisa da gamoyenebis ganzogadebul struqturas.
geo-sainformacio sistemebis standartebi
GIS- s sistematizaciisa da SemuSavebisaTvis sWirdeba standartizacia. digitaluri geografiuli informaciis sferoSi
standartizaciis ISO-s mier Camoyalibda specialuri teqnikuri komiteti. ISO/TC 211 standartebma unda gansazRvros meTodebi, instrumentebi da momsaxureba monacemTa digitalur/
eleqtronul formaSi marTvis (gansazRvrisa da metamonacemebis aRwerisTvis), mopovebis, damuSavebis, analizis, Sefasebis, wardgenis da gadacemisaTvis sxvadasxva momxmareblebs,
sistemebsa da adgilmdebareobebs Soris. CEN _ma agreTve Ca- 106 -
moayaliba specialuri teqnikuri komiteti TC 287, romelsac
aqvs pasuximgebloba GIS-is standartebis Seqmanze, romlebic
muSaobs ISO/TC 211-Tan kavSirSi.
SeniSvna:
yvela miTiTeba internetze Setanilia rCeul bibliografiaSi.
danarTi III
gadasinjuli sabaziso monacemTa indeqsi arqiteqturuli memkvidreobis istoriuli Senobebisa da ZeglebisaTvis
qvemoT mocemulia core data index-is odnav gavrcobili versia,
romelic iTvalisiwnebs meti detalebis Setanas mdgomareobis,
mflobelobis da omiT miyenebuli zianis Taobaze. igi SemuSavda 2000 wlis ianvarSi kosovoSi teqnikuri daxmarebis programaSi gamosayeneblad. amitom igi cota scdeba evropis sabWos
oficialurad aRiarebul rekomendacias R(95)3. mdgomareobis
da mflobelobis kriteriumebi gadmoRebulia English Heriatge-is programidan “safrTxis qveS myofi Senobebi” (Buildings
at Risk), romelic ganivrco, raTa moecva rogorc karg, aseve
cud mdgomareobaSi myofi Senobebi; omiT miyenebuli zianis
kriteriumi aRebulia gaerTianebuli erebis organizaciis dazianebaTa kategoriebidan.
1.0 saxelwodeba da miTiTebebi
1.1. Senobis saxeli
1.2. individualuri saregistracio nomeri
1.3. Sedgenis TariRi
1.4. Semdgeneli organizacia
1.5. miTiTeba masTan dakavSirebuli Senobisa da ansamblis
saaRricxvo baraTebze
1.6. miTiTeba gamarTulobasa da moZrav nivTebze
1.7. miTiTeba dokumentaciaze _ foto,
grafikuli, teqsturi, bibliografiuli.
1.8. miTiTeba arqeologiur baraTebze
1.9. miTiTeba garemos baraTebze
2.0. mdebareoba
2.1. administraciuli mdebareoba
2.1.1. saxelmwifo
- 107 -
2.1.2 geo-politikuli erTeuli
2.1.3. saxelmwifo-administraciuli qvedanayofi
2.1.4. administraciuli qvedanayofi
2.2 misamarTi
2.2.1. safosto saxeli
2.2.2. quCis nomeri
2.2.3. quCa/ gza
2.2.4. mdebareoba
2.2.5. qalaqi
2.2.6. safosto kodi
2.3. kartografiuli miTiTebebi
2.3.1. X koordinati
2.3.2. Y koordinati
2.3.3 gamoyenebuli sivrciTi miTiTebis sistema
2.4. kadastris miTiTeba/ miwis nakveTi
3.0. funqciuri tipi
3.1. Senobis tipi
3.1.1. TariRi
3.2. kategoria
4.0. daTariReba
4.1. periodi
4.2. saukune
4.3. TariRebis diapazoni
4.3.1 TariRi-dan
4.3.2. TariRi–mde
4.4. zusti TariRi
5.0. pirovenebebi da organizaciebi
5.1. saxeli pirovenebebisa da organizaciebisa
5.2. wvlili Senobis istoriaSi
5.2.1 TariRi
6.0. samSeneblo masalebi/meTodebi
6.1. kedlebis ZiriTadi masalebi da samSeneblo teqnika
6.2. gadaxurvis masala
7.0. fizkuri mdgomareoba
7.1. zogadi mdgomareoba
7.2. mdgomareobis xarisxi
7.3. omiT gamowveuli da masTan dakavSirebuli dazianebis
xarisxi
- 108 -
7.4. binadroba (dasaxlebuloba, dakavebuloba)
7.5. mflobeloba/sakuTreba
8.0. dacvis/ samarTlebrivi statusi
8.1. dacvis tipi
8.2. dacvis done (kategoria)
8.3. dacvis statusis miniWebis TariRi
9.0. SeniSvnebi
9.1 istoriuli daskvna (mimoxilva)
9.2. aRweriTi daskvna
10. ilustraciebi
10.1. rukis amonaridi
10.2. gegma
10.3. fotogamosaxulebebi
SeniSvnebi gadasinjul sabaziso monacemTa indeqsze
zemoT moyvanili areebi, rekomendaciebiT monacemTa Sesatanad, qvemoT moyvanili gamonaklisebis garda, detalurad aris
aRwerili “arqiteqturuli memkvidreobis istoriuli Senobebisa da Zeglebis sabaziso monacemta indeqsSi” (evropis sabWo,
1995). ix. Tavi 12.
qvemoT moyvanilia damatebiTi rekomendaciebi seqciebisTvis
7, 9, da 10:
7. es seqcia iZleva Senobis mdgomareobis da dazianebebis ufro
detaluri mimoxilvis saSualebas;
7.1. ZiriTadi mdgomareoba. SeZleba daiyos Semdeg doneebad:
A. Semdgomi swrafi ngrevis an samSeneblo qsovilis dakargvis arsebuli sagangaSo safrTxe. ar arsebobs SeTanxmebuli gadawyveta;
B. Semdgomi swrafi ngrevis an samSeneblo qsovilis dakargvis arsebuli sagangaSo safrTxe. gadawyveta SeTanxmebulia, magram jer araferi gakeTebula;
C. neli daSla. ar aris SeTanxmebuli gadawyveta;
D. neli daSla; gadawyveta SeTanxmebulia, magram jer araferi gakeTebula;
E. SekeTebis procesSia, an sakmaod kargad SekeTebulia,
magram ar aris garkveuli, vin gamoiyenebs da aris safrTxe, rom gamouyenebeli darCeba;
F. SekeTebis programa xorcieldeba, cnobilia, saboloo
- 109 -
gamoyenebis forma da vin gamoiyenebs.
G. Senoba karg mdgomareobaSia, magram ar aris gamoyenebuli.
H. Senoba karg mdgomareobaSia, gamoiyeneba da yavs momxmarebeli.
7.2. mdgomareobis xarisxi SeiZleba daiyos: Zalian cudidan
kargamde:
Zalian cudi: konstruqciuli sisuste da arastabiluroba;
gadaxurva dakargulia; mniSvnelovani Sida dazianebebi; xanZris an sxva katastrofis Sedegebi Senobis did nawilze (ix.
agerTve 7.3.).
cudi: konstruqciuli dazianeba da/an saxuravidan gaJonva;
an gauaresdeba an ara; zogadad Sida dazianebebi; nawilobriv ganicdis xanZris an sxva katastrofis zemoqmedebas.
damakmayofilebeli: konstruqciulad
sWirdeba mciredi SekeTebebi da movla.
jansaRia,
Tumca
kargi: konstruqciulad mdgradia; raime mniSvnelovani SekeTeba ar sWirdeba.
7.3. omiT gamowveuli an masTan dakavSirebuli dazianeba SeiZleba 5 doned davyoT:
1. mcire moculobis dazianeba aris darCenili;
2. SesakeTebelia sarkmlebi, karebi da sxv.
3. gadaxurvis 30% dazianebulia, Tumca SekeTeba SesaZlebelia;
4. gadaxurvis 30%-ze meti dazianebuli; mniSvnelovnad dazianebulia kedlebi; SekeTeba SesaZlebelia;
5. dangreulia.
7.4. binadroba. bevri ZeglisTvis am punqts ver gamoiyeneb, magram rodesac SeiZleba mivusadagoT, binadroba SeiZleba
ganisazRvros Semdegnairad: carieli, nawilobriv dakavebuli, dakavebuli, cnobili ar aris.
7.5. mflobeloba. mflobelobis kategoriebi sxvaobs politikuri da instituciuri garemoebebis Sesabamisad. SemoTa- 110 -
vazebulia Semdegi kategoriebi, romelTac SeiZleba sxvac
daematos: kerZo; saxelmwifo; municipaluri; religiuri
organizaciebis, komerciuli organizaciebis; saerTaSoriso
organizaciebis; sajaro gamoyenebis; ucnobia.
9. seqcia 9-Si SemoTavazebulia, rom sagangebo Tavisufali teqstis are ise Seivsos, rom Senobis ganviTarebis istoriuli
mimoxilva gamoyofil iqnes aRweriTi mimoxilvisgan. aRweriT mimoxilvaSi SeiZleba Sevides agreTve Senobis arsebuli mdgomareobis aRwera, misi urTierTmimarTeba ufro did
arealTan an ansamblTan.
10. es are ar aris gamiznuli monacemebis Sesatanad, Tumca
Segvaxsenebs, rom sasurveli iqneboda saaRricxvo baraTSi
garkveuli adgili daeTmos sailustracio masalas, romelic xels uwyobs identifikacias da iZleva informacias
aRwerisaTvis. aseve sasurvelia rukis amonaridi, romelzec
Cans Senoba da misi Semogarenis mdebareoba, sqematuri gegma
da fotoebi.
- 111 -
- 112 -
urbanuli reabilitaciis
saxelmZRvanelo
- 113 -
- 114 -
winasityvaoba
evropis sabWom, 1973 wels dafuZnebuli “kulturuli da bunebrivi memkvidreobis integrirebul konservaciasTan dakavSirebuli teqnikuri TanamSromlobis da konsultirebis programis” farglebSi, am sferos 80-ze meti proeqti ganaxorciela.
am proeqtebma naTelyo, ras elodebian organizaciis wevri saxelmwifoebi saxelmZRvanelo miTiTebis an rCevis mxriv. swored
amis gamo gadawyda mTeli rigi saxelmZRvanelo publikaciebis
gamocema, romelic exeba kulturuli memkvidreobis dacvis
politikis sakiTxebs.
2000 wels sakanonmdeblo mxardaWeris operatiuli jgufis
mier momzadebulma am seriis pirvelma tomma SemogvTavaza
kulturuli memkvidreobis sferoSi kanonmdeblobis da ad­
ministraciuli sistemebis ganviTarebis saxelmZRvanelo.
meore tomSi, romelic gamoica 2001 wels, inventarizaciisa da
dokumentaciis specialurad Seqmnili jgufis mier ganxilulia kulturuli memkvidreobis inventarizaciisa da dokumen­
taciis saxelmZRvaneli.
es tomi, romlis saTauria urbanuli reabilitaciis saxelmZ­
Rvanelo, efuZneba evropis sabWos memkvidreobis, socialuri
erTobis da adamianTa uflebebis integrirebuli konservaciis
sferos amosaval teqstebs. garda amisa, igi efuZneba am sferoSi SeZenil gamocdilebas, wevri qveynebis saukeTeso praqtikul
saqmianobas da yovelmxriv analizs, romelic Caatara evropis
sabWos eqspertTa specialurad Seqmnilma orma jgufma: “lisabonis jgufma,” romelic swavlobda istoriuli qalaquri centrebis sacxovrebeli saxlebis reabilitacias da “roCefortis
jgufma,” romelic, teqnikuri rCeva-darigebebis kvalad, faseulobebis da principebis sakiTxebs ganixilavda.
am naSromis mizani ar aris moqmedebis sanimuSo formebis,
aucilebeli wesebis, an mza teqnikuri gadawyvetilebebis
iZulebiTi Tavs moxveva, aramed igi emsaxureba yovelmxrivi
msjelobis stimulirebas da urbanuli reabilitaciis proeqtSi CarTuli kerZo pirebisa da dawesebulebebisaTvis gadawyvetilebis miRebisas rCevis da daxmarebis SeTavazebas.
amgvarad, “saxelmZRvanelo” qmnis adgilobrivi strategiis momavali mdgradi ganviTarebis qvakuTxeds, riTic ixelmZRvaneleben reabilitaciasTan dakavSirebuli sxvadasxva seqtorebi.
ufro metic, igi gvaZlevs mTeli rigi konkretuli praqtikuli
- 115 -
sakiTxebis Teoriul safuZvels, romelic aris, an gaxdeba momavalSi, specifikuri programuli samuSaoebis ganxilvis sagani.
am publikaciis gamocemisas, programis mizania Tavisi wvlili
Seitanos integrirebuli konservaciis da memkvidreobis sicocxlisunariani gamoyenebis saxelmZRanelo principebis danergvis saqmeSi. am TvalsazrisiT, igi gvexmareba axali evropuli standartebis SemuSavebaSi da im demokratiuli principebis
xelSewyobaSi, romelic gacxadebuli iyo evropis sabWos mier.
me diaxac valdebulad vTvli Tavs didi madloba gadavuxado
im specialistebs, romelTac monawileoba miiRes am publikaciis momzadebaSi, kerZod ki, miriam gobles, sakanonmdeblo
mxardaWeris specialistTa jgufis wevrs, romelmac Seiswavla
evropis sabWos amosavali teqstebi da Sekriba specialistTa
mier gaweuli wvlili “lisabonis debatebidan” (qsavier benuasti, verner desimpeleri, filipe lopesi da serJ vio) da “roCefortis jgufidan” (bernar buzu, bruno kusi da ana pisoti).
me aseve madlobas vuxdi im specialistebs, romlebic dagvTanxmdnen gadaekiTxaT xelnaweri da SeniSvnebi moewodebinaT, kerZod, jesika pirkoviCs, evropis sabWos kulturuli memkvidreobis saxelmZRvanelo komitetis Tavjdomaris miadgiles, serJ
vios, verner desimpelers, filipe lopess da bernar buzus.
da bolos, madlobas vuxdi yvela im specialists, romelTac
Tavisi monawileobiT urbanuli reabilitaciis daaxlovebiT
ocdaaT proeqtSi, gagviziares Tavisi codna da Seqmnes mkvidri gamocdilebiTi safuZveli, rac ganamtkicebs evropis sabWos codnasa da kompetenturobas am sferoSi.
katerina roti
kulturisa da kulturuli da
bunebrivi memkvidreobis direqtori
- 116 -
urbanuli reabilitaciis proeqtebi, Sesrulebuli teqnikuri
TanamSromlobisa da konsultirebis programis farglebSi
1975 wels misi Seqmnidan moyolebuli, “kulturuli da bune­
brivi memkvidreobis integrirebul konservaciasTan daka­
vSirebulma teqnikuri TanamSromlobis da konsultirebis
programam” Seasrula am sferos 80-ze meti proeqti, romelTa­
gan daaxlovebiT ocdaaTi uSualod exeba urbanuli reabili­
taciis sakiTxebs. gamocdileba, romelic programam SeiZina
320-ze meti specialistis mier Catarebuli 1100 Sefasebis kva­
lad, emsaxureba evropis sabWos wevr qveynebs.
(briSar-am-raini, oldenburgi, Toledo, evora, gimaresi, fun­
Cali, alkada de henaresi, tropea, krakovi _ istoriuli cen­
tri, valensia, banska stiavnica, urbino, safranbolu, sego­
via, barselonas poco di joto, talini, telki, osieki, skofia
loka, kadizi, Tbilisi, lisaboni, karkasoni, riga, rostov
didi, gorisi, gimri, aStaraki.)
- 117 -
Sesavali
dRevandel dRes, rodesac mdgradi ganviTareba sazogadoebis
dRis wesrigSi dgas, urbanuli reabilitacia mTavar da mudmiv sazrunavs warmoadgens. es aris Tema, romelic, arsebiTad,
kvlav da kvlav mTel msoflioSi gamoCndeba xolme modebuli
da saWirboroto sakiTxia centralur da aRmosavleT evropis
qveynebSi, romlebic politikuri da ekonomikuri gardatexebis
mtkivneul periodSi imyofebian.
is midgoma, rac mTavrobisa da arqiteqturul memkvidreobaze
pasuxismgebel oficialur pirT aqvT, Cveulebriv, Tavidanve
ar iTvalisiwnebs reabilitaciis procesis rTul bunebas. faqtiurad, es ara mxolod urbanuli memkvidreobis reabilitaciis sakiTxia, aramed dakninebul mdgomareobaSi myofi mimdebare
teritoriisTvis axali sicocxlis STabervis sakiTxic, Tanac
ise, rom Tavis saxlebSi adgilobrivi mcxovrebnic SevinarCunoT, romelTa sacxovrebeli pirobebi xSirad seriozuli yuradRebis miqcevas saWiroebs.
ar SeiZleba reabilitaciis procesis ekonomikuri da socialuri aspeqtebis gamocalkeveba misi memkvidreobiTi ganzomilebisagan, piriqiT isini CarTulia masSi da mas axal Suqs
hfens. amgvarad, kulturuli memkvidreoba xdeba sacxovrebeli pirobebis gaumjobesebis sakvanZo faqtori, romelic
aZlierebs socialur erTobas da xels uwyobs mdgrad ekonomikur ganviTarebas.
kamaTi urbanuli reabilitaciis Taobaze
1997 wels lisabonma iTxova evropis sabWos teqnikuri TanamSromloba. am Txovnis mizani iyo lisabonis mier bolo xuT
weliwadSi SeZenili gamocdilebis ganxilva. am qalaqSi Casvlisas teqnikuri TanamSromlobisa da konsultirebis programis specialistebma aRmoaCines originaluri, Zalze efeqtiuri
midgoma, romelic prioritets aniWebs socialur ganzomilebas da Tanamonawileobis Zlier elements Seicavs.
aSkara gaxda, rom saWiro iyo seriozuli msjeloba imisTvis,
rom lisabonis mier SeZenili gamocdileba Camdgariyo reabilitaciis procesSi CarTuli sxva qalaqebis samsaxurSi, rom naTeli gamxdariyo is perspeqtivebi, rac reabilitaciis meSveobiT iSleba.
- 118 -
aseve mniSvnelovani iyo evropis sxva qalaqebis sasikeTo praqtikis gaTvaliswineba, risi Sedegic gaxdeboda mTeli rigi saxelmZRvanelo principebis Camoyalibeba, rac Tavis mxriv gaxdeboda urbanuli reabilitaciis strategiis safuZveli, romelic evropis realuri viTarebis Sesabamisi iqneboda.
amgvarad, 1998 wels programam Seqmna istoriuli qalaquri
centrebis sacxovrebeli saxlebis reabilitaciis, rogorc
ekonomikuri ganviTarebis da socialuri erTobis faqtoris,
eqspertTa sagangebo jgufi. am jgufis mier warmoebuli msje­
loba “lisabonis debatebad” moixsenieba. misi wevrebi iyvnen
qsavier benuasti (safrangeTi), verner desimpeleri (belgia),
felipe lopesi (portugalia) da serJ vio (kanada).
1999 wlis ivnisidan, 2000 wlis Tebervlamde jgufma Caatara
mTeli rigi seminarebisa, risi Sedegic gaxda Semajamebeli dokumenti, sadac Camoyalibebuli iyo Cvidmeti rekomendacia,
romelic exeboda evropis urbanuli memkvidreobis reabilitacias (dokumenti AT99 267ter).
garda “lisabonis debatebisas” Catarebuli samuSaoebisa, felipe lopess eTxova Seeswavla programis moqmedeba urbanuli reabilitaciis sferoSi. 80-ze meti proeqtidan, romelic
ganxorcielda programis amoqmedebis Semdeg, man SearCia 27,
im wvlilis gamo, rac am proeqtebma Seitana reabilitaciis
sakiTxebze gamarTul msjelobaSi (ix. programis xelmZRvanelobiT ganxorcielebuli proeqtebis ruka). sazogadod miRebuli kriteriumebis safuZvelze gaanalizda 27 proeqtis ganxorcielebis angariSi, xolo analizis Sedegebi Sejamda samuSao
dokumentSi (gamouqveynebelia), romelic gaxda “lisabonis debatebis” Sedegi da dasaTaurebulia: L’apport des missions de cooperation et d’assistance technique du Service du Patrimoine Culturel
du Conseil de l’Europe, synthese de l’evaluation.
amasTan erTad, reabilitaciis Sesaxeb kamaTi unda ganixilebodes ormag konteqstSi:
• evropuli kampaniisa globaluri urTierTdamokidebulebis da solidarobis Taobaze: evropa siRaribisa da
socialuri gariyulobis winaaRmdeg, romelic evropis
sabWos III generalurma direqciam 1998 wels Caatara;
• kulturuli da bunebrivi memkvidreobis evropuli
kampaniisa: evropa, saerTo memkvidreoba, romelsac
awarmoebda evropis sabWos IV generaluri direqcia
1999-2000 wlebSi.
- 119 -
specialistTa meore jgufma, profesiuli gamocdilebisa da
am sferoSi 1997 wlidan ganxorcielebul sacdel proeqtebSi daunjebul RirebulebaTa SedarebiT, sxva mxriv ganixila
programis amocanebi. am jgufs ewoda “roCefortis jgufi.”
igi Sedgeboda sami frangi specialistisgan, romelTac evalebodaT programis TaosnobiT warmarTuli proeqtebis marTva.
eseni iyvnen bernar buzu, bruno kosi da ana piso.
2001 wlis maisidan dekembramde Catarda mTeli rigi seminarebisa, romlis Sedeged Seiqmna “teqnikuri mxardaWeris specialistTa jgufi,” romlis amocana iyo programis menejmentis
procesis ganmtkiceba da teqnikuri TanamSromlobis progra­
mis rolisa da zegavlenis analizisaTvis saWiro elementebis,
CDPAT (2002) 44 / AT(02) 081 rev.3 gamoqveyneba.
umTavresad ki, seminarebma gansazRvra principebi teqnikuri
TanamSromlobis programis “miTitebaTa sistemis” Sesaqmnelad:
2003-2005 wlebis mdgradi ganviTarebis strategia (CDPAT-(2003)
016 / AT03 054), romelic damtkicebul iqna kulturuli memkvidreobis mmarTveli komitetis mier (CDPAT) 2003 wlis maisSi.
da bolos, didma survilma, reabilitaciis proeqtebi ukeT
yofiliyo SeTanadebuli evropis sabWos socialur amocanebs,
miriam gobles, sakanonmdeblo mxardaWeris specialistTa jgufis eqsperts, daevala ewarmoebina organizaciis socialuri
erTobis da adamianTa uflebebis sferoebis amosavali teqstebis sruli kvleva. am kvlevaSi aseve Sevida evropis kavSiris da gaerTianebuli erebis (kerZod, iunesko-s) ZiriTadi
amosavali teqstebi.
2002-2003 wlebSi warmoebuli kvlevis Sedegad dadginda, rom
programis mier am sferoSi SerCeuli samoqmedo gezi srul
SesabamisobaSi iyo evropis sabWos adamianTa uflebebis midgomasTan da socialuri erTobis strategiasTan.
Cveni midgomis mizani
teqnikuri TanamSromlobis da konsultirebis programis mizania publikaciebis gziT Seitanos Tavisi wvlili evropaSi axali mdgradi urbanuli politikis gansazRvris saqmeSi.
dRevandel dRes, Zveli arqiteqturis cneba martooden ZeglebiT ar SemoisazRvreba. igi principulad aRar miiCneva axal
Senobebze naklebi Rirebulebis mqoned. mesame aTaswleulis
evropaSi Zveli Senobebis aRdgena da maTi xelaxali gamoyeneba
- 120 -
unda ganixilebodes, rogorc brZnuli, windaxeduli da socialurad Tanmimdevruli strategia. reabilitacia bevrad
ufro metia, vidre ubralod restavracia, radgan igi moicavs
iseT dinamikur procesebs, romelSic Sedis Zveli teritoriebis modernizacia da gaumjobeseba, rac gamsWvaluli iqneba
memkvidreobis integrirebuli konservaciis suliskveTebiT.
evropis swored es damokidebuleba, es specifikuri, memkvidreobaze orientirebuli xedva, misi mravalferovnebiT gamdidrebuli, aris is, ris wardgenas da dacvas gaagrZelebs programa evropis politikur arenaze.
“lisabonis debatebidan” gamotanili Tavdapirveli daskvnebi
exeba reabilitaciis uSualo monawileobas evropis sabWos mcdelobaSi ebrZolos siRatakes da socialur gariyulobas. isini
asaxavs im wvlils, rac Seitana kulturulma memkvidreobam
evropuli demokratiuli Rirebulebebis da sazogadoebisTvis
ganxorcielebuli proeqtebis stimulirebaSi, romelsac mxars
uWerda organizacia. evropis Semadgeneli yoveli calkeuli
pirovnebisa da samosaxlo erTobis yoveldRiur cxovrebaze
yuradRebis gamaxvilebiT daskvnebma adamianTa uflebebi kidev
ufro gaaTvalsaCinoa.
gamomdinare wamoWrili sakiTxebis sirTulidan da im operaciebis raodenobidan, romelsac igi moicavs, urbanuli reabilitacia upirvelesada da upiratesad strategiuli iniciativaa,
ganxorcielebuli ekonomikuri procesebis gziT, Sedegiani mosaxleobis im jgufebis socialuri erTobisa da kulturuli
TaviseburebebisaTvis, romelTac is Seexo.
Sesabamisad, Cvens midgomas aucileblad politikuri mxarec
aqvs, romlis Semdgomi ganviTareba wevr qveynebSi ganzraxulia
evropis sabWos mier, saxeldobr “istoriul qalaqebSi reabilitaciis strategiis regionaluri programis” gziT.
rogor aris agebuli wigni
urbanuli
nawilad:
reabilitaciis
saxelmZRvanelo
dayofilia
sam
nawili 1. evropis sabWos amosavali teqstebi urbanul reabilitaciaze;
nawili 2. urbanuli reabilitacia: gansazRvreba, mimdinare
amocanebi da Sedegebi;
- 121 -
nawili 3. reabilitaciisaTvis saWiro moqmedebis saSualebebi.
es sami nawili erTmaneTTan samkaredis msgavsadaa dakavSirebuli.
nawili 1 problemis wanamZRvrebs gvacnobs, gvTavazobs urbanuli reabilitaciis koncepciis ganviTarebis istoriul panoramas dawyebuli 1960-iani wlebidan, dRevandel dRemde. aTwleulisaTvis erTnairi samnawiledi struqturaa gamoyenebuli:
konteqstis da arsebuli problemebis mkafiod Camoyalibeba,
mTavari sakiTxebis gansazRvra problemebis gadaWris mizniT
da evropis sabWosa da sxva saerTaSoriso organizaciebis daaxlovebiT 200 amosavali teqstis perspeqtiul gegmaSi CarTva.
pirvel nawils asrulebs am ganviTarebis mTavari etapebis Sejameba.
nawili 2 mihyveba pirveli nawilis logikur sqemas iqamde, ramdenadac aq Camoayalibebulia urbanuli reabilitaciis koncepciis Tanamedrove gansazRvreba, romelic gamomdinareobs
zemoaRniSnuli ganviTarebidan. Semdgom, igi ufro Rrmad ganixilavs mTavar problemebs, rac safuZvlad udevs urbanuli
reabilitaciis axal strategias. yovel teritoriul da adamianismier interess axlavs mTeli rigi realuri amocanebisa, rac reabilitaciis programis konteqstSi unda moeqces.
Sesabamisad, nawili 2 moicavs reabilitaciis strategiis SemuSavebisaTvis saWiro ZiriTad mosazrebebs.
nawili 3 pragmatuli kuTxiT Seavsebs meores. masSi mkafiod
aris gansazRvruli “moqmedebis Svidi gza,” rogorc reabilitaciis strategiis warmatebis faqtorebi. esenia: reabilitaciis proeqtis CarTva urbanul strategiaSi, sazogadoebrivi
energiis mamoZravebeli roli, mravaldisciplinaruli teqnikuri jgufis mxardaWera, sazogadoebis Tanamonawileoba, Sesabamisi xelmisawvdomi samarTlebrivi instrumentebi da sakmarisi finansuri SesaZleblobani da drois, rogorc dasaxuli
RonisZiebebis ganxorcielebis faqtoris, gaTvaliswineba.
Cveni samizne sazogadoebrivi jgufi
upirveles yovlisa, urbanuli reabilitaciis saxelmZRvanelo
praqtikulad ise unda uyos saxmari, rogorc amas sazogadoebis sxvadasxva jgufi moelis. rogorc zemoT iyo aRniSnuli,
naSromis sami nawili misdevs logikur xazs warsulidan momavlisken, zogadidan konkretulamde da Teoriulidan praqti- 122 -
kulamde. miuxedavad amisa, naSromi isea awybili, rom mkiTxvelebs SeeZloT waikiTxon swored is nawilebi, romlebic maT
uSualod exeba da pasuxobs maT konkretul kiTxvebs.
amgvarad, an naSromis pirveli nawili umTavresad gamiznulia
reabilitaciis procesis teqnikur Semsruleblebis, mkvlevarebisa da TanamonawileebisTvis, romelTac surT gaaRrmavon am sferoSi samarTlisa da filosofiis sakuTari codna.
daskvnebi, romlebic exeba bolo xuTi aTwleulis viTarebas da
rTul amocanebs, gvexmareba gaviazroT reabilitaciis winsvlis mTavari orientirebi iseve, rogorc arsebuli problemebi da maTi gadawyvetis gzebi. es ukanaskneli aspeqti gansakuTrebiT sagulisxmoa maTTvis, vinc CarTulia reabilitaciis
procesSi aRmosavleT evropis qalaqebSi, romlebic imis msgavs
problemebs ganicdis, rasac ganicdida dasavleT evropis umetesi qalaqebi 1960-ian wlebSi. mkiTxvelebs, romelTac surT
swrafad gadaavlon Tvali reabilitaciis koncepciis ganviTarebas, SeuZliaT pirdapir mimarTon daskvnebs da cxrilebs
pirveli nawilis boloSi.
naSromis meore nawili uSualod exeba adgilobrivi politikis warmmarTvelT, iseve rogorc teqnikur gundebs, romelTac
evalebaT reabilitaciis programis marTva. masSi ganxilulia
mTeli rigi konkretuli problemebisa da amocanebisa, romlebic unda gaTvaliswinebul iqnes reabilitaciis strategiis SemuSavebisas (ganviTarebis gegmebis/urbanuli proeqtebis
Sedgenisas).
meore nawilSi mkiTxveli TiToeul sakiTxze kidev ufro
dawvrilebiT informacias ipovis, Tuki pirvel nawilSi gaanalizebul sakiTxebs miubrundeba.
da bolos, mesame nawili ufro konkretulad mimarTulia
sazogadoebisa da kerZo Tanamonawileebisadmi, romelTac
surT investiciebis ganTavseba ama Tu im proeqtSi. masSi gaSuqebulia ganxorcielebis sxvadasxva gzebi, raTa garantirebuli iyos am saxis operaciebis warmateba. Sedegobrivi rekomendaciebi aseve gamiznulia adgilobrivi mTavrobisa da qalaqis administraciisTvis, romelic pasuxismgebelia im winapirobebis mogvarebaze, rac aucilebelia msgavsi proeqtebis
ganxorcielebisaTvis. garda amisa, am nawilSi warmoCenili moqmedebis Svidi gza SeiZleba sasargeblo aRmoCndes, rogorc
safuZveli analizisa reabilitaciis proeqtis ganxorcielebadobis Seswavlis konteqstSi.
- 123 -
wignSi mkiTxveli ipovis cxrilebs, romelTa mizania Seajamos,
an gaaSuqos calkeuli nawilebis ZiriTadi elementebi.
yvelaferi zemoTqmulis kvalobaze, msgavsi wignis gamoqveynebis mizania rac SeiZleba bevr mkiTxvels gaswvdes _ evropis
qalaqebis da sxva kontinentebis macxovrebelTac. am mkiTxvelTa wreSi Sedis is mosaxleobac, romelsac Seexo reabilitaciis proeqti da socialuri erTobisa da adamianTa uflebebis
saqmeSi CarTuli pirebic. maTi strategia da moqmedebis gzebi
ufro da ufro metad emTxveva kulturul memkvidreobasa da
mdgradi ganviTarebis sakiTxebiT dakavebul pirTa saqmianobas.
- 124 -
nawili 1. evropis sabWos amosavali teqstebi
urbanul reabilitaciaze
1. 0. Sesavali
teqnikuri TanamSromlobis da konsultirebis programis
urbanuli reabilitaciis sferos “miTiTebaTa sistema” efuZneba eTikur da standart-mqmnel principebs, Camoyalibebuls evropis sabWos mier mis mraval konvenciaSi, qartiasa, rekomendaciasa da rezoluciaSi.
Cvens publikaciaSi mocemulia kritikuli mimoxilva daaxlovebiT 200 amosavali teqstisa, romelic exeba kulturul
memkvidreobas, teritoriul ganviTarebas, garemo pirobebs,
kulturul da socialur strategias, gaanalizebuls urbanuli reabilitaciis kuTxiT (amomwuravi amosavali bibliografia, miTiTebuli am nawilSi SeiZleba moviZioT danarT 1-Si).
am amosavali teqstebis perspeqtivaSi ganxilva xazs usvavs mWidro kavSirs maT aRiarebasa da cvalebad garemoebebs,
amocanebsa da evropis yvela mosaxlis upirveles sazrunavebs
Soris. periodi evropis sabWos daarsebidan dRemde oTx xanad
SeiZleba daiyos:
•1960-iani da 1970-iani wlebi, rodesac maT mier, vinc
zrunavda kulturuli memkvidreobis dacvaze da visi
mizanic iyo, uzrunveleyo Zvel qalaqur centrebSi ganlagebuli istoriuli an mxatvruli Rirsebis mqone adgilebis an nagebobaTa jgufebis integrirebuli konservacia, pirvelad ganisazRvra urbanuli reabilitaciis
koncepcia.
•1980-iani wlebi, rodesac evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis mudmivmoqmedma konferenciam
(romelic Semdgom gadaiqca evropis adgilobrivi da
regionaluri mTavrobebis kongresad) ganagrZo muSaoba
memkvidreobis dacvis mimarTulebiT da miiCnia urbanuli
reabilitacia urbanuli da adgilobrivi ganviTarebis
strategiis umTavres komponentad.
•1990-iani wlebi, rodesac dagegmvis specialistebma da
garemos damcvelebma miapyres sazogadoebis yuradReba
aucilebel saWiroebas gamoeyenebinaT mdgradi ganviTarebis principebi teritoriuli dagegmvis strategiis
konteqstSi.
•2000 wlidan moyolebuli periodi, rodesac globalizaciiT gamowveuli Sors mimavali cvlilebebis Sede- 125 -
gad xdeba kulturuli mravalferovnebisa da adamianTa
keTildReobis gaazreba, rac warmoadgens urbanuli ganviTarebis dabalansebuli da mdgradi formis umTavres
pirobas.
bolo xuTi aTwleulis manZilze socialuri sakiTxebis
sferoSi moRvaweni ayalibebdnen adaminaTa uflebebis filosofias (romelic moicavs samoqalaqo, politikur, ekonomikur da socialur uflebebs) da socialuri erTobis miRwevis
strategiaze. isini xazs usvamen sacxovrisze uflebis dacvis
mniSvnelobas, amasTan, aRniSnaven, rom, erTi mxriv, socialuri
qsovilis, xolo meore mxriv, urbanuli qsovilis gaumjobesebis amocanebi, ganuyofelia erTmaneTisgan.
1. 1. 1960-iani da 1970-iani wlebi: Zveli qalaquri centrebis
reabilitacia da integrirebuli konservaciis problema
1. 1. 1. 1960-iani da 1970-iani wlebi da maTi konteqsti
meore msoflio omis damTavrebis Semdeg, kerZod ki, 1960iani wlebidan moyolebuli, dakninebis procesma moicva Zveli
qalaquri centrebis umetesoba.
dakninebis am procesis damaxasiaTebeli niSnebi SeiZleba
Semdegnairad SevajamoT:
• sacxovrebeli pirobebis gauareseba (fizikuri cveTa,
janmrTelobisTvis sazianoba, usafrTxoebis ararseboba
da komfortis nakleboba, macxovrebelTa moWarbebuli
raodenoba);
• mosaxleobis gaRatakeba, dabereba da masobrivi gadasaxleba (Zveli qalaquri centrebi gadaiqca ubnebad,
romlebic, marTalia, sargeblobda socialuri daxmarebiT, magram es ar iyo keTildReobis ramdenadme gaazrebuli strategia);
• mitovebuli, dacarielebuli binebis mzardi odenoba
(romelnic amaxinjebda garemos da uaryofiT zegavlenas
axdenda mis iersa da reputaciaze);
• ucxo kulturaTa SemoWra da socialuri Rirebulebebis
dakargva (daikarga ubnis kulturuli identuroba, adgilobriv macxovreblebSi TanamikuTvnebulobis SegrZneba,
solidaroba, integracia da socialuri kontroli);
• anti-socialuri qmedebebis momravleba da socialuri
- 126 -
daZabuloba, adgilobrivi macxovreblebisTvis nakleb
usafrTxo garemo (fizikuri da sityvieri Zaladoba,
getod gadaqcevis tendencia);
• urbanuli qsovilis daknineba da arqiteqturuli memkvidreobis ganadgureba (Zveli urbanuli topografiis
gaqroba da istoriuli Senobebis dangreva);
• transportis moZraobis da manqanebis sadgomis problemebis gamwvaveba (haeris dabinZureba da xmauri, zianis
momtani adgilobrivi mosaxleobis janmrTelobisTvis,
rac aseve mavnebelia istoriuli Senobebisa da gamwvanebisTvis);
am dakninebis mraval mizezTa Soris unda aRiniSnos aseve
faqtorebis uaryofiTi zemoqmedeba, rogoricaa teqnikuri
progresi, upiratesobis miniWeba yvelafer axlisTvis, ekonomikuri da industriuli ganviTareba da mosaxleobis zrda
(1950-iani da 1960-iani wlebis demografiuli afeTqeba).
ucodinroba, gulgriloba, qalaqis Sida ubnebSi TvalSimosaxvedri simaxinjis gamoCena da uqoneli mosaxleobis
jgufebis koncentracia, rac aseve gaxda Senobebis windauxedavi da moufiqrebeli ngrevis mizezi.
TviT qalaqgegmarebac ki xdeboda xandaxan ngrevis mamoZravebel Zalad, Tuki xelisuflebis warmomadgenlebi gadaWarbebul yuradRebas aqcevdnen ekonomikisa da transportis moZraobis mwvave aucileblobas. dabolos, am situaciiT isargebla sacxovrebeli qonebiT spekulaciam da xadnaxan saukeTeso
ganzraxvebic gaunadgurebia da unaklod Sedgenili gegmebic.
1. 1. 2. urbanuli problema
urbanuli problemis kvalad integrirebuli konservaciis
principis Sesabamisi farTomasStabiani reabilitaciis strategiis SemuSavebam Seaferxa fizikuri, socialuri da ekonomikuri dakninebis procesi Zvel qalaqur centrebSi.
memkvidreobis damcvelebi pirvelni iyvnen, vinc TavSi
Caudga urbanul reabilitacias. Tavisi miznebis misaRwevad
maT gamoiyenes moqmedebis Cveuli saSualebebi, anu:
kulturuli memkvidreobis SenarCuneba: arsebuli materialuri resursebi, kanoniT gaTvaliswinebuli dacvis saSualebebi da Zvel qalaqur centrebSi mdebare Zeglebisa da SenobaTa jgufebis sakonservacio samuSaoebi;
teritoriuli gegmareba: urbanuli funqciebis dagegmva,
romlis mizania mZime mdgomareobaSi myofi Senobebis (mag.,
- 127 -
sacxovrebeli saxlebis), iseve rogorc gamwvanebuli teritoriebis (parkebi, baRebi, SenobaTa jgufebis SigniT ganlagebuli
landSafturi teritoriebi, gzebis gaswvriv gamwvaneba) dacva;
urbanuli strategia: Zveli Senobebis dangrevaze nebarTvis gacemis SezRudva da Senobebis damcveli qalaqgegmarebis
normebis danergva, Zvel qalaqur centrebSi firniSebisa da
reklamebis ganTavseba;
garemo: satvirTo manqanebis moZraobis da gaCerebis SezRudva, sazogadoebrivi transportis xelSewyoba da sazogadoebis TavSeyris adgilebis mwvane nargavebis damatebiT,
dasasvenebeli da gasarTobi adgilebis mowyobiT, fexiT sasiarulo quCebiT, quCebis ganaTebiT da urbanuli keTilmowyobis
SemotaniT gaumjobeseba.
1. 1. 3. samarTlebrivi normebi
pirveli nabijebi urbanuli memkvidreobis dacvisa da gaum­
jobesebisTvis
jer kidev 1963 wels evropis sabWos sakonsultacio asambleam miiRo sxvadasxva brZanebulebebi, rezoluciebi da rekomendaciebi istoriuli da mxatvruli RirsSesaniSnaobebisa da
nagebobaTa jgufebis SenarCunebis da ganviTarebis Taobaze.
rekomendacia 365 (1963 w.) iyo Sedegi kulturis komitetis mier am sakiTxebze gakeTebuli pirveladi angariSisa (dok.
1570). Tvlida ra, rom evropis sabWo unda yofiliyo wamyvani am
sferoSi seriozuli mdgomareobis da gadaudebeli RonisZiebebis aucileblobis sazogadoebis mier gacnobierebis saqmeSi, asambleam urCia ministrTa komitets moewvia evropis konferencia, wamoewyo samTavroboTaSorisi TanamSromloba da
ganexila istoriuli qalaqebis dacvis evropuli organos dafuZnebis sakiTxi.
sapasuxod evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis mudmivmoqmedma konferenciam miiRo rezolucia 44 (1964
w.), romelic gvTavazobda teritoriuli gegmarebis CarTvas
istoriuli da mxatvruli Rirebulebis mqone RirsSesaniSnavi
adgilebisa da Senobebis jgufebis dacvaSi. gamomdinare gansaxilveli sakiTxis inovaciuri bunebidan, es rezolucia ukve iTvaliswinebs Camoyalibebul midgomas adgilobrivi mTavrobis
pasuxismgeblobisadmi urbanuli memkvidreobis konservaciis
mxriv.
kulturuli TanamSromlobis sabWos mier gamarTuli xuTi
simpoziumis Semdeg, sadac Tavs iyridnen kulturul memkvi- 128 -
dreobaze pasuxismgebeli mTavari oficialuri pirebi da specialistebi, ministrTa komitetma miiRo mTeli rigi rekomendaciebisa, sadac igi mouwodebs wevri saxelmwifoebis mTavrobebs:
• saswrafod Caataron istoriuli da mxatvruli Rirebulebis RirsSesaniSnavi adgilebisa da SenobaTa jgufebis
inventarizacia katalogizebis garkveuli kriteriumebis
da meTodebis Tanaxmad (rezolucia (66) 19);
• Zeglebi “gamoacocxlon” dacvis kanonmdeblobisa da urbanuli memkvidreobis fondebis saSualebiT, xeli Seuwyon turizmsa da kulturul saqmianobas, mxari dauWiron
mepatroneebs, im moxeleebs da sazogadoebriv, Tu kerZo
organizaciebs, romelTac es exeba (rezolucia (66) 20);
• danergon istoriuli da mxatvruli Rirebulebis
RirsSesaniSnavi adgilebisa da SenobaTa jgufebis SenarCunebis da gacocxlebis iseTi principebi da imgvari praqtikuli saqmianoba, rac uzrunvelyofs maT integracias
Tanamedrove cxovrebaSi (rezolucia (68) 11);
• aqcion istoriuli da mxatvruli Rirebulebis RirsSesaniSnavi adgilebis, Zeglebisa da SenobaTa jgufebis konservacia regionaluri ganviTarebis, teritoriuli gegmarebis da ZiriTadi sazogadoebrivi samuSaoebis ganuyofel nawilad (rezolucia (68) 12);
• daakisron am sakiTxebze pasuxismgebloba evropis ministrTa konferencias (rezolucia (68) 16).
erovnuli strategiis warmarTva da evropuli TanamSromloba
Zeglebisa da RirsSesaniSnavi adgilebis uZravi kulturuli memkvidreobis SenarCunebasa da reabilitaciaze pasuxismgebel evropis ministrTa pirveli konferencia 1969 wels
briuselSi Catarda.
miuTiTebdnen ra zemoxsenebul simpoziumebze, ministrebma aRiares naSeni kulturuli memkvidreobis mniSvneloba,
rogorc mxatvruli kuTxiT, ise adamianuri, socialuri da
ekonomikuri TvalsazrisiTac. maT yuradReba gaamaxviles mosaxleobaSi memkvidreobis socialuri mniSvnelobis mzard Segnebaze, romelic am axali ganzomilebis mixedviT, unda iyos
SenarCunebuli da aqtiurad integrirebuli adamianebis yoveldRiur garemoSi. maT SeSfoTeba gamoxates imis Taobaze, rom
- 129 -
evropuli memkvidreoba imyofeba mudmiv safrTxeSi, romelic
momdinareobs disbalansidan mosalodnel safrTxeebsa da maTi
likvidaciis xelmisawvdom resursebs Soris.
Sesabamisad, Tavis pirvel rezoluciaSi ministrebma urCies mTavrobebs saswrafod daewyoT TavianTi kulturuli
memkvidreobis inventarizacia, nimuSad ki gamoeyenebinaT evropis kulturuli memkvidreobis inventarizaciis saindeqso
baraTi. maT mouwodes SeedginaT im Senobebis, RirsSesaniSnavi adgilebis da landSaftebis rukebi, romlTa usafrTxoeba
unda yofiliyo daculi, xolo Tavmoyrili informacia gaxdeboda teritoriuli ganviTarebis gegmebis da sxva saxis dacvis
RonisZiebebis safuZveli.
Semdgom maT dasaxes mTeli rigi RonisZiebebisa, rac Seanelebda memkvidreobis mdgomareobis gauaresebas da ngrevas:
iseTi kanonproeqtebis da maregulirebeli sistemebis danergva, rac gaxdida memkvidreobas Tanamedrove sazogadoebis, regionaluri ganviTarebis da qalaqgegmarebis strategiis integrirebul nawilad; SenarCunebis da ganaxlebis samuSaoebisaTvis gansazRvruli finansuri resursebis zrda; gadasaxadebis,
memkvidreobiT gadacemis kanonis da administraciuli zomebis
SemoReba, rac stimuls miscems mflobelebs TavisTavze aiRon
maTi memkvidreobiTi qonebis restavracia da maTSi axali sicocxlis STaberva; sazogadoebisaTvis informaciis miwodebis
kampaniebi, kerZod, axalgazrdebis informireba im mizniT, rom
amaRldes calkeuli pirovnebis pasuxismgeblobis Segneba Tavisi kulturuli garemos mimarT.
ministrTa evropuli konferenciis daskvnebze miTiTebiT,
evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis mudmivmoqmedma konferenciam miiRo rezolucia 65 (1970 w.) adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis rolis Taobaze urbanuli
istoriuli adgilebis SenarCunebasa da reabilitaciis saqmeSi,
romelmac daakonkreta da ganmarta rezolucia 44 (1964 w.)
debulebebi, saxeldobr, wamoyenebul iqna mTeli rigi zogadi
principebisa, raTa momavalSi momzadebuliyo praqtikuli saxelmZRvanelo adgilobrivi mTavrobebisaTvis.
evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis mudmivmoqmedma konferenciam istoriuli qalaqebis forumTan Europa Nostra TanamSromlobiT Caatara Svidi evropuli simpoziumi
(1971-1992 ww.), romlebic eZRvneboda im problemebs, rasac Seejaxa aseTi qalaqebi memkvidreobis konservaciisa da urbanuli
menejmentis sferoSi. deklaraciebi, miRebuli simpoziumebis
daxurvisas gamoqveynebul iqna evropis sabWos mier (tomi #
34, seriaSi “kvleva da teqstebi”).
- 130 -
amave dros, sakonsultacio asambleam miiRo rezolucia
431 (1970 w.) urbanuli satransporto moZraobis problemebis
Taobaze. da marTlac, transportis moZraoba sul ufro met
SeSfoTebas iwvevda, radgan bevri qalaqi ukve uaxlovdeboda Tavisi SesaZlebobebis zRvars imdenad, ramdenadac maTi
quCebi ar iyo gansazRvruli aseTi moZraobisTvis. haeris
dabinZurebisa da xmauris damangreveli done xSirad safrTxes
uqmnida, rogorc macxovreblebis janmrTelobas, ise istoriuli Senobebis mdgomareobas. Sesabamisad, asambleam mouwoda
wevr mTavrobebs mieRoT samarTlebrivi, finansuri da sazogadoebis informirebis zomebi, raTa urbanuli sazogadoebrivi
transporti da msubuqi avtomobilebi eleqtroenergiis kvebaze gadasuliyo.
esmoda ra, rom zomebi miRebuli memkvidreobiTi nagebobebisa da RirsSesaniSnavi adgilebis dasaxmareblad ver gamodga warmatebuli, Zveli qalaquri centrebis dakninebis procesis SesaCereblad, ministrTa komitetma Tavis rezoluciaSi
(72) 21 urCia mTavrobebs gadaedgaT Semdegi saswrafo nabijebi
istoriuli adgilebisa da SenobaTa jgufebis dasacavad:
• im kulturuli kapitalis gansazRvra da katalogizacia,
rac daculi unda iyos;
• iseTi samarTlebrivi meqanizmis Seqmna, rac SesaZlebels
gaxdis gadaudebeli dacviTi RonisZiebebis gatarebas,
rasac is aferxebs xolme, rom kanonproeqti regionaluri
gegmarebis da memkvidreobis Taobaze kvlavac ganxilvis
mdgomareobaSia;
• qonebis faseuli Tvisebebis gansazRvrisTanave saswrafo
dacviTi RonisZiebebis warmoeba, miuxedavad imisa dasrulebulia Tu ara inventarizacia.
im mizniT, rom praqtikuli daxmareba gaewia erovnuli, regionaluri da adgilobrivi mTavrobebisaTvis, romlebic gamodiodnen kulturuli memkvidreobis konservaciis sasikeTod
SezRudvebis da moTxovnebis winaaRmdeg, 1973 wels ministrTa
komitetma Seqmna arqiteqturuli memkvidreobis integrirebul konservaciasTan dakavSirebuli teqnikuri TanamSromlobisa da konsultirebis programa da miiRo kanonebi, rac aregulirebs programis mxardaWeris uzrunvelyofas “kulturis
fondis” da “kulturuli TanamSromlobis sabWos” meSveobiT.
- 131 -
1975 weli, evropuli arqiteqturuli memkvidreobis weli
evropis sabWom 1975 weli evropuli arqiteqturuli memkvidreobis wlad gamoacxada da wamoiwyo uzarmazari kampania, saxelwodebiT “momavali Cveni warsulisaTvis.” mizani iyo
yvela evropelisTvis naTeli gaexadaT is safrTxe, rac maT
saerTo memkvidreobas emuqreboda da misi dacvisa da yoveldRiur Tanamedrove garemoSi integrirebisTvis saWiro saswrafo RonisZiebebis Catarebis aucilebloba.
specialurad Seqmnili eqspertTa komitetis ramdenime
wlis muSaobis Semdeg, 1975 wlis 26 seqtembers ministrTa
komitetma miiRo arqiteqturuli memkvidreobis qartia. qartia, romelsac hqonda rekomendaciis samarTlebrivi statusi,
warmoadgenda pirvel yovlismomcvel dokuments, sadac Camoyalibebuli iyo evropuli arqiteqturuli memkvidreobis konservaciis da axali sicocxlis STabervis strategiis ZiriTadi
principebi da saxelmZRvanelo principebi. dokumenti dResac
Zalze mniSvnelovania im TvalsazrisiT, rom warmoadgens umTavres amosaval teqsts maTTvis, vinc Zveli qalaquri centrebis reabilitacias misdevs.
axal dokumentSi ministrTa komitetma ganacxada Tavisi
ganzraxva am sferoSi misi midgoma integrirebuli konservaciis (es termini pirvelad iyo naxsenebi) principebze daefuZnebina, radgan miiCnevda, rom arqiteqturuli memkvidreobis konservacia umeteswilad damokidebuli iyo mis integrirebaze
adamianebis yoveldRiur cxovrebaSi da im mniSvnelobaze, rac
mas eniWeba regionalursa Tu qalaqgegmarebis da ganviTarebis
sqemebSi. qartiaSi Camoyalibebulia axleburi dasacavi Rirebulebis Sesabamisi aTi principi:
1. evropuli arqiteqturuli memkvidreoba Sedgeba ara
marto Cveni yvelaze mniSvnelovani Zeglebisgan, aramed
igi Seicavs nakleb mniSvnelovani Senobebis jgufebs
Cvens Zvel patara qalaqebsa da soflebSi, maT bunebriv
da adamianis xeliT Seqmnil garemoSi.
2. arqiteqturul memkvidreobaSi gansaxovnebuli warsuli qmnis imgvar garemos, rac aucilebelia dabalansebuli da srulyofili cxovrebisaTvis.
3. arqiteqturuli memkvidreoba Seucvleli sulieri,
kulturuli, socialuri da ekonomikuri Rirebulebebis saunjea.
4. istoriuli centrebisa da RirsSesaniSnavi adgilebis
struqtura xelSemwyobia harmoniuli socialuri
wonasworobisTvis.
- 132 -
5. arqiteqturulma memkvidreobam unda Seasrulos mniSvnelovani roli ganaTlebis sferoSi.
6. es memkvidreoba safrTxeSia.
7. integrirebuli konservacia agvaridebs am safrTxeebs.
8. integrirebuli konservacia damokidebulia samarTlebriv, administraciul, finansur da teqnikur mxardaWeraze.
9. integrirebuli konservacia ver iqneba warmatebuli
yvela adamianis TanamSromlobis gareSe.
10. evropuli arqiteqturuli memkvidreoba warmoadgens
Cveni kontinentis saerTo qonebas.
evropuli arqiteqturis wlis kulminacia iyo evropuli
arqiteqturuli memkvidreobis kongresi (amsterdami, 1975
wlis 21-25 oqtomberi), sadac qartia oficialurad gancxadda
amsterdamis deklaraciaSi.
deklaraciaSi qartiaSi warmodgenili aTi principis gaSla-gavrcobaa. masSi ufro metadaa xazgasmuli istoriuli qalaqebis gaazrebuli dacva, rogorc globaluri strategiis
nawili, sadac gaTvaliswinebuli iqneba kulturuli mniSvnelobis mqone yvela nageboba, dawyebuli yvelaze TvalsaCinoTi da damTavrebuli sruliad ubralo SenobiT, Tanac uyuradRebod arc Tanamedrove arqiteqtura da misi garemo iqneba
datovebuli.
teqstSi yuradReba gamaxvilebulia aseve urbanuli reabilitaciisTvis damaxasiaTebel socialur da demokratiul
Rirebulebebze, rogorc aRniSnulia kidec konferenciis
meore da mesame rekomendaciebSi: “integrirebuli konservacia gulisxmobs adgilobrivi mTavrobebis pasuxismgeblobas
da moqalaqeebs monawilebisken mouwodebs. . . integrirebuli
konservaciis nebismieri strategiis warmateba damokidebulia
socialuri faqtoris gaTvaliswinebaze.”
am xelmeored gancxadebulma didma survilma, daculi
yofiliyo Zveli qalaqebis rogorc socialuri, iseve urbanuli qsovili, asaxa daskvnebi sami simpoziumisa evropis
sabWos mier 1974 da 1975 wlebSi warmoebuli arqiteqturuli
memkvidreobis dacvis socialuri Sedegebis Taobaze. igi iyo
agreTve pasuxi saparlamento asambleis rekomendacia 764-ze
(1975 w.), romelic exeboda urbanuli dakninebis da mosaxleobis gansaxlebis problemebs da rezolucia 598-ze (1975 w.),
romelic ganixilavs arqiteqturuli konservaciis socialur
aspeqtebs.
- 133 -
arqiteqturuli memkvidreobis integrirebuli konservaciis
praqtikuli ganxorcieleba
miuxedavad Zveli qalaquri centrebis memkvidreobis integrirebuli konservaciis maRali Sefasebis Rirsi Zalisxmevisa, jer kidev arsebobda samarTlebrivi, administraciuli,
finansuri da teqnikuri winaRobebi, rac aferxebda efeqtiur
saqmianobas am sferoSi. amis mizezi is iyo, rom integrirebuli
konservacia, msgavsad mdgradi ganviTarebisa 1990-ian wlebSi,
inovaciur, revoluciur ideas warmoadgenda. igi moiTxovda
Zireul cvlilebebs ara marto uSualod memkvidreobasTan dakavSirebul adamianTa azrovnebasa da saqmianobaSi, aramed im
pirTa moqmedebis stilSi, vinc pasuxismgebeli iyvnen regionalursa da qalaqTa gegmarebaze, garemo pirobebsa da kulturaze.
aqedan gamomdinare, ministrTa komitetma miuZRvna rezolucia (76) 28 mTavrobisTvis imis ganmartebas, Tu rogor unda
miesadagos maTi sakanonmdeblo da maregulirebeli sistemebi arqiteqturuli memkvidreobis integrirebuli konservaciis moTxovnebs. memkvidreobasTan dakavSirebuli sxvadasxva sakiTxis ganmartebis Semdeg, rezoluciaSi pirvelad iyo
gansazRvruli reabilitacia, rogorc dRevandeli sazogadoebis fizikur garemoSi memkvidreobis integrirebis amocanis miRwevis saSualeba, `... gamiznuli ... Senobebis, kerZod,
sacxovrebeli saxlebis reabilitaciisTvis, maTi Sida struqturis ganaxlebiT da dRevandel moTxovnebze morgebiT ise,
rom SenarCunebuli iyos maTi kulturuli mniSvnelobis Taviseburebani.~ Semdgom rezoluciaSi wamoyenebuli iyo nebismieri integrirebuli konservaciis strategiis ZiriTadi
principebis is Tanmdevi RonisZiebebi, rac gamoyenebul unda
iqnes finansur, administraciul, socialur da sazogadoebis
informirebis doneebze.
rezolucia 106-iT (1979 w.) evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis mudmivmoqmedma konferenciam mouwoda
adgilobriv da regionalur mTavrobebs gamoeyenebinaT ministrTa komitetis rezolucia (76) 28, kerZod, urbanuli ganviTarebis sqemebisTvis da sacxovrebeli saxlebis SenaxvisTvis gankuTvnili xelmisawvdomi finansuri wyaroebis gazrdiT,
raTa meti upiratesoba miscemoda arqiteqturuli memkvidreobis reabilitacias da ara axal nagebobebs da daculi yofiliyo arsebuli socialuri qsovili. amasTan, gansakuTrebuli
yuradReba unda miqceoda mosaxleobis yvelaze gaRatakebul
fenebs. aq aseve rekomendirebuli iyo, rom ministrTa komitets
gaezarda arqiteqturuli memkvidreobis saqmeTa teqnikuri
daxmarebis saSualebebi da gaeadvilebina adgilobrivi da re- 134 -
gionaluri mTavrobebisTvis maTi mopoveba.
saparlamento asambleis rekomendacia 880 (1979 w.) iZleoda rCevas mieRoT integrirebuli konservaciis midgoma. SemoTavazebul RonisZiebebSi, sxvaTa Soris, Sedioda istoriuli
raionebis garemos xarisxis gaumjobeseba moZraobis da manqanebis sadgomebis SezRudviT, fexiT sasiarulo quCebis SeqmniT,
Seuxedavi sahaero gayvanilobis da kabelebis moSorebiT, gare
reklamebis da maRaziebis vitrinebis dizainis daregulirebiT,
ufro meti xeebis dargviT, Seusabamo Senobebis aSenebaze uaris TqmiT da ukanonod aSenebuli saxlebis dangreviT.
ministrTa komitetma Seavso RonisZiebeTa es wyeba rekomendaciiT # R (80) 16, rac exeboda arqiteqtorebis, qalaqgegmarebis specialistebis, samoqalaqo inJinrebis da landSaftis
dizainerebis momzadebas arqiteqturuli memkvidreobis
sakiTxebSi. igive mimarTulebiT. man miiRo ori rekomendacia,
romlis mizani iyo arqiteqturuli memkvidreobis konservaciasTan dakavSirebul xelobaTa xelSewyoba (rekomendaciebi #
R (81) 13 da R (86) 15).
granadis konvencia _ miRwevebis konsolidacia
arqiteqturul memkvidreobaze pasuxismgebel ministrTa
meore evropuli konferencia Catarda granadaSi, 1985 wlis
oqtomberSi. misi mTavari mizani iyo evropis arqiteqturuli
memkvidreobis dacvis konvenciaze (cnobilia, rogorc granadis konvencia) xelis mowera. axla es konvencia miRebulia 36
qveynis mier.
vrceldeboda ra (rogorc kanonis Zalis mqone) im qveynebze, romelTac xelSekrulebas xeli moawera, granadis konvenciam gaaerTiana bolo ocdaaTi wlis miRwevebi, kerZod ki
evropis kulturul konvencaSi (1954w.) Camoyalibebuli principebi, arqiteqturuli memkvidreobis evropuli qartia da amsterdamis deklaracia (1975 w.), samociani wlebidan moyolebuli miRebuli rekomendaciebi da rezoluciebi, iseve rogorc
evropuli deklaracia kulturul amocanebze (1984 w.).
granadis konvenciam daavaldebula qveynebi, romelTac
xelSekrulebas moaweres xeli:
• Seqmnan im obieqtTa aRwerilobani, romelic daculi unda
iyos, SenobaTa jgufebis CarTviT. mieRoT kanoniT dadgenili zomebi arqiteqturuli memkvidreobis dasacavad.
gaaumjobeson Zeglebis, SenobaTa jgufebis da RirsSesan- 135 -
iSnavi adgilebis garemo pirobebi, mniSvnelovani nagebobebis mimdebare teritoriebis dacvis TvalsazrisiT da
tradiciuli masalebisa da xelobaTa waxalisebis gziT.
• SemoiRon daculi obieqtebis sakonservacio samuSaoebTan dakavSirebiT zedamxedveloba da nebarTvebis gacema. dabinZurebis sawinaaRmdego RonisZIebebis gatarebiT
Seamciron memkvidreobis fizikuri Selaxvis safrTxe.
daaweson mniSvnelovani da adekvaturi jarimebi, rasac
unda moyves valdebuleba, daingres ukanonod agebuli
Senobebi da daculi obieqti misi yofili saxiT aRdges.
es principi exmianeba kulturul obieqtebTan dakavSirebul kanondarRvevaTa evropul konvencias, romelic xelmosawerad momzadda delfosSi, imave wlis 23 ivniss.
• SemoiRon finansuri da dabegvris RonisZiebebi, rac xels
Seuwyobs memkvidreobis konservacias kerZo da sazogadoebrivi mflobelebis mier.
• Seqmnan informaciis, konsultirebisa da mTavrobis sxvadasxva doneebsa da sazogadoebas Soris TanamSromlobis meqanizmebi. xeli Seuwyon sazogadoebis informirebis
da codnis amaRlebis yvela formas Tanamedrove sakomunikacio teqnikis gamoyenebiT da im tradiciuli saqmianobebis da xelobebis profesiur swavlebas, rac ukavSirdeba konservaciis strategias.
- 136 -
1. 2. 1980-iani wlebi: urbanuli strategia da adgilobrivi ganviTarebis problema
1. 2. 1. 1980-iani wlebi da maTi konteqstSi
evropis sabWos mier 1960-ian da 1970-ian wlebSi rekomendirebulma sxvadasxva principebma da RonisZiebebma Zveli
qalaquri centrebis mdgomareobaze pirdapiri da dadebiTi
zegavlena iqonia. evropis mraval qalaqSi warmoiSva ”urbanuli reinvesticiis” Zlieri moZraoba, romelic Caenacvla dakninebis process, rac gabatonebuli iyo meore msoflio omis
droidan moyolebuli.
met-naklebad spontanurad moxda sxvadasxva formis reinvesticia. isini ZiriTadad Catarda kerZo seqtoris mier,
radgan aman warmoqmna mniSvnelovani finansuri ukugeba:
• farTomasStabiani ganaxleba: ZiriTadi dangreva/rekonstruqciis sqemebi an Senobis restavraciis proeqtebi;
• turizmis ganviTareba: im Zveli samosaxlo teritoriebis
mdgomareobis gaumjobeseba, sadac ganlagebulia arqiteqturuli memkvidreoba, an romelsac aqvs tipiuri istoriuli maxasiaTeblebi;
• “terciarizacia:” momsaxurebis sferos ganviTareba, romlisTvis mimzidveli iqneba centraluri urbanuli mdebareoba (ofisebi, maRaziebi, sxvadasxva sferos momsaxureba, saganmanaTleblo dawesebulebebi);
• jentrifikacia: ufro SeZlebuli adamianebi gadadian
dakninebul mdgomareobaSi myof raionebSi, anaxleben
Zvel nagebobebs da aqceven maT mdidrul sacxovrebel
saxlebad.
reinvestirebis am formebma uzrunvelyo xelsayreli viTareba Zveli qalaquri centrebis ekonomikuri da garemo pirobebis gasaumjobeseblad. da mainc, sabazro Zalebs SeiZleba
hqonoda damangreveli zegavlena socialuri TvalsazrisiT,
xSirad ki msgavsi SedegebiT urbanuli dakninebis proceszec.
- 137 -
cxrili 1. urbanuli ganviTarebidan reinvestirebis Tavdapirvel formebamde
1. urbanuli ganviTareba
istoriuli qalaqebi an
qalaquri centrebi
↓
Tavdapirveli gadasvla
qalaqis axal Sida
teritoriebze
↓
gareubnebis ganviTareba
↓
mimdebare soflebis integracia
↓
2. urbanuli daknineba
qalaqis Zveli,
Sida ubnebis dacarieleba
↓
mosaxleobis ufro SeZlebuli
jgufebis axal raionebSi
gadasvla
↓
gaRatakeba, socialuri
daZabuloba da daucveloba
Zvel qalaqur centrebSi
↓
diskreditacia, daknineba,
dacarieleba,
mosaxleobis Semcireba,
ucxo kulturis SemoWra
↓
3. urbanuli reabilitacia
aRdgena
turizmi
urbanuli reinvestirebis
Tavdapirveli formebi
terciarizacia
jentrifikacia
igive procesebi SeimCneva umetes evropul da Crdilo ameri­
kul qalaqebSi, rac moicavs sam fazas:
- 138 -
1. qalaqebis TandaTanobiTi zrda, istoriuli centrebi­
dan gareubnebis ganviTarebamde.
2. Zveli centrebis dakninebis procesi, Senobebisa da
sazogadoebis TavSeyris adgilebis naklebi movlis
Sedegad.
3. urbanuli reabilitaciis Tavdapirveli formebi, ganx­
orcielebuli ZiriTadad kerZo investorebis mier:
momsaxurebis seqtoris ganviTareba, turizmi, jentri­
fikacia da aRdgena.
1. 2. 2. urbanuli problema
urbanuli proeqtis rTuli amocana gulisxmobs globaluri urbanuli reabilitaciis strategiis gatarebas, rac
moicavs ara marto ekonomikur ganviTarebas da cxovrebis pirobebis gaumjobesebas, aramed socialur erTianobasac, raTa
urbanulma reinvestirebam SesaZlo arasasurveli Sedegebi ar
gamoiRos. aseTi strategiis mizani, kerZod, unda iyos:
• mosaxleobis yvelaze gaWirebuli fenebis dacva da maTTvis SesaZleblobis micema darCnen qalaqis Sida raionebSi
da ar gaxdnen iZulebulni, gadavidnen ufro moSorebul
an sxva gaRatakebul ubnebSi;
• izolaciis procesis da ekonomikuri, socialuri da sivrcobrivi TvalsazrisiT ormagi sazogadoebis warmoqmnis
SezRudva;
• arsebuli socialuri qsovilis da kulturuli da socialuri Rirebulebebis (solidaroba, identuroba, SegrZneba, rom am adgils ekuTvni, socialuri kontroli)
adgilobrivi samosaxloebis SenarCuneba, raTa ar gaZlierdes socialuri daZabuloba;
• Zveli Senobebis garemos da misi tradiciuli funqciebis
dacva ise, rom, amasTan erTad, ugulvebelyofili ar iyos
axali urbanuli funqciebis ganxorcieleba (saofiso farTebi, sastumroebi, savaWro an sakonferencio centrebi,
feSenebeluri maRaziebi, sxv.);
• Zvel qalaqur centrebSi transportiT midgomis, transportis moZraobis da avtosadgomebis axali problemebis
mogvareba, rac warmoiqmneba gazrdili raodenobis mosaxleobis mier ganaxlebuli raionebis gamoyenebiT;
• samarTlebrivi da finansuri zomebis miReba, raTa SeizRudos qonebiT spekulacia da masze fasebis zrda, rac SeiZleba moxdes urbanuli reabilitaciis sqemebis Sedegad;
- 139 -
• sacxovrebeli saxlebis dacva ufro Zlieri da ufro momgebiani momsaxurebis sferos funqciebis metoqeobisagan.
evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis mudmivmoqmedi konferencia (romelic gaxda CLRAE 1994 wels),
romelic CarTuli iyo Zveli urbanuli centrebis dacvisa da
gaumjobesebis procesSi 1960-iani wlebidan moyolebuli, gaxda evropis sabWos mTavari mxardamWeri debatebis warmoebaSi
axali globaluri da integrirebuli urbanuli strategiis
sakiTxebze.
1. 2. 3. amosavali teqstebi
urbanuli aRorZinebis evropuli kampaniis daxkvnebi
urbanuli aRorZinebis evropul kampanias evropis sabWo
1980 wlidan 1982 wlamde atarebda. kompetenturobis amaRlebis am kampaniam, romlis samizne iyo saxelmwifo mmarTvelobis organoebi da sazogadoebis farTo fenebi mTel evropaSi,
yuradReba gaanaxvila qalaqebSi cxovrebis donis gaumjobesebis SesaZlo gzebze. Tavisi deviziT, “ukeTesi cxovreba Cven
qalaqebSi,” kampania ZiriTadad Semoifargla oTxi mTavari TemiT: arsebuli sacxovrebeli saxlebis reabilitacia, garemo
pirobebis gaumjobeseba, moqalaqeebis Tanamonawileoba da qalaqebSi socialuri da kulturuli iniciativebis xelSewyoba.
daskvniT konferenciaze (berlini, 1982 wlis 8-12 marti)
monawileebma miiRes aTi daskvna, sadac gansazRvrulia urbanuli aRorZinebisaTvis aucilebeli mTavari moTxovnebi.
1. qalaqebis mniSvneloba evropul sazogadoebaSi udavo
da Seuqcevadia.
2. adamianuri faqtori qalaqebis marTvisa da ganviTarebisas dominants unda warmoadgendes.
3. urbanuli saqmianobis aucilebel prioritets warmoadgens sazogadoebis ufro farTo masebis Tanamonawileoba gadawyvetilebebis miRebaSi.
4. unda ganmtkicdes adgilobrivi mTavrobebis roli urbanul gaumjobesebaSi.
5. qalaqebSi uzrunvelyofili unda iyos adekvaturi
moTxovnileba sacxovrebelze.
- 140 -
6. yvelaze mniSvnelovani reabilitaciaa, radgan ZiriTadi resursi _ SenobaTa fondia.
7. urbanuli garemo pirobebis gaumjobeseba warmoSobs
identurobis SegrZnebas, aRadgens sakuTari Tavis rwmenas da xels uwyobs socialur da ekonomikur regeneracias.
8. qalaqebma unda ganagrZos ekonomikuri centris funqciebis Sesruleba.
9. moasxleobis pirobebis gaumjobeseba urbanuli garemos gaumjobesebis yvelaze mniSvnelovan elements
warmoadgens.
10. am miznebis miRwevisTvis saWiro gaxdeba resursebis
xelaxali gadanawileba.
im mizniT, raTa darwmunebuliyo, rom wevri saxelmwifoebi
reagirebas moaxdenda am moTxovnebze, saparlamento asambleam
miiRo rezolucia 781 (1982 w.).
rogorc am kampaniis bolo etapi, evropis sabWom ganaxorciela urbanuli strategiis programa, romelzec pasuxismgebloba 1982 wlidan 1986 wlamde ekisreboda Sesabamisi
erovnuli saministroebis warmomadgenlebis samTavroboTaSoriso komitets. imdenad, ramdenadac gadawyvetilebebi, romlebic gavlenas axdens adgilobrivi samosaxloebis cxovrebaze ZiriTadad miRebuli unda iqnes adgilobrivi mTavrobebis
mier da decentralizaciis principis Tanaxmad, rac bevr wevr
saxelmwifoSia danergili, 1986 wels programa gadaebara evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis mudmivmoqmed
konferencias.
rogorc evropuli kampaniis da urbanuli strategiis
nawili, Catarda urbanuli ganviTarebis sakiTxebisadmi miZRvnili konferenciebisa da kolokviumebis STambeWdavi raodenoba. maTi daskvnebi gamoqveynda samecniero naSromTa seriaSi
“urbanuli aRorZineba evropaSi” (36 dasaTaureba) da seriaSi
“mecnieruli Sromebi da teqstebi” (58 dasaxeleba). am publikaciebis sia mocemulia danarTi 1-is bibliografiaSi.
rezoluciebi integrirebuli urbanuli strategiis mier
wamoWril sakiTxebze
am konferenciebis da publikaciebis daskvnebze dayrdnobiT,
evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis mudmivmoqmedma konferenciam miiRo mTeli rigi rezoluciebisa,
- 141 -
romelTa gansaxilveli sakiTxis mravalferovneba naTlad
aCvenebs, rom mizani mdgomareobs urbanuli sakiTxebisadmi
globalur, jvaredin midgomaSi, raTa gaumjobesdes reagireba urbanuli ganviTarebis socialur, ekonomikur, garemos da
kulturis rTul amocanebze.
* socialur sakiTxebTan mimarTebiT, gaSuqda oTxi specifikuri amocana:
• daucvelobis Semcireba da urbanuli danaSaulebis Tavidan arideba: evropis adgilobrivi da regionaluri
mTavrobebis mudmivmoqmedi konferenciis rezoluciebi 163 (1985 w.), 180 (1986 w.) da 205 (1989w.) da ministrTa
komitetis rekomendacia # R (87) 19;
• cnobierebis donis amaRleba da sazogadoebis (gansakuTrebiT axalgazrdebis) monawileobis xelSewyoba
Zveli qalaquri centrebis reabilitaciaSi: es amocana nagulisxmevia evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis mudmivmoqmedi konferenciis umetes
rezoluciebSi, maT Soris rezolucia 208-Si (1989 w.),
romelic exeba TviTdaxmarebas da samosaxloebis ganviTarebas qalaqebSi;
• sacxovrebliT uzrunvelyofis socialuri politikis ganviTareba, rezolucia 186 (1988 w.) da brZola
siRatakis, socialuri gariyulobis da SidaeTnikuri
konfliqtebis winaaRmdeg, rezolucia 228 (1991 w.);
• qalaqebSi janmrTelobis dacva: rezolucia 206 (1989
w.) da mTeli rigi rezoluciebisa, romelic exeba garemos dabinZurebis SezRudvas da urbanuli cxovrebis
donis amaRlebas (ixile qvemoT);
* rac Seexeba ekonomikur sakiTxebs, evropis adgilobrivi da
regionaluri mTavrobebis mudmivmoqmedi konferenciis saqmianoba unda ganixilebodes im regresis fonze, rac mTelma evropam 1970-iani wlebis Sua xanaSi ganicada.
imisTvis, rom reabilitaciis strategiis mxardaWerisas,
gadaeWra umuSevrobis problema, evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis mudmivmoqmedma konferenciam daiwyo
samuSao adgilebis Seqmna, rac arqiteqturul memkvidreobasTan iqneboda dakavSirebuli, rezolucia 127 (1982 w.). misi
rekomendacia iyo xelosnuri saqmianobis ganviTarebis xelSewyoba, rac Seqmnis memkvidreobis konservaciisTvis yvelaze
mniSvnelovan masalebsa da axali kvalificirebuli samuSao
Zalis profesiuli treiningi (Sead. veneciis da fuldas evropis treiningis centrebis mier xelosnebisTvis Catarebuli
kursebi), ama Tu im xelobis dokumentaciis gamoqveyneba, meTo- 142 -
debis da tradiciuli masalebis aRdgena da reabilitaciis
proeqtebis dafinanseba grantebis, subsidirebuli sesxebis an
gadasaxadebis gamoqviTvis gziT.
amave dros, evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis mudmivmoqmedi konferencia Seexo potenciur samuSao adgilebs, rac SeiZleba warmoiSvas memkvidreobis TvalsazrisiT RirsSesaniSnav adgilebSi turizmis ganviTarebiT,
rezolucia 172 (1986 w.).
evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis mudmivmoqmedi konferenciis da CLRAE rezoluciebi 169 (1986 w.) da
241 (1993 w.) exeboda memkvidreobis konservaciisa da reabilitaciis dafinansebis xelSewyobas ise, rogorc es aRniSnuli
iyo ministrTa komitetis rekomendaciaSi # R (91) 6.
evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis mudmivmoqmedi konferenciis rezoluciebSi 130 (1982w.) da 169
(1986w.) SemoTavazebuli iyo sxvadasxva meTodebi qonebiT
spekulaciis aRmosafxvrelad, rac uSualod ukavSirdeba mitovebuli saxlebis raodenobis zrdas.
* rac Seexeba garemo pirobebis sakiTxebs, haeris dabinZurebis
ar daSvebis periodulad ganmeorebul Temas: evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis mudmivmoqmedi konferenciis rezoluciebi 169 (1989 w.) da 207 (1989 w.) da ministrTa
komitetis rekomendacia # R (88) 5 exeba arqiteqturuli memkvidreobis dabinZurebiT daCqarebuli fizikuri degradaciis
kontrols.
evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis mudmivmoqmedi konferenciis rezolucia 170 (1986 w.) transportis
dagegmarebis Taobaze da rezolucia 191 (1988 w.) evropaSi urbanuli transportis Taobaze, exeboda wonasworobis miRwevas
ekonomikasa da ekologias Soris. rezoluciam 221 (1991 w.) daamyara pirdapiri kavSiri dedaqalaqebSi transportis moZraobis
gaumjobesebasa da cxovrebis dones Soris, xolo rezolucia
209 (1989 w.) TanamSromlobisken mouwodebs adgilobriv mTavrobebs, arqiteqtorebs da samosaxloebs.
am sakiTxebiT ministrTa komitetic dainteresda da miiRo
rekomendacia # R (86) 11 urbanuli Ria teritoriebis mdgomareobis gaumjobesebis sakiTxze, rekomendacia # R (91) 13,
romelic exeboda XX saukunis arqiteqturuli memkvidreobis
dacvas da rekomendacia # R (89) 5 arqiteqturuli memkvidreobis dacvis da gaumjobesebis sakiTxebze, qalaqisa da soflis
garemos gegmarebis samuSaoebis konteqstSi.
- 143 -
* dabolos, rac Seexeba kulturis sakiTxebs, aq unda mivuTiToT urbanuli kulturuli ganviTarebis strategiis programis daskvniTi konferencia, Catarebuli 1983 wels evropis
ocdaerT qalaqSi, rac mohyva urbanuli aRorZinebis evropul
kampanias.
evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis mudmivmoqmedma konferenciam da monawile qalaqebma miiRes bremenis deklaracia, dasaTaurebuli “qalaqi da kultura: axleburi reagireba kulturul problemebze.” sxvadasxva daskvnebs
Soris unda aRiniSnos: ucxouri warmoSobis mosaxleobis da
eTnikuri umciresobebis mier kulturis sferoSi gaweuli
wvlilis dafasebis aucilebloba, raTa ganmtkicdes socialuri erToba da mSvidobiani mravaleTnikuri sazogadoebis Tanaarseboba (Tema III); qalaqSi axalgazrdebis roli da maT mier
monawileobis miRebis, dialogis warmoebis da TanamSromlobis
suliskveTebis gaazreba (Tema IV); qalaqebze kulturuli turizmis zegavlena, rogorc kulturebs Soris ukeTesi urTierTgagebis da urTierTaRiarebis xelSewyobis saSualeba (Tema V).
bolos, monawileebma mouwodes wevr qveynebs:
•
•
•
•
saTanadod Seafason evropis kulturuli mravalferovnebis fuZemdebeli faseuloba;
miznad daisaxon iseTi sazogadoebis Seqmna, romelic
damyarebuli iqneba decentralizaciis da adgilobrivi da regionaluri avtonomiis principebze;
aRiaron adgilobrivi da regionaluri samosaxloebis mniSvneloba, rogorc moqalaqisTvis kulturuli
identurobis da sakuTari Tavis gamoxatvis mTavari
safuZveli;
uzrunvelyon, rom evropis qalaqebsa da regionebs
SeeZlos Seasrulos mniSvnelovani roli Tavisi kulturuli memkvidreobis dacvasa da mdgomareobis gaumjobesebis saqmeSi.
adgilobrivi demokratia da sazogadoebis Tanamonawileoba
garda axali integrirebuli urbanuli strategiis gansazRvrisa, evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis
mudmivmoqmedi konferencia aqtiurad uwyobda xels adgilobriv demokratias da sazogadoebis Tanamonawileobas.
jer kidev 1968 wels, Tavis rezolucia 64-Si (1968 w.), man
- 144 -
Camoayaliba adgilobrivi avtonomiis principebi. am deklaraciis
principebi gameorebul iqna saparlamento asambleis rekomendacia 615-Si (1970 w.) da Semdgom evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis mudmivmoqmedi konferenciis rezolucia 126-Si
(1981 w.). adgilobrivi TviTmmarTvelobis evropuli qartia, romelic wevri saxelmwifoebis mier xelmosawerad momzadda 1985
wlis 15 oqtombers, ZalaSi 1988 wlis 1 seqtembers Sevida.
qartiis mxareebs moeTxovebaT cxovrebaSi gaataron kanonebi, rac uzrunvelyofs adgilobrivi mTavrobebis politikur, administraciul da finansur damoukideblobas. teqstSi
aRniSnulia, rom adgilobrivi TviTmmarTvelobis principebi
kanonze unda iyos dafuZnebuli da sasurvelia, rom es kanoni
konstituciaSi iyos Setanili.
adgilobrivi mTavroba arCeuli unda iyos xmis micemis sayovelTao uflebis Tanaxmad. man unda SeZlos sazogadoebrivi
saqmianobis regulireba da marTva kanonis farglebSi, piradi
pasuxismgeblobiT da adgilobrivi mosaxleobis interesebis
gaTvaliswinebiT. es niSnavs, rom sazogadoebrivi valdebulebebi ZiriTadad ganxorcielebuli iqneba im moxeleTa mier,
romlebic yvelaze axlos arian moqalaqeebTan. mxolod is valdebulebebi, romlis efeqturi ganxorcieleba ver xerxdeba SedarebiT dabal doneze, daekisreba ufro maRali Tanamdebobis
pirebs (damxmare principi).
am mizniT, qartiaSi Camoyalibebulia principebi, romelic
exeba adgilobrivi xelisuflebis organoebis sazRvrebis, administraciuli struqturebis da resursebis dacvas, rac
Tavad adgilobrivi mTavrobebis mier aris gansazRvruli da
aucilebelia samuSaoebis sawarmoeblad; pirobebs, romlis
Tanaxmad unda mimdinareobdes valdebulebebis ganxorcieleba
adgilobriv doneze, adgilobrivi mTavrobebis saqmianobis administraciul zedamxedvelobas, maT finansur resursebs da
adgilobrivi xelisuflebis organoebis samarTlebriv dacvas.
igive mizniT, ministrTa komitetma miiRo rekomendacia (81)
18, romelic exeba Tanamonawileobas municipalur doneze, sadac xelaxla aris gancxadebuli misi erTguleba warmomadgenlobiTi dekokratiisadmi, rogorc wevri saxelmwifoebis RirebulebaTa saerTo memkvidreobis nawilisa da moqalaqeebis mTavrobaze zegavlenis safuZvlisa. darwmunebulia ra, rom evropis
qveynebSi municipaluri avtonomia warmoadgens demokratiis
erT-erT qvakuTxeds, komitetma rekomendacia gauwia mTel rig
meTodebs, romelic unda gamoyenebul iqnes adgilobriv doneebze imisTvis, rom gaizardos sazogadoebis Tanamonawileoba
municipalur saqmianobaSi, rasobrivi, sqesis, asakobrivi, an socialuri statusis niSniT diskriminaciis gareSe.
- 145 -
evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis mudmivmoqmedma konferenciam xeli moawera diskriminaciis akrZalvas
Tavis rezoluciaSi 179 (1986 w.), romelic exeba qalebis monawileobas adgilobriv da regionalur demokratiul cxovrebaSi
da evropul qartiaSi axalgazrdebis monawileobaze municipalur da regionalur cxovrebaSi, rezolucia 237 (1992 w.).
es ukanaskneli teqsti gvirCevs gansakuTrebuli yuradReba mivaqcioT axalgazrdebs ekonomikuri seqtorebis strategiaSi,
kerZod, sacxovrebliT uzrunvelyofis politikaSi (axalgazrdebisaTvis binaTmSeneblobis sakiTxebze adgilobrivi sainformacio momsaxurebis Seqmna da finansuri mxardaWeris proeqtebis SemuSaveba, rac daexmareba axalgazrdebs sacxovreblis
miRebaSi) da urbanuli garemos dacvis strategiaSi (axalgazrdebis ufro mWidro monawileoba sakonsultacio SeTanxmebebSi, iseTi pirobebis Seqmna, rac xels Seuwyobs axalgazrdebis
TviTrealizacias da WeSmarit solidarobas Taobebs Soris).
evropis urbanuli qartia da evropuli deklaracia urbanul
uflebebze
evropuli urbanuli qartia, rezolucia 234 (1992 w.), 1980ian wlebSi urbanuli strategiisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis mier warmoebuli samuSaoebis nayofia. igi ZiriTadad,
yuradRebas amaxvilebs urbanuli ganviTarebis xarisxobriv
aspeqtebze da cxovrebis doneze da ara imdenad raodenobriv
aspeqtebze. evropis sabWos zogadi mowodebis Tanaxmad, davicvaT adamianTa uflebebi, igi mxars uWers moqalaqeebis pasuxismgeblobis da solidarobis koncepciebs, rasac mosdevs
garkveuli valdebulebebis aRiareba. Sesabamisad, igi Seadgens
metad faseul amosaval teqsts, rac xels Seuwyobs evropaSi
urbanuli ganviTarebisaTvis adamianuri ganzomilebis miniWebas da adamianTa uflebebis gazrdas naSen garemoze.
urbanuli qartia STagonebuli iyo im rwmeniT, rom moqalaqeebs aqvT ZiriTadi urbanuli uflebebi, rac exeba yvelas,
raime diskriminaciis gareSe. amiT aixsneba, rom qartiis teqsti
iwyeba urbanuli uflebebis evropuli deklaraciiT, romelic
Tavs uyris ZiriTad elementebs, rac mniSvnelovani iqneba urbanuli uflebebis konvenciis SesaZlo momavali gadawerisas.
oci urbanuli uflebis ubralo CamoTvlac ki sakmaod xangrZlivi proceduraa:
1. usafrTxoeba;
2. daubinZurebeli, janmrTeli garemo: “ufleba icxovro mSvid, daubinZurebeli haeris, wylis da niadagis
- 146 -
garemoSi, sadac daculi iqneba buneba da bunebrivi
resursebi”;
3. dasaqmeba;
4. sacxovrebeli: “ufleba arsebobdes xelmisawvdomi da
jansaRi sacxovreblis saTanado arCevani, sadac daculi iqneba ganmartoveba da simSvide”;
5. mobiluroba;
6. janmrTeloba;
7. sporti da Tavisufali dro;
8. kultura;
9. mravalkulturuli integracia;
10. kargi xarisxis arqiteqtura da fizikuri garemo:
“ufleba sasiamovno, mastimulirebel fizikur garemoze, rac miiRweva Tanamedrove arqiteqturis maRali
xarisxiT da istoriuli naSeni memkvidreobis SenarCunebiT da misi gonivruli restavraciiT;”
11. funqciebis SeTanxmeba;
12. Tanamonawileoba;
13. ekonomikuri ganviTareba;
14. mdgradi ganviTareba;
15. moxmarebis sagnebis da momsaxurebis xelmisawvdomoba;
16. bunebrivi simdidre da resursebi;
17. TviTrealizacia;
18. Sidamunicipaluri TanamSromloba;
19. finansuri meqanizmebis da struqturebis gamoyeneba;
20. Tanasworoba.
Semdgom urbanuli qartia exeba evropaSi urbanuli
cxovrebis sxvadasxva aspeqtebs: qalaqis cnebis gansazRvrebas,
urbanuli ganviTarebis dadebiT da uaryofiT mxareebs, qalaqisa da misi mimdebare regionebis urTierTobas, adgilobrivi
demokratiis aucileblobas, urbanuli strategiis mizans, momavlis idealur qalaqs da urbanul raionebs Soris TanamSromlobis mniSvnelobas.
qartiis meore nawili Sedgeba damoukidebeli Tavebisagan,
romelnic ganixilavs urbanuli ganviTarebis sxvadasxva Temebs
da dakavSirebulia oc urbanul uflebasTan. yovel TavSi jer
mocemulia mokle mimoxilva im sakiTxebisa, rac gansakuTrebul
yuradRebas saWiroebs, xolo Semdeg ki Camoyalibebulia saxelmZRvanelo principebi. gansaxilvel Temebs Soris aRniSnuli
unda iyos binaTmSenebloba, arqiteqturuli memkvidreoba, qalaqebis fizikuri saxe da garemo da buneba urbanul konteqstSi.
- 147 -
1. 3. 1990-iani wlebi: sivrcobrivi gegmarebis midgoma da mdgradi
ganviTarebis problema
1. 3. 1. 1990-iani wlebi da maTi konteqsti
komunizmis dacemis Semdeg evropam Tavi daaRwia politikuri danawevrebis ramdenime aTwleuls, romlis drosac ara
marto ekonomikuri sistemebi, aramed sazogadoebis mTliani
organizacia radikalurad gansxvavdeboda erTmaneTisagan.
1990-iani wlebis ganmavlobaSi demokratiuli evropa gaizarda ocdaoridan ormocdaoTx wevr qveynamde, daaxlovebiT 770
milioni macxovrebliT, rac msoflio mosaxleobis TiTqmis
14%-ia.
am axal geopolitikur konteqstSi integracias da ekonomikuri ganviTarebis process xandaxan mohqonda uaryofiTi
Sedegi socialuri erTobisa da garemos dacvisaTvis. aseve
arsebobda saSiSroeba, rom axal wevr saxelmwifoebSi did qalaqur aglomeraciebsa anda raionebSi gaCndeboda zrdis patara kunZulebi, xolo qveynis danarCeni nawilebi an mcire qalaqebi ver moaxerxebda Tavisi mdgomareobis gaumjobesebas.
1. 3. 2. urbanuli problema
axal geopolitikur ganzomilebasTan da globalizaciis
procesTan adaptaciam, rac qmnis axal perspeqtivebs evropis
kontinentisTvis, saWiro gaxada evropul RirebulebaTa xelaxla Semtkiceba, risTvisac saWiroa:
•
•
•
•
•
socialuri erTobis strategiis ganxorcieleba, risi
mizanicaa Zvel da axal wevr qveynebSi socialuri pirobebis gansxvavebis swrafi Semcireba;
adamianTa uflebebis dacva da demokratiuli principebis cxovrebaSi gatareba, rogorc evropaSi demokratiuli sistemebis stabilurobis winapiroba;
regionebs Soris balansis damamyarebeli mdgradi ekonomikuri ganviTareba, romlis mizania Seqmnas myari
xelsayreli pirobebi mTeli evropis konkurentunarianobisaTvis saerTaSoriso arenaze;
im landSaftebis da kulturebis mravalferovnebis
dacva da xelSewyoba, rac qmnis evropis teritoriis
saxes, miuxedavad am RirsSesaniSnavi adgilebis politikuri, Tu religiuri konteqstisa;
axali wevri saxelmwifoebis ekonomikuri, socialuri
- 148 -
•
da garemo pirobebis integrirebis tempis daCqareba
da, amave dros, evropis istoriuli da geografiuli
mravalferovnebis SenarCuneba;
solidarobis da TanamSromlobis ganviTareba evropis sxvadasxva regionebs Soris, gavcla-gamocvlisa da
TanamSromlobis sqemebis gziT;
garda globalizaciis centridanuli Zalisa, romelmac
pan-evropuli mniSvnelobis sakiTxebi wamoWra, gaCnda agreTve
regionaluri da adgilobrivi identurobis gazrdili
moTxovnebis centriskenuli moZraobac. regionebis gazrdili
mniSvneloba saxelmwifoebs SigniT srul TanxmobaSi iyo am tendenciasTan iseve, rogorc rigi saxelmwifoebis (yofili iugoslavia, yofili ssrk) danawevreba im kulturuli identurobis
Tanaxmad, romelTanac mosaxleoba TavisTavs aigivebda.
Sesabamisad, urbanuli problema mdgomareobs evropuli Rirebulebebis moSveliebaSi adgilobriv doneze ise, rom gaizardos ama Tu im adgilis momxibvleloba iqauri macxovreblebis,
turistebisa da investorebisaTvis qalaqebis kulturuli identurobis da endogenuri resursebis SeqmniT gziT.
mdgradi ganviTarebis teritoriul dayofaze dafuZnebuli midgomis mTavari moqmedi pirebi iyvnen teritorialuri
damgegmavebi, romelTac Tavisi strategiuli gegmarebiT, miwis danawilebis da qalaqgegmarebis instrumentebiT SeeZloT
uzrunveleyoT integrirebuli pasuxismgebloba teritoriuli
ganviTarebis rTul sakiTxebze, ris winaSec aRmoCnda evropa
da misi regionaluri Tu adgilobrivi mTavrobebi.
1. 3. 3. amosavali teqstebi
regionaluri gegmarebidan mdgrad teritoriul ganviTare­
bamde
jer kidev 1983 wels, regionalur gegmarebaze (CEMAT)
pasuxismgebeli ministrebis konferenciam miiRo evropis regionalur/teritoriuli gegmarebis qartia (an toremolinos
qartia), romelmac gansazRvra regionalur/teritoriuli gegmareba, rogorc sazogadoebis ekonomikuri, socialuri, kulturuli da ekologiuri strategiis geografiuli gamoxatuleba. koncepcia saWiroebda interdisciplinarul, demokratiul,
funqcionalur da xangrZliv droze orientirebul midgomas,
dafuZnebuls saerTo _ sayovelTao strategiaze.
evropis regionalur/teritoriuli gegmarebisaTvis qarti- 149 -
am Camoayaliba oTxi mTavari amocana: regionebis dabalansebuli socialur-ekonomikuri ganviTareba; cxovrebis donis gaumjobeseba; miwis racionaluri gamoyeneba; bunebrivi resursebis
gonieri marTva da garemosa da memkvidreobis dacva.
Semdgom man gansazRvra urbanuli raionebis specifikuri
amocanebi:
•
•
•
miwis gamoyenebis Tu ganviTarebis iseTi gegmebis ganxorcieleba, rac uzrunvelyofs dabalansebul urbanul struqturas;
sacxovrebeli pirobebis gaumjobeseba, sazogadoebrivi transportis xelSewyoba, mosaxleobis urbanuli
centrebidan gareubnebSi masobrivi gadasaxlebis SeCereba;
intergirebuli konservaciis principebis Tanaxmad arqiteqturuli memkvidreobis gadaqceva urbanuli gegmarebis strategiis integrirebul nawilad (ix. nawilebi 1.1.3. da 2.2.1.).
evropis regionaluri gegmarebis strategiam (lozana, 1988
w.) qartiaSi xuTi wliT adre Camoyalibebuli amocanebi praqtikuli, pragmatuli terminebiT gardaTxro. am sqeltanian gamocemaSi (224 gverdi) mocemulia erovnuli da regionaluri
teritoriuli gegmarebis politikis koordinaciis da harmonizaciis CarCo. igi agreTve gamiznuli iyo sazRvrebis gadamkveTi TanamSromlobis instrumentad, romelic asaxavs evropis
momaval teritoriul organizacias.
strategia gvTavazobs or midgomas: regionaluri midgoma
gansakuTrebiT mniSvnelovani iyo urbanuli raionebisTvis,
radgan maTTvis mTavari sazrunavi iyo istoriuli qalaquri
centrebis reabilitacia. sqematuri midgoma exeboda urbanul
struqturebs evropaSi, garemo pirobebis gaumjobesebas, miwis
racionalur gamoyenebas da sazogadoebis Tanamonawileobas
gegmarebis procesSi.
1990-iani wlebis mesame dokumentma safuZveli Cauyara teritoriuli gegmarebis midgomas. es iyo ministrTa komitetis
rekomendacia # R (89) 15 miwis racionaluri gamoyenebis, rogorc Cveni ganviTrebis safuZvlisa da SemzRudveli faqtoris
Taobaze. igi aRiarebda, rom miwa namdvilad iyo SezRuduli
resursi, romlis ganaxleba Zneli da Zviri iqneboda. igi aris
nedleulis da wylis wyaro, bunebrivi cvlis ciklis nawili,
energiis warmoebis safuZveli da kulturuli memkvidreobis
dasayrdeni. Sesabamisad, igi imsaxurebs saTanado dacvas mis
mikuTvnebasTan kavSirSi. da mainc, miwa qmnis socialur-eko- 150 -
nomikuri struqturebis teritoriul safuZvels. aman saWiro
gaxada balansis damyareba ekonomikur ganviTarebasa da miwis
da misi bunebrivi da kulturuli resursebis dacvas Soris imisTvis, rom igi momaval Taobebsac davutovoT. es ekologiurad dabalansebuli ekonomikuri ganviTareba (romelic male
cnobili gaxda rogorc “mdgradi ganviTareba”) iqneba Sedegi
axleburi damokidebulebisa adamiansa da mis garemos Soris.
mdgradi ganviTarebis Taobaze evropuli azrovnebis Camoyalibebaze seriozuli zegavlena iqonia orma mniSvnelovanma
RonisZiebam, romelic organizebuli iyo gaeros mier. 1992
wlis ivnisSi gamarTul rios “dedamiwis samitze,” 179 saxelmwifom miaRwia SeTanxmebas 27 principze, rac gansazRvravs erebis
uflebebs da valdebulebebs ganviTarebisa da maTi xalxebis
keTildReobisken swrafvisas (rios deklaracia) da mdgradi ganviTarebis maT gegmebs ekonomikuri da garemos dacvis
TvalsazrisiT (dRis wesrigi 21). 1996 wels stambulSi Catarebuli areali II konferenciis Sedegi iyo mWidrod dasaxlebuli
adgilebis ganviTarebis globaluri samoqmedo gegmis miReba
(areali II dRis wesrigi).
am dokumentebis sapasuxod, evrokomisiam Seqmna strategiuli ganviTarebis pirveli gegma, dasaTaurebuli “evropis
teritoriuli ganviTarebis perspeqtiva, evropuli kavSiris
(EU) teritoriaze balansisa da mdgradi ganviTarebis misaRwevad” (Semoklebuli ESDP). es teqsti miRebuli iqna teritoriul gegmarebaze pasuxismgebeli ministrebis araoficialur
Sexvedraze, romelic Catarda potsdamSi, 1999 wlis maisSi.
esmoda ra, rom urbanuli ganviTareba exeboda evrokavSiris
mosaxleobis 80%, komisiam imave wels gamoaqveyna “mdgradi urbanuli ganviTareba evropis kavSirSi: samoqmedo CarCo.”
evropis kontinentis mdgradi teritoriuli ganviTarebis sax­
elmZRvanelo principebi
evropis sabWom gaaerTiana sxvadasxva amosavali teqstebis
miRwevebi evropis kontinentis mdgradi teritoriuli ganviTarebis saxelmZRvanelo principebSi, romelic miRebuli iyo
sematis (CEMAT) mier hanoverSi, 2000 wlis 8 seqtembers.
es aris strategiuli politikis saxelmZRvanelo principebis
CarCo, romelic arasavaldebuloa wevri saxelmwifoebisTvis.
misi gamoyeneba nebayoflobiTia, Tumca mas mxari dauWira ministrTa komitetma, rekomendaciiT Rec (2002 w.) 1.
- 151 -
hanoverSi miRebuli principebi miCneul iqna pasuxad evropis sabWos axal amocanebsa da prioritetebze, gasuli aTwleulis ganviTarebis Sedegad. saxelmZRvanelo principebis mizani
iyo evropis kontinentze mdgradi teritoriuli ganviTarebis
xelSewyoba:
1.
teritoriuli erTobis xelSewyoba regionebis ufro
metad dabalansebuli socialuri da ekonomikuri ganviTarebis da gaumjobesebuli konkurentunarianobis
gziT;
2. urbanuli funqciebiT generirebuli ganviTarebis
xelSewyobiT da qalaqsa da sofels Soris urTierTdamokidebulebis gaumjobesebiT;
3. xelmisawvdomobis ufro samarTliani pirobebis
xelSewyobiT;
4. informaciisa da codnis miRebis xelmisawvdomobis
zrdiT;
5. garemos dazianebis SemcirebiT;
6. bunebrivi resursebis da bunebrivi memkvidreobis
dacviTa da gaumjobesebiT;
7. kulturuli memkvidreobis, rogorc ganviTarebis
faqtoris gaZlierebiT;
8. energiis resursebis Seqmna, usafrTxoebis normebis
dacviT;
9. maRali standartebis mdgradi turizmis xelSewyobiT;
10. stiqiuri ubedurebebis zemoqmedebis SemcirebiT.
am principebis ganxorcielebis mizniT, rekomendirebuli
iyo kerZo seqtoris CarTva, saxeldobr, binaTmSeneblobis
da infrastruqturis proeqtebSi, gamravalkecebis efeqtisa
da sainvesticio klimatze misi dadebiTi zegavlenis gaTvaliswinebiT.
SemoTavazebul iqna teritoriuli ganviTarebis sagangebo
RonisZiebebi calkeul kategoriaTa regionebisTvis, xolo urbanuli teritoriebisTvis ki, Semdegi:
•
•
evropuli dasaxlebis struqturis policentruli ganviTareba da misi ekonomikuri potencialis gaZliereba, raTa Tavidan aviciloT didi qalaqebis warmoqmna,
sxva, mcire daba-qalaqebis sazianod;
urbanuli teritoriis (qalaqis mimdebare teritoriebis ukontrolo ganaSenianeba) zrdis gakontroleba
Sida urbanuli ganviTarebis xelSewyobiT, sacxovrebe- 152 -
•
•
•
•
•
li da sabinao pirobebis gaumjobesebiT, qalaqebSi samSeneblo miwebis odenobis gazrdiT da uqmi adgilebis
gaaqtivebiT;
mZime mdgomareobaSi myofi ubnebis ganaxleba da, socialuri gariyulobis Tavidan asacileblad, mravalgvarovani saqmianobisa da Sereuli socialuri
jgufebis gaCena;
urbanuli kulturuli memkvidreobis konservacia da
gajansaReba;
urbanuli ekosistemis frTxili menejmenti, kerZod,
wyalTan, energiasa da narCenebTan mimarTebiT;
efeqturi da garemosTvis arasaziano sazogadoebrivi
transportis ganviTareba, rac xels Seuwyobs advil
gadaadgilebas;
adgilobrivi ganviTrebis strategiis Camoyalibeba,
adgilobriv administraciul erTeulebsSorisi gegmarebis makoordinirebeli organoebis Seqmna da qalaqebis qselebis ganviTareba.
dokumenti agreTve ganixilavs gansakuTrebel problemebs,
rac win eRobeba did da patara qalaqebs axal wevr saxelmwifoebSi, rogoricaa sacxovrebeli saxlebis mSeneblobis dafinanseba, arsebuli sacxovreblebis movla, da brZola qalaqis
gareubanTa momravlebis da maTi socialur/teritoriuli izolaciis winaaRmdeg, rac warmoadgens binis mflobelobisa da
sabazro ekonomikis Tavisufali funqcionirebis moTxovnebis
daukmayofileblobis Sedegs.
saxelmZRvanelo principebis paralelurad an maT Tanmdevad gamoica mTeli rigi teqstebisa: CLRAE-is rekomendaciebi 41 (1998 w.), 72 (2000 w.) da 94 (2001 w.), CLRAE-is rezolucia 114 (2001 w.) da saparlamento asambleis rekomendacia
1461 (2000 w.).
garemos windaxeduli menejmenti da evropis landSaftis kon­
vencia
ministrTa komitetis oTxi rekomendacia aCvenebs, rom
evropis sabWos garemos dacvis politikac SeuerTda axali
mdgradi ganviTarebis koncepcias:
•
•
rekomendacia # R (93) 9 exeba arqiteqturuli memkvidreobis dacvas stiqiuri ubedurebebisagan;
rekomendacia # R (97) 2 exeba kulturuli memkvidreobis
- 153 -
•
•
uwyvet movlas, rac daicvas mas dabinZurebiTa, an msgavsi faqtorebiT gamowveuli fizikuri dazianebisagan;
rekomendacia # R (95) 9 exeba kulturuli landSaftis
integrirebul konservacias, rogorc landSaftis
strategiis nawils;
rekomendacia # R (96) 12 exeba garemo pirobebis mi­
marT uflebebisa da valdebulebebis gadanawilebas
centralur xelisuflebasa da adgilobriv da regionalur mmarTvelobas Soris.
1995 wels sofiaSi Catarebul “garemo evropisaTvis” konferenciaze, ministrTa komitetis mier wardgenili biologiuri da landSaftis mravalferovnebis pan-evropuli strategia
mxardaWerili iyo garemo pirobebze pasuxismgebeli 55 evropeli ministris mier. misi programuli rolis gaTvaliswinebiT,
strategia SeiZleba miCneul iqnes evropis instrumentad rioSi
miRebuli biologiuri mravalferovnebis konvenciis gansaxorcieleblad.
strategiis mizani iyo arsebuli Taosnobis, meqanizmebis,
fondebis, samecniero Sromebis da informaciis gamoyenebis
koordinaciis xelSewyoba, evropis biologiuri da landSaftis
mravalferovnebis movlisa da gaumjobesebisaTvis. landSaftebis da maTi kulturuli da geografiuli memkvidreobis
konservacia warmoadgenda erT-erT sakiTxs, moqmedebis aTi
strategiuli sferodan.
am sakiTxebis seriozulobam aiZula evropis sabWo mTeli konvencia mxolod landSaftebisadmi mieZRvna. evropuli
landSaftebis konvencia, pirveli konvencia, romelic mdgradi
ganviTarebis sakiTxebs ganixilavda, florenciaSi, 2000 wlis
oqtomberSi iqna warmodgenili xelmosawerad.
konvenciis mniSvneloba da Tavisebureba mdgomareobs mis
masStabSi, romelic moicavs ara mxolod bunebriv, aramed urbanul da peri-urbanul zonebs. igi exeba aseve, ara mxolod
RirsSesaniSnav landSaftebs, aramed Cveulebriv, an degradirebul landSaftebs, romelTac dakarges Tavisi gamomsaxveloba globaluri ekonomikuri cvlilebebis, soflis meurneobis
ganviTarebis, metyeveobis an samTo samuSaoebis teqnologiebis
anda teritoriuli ganviTarebis, qalaqgegmarebis, transportis, turizmis an Tavisufali drois gatarebis seqtorebis
gavrcelebuli praqtikis gamo. konvencia miuTiTebs, rom saxelmwifos marTvis organoebma meti yuradreba unda miaqcios
landSafts misi nebismieri formiT, radgan igi gvexmareba ganvsazRvroT adamianTa cxovrebis xarisxi.
am mizniT, evropis landSaftis konvenciiis monawile mxa- 154 -
reebma ikisres valdebuleba gaetarebinaT garkveuli RonisZiebebi TavianT qveynebSi da eTanamSromlaT saerTaSoriso doneze, raTa:
1.
2.
3.
4.
samarTlebrivad eRiarebinaT landSaftebi, rogorc
adamianebis sacxovrebeli garemos umTavresi komponenti, romelic asaxavs maT saerTo kulturuli da
bunebrivi memkvidreobis mravalferovnebas da Seadgens maTi identurobis safuZvels;
CamoeyalibebinaT da ganexorcielebinaT landSaftebis
dacvis, marTvis da dagegmvis strategia;
CaerToT landSaftebi regionalur da qalaqgegmarebis strategiaSi, kulturis, garemos dacvis, soflis meurneobis, socialur da ekonomikur pilotikaSi da nebismier sxva seqtorSi, ramac masze SeiZleba
zegavlena iqonios;
CamoeyalibebinaT meTodika, romlis mixedviT SesaZlebeli gaxdeboda sazogadoebis, adgilobrivi da
regionaluri xelisuflebis da sxva dainteresebul
mxareTa Tanamonawileoba landSaftis strategiis Seqmnasa da ganxorcielebaSi.
rekomendirebulia Semdgomi gansakuTrebuli zomebis miReba:
•
•
•
samoqalaqo sazogadoebis da saxelmwifos marTvis organoebis Segnebis amaRleba;
specialistebis
multidisciplinaruli
treiningi
landSaftis sakiTxebsa da salandSafto samuSaoebSi;
landSaftis identifikacia da “Sefaseba” evropul
doneze gamocdilebis da meTodologiis gacvla-gamocvlis gziT.
memkvidreobis dacvis da ekonomikuri ganviTarebis SeTanadeba
maT, visac exeba memkvidreobis konservacia, gaiTvaliswines
aseve mdgradi ganviTarebis koncepcia, rogorc es gamoCnda
saboloo deklaraciidan da rezoluciebidan, romelic miRebuli iyo kulturul memkvidreobaze pasuxismgebel ministrTa
evropis meoTxe konferenciaze (helsinki, 1996 wlis 30 da 31
maisi). balansma ekonomikis, socialur, kulturul da garemos
dacvis amocanebs Soris, rac Tan axlda mdgrad ganviTarebas,
SesaZlebeli gaxada memkvidreobis da ekonomikis sakiTxebis SeTanadeba.
- 155 -
am dokumentebSi Camoyalibebuli mTeli rigi principebisa Tanabrad mniSvnelovania saerTo evropuli memkvidreobis
strategiisaTvis. isini sinonimuria midgomis radikaluri cvlilebisa da memkvidreobis integrirebuli konservaciis koncepciis gafarTovebisa, raTa ukeTesad gadaiWras Tanamedrove
sazogadoebis socialuri da ekonomikuri problemebi. yvelaze
metad xvdeba Tvals kulturuli memkvidreobis, rogorc ekonomikuri resursis aRqma, romelsac Tavisi wvlili Seaqvs adgilobriv ganviTarebaSi, kerZod ki, urbanul reabilitaciasa
da turizmis zrdaSi. am teqstebSi mkafiodaa gansazRvruli
memkvidreobis upirvelesi wvlili evropis individualuri
saxis CamoyalibebaSi iseve, rogorc mdgradi kulturuli turizmis strategiaSi.
turizmi iyo is Tema, romelic kvlav da kvlav ganixileboda mTeli 1990-iani wlebis ganmavlobaSi. Tavis rekomendaciaSi # R (94) 7, ministrTa komitetma aRiara, rom turizmi
ekonomikuri zrdis erT-erT mTavar mamoZravebel Zalas warmoadgens da SeiZleba msoflios wamyvani industria gaxdes. igi
ganixileboda, rogorc adamianebis gamaerTianebeli faqtori,
romelic qmnis evropis individualur saxes da xels uwyobs sakuTari bunebrivi da kulturuli memkvidreobis Rirebulebis
Segnebas. da mainc, esmoda ra, rom garemos aqvs ufro didi
Rirebuleba, vidre mxolod misi mniSvneloba turizmis TvalsazrisiT, ministrTa komitetma rekomendacia misca turizmis
mdgradi formebis ganviTarebas, romelnic gaiTvaliswinebda
mTel rig novatorul principebs:
•
•
•
•
•
•
garemo pirobebze zegavlenis Sefaseba, rac win uswrebs
nebismier turistul proeqts;
kulturuli resursebis da adgilobrivi samosaxlos
masStabis, bunebis, xasiaTis da SesaZlebobebis pativiscema (dasaSvebi done);
prevenciisa da sifrTxilis principebis dacva;
adgilebze samuSao adgilebis Seqmna;
adgilobrivi masalebis da tradiciuli xelobebis gamoyeneba;
turistebis informireba kulturuli da bunebrivi
memkvidreobis pativiscemis aucileblobis Taobaze.
Tavis rekomendaciaSi # R (95) 10, ministrTa komitetma
kidev ufro ganavrco da Seavso es principebi, romelnic sazRvravs “mdgrad turizms,” rogorc turizmis ganviTarebis
nebismier formas, an saqmianobas, romelic pativs scems garemos, uzrunvelyofs bunebrivi da kulturuli resursebis xan- 156 -
grZliv konservacias da aris socialurad da ekonomikurad
misaRebi da samarTliani.
axleburi solidaroba da TanamSromloba centraluri da aR­
mosavleT evropis qveynebTan
saparlamento asambleis rekomendaciaSi 1172 (1992w.) gamotanilia SemaSfoTebeli daskvnebi centralur da aRmosavleT
evropis qveynebSi kulturuli memkvidreobis mdgomareobis
Sesaxeb: xelovnebis nimuSebiT ukanono vaWroba, SeiaraRebuli
konfliqtebis dros dacis qveS myofi memkvidreobis dangreva,
uyuradRebod mitovebuli, dazianebuli an dangreuli Zeglebi,
sazogadoebrivi an kerZo fondebis simcire, Sesabamisi kanonmdeblobis ararseboba da a.S. Sesabamisad, man urCia am qveynebs gaeziarebinaT evropis sabWos mier SeZenili gamocdileba,
raTa ar ganmeorebuliyo is Secdomebi, rac dasavleTma dauSva, Tanac ise, rom ar dakarguliyo aRmosavleTSi SemorCenili
kvalifikacia, tradiciebi da kulturuli memkvidreoba. samarTlebrivi da teqnikuri daxmarebis programebs unda uzrunveleyo informaciis Tavisufali gacvla-gamocvla da yvela
formis TanamSromloba, ormxrivi SeTanxmebebi wevr qveynebs
Soris, kavSirebis damyareba qalaqebs Soris da arasamTavrobo
organizaciebis mxardaWera.
swored am axali problemebis gadaWris mizniT organizaciam 1992 wels koreqtivebi Seitana instruqciebSi, riTac
xelmZRvanelobda kulturuli memkvidreobis integrirebul
konservaciasTan dakavSirebuli teqnikuri TanamSromlobis
da konsultirebis programis dawyebisas (romelic miRebuli
iyo 1973 wels). programa aseve morgebul iqna ganaxlebul
mTavrobaTaSoris TanamSromlobis CarCoebs da SeeZlo emoqmeda kulturul memkvidreobaze pasuxismgebel ministrTa mesame
evropuli konferenciis rezolucia # 3 Tanaxmad, romelic
mouwodebda teqnikuri TanamSromlobis da konsultaciebis
gafarTovebisken.
evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis mudmivmoqmedma konferenciam, romelic 1994 wels gadaiqca evropis
adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis kongresad, monawileoba miiRo am cvlilebebSi. Tavis rekomendaciaSi 241 (1993
w.) man mouwoda evropis adgilobriv da regionalur mTavrobebs SeemuSavebinaT wyviledi SeTanxmebebi da solidarobis kavSirebi im qalaqebTan, romelTac ziani miadga yofil iugoslaviaSi momxdari konfliqtebis dros. rekomendaciaSi 4 (1994
w.) CLRAE miemxro im azrs, rom partnioroba patara da did qa- 157 -
laqebs Soris warmoadgens efeqtiur instruments ufro farTo TanamSromlobisaTvis mTel evropaSi, radgan igi stimulirebs sazogadoebis mxardaWeras evropis unifikaciis procesSi
da saSualebas aZlevs adamianebs ukeT gaicnon erTmaneTi da
ukeT gaiazron saerTo memkvidreoba da evropis xalxebis Tanxvedri interesebi. 1995 wels CLRAE-m Caatara mTeli rigi, urbanuli politikis sakiTxebisadmi miZRvnili, konferenciebisa,
romelTa Sedegi, sxvaTa Soris, gaxda 1999 wlis oqtomberSi
istoriuli qalaqebisa da regionebis evropuli asociaciis
oficialuri dafuZneba.
im mizniT, rom gaeumjobesebina centraluri da aRmosavleT evropis qveynebis moZrav da uZrav memkvidreobasTan dakavSirebuli danaSaulebebis winaaRmdeg brZolis saSualebebi,
ministrTa komitetma miiRo rekomendaciebi # R (96) 6 da R
(98) 4, romlebic daemata kulturul dovlaTTan dakavSirebuli kanondarRvevebis evropis konvencias (delfosi, 1985
w.), moparuli an aralegalurad eqsportirebuli kulturuli
obieqtebis UNIDROIT-is konvencias (romi, 1995 w.) da iuneskos konvenciebs, romlebic exeba kulturuli dovlaTis dacvas SeiaraRebuli konfliqtebis dros (haaga, 1954 da 1999 ww.)
da kulturuli dovlaTis ukanono importis, eqsportisa da
gadaadgilebis akrZalvis da prevenciis saSualebebs (parizi,
1970 w.).
1.4. 2000 wlidan moyolebuli: urbanuli kultura da kulturuli mravalferovnebis aRiarebis aucilebloba
1. 4. 1. konteqsti
miuxedavad imisa, rom 1980-iani wlebis bolos dawyebuli procesebis umetesoba mesame aTaswleulis dasawyisSic
gagrZelda, mainc unda aRvniSnoT garkveuli cvlilebebi, romlebic moxda evropul sazogadoebaSi. maT Sorisaa:
•
•
politikis doneze: centraluri da aRmosavleT evropis faqtiurad yvela qveynis gaerTianeba evropis
sabWoSi, saerTaSoriso organoebis mniSvnelobis zrda,
nacionaluri struqturebis dasusteba da qalaqebis
da regionebis rolis gaZliereba;
socialur doneze: mzardi ekonomikuri daucveloba
da adamianTa garkveuli jgufebis gariyva, sxvebis uecari gamdidrebis Tanadroulad, socialuri politikis Sesusteba, tradiciuli ojaxuri struqturebis
- 158 -
•
•
•
destabilizacia da sazogadoebis individualizaciis
zrda;
ekonomikur doneze: mzardi globalizacia, Tavisufali sabazro ekonomikis ganviTareba da saerTaSoriso konkurencia, momsaxurebis (sul ufro da ufro
SeumCneveli) da informaciul teqnologiebze damyarebuli axali ekonomikis warmoqmna;
garemo pirobebis doneze: siZneleebi dabinZurebis,
narCenebis da ekologiuri katastrofebis (navTobis
daRvra, wyaldidoba, miwisZvrebi) SemcirebaSi, miuxedavad saerTaSoriso SeTanxmebebisa, xeli Seuwyon
planetis mdgrad marTvas;
kulturis doneze: migraciis zrda, kulturaTa aRreva da hibridizacia, identobis politika, mravalkulturuli da mravaleTnikuri sazogadoebebis Seqmna,
rac zogjer zrdis socialur daZabulobas da rasistul gamovlinebebs.
1. 4. 2. urbanuli problema
es problemebi yvelaze metad did da patara qalaqebSia
sagrZnobi. urbanuli problema mdgomareobs yvela cvlilebebTan morgebasa da SeTanxmebaSi da ara maTi, rogorc ganviTarebis xelSemSleli faqtorebis atanaSi. kerZod es gulisxmobs:
•
•
•
adgilobrivi samosaxloebis kulturuli mravalferovnebis pativiscemis uzrunvelyofas, rac umTavresia urbanuli keTildReobisTvis, stabilurobisa da socialuri erTobisTvis, iseve rogorc evropis
unifikaciisTvis;
kulturuli memkvidreobis rolis ganmtkicebas,
miuxedavad globalizaciisa: adgilobrivi identobis
da mdgradi ganviTarebis xelSewyoba, urTierTgagebis
da erTianobis waxaliseba, moqalaqeobriobisa da demokratiisTvis wvlilis Setana, kulturuli garemos
gajansaRebas;
ganviTarebis safexurebrivi procesidan (qalaqebis
gaSeneba uSen nakveTebze) urbanul ganmeorebad ciklsa
an reabilitaciis ufro rTul procesebze (samuSaoebis warmoeba arsebul qalaqebSi) gadasvla, adgilobrivi macxovreblebis da momxmareblebis garemos da
keTildReobis gaumjobesebis mizniT;
- 159 -
•
aqtiuri rolis Sesrulebas ganviTarebasa da ekonomikur konkurenciaSi ise, rom saSualeba mieces mTel mosaxleobas ganaxorcielos Tavisi survilebi da miaRwios xangrZliv keTildReobas.
amave dros, centraluri xelisuflebis Sesusteba da adgilobrivi mmTarTvelobis TandaTanobiTi gaZliereba niSnavs,
rom adgilobrivi organoebi meti aRar warmoadgens ubralo
saagentoebs saerTo erovnuli politikis ganxorcielebaSi,
aramed axla isini TiTon qmnian srulfasovan politikas. maTi
rolis gaZlierebas Tan unda sdevdes cvlilebebi urbanul
menejmentSi, rogoricaa:
•
•
•
•
xanmokle strategiis Secvla ufro grZelvadianiT,
rac xels uwyobs konfliqtebis mogvarebas da konstruqciul, dinamikur ganviTarebas;
seqtorebze dafuZnebuli, ujredovani midgomis Secvla integrirebuli (mravaldisciplinaruli), vertikaluri (TanamSromloba sxvadasxva saxelisuflebo
doneebze), ukuqceviTi (zemodan qvemoT da qvemodan
zemoT), partniorobaze dafuZnebuli (sazogado/kerZo
partnioroba) da regionirebuli (TanamSromloba adgilobriv sabWoebs Soris) midgomebiT.
Tanamonawileobaze damyarebuli meTodebis Secvla
momsaxurebis erToblivi uzrunvelyofiT, axali SesaZleblobebis da resursebis mobilizeba da sargeblis
miReba maRali xarisxis menejmentisa da Sefasebis kvalad;
axali eTikuri normebis mxardaWera, rac mdgomareobs
memkvidreobis dacvis moralur valdebulebaSi da rac
SeiZleba meti adamianisTvis mis xelmisawvdomobaSi,
obieqtis SerCevis, mflobelebis an ganmaxorcieleblebis mxriv raime diskriminaciis gareSe.
1. 4. 3. amosavali teqstebi
kulturuli mravalferovnebis, rogorc gaerTianebuli ev­
ropis fuZemdebeli pirobis aRiareba
araerTma bolodroindelma RonisZiebam Seuwyo xeli kulturuli mravalferovnebis aRiarebis politikuri da socialuri mniSvnelobis gaazrebas, kerZod, umciresobebis gaTvaliswinebiT.
- 160 -
evropis arqiteqturuli memkvidreobis wlidan (1975w.)
ocdaxuTi wlis Semdeg evropis sabWom Caatara kulturuli
memkvidreobisadmi miZRvnili axali pan-evropuli kampania,
romlis mizani iyo misi dacvis xelSewyoba mTel evropaSi da
solidarobis gamoxatva axali wevri saxelmwifoebisadmi. kampania “evropa, saerTo memkvidreoba,” romlis winadadeba, wamoyenebuli jer kidev 1992 wels, saparlamento asambleis mier
rekomendaciiT 1172 (1992w.), xolo damtkicda 1997 wels strasburgSi Catarebul saxelmwifo meTaurebis da mTavrobebis
meore Sexvedraze, mimdinareobda 1999 wlis seqtembridan, 2000
wlis dekembramde.
kampania upiratesad politikuri gzavnilis matarebeli iyo.
misi mizani iyo daemtkicebina evropis erToba, gaerTianebuli
“mravalferovnebiT gamdidrebuli saerTo kulturuli memkvidreobiT.” rogorc aRniSnuli iyo saparlamento asambleis
rekomendacia 1465-Si (2000 w.) da kampaniis Sesaxeb gakeTebul
moxsenebaSi (dokumenti 8729), kampanias hqonda ufro zogadi
gzavnili, vidre es iyo 1975 wels, radgan mas aseve gaaCnda ekonomikuri, socialuri da eTikuri miznebic. garda amisa, es iyo
kargi SesaZlebloba gamoevlinaT is Sedegebi, rasac miaRwia
wevrma saxelmwifoebma memkvidreobis konservaciis sferoSi.
kulturuli TanamSromlobis sabWos kulturis komitetma 1999 wels sazogadoebis informirebis mizniT Camoayaliba
saxelmZRvanelo miTiTebebi, romelic exeboda kulturis Zeglebs. man xazi gausva kulturuli mravalferovnebis SenarCunebis aucileblobas evropis unifikaciis procesSi da amis
Taobaze XXI saukunis sazogadoebis informirebas.
Tavis deklaraciaSi kulturuli mravalferovnebis Taobaze (2000 w.), ministrTa komitetma xelaxla gansazRvra kulturuli amocanebi dRevandeli tendenciebis gaTvaliswinebiT.
deklaracia amtkicebs, rom globaluri bazris da informaciuli teqnologiebis kulturaze da kulturul mimocvlaze
zegavlenis konteqstSi, axali demokratiuli qveynebi awydeba
gansxvavebul problemas, rac mdgomareobs iseTi politikis
gatarebaSi, rac uzrunvelyofs maTi iurisdiqciis qveS myofi kulturuli mravalferovnebis aRiarebas da gamovlenis
formebs.
mdgradi ganviTareba, rogorc is ganimarteba kulturul
mravalferovnebasTan mimarTebiT, Sesabamisad, uSvebs, rom teqnologiuri da sxva saxis ganviTareba, rac akmayofilebs dRevandel moTxovnebs, gamosadegi iqneba momavali TaobebisTvisac, kulturuli mravalferovnebis momsaxurebis, produqciis
da instruqciebis Seqmnis, uzrunvelyofis da gacvla-gamocvlis TvalsazrisiT.
- 161 -
1999 wels istoriuli qalaqebisa da regionebis evropuli
asociaciis daarsebis Semdeg, CLRAE-m gadaxeda istoriuli qalaqebis menejmentis mis mier Camoyalibebul principebs: rezolucia 98 (2000 w.)
rekomendaciaSi 92-Si (2001 w.) da rezoluciaSi 112-Si (2001
w.), romelnic ukavSirdeba konferencias “qalaqebi da regionebi: kulturuli mravalferovneba _ gaerTianebuli evropis
winapiroba” (insbruki, 2000 wlis 11-12 dekemberi), CLRAEm yuradReba miapyro “kulturul Sejvarebas,” rac mosdevs
turizmis, migraciis da komunikaciis axal saSualebebs mTeli
msoflios masStabiT. man mouwoda SemoqmedebiTi saqmianobisa
da yvela formis kulturuli mravalferovnebis politikis
xelSewyobisaken, rogorc saSualebisa, romelic win aRudgeba
globalizaciis Sedegad warmoqmnil standartizaciis mimdinare tendenciebs. man aseve aRniSna, rom kultura warmoadgens
adamianis universalur uflebas da rom evropuli unifikacia
ar unda gaigivdes kulturul erTgvarovnebasTan.
2001 wlis 2 noembers iunesko-m, romelsac aseve kargad
esmoda kulturuli mravalferovnebis aqtualoba da globaluri mniSvneloba, miiRo sayovelTao deklaracia kulturuli
mravalferovnebis Taobaze. 2003 wlis Semodgomaze man gadawyvita Seedgina kulturuli mravalferovnebis konvencia, ase
rom, kulturuli mravalferovnebis koncepcia iqca reabilitaciisken mavali Seuqcevadi, Tanacve imedebis momcemi gzis
nawilad.
kulturis da kulturuli memkvidreobis roli globaliza­
ciis problemis mogvarebaSi
kulturul memkvidreobaze pasuxismgebel ministrTa
mexuTe evropul konferenciaze (portoroci, 2002 wlis 5-7
aprili), ministrebma Camoayalibes oTxi mTavari problemis
Tanmdevi mTeli rigi amocanebisa imis gansasazRvravad, Tu ra
wvlili unda Seitanos kulturulma memkvidreobam globalizaciis problemis mogvarebaSi (rezolucia # 1):
1.kulturuli memkvidreoba, rogorc resursi globalizaciis konteqstSi. kulturuli memkvidreobis mravalferovneba aniWebs adamians identurobis umTavres SegrZnebas. igi warmoadgens mdgradi ganviTarebis resurss
globalur ekonomikur konkurenciaSi. mas wvlili Seaqvs
qveynis ayvavebaSi stabilurobis ganmtkicebiT da socialuri erTobiT, rac xels uwyobs investiciebis mozidvas.
amasTan dakavSirebiT mniSvnelovania, rom saxelmwifo
- 162 -
marTvis organoebma SeimuSavon mdgradi ganviTarebis
modeli, rac iqneba rogorc demokratiuli, ise saerTaSorisod samarTliani.
2.urTierTgagebisa da erTobis xelSewyoba. kerZo pirebs da
samosaxloebs gaaCnia pirovnuli TviTgamorkvevis da kulturis fundamenturi ufleba. da mainc, maT evalebaT pativi scen sxvis uflebebs da aRiaron, rom memkvidreoba
mTlianobaSia sayovelTaod sayuradRebo. am principebma
unda Seqmnas urTierTgagebis safuZveli da wvlili Seitanos konfliqtebis prevenciaSi. isini zRudavs globalizaciisTvis damaxasiaTebel gaerTgvarovnebis risks. Sesabamisad, yvela saxis strategia xels unda uwyobdes da
pativis scemdes sxvadasxva samosaxloebis warsul da axlandel kulturul wvlils, sazogadoebis informirebis,
istoriis swavlebis da kulturaTa Soris dialogis gziT.
3.memkvidreobis wvlili moqalaqeobriobasa da demokratiaSi. kulturuli garemos dacvaSi moqalaqeebis Tanamonawileoba exmareba evropis sabWos miaRwios demoktariis
monapovrebis cxovrebaSi gatarebis dasaxul mizans. Sesabamisad, mmarTvelma organoebma unda SeimuSaos gaziarebuli pasuxismgeblobis koncepcia, sazogadoebis
da samosaxloebis CarTviT kulturuli memkvidreobis
dacvasa da SenarCunebaSi. es niSnavs Sesabamisi samarTlebrivi, finansuri da profesiuli struqturis Seqmnas,
rac aucilebelia specialistebis, mflobelebis, investorebis, mrewvelebis da sazogadoebis efeqtiuri da SeTanxmebuli moqmedebisTvis.
4.kulturuli garemos gajansaReba. evropuli kulturuli garemos yvela elementi TavisTavSi Seicavs, rogorc
sabazro, ise kulturul faseulobebs. teritoriulma
ganviTarebam, qalaqgegmarebam da memkvidreobis strategiam, Sesabamisad, unda uzrunvelyos kulturuli memkvidreobis avTenturobis da mravalferovnebis dacva, xeli
Seuwyos memkvidreobis regularul movlas da ar mouwonos gamqrali nagebobebisa da Senobebis reproducireba.
aseve yuradReba unda mieqces saxvalio memkvidreobis Seqmnasac, konteqstisTvis Sesaferisi Tanamedrove arqiteqturis xarisxis amaRlebiT.
amasTan, kulturuli memkvidreobis ministrebma mxari
dauWires evropis sabWos eTikur rols (ix. qvemoT). sxvadasxva dasaxuli amocanebis safuZvelze, maT gansazRvres evropis
sabWos momavali saqmianoba kulturuli memkvidreobis sferoSi 2002-2005 wlebSi (rezolucia # 2). es saqmianoba moicavs
- 163 -
oTx ZiriTad sakiTxs:
•
•
•
•
kulturuli memkvidreobis sferos amosavali teqstebis ganaxleba;
evropuli memkvidreobis eleqtronuli qselis (HEREIN),
rogorc sabaziso monacemTa Tavmoyrisa da dakvirvebis
saSualebis, Seqmna;
teqnikuri TanamSromlobisaa da konsultirebis programa;
swavleba, profesiuli gadamzadeba da gacnobierebis
donis amaRleba.
axali eTikuri midgoma kulturisa da kulturuli memkvidre­
obisadmi
sxvadasxva saxis samuSaoebma, rac bolo wlebSi awarmoes
specialistebma da kulturul memkvidreobaze pasuxismgebelma evropelma ministrebma, gadaawyvetina evropis sabWos SeemuSavebina axali eTikuri midgoma.
kacobriobis moraluri valia dautovos memkvidreoba momaval Taobebs. memkvidreobis strategiam unda gaiTvaliswinos
gansxvavebuli Rirebulebebi, rac mniSvnelobas aniWebs kulturul garemos da moicavs istoriis yoveli calkeuli periodisa da yoveli kulturuli erTobis mier gaweul wvlils.
am TvalsazrisiT, prioriteti eniWeba memkvidreobis fizikuri
da funqciuri Taviseburebebis dacvas da konservacias. ufro
meti yuradReba unda mieqces memkvidreobis adamianur Rirebulebas, Tundac mflobelebisTvis, mimdebare raionebisTvis,
erebisTvis an mTeli msofliosTvis simbolur Tu emociur Rirebulebas (Sead. koncefcias “adamianuri memkvidreoba”).
rodesac memkvidreoba Zaladobis da ganadgurebis sagania,
gansakuTrebiT im SemTxvevebSi, rodesac igi miiCneva mtris an
mCagvrelis simbolod, maSin aseTi qmedebis winaaRmdeg mTeli
kacobrioba unda gaerTiandes. saerTaSoriso TanamSromlobis gaZliereba da informaciis xelmisawvdomobis gaadvileba
warmoadgens saSualebebs, rac ufro efeqtiurad aRudgeba win
memkvidreobis obieqtebiT ukanono vaWrobas.
sazogadoebisTvis kulturuli memkvidreoba rac SeiZleba
farTod unda iyos misawvdomi, raTa maqsimalurad didi raodenobis adamians SeeZlos misi gamoyenebiT arsebuli SesaZleblobebiT sargebloba. kerZod, informaciis mflobel sazogadoebaSi
uzrunvelyofili unda iyos, rom yvelas hqondes codnis miRebis
da kulturasTan da kulturul memkvidreobasTan Sexebis samarTliani SesaZleboba, raime diskriminizaciis gareSe.
- 164 -
kulturuli memkvidreobis Tavisufali misawvdomoba marTuli unda iyos aseve komerciul sakiTxebSi eTikuri midgomiT, rac pativs scems piradi cxovrebis uflebasa da kerZo
pirTa an samosaxloTa kulturul Rirebulebebs. igive eTikuri principebi unda iyos gamoyenebuli globaluri bazris
ganviTarebis strategiaSi, romelmac ayvavebisken miswrafebisas unda gaiTvaliswinos sazogadoebrivi ganzomileba, rac
ganuyofelia kulturuli memkvidreobis, misi avTenturobis
da misi erTianobis mdgradi konservaciisagan.
memkvidreobis strategiam ar unda ganasxvavos erTmaneTisgan raionebi, maTSi mcxovrebi adamianebi da am raionebis da
adamianebis istoriuli Taviseburebis matarebeli kulturuli
dovlaTi. diskriminaciis dagmoba unda Seexos memkvidreobis
strategiis yvela aspeqts: dasacavi da sarestavtacio memkvidreobiTi obieqtebis SerCevas; informaciis advilad mopovebas; mflobelebis mxardaWeras (iqneba es sazogadoebrivi Tu
piradi, kerZo Tu jgufuri, saero Tu sakulto); TanamSromlebisa da sawarmos mflobelebis SerCevas; Tanamonawileobas
gadawyvetilebis miRebisas.
da mainc, am principma xeli ar unda SeuSalos “dadebiT
diskriminacias,” romlis mizania umciresobebis an gaqrobis saSiSroebis qveS myofi aborigeni mosaxleobis kulturuli memkvidreobis dacva.
es bolodroindeli tendenciebi aCvenebs, Tu ramdenad
mniSvnelovania kulturuli TanamSromlobis roli sazogadoebaSi momxdari cvlilebebis, eTikuri midgomis CarCoebis da seqtorebSoris strategiis gansazRvraSi imisTvis, rom konkretuli forma mieces demokratiul principebs, rac warmoadgens
evropis saerTo memkvidreobas.
1. 5. bolo xuTi aTwleuli: ufleba sacxovrebeli biniT
uzrunvelyofasa da socialuri erTobis problema
1. 5. 1. bolo xuTi aTwleuli da maTi konteqsti
1949 wlis maisSi daarsebidan moyolebuli, evropis sabWo,
Tavisi statutis gamo, mudmivad dakavebulia socialuri problemebiT. mas exeba rogorc yvelasaTvis sagulisxmo, ise misi
wevri qveynebis specifikuri sakiTxebis mogvareba. misi saqmianobis mniSvnelovan aspeqts warmoadgens adamianTa uflebebis
dacva. 1950 wels organizaciam miiRo adamianTa uflebebis
evropuli konvencia, romelsac 1961 wels daemata evropis
- 165 -
socialuri qartia. am ori instrumentis amocanebi naTelia:
socialuri progresis xelSewyoba, cxovrebis pirobebis gaumjobeseba da keTildReobis mxardaWera demokratiuli stabilurobis vrcel evropul teritoriaze.
1960-iani wlebidan moyolebuli, daiwyo binaTmSeneblobis,
dasaqmebis, socialuri usafrTxoebis, janmrTelobis da ganaTlebis sferoebSi socialuri strategiis Camoyalibeba.
ekonomikuri bumi, rasac ganicdida wevri saxelmwifoebi am
“oqros” aTwleulis ganmavlobaSi, xelsayrel pirobebs uqmnida socialur investiciebs, kerZod, sazogadoebrivi Senobebis
proeqtebSi, rac, Tavis mxriv, bevr samuSao adgils qmnida.
samwuxarod, 1970-iani wlebis meore naxevridan evropam
ekonomikuri vardna ganicada da wevri saxelmwifoebi iZulebuli gaxda gaewia ekonomia, pirvel rigSi da umeteswilad, socialursa da kulturis seqtorebSi.
berlinis kedlis dacemis da centraluri da aRmosavleT
evropis qveynebis organizaciaSi gaerTianebis Semdeg, misma muSaobam socialur sferoSi sruliad axali ganzomileba
SeiZina. amasTan, wevri saxelmwifoebisTvis, 1990-iani wlebis
damdegisTanave dawyebuli Sors mavali socialuri cvlilebebis kvalad, sul ufro gadaudebliv prioritetuli socialuri RonisZiebebi xdeboda. SesamCnevi iyo Sromis bazris da
binaTmSeneblobis arastabilurobis zrda, iseve rogorc ufskrulis gaRrmaveba mdidrebsa da Raribebs da socialurad
gariyulebs Soris. socialuri strategia kargavda safuZvels,
sustdeboda ojaxuri da socialuri kavSirebi, mosaxleoba ki
berdeboda.
migraciuli moZraobis gaZlierebam gamoiwvia kulturis
axali aRreva da multikulturuli da multieTnikuri sazogadoebebis zrda, rac xandaxan iwvevda socialur mRelvarebas
da Zaladobis sxvadasxva formebs da xifaTSi agdebda saxelmwifos demokratiul usafrTxoebas.
da bolos, globalizaciam, Tavisufalma sabazro ekonomikam da axalma sainformacio teqnologiebma xeli Seuwyo axali
ekonomikis da axali saqmiani urTierTobebis warmoqmnas.
1. 5. 2. urbanuli problema
Tavisi bunebiT, qalaqebi midrekilia am tipis socialuri
problemebis akumulirebisaken. Sesabamisad, urbanulma strategiam reagireba unda moaxdinos Semdeg rTul amocanebze:
•
socialuri erTobis SenarCunebis da gajansaRebis uz- 166 -
•
•
•
•
•
•
•
runvelyofa, aqtiuri monawileobis miRebisas ekonomikur konkurenciaSi; sxvagvarad rom vTqvaT, balansis
dacva socialur xarjebsa da ekonomikur ganviTarebas
Soris;
adamianis Rirsebis dacva individis urbanuli strategiis yuradRebis centrSi moqceviT da adamianTa uflebebis dacviT (evropuli konvencia adamianis uflebebis
Sesaxeb);
individis ZiriTadi moTxovnebis dakmayofileba socialuri uflebebis mopovebis gaadvilebis gziT:
sacxovrebeli, dasaqmeba, janmrTeloba, socialuri
dacva, ganaTleba da diskriminaciis akrZalva;
uzrunvelyofa nebismieri piris uflebisa, iqonios Sesaferisi sacxovrebeli, mosaxleobis uqoneli fenebis
CaTvliT;
socialurisa da urbanuli qsovilis gajansaRebis
amocanebis gaerTianeba qmedebebiT, romelnic exeba
sazogadoebriv teritoriebs, naSen memkvidreobas da
sazogadoebrivi Senobebis proeqtebs;
eTnikuri, religiuri da kulturuli pluralizmi
aRar miiCneodes socialuri erTobis Semabrkoleblad.
piriqiT, igi unda ganixilebodes, rogorc mravalferovnebis, energiis da adaptirebis wyaro;
uqoneli da usamarTlod uflebawarTmeuli adamianebisTvis iseTi pirobebis Seqmna, rom maTi xmac gagonili iyos;
integrirebuli midgomis SemuSaveba, rac saqmianobis
yvela sferos moicavs.
am rTul amocanebTan gamklaveba im saqmiani adamianebis
wvliliT da daxmarebiT xdeba, romlebic aqtiurad arian CarTuli am sferoSi.
1. 5. 3. amosavali teqstebi
adamianTa uflebebis evropuli konvencia da evropis social­
uri qartia
adamianTa uflebebi warmoadgens universalur, ganuyofel
uflebas, rac uzrunvelyofs adamianis Rirsebis pativiscemas.
es uflebebi Camoyalibebulia evropis sabWos or sakvanZo konvenciaSi:
- 167 -
•
•
evropis konvencia adamianTa uflebebis Taobaze, rac
icavs samoqalaqo da politikur uflebebs;
evropis socialuri qartia, rac icavs socialur da
ekonomikur uflebebs.
adamianis uflebaTa da fundamentur TavisuflebaTa dacvis konvencia (cnobili agreTve, rogorc evropuli konvencia
adamianis uflebaTa Taobaze), romelic xelmosawerad momzadda 1950 wlis 4 noembers, warmoadgenda pirvel mniSvnelovan
samarTlebriv instruments, Seqmnils evropis sabWos mier, 1945
wels misi dafuZnebis Semdgom. im dros mizani is iyo, sasargeblod gamoeyenebinaT omis Semdgomi periodi da evropis vrcel teritoriaze daemyarebinaT demokratiuli usafrTxoeba,
romelic didxans gaZlebda da xels Seuwyobda ekonomikur da
socialur progress. am konvenciiT evropis sabWom ikisra valdebuleba evropis doneze gamoeyenebina adamianTa uflebebis
universaluri deklaracia (1948 w.).
evropis konvencia adamianis uflebebis Taobaze, Sesworebuli protokoli # 11-is Tanaxmad, romelic ZalaSi Sevida
1998 wlis 1 noembers, CamoTvlis mTel rig uflebebsa da Tavisuflebebs: sicocxlis ufleba, wamebis akrZalvva, monobis da
iZulebiTi Sromis akrZalva, Tavisuflebis da usafrTxoebis
ufleba, ufleba samarTlian sasamarTlo procesze, araviTari
sasjeli kanonis gareSe, ufleba daculi iyos piradi da ojaxuri cxovreba, azris Tavisufleba, sindisi da religia, azris
gamoTqmis Tavisufleba, TavSeyris da gaerTianebebis Tavisufleba, qorwinebis ufleba, ufleba efeqtiur saSualebebze da
diskriminaciis aRkveTa, romelime am uflebaTa mimarTebaSi.
xelisuflebis organoebis mxridan adamianTa uflebebis
efeqtiuri zedamxedvelobis uzrunvelyofis mizniT, strasburgSi daarsda adamianTa uflebebis evropis sasamarTlo.
sasamarTlo ganixilavs rogorc kerZo pirTa, ise saxelmwifoTaSoris ganacxadebs.
evropis socialuri qartia saSualebas iZleva farTod
davicvaT adamianTa uflebebi. qartia gaixsna xelmosawerad
turinSi 1961 wlis 18 oqtombers, xolo Sesworebuli versia,
romelic TariRdeba 1996 wliT, ZalaSi Sevida 1999 wels. qartiis amocanaa socialuri progresis stimulireba, cxovrebis
pirobebis gaumjobeseba da keTildReobis xelSewyoba. eqvsi
ufleba, romelic garantirebulia qartiis Sesworebul versiaSi, mdgomareobs uflebebSi sacxovrebelze, janmrTelobis
dacvaze, ganaTlebaze, dasaqmebaze, socialur dacvaze da diskriminaciis aRkveTaze.
- 168 -
sacxovrebelze uflebis sakiTxTan dakavSirebiT, 1961 wlis
qartia avaldebulebs mmarTvel organoebs gaataros binaTmSeneblobis strategia mosaxleobis moTxovnilebaTa Sesabamisad. ufro metic, qartia moiTxovs mmarTveli organoebisgan miiRon zomebi, gaaadvilos Sesabamisi standartis sacxovrebliT
uzrunvelyofa im mizniT, raTa Semcirdes usaxlkaro adamianebis raodenoba, sacxovreblis TandaTanobiTi daZvelebis
gaTvaliswinebiT da gaWirvebuli mosaxleobisaTvis misaRebi
fasebis SemoRebiT.
uqonelTa dacvis uzrunvelsayofad, romelTa kategorias
ganekuTvnebian moxucebuli an uunaro adamianebi, Sesworebuli
qartia moiTxovs maTi sacxovreblebis morgebas maTi saWiroebebis da janmrTelobis mdgomareobasTan, an am mizniT grantebis mozidvas.
igi agreTve moiTxovs sacxovrebelze Tanabar SesaZleblobebs ganmcxadebelTa uflebebis Sesabamisad, rom ar iyos raime
diskriminacia sqesis, asakis, janmrTelobis mdgomareobis,
rasobrivi kuTvnilebis, feris, enis, religiis, Sexedulebis,
socialuri warmoSobis, erovnuli umciresobis kuTvnilebis,
simdidris, dabadebis, an sxva raime TvalsazrisiT.
adamianTa uflebebi Seadgens evropis sabWos oTxidan erTerT dasayrdens. nebismierma saxelmwifom, romelsac surs organizaciaSi gaerTianeba, unda moaxdinos evropis adamianTa
uflebebis konvenciis da evropis socialuri qartiis ratifikacia, rogorc organizaciaSi Sesvlis winapiroba. am konvenciebis ratifikaciiT wevri saxelmwifo kisrulobs valdebulebas Seasrulos maTSi Camoyalibebuli moTxovnebi. adamianis uflebebis nebismieri darRveva warmoqmnis eWvis an organizaciidan garicxvis safuZvels.
socialuri erTobis strategia
evropis sabWos 1997 wlis meore Sexvedraze saxelmwifoebis da mTavrobis meTaurebma aRiares, rom socialuri erToba
warmoadgens “erT-erT yvelaze gadaudebel aucileblobas
gafarTovebul evropaSi... adamianTa uflebebis da Rirsebis
mniSvnelovan Sevsebas.”
sapasuxod, ministrTa komitetma daaarsa socialuri erTobis evropis komiteti (CDCS), damcavi organo, romelmac ikisra
aqamde dacalkevebuli saqmianobebis (socialuri usafrTxoeba, socialuri strategia da dasaqmeba) meTvalyureoba. axali
komitetis pirveli amocana socialuri erTobis evropis sabWos
strategiis Sedgena iyo. es strategia, romelic damtkicebuli
- 169 -
iyo ministrTa komitetis mier 2000 wlis 13 ivliss, warmoadgens wrfel deklaracias ganzraxvisa dadgindes organizaciis
am sferoSi momavali moRvaweobis SexedulebaTa sistema.
igi cdilobs gansazRvros socialuri erTobis faqtorebi,
rogorebicaa:
• iseTi meqanizmebis da instrumentebis SemuSaveba, rac Tavidan agvacilebs winaaRmdegobebis mizezebis warmoSobas (rogoricaa Semosavlebis uzomo uTanabroba, an sxva
formis diskriminacia), rac safrTxes uqmnis sazogadoebriv simSvides;
• iseTi zomebis miReba, romelic daupirispirdeba siRaribes da socialur gariyulobas, kerZod, rac Seexeba
sacxovrebliT uzrunvelyofas, janmrTelobas, ganaTlebas da profesiul momzadebas, dasaqmebas da Semosavlebis
danawilebas da socialur momsaxurebas;
• socialuri dacviTi sistemebis da normebis ganmtkiceba da Rirseuli, Sesabamisad anazRaurebuli samuSaos
aucilebloba;
• iseTi saojaxo strategiis SemuSaveba, sadac gansakuTrebuli yuradReba eqceva bavSvebs da moxucebs;
• partnioroba sazogadoebriv organizaciebTan, kerZod,
profesiul kavSirebTan, damsaqmebelTa gaerTianebebTan
da arasamTavrobo organizaciebTan.
Sesabamisad, socialuri erTobis strategiis mizani unda iyos:
1.daexmaros ekonomikis gajansaRebas da moaxdinos partniori Tu sxva dainteresebuli organizaciebis Semonatanis
kapitalizacia, kerZod samuSao adgilebis SeqmnaSi, xeli
Seuwyos kerZo mewarmeobas da uzrunvelyos dasaqmebis
SesaZlebloba yvelasaTvis;
2.daakmayofilos adamianTa ZiriTadi saWiroebebi da xeli
Seuwyos socialuri uflebebiT sargeblobas im universaluri suliskveTebiT, rac safuZvlad udevs evropis
sabWos mraval konvencias da rekomendacias sacxovrebliT uzrunvelyofis, dasaqmebis, ganaTlebis, janmrTelobis da socialuri dacvis TvalsazrisiT;
3.pativi sces adamianis Rirsebas adamianis strategiis
ganxorcielebis yuradRebis centrSi moqceviTa da misi
uflebebis garantiis SeqmniT;
4.uqoneli da usamarTlod uflebawarTmeuli adamianebisTvis iseTi pirobebis Seqmna, rom maTi xmac gagonili
iyos;
- 170 -
5.integrirebuli midgomis SemuSaveba, rac Tavs mouyris
yvela mniSvnelovan sferos.
am miznebis misaRwevad evropis sabWom unda ganaxorcielos
oTxi saxis saqmianoba: erovnuli samarTlebrivi instrumentebis
gamoyenebis normebis dadgena da monitoringi; strategiis CarCoebis gansazRvra; proeqtebis ganxorcieleba wevr saxelmwifoebSi; kvleva da analizi.
amJamad mimdinareobs socialuri erTobis strategiis
gadaxedva, raTa masSi Sevides am axali midgomis bolo oTxi
wlis gamocdileba.
evropis sabWos ganviTarebis banki, martooden socialuri
saqmianobis sfero
1956 wels daarsebuli, evropis sabWos ganviTarebis banki
(esb) warmoadgens yvelaze Zvel mravalmxriv finansur dawesebulebas evropaSi da erTaderTs, romelsac gaaCnia martooden
socialuri funqcia.
misi saqmianoba abalansebs socialur sakiTxebsa da sargeblianobis moTxovnebs, radgan is finansurad damoukidebelia
evropis sabWosgan, Tumca eqvemdebareba mas.
esb-Si Sedis 35 wevri saxelmwifo. igi aZlevs kreditebs da
garantiebs (magram ara grantebs) wevri saxelmwifoebis mTavrobebs, adgilobriv mmarTvelobebs an finansur dawesebulebebs. proeqtis dafinansebisas misi wili ar aRemateba misaRebi
mTliani safasuris 50%.
imisTvis rom dafinansdes, socialur proeqtebSi gaTvaliswinebuli unda iyos evropis sabWos konvenciebi, garemos
dacvis saerTaSoriso SeTanxmebebi da maRali standartebi.
daarsebisTanave bankis SeTanxmebis punqtebSi gansazRvrulia moqmedebis garkveuli prioritetuli sferoebi:
•
•
ltolvilebis da migrantebis daxmareba;
stiqiuri an ekologiuri ubedurebebis msxverplTa
daxmareba.
sesxebis 22% daixarja mas Semdeg, rac bankma yuradReba am or
prioritets miaqcia.
1997 wlis evropis sabWos meore Sexvedris rekomendaciebis
gaTvaliswinebiT, ganisazRvra oTxi axali prioriteti:
•
dasaqmeba: mcire da saSualo warmoebis da profesiuli
- 171 -
•
•
•
wvrTvnis investirebis mxardaWera;
ganaTleba: saskolo infrastruqturis da saswavlo
aRWurvilobis dafinanseba;
janmrTeloba: janmrTelobaze zrunvis saSualebebis
Seqmna, ganaxleba da modernozacia;
binaTmSenebloba: sacxovrebeli saxlebis mSenebloba
da reabilitacia da mZime mdgomareobaSi myof qalaqTa
gareubnebis sacxovrebeli pirobebis gaumjobeseba.
sesxis 53% daixarja mas Semdeg, rac bankma yuradReba am axal
prioritetebs miaqcia.
garda dadgenili da axali prioritetebisa, esb afinansebs
socialur proeqtebs saqmianobis sam sxva sferoSi:
•
•
•
istoriuli memkvidreobis dacva da reabilitacia;
garemos dacva;
soflis modernizacia.
sesxis 25% daixarja mas Semdeg, rac bankma monawileoba miiRo
am sferoebis proeqtebSi.
yvela am sferoebSi esb mWidrod TanamSromlobs sxva
saerTaSoriso finansur dawesebulebebTan, kerZod ki evropis sabWosTan. 1999 wels man xeli moawera gansakuTrebuli
TanamSromlobis xelSekrulebas, risi mizanic iyo socialuri
erTobis ganmtkiceba, ramac SesaZlebeli gaxada mTeli rigi
sacdeli proeqtebis gansazRvra, gansakuTrebiT gardamaval
periodSi myof qveynebSi.
urbanuli da socialuri qsovilis gajansaReba _ ori ganuy­
ofeli amocana
jer kidev 1970-ian wlebSi evropis sabWos araerTi amosavali teqsti mxars uWerda arqiteqturuli memkvidreobis socialur ganzomilebas: sakonsultacio asambleis rekomendacia
661 (1972 w.) binaTmSeneblobis strategiis Sesaxeb evropaSi; arqiteqturuli memkvidreobis evropuli qartia da amsterdamis
deklaracia (1975 w.); saparlamento asambleis rekomendacia 764
(1975 w.) urbanuli dakninebis da axal adgilebze gadasaxlebis
socialur problemebze; saparlamento asambleis rezolucia
598 (1975 w.) arqiteqturuli memkvidreobis konservaciis socialur aspeqtebze (analitikuri angariSi iZleva Zveli ur- 172 -
banuli raionebis socialuri problemebis Zalze amomwurav
suraTs).
imis gaTvaliswinebiT, rom urbanuli qsovili axdens saziano zegavlenas socialur qsovilze da piruku, yvela am
dokumentSi gakeTebulia Semdegi daskvna: Zveli urbanuli
centrebis reabilitaciis xelSewyoba warmoadgens urbanul
raionebSi socialuri problemebis Semcirebis da socialuri
keTildReobis gaumjobesebis brwyinvale saSualebas.
rogorc aRniSnuli iyo paragraf 1. 2. 3., evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis mudmovmoqmedma konferenciam (CLRAE 1994 wlidan) evropis urbanul qartiaSi (1992
w.) Tavi mouyara da gaaerTiana sxvadasxva naSromi urbanuli
strategiis Sesaxeb. dokumentSi miTiTebul oc urbanul uflebas Soris, yuradReba unda gamaxvildes “uflebaze Sesaferis,
karg adgilze mdebare, naTeli da sakmarisi farTiT sacxovrebliT uzrunvelyofaze, romelsac eqneba misaRebi fasi da
masSi asaxuli iqneba dabinZurebis sawinaaRmdego saSualebebi;
uflebaze arsebobdes xelmisawvdomi da janmrTeli sacxovreblis arCevani, sadac garantirebulia piradi cxovrebis xelSeuxebloba da simSvide.”
Tavis programaSi adamianTa dasaxlebebis Sesaxeb (sacxovrisi II ganweseba), romelic miRebuli iyo stambulSi, 1996 wels,
gaerom, Tavis mxriv, gansazRvra Sesaferisi sacxovreblis mniSvneloba: “Sesaferisi sacxovrebeli ar niSnavs mxolod adgils, sadac SeiZleba Tavis Sefareba. igi agreTve niSnavs piradi
cxovrebis Sesabamis xelSeuxeblobas, Sesabamis farTs, fizikur
komfortulobas, Sesabamis daculobas, qonebis usafrTxoebas,
nagebobis mdgradobas da gamZleobas. sacxovrebeli naTeli
unda iyos, masSi unda iyos gaTboba da ventilacia, rac saTanado infrastruqturas saWiroebs... Sesaferisi, janmrTeli
garemo da misadgomad advili mdebareoba unda hqondes. fasi
unda iyos misaRebi da xelmisawvdomi.”
miiCnevs ra usafrTxoebas ZiriTad urbanul uflebad,
CLRAE-m gansazRvra evropaSi adgilobrivi mmarTvelobis
roli danaSaulis da urbanuli daucvelobis winaaRmdeg brZolaSi: rezolucia 99 (2000 w.). SCecinis konferenciis (poloneTi,
2000w. oqtomberi) daxurvisas man Semoitana binaTmSeneblobis
strategiis gaumjobesebis rekomendacia, rogorc urbanuli
danaSaulis aRkveTis da Semcirebis efeqtiuri saSualeba. Catarebuli samuSaos Sedegi gaxda praqtikuli saxelmZRvanelos
gamocema, romlis saTauria “urbanuli danaSaulis prevencia _
saxelmZRvanelo miTiTebebi adgilobrivi mmarTvelobisTvis”
(2000 wlis ivlisi). es SesaniSnavi gamocema aCvenebs, Tu rogor SeiZleba Semcirdes danaSauli da kanondarRveva real- 173 -
uri RonisZiebebis ganxorcielebiT binaTmSeneblobis, naSeni
garemos an sazogadoebrivi TavSeyris adgilebis ganviTarebis
sferoebSi.
gamoexmaura ra am problemebs, saparlamento asambleam
Semoitana winadadeba Seqmniliyo urbanuli usafrTxoebis da
danaSaulebis prevenciis evropuli meTvalyureoba: rekomendacia 1531 (2001 w.).
bolo sakiTxi, rac 1980-iani wlebidan moeqca evropis sabWos yuradRebis centrSi, gaRatakebuli urbanuli raionebis
mdgomareobis gaumjobesebaa. saparlamento asambleis brZanebuleba 571 (2001 w.) da rekomendacia 1505 (2001 w.) aRwers aseT
raionebTan dakavSirebul “negatiur socialur movlenebs.” am
ubnebis ganaxlebis proeqtebi gulisxmobs fasadebis, Camongreuli saxlebis saerTo sargeblobis farTebis (Sesasvlelebi,
derefnebi, kibis ujredebi) da mimdebare teritoriebis esTetikuri mxaris gaumjobesebas. sacdeli proeqtebis Sedegebma
aCvena, rom aseTi sqemebis warmateba damokidebulia, ZiriTadad, im aqtiur pirebsa an pirTa jgufebze, romelTac uSualod exebaT samosaxloebis problemebi.
sacxovreblis miRebis SesaZlebloba mosaxleobis gaWirebuli
fenebisaTvis
1980-iani wlebis dasawyisidan moyolebuli, evropis sabWom
gamosca fuZemdebeli teqstebis didi raodenoba yvelasTvis
sacxovrebelze uflebis Sesaxeb. es teqstebi mouwodebs, ar
iqnes daSvebuli raime saxis diskriminacia sacxovrebliT uzrunvelyofis uflebaze im adamianebis mimarT, romlebic naklebi privilegiebiT sargebloben an daucvelebi arian:
•
•
•
Raribi fenebi: saparlamento asambleis rekomendacia
893 (1980 w.) evropaSi siRaribis Taobaze;
axalgazrdoba: evropis adgilobrivi da regionaluri
mTavrobebis mudmivmoqmedi konferenciis (CLRAE 1994
wlidan) rezolucia 144 (1983 w.) qalaqebSi macxovrebel axalgazrda adamianebis Taobaze da evropis qartia
axalgazrdebis Tanamonawileobaze municipalur da
regionalur cxovrebaSi (evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis mudmivmoqmedi konferencia,
1992 w.);
xanSiSesuli mosaxleoba: CLRAE- s rekomendacia 5
(1994 w.) evropis da mis xanSiSesul mosaxleobaze: SeTanxmebisaken Taobebs Soris;
- 174 -
•
•
•
•
erovnuli umciresobebi: erovnul umciresobaTa dacvis CarCo xelSekruleba (1995 w.);
migrantebi: evropis adgilobrivi da regionaluri
mTavrobebis mudmivmoqmedi konferenciis rezolucia 94 (1977 w.) evropaSi samuSaod migrirebul pirTa
sacxovrebel pirobebze da ministrTa komitetis rekomendacia # R (88) 14 migrantebis sacxovrebliT uzrunvelyofaze;
moqalaqeobis armqone mawanwalebi: ministrTa komitetis rekomendacia # R (83) 1 moqalaqeobis armqone da
gaurkveveli warmoSobis mawanwalebis Taobaze da ministrTa komitetis rekomendaciis proeqti evropaSi
boSebisTvis da momTabare jgufebisTvis sacxovrebeli
pirobebis gaumjobesebis Taobaze (2000 wlis seqtemberi). dawyebuli 1994 wlidan xorcieldeba mTeli rigi
praqtikuli RonisZiebebisa boSebis mdgomareobis gasaumjobeseblad (am sakiTxTan dakavSirebiT ix. publikacia “evropis sabWos saqmianoba boSebis da momTabareTa
sakiTxebTan mimarTebiT,” strasburgi, 2000 w.);
usaxlkaroni da dangreuli saxlebis macxovreblebi:
angariSi sacxovrebelze da usaxlkaroebze, mkvlevarkorespondentebis eleqtronuli qseli, strasburgi,
1997 w.
am dokumentebSi rekomendirebuli RonisZiebebis mizania
bolo moeRos uTanasworobas mdidrebsa da Raribebs Soris
sacxovrebliT uzrunvelyofis mxriv. maT mizans warmoadgens,
aseve, Seneldes usaxlkaroTa da dangreuli saxlebis macxovrebelTa ricxvis SemaSfoTebeli zrda evropaSi.
es RonisZiebebi pirdapir kavSirSia socialuri binaTmSeneblobis strategiis organizebasTan, rogorc rekomendirebuli
iyo evropis adgilobrivi da regionaluri mTavrobebis mudmivmoqmedi konferenciis rezolucia 186-Si (1988 w.) socialuri
binaTmSeneblobis strategiis Taobaze. ufro metic, imis gaTvaliswinebiT, rom sacxovrebelze uqonelTa uflebis dacva
SeuZlebelia saxelmwifo marTvis organoebis sabinao bazarSi
mudmivi Carevis gareSe, evropis adgilobrivi da regionaluri
mTavrobebis mudmivmoqmedma konferenciam zustad daadgina
sacxovrebelze uflebis ganacxadis pirobebi adgilobrivi
da regionaluri mmarTvelobis mier Tavis rezolucia 244-Si
(1993 w.).
imisve gagrZelebad, 2001 wels sacxovrebelze uflebis
specialistTa jgufma gamoaqveyna moxseneba sacxovrebelze
uflebis Taobaze mosaxleobis Raribi fenebisaTvis da rCeuli
- 175 -
nimuSebi erovnuli binaTmSeneblobisadmi strategiuli midgomisa da strategiuli RonisZiebebis Taobaze. jgufma Seadgina
agreTve sacxovrebelze uflebis strategiuli saxelmZRvanelo
principebi daucvel adamianTa kategoriisTvis. aq yuradReba
gamaxvilebulia pirobebze, rac aucilebelia (socialuri) binaTmSeneblobis efeqtiuri strategiisTvis: sakanmdeblo da
instituciuri CarCoebis dadgena, TanamSromloba saxelmwifo
organoebsa da sazogadoebas Soris, daucvel adamianTa momaragebis da xelmisawvdomi sacxovreblis dafinansebis gaumjobeseba, teritoriul safuZvelze damyarebuli binaTmSeneblobis
strategiis aucilebloba, daucvel adamianTa gasaxlebis riskis Semcireba da krizisul viTarebaTa mogvareba (devnilebi,
sacxovreblidan gamoZevebuli adamianebi da a.S.).
es strategia xelaxla iqna Camoyalibebuli evropis
komitetis 2002 wlis publikaciaSi da exeboda socialur erTobas (CDCS): “socialuri uflebebis mopoveba evropaSi.” es
fuZemdebeli teqsti Seicavs “winaaRmdegobaTa jaWvis” Zalze
saintereso analizs, rac socialuri uflebebis mopovebas
emuqreba da praqtikul rCevebs, rac aadvilebs maT mopovebas.
daskvniT nawilSi mocemulia sacxovreblis, socialuri dacvis
da samsaxuris mopovebis strategiuli saxelmZRvanelo principebi.
novatoruli urbanuli socialuri strategiis warmatebis
faqtorebi
maTTvis, visac evaleba urbanuli reabilitaciis proeqtebis Sedgena, gansakuTrebiT mniSvnelovania socialuri
erTobis specialistebis kidev erTi publikacia. es aris “novatoruli socialuri strategia qalaqSi” _ 2000 wlis 22-24
ivniss osloSi Catarebuli konferenciis Sromebi (tomi 2).
am dokumentSi Sejamebulia daskvnebi 1996 wels dawyebuli muSaoba, romelic tardeboda stambulis “sacxovrisi II”
konferenciis Semdgom, im dros, rodesac evropis sabWo axorcielebda adamianis Rirsebis da socialuri gariyulobis
ZiriTad proeqts. es samuSao moicavda 51 urbanuli proeqtis
Seswavlas, romlebic evropis sabWos Tvramet wevr saxelmwifoSi ganxorcielda.
daskvnebSi gansazRvrulia Svidi “warmatebis faqtori,”
risTvisac kvlevisas Camoyalibebul iqna integrirebuli urbanuli ekologiuri ganviTarebis programebi:
prioritetuli sakiTxebis da miznobrivi jgufebis gansaz- 176 -
Rvra. proeqtebi gamiznulia mosaxleobis uqoneli fenebisTvis, miuxedavad imisa izolirebuli arian isini, Tu ara. ucnauria, magran Zalze mcire yuradReba eqceva socialur sakiTxs,
rogorc eseTs, magram igi gaTvaliswinebulia sxva sferoebis misaxedi sakiTxebisa (ekonomika, dasaqmeba, janmrTeloba,
kultura, garemo pirobebi, ganaTleba an sporti) da im problemebis ganxilvisas, rac warmoiSva administraciuli momsaxurebis moZvelebis, an sazogadoebriv moTxovnilebebTan misi
SeuTavseblobis Sedegad.
gadasvla mravalseqtoruli midgomidan integrirebul
midgomaze. seqtoruli strategiis ubralo koordinaciis
nacvlad, romelic mxolod formiT aris multiseqtoruli
midgoma, unda realurad miveswrafodeT integrirebul midgomas, romlis mizania viTarebaTa da maTi warmomqmneli meqanizmebis garkveul zomaze dekompartementalizacia. es aris
novatoruli struqturuli midgoma, radgan is momdinareobs
ubralo adamianebis donidan (“qvemodan zemoTken” midgoma) da
gulisxmobs, sxvadasxva Semadgeneli elementebis (ganmaxorcielebelni, resursebi, da sxv.) Tavmoyris gziT, keTilmowyobis
obieqtebis Seqmnas konkretul moTxovnaTa dasakmayofileblad.
raionebis gaTvaliswinebis midgoma. proeqtebsa da konkretul raionebs Soris produqtiuli urTierTqmedeba _ proeqti-raionis dialeqtika _ umTavresia novatoruli strategiis
warmatebisTvis. calkeuli raioni im socialuri proeqtebis
amsaxvelia, ramac igi Camoayaliba: igi problemebsac warmogviCens da mniSvnelovan potencialsac. proeqti warmoadgens cvlilebis saSualebas, gasaRebs da energiis wyaros.
partniorobaze dafuZnebuli midgoma. novatoruli midgoma moiTxovs, masSi rac SeiZleba meti monawile iyos: saxelmwifo dawesebulebebi, arasamTavrobo organizaciebi, fondebi,
kerZo kompaniebi da sxv. adgilobrivi da regionaluri mmarTveloba TavisTavze iRebs adgilobriv doneze am nairgvari
monawileebis Sexmatkbilebas. mmarTvelobis axali forma makoordinebeli organoebis meSveobiT funqcionirebs. igi organizebulia xelSekrulebis Sedgenis wesebiT, rac SeiZleba
gamodges momavali instituciuri SeTanxmemebis prototipad.
mas agreTve mivyavarT axali amocanebisa da profesiebisken _
Suamavlobisken, rac gulisxmobs damakavSirebeli rgolis da
saerTo mommarageblis funqcias.
gadasvla TanamonawileobiTi midgomidan momsaxureobis
erTobliv uzrunvelyofaze. araferia axali adgilobrivi mosaxleobis survilSi monawileoba miiRos urbanul strategiaSi. Seswavlili proeqtebis novatoruli aspeqti mdgomareobs
- 177 -
erToblivi uzrunvelyofis procesebis dawyebaSi, romlebSic
mosaxleobis an momxmarebelTa mniSvnelovani nawilia CarTuli, es ukanasknelni saTanado momsaxurebis “Tanamwarmoebelni”
xdebian, rac, saboloo jamSi, gaZLierebis (SesaZleblobaTa da
simZlavris zrdis) process qmnis.
midgoma, romelic iyenebs axal meTodebsa da resursebs.
procesSi CarTul monawileTa farTo speqtri igivea, rac
resursebis farTo speqtri an maTi SeZlebisdagvari gamravalferovneba. da mainc, finansuri kapitali, infrastruqtura
da keTilmowyoba sakmarisi ar aris. erToblivi momsaxurebis
uzrunvelyofa aseve gulisxmobs kerZo pirebis, partniorebis
da mTeli urbanuli samosaxloebis mobilizacias.
midgoma, romlic eqvemdebareba Sefasebas. proeqtebis marTvis xarisxi da mudmivi Sefaseba umTavresia maTi warmatebisTvis. gamomdinare am novatoruli midgomebis mravalseqtoriani
da partniorobaze damyarebuli ganzomilebidan, Sefaseba sul
ufro mniSvnelovani moTxovna xdeba. da mainc, amis ganxorcieleba yovelTvis ver xerxdeba, radgan zogierTi socialuri
da kulturuli sargebeli xelSesaxebi ar aris, Sesabamisad,
SeuZlebelia misi Sefasebac.
mTlianobaSi, siaxle momdinareobs rogorc departamentebisa da administraciuli erTeulebis dekompartmentalizaciidan, ise saqmianobis lokalizaciidan. magram, upirveles
yovlisa, igi warmoadgens Sedegs proeqtis da konkretuli
raionis yovelTvis unikaluri Tanxvdenisa.
es daskvnebi gansakuTrebiT mniSvnelovania, radgan isini
win wamoswevs sazogadoebis wevrTa Soris moqalaqeobriobasa
da solidarobas da afesvianebs adamianTa uflebebs teritoriebze, samosaxloebSi da konkretul realobaSi.
dasasrul, isini naTels xdis, rom dRevandel dRes urbanuli reabilitacia (kulturuli memkvidreobis, sazogadoebrivi
daniSnulebis Senobebis, sazogadoebrivi teritoriebis aRdgena) warmoadgens qalaqebSi socialuri strategiis warmatebis
gasaRebs.
1. 6. reziume: cvalebadi Sexeduleba urbanul reabilitaciaze
urbanuli reabilitaciis koncepcia mniSvnelovnad Seicvala 1960-iani wlebis Sua periodis Semdgom, urbanuli ganviTarebis axali tendenciis da im problemebis Sesatyvisad, rac
dRevandel dRes awuxebs mosaxleobas am sakiTxebTan mimarTebiT.
es iyo reaqcia istoriuli qalaquri centrebis daknine- 178 -
basa da masobriv ngrevaze, rodesac yvelam gaacnobiera urbanuli kulturuli memkvidreobis mniSvneloba. naTeli gaxda
safrTxeSi myofi am memkvidreobis SenarCunebisa da reabilitaciis sarwmuno politikis SemuSavebis gadaudebeli aucilebloba.
im dros istoriuli centrebis memkvidreobis damcvelebma
urbanuli reabilitacia im saSualebad miiCnies, romelic dRevandel sazogadoebriv garemoSi dagvexmareboda, migveRwia integrirebuli memkvidreobis konservaciis dasaxuli miznebisTvis, romlebic “moitans ... nagebobebis, kerZod, sacxovreblad
gamiznuli Senobebis reabilitacias maTi Sida struqturebis
aRdgeniT da morgebiT Tanamedrove cxovrebis moTxovnebTan
ise, rom didi sifrTxiliT iyos daculi kulturuli mniSvnelobis Taviseburebani” (rezolucia (76) 28).
aqedan gamomdinare, Tavdapirvelad, urbanuli reabilitaciis mizani iyo Zveli urbanuli ubnebis “fizikuri ganzomilebis” mdgomareobis gaumjobeseba, iqauri Senobebis aRdgenis
da modernizaciis gziT. miuxedavad amisa, pirvelma sareabilitacio samuSaoebma zogan uaryofiTi zegavlena iqonia Zveli
raionebis macxovreblebze, radgan mosaxleoba iZulebuli
xdeboda daetovebina Tavisi sacxovreblebi da axal raionebSi
gadasuliyo. Sedegad ki, warmoiSva jentrifikaciis procesis
(sacxovrebeli bevrad ufro SeZlebuli adamianebisaTvis).
am socialurma problemebma aiZula marTvis organoebi
ganexila reabilitaciis “socialuri ganzomileba,” rogorc
politikuri prioriteti. amis Semdgom macxovreblebis CarTva
urbanuli reabilitaciis procesSi samuSaoebis warmatebis umTavresad pirobad iqna miCneuli.
am TvalsazrisiT, gansakuTrebuli yuradReba mieqca
sacxovrebeli saxlebis dacvas maTi gaWirebuli macxovreblebis sakeTildReod imisTvis, raTa gakontrolebuliyo jentrifikaciis procesi, socialuri izolireba da momsaxureobis
sferos mier sacxovreblis ukanonod miTviseba (momsaxureobis
seqtoris funqcionireba ufro momgebiania, vidre sacxovrebeli saxlebisa), rac tipiuri iyo urbanuli reinvesticiis adreuli formebisaTvis.
garda amisa, mmarTvel organoebs daevala moewesrigebinaT
ioli misadgomis, transportis moZraobis da avtosadgomebis
axali problemebi, rac sul ufro rTuldeboda reabilitirebul raionebSi. sagzao samuSaoebi da sazogadoebrivi teritoriebis mowesrigeba mosaxleobis garemo pirobebis xarisxis
gasaumjobeseblad, sareabilitacio samuSaoebis aucilebeli
etapi gaxda.
Zvra reabilitaciis “garemo pirobebis ganzomilebisaken”
- 179 -
1990-ian wlebSi mdgradi ganviTarebis principebis gavrcelebamac Seamtkica. dabinZurebisa da narCenebis Semcireba, iseve
rogorc xmauris Semcireba da energiisa Tu wylis ekonomiuri xarjva, ufro seriozulad iqna gaTvaliswinebuli gadawyvetilebebis miRebisas.
am periodSi mosaxleobis umetesi nawilica da gadawyvetilebis mimRebnic SeTanxmdnen urbanuli reabilitaciis
“ekonomikuri ganzomilebis” Taobaze da im droidan moyolebuli, miiCneven mas adgilobrivi ganviTarebis mZlavr generatorad ekonomikis globalizaciis da saerTaSoriso konkurenciis problemebis pirispir.
reabilitaciam marTlac Seqmna samuSao adgilebis didi
raodenoba, rac esaWiroeba istoriuli raionebis materialuri
qsovilis ganaxlebas. man Seqmna simdidre, rac momdinareobs
iq ganviTarebuli axali ekonomikuri saqmianobidan. qalaqebis
endogenuri qonebis maqsimilizaciam SesaZlebeli gaxada gazrdiliyo maTi konkurentunarianoba da mimzidveloba potenciuri macxovreblebis, investorebisa da turistebisaTvis.
migraciuli procesebis daCqarebuli dinebisa da multikulturuli urbanuli sazogadoebebis mzardi ganviTarebis
kvalad, win modis sareabilitacio raionebis “kulturuli ganzomileba”, rac ganixileba, rogorc saerTo adgilobrivi identobis Camoyalibebis arsebiT principi, damyarebuli macxovrebelTa kulturuli mravalferovnebis aRiarebaze.
SemwynareblobiT da urTierTgagebiT, urbanuli reabilitacia SeiZleba gaxdes saSualeba, romelic Tavidan agvaridebs
socialur daZabulobas da konfliqtebs. Sesabamisad, igi xels
uwyobs socialur erTobas, moqalaqeobriobas da demokratias.
dasasrul, Cven vadasturebT, rom dResdReobiT urbanul
reabilitacias aqvs ori ZiriTadi mizani: mTeli urbanuli
mosaxleobis TviTrealizaciis da xangrZlivi keTildReobis
xelSewyoba da urbanuli cxovrebis wesis sxvadasxva komponentebis xarisxis gaumjobeseba. mimdinare amocanebisa da problemebis warmoCena am naSromis meore nawilis mTavari Tema gaxlavT.
- 180 -
cxrili 2. evropis sabWos urbanuli reabilitaciis
mTavari sacnobaro teqstebi
saqmianobis
sfero
amosavali teqsti
kulturuli
memkvidreoba
evropis arqiteqturuli
memkvidreobis dacvis
konvencia (granadis
konvencia)
gaixsna
xelmosawerad
1985 w.
urbanuli
strategia
evropis urbanuli
qartia urbanuli
uflebebis evropuli
deklaracia
orive miRebuli
1992 w.
socialuri
strategia
adamianTa uflebebis
da fundamenturi Tavisuflebebis dacvis
konvencia (a. k. a. adami­
anTa uflebebis evropis
konvencia)
1950 w. _
Sesworeb.prot.
#11 da 12 ZalaSi
Sevida 1998 w.
socialuri
strategia
evropis socialuri
qartia
1961w.-Sesw. 1996
w. (Sesw. qartia
ZalaSi Sevida
1999 w.)
socialuri
strategia
socialuri erTobis
strategia
miReb. 2000 w.
kultura
kulturuli
mravalferovnebis
deklaracia
miReb. 2000 w.
teritoriuli ganviTareba
evropis kontinentis
mdgradi teritoriuli
ganviTarebis
saxelmZRvanelo
principebi (hanoveris
principebi)
miReb. 2000 w.
garemo
landSaftis evropis
konvencia
(florenciis konvencia)
gaixsna xelmosaw.
2000 w.
- 181 -
sakvanZo
TariRebi
cxrili 3. mTavari TariRebi urbanuli reabilitaciis istoriaSi
sakvanZo
TariRebi
mniSvnelovani movlenebi
da amosavali teqstebi
axali koncepciebi,
ZiriTadi principebi da
sakiTxebi
1950
adamianis uflebaTa da
fundamentur Tavisuf­
lebaTa dacvis konvencia
(a.k.a. adamianTa uflebebis evropis konvencia
adamianTa samoqalaqo da
politikuri uflebebis
dacva da xelSewyoba
1954
evropis kulturis kon­
vencia kulturuli Tana­
mSromlobisdawyeba
evropis kulturuli
identurobis usafrTxoebis da xelSewyobis
gacnobiereba
1956
evropis sabWos daarseba
ganviTarebis bankis mier
socialuri amocanebis
ganviTarebis proeqtebis
dafinanseba
1961
evropis socialuri
qartia
adamianTa socialuri da
ekonomikuri uflebebis
dacva da xelSewyoba
1963
pirveli teqstebi istoriuli qalaquri cent­
rebis RirsSesaniSnavi
adgilebis da nagebobaTa
jgufebis reabilitaciis
Sesaxeb
memkvidreobis cnebis
gafarToveba SenobaTa
jgufebis CarTviT
1975
evropis arqiteqturuli
memkvidreobis weli,
romelsac ewoda “momavali Cveni warsulisaTvis”
arqiteqturuli memkvidreobis evropis qartia,
amsterdamis deklaracia
naSeni kulturuli
memkvidreobis dacvis
saWiroebaTa koleqtiuri
realizacia arqiteqturuli memkvidreobis integrirebuli konservaciis
principi
1980-1982
urbanuli aRorZinebis
evropuli kampania
“ukeTesi cxovreba
qalaqebisTvis”
qalaqebis Sida ubnebis
cxovrebis donis
amaRleba, axali gareubnebisgan gansaxvaveblad
- 182 -
1983
evropis regionalur /
teritoriuli gegmarebis
qartia (toremolinos
qartia)
urbanuli ganviTarebis
startegiisadmi axali,
teritoriuli gegmarebis
midgoma
1985
evropis arqiteqturuli
memkvidreobisdacvis
konvencia (granadis konvencia)
urbanuli garemos, rogorc mniSvnelovani
Zeglebis garemos dacva
1985
adgilobrivi TviTmmarTvelobis evropuli
qartia
damxmare principi, adgilobrivi demokratia da
sazogadoebis Tanamonawileoba
1992
evropis urbanuli qartia
evropis deklaracia urbanul uflebebze
urbanuli ganviTarebis
saxelmZRvanelo principebi oci urbanuli uflebis
ganmtkiceba
1992
rios konferencia garemos da ganviTarebis Taobaze (dedamiwis Sexvedra)
mdgradi ganviTarebis
principebi da planetis
momavalze gaziarebuli
pasuxismgebloba
1995
biologiuri da landSafturi mravalferovnebis
pan-evropuli strategia
evropis landSafturi
mravalferovnebis dacva
da gajansaReba
1996
Sesworebuli evropuli
socialuri qartia
socialuri progresis
gaZliereba da evropis
mosaxleobis keTildReobis zrda
1996
adamianTa dasaxlebebis
programa (sacxovrisi II
ganweseba)
im minimaluri standartebis gansazRvra, rac
dakmayofilebuli unda
iyos im mizniT, rom yvelas hqondes wesieri
sacxovreblis mopovebis
saSualeba
1997
axali socialuri prioritetebi evropis sabWos
ganviTarebis bankisTvis
im proeqtebis dafinanseba,
rac upiratesobas aniWebs
istoriuli memkvidreobis
da sazogadoebrivi Senobebis reabilitacias
- 183 -
1999-2000
evropuli kampania “evropa, saerTo memkvidreoba”
kulturuli mravalferovnebis deklaracia
saerTo kulturuli
memkvidreobis aRiareba, romelic mravalferovnebiTaa gamdidrebuli, rogorc gafarTovebuli evropis gamaerTianebeli faqtori
2000
evropis kontinentis
mdgradi teritoriuli
ganviTarebis saxelmZRvanelo principebi (hanoveris principebi)
evropis kontinentis
teritoriuli erTobis
principi (dabalansebuli,
mdgradi teritoriuli
ganviTareba)
2000
evropis landSaftebis
konvencia (florenciis
konvencia)
evropuli landSaftebis
dacva, marTva da ganviTareba (urbanulis, Tu
soflis, mniSvnelovanis,
Tu umniSvnelosi)
2000
socialuri erTobis
strategia
socialuri erTobis da
adamianis Rirsebis pativiscemis principi
- 184 -
nawili 2. urbanuli reabilitacia:
gansazRvreba, mimdinare amocanebi da Sedegebi
2. 0. Sesavali
am dokumentis pirvel nawilSi urbanuli reabilitaciis
TvalsazrisiTaa gaaanalizebuli evropis sabWos daaxlovebiT
200 amosavali teqsti kulturuli memkvidreobis, teritoriuli gegmarebis, garemo pirobebis, kulturisa da socialuri
politikis Sesaxeb.
axla ukve naTeli unda iyos, rom 1960-iani wlebidan
moyolebuli, urbanuli reabilitaciis koncepciam mniSvnelovani cvlileba ganicada, rac pasuxobs urbanuli ganviTarebis sferoSi Cven dRevandel, gansxvavebul problemebsa
da sazrunavs.
urbanuli reabilitaciis koncepciis TandaTanobiTi gaRrmaveba erTmaneTs dapirispirebuli da mainc erTmaneTis Semavsebeli midgomebis wyebiT, xazs usvavs urbanuli reabilitaciis koncepciis radikalur gadasvlas istoriul centrebSi
“memkvidreobis dacvidan,” namdvili “urbanuli proeqtis” sisruleze, rac efuZneba multidisciplinarul midgomas da aerTianebs yvela saxis urbanul strategias.
dokumentis meore nawili agrZelebs pirvels, rogorc azrobrivad, ise logikiTac. igi sam Tavadaa dayofili:
1. urbanuli reabilitaciis axali koncepciis gansazRvreba evropis sabWos TvalTaxedviT;
2. teritoriuli cvlilebebi, dakavSirebuli urbanuli
teritoriis da cxovrebis wesis sxvadasxva komponentis
xarisxobriv gaumjobesebas;
3. adamianTa problemebi, dakavSirebuli urbanuli mosaxleobis keTildReobis da cxovrebis yvela sferos
donis gaumjobesebas.
2. 1. urbanuli reabilitaciis Tanamedrove gansazRvreba
urbanuli reabilitaciis sakiTxebis sirTule da adamianTa raodenoba, romlebic maTSia CarTuli, mas pirveli rigis
politikur saqmianobad aqcevs, romelic iSleba ekonomikuri
procesebis gziT da gavlenas axdens Sesabamisi mosaxleobis
socialur erTobasa da kulturul identobaze. urbanuli reabilitacia WeSmaritad warmoadgens qalaqebis gamococxlebis
- 185 -
da regeneraciis process, romelic saWiroebs saSualo xangrZlivobisa an grZelvadiani samuSaoebis warmoebas.
igi erTdroulad moqmedebs urbanul teritoriebzec da
mis macxovreblebzec. reabilitaciis mizania urbanuli teritoriis xarisxis gaumjobeseba, gansakuTrebuli yuradRebiT im
raionebze, romlebic dangreulia, an ngrevis mdgomareobaSia.
teritoriis TvalsazrisiT, igi emsaxureba:
•
Zveli urbanuli raionebisaTvis damaxasieTebeli kulturuli memkvidreobis integrirebuli konservacias;
•
uflebas sacxovrebelze mTeli urbanuli mosaxleobisTvis;
•
teritoriul erTobas, anu balanss qalaqis sxvadasxva
raionebs Soris, anda qalaqsa da sofels Soris;
•
qalaqis mdgrad ganviTarebas garemos frTxili ekologiuri marTvis gziT.
teritoriuli aspeqtebi moiTxovs ganxorcieldes Sesabamisi strategia kulturuli memkvidreobis, binaTmSeneblobis,
teritoriuli gegmarebis da garemos dacvis TvalsazrisiT.
magram urbanuli reabilitacia aseve eswrafvis miaRwios
keTildReobis zrdas da cxovrebis ufro maRal dones mTeli
mosaxleobisTvis, romelic cxovrobs, muSaobs, Tu isvenebs qalaqSi. misi valdebulebebi adamianTa winaSe gaxlavT:
•
adgilobrivi ganviTareba, rac gaacxovlebs urbanuli
raionebis ekonomikur potencials;
•
socialuri erToba anu balansi sxvadasxva socialur
fenas Soris;
•
kulturuli mravalferovnebis, rogorc adgilobrivi
identobis saerTo safuZvlis, pativiscema.
es valdebulebebi adamianTa winaSe kvlav moiTxovs Sesabamis strategiebs, rac unda xorcieldebodes ekonomikur,
socialur da kulturul doneebze.
amdenad, urbanuli reabilitacia emorCileba yovlismomcvel urbanul proeqts (urbanuli ganviTarebis gegma), rac
moiTxovs yvela saxis urbanuli strategiis integrirebul, seqtorTa sazRvrebs gamcdar midgomas.
rTuli amocana, SeaTanxmo memkvidreobis konservacia socialur progressa da mdgrad ekonomikur ganviTarebas, sworedac is konteqstia, romelSic unda aRmocendes urbanuli reabilitaciis evropuli strategia.
- 186 -
cxrili 4. urbanuli reabilitaciis axali evropuli strategiis
gansazRvreba
urbanuli reabilitacia
revitalizacia
regeneracia
teritoriuli komponentebis
xarisxobrivi gaumjobeseba
mosaxleobis keTildReobis
da cxovrebis donis amaRleba
teritoriuli problemebi
adamianTa problemebi
memkvidreobis
integrirebuli konservacia
ufleba sacxovrebelze
teritoriuli erToba
mdgradi ganviTareba
adgilobrivi ganviTareba
socialuri erToba
kulturuli
mravalferovnebis
pativiscema
strategia
strategia
kulturuli memkvidreoba
sacxovrebliT uzrunvelyofa
teritoriuli gegmareba
garemo pirobebi
ekonomika
socialuri sakiTxebi
kultura
problemebis da strategiebis integracia
urbanul proeqtSi
urbanuli ganviTarebis gegma
reabilitacia warmoadgens urbanuli revitalizaciis an
regeneraciis saSualo xangrZlivobis an grZelvadian pro­
cess.
uwinaresad, igi aris politikuri aqti, romlis mizania
urbanuli teritoriis Semadgeneli komponentebis mdgomare­
obis gaumjobeseba da mTeli mosaxleobis keTildReobis da
cxovrebis donis amaRleba.
misi teritoriuli da adamianTa problemebi moiTxovs ad­
gilobrivi strategiis ganxorcielebas (mag., integrirebuli
konservaciis da memkvidreobis strategia, erTobis da teri­
- 187 -
toriuli gegmarebis strategia, mdgradi ganviTarebisa da
garemos dacvis strategia).
amgvarad, reabilitacia warmoadgens urbanuli proeqtis
/urbanuli ganiTarebis gegmis nawils, rac saWiroebs inte­
grirebul midgomas, romelic moicavs yvela saxis urbanul
strategias.
2. 2. teritoriuli aspeqtebi da amocanebi
urbanuli reabilitacia iswrafis aamaRlos urbanuli
teritoriis sxvadasxva Semadgeneli komponentis xarisxi, kerZod, misi topografiisa da xedebis struqtura, misi sazogadoebrivi gza-savalebi da keTilmowyoba, yvela didi Tu patara Senoba da misi garemo maxasiaTeblebi (wyali, haeri, niadagi,
qveniadagi da mcenareuli safari).
urbanuli reabilitaciis TvalTaxedviT, es teritoria
unda miCneul iqnes adamianTa dasaxlebis adgilad, rac warmoadgens bunebisa da adamianuri faqtorebis urTierTqmedebis
Sedegs. adamianTa qmedebis organizacia mudam teritoriulia
da formirebulia sxvadasxva teritoriuli erTeulebis da
cvalebadi masStabis Sesabamisad. amgvarad, teritoria warmoadgens amosaval CarCos koleqtiur logikaSi CarTvisa da
sazogadoebaSi cxovrebis organizebasTan dakavSirebuli problemebis mogvarebis mosaniSnad.
oTxi grZelvadiani teritoriuli mizania:
1. kulturuli memkvidreobis integrirebuli konservacia;
2. ufleba sacxovrebelze;
3. teritoriuli erToba;
4. mdgradi ganviTareba.
qvemoT aRwerili iqneba maTi arsi, ris Semdeg maT davyofT
calkeul amocanebad, romlebic reabilitaciis programis
nawilebad unda ganxorcieldes.
2. 2. 1. memkvidreobis integrirebuli konservacia
integrirebuli konservaciis mizania uzrunvelyos kulturuli memkvidreobis mudmivyofa da misi iseTi xedva, rom
ara marto mas mouaron, rogorc adamianis Sesaferis naSen, Tu
bunebriv garemos, aramed Sesabamisad gamoiyenon da moargon
sazogadoebis saWiroebebs.
- 188 -
mas aqvs ori ZiriTadi konkretuli amocana:
• im memkvidreobis konservacia, rac qmnis kulturul
garemos, misi dacvis da sakonservacio da gamajansaRebeli samuSaoebis meSveobiT;
• memkvidreobis integracia Tanamedrove sazogadoebis
adamianur garemoSi, kerZod, reabilitaciis programebis ganxorcielebis gziT.
urbanuli reabilitaciis konteqstSi, integrirebuli konservaciis mizania daubrunos sicocxle istoriuli ubnebis
arqiteqturul kompleqsebSi ganlagebul Zvel Senobebs imiT,
rom maT mieniWos funqcia, SesaZloa winandelisgan gansxvavebuli, magram mainc Tavsebadi maT Rirsebas da Sefardebuli im
garemos, sadac isinia ganTavsebuli.
Semdgomi mizani, gansakuTrebiT, rodesac saqme exeba sacxovrebeli daniSnulebis Senobebs, mdgomareobs maTi
Sida struqturis ganaxlebasa da Tanamedrove cxovrebis
moTxovnebTan adaptaciaSi, ise rom uzrunvelyofili iyos memkvidreobiTi Rirebulebis mqone elementebis daculoba.
koleqtiuri mexsierebis SenarCuneba da saxvalio memkvidreo­
bis Seqmna
kulturuli memkvidreoba warmoadgens urbanul mexsierebas da danatovers. igi ganamtkicebs mosaxleobis identobas.
grandiozuli Tu mokrZalebuli, Zveli Tu bolodroindeli,
es aris im adamianTa istoriis materialuri kvali, romlebic
iq cxovroben Taobebis ganmavlobaSi. es istoriis wignia, sadac
Cven SegviZlia wavikiTxoT, Tu ra evolucia ganicada sazogadoebam, cxovrebis wesma da teqnilogiam da ra Tqma unda, rogor waiwia win Senebisa da garemos morgebis xelovnebam. rodesac memkvidreoba avlens TvalsaCino mxatvrul Rirsebebs, igi
momxibvlelobis TvalsazrisiTac faseulobaa da garemos mniSvnelovani orientiric.
memkvidreobis es saukeTeso Rirebulebani warmoadgens
misi dacvis, SenarCunebis da gajansaRebis safuZvels arsebuli samarTlebrivi instrumentebis gamoyenebiT. daafasebino sazogadoebas misi memkvidreobis Rirebuleba saSualebas
iZleva aswavlo mas pasuxismgeblobiT moepyras memkvidreobis SenarCunebas da daicvas ukanono qmedebebisagan (moparva,
ucxoeTSi gatana, dazianeba, gadakeTeba an unebarTvo dangreva). magram aseve mniSvnelovania, xeli Seuwyo saxvalio memkvidreobas mkvidri da xarisxiani, maT garemocvas harmoniulad
Sezrdili Tanamedrove qmnilebebis stimulirebiT.
- 189 -
dinamikuri, SorsmWvreteli reabilitaciis ganxorcieleba
dRevandel dRes, urbanul raionebTan dakavSirebuli realuri amocana mdgomareobs ara maT statikur konservaciaSi
(maTi muzeumebad gadaqceva), aramed maT “dinamikur reabilitaciaSi.” igi gulisxmobs memkvidreobis, misi gamosadegobis
gaTvaliswinebiT, Tanamedrove cxovrebasTan Serwymas. Tanamedrove Tu istoriuli, urbanuli cxovrebis asparezi dakavSirebuli unda iyos axal sistemebTan, rac uzrunvelyofs maT
gaaadamianebas da adgilobriv doneze Rirebulebas matebs mas.
es, axla asaTvisebeli midgoma ar gulisxmobs warsulSi
dabrunebas, piriqiT, igi momavalze unda iyos orientirebuli
ise, rom warsuls mieniWos aqtiuri roli dRevandel samyaroSi,
maSi Tavisi sakuTari gansakuTrebuli wili hqondes. Zveli ubnebis unari dRes SesTavazos adamianebs xval iq cxovrebis SesaZlebloba, warmoadgens erTaderT gzas, rac maT ganadgurebisgan gadaarCens. es moiTxovs axlebur msoflmxedvelobas, rac
iTvaliswinebs macxovreblebs, maTi cxovrebiT, gasaWiriT, ocnebebiT, SesaZlebobebiT da kulturiT. Zvelma ubnebma unda
ganagrZos sicocxle da socialuri cvlilebebis formireba.
memkvidreobis usafrTxo gamoyeneba, misi maxasiaTeblebis da
xarisxis Seulaxavad
gamoyeneba (an funqciis miCena) aris memkvidreobis saukeTeso konservacia. rodesac Senobebi mitovebulia, yvelaze martivi gza, xelaxla aamoqmedo isini, aris maTTvis Tavdapirveli
daniSnulebis Sesabamisi funqciis miniWeba, radgan es nakleb
adaptacias moiTxovs, ramac SeiZleba ziani miayenos memkvidreobismier Taviseburebebs. rodesac Tavdapirveli funqciis aRdgena ukve SeuZlebelia, unda moiZebnos iseTi gamoyeneba, rac
daicavs nagebobebis xasiaTs da Taviseburebebs, xolo Careva ki
uminimaluresi iqneba.
faqtiurad, urbanuli garemos ekologiuri menejmenti
lamobs, ramdenadac SesaZlebelia, Seamciros Careva Zvel urbanul ubnebSi da, ramdenadac SesaZlebelia, daicvas arsebuli, xolo daingres mxolod is, risi SenarCuneba an gadarCena
ukve SeuZlebelia. Sesabamisad, aucilebelia Zveli Senobebis
movla, SekeTeba, an Tundac aRdgena tradiciuli meTodebiTa
da, sasurvelia, damaxasiaTebeli Zveli masalebiT, raTa davicvaT Sesabamisi urbanuli areebis avTenturoba da SevinarCunoT SenobaTa xasiaTi da erTgvarovneba.
- 190 -
safrTxeSi myofi nagebobebis dacva minimaluri Carevis principiT
rodesac Careva mkacrad SezRudulia, safrTxeSi myofi
nagebobebis dasacavad gamoyenebuli unda iyos minimaluri saSualebebi: ZiriTadi qsovilis da gadaxurvis stabilizacia,
gawyalgaumtareba, gamagreba an renovacia. sanitaruli gamarTuloba da komunaluri keTilmowyobis standartebi minimumamde mainc unda dakmayofildes: gamdinare wyliT, eleqtrogayvanilobiT, gaTbobiT, sapirfareSoebiT, samzareuloTi da
saabazanoebiT uzrunvelyofa. rodesac xelmisawvdomi gaxdeba damatebiTi saxsrebi, SeiZleba daiwyos mopirkeTebiTi da
dekoratiuli samuSaoebi.
Zvel nagebobebSi minimaluri Carevis principi SesaZlebels xdis samuSaoebis warmoebas ufro naklebi danaxarjebiT,
vidre es axali Senobebis SemTxvevaSia. igi Zvelis reabilitacias konkurentunarians xdis, axal SenobebTan SedarebiT da
saSualebas aZlevs mflobelebs Tavisi uZravi qonebis meti
odenoba dauqvemdebaron am process. amave dros, igi saWiroebs
tradiciuli meTodebis da masalebis gamoyenebas, rac uzrunvelyofs Zveli ubnebis avTenturobas da zRudavs narCenebs,
masalebis xelaxali gamoyenebis gziT.
2. 2. 2. ufleba sacxovrebelze
adamianis Rirsebis pativiscema warmoadgens fundamentur
da universalur Rirebulebas, romelic SezRudvas ar eqvemdebareba da garantirebulia adamianTa uflebebiT. igi pirovnebas yvela saxis ganviTarebis proeqtebis da strategiebis yuradRebis centrSi aqcevs.
pirovnebis ZiriTadi saWiroebebis dakmayofileba gulisxmobs socialuri uflebebis mopovebas: ufleba sacxovrebelze, dasaqmebaze, janmrTelobis dacvaze, socialur dacvaze,
ganaTlebaze da diskriminaciis ar-arsebobaze am uflebebis
amoqmedebisas. socialuri uflebebi Camoyalibebulia evropis
sabWos mTavar konvenciaSi, evropis socialuri qartiis Sesworebul versiaSi.
urbanuli reabilitaciis konteqstSi Zireuli prioritetia, yvelas hqondes SesaZleboba, iqonios damakmayofilebeli,
Rirseuli sacxovrebeli, gaWirebul fenebsac ki. es swored
isaa, rac unda Seesabamebodes sazogadoebis uryev miswrafebas, mis saWiroebas icxovros garemoSi, romelic aris Rirseuli, sufTa da sasiamovno, rogoric unda iyos misi wevrebis
SesaZleblobebi.
- 191 -
imis gaTvaliswinebiT, rom urbanuli qsovilis gauareseba
iwvevs socialuri qsovilis gauaresebas da piruku, axla gasacodavebuli da gaRatakebuli ubnebis reabilitacia socialuri problemebis Semcirebis da urbanul arealebSi socialuri keTildReobis zrdis idealur saSualebas warmoadgens.
adamianTa garemos da cxovrebis donis gaumjobeseba mTeli
mosaxleobisTvis
urbanuli reabilitaciis strategiis mizani, yvela SemTxvevaSi, unda iyos adamianTa keTildReoba, adamianTa garemos
xarisxi da, zogadad, adamianTa cxovrebis done. am fundamenturi miznebis miRweva saWiroebs Zlier politikur SemarTebas da aqtivobas, romelic fokusirebulia sam ZiriTad veqtorze:
• socialuri binaTmSenebloba: unda iyos reabilitirebuli da aSenebuli Zvel urbanul ubnebSi, rogorc ganviTarebis da socialuri mravalferovnebis faqtori;
• koleqtiuri infrastruqtura da sazogadoebrivi
sivrcis keTilmowyoba: unda iyos konsolidirebuli
da gaumjobesebuli, rogorc dasaxlebuli da yvelas
sakuTrebaSi myofi arealebi;
• Zveli Senobebi: unda iyos daculi da aRdgenili, rogorc urbanuli programebis xerxemali da mdgradi
ganviTarebis Semadgeneli.
yvelasTvis Sesaferisi sacxovrebliT dakmayofilebis Sesa­
Zlebobis Seqmna
reabilitaciis nebismieri strategia unda amodiodes im
mosazrebidan, rom “qalaqi, rogorc mTlianoba, da, saxeldobr,
Zveli ubnebi, mxolod maSin iZens azrs, rodesac isini dasaxlebulia.” dromoWmulis amosufTaveba da usafrTxoebis TvalsazrisiT sacxovrebeli pirobebis gaumjobeseba, sanitaruli
pirobebi da komunaluri keTilmowyoba arsebrivia macxovrebelTa cxovrebis donisa da RirsebisTvis. isini amaRlebs
macxovrebelTa SegrZnebas, rom arian sazogadoebis wevrebi da
akavSirebs maT sayofels. isini, aseve, win eRobeba mosaxleobisgan daclas da Tanmdev socialur-ekonomikur problemebs.
aqedan gamomdinare, Sesaferisi sacxovrebeli yvelasTvis
xelmisawvdomi unda gaxdes. gaeros gancxadebiT,
“Sesaferisi sacxovrebeli ar niSnavs mxolod adgils, sadac
- 192 -
SeiZleba Tavis Sefareba. igi agreTve niSnavs piradi cxovrebis
Sesabamis xelSeuxeblobas, Sesabamis farTs, fizikur komfortulobas, Sesabamis daculobas, qonebis usafrTxoebas, nagebobis mdgradobas da gamZleobas. sacxovrebeli naTeli unda
iyos, masSi unda iyos gaTboba da ventilacia, rac saTanado infrastruqturas saWiroebs... Sesaferisi, janmrTeli garemo da
misadgomad advili mdebareoba unda hqondes. fasi unda iyos
misaRebi da xelmisawvdomi.” (sacxovrisi II ganweseba, 1996 w.).
sacxovreblebis gaumjobeseba adgilze dabalSemosavliani
fenebis SenarCunebiT
reabilitirebuli Zveli ubnebi unda darCes socialuri
mravalferovnebis teritoriebad. yuradReba unda mieqces,
rom sareabilitacio programebi aumjobesebs sacxovreblebs
da adgilze, rac SeiZleba didxans, inarCunebdes adgilobriv dabalSemosavlian mosaxleobas. da marTlac, saTanado
sifrTxilis gareSe, sacxovrebeli pirobebis gaumjobesebis
Sedegad xdeba adgilobrivi dabalSemosavliani mosaxleobis
gamoZeveba, xolo maT adgilebs ikavebs gamokveTilad ufro
SeZlebuli mosaxleoba (Sead. paragrafebSi 1. 2. 1. da 1. 6. naxsenebi “jentrifikaciis” fenomeni).
am Sebrkolebis lodis Tavidan asacileblad, Carevis programebma, sacxovrebel saxlebTan mimarTebiT, unda Seufardos
finansuri resursebi saxlis macxovrebelTa, gaWirebuli adamianebis da/an emigrantebis realur moTxovnebs. sareabilitacio ubnis macxovrebelTa socialur-ekonomikuri mdgomareobis guldasmiTi analizi warmoadgens nebismieri Carevis umTavres prioritets. ufro metic, droebiT sxvagan gadasaxlebis sistemis wyalobiT, “Casaxlebis mudmidmivmoqmedi
procesi” iZleva SesaZleblobas Catardes sruli aRdgena da
Semdgom macxovreblebi Tavis Zvel binebSi davabrunoT.
sazogadoebrivi sargeblobis areebis da keTilmowyobis obi­
eqtebis xarisxis gaumjobeseba yvela macxovreblis sakeTil­
dReod
sazogadoebrivi sargeblobis obieqtebi da areebi yvelaze
mniSvnelovania ama Tu im raionis cxovrebis donis, adamianTa maTTan identifikaciis da maTdami mikuTvnebulobis SegrZnebisaTvis. mniSvnelovania, rom reabilitaciis programaSi
CarTuli iyos maTi gaumjobesebis samuSaoebi, SerCeuli imis
mixedviT, Tu ra ufro mniSvnelovania ubnis macxovreblebisT- 193 -
vis. Semdgom isini xdeba sazogadoebis Seyris faqtori, Tanayofnis, siaxlovis, xalxis SekavSirebis da ara ubralod qalaqSi
mimosvlis adgilebi.
amas garda, Zveli centrebisTvis damaxasiaTebeli Senobebis simWidrove kidev ufro zRudavs saxlebs Soris ezoebis, baRebis da mwvane areebis raodenobas. mosaxleobas, Cveulebriv, awuxebs dasvenebisa da gantvirTvisTvis adgilebis
simcire. Sesabamisad, reabilitaciis procesma miznad unda
daisaxos carieli an dacarielebuli adgilebis adgilobriv
macxovrebelTaTvis da, gansakuTrebiT, ubnis axalgazrdobisTvis sazogadoebriv zonebad gadakeTeba. aseTi adgilebi
mwvane nargavebiT unda daifaros. “gamwvanebis” es principi
aseve unda iqnas gaTvaliswinebuli gza-savalebisa da trotuarebis ganaxlebisas.
reabilitirebuli bina fasis TvalsazrisiT axalze ufro mim­
zidveli unda gaxdes
reabilitirebuli binis fasi sagrZnoblad ufro dabali unda iyos, vidre axali binebisa, Tuki binaTmSeneblobis
strategiaze pasuxismgebelma mmarTvelma organoebma “minimaluri intervencia” airCies (ix. muxli 2. 2. 1). “mSeneblobis
subsidireba” (araukugebiTi granti) damatebiTi SeRavaTia. Tu
dasaSvebia, unda SeizRudos proeqtis fasi da dabalSemosavlian fenebs unda mieceT binebis SeZenis SesaZleboba.
rodesac bina kerZo pirs ekuTvnis, aRdgeniTi samuSaoebi SeiZleba mis xelT myofi materialuri saxsrebis Sesabamisad droSi gaiWimos. es gvagebinebs, Tu ratom vxedavT met
moTxovnas Zvel Senobebze axalgazrdebsa da nakleb SeZlebulTa Soris. Zveli, kerZomflobelobaSi myofi saxlebis (gasaqiravebelTa CarTviT) Sesyidvisa da reabilitaciis finansuri
stimulirebis oficialuri politika SesamCnevad gazrdis reabilitirebuli sacxovreblebis mTlian moculobas.
2. 2. 3. teritoriuli erToba
teritoriuli erToba warmoadgens evropis sabWos (da evropis kavSiris) axal prioritets. igi gulisxmobs mTeli evropis teritoriaze, wevr saxelmwifoebs Soris (Zveli da axali),
regionebs Soris (mdidari da Raribi), qalaqebs Soris, Tu qalaqsa da sofels Soris, socialur-ekonomikuri ganviTarebis
dabalansebas. es SesaZlebels xdis Tavidan aviridoT xifaTi
(gansakuTrebiT axal wevr saxelmwifoebSi), rom romelime qa- 194 -
laqi gaizrdeba, maSin rodesac sxva qalaqebi da sasoflo arealebi mowydeba zrdis process.
urbanuli teritoriis da misi reabilitaciis specifikur
konteqstSi, teritoriuli erTobis winapirobaa gaumjobesebuli balansi da teritoriuli urTierTkavSiri qalaqis sxvadasxva ubnebs Soris (Zvelsa da axals, centralursa da periferiuls) da qalaqisa da misi Semogarenis mometebuli dakavSirebuloba.
igi aseve damokidebulia xelmisawvdomobis pirobebis ukeT
dabalansebis xelis Sewyobasa da funqciur mravalmxrivobaze, rac mimarTulia Tavsebadi funqciebisken da ufro susti
funqciebis (Tundac, sacxovrebeli) dacvisken. dabolos, igi
saWiroebs sxvadasxva ubnis morfologiis specifikis gaTvaliswinebas da Zalisxmevas istoriuli centrebis funqcionaluri
gaZlierebisa da urbanuli mTlianobis SenarCunebisTvis, teritoriul da adamianur ganzomilebebSi erTobis misaRwevad.
amdenad, teritoriuli erToba amcirebs garemos zewolas.
warmoadgens ra socialuri erTobis ganuyofel nawils, is
gvexmareba, davacxroT socialuri daZabuloba, movaxdinoT
demokratiuli struqturebis stabilizacia da SevinarCunoT
keTili urTierToba calkeul pirovnebebsa Tu urbanul samosaxloebs Soris.
“teritoriuli erToba” saWiroebs ukeTesad dabalansebul
sivrcobriv kavSirebs qalaqis sxvadasxva ubnebs (Zveli Tu ax­
ali, centraluri Tu gareubnis) Soris. es SesaZlebeli xdeba
martivi misvla-mosvlis da funqciebis Serevis xelSewyobiT
da iseTi susti funqciebis dacviT, rogoric sacxovrebelia.
igi aseve saWiroebs istoriuli raionebis topografiis gaT­
valiswinebas da urbanuli mTlianobis SenarCunebas, misi ter­
itoriuli da adaminuri doneebis uwyvetobis gziT.
funqciuri mravalferovnebis xelSewyoba Tavsebadi fun­
qciebis mizniT
msgavsad socialuri mravalferovnebisa, funqciuri mravalferovneba uxsovari droidan warmoadgenda urbanuli
nagebobebis safuZvels da ganmsazRvrels
da ase unda iyos
momavalSic. sxvadasxva urbanuli funqcia unda Tanaarsebobdes faqizi, magram aucilebeli wonasworobis mdgomareobaSi,
Tavsebadobis axali kriteriumebis Sesabamisad. unda moiZebnos iseTi Tavsebadi gamoyeneba, rac Seefereba Tanamedrove
moTxovnebs da xels uwyobs ubnis funqcionirebas (samezoblos
saqmianobas).
- 195 -
da mainc, funqciuri mravalferovnebis SenarCuneba nebismier fasad rodi unda iqnas miRweuli. miwis gamoyenebasTan
(zonebisTvis garkveuli funqciebis miCena) da garemos dacvasTan dakavSirebulma urbanulma politikam unda daareguliros
daZabuloba da dabinZureba (rac funqciur mravalferovnebas
moaqvs) da droTa viTarebaSi urbanuli arealebis evolucia.
ufro susti funqciebis gandevnis da urbanuli arealebis
mono-funqcionalizmis Tavidan acileba
funqciuri mravalferovneba ar SeiZleba Seiqmnas
sacxovreblis sazianod, romelic warmoadgens mniSvnelovan,
Tumca mowyvlad funqcias. Zvel centrebSi sacxovrebels
safrTxes uqmnis sxva, ekonomikurad ufro sicocxlisunariani
funqciebi, ZiriTadad dakaSirebuli momsaxurebis sferosTan
(turizmi, ofisebi, maRaziebi, momsaxureba, koleqtiuri infrastruqtura, a.S.). amdenad, mniSvnelovania umetesi adgilis
binaTmSeneblobisTvis datoveba sxva funqciebisTvis teritoriis mopovebis SezRudvebisa da, metadre, miwaTsargeblobis
gegmebis SedgeniT.
amave dros, unda gakontroldes zedmetad agresiuli saqmianoba, raTa Tavidan aviciloT “mono-funqcionalizmi:” anu,
rodesac TiTo ubani erTaderTi mizniT gamoiyeneba. rac unda
momgebiani iyos es funqcia Tavdapirvelad (turizmi, ofisebi,
universiteti, savaWro centri), igi dajabnis sxva funqciebs da
sabolood Seaferxebs realur urbanul ganviTarebas. iq, sadac ukve arsebobs erTdaniSnulebiani zonebi, reabilitaciis
procesebis mizani unda iyos maTi socialuri, kulturuli da
ekonomikuri gamravalferovneba.
Zveli raionebis specifikuri topografiis gaTvaliswineba
Zveli raionebis topografiisTvis ZiriTadad damaxasiaTebelia viwro, erTmaneTTan patara moednebis qseliT dakavSirebuli quCebis gaswvriv ganlagebuli miwis mcire nakveTebi. es
qmnis perspeqtivebis da qalaqis xedebis did mravalferovnebas, rac yovel qalaqs imgvari xatebebis wyebad sacnobadxdis,
romelnic nebismieri momnaxuleblis mexsierebaSi aRibeWdeba.
reabilitaciis strategiam aucileblad unda gaiTvaliswinos Zveli raionebis morfologia, rogorc sazogadoebrivi
teritoriebis da gzebis sistemis, aseve naSeni memkvidreobis
TvalsazrisiT. gaTvaliswineba ar niSnavs mis erTianad SenarCunebas, aramed saTanado suliskveTebisa da identobis kvalad
revitalizacias. reabilitirebuli ubnebi kvlavac sacnobi
- 196 -
unda iyos. unda gamoviCinoT sakmarisi moqniloba da SemoqmedebiToba, raTa davamyaroT balansi tradiciulsa da axals,
SenarCunebasa da adaptacias Soris.
istoriuli centrebis funqciebis gaumjobeseba
axali, moSorebuli gareubnebis zrdis sapirispirod, urbanuli istoriuli centrebis gaZliereba mimdinareobs, zogadad, centraluri urbanuli funqciebis gaZlierebiT an “gaumjobesebiT” (saxeldobr, aq igulisxmeba mcire biznesi, xelosnobis centrebi, sayofacxovrebo momsaxureba, sacxovreblebi,
ubnis momsaxurebis obieqtebi da urbanuli keTilmowyoba _
saganmanaTleblo centrebi, sportuli da kulturuli centrebi, sazogadoebrivi dawesebulebebi).
gaumjobeseba saWiroebs Sesabamisi ekonomikuri, socialuri da kulturuli saqmianobis xelSemwyob mTel rig wmedebas im mizniT, rom SesaZlebeli gaxdes urbanuli mosaxleobis adgilobriv dasaqmeba da Zveli centrebis mimzidvelobis
yovelmxriv gazrda iqauri macxovreblebisTvis, turistebisa
da investorebisTvis.
uwyvetobis uzrunvelyofa Zvel unebs Soris da mTel qalaqSi
aseve Tavidan unda aviridoT viTareba, rodesac Zveli
ubnebis aRdgena arRvevs iqaur bunebriv balanss, radgan gadascdeba misi “absorbciis unars”. seriozuli yuradReba unda
mieqces sivrcobriv, ekonomikur da kulturul kavSirebs, rac
unda gaibas Zvel unebsa da qalaqis danarCen nawilebs, TviT
gareubnebs Sorisac.
urbanuli uwyvetoba centrsa da periferiebs Soris aseve
SeiZleba miRweul iqnas masStabis uwyvetobiT, rogorc sivrcobrivi (gza-savalebisa da miwis monakveTebis masStabi), ise
adamianismieri TvalsazrisiT (demografiuli balansi). urbanuli masStabis balansis da uwyvetobis sakiTxi imsaxurebs
CarTuli iyos urbanuli strategiis dokumentebSi (miwaTsargeblobis gegma, qalaqgegmarebis regulireba, gadaadgilebis
gegma, ganviTarebis gegma da ase Semdeg).
2. 2. 4. mdgradi ganviTareba
mdgradi ganviTareba warmoadgens ganviTarebis stils, romelic akmayofilebs dRevandel moTxovnebs ise, rom ziani ar
miayenos momavali Taobebis SesaZlebobas daakmayofilos Tavisi
- 197 -
moTxovnilebebi. igi emyareba sam ZiriTad princips, romelTagan yvela Tanabrad mniSvnelovania: ekonomikuri ganviTareba,
socialuri erToba da garemos dacva (rac kulturulsa da
bunebriv memkvidreobas moicavs). dauSvebelia, am sami principiadn upiratesoba romelime erTs mivaniWoT.
mdgradobis principis urbanul kulturul memkvidreobas
misadageba miuTiTebs imaze, rom Zvel ubnebs Seswevs unari, ise
moergos mosaxleobis axal moTxovnebs da saWiroebebs, rom ar
ganicados wyveta an miviwyebis faza, amasTan arc iseTi Careva
dasWirdes, rac daarRvevs garemos balanss. amgvarad, mdgradi
ganviTareba SeiZleba aRqmuli iyos, rogorc Tanamedroveobis
axali faza, romelic tradiciebs ufro TvalsaCino adgils
ubrunebs.
mas Semoaqvs “gaziarebuli pasuxismgeblobis” koncefcia
qalaqebis momavlis mimarT da gulisxmobs cxovrebis stilisa da warmoebis wesis radikalur cvlilebas iseve, rogorc
“kargi marTvis” da “sifrTxilis” strategiis ganxorcielebas
da urbanuli sivrcis sxvadasxva Semadgeneli nawilebis gaTvaliswinebas.
urbanuli reabilitaciis konteqstSi, mdgradi ganviTareba
emyareba teritoriul strategias, romelic did mniSvnelobas
aniWebs Zveli Senobebisa Tu masalebis xelaxal gamoyenebas da
dagamuSavebas, riTic Tavs varidebT narCenebs. igi iwvevs avtomobilebis gamoSvebis Semcirebas da uwyveti mobilurobis
xelSewyobas. dabolos, igi amcirebs energiis moxmarebas da
urbanuli saqmianobiT gamowveul zogierT usiamovnebas.
vaqcioT urbanuli reabilitacia mdgradi ganviTarebis mTa­
var instrumentad
mdgradi ganviTareba gulisxmobs warmoebis struqturis
da cxovrebis stilis Sorsmaval transformacias. is ufro
cxovrebis xarisxs qomagobs, vidre warmoebuli dovlaTis raodenobas. mdgradi materialuri progresis adgili unda daikavos aramaterialurma Rirebulebebma, sakuTari Tavis da
sxvaTa gagebis Rirebulebam, Rirebulebam, rac gvTavazobs
Zveli masalebis xelaxal gamoyenebas/gadamuSavebas, rogorc
axali produqciis moxmarebis sul ufro mzardi miswrafebis
alternativas. am CarCoebSi, urbanuli reabilitaciis strategia erTdroulad aris:
• mdgradi ganviTarebis mizani im zomiT, ramdenadac igi
imis garantiaa, rom warsulis resursebi momaval Taobebs ise gadaecema, rom arc gaiflangeba da arc narCe- 198 -
•
nebs warmoSobs;
mdgradi ganviTarebis faqtori im zomaze, ramdenadac
(kulturuli da bunebrivi) urbanuli garemos SenarCuneba warmoadgens erT-erTs ganviTarebis sam sayrdenTagan, ekonomikur ganviTarebasa da socialur erTobasTan erTad.
urbanuli garemos dacva da dabinZurebis da sxva usiamovno
faqtorebis Semcireba
garemos dacva unda mimdinareobdes sxvadasxva urbanuli
landSaftebis (iqneba es gansakuTrebuli, Cveulebrivi an dakninebuli) identifikaciis, menejmentis da gaumjobesebis axali strategiis gamoyenebis gziT da garemos RirebulebaTa
misadagebuli mdgradi turizmis xelSewyobis saSualebiT.
igi agreTve gulisxmobs urbanuli garemos mravalferovnebis SesaZlebeli safrTxeebisgan didwilad mozRudvas, garemos dazianebis (dabinZureba, danakargebi) Semcirebas, prevenciul zomebs stiqiuri ubedurebebis winaaRmdeg
da usafrTxoebis dacviT energoresursebis menejments. am
RonisZiebebis warmatebaSi didi wvlili Seaqvs sazogadoebis
mxridan gacnobierebas da srul Tanamonawileobas.
masalebis, energiis da teritoriebis flangvis Tavidan arideba
urbanuli reabilitacia SesabamisobaSia mdgrad ganviTarebasTan imdenad, ramdenadac igi maqsimalurad inarCunebs arsebul Senobebs da maT ngrevas minimumamde amcirebs. am orientacias gaaCnia pozitiuri ekologiuri Sedegi, rac SesaZlebels
xdis Tavidan aviciloT masalebis da energiis flangva, riTic
SeizRudeba ara marto nagvis da narCenebis odenoba da maTi
transportirebis da ganTavsebis uaryofiTi mxareebi, aramed
axali masalebis odenoba da maTi mopovebis, warmoebis, transportirebis da dabinavebisTvis saWiro energiis odenobac.
Zveli qalaqebis reabilitacia Tavidan agvaridebs urbanuli
zrdisas axali teritoriebis Sematebas. axlad gaSenebuli teritoriebis moTxovnilebis Sesusteba exmareba soflis garemos
SenarCunebasac da bunebis konservaciasac. igi aseve amcirebs
infrastruqturis fass da haeris dabinZurebas im transportis
SemcirebiT, riTic mgzavroben adamianebi, romlebic muSaoben
qalaqis centrSi, xolo cxovroben mis gareubnebSi. dabolos,
Zveli Senobebis momsaxureba didi Termuli mqnevarebiT amcirebs energiis moxmarebas gaTbobasa da haeris kondicirebaze.
- 199 -
avtomanqanebis moZraobis Semcireba da sazogadoebrivi trans­
portis xelSewyoba
avtomanqanebis moZraoba ufro da ufro agresiuli xdeba,
xolo avtosadgomebi ufro da ufro Semawuxebeli, rac xels
uSlis adamianTa urTierTobas Zvel ubnebSi. amgvarad, avtomobilebiT gamowveuli autaneli mdgomareobis Semsubuqeba sruliad aucilebelia, raTa SevinarCunoT an davabrunoT Zveli
centrebis mudmivi mosaxleoba. autaneli mdgomareobis Semsubuqeba saWiroebs sacxovreblebis da funqciuri mravalmxrivobis SenarCunebas, rac Seamcirebs dRe/Ramis dapirispirebas da Soridan CamosulTa erTmaneTis monacvle nakadebs. zog
SemTxvevaSi, umizno gzajvaredinebis Tavidan asarideblad,
SeiZleba gamarTlebuli iyos qalaqebis garSemo movliTi gzebis gaSeneba.
Zvel centrebTan misasvlelTa gaumjobesebis mizniT
saWiroa sxvadasxva arsebuli koleqtiuri satransporto
sistemis gaumjobeseba, an axlis Seqmna. gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces sxvadasxva saxis transportis (an “multisaxeobis”) erTmaneTTan kavSirs. xeli unda Seewyos aseve garemosTvis arasaziano transportis saxeobebs: qveiTad mosiaruleTa marSrutebis Seqmnas (viwro quCebis da xalxmravali
sanapiroebis gadakeTebiT), trotuarebis gafarTovebasa da
velosipedistTaTvis usafrTxo trasebis dagebas (manqanebis
moZraobisTvis gansazRvruli sivrcis SemcirebiT), Tavisufali drois gatarebisTvis saWiro sivrcis gamonTavisuflebas
(avtosadgomebis miwis qveS ganTavsebiT) da quCebis daTmobas
qveiTad mosiaruleTaTvis, velosipedistTa, sazogadoebrivi
transportis da, SesaZloa, taqsisTvis.
mdgradi gadaadgilebis mogvareba gadaadgilebis gegmis ganx­
orcielebis gziT
Zvel centrebSi, Cveulebriv, mniSvnelovania transportis moZraobis reorganizeba, balansis damyarebiT sam ZiriTad
aucileblobas Soris: mosaxleobis moTxovnilebaTa dakmayofileba, raionebis specifikuri morfologiis SenarCuneba da
iq ganlagebuli naSeni memkvidreobis dacva. yuradReba unda
mieqces, agreTve, kavSirebs Zvel centrs, qalaqs da gareubnebs
Soris.
am konteqstSi, rac Seexeba kerZo transports, sazogadoebriv transports da qveiTad mosiaruleTa moZraobas,
“gadaadgilebis gegmis” SemuSaveba saSualebas iZleva gaerTianebuli SesaZlebobani da urbanuli prioritetebi sa- 200 -
mezoblos donemde iqnas dayvanili. es aris yovlismomcveli
gegma, ufro mravlisdamtevi, vidre standartuli “satransporto gegma” (romelic emsaxureba transportis moZraobas da
avto sadgomebs, gadaadgilebis sxva saSualebebis sazianod).
globaluri urbanuli ganviTarebis strategiis gansazRvris
mizniT, saWiroa gadaadgilebis gegmis CarTva teritoriuli
gegmarebis proeqtebSi.
cxrili 5. reabilitaciis teritoriuli problema da Sesabamisi
amocanebi
aspeqti 1. memkvidreobis integrirebuli konservacia
•
•
•
•
urbanuli koleqtiuri mexsierebis konservacia da saxvalio
memkvidreobis Seqmna
dinamikuri, Sorsmimavali reabilitaciis Catareba
memkvidreobis frTxili gamoyeneba, raTa ar daziandes misi
damaxasiaTebeli Tvisebebi da xarisxi
safrTxeSi myofi nagebobebis dacva minimaluri Carevis principiT
aspeqti 2. ufleba sacxovrebelze
•
•
•
•
•
mTeli mosaxleobisTvis adamianuri garemos da cxov­rebis
donis gaumjobeseba
yvelasTvis damakmayofilebeli da Sesaferisi sacxov­reblis
miRebis SesaZleblobis gaCena
sacxovrebli pirobebis gaumjobeseba adgilze macxov­
rebelTa dabalSemosavliani jgufebis SenarCunebiT
sazogadoebrivi teritoriebis da keTilmoyobis obieqtebis
xarisxis gaumjobeseba yvela mcxovrebis sasikeTod
reabilitirebuli sacxovrebeli fasis TvalsazrisiT ufro
mimzidveli gaxdes, vidre axali saxlebi
aspeqti 3. teritoriuli erTianoba
•
•
•
•
•
funqciuri
mravalferovnebis
mxardaWera
funqciaTa
konkurentulobis gaTvaliswinebiT
urbanuli erTeulis monofunqcionalizmisgan Tavis arideba
Zveli ubnebis specifikuri morfologiis pativiscema
istoriuli centris funqciebis gadasinjva
uwyvetobis uzrunvelyofa Zvel ubnebsa da mTlianad qalaqs
Soris
- 201 -
aspeqti 4. mdgradi ganviTareba
•
•
•
•
•
urbanuli reabilitaciis mdgradi ganviTarebis mTavar instrumentad gadaqceva
urbanuli garemos dacva da dabinZurebis da autaneli mdgomarebis Semcireba
masalebis, energiis da teritoriebis flangvis Tavidan
arideba
saavtomobilo transportis Semcireba da sazogadoebrivi
transportis ganviTareba
mdgradi gadaadgilebis organizeba gadaadgilebis gegmis
ganxorcielebis gziT
2. 3. adamianuri aspeqtebi da amocanebi
garda adamianuri garemos ufro maRali xarisxis Ziebisa,
teritoriuli aspeqtebis midevnebiT, reabilitacia aseve isaxavs miznad calkeul individTa da samosaxloebis miswrafebebis dakmayofilebas da mTeli mosaxleobis keTildReobis da
cxovrebis xarisxis amaRlebas.
adamianuri aspeqti gulisxmobs im teritoriis mosaxleobas, romelic reabilitacias saWiroebs, maTTan ki yvela imasac, vinc iq midis samuSaod, saswavleblad an dasasveneblad
(dasvenebis turizmi, saqmiani turizmi, a.S.). igi Tanabrad mniSvnelovania kerZo pirebisTvis, adamianTa jgufebisa Tu samosaxloebisTvis, miuxedavad maTi kulturuli, eTnikuri an
religiuri kuTvnilebisa. adamianuri aspeqtis gaTvaliswineba,
aradiskriminirebis principTan Tanaxmierad, keTilismyofelia
yvelanairi socialuri mravalferovnebisTvis (iqneba es ekonomikuri, rasobrivi, dasaqmebis Tu Taobebrivi).
zemomoyvanili konotaciebiTurT, urbanuli reabilitacia
unda ganvmartoT, rogorc:
• politikuri procesi, demokratiuli aRzrdis sqemebis
azriT, rac mdgomareobs dialogSi, ideebis dapirispirebaSi da sazogadoebis TanamonawileobaSi;
• novaciis, monawileebis da proeqtebis nayofieri Sexvedris procesi, sazogadoebis transformaciis da
gaukeTesebis veqtori;
• arastatikuri, mudmiv ganviTarebadi procesi, romlis
meSveobiT pasuxi SeiZleba gaeces kiTxvebs mosaxleobis mier gancdili politikuri, ekonomikuri da socialuri transformaciebis Taobaze.
adamianuri TvalsazrisiT, sami mTavari grZelvadiani mizania:
- 202 -
1. adgilobrivi ganviTareba;
2. socialuri erToba;
3. kulturuli mravalferovnebis pativiscema.
adamianuri aspeqti ganuyofelia teritoriulisagan.
miuxedavad imisa, rom igi naklebad xelSesaxebi da gazomvadia,
vidre misi teritoriuli Sesatyvisi, adamianuri aspeqti mainc
arsebiTia urbanuli reabilitaciis procesisTvis.
2. 3. 1. adgilobrivi ganviTareba
adgilobrivi ganviTareba warmoadgens teritoriis aqtivizacias, romelic erTad hkrebs energiebs da maT cvlilebaTa
konteqstis samsaxurSi ayenebs. igi novatoruli faqtoricaa,
romelic gvTavazobs seqtoraluri midgomebis integrirebas
da yuradRebas amaxvilebs maT urTierTdaqvemdebarebaze.
sazogadoebis mier proeqtis gacnobiereba mxolod demokratiuli procedurebiT, ubralo adamianebisTvis ganmartebis
gziT miiRweva. adgilobrivi ganviTarebis koncefcia Cndeba,
rogorc demokratiis konsolidaciis idealuri gza, radgan
proeqti fokusirebulia met keTildReobaze da eTikur principebze, rac aZlevs calkeul samosaxloebs ganviTarebis da
ayvavebis saSualebas.
swored ubralo adamianebisgan, xalxisgan warmosdgeba winaswarganwyobebica da miswrafebebic. adgilobriv doneze unda
dadgindes da gamoiwvlilos sakiTxebi, xolo maTi gadawyveta
ki centraluri mTavrobis daxmarebiT unda moxdes. kavSiri adgilobriv da erovnul doneebs Soris warmoadgens evropis unifikaciis umTavres princips, gansakuTrebiT im qveynebSi, sadac
mimdinareobs samarTlebrivi normebis ganmtkicebis procesi.
mimdinare proeqtebis ganxorcielebis da marTvis valdebuleba adgilobriv doneze Zevs.
urbanuli reabilitaciis samuSaoebi warmoadgens mdgradi
adgilobrivi ganviTarebis proncipebis cxovrebaSi gatarebis
upirveles saSualebas. isini niSania adgilobrivi da nebayoflobiTi seqtorebis iniciativis daZlierebisa, Zveli ubnebis
ekonomikuri potencialis mobilizaciisa da pirdapiri Tu arapirdapiri dasaqmebisa, gansakuTrebiT mdgradi da saTanado
ragvarobis turizmis ganviTarebis meoxebiT.
adgilobrivi TaosnobiT mxardaWerili ekonomikuri zrdis
gamowveva
axla adgilobrivi ganviTareba centralizebul dagegmvasa
da marTvas adgilobriv dinamikas anacvlebs, rac adgilobri- 203 -
vi iniciativis wvlilis gaZlierebas efuZneba. amgvarad, igi
moicavs yvela seqtors da saqmianobas, ramac SeiZleba gavlena
moaxdinos samosaxlos socialur da ekonomikur revitalizaciaze da, garda amisa, moicavs sakiTxebs, dakavSirebuls samuSao
adgilebis Seqmnasa da endogenur ekonomikur saqmianobasTan.
adgilobriv doneze xelmisawvdomi saSualebebis speqtri
iZleva Taosnobis gamoCenis, gaZRolis da zedamxedvelobis
SesaZlebobas, im saqmianobaze, romelic SeiZleba Sediodes
urbanuli reabilitaciis proeqtSi: uZravi qonebis SeZena, Careva, romelic zemoqmedebs sazogadoebriv teritoriebsa da
keTilmowyobis obieqtebze, sacxovrebeli saxlebis renovacia
an maTi subsidireba, sacxovrebeli pirobebis gaumjobeseba,
ekonomikuri aqcentebis gadaadgileba, a.S.
memkvidreobasTan dakavSirebuli Sromis ekonomikuri poten­
cialis amoqmedeba
didi xnis ganmavlobaSi mxedvelobaSi miiReboda kulturuli memkvidreobis mxolod kulturuli da esTetikuri
Rirebuleba, xolo misi ekonomikuri da socialuri potenciali gaTvaliswinebuli ar iyo. miuxedavad amisa, ekonomikuri
progresi da memkvidreobis konservacia diametrulad rodi
ewinaaRmdegeba erTmaneTs. gonivrulad gamoyenebisas, memkvidreoba xdeba ekonomikuri ganviTarebis resursebis ZiriTadi
wyaro, romelsac, Tavis mxriv, sikeTe moaqvs Tavad memkvidreobisTvis.
sinamdvileSi, memkvidreobis wvlili adgilobriv ganviTarebaSi SeiZleba gaizomos myisieri ekonomikuri mogebiT da
axali samuSao adgilebis gaCeniT mravalgvar meoradsa da mesame rigis saqmianobaSi: Zveli naSenis restavracia; samosaxlos
keTilmowyobis obieqtebiTa da infrastruqturiT uzrunvelyofa; turizmTan dakavSirebuli kulturuli da ekonomikuri
saqmianoba. igi aseve SeiZleba gaizomos mTeli rigi arapirdapiri sargebliT, rasac sikeTe moaqvs mTlianad samosaxlosTvis: qalaqis saxelis gaumjobeseba, uZravi qonebis fasebis
momateba, meti keTildReoba da mosaxleobaSi identobis SegrZnebis gaZliereba, progresi da socialuri erToba, a.S.
mdgradi adgilobrivi ganviTarebis axali modelis SemoTavazeba
mravalricxovani proeqtebi, romelTa ganxorcieleba mimdinareobs teqnikuri TanamSromlobis da konsultirebis programis xelmZRvanelobiT, xazs usvavs memkvidreobis umTavres
wvlils mdgradi adgilobrivi ganviTarebisTvis sasikeTo saba- 204 -
zro ekonomikaze gadasvlisas, rac mimdinareobs centralur
da aRmosavleT evropis qveynebSi. ramdenime wlis ganmavlobaSi
mimdinareobda integrirebuli ganviTarebis axali modelis gamocda, romlis drosac teritoria da masze ganlagebuli memkvidreoba gamoyenebuli iyo rogorc sxvadasxva ekonomikuri
seqtorebis integrirebis procesis amosavali.
ganviTarebis es axali modeli gamoyenebuli unda iyos evropis kavSiris da evropis sabWos yvela wevr saxelmwifoSi,
sadac memkvidreoba xSir SemTxvevaSi jer kidev miiCneva ganviTarebis dabrkolebad da ara mis umTavres veqtorad. im dros,
rodesac ekonomika da komunikaciebi ganicdis globalizacias,
erTi qalaqis mimzidveloba meore qalaqTan SedarebiT ufro
da ufro mWidrod iqneba dakavSirebuli misi garemo pirobebis
xarisxTan da specifikasTan, rac SeiZleba SeTavazebuli iyos
rogorc macxovreblebisaTvis, ise investorebisaTvis.
mdgradi turizmis ganviTarebis xelSewyoba Zvel ubnebSi
dRevandel dRes turizmi warmoadgens ekonomikuri zrdis
erT-erT mamoZravebel Zalas da SesaZloa gaxdes msoflios
wamyvani industria. igi xels uwyobs adamianebis daaxlovebas
da erTmaneTis kulturis gagebasa da dafasebas.
Zveli ubnebis reabilitaciis procesSi mmarTvelma organoebma unda ganaviTaron mdgradi turizmi da, amave dros, ar
dauSvan masobrivi turizmi, Semdegi principebis Sesabamisad:
• TviT am teritoriebis da iq macxovrebeli mosaxleobis masStabis, bunebisa da maxasiaTeblebis, iseve rogorc stumrebis miRebis SesaZleblobis (“atanis zRvari”) jerovani gaTvaliswineba;
• garemoze zegavlenis Seswavla, rac unda Catardes
turizmTan dakavSirebul nebismier proeqtamde;
• “preventiul” da “sifrTxilis” principebTan Tanaxmiereba, kerZod, uwyveti mobilurobis da garemos aradamabinZurebeli saqmianobis gziT;
• axali ekonomikuri saqmianobis da maRali xarisxis adgilobrivi samuSao adgilebis Seqmna;
• upiratesobis miniWeba adgilobrivi masalebisa da
tradiciuli xelosnobisTvis;
• turistebis informireba da ganswavla, raTa maT pativi scen kulturul memkvidreobas.
- 205 -
2. 3. 2. socialuri erToba
socialuri erToba warmoadgens wamZRol koncefcias, romelic moicavs mTel rig Rirebulebebsa da principebs, mimarTuls iqiTken, rom yvela moqalaqes Tanabrad SeeZlos moipovos fundamenturi socialuri da ekonomikuri uflebebi.
socialuri erToba warmoadgens Ria, multikulturuli
sazogadoebrivi ganviTarebis koleqtiur proeqts, sadac yuradReba gamaxlilebulia sazogadoebis daucvel fenebze. igi
moiTxovs mosaxleobisagan mudmivad iyos diskriminaciis, marginalizaciis an gariyulobis raime formis gamovlinebis sadarajoze. igi miCneuli unda iyos stabilizaciis faqtorad, rac
amyarebs wonasworobas sazogadoebis SigniT, ebrZvis uTanasworobas, siRaribes da socialur gariyulobas da aumjobesebs
sazogadoebis yvela wevris cxovrebis xarisxs.
Sesabamisad, evropis sabWos “socialuri erTobis strategiis” mizania Seqmnas iseTi mdgomareoba, rodesac yvela moqalaqe SeZlebs moipovos adamianuri Rirseba da socialuri
imedianoba, saSualebebi, rac uzrunvelyofs kacisa Tu qalis
sxva Zireul moTxovnilebebs, socialur progress da kanonier
uflebebs.
urbanuli reabilitaciis konteqstSi, socialuri erToba
saWiroebs integrirebul midgomas, raTa gadaWras problemebi,
rac warmoiSveba sacxovrebelTan, samuSao adgilebTan, socialur keTildReobasTan, janmrTelobasTan, ganaTlebasTan,
garemo pirobebTan da kulturasTan dakavSirebiT. socialuri
mravalferovnebis yvela formis dacva warmoadgens socialuri
erTobis unmiSvnelovanes faqtors iseve, rogorc sxvadasxva
urbanuli samosaxloebis teritoriuli integracia. amgvarad,
socialuri qsovilis gajansaReba did gavlenas axdens urbanuli qsovilis gajansaRebaze da piruku.
socialuri qsovilis gajansaRebis xelSewyoba urbanuli qso­
vilis gajansaRebiT
socialuri erToba adamianTa uflebebis da adamianis
Rirsebis warmarTebis miucilebeli Semwea. igi miiswrafis daamyaros an aRadginos balansi sazogadoebis SigniT da ebrZolos uTanasworobas, siRaribes da socialur gariyulobas. igi
moiTxovs socialuri danaxarjebis proporciulobas ekonomikur investiciebTan.
adgilobrivi samosaxloebis garemo pirobebis gaumjobesebas SeuZlia mniSvnelovnad waadges socialuri erTobis ganmtkicebas. da marTlac, socialuri qsovilis gaumjobeseba xdeba
- 206 -
urbanuli qsovilis materialuri gaumjobesebiT, miznobrivi
Carevis gziT urbanuli reabilitaciis konteqstSi, gansakuTrebiT ki naklebad privilegirebul ubnebSi: sacxovrebeli
saxlebis aRdgena an aSeneba, sazogadoebrivi momsaxurebis obieqtebis gaumjobeseba, meti mobiluroba, ZiriTadi koleqtiuri infrastruqturis ganviTareba, kulturuli memkvidreobis kapitalizacia, a.S.
socialuri integraciis gaZliereba sxvadasxva samosaxlos
teritoriuli integraciis meSveobiT
dRevandel, sul ufro metad multikulturul da multieTnikur sazogadoebaSi, Zveli ubnebi SeiZleba gaxdes socialuri integraciis da erTobis mniSvnelovani faqtori. emociuri
kuTvnilebis procesis gziT, isini xels uwyobs im calkeul
pirTa da adamianTa jgufebis integracias, visac Seexo socialuri mobilurobis fenomeni (“deteritorizacia”, anu teritoriuli kontaqtis dakargva) da mimdinare socialuri cvlilebebis Tanmdevi winaaRmdegobebi (risi mizezicaa sazRvrebis
gaxsna, socialuri mobiluroba, ekonomikis da urTierTobebis
globalizacia da axali sainformacio teqnologiebis ganviTareba).
kulturuli, eTnikuri, an religiuri pluralizmi ar unda
miiCneodes urbanuli ganviTarebis xelisSemSlelad. piriqiT,
urbanuli strategiis farglebSi da saTanado marTvisas, igi
simdidris, sicocxlisunarianobis, dinamizmis da adaptaciis
unaris wyaroa mimdinare socialuri transformaciis pirispir
myofi mosaxleobisTvis.
mzardi socialuri mravalferovnebis, rogorc erTianobis
faqtoris dacva an gaZliereba
socialuri sxvadasxvagvaroba an “mravalferovneba” warmoadgens mdidari da stabiluri urbanuli cxovrebis garantias. socialuri erTobis saTave gamravalferovnebuli socialuri qsovilia, romlis Rirebulebani _ urTierTdaxmareba,
solidaroba da kuTvnilebis SegrZneba _ ganamtkicebs winaaRmdegobas marginalizaciis da gariyulobis mimarT.
am mizezebis gamo, socialuri mravalferovneba urbanuli reabilitaciis samuSaoebis ganmavlobaSi daculi da zog
SemTxvevaSi gaZlierebulic unda iyos. dauRalavi da Seupovari brZola unda gamovucxadoT getoebis zrdas, iqneba es
gaRatakebis, Tu jentrifikaciis mizeziT _ es ki ori msgavsi
movlenaa, romelTac erTi da igive Zala amoZravebs.
- 207 -
brZola izolaciis winaaRmdeg da socialuri
mravalferovnebis yvela formis mxardaWera
brZola ara marto macxovrebelTa ekonomikur SeZlebasTan (mdidris da Raribis dapirispireba) dakavSirebul teritoriul da socialur izolacias unda gamovucxadoT; aseve
unda movekidoT izolaciis sxva gamovlinebebsac, rogoricaa:
Taobebis izolacia (axalgazrda/moxuci), rasobrivi izolacia
(ucxoeli/adgilobrivi), saqmianobis TvalsazrisiT izolacia
(inteleqtualuri/fizikuri Sroma), ojaxuri izolacia (didi
ojaxebi/martoxelebi) an janmrTelobis TvalsazrisiT izolacia (avadmyofebi/janmrTelebi).
mTavrobam unda gaataros socialuri daxmarebis da kerZo seqtoris Carevis daregulirebis efeqtiuri politika im
mizniT, rom xeli Seuwyos socialur mravalferovnebas, Seakavos qalaqis bunebrivi midrekileba izolaciisken (an “dualizaciisken”) da gansakuTrebiT ki, ar dauSvas Ratakebis, emigrantebis, an sazogadoebidan gariyuli sxva fenebis qalaqidan
gasaxleba. urbanuli reabilitaciis programebs ZaluZs mniSvnelovnad waagdos win aseTi politika.
2. 3. 3. kulturuli mravalferovnebis pativiscema
kulturuli identoba warmoiSveba Senebis koleqtiuri
procesidan, romelic, Tavis mxriv, saTaveebis gaxsenebis mcdelobidan warmodgeba. es aris istoria, romelsac samosaxlo
irCevs Tavis sakuTrad, raTa momavalSic gaagrZelos arseboba,
an gza, romelsac mihyveba yoveli calkeuli, ram jgufSi Semavali, pirovneba. gaziarebuli identobis xelSewyobis gareSe ar
SeiZleba saerTo momavlis aSeneba, ar SeiZleba mimdinareobdes
raimegvari dabalansebuli, mSvidobiani ganviTareba.
aqedan gamomdinare, evropis sabWos erT-erTi fundamenturi principia yvela kulturis, yvela periodis da yvela religiis mier gaweuli wvlilis pativiscema, maT Soris imaTi,
romelTac saxelmwifoSi umciresobis statusi gaaCnia. “mravalferovnebiT gamdidrebuli saerTo memkvidreobis” aRiareba warmoadgens gaerTianebuli evropis mSeneblobis fundamentur moTxovnas.
evropis unifikacia an gaerTianeba ar niSnavs kulturul
standartizacias. piriqiT, kultura warmoadgens adamianis
fundamentur uflebas: yvelas aqvs ufleba identobasa da
kulturaze, magram aseve awevs valdebuleba pativi sces sxvebis identobasa da kulturas.
uzomo mniSvnelobis miniWeba kulturuli mravalferov­
- 208 -
nebisTvis warmoSobs axal rTul amocanas Tanamedrove evropuli sazogadoebisTvis, globalizaciasTan dakavSirebuli erTgvarovnebisa da Cveulebrivobis tendenciebis, axali
sakomunikacio teqnologiebis da informaciis sayovelTao
xelmisawvdomobis pirispir. es yvelaferi miRweul unda iqnas
mosaxleobis Segnebis amaRlebiT, istoriis swavlebiT da interkulturuli dialogiT. es aseve niSnavs ganTavisuflebas
mzamzareuli receptebidan, romelTac mivyavarT usaxo garemosTan, rac xSirad ver egueba (zog SemTxvevebSi, axali) urbanuli mosaxleobis cxovrebis stils.
adgilobrivi mravalferovnebis aRiarebaze damyarebuli
adgilobrivi identobis Camoyalibeba
adgilobrivi identoba aris ama Tu im ubanSi gaweuli Sromis, misi mosaxleobis koleqtiuri Senebis Sedegi. igi ar aris
SezRuduli ubnis tradiciuli istoriuli kulturiT, ufro
metic, igi aerTianebs sxvadasxva kulturebs, romlebic masSi
Tanaarsebobs (multikulturalizmi). mcireodeni metoqeoba
ubnebs Soris xels uwyobs maTi identobis da maTi specifikis
ganmtkicebas. urbanuli reabilitacia stimulirebs adgilobrivi identobis an “sulis” gaZlierebas. didsa Tu patara qalaqebSi igi gacvla-gamocvliT aSenebinebs gansxvavebuli identobis mqone adgilobriv mosaxleobas mdgrad mSvidobianobas.
sxva kulturebis codna (aRiareba) umTavresia koleqtiuri
identifikaciisa da socialuri integraciisas. Sesabamisad, reabilitaciis strategia unda Seicavdes am codnis gavrcelebis
saSualebebs: Sexvedrebi, eqskursiebi, kolokviumebi, gamocemebi, radio da satelevizio gadacemebi, a.S.
Semwynareblobis gziT konfliqtebis mogvarebaSi wvlilis Setana
Zveli ubnebi, romlebic miiCneva mTeli mosaxleobis
saerTo dovlaTad, warmoadgens rogorc identifikaciis, ise
ganmasxvavebel elements (ubnebs Soris). isini ayalibebs urTierTcodnis da urTierTaRiarebis axal ganzomilebas. ubnebi
warmoadgens Semwynareblobis da urTierTgagebis sakvanZo faqtors qalaqSi macxovrebel adamianTa erTobebs Soris.
am TvalsazrisiT, isini warmoadgens iaraRs urbanul sivrceSi arsebuli mravalferovnebis aRmoCenisa da gamomzeurebisTvis.
am mravalferovnebis urTierTcodna ki xels uwyobs urbanul
samosaxlosSida dialogs. es exmareba adamianebs ukeT gaicnon
erTmaneTi da Semwynareblobis gziT SeZlon konfliqtebis mSvidobiani mogvareba. amgvarad, Zveli ubnebis reabilitacia Sei- 209 -
Zleba iyos erTianobis da mSvidobis mZlavri faqtori, rac mas
pirvelxarisxovan politikur mniSvnelobas sZens.
interpretaciis meSveobiT macxovrebelTa Segulianeba,
gaiTavison Tavisi sayofeli
macxovreblebma pirovnulad unda aiTvison Tavisi midamos
identoba, arqiteqturac da sazogadoebrivi garemoc. rac ufro
kargad icnoben isini Tavis garemos da rac ufro kargad esmiT
misi Rirebuleba, miT ufro Tavisad ekidebian mas da misi pirveli
damcvelebi xdebian. magram maT mxolod im SemTxvevaSi SeuZliaT
Tavisi Tavis garemosTan identifikacia, Tu igi avTenturi darCeba da ar Seiqmneba raime xelovnuri, rasac arviTari kavSiri
aqvs mis Sinagan RirebulebasTan, mis ukve gancdil realobasTan.
urbanuli midamos gaTaviseba miiRweva sawyisebis gaxsenebis
gziT. es aris istoria (an “interpretacia”), arCeuli samosaxlos mier, raTa man momavalSic gaagrZelos arseboba. es istoria SeiZleba aRmoCndes revizionistuli, seqtanturi an sxvebis siZulvilze dafuZnebuli. an piriqiT, igi SeiZleba iyos
faqizi, emyarebodes sxvebis pativiscemas da mravalferovnebiT
iyos gamdidrebuli. amdenad, SemoTavazebuli interpretaciuli midgoma Zalze mniSvnelovania. aseT SemTxvevaSi arc erTi
Tviseba ar iqneba datovebuli yuradRebis gareSe da yvelafers
Ria, momavalze orientirebuli xedva daitevs.
axleburi eTikuri midgomis Sesabamisad kulturaze sayovel­
Tao uflebis uzrunvelyofa
kulturisa da kulturuli memkvidreobis xelmisawvdomoba adamianis fundamentur uflebas warmoadgens. yvelas aqvs
ufleba gaiziaros sakuTari identoba da kultura, magram yvelas aseve aqvs valdebuleba pativi sces sxvebis identobasa da
kulturas. eTikuri principi mdgomareobs kulturuli da memkvidreobiTi mravalferovnebis dacvis gaziarebul pasuxismgeblobaSi. xelisufalTa moraluri valdebulebaa gadascen momaval Taobebs istoriis yvela periodis da yvela kulturuli
erTobis memkvidreoba, raime diskriminaciis gareSe.
am konteqstSi, isini valdebuli arian uzrunvelyon kulturuli dovlaTis samarTlebrivi dacva da konservacia. garda
amisa, maT es dovlaTi SeZlebisdagvarad farTod, yvelasTvis
xelmisawvdomad unda aqcion, raTa rac SeiZleba metma adamianma igrZnos misi gamoyenebiT motanili SesaZleblobani da
sikeTe. ekonomikurma eqspluataciam da digitizaciam ar unda
SeuSalos xeli am fundamenturi uflebis ganxorcielebas.
- 210 -
cxrili 6. mokle daskvnebi: reabilitaciis adamianuri aspeqtebi
da maTi Sesabamisi miznebi
aspeqti 1. adgilobrivi ganviTareba
•
adgilobrivi TaosnobiT mxardaWerili ekonomikuri zrdis
gamowveva
•
memkvidreobasTan dakavSirebuli Sromis ekonomikuri potencialis amoqmedeba
•
mdgradi adgilobrivi ganviTarebis axali modelis SemoTavazeba
•
mdgradi turizmis ganviTarebis xelsewyoba Zvel ubnebSi
aspeqti 2. socialuri erToba
•
socialuri qsovilis gajansaReba urbanuli qsovilis gajansaRebiT
•
socialuri integraciis ganmtkiceba sxvadasxva samosaxlos
teritoriuli integraciis gziT
•
mzardi socialuri mravalferovnebis, rogorc erTianobis
faqtoris dacva an gaZliereba
•
brZola izolaciis winaaRmdeg da
ferovnebis yvela formis xelSewyoba
socialuri
mraval-
aspeqti 3. kulturuli mravalferovnebis pativiscema
•
adgilobrivi mravalferovnebis aRiarebaze damyarebuli adgilobrivi identobis Camoyalibeba
•
Semwynareblobis gziT konfliqtebis mogvarebaSi wvlilis
Setana
•
interpretaciis meSveobiT
gaiTavison Tavisi sayofeli
•
axleburi eTikuri midgomis Sesabamisad kulturaze sayovelTao uflebis uzrunvelyofa
- 211 -
macxovrebelTa
Segulianeba,
nawili 3. urbanuli reabilitaciis
samoqmedo saSualebebi
3. 0. Sesavali: demokratiuli principebis Sesabamisi
samoqmedo saSualebebi
im mizniT rom gadaiWras meore nawilSi Camoyalibebuli
problemebi da miRweul iqnes urbanuli reabilitaciis dasaxuli amocanebi, mniSvnelovania iseTi samoqmedo saSualebebis
gamoyeneba, rac uzrunvelyofs Semdgom warmatebas.
am nawilSi Svid muxlad Semdegi samoqmedo saSualebebia
ganxiluli:
1. reabilitaciis proeqti unda Seadgendes urbanuli
strategiis ganuyofel nawils
2. saxelmwifo marTvis organoebi mamoZravebel Zalas
unda warmoadgendes
3. Semwed unda arsebobdes moqmedi teqnikuri jgufi
4. aucilebelia mosaxleoba Cabma
5. unda arsebobdes Sesabamisi samarTlebrivi instrumentebi
6. unda arsebobdes xelmisawvdomi finansuri resursebi
7. gaTvaliswinebuli unda iyos drois faqtori
es politikuri, adamianuri, samarTlebrivi da finansuri
aspeqtebi qmnis “sazogadoebrivi qmedebis CarCos,” rac nebismieri sareabilitacio proeqtisTvisaa aucilebeli. am CarCom
unda daakmayofilos gansaxilveli proeqtis yvela specifikuri moTxovna; igi unda iyos moqnili da morgebuli adgilobriv konteqsts da gansaxorcielebeli qmedebis saxeobas.
igi unda iyos maRali xarisxis da efeqtiuri, raTa daakmayofilos sazogadoebrivi moTxovnebi, rasac unda emsaxurebodes da warmoadgendes reabilitaciis strategiis warmatebis
maniSns.
es samoqmedo saSualebebi unda Seesabamebodes demokratiul principebs, rac wamoyenebuli iyo evropis sabWos mier
1960-iani wlebidan moyolebuli. esenia:
• adamianTa uflebebis pativiscema, rac
gulisxmobs
sazogadoebis Tanamonawileobas samosaxlos cxovrebaSi,
sxvebis uflebebis pativiscemas, uflebas kerZo sakuTrebaze, uflebas pirad cxovrebaze, Tavisufali TavSeyris
- 212 -
da gaerTianebebis uflebas, uflebas iqonioT gansxvavebuli azri, gamoTqmis Tavisuflebas da araviTar diskriminacias. TavisTavad naTelia, rom igi moicavs aseve
uflebas sacxovrebelze, memkvidreobaze, kulturasa da
garemoze.
• demokratiuli msjeloba upirvelesia, rogorc Catarebuli samuSaoebis legitimurobis da mniSvnelobis miniWebis saSualeba. gadawyvetilebis miReba Zveli ubnebis
reabilitaciasTan mimarTebiT, romlebic warmoadgens samosaxloebis sacxovrebel teritorias, dRevandel dRes
yvela Tanamonawilis (gadawyvetilebis mimRebni, teqnikurad ganmaxorcielebelni da macxovrebelni) TanaziarobiT, erToblivi msjelobis gziT unda xdebodes.
• demokratiuli procedurebis da organizaciebis Camoya­
libeba, rogorc demokratiulad arCeuli saxelmwifo Zalauflebis sruli kanonierebis gamarTleba. damatebiTobis principis Sesabamisad, igi gulisxmobs, rom sxvadasxva
doneze (adgilobriv, regionalur, erovnul da evropul)
Zalni da qmedebani urTierTSemavsebelia. es Segvaxsenebs,
rom, rodesac saqme saerTo interess exeba, ar arsebobs
raime monopolia.
amgvarad, Zalze mniSvnelovania reabilitaciis samoqmedo
saSualebebi am fundamentur principebs SevuTanadoT, raTa
SesaZlebeli iyos adgilobrivi mdgradi ganviTarebis strategiebis ganxorcieleba.
urbanuli reabilitaciis samoqmedo saSualebebi unda
Seesabamebodes evropis sabWos mier 1960-iani wlebidan wamoy­
enebul demokratiul principebs.
maTi ganxorcieleba unda daiwyos maSinve, rogorc ki das­
ruldeba Sefasebis procesi.
proeqtis ganxorcielebis mTel sigrZeze xelisufleba
unda uZRvebodes mas da teqnikuri jgufebis damxmare unda
iyos, mosaxleoba ki _ Tanamonawile.
warmatebis uzrunvelyofis kidev erTi faqtori procesis
yoveli nabijis (Sefaseba, strategia da uSualo Careva) poli­
tikuri mxardaWeraa.
- 213 -
cxrili 7. samoqmedo saSualebebi reabilitaciis procesis
sxvadasxva etapze
demokratiuli principebi
•
•
•
adamianTa uflebebis pativiscema
demokratiuli msjelobis upiratesoba
demokratiuli procedurebi da
organizaciebi
samoqmedo saSualebebi
•
•
•
•
•
•
•
proeqti unda Seadgendes urbanuli
strategiis nawils
saxelmwifo marTvis organoebi
mamoZravebel Zalas unda warmoadgendes
Semwed unda arsebobdes moqmedi
teqnikuri jgufi
aucilebelia mosaxleobis Cabma
Sesabamisi samarTlebrivi instrumentebi
xelmisawvdomi finansuri resursebi
gaTvaliswinebuli unda iyos drois faqtori
2. strategia
1. analizi
•
•
Zlieri da
susti mxareebi
perspeqtivebi
•
•
interesebi da
amocanebi
samoqmedo
gegma
3. realuri Careva
•
samoqmedo
nabijebi erTmaneTs prioritetebis Sesabamisad un­da
miyvebodes
3. 1. reabilitaciis proeqti, rogorc urbanuli
strategiis ganuyofeli nawili
dRevandel dRes, Zveli ubnebis nebismieri sareabilitacio
proeqti _ iqneba es patara qalaqi, didi qalaqis centri, Tu
gareubani _ ar unda ganixilebodes rogorc damoukidebeli
proeqti, romlis mizania prestiJuli urbanuli memkvidreobis
gajansaReba.
upirveles yovlisa, igi unda ganixilebodes, rogorc
srulfasovani qalaqgegmarebiTi procesi. misi mizania Seqm- 214 -
nas urbanuli adgilobrivi ganviTarebis proeqti, sadac memkvidreoba umTavresi sapeqtia. igi xorcieldeba mTeli rigi
qmedebebis gziT, romlis mizania Zveli ubnebis gajansaReba da
revitalizacia, adamianuri da fizikur ganzomilebebis gansakuTrebuli winwamoweviT.
Sesabamisad, Zveli ubnis reabilitaciis proeqti mWidrod
unda iyos dakavSirebuli adgilobrivi xelisuflebis mier
warmoebul urbanul politikasTan da urbanuli ganviTarebis
mxriv maTi arCevanis TvalsazrisiT, aseTi proeqti unda warmoadgendes kidec am politikis erT umTavres umTavres sayrdenTagans.
am tipis proeqti unda misdevdes im problemebsa da rTul
amocanebs, rac ganisazRvreba ubnis da qalaqis doneze.
istoriuli ubnis reabilitaciis nebismieri proeqti unda Car­
Tuli iyos adgilobrivi municipaluri mTavrobis “urbanul
politikaSi.” radgan igi moicavs urbanuli ganviTarebis sx­
vadasxva aspeqtebs, igi warmoadgens urbanuli politikis Ziri­
Tad elements. aseTi proeqti iTvaliswinebs, rogorc terito­
riul, ise adamianur problemebs, rac ganisazRvreba rogorc
ubnis, ise urbanul doneebze. Semdgom igi SeiZleba gadaiqces
urbanuli ganviTarebis strategiad da uSualo Carevad.
3. 1. 1. proeqtis Sedgena ubnis doneze
is warmmarTveli niSnebi, rac daculi da gaumjobesebuli
unda iyos reabilitaciis proeqtis ganxorcielebis dros, unda
iyos dadgenili, azomili da gansazRvruli prioritetebis
mixedviT. problemebi, romlebic gadaWrili unda iyos momavalSi, aseve zustad unda iyos miTiTebuli.
arsebobs ubnis Zlieri da susti mxareebis gaanalizebis
araerTi aspeqti.
memkvidreobismieri Rirebulebebis analizi
memkvidreobis koncefcia unda gavigoT yvelaze farTo
mniSvnelobiT, sxvagvarad rom vTqvaT, esaa yvelaferi, rac erTad qmnis adgilobriv identobasa da mexsierebas. Zveli ubnebi,
miuxedavad maT mier gancdili bevri cvlilebisa, mainc inarCunebs mkafiod Camoyalibebul arqiteqturas, rac saWiroebs
sworad gagebas da pativiscemas, Tu qalaqi unda ganviTardes
da imavdroulad namemkvidrevic SeinarCunos.
aseTi midgomiT, Tanabari yuradReba unda mieqces rogorc Cveulebriv, ise gamorCeul adgilebs. aseve aucilebelia
- 215 -
urbanuli topografiis iseTive doneze gaanalizeba, rac Tavad arqiteqturis: unda ganisazRvros quCebis, moednebis, Ria
sivrceebis da sacxovrebeli saxlebis jgufebis Sida baRebis
maxasiaTeblebi, maTi dacvis da gaumjobesebis mizniT.
sacxovreblis mdgomareobis Seswavla
sacxovrebeli qalaqis erT-erT umTavres funqcias warmoadgens. urbanuli reabilitaciis nebismieri politika, romelic uaryofs am ganzomilebas dasruldeba imiT, rom qalaqi
gadaiqceva muzeumad, an gigantur savaWro centrad.
imis gamo, rom maT yovelTvis ar eqceoda saTanado yuradReba, bevri sacxovrebeli Senoba qalaqis Zvel ubnebSi mZime
mdgomareobaSi imyofeba da ver uzrunvelyofs macxovrebelTaTvis yofa-cxovrebis mokrZalebul donesac ki. amas isic
emateba, rom bevri macxovrebeli ganekuTvneba samosaxlos
gaWirebul fenebs da is, rom bevri Senoba upatronodaa mitovebuli.
sacxovrebeli reabilitaciis politikis gulisgulia. es
moiTxovs naSeni garemos mdgomareobis axlo gacnobas. Sesabamisad, didi yuradReba unda mieqces saTanado strategiis SemuSavebas, rac uzrunvelyofs imas, rom samosaxloebis gaWirebul macxovreblebs SeeZlebaT darCena Tavis sacxovrisSi da
eqnebaT wesieri sacxovrebeli pirobebi.
samosaxlos cxovrebis gaazreba
ubnis cxovreba uamrav socialur kavSirs moicavs, rac gagebuli unda iyos. igi asaxavs rTul viTarebas, rodesac gverdigverd didi xnis macxovreblebi da axalmosaxleni cxovroben
da Zveli da axali Taobebis Tanaarseboba mravalferovnebas
warmoqmnis.
aseT mdgomareobaSi, upirvelesia, mTavari adgilebi, sadac
xalxi iyris Tavs _ iqneba es skolebi, komunaluri centrebi,
an, zogadad, sazogadoebis TavSeyris adgilebi. Tu gvinda mivaRwioT socialur erTobas, aucilebelia, rom aseTi adgilebi
sasiamovno da maRalxarisxovani iyos.
- 216 -
samezoblos funqcionirebis gageba
imisaTvis, rom gavigoT, Tu rogor funqcionirebs Zveli
ubnebi, saWiroa mxedvelobaSi araerTi ganzomileba miviRoT.
ubnebis sicocxlisTvis umTavresi aucileblobaa momsaxurebis obieqtTa (skolebi, komunaluri samsaxurebi, adgilobrivi maRaziebi, a.S.) maRali done da xarisxi. ubnis miCneva sacxovreblad misaRebad da sasiamovnod didwilad aris
damokidebuli momsaxurebis im masStabsa da doneze, rasac igi
gvTavazobs.
samosaxloTa keTilmowyoba garkveul gavlenas axdens
sacxovrebel funqciazec, ase rom Zalze mniSvnelovania
gagrZeldes misi gaumjobeseba da gajansaReba.
misadgomebi da xelmisawvdomoba
yvela saxis urbanuli momsaxurebis advilad da mosaxerxeblad miRebis SesaZleboba gaumjobesebis politikis sakvanZo
aspeqtia. Sesabamisad, yuradReba unda mieqces sazogadoebriv
transports da imas, Tu ramdenad kargad akmayofilebs igi ama
Tu im raionis mosaxleobis moTxovnebs.
dResdReobiT manqanebi warmoadgens cxovrebis mniSvnelovan nawils. da mainc, manqanebis gamoyeneba Zvel ubnebSi xSirad problematuri xdeba da warmoSobs sxvadasxva saxis konfliqtebs da areulobas aseTi ubnebis macxovrebelTaTvis.
aqedan gamomdinare, nebismieri sareabilitacio Taosnobis mTavari damaxasiaTebeli niSani unda iyos moZraobis efeqtiuri
kontrolis uzrunvelyofa da manqanebis sadgomebis sakiTxis
mogvareba.
3. 1. 2. proeqtis CarTva farTo urbanul suraTSi
sanam ganvsazRvravdeT Zveli ubnebis reabilitaciis
strategias (problemebi, amocanebi, saSualebebi), aucilebelia
mTeli dabis/qalaqis mdgomareobis gaanalizeba.
es uzrunvelyofs proeqtis mWidro kavSirs urbanuli ganviTarebis saerTo procesTan, anu, mTlianobaSi dabis/qalaqis
transformaciis gaTvaliswinebisas, SesaZlebeli gaxdeba reabilitaciis politikisa da urbanuli politikis koordinireba da reabilitaciis proeqti zustad morgeba urbanuli ganviTarebis farTo gegmasTan.
- 217 -
urbanuli cvlilebebis gaTvaliswineba
Zveli samezobloebis reabilitaciis nebismieri proeqti unda
ganixilebodes im cvlilebebTan mimarTebiT, rac mTel dabasa an
qalaqSi mimdinareobs. SeiZleba arsebobdes dagegmili, mimdinare, spontanuri Tu xelisuflebis iniciativis Sedegad gaCenili
cvlilebebis mravali gansxvavebuli saxeoba: mniSvnelovani Zvra
momsaxurebis seqtoris mimarTulebiT, didmasStabiani aRdgeniTi samuSaoebi, turizmis ganviTareba, jentrifikacia, an misi sapirispiro pauperizacia (gaRatakeba). yvelaferma aman SeiZleba
mniSvnelovnad Secvalos dabis/qalaqis funqcionireba.
rogorc wesi, aseTi cvlilebebi aseve iwvevs centrismieri
funqciebis gadaadgilebas periferiaSi. isini xdeba mizezi
dabis an qalaqis daqucmacebisa, Zveli centrebis xarjze iwyeba misi Semogarenis ganviTareba. pirvelni ki Tavis umTavres
arss kargavs.
mimdinare socialuri clilebebisgan sruliad damoukideblad, mniSvnelovnad icvala saxe sakuTrebis bazarma, rac seriozulad arTulebs mTeli rigi sarebilitacio samuSaoebis
warmoebas.
aucilebelia aseTi cvlilebebis zegavlenis dadgena qalaqis sareabilitacio samezoloebSi. xSiria SemTxvevebi,
rodesac aseTi samuSaoebis warmoebisas qalaqSi balansis aRdgenis problemebi warmoiSveba.
reabilitaciisa da urbanuli politikis koordinireba
reabilitaciis politika mxolod maSin iqneba warmatebuli,
Tu mas municipalitetis erTmniSvnelovani SemarTeba amyarebs.
igi unda efuZnebodes xelisuflebis mier gakeTebul arCevans.
es imas niSnavs, rom Zveli ubnebis reabilitaciis nebismieri
mosalodneli, an droSi gawerili gegma integrirebuli unda
iyos qalaqis ganviTarebis zogad saxelmZRvanelo principebSi
da urbanuli ganviTarebis gegmaSi (ix. paragrafi 3. 5. 2. ).
farTomasStabiani proeqtebi _ transportis moZraobis qselis gaumjobeseba, ZiriTadi infrastruqturis gadasxvafereba
da axali keTilmowyobili adgilebis Seqmna _ winaaRmdegobaSi
ar unda modiodes reabilitaciis proeqtTan.
reabilitaciis proeqti unda iyos urbanuli ganviTarebis
mTliani gegmis ganuyofeli nawili
imisTvis, rom gaizardos reabilitaciis proeqtis warma­
- 218 -
tebis albaToba, unda arsebobdes dasaxuli amocanebis ganxorcielebis grZelvadiani politikuri SemarTeba. es amocanebi
exeba mTel dabas/qalaqs da Sejamebulia urbanul proeqtSi
(mas aseve urbanuli ganviTarebis gegmas an strategias uwodeben).
kulturuli da garemo pirobebis amocanebis socialur da
ekonomikur amocanebTan Sesabamisobis uzrunvelyofiT, urbanuli ganviTarebis gegmaSi gaTvaliswinebuli unda iyos revitalizaciisa da ganviTarebis procesis mravalwaxnagovani buneba.
Sesabamisad, Zveli ubnebis reabilitaciis proeqti unda
iyos mTliani urbanuli ganviTarebis grZelvadiani gegmis vrceli da specifikuri nawili.
cxrili 8. gansazRvris strategiamde Catarebuli analizi
ubnis doneze
•
•
•
•
•
memkvidreobis Rirebulebis analizi
sacxovreblis mdgomareobis Seswavla
samosaxlos cxovrebis gaazreba
samezoblos funqcionirebis gageba
misadgomebi da xelmsawvdomoba
qalaqis doneze
•
•
•
urbanuli cvlilebebis gaTvaliswineba
reabilitaciis da urbanuli
strategiebis koordinireba
reabilitaciis proeqti unda iyos
mTliani urbanuli ganviTarebis
gegmis ganuyofeli nawili
analizis Catareba iwyeba raionis prioritetuli damaxa­
siaTebeli niSnebis dadgeniT, rac unda iyos daculi da gaum­
jobesebuli reabilitaciis proeqtis mier. analizis mniS­
vnelovan nawils Seadgens agreTve im problemebis gansazRvra,
rac momavalSi gadaWras saWiroebs.
amis Semdgom arsebuli mdgomareobis analizi mTel qalaqs
unda moedos manam, sanam ganisazRvreba reabilitaciis strate­
gia (problemebi, amocanebi, saSualebebi). es midgoma niSnavs
imas, rom reabilitaciis proeqti CarTuli iqneba mTlian ur­
banul ganviTarebaSi.
- 219 -
3. 2. xelisuflebis organoebi mamoZravebel Zalas
unda warmoadgendes
sareabilitacio samuSaoebi gulisxmobs mWidro TanamSromlobas kerZo mewileebs (binaTmflobeli-macxovreblebi,
damqiraveblebi, uZravi qonebis maklerebi) da xelisuflebis
organoebs Soris.
Cven SevexebiT politikur valdebulebas sxvadasxva doneze da sxvadasxva tipis qmedebas, romelic unda ganaxorcielos
xelisuflebam reabilitaciis procesis sam umTvares etapze:
analizi, strategiuli dagegmv da uSualo Careva.
3. 2. 1. erTmniSvnelovani da uryevi politikuri valdebuleba
proeqtis dawyebamde da misi dasrulebis Semdeg
imisTvis, rom reabilitaciis programam warmatebas miaRwios, saWiroa arsebobdes erTmniSvnelovani, uryevi da saimedo politikuri SemarTeba, miuxedavad gadasalaxi winaaRmdegobebisa da siZneleebisa.
politikuri SemarTeba pirdapir gavlenas axdens mosaxleobis mier proeqtis miRebaze da samoqmedo gundebis motivaciaze. es SemarTeba xelisuflebis Sesabamisma organoebma proeqtis ganxorcielebis dawyebamdec da misi dasrulebisasac
kidev da kidev unda daadasturon.
winaswaruli politikuri valdebuleba proeqtis momzadebaSi monawileobiT aisaxeba, raTa uzrunvelyofil iqnas
misi “gasvladoba”. am TvalsazrisiT proeqtebi politikuri
idealebis gamoxatvis saSualebaa. isini imgvaradaa SemuSavebuli, rom SeeZlos fundamenturi samomavlo problemebis mogvareba, rac sikeTes moutans Sesabamis urbanul teritorias da
mosaxleobas.
proeqtis dasrulebis Semdgom politikuri valdebuleba
imaSi aisaxeba, Tu ramdenadaa gamotanili sacdeli proeqtebidan
sasikeTo gakveTilebi da Tu aris isini gaTvaliswinebuli sxva
ubnebis mimarT da sxva farTomasStabian proeqtebSi miRebuli.
gakveTilebi dagvexmareba gavaumjobesoT arsebuli strategiebi, ganwesebebi da instituciebi, raTa momavalSi ufro efeqtiurad davakmayofiloT reabilitaciis moTxovnebi.
3. 2. 2. xelisuflebis organoebis CarTva analizis etapze
rogorc muxl 3. 1. 1.-Si iyo aRniSnuli, xelisuflebis organoebs ekisreba valdebuleba, uzrunvelyon sxvadasxva saxis
kvlevis Catareba, raTa Zvel ubnebTan dakavSirebulma prob- 220 -
lemebma daikavos mktice adgili mTlian urbanul konteqstSi.
aseTi kvlevebi, kerZod, exeba memkvidreobiT Rirebulebebs, sacxovrebelTa mdgomareobas, socialuri klimatis analizs, urbanul funqciebs, sareabilitacio ubnis misasvlelebsa
da xelmisawvdomobas da mTlianobaSi dabaSi/qalaqSi momxdar
mniSvnelovan cvlilebebs.
amis Semdgom xelisuflebis organoebma unda ganixilon da
moiwonon mimdinare situaciis analizi, dafuZnebuli winaswar
Catarebul sxvadasxva saxis kvlevis Sedegebs.
3. 2. 3. sazogadoebis Cabma strategiuli dagegmvis doneze
Catarebuli analizis safuZvelze xelisuflebis organoebma unda gaakeTon garkveuli strategiuli gegmarebis arCevani. proeqtis problemebi, amocanebi da prioritetebi, rac
Seswavlili unda iyos, ZiriTadad, exeba:
• gansaxilveli ubnis rols dabis/qalaqis momavalSi;
• sagangebod gamosakveT funqciebs (centraluri,
sacxovrebeli, a.S.);
• Casatarebel qmedebebs, romelnic Seexeba sacxovrebels, sazogadoebrivi areebis Seqmnas an wesrigSi moyvanas, adgilobrivi keTilmowyobis gaumjobesebas, transportis moZraobis strategiul iniciativebs da a.S.
es yvelaferi SeTanxmebuli unda iyos xelisuflebis organoebis mier da aisaxos gegmarebis dokumentebSi, rogoricaa
urbanuli ganviTarebis da dacvis gegmebi (rac SesaZlebels
xdis memkvidreobis gadasaWreli problemebis gansazRvras da
naSeni garemos saxecvlis RonisZiebebis ganxorcielebas) an
strategiuli samoqmedo gegmebi (prioritetuli arealebis da
Carevis saSualebaTa moklevadiani identifikaciis xelSewyoba)
(ix. muxli 3. 5).
3. 2. 4. sazogadoebis Cabma ganxorcielebis etapze
ganxorcielebis etapze xelisuflebis organoebi unda gaxdes mamoZravebeli Zala, raTa saTanadod gaumklavdes rTul
viTarebas da Seudges reabilitaciis process. kerZod, maT evalebaT:
•
uzrunvelyon socialuri daxmareba naklebad SeZlebuli mosaxleobisTvis, raTa man SesZlos Tavis samezobloSi darCena;
•
Zveli, simbolodqceuli Senobebis ganaxleba, maTSi sa- 221 -
Tanado keTilmowyobis ganTavsebiT;
•
adgilobrivi keTildReobisTvis saWiro obieqtebis
(sabavSo bagebi, skolebi, macxovrebelTa manqanebis
sadgomebi da a.S.) Seqmnis, ganviTarebisa da gaumjobesebisaTvis saWiro Tanxebis gaTvaliswineba qalaqis
biujetSi;
•
samuSao programebis ganxorcieleba sazogadoebriv
teritoriebze.
sazogadoebrivi pasuxismgebloba aseve gulisxmobs monitorings qonebis bazarze, raTa daareguliros nebismieri
uaryofiTi zemoqmedeba. arsebobs sxvadasxva moqmedebis saSualebebi, maT Soris:
• xelSekrulebis dadeba uZravi qonebis maklerebTan;
• qonebis menejmentis politikisa (SeZena, eqspropriacia, Sesyidvis prioritetuli ufleba, lizingi da a.S.)
da qonebis transaqciis politikis SemuSaveba;
• finansuri SeRavaTebi Zveli Senobebis reabilitaciis
wasaxaliseblad da socialuri miznebis misaRwevad.
3. 2. 5. integrirebuli da koordinirebuli midgomis marTvis
procesi
reabilitacias axlavs aucilebloba erTianobaSi mivudgeT
Zveli ubnebis marTvasTan dakavSirebul rTul problemebs. es
saWiroebs integrirebul menejments, rac gulisxmobs mTliani
suraTis da sxvadasxva viTarebebis da maT miRma moqmedi meqanizmebis mcire detalebis gaazrebas. ramdenimegzis analizis
Sedegad SesaZlebelia zustad dadgindes TiToeuli ubnisTvis
damaxasiaTebeli realuri viTareba.
Tu mxedvelobaSi miviRebT reabilitaciis proeqtebisadmi multiseqtorul da partniorobaze damyarebul midgomas,
ufro aSkara xdeba proeqtis uwyveti da xarisxze orientirebuli monitoringis aucilebloba warmatebisTvis. monitoringi
niSnavs samuSaoebisTvis yoveldRiur Tvalyuris devnebas da
aseve sakoordinacio meqanizmebis Seqmnasac:
• horizontalur doneze: multidisciplinaruli gundebis formireba da maTi urTierTqmedebis unar-Cvevebis
koordinacia;
• vertikalur doneze: samuSaoebis warmoebis koordinireba Zalauflebis sxvadasxva doneebze (evropul,
- 222 -
•
erovnul, regionalur da adgilobriv) da am doneebis
urTierTSemavseblobis pativiscema (damatebiTobis
principi);
teritoriul doneze: teritoriaze damyarebuli midgoma, raTa uzrunvelyofili iyos produqtiuli urTierTkavSiri proeqtsa da teritorias Soris; TanamSromloba samezobloebsa da mezobel adgilobriv xelisuflebas Soris.
dabolos, ubnis reabilitaciis proeqtis menejmenti
saWiroebs sxvadasxva monawilis mier gamoyenebuli meTodebis
koordinacias, rac scdeba mokle vadebs da savsebiT iTvaliswinebs, Tu raa yoveli calkeuli viTarebis mamoZravebeli.
3.3. teqnikuri multidisciplinaruli gundis mier
uzrunvelyofili mxardaWera
reabilitaciis yoveli proeqti warmoadgens teqnikurad
rTul saqmes. igi saWiroebs uamrav sxvadasxva unar-Cvevaze damyarebul, saqmis keTebis myar codnas.
praqtikuli TvalsazrisiT, unda arsebobdes teqnikuri
samoqmedo gundi, romelsac zedamxedvelobas uwevs adgilobrivi xelisufleba da romlis gamocdileba SeiZleba ganivrcos an dazustdes procesis msvlelobisas.
gundi Seadgens proeqts mWidro TanamSromlobiT adgilobriv xelisuflebasTan, warudgens mas Sesabamis mosaxleobasda
Semdgom Tvalyurs gaadevnebs mis ganxorcielebas. aqedan gamomdinare, teqnikuri Careva xdeba reabilitaciis procesis sxvadasxva etapebze.
3. 3. 1. teqnikuri Carevis gundebis interdisciplinaruli buneba
iqidan gamomdinare, rom ubnis reabilitaciis proeqti sxvadasxva disciplinas moicavs, teqnikuri gundi unda
Sedgebodes farTo speqtris gamocdili specialistebisgan,
romelTac erTmaneTTan mudmivi dialogi unda hqondeT. zogierTebis midgoma sxvebma SeiZleba sxvagvaradac gamoiyenon.
gadawyvetilebas calkeuli pirovneba rodi miiRebs. unarCvevebi koordinirebuli unda iyos; specialistebi urTierTmoqmedeben da erTmaneTisTvis sargoni arian, ratomac aris ase
arsebiTi interdisciplinaruli gundebis arseboba.
am gundebSi unda Sediodnen arqiteqtorebi, inJinrebi, qa- 223 -
laqgegmarebis specialistebi, xelovnebaTmcodneebi, iuristebi, geografebi da sociologebi. maTSi aseve unda Sediodnen
komerciuli sferos da ekonomikuri seqtoris specialistebi
(vaWroba, mcire sawarmoebi, momsaxurebis sfero), raTa daculi
iyos balansi samezobloebis fizikur da socialur reabilitaciasa da maT ekonomikur aRorZinebas Soris.
im mizniT, rom garantirebuli iyos demokratiuli Tanamonawileoba da proeqtis advilad marTva, sasargebloa Carevis
gundebis uSualod gansaxilvel ubnebSi moTavseba, raTa SesaZlebeli iyos maTi pirdapiri kontaqti adgilobriv macxovreblebTan da rTul problemebs adgilze SeWideba. yoveli
calkeuli adgilobrivi gundi unda eqvemdebarebodes marTvis
organos, romelic uxelmZRvanelebs da koordinacias gauwevs
sxvadasxva saxis samuSaoebs.
3. 3. 2. teqnikuri Careva proeqtis SesamuSaveblad
adgilobrivi xelisuflebis organoebis mier SerCeuli saxelmZRvanelo principebis Sesabamisad, teqnikurma gundma unda
SeimuSaos moqmedebis gezi da detalurad gaaanalizos yoveli
qmedeba, raTa isini praqtikulada da realisturad Catardes.
es gulisxmobs urbanuli qsovilis ZiriTadi komponentebis
analizs (samarSruto gzebi, seqcionireba, Senobebis tipoligia
da memkvidreobismieri Rirebulebebi).
sanam ganvsazRvravdeT Casatarebeli qmedebis saxeobas (reabilitacia, dangreva da nawilobrivi Tu mTliani rekonstruqcia), ubnis yoveli calkeuli Senoba guldasmiT unda iyos
Semowmebuli da unda gaanalizdes sanitaruli mowyobiloba,
keTilmowyobis done da konstruqciuli Tvisebebi.
mniSvnelovania imis codna, Tu ra TvalsazrisiT gamoiyeneba Senoba, raTa advilad movargoT qmedebebi gansxvavebul
viTarebebs da, Tu saWiroa, gamoviyenoT Sesabamisi damxmare
saSualebebi.
3. 3. 3. teqnikuri Careva proeqtis momzadebis etapze
sareabilitacio samuSaoebi moicavs rTul samarTlebriv
da finansur RonisZiebebs, romlebic xSirad sakmaod usiamovno
da Znelad gasagebia sazogadoebrivi Tu kerZo mesakuTreebis,
mobinadreebisa da damqiraveblebis umravlesobisTvis.
imisTvis, rom xeli SevuwyoT mflobelebs, Caataron
aucilebeli samuSaoebi da davexmaroT maT saukeTeso gadawyvetilebis miRebaSi, saWiroa calkeuli modelebis Seqmna.
- 224 -
Sesasrulebeli samuSaos winaswaruli, savaraudo Rirebulebis mixedviT, es modelebi dagvexmareba xelmisawvdomi
fondebis (sesxebi, grantebi, sabanko garantiebi, sagadasaxado
daqviTva da a.S.) SeTanadebaSi, finansuri programis Sedgenasa
da administraciuli muSaobis organizebaSi.
amave dros, es aris SesaZleboba, xeli SevuwyoT mravalferovan programebs, rac gamoiwvevs socialur mravalferovnebas, rac arsebrivia ubnis dabalansebuli ganviTarebisTvis.
3. 3. 4. teqnikuri Careva samuSaoebis doneze
Senobis reabilitacia moiTxovs specifikur unar-Cvevebs
da mravalnair kvalificirebul profesionals menejerebTan
xelSekrulebis dadebis doneze (arqiteqtorebi, mkvlevarebi,
menardeebi, koordinatorebi) da mSeneblobis seqtoris sxvadasxva profesiebs.
menejerTan xelSekrulebis dadebisas aucilebeli moTxovnaa adgilobrivi memkvidreobis da samSeneblo teqnologiebis
Rrma codna. es saSualebas iZleva SevafasoT, Tu ra saxis samuSao unda iqnes Catarebuli:
• modernizireba arsebuli konstruqciis SenarCunebiT;
• reabilitacia adgilobrivi resursebis da tradiciuli masalebis gamoyenebiT;
• dangreva, an xelaxali aSeneba, rac uTuobiT aucilebelia Senobebis gasaumjobeseblad.
samSeneblo profesiebis doneze, Tu naklebad gvyavs
tradiciul samSeneblo teqnologiebs dauflebulni, xandaxan
saWiro xdeba xelosanTa gaerTianebis Seqmna sainformacio sxdomebis, saswavlo kursebis an adgilze skolebis organizebiT,
raTa xelaxla daveufloT miviwyebul ostatobas.
3. 3. 5. proeqtis sazogadoebrivi mniSvneloba
samoqmedo gundebis wvlili emyareba maT teqnikur
unar-Cvevebs, maT unars gansazRvron rTuli problemebi da
SemogvTavazon strategiebi. maTi midgoma ar unda iyos avtoritaruli iseve, rogorc ar unda efuZnebodes mxolod maT
mier miRebul procedurebsa da gadawyvetebs. maTi wvlili,
ZiriTadad, unda mdgomareobdes SemdegSi:
• mosmena: yvelas unda hqondes SesaZlebloba gamoTqvas
azri da masze msjavri windawin ar unda gamoitanon.
es xels uwyobs axali ideebis gaCenas, qmnis axali mid- 225 -
gomebis aRmoCenis da sazogadoebrivi msjelobis xelsayrel pirobebs.
•
gaazreba: es aadvilebs proeqtis sxvadasxva aspeqtSi
CarTul monawileTa gansazRvras da im dawesebulebebisa da adgilobrivi sazogadoebis funqcionirebis
gaazrebas, sadac proeqti iqneba ganxorcielebuli,
raTa gaadvildes adgilobrivi konteqstis Sesabamisi
gadawyvetilebis miReba.
•
informireba: reabilitaciis mTeli procesis ganmavlobaSi adgilobriv mosaxleobas unda miewodos informacia, unda gaewios daxmareba da mieces rCeva proeqtis iseT aspeqtebze, rac maTSi SeSfoTebas iwvevs.
•
sazogadoebis mxardaWera: es gulisxmobs mZime pirobebSi myofi ojaxebis daxmarebas, maT gamo gangaSis atexasa da socialuri daxmarebis xelmisawvdomi
meqanizmebis amoqmedebas. es aseve gulisxmobs samuSaoebis warmoebis periodSi alternatiuli droebiTi
sacxovrebliT uzrunvelyofas, an mudmivi sanacvlo
sacxovrebliT uzrunvelyofas, Tu sacxovrebeli
standartebs ar Seesabameba.
3. 4. mosaxleobis Cabma
reabilitaciis proeqti aucileblad saWiroebs seriozul teqnikur unar-Cvevebs da politikur SemarTebas, magram
saqme amiT rodi amoiwureba. igi Sedgenili da ganxorcielebuli unda iqnas im macxovreblebTan erTad, visac es proeqti
pirdapir exeba. es imas niSnavs, rom proeqti unda emyarebodes
sazogadoebasTan, e. i. samosaxlo erTobasTan regularul sjabaass da Sexedulebebis gaziarebas.
is Tu, rogor iqneba es organizebuli, damokidebulia ama
Tu im qalaqsa, Tu qveynaze da mosaxleobis sazogadoebrivi
monawileobis adgilobriv tradiciaze. es SeiZleba mravalgvarad moewyos _ sazogadoebisTvis seminarebis Catarebidan,
regularul sakonsultacio Sexvedrebamde.
ra formac unda iyos SerCeuli, reabilitaciis procesis
yovel etapze (analizi, strategiuli dagegmva da uSualod samuSaoebis warmoeba), Cabmul unda iqnas sazogadoebis yvela fena
- 226 -
3. 4. 1. mTeli mosaxleobis Cabma
bolo periodSi mniSvnelovnad imata macxovrebelTa Taosnobam Tavisi garemos dasacavad. axla ubnis samezoblo gaerTianebebi xSirad warmoadgens reabilitaciis sakuTxebze marTis
organoebTan upirveles (da, xandaxan, erTaderT) mosaubres.
da mainc, yuradReba unda mieqces imasac, rom Tanamonawileoba ar Semoifarglos mxolod macxovreblebiT. monawileobis ufleba aseve unda hqondeT momxmareblebs, gamyidvelebs,
arasamTavrobo organizaciebs da sxva ekonomikuri Suamavalni,
romlebic mzad arian investiciebiT Seitanon wvlili Zveli
ubnebis gaumjobesebaSi.
garkveuli Zalisxmevaa saWiro agreTve imisTvis, rom, aradiskriminaciis principTan TanxmobaSi, CarTuli iyos samosaxloebis yvela macxovrebeli, miuxedavad maTi eTnikuri, socialuri, kulturuli da religiuri kuTvnilebisa.
3. 4. 2. mosaxleobis Cabma analizis etapze
mas Semdeg, rac ZiriTadad gaerkveva arsebul viTarebaSi,
teqnikurma gundma adgilobriv mosaxleobasTan erTad unda
wamoWras da ganixilos yvela is problema, rac sayuradReboa
ubnisTvis (misi memkvidreoba, sacxovreblis mdgomareoba, socialuri cxovreba, funqcionireba, xelmisawvdomoba, keTilmowyoba da momsaxureba, qonebis SeZenis SesaZlebobebi, sxv. _
ix. muxli 3. 1. 1.).
urTierTkavSiri teqnikur analizsa da macxovrebelTa gamocdilebas Soris SesaZlebels gaxdis SemuSavdes Camoyalibebuli Sexeduleba arsebul viTarebaze, rac safuZvlad daedeba
momaval proeqts.
es yvelasTvis Zalze mniSvnelovania (mosaxleobisTvis,
specialistebisTvis da adgilobrivi arCeuli warmomadgenlebisTvis), ramdenadac:
• adgilobrivi macxovreblebis wvlilis wyalobiT, specialistebs SesaZleboba eZlevaT ukeT gaiazron ubnis
cxovreba da gaaumjobeson sakuTari midgoma;
• igi saSualebas aZlevs macxovreblebs gaiazron maTi
ubnis manamde SeumCneveli, an saTanadod Seufasebuli
aspeqtebi;
• igi aZlevs arCeul adgilobriv warmomadgenlebs idealur SesaZlebobas daikavon mtkice politikuri pozicia da Seafason, Tu risi Secvla aris an ar aris misaRebi samezobloSi.
- 227 -
3. 4. 3. mosaxleobis Cabma strategiuli dagegmvis etapze
eWvgareSea, rom strategiuli arCevanis SemuSaveba warmoadgens sazogadoebrivi msjelobis erT-erT sakvanZo sakiTxs.
am dros erTad iyris Tavs ramdenime mimarTulebiT sja daramdenime teritoriuli done.
am dros xdeba samezobloze im zegavlenis Sefaseba, rasac moaxdens masze mTeli qalaqis mimarT (sazogadoebrivi
adgilebis keTilmowyobis strategia, sacxovreblis strategia, mobilurobis strategia, sxv.) gakeTebuli arCevani. garda
amisa, es aris dro, rodesac gadaidgmeba nabijebi amocnobili
problemebis gasaWrelad mosaxleobis molodinis gasamarTleblad.
mosaxleobisaTvis es aris SesaZlebloba, daakvirdes, ra
cvlilebebs moutans proeqti samezoblos da wamoayenos gaumjobesebis, cvlilebis, an proeqtis axali mimarTulebis gamo
damatebiTi winadadebebi. es aris SesaZleboba Sefasdes, Tu
ramdenad moswons igi mosaxleobas da ramdenad eTanxmeba igi
mas da ramdenad mzad aris miiRos masSi monawileoba.
swored am etapze da azrTa urTIerTgaziarebisas xdeba
cnobili arCeuli warmomadgenlebis Tvalsazrisi ama Tu im
winadadebasTan mimarTebiT, riTic naTeli xdeba, Tu ra aris
ganxorcielebadi da dasaSvebi da ra ara.
dabolos, am msjelobis Sedegad ganisazRvreba proeqtis
saboloo saxe, romelic Setanili iqneba municipalur dRiswesrigSi da gamoyofili iqneba teqnikuri da finansuri saxsrebi
mis gansaxorcieleblad.
3. 4. 4. mosaxleobis Cabma samuSaoebis etapze
reabilitaviis proeqti ramdenime weliwads grZeldeba da
mTeli am drois manZilze muSavdeba kidec.
proeqtis mudmivi monitoringi Zalze mniSvnelovania, raTa
ganxilul iqnes axali SesaZlebobebi, specifikuri socialuri
viTarebani, an moulodneli problemebi.
arsebobs am saqmeSi mosaxleobis CarTvis sxvadasxva gzebi.
maTSi Sedis:
• mudmivi informireba proeqtis mimdinareobis Taobaze;
• zogi sakvanZo proeqtis (mag., samezoblos sazogadoebrivi teritoriebis gaumjobeseba da ganviTareba) kargad Sewyoba;
• mesakuTreebis an kerZo xelSemwyobTa mier (sazogadoe- 228 -
•
briv seqtorTan TanamSromlobiT, an mis gareSe) Catarebuli, an Casatarebeli samuSaos Taobaze informaciis gacvla-gamocvla;
gamosavlis povna nakleb SeZlebuli ojaxebis droebiTi an mudmivi alternatiuli sacxovrebliT uzrunvelsayofad.
3. 4. 5. samosaxloebis ufro farTod Cabma erToblivi warmoe­
bis gziT
urbanuli reabilitacia xels uwyobs mTeli rigi procesebis amoZravebas, romelTa kvalad samosaxlos wevrebi
(macxovreblebi, momxmareblebi, kerZo mewarmeni, moqalaqeTa
asociaciebi, arasamTavrobo organizaciebi, sxv.) garkveul
proeqtebs axorcieleben.
es midgoma moiTxovs “erTobliv warmoebaze” damyarebul
procesebs, rac cdeba adgilobriv monawileTa ubralo Tanadgomas. erToblivi warmoeba saWiroebs samosaxlos ufro farTo
CarTvas proeqtSi ise, rom moqalaqeebi xdebian reabilitaciis
procesis dainteresebuli mxare an Tanamwarmoebelebi da ara
mxolod mayureblebi Tu WanWikebi. es SesaZlebels xdis proeqtisTvis kerZo resursebis mopovebas, rac Seavsebs sazogadoebrivi seqtoridan gamoyofil dafinansebas.
erToblivi warmoeba aseve gulisxmobs Zalisxmevas, gaizardos sazogadoebis SesaZlebobebi da unar-Cvevebi. igi moqmedebs samoqalaqo sazogadoebaze da masTan erTad imisTvis,
rom gaaumjobesos misi gamocdileba da Seicvalos misi perspeqtivebi. igi iTvaliswinebs adgilobriv resursebs da SemoTavazebuli axali meTodebis xorcSesxmis SesaZlebobebs.
3. 4. 6. demokratiuli monawileobis meqanizmebis SemuSaveba
urbanuli reabilitacia moicavs mosaxleobis yoveldRiuri cxovrebis yvela aspeqts: saxcovrebels, mobilurobas,
sazogadoebrivi moxmarebis adgilebs, keTilmowyobas, ekonomikur saqmianobas da sxv. igi ar SeiZleba ewinaaRmdegebodes
kerZo adgilobriv amocanebs. swored amitom aris saWiro demokratiuli meqanizmebis Tavidanve amuSaveba, raTa proeqti
warmatebul samezoblo proeqtad iqces.
Tanamonawileobis meqanizmebma xeli unda Seuwyos informaciis gacvla-gamocvlas, mravalgzis sazogadoebriv ganxilvas
da konsultaciebs mosaxleobasTan. raTa SesaZlebeli gaxdes
aseTi meqanizmebis amuSaveba, sazogadoebis mTlianad CarTviT
- 229 -
proeqtis yvela etapze, “TamaSis wesebi” daculi unda iyos, Tu
gvinda, rom gvqondes dadebiTi Sedegi.
upirveles yovlisa, aucilebelia zustad gamoikveTos,
rogor warimarTeba msjeloba, romelSic yvela Tanamonawiles
Tavisi specifikuri roli daekisreba: specialistebi Caatareben kvlevebs da Semoitanen winadadebebs; mosaxleoba mogvawodebs informacias, Seitans koreqtivebs ganacxadebs Tavis
Tanxmobas; xalxis rCeulebi miiReben gadawyvetilebebs da ikisreben valdebulebebs.
amis Semdeg samoqmedo gundi unda ganTavsdes adgilze,
raTa proeqts fexi moakidebinos da aCvenos, rom mas ZaluZs
xalxis mosmena. am gundma unda gamoavlinos Tavisi mzadyofna,
gaiTvaliswinos mosaxleobisgan Semosuli winadadebebi da pasuxi gasces maT mraval kiTxvas.
amavdroulad unda tardebodes mTeli rigi praqtikuli
qmedebebisa, rogoricaa regularuli Sexvedrebi sazogadoebasTan, an sxva raime RonisZiebebi mosaxleobisTvis proeqtis
mimdinareobis Taobaze advilad gasagebi formiT (mudmivi
gamofenebi, broSurebi, biuletenebi, radio da teleprogramebi, plakatebi da sxv.) informaciis misawodeblad.
3. 5. Sesabamisi samarTlebrivi instrumentebi
sazogadoebrivi aqtivoba emyareba ara mxolod politikur
da adamianur resursebs, rogorc es zemore sam muxlSi iyo aRwerili, aramed arsebuli proeqtis saWiroebebTan dakavSirebul samarTlebriv resursebsac.
Tu xelisuflebis organoebs surT reabilitaciis programa warmatebulad Catardes, kerZo seqtorTan (mesakuTreebi
da investorebi) muSaoebisas maT esaWiroebaT Sesabamisi samarTlebrivi instrumentebi, kerZod, miwis gamoyenebis politikasa da qalaqgegmarebasTan mimarTebiT.
Sesabamisad, maT unda gansazRvron xelmisawvdomi samarTlebrivi instrumentebi da saWiroebisamebr gamoiyenon isini, raTa xelT hqondeT samarTlebrivi resursebi sasurveli
miznebis misaRwevad.
Cven davinaxavT, rom qvemoT warmodgenili samarTlebrivi instrumentebi ZiriTadad gamoiyeneba dasavleT evropaSi,
ramdenadac am qveynebs aqvT sareabilitacio samuSaoebisas
sazogadoebasTan an kerZo seqtorTan TanamSromlobis ufro
xangrZlivi gamocdileba. miuxedavad amisa, es instrumentebi
SeiZleba gamoyenebul iqnes aRmosavleT evropis qveynebSic (an
sxva kontinentebze) iq moqmed kanonmdeblobaze morgebiT.
- 230 -
3. 5. 1. sazogadoebrivi miwaTsargeblobis politikis samarT­
lebrivi instrumentebi
mniSvnelovania, rom adgilobrivma xelisuflebam uSualo
monawileoba miiRos qonebriv garigebebSi, raTa ganaxorcielos
reabilitaciis procesi, an moagvaros rTuli viTarebebi ise,
rom xeli ar SeeSalos Tavdapirvel socialur amocanebs.
am konteqstSi, adgilobrivma xelisuflebam, upirveles
yovlisa, unda aRadginos arsebuli memkvidreoba, an isargeblos
SeZenis/reabilitaciis procedurebiT, raTa sasikeTod moixmaros municipaluri qoneban, rom Seasaxlos iq standartebs
Seusabamo, an saSiS mdgomareobaSi myof saxlebSi mcxovrebni,
uzrunvelyos sacxovrebliT axali mosaxleebi, an gamoiyenos
raime sxva miznebisTvis, risi aucilebloba gamowveulia ubnis
socialur-ekonomikuri ganviTarebiT.
sazogadoebis moZravi memkvidreobis Seqmna an movlapatronoba SeiZleba aseve miRweul iqnas eqspropriaciis,
SeZenaze upiratesi uflebis an lizingis gziT. aRiareba imisa,
rom sakvanZo teritorias aqvs sazogadoebrivi mniSvneloba,
saSualebas aZlevs adgilobriv xelisuflebas Senobebis eqspropriaciisa, an maTi SeZenis upiratesi uflebis gamoyenebisa,
ris Semdeg moxdeba maTi ganaxleba.
ufro metic, samezobloSi, romelic reabilitacias unda
daeqvemdebaros, yovelTvis aris garkveuli SezRudvebi qonebriv uflebebze. Sesabamisad, mravalnairi finansuri daxmarebis, an sagadasaxado SeRavaTebis arsebobisas, molaparakebebs mravali sikeTis motana SeuZlia. am molaparakebebs mivyavarT TanamSromlobasTan, kontraqtebis da SeTanxmebebis
dadebasTan.
3. 5. 2. qalaqgegmarebis maregulirebeli samarTlebrivi
instrumentebi
reabilitaciis strategiam gavlena unda iqonios qalaqgegmarebaze fondebis gadaricxvis da mSeneblobis an dangrevis
uflebis TvalsazrisiT (Zalian mkacri SezRudva unda dawesdes imaze, Tu romeli Senobis dangrevaa SesaZlebeli).
daculi unda iyos konservaciis wesebi (arqiteqturul da
bunebriv memkvidreobasTan mimarTebiT) da qalaqgegmarebis
normebi dabis/qalaqis an ubnis doneze da gaTvaliswinebul
unda iqnes konservaciis yovelgvari wesebic (arqiteqturul
da bunebriv memkvidreobasTan mimarTebiT). Tuki Camoyalibebulia urbanuli gegmarebis normebi axali mSeneblobebisTvis
da ara reabilitaciisTvis, mniSvnelovania, rom isini Zalze mo- 231 -
qnilad iyos gamoyenebuli (mag., raTa ar daingres is Senobebi,
romlebic am normebs zustad ar Seesabameba), an moxdes maTi
modificireba reabilitaciis axali moTxovnebis Sesabamisad.
reabilitaciis proeqtebi aseve unda Seesabamebodes Carevis
Taobaze arsebul samarTlebriv saxelmZRvanelo miTiTebebs,
rac gansazRvrulia miwaTsargeblobis gegmebiT (rogorc zogadiT, ise sagangeboTi), urbanuli gegmarebiTi miTiTebebiT da
urbanuli ganviTarebis gegmebiT, an urbanuli proeqtebiT. Tu
es yvelaferi jer kidev ar gagvaCnia, aucilebelia maTi Camoyalibeba im pirebTan TanamSromlobiT, vinc pasuxismgebelia reabilitaciis proeqtebze, raTa uzrunvelyofili iyos Sesabamisi
amocanebis da prioritetebis urTierTSeTavsebadoba.
unda arsebobdes aseve specialuri procedurebi, rac SesaZlebels gaxdis Catardes gadaudebeli an sanqcionirebuli samuSaoebi wylis SemoJonvasTan, Senobis mdgradobasTan, an dazianebis xifaTTan (rac, samwuxarod, sakmaod xSiri SemTxvevaa
sareabilitacio ubnebSi) dakavSirebiT. xelSewyobas moiTxovs
agreTve RonisZiebebi vandalizmis winaaRmdeg, kerZod, fasadebis da urbanuli obieqtebis dacva warwerebisagan.
dabolos, xelisuflebis organoebma unda uzrunvelyon,
rom yuradReba mieqceva samuSaoebis efeqtiur warmoebas. aseve,
maT evalebaT efeqtiuri kontrolis da sadamsjelo procedurebis uzrunvelyofa unebarTvo samuSaoebis CatarebisTvis,
raTa ar moxdes Senobebis gamousworeblad da dausjelad damaxinjeba. es gansakuTrebiT mniSvnelovania aRmosavleT evropis qveynebisTvis, sadac unebarTvo samuSaoebis odenoba SemaSfoTebel masStabebs iRebs.
3. 5. 3. reabilitaciis an menejmentis gegmis SemuSaveba
Zveli ubnis sareabilitacio proeqtis samarTlebrivi
statusi SeiZleba dazustebuli iyos menejmentis, an reabilitaciis gegmis SemuSavebiT, rac adgilobrivi xelisuflebis
Sesaqmneli sazogadoebrivi qmedebis CarCos erTi umTavresi
aspeqtTagania. misi mizania uzrunvelyos sruli Tanxmoba da
koordinacia sxvadasxva saxis qmedebebsa da dainteresebul
mxareebs Soris.
am TvalsazrisiT, reabilitaciis an menejmentis gegmaSi
asaxuli unda iyos problemebi da praqtikuli amocanebi, rac
dakavSirebulia proeqtTan, im teritoriasTan, sadac unda Catardes samuSaoebi, prioritetul RirsSesaniSnav adgilebTan,
samuSaoebis ganrigTan da mozidul adamianur, samarTlebriv
da finansur resursebTan.
masSi aseve warmodgenili unda iyos wesebi da menejmen- 232 -
tis meqanizmebi (mudmivi zedamxedveloba), miwis kanonieri
gamoyenebis da qalaqgegmarebis instrumentebis, iseve rogorc
sazogadoebrivi da kerZo partniorebis sareabilitacio samuSaoebSi CarTvis gaTvaliswinebiT.
am konteqstSi mniSvnelovania iseTi organizaciis Seqmna,
romelic regularulad (mag., weliwadSi erTxel) Seamowmebs
Zeglebis fizikur mdgomareobas. qveynis, regionalur an adgilobriv xelisuflebas daqvemdebarebuli, sazogadoebrivi an
kerZo memkvidreobis zedamxedveloba Tavisi frTxili CareviT
da yovelwliuri movliT Tavidan agvaridebs Zeglebis swraf dazianebas. Carevis es iaraRi, romelmac gaamarTla dasavleT evropis qveynebSi aris samosaxlos pasuxismgeblobiani damokidebulebis gansaxiereba uZravi memkvidreobis mimarT, rac, imave
dros, uzrunvelyofs maqsimalurad ekonomiur menejments.
3. 6. xelmisawvdomi finansuri resursebi
Tu reabilitaciis proeqts ganxorcieleba
uweria,
aucilebelia arsebobdes finansuri resursebi. imisaTvis, rom
proeqti realisturi da ganxorcielebadi iyos xelmisawvdomi resursebi da dagegmili samuSaoebi unda zustad Seesabamebodes erTmaneTs.
aqedan gamomdinare, viTarebis gaanalizebis etapze pasuxismgebelma xelisuflebis organoebma unda kritikulad Seafason xelmisawvdomi an mosapoveblad SesaZlebeli resursebi. es
SeiZleba iyos ara marto adgilobrivi xelisuflebis, aramed
regionaluri, saxelmwifo, an Tundac ervopuli an saerTaSoriso organoebis kuTvnili resursebi.
es sxvadasxva saxis sazogadoebrivi resursebi SesaZloa
mniSvnelovnad gaizardos kerZo seqtoris finansuri daxmarebiT, romelic TanamSromlobs sazogadoebriv seqtorTan, an
sruliad damoukideblad awarmoebs samuSaoebs reabilitaciis
gegmis saxelmZRvanelo miTiTebis Tanaxmad.
mniSvnelovania sareabilitacio samuSaoebSi sazogadoebis
Tanamonawileobis xelSewyoba, raTa SesaZlebeli iyos qonebis
bazris marTebuli menejmenti da uzrunvelyofili iyos
proeqtis socialuri amocanebis Sesruleba, gansakuTrebiT
sacxovreblis sakiTxSi.
3. 6. 1. efeqtiuri partnioroba sazogadoebriv da kerZo seq­
torebs Soris
sareabilitacio samuSaoebis warmateba didwiladaa damoki­
- 233 -
debuli efeqtiuri partniorobis damyarebiT sazogadoebriv
dawesebulebsa da kompaniebs, iseve rogorc arasamTavrobo
organizaciebsa da evropul, Tu saerTaSoriso partniorebs
Soris, romlebic mxars uWers proeqtebs.
es TanamSromloba mniSvnelovnad gazrdis samuSaoebis warmoebisaTvis saWiro finansur da adamianur resursebs, rac, Tavis mxriv, sagrZnoblad gazrdis Sedegebsac.
partnioroba gulisxmobs marTvis axal meTodebs, rac
efuZneba koordinirebis sagangebo RonisZiebebs, rac Tavs
mouyris proeqtis sxvadasxva komponentebs (monawileebi da
resursebi).
igi agebulia kontraqtis msgavsad, momavali instituciuri
RonisZiebebis winaswari gaTvaliswinebiT. igi agreTve dasabams
daudebs axal funqciebs _ kerZod, Suamavlobas, kavSiris damyarebas da Tanawarmoebas.
3. 6. 2. finansuri mxardaWera miRebuli regionaluri, erovnu­
li da evropuli organizaciebidan
urbanuli reabilitacia ormxrivi procesia: qvemodan zemoT da zemodan qvemoT mimarTuli. sareabilitacio samuSaoebis Sedegebi mxolod samezobloTi rodi ifargleba. maTi gavlena vrceldeba mTel qalaqze da regionzec ki.
piruku, saxelmwifo da/an regionaluri strategiebis
umetesoba (binaTmSenebloba, regionaluri gegmareba, kulturuli memkvidreoba, garemo pirobebi, mobiluroba, ekonomika) pirdapir gavlenas axdens adgilobriv strategize.
zogierTma ervopulma strategiam, magaliTad iseTi rogoricaa regionaluri ganviTareba, kulturuli da socialuri erToba, aseve SeiZleba garkveuli gavlena iqonios adgilobriv
strategiaze.
regionaluri, saxelmwifo da evropuli strategiebidan momdinare finansur saSualebebs SeuZlia mniSvnelovanad
daexmaros adgilobriv marTvis organoebs da kerZo seqtors
sareabilitacio samuSaoebis warmoebaSi. dafinanseba sxvadasxva formiT miiReba: garantiebi da xelsayreli sabanko sesxebi,
grantebi, subsidiebi da mravalgvari sagadasaxado SeRavaTebi
an wamaxalisebeli saSualebebi.
amitom Zalze mniSvnelovania, rom Tavidanve CavrToT iseTi meqanizmebi, rac koordinacias gauwevs Zalauflebis sxvadasxva doneebze gansaxorcielebel seqtoralur strategiebs, raTa rac SeiZleba didi sargebeli miviRoT SesaZlo
dafinansebidan.
- 234 -
3. 6. 3. sazogadoebrivsa da kerZos Soris wonasworobis dacvis
aucilebloba
dResdReobiT gardauvalia kerZo seqtoris gazrdili Tanamonawileoba urbanul reabilitaciaSi. kerZo seqtori masSi iseve unda iyos CarTuli, rogorc sazogadoebrivi seqtori.
naTelia, rom xelisuflebis organoebis prerogativaa
dasaxosproeqtebi, romelsac mogvianebiT uerTdeba kerZo
seqtori maSin, Tuki sakmarisad gamoCndeba maTi sicocxlisunarianoba. saboloo etapze kerZo seqtori TavisTavze iRebs
proeqtis ganxorcielebis umetes nawils, Tumca es procesi
mTlianad masze ar unda iyos mindobili.
xelisuflebis organoebi mudmiv zedamxedvelobas unda
uwevdes reabilitaciis mTel process, raTa uzrunvelyos
Tavidanve dasmuli socialuri amocanebis ganxorcieleba,
imis gaTvaliswinebiT, rom socialuri proeqtebi arasdrosaa
momgebiani.
garda amisa, aseve mniSvnelovania, rom xelisuflebis organoebma kontroli gauwion sabazro Zalebs da wesebs ise, rom
daba-qalaqebi ar aRmoCndes mkveTri liberalizaciis pirispir,
ramac SeiZleba radikalurad Secvalos Zveli samezobloebis
saxe da gaaRrmavos sazogadoebis danawevreba.
miwaTsargeblobis politikis dacva da ganmtkiceba gansakuTrebiT mniSvnelovania im qveynebisTvis, romlebic imyofeba
sabazro ekonomikaze gadasvlis etapze. aseTma qveynebma ukve
ganicada sazogadoebrivi samuSaoebisaTvis, kerZod, binaTmSeneblobisTvis aucilebeli saxsrebis mwvave Semcireba. ufro metic,
aseT qveynebSi moxda sazogadoebrivi qonebis umetesi nawilis
privatizacia, ramac mniSvnelovnad Secvala qonebis bazris funqcionireba da gaaRrmava socialuri danawevrebuloba.
3. 6. 4. sacxovreblis politikis sazogadoebrivi dafinanseba
daexmaro adamianebs darCnen TavianT saxlebSi, an axali
mosaxleebi Seasaxlo Zvel samosaxloebSi warmoadgens rTul
operacias, rac saWiroebs reabilitaciis procesSi CarTuli
mravalnairi monawilisgan gaRebul wvlils da did finansur
saxsrebs.
socialuri Tu TaobaTa mravalferovnebis SenarCunebis
mizani imas niSnavs, rom sacxovreblsi mravalferovneba _
zomis da miwaTsargeblobis statusis TvalsazrisiT _ yvela
ojaxisTvis xelmisawvdomi gaxdes.
mniSvnelovania, rom sacxovreblis farTo asortimenti pasuxobdes maTi cxovrebis sxvadasxva etapze myofi ojaxebis
- 235 -
saWiroebebs da SesaZlebeli iyos maTi darCena Cveul garemoSi.
dRevandel dRes metismetad xSiria SemTxvevebi, rodesac
mcire sacxovrebliT masobrivi uzrunvelyofa damokidebulia
mxolod sazogadoebriv binebze, rac xels uSlis aseTi amocanebis ganxorcielebas.
samarTliani wonasworobis damyareba SesaZlebelia dabis/
qalaqis doneze sacxovrebelTa dafinansebis politikis gziT.
is moicavs:
• am seqtorebSi sazogadoebrivi sacxovreblebisTvis
saWiro grantebis gadadeba;
• saerTo enis moZebna miwis mesakuTreebTan da maTTvis
gansakuTrebuli daxmarebis SeTavazeba (grantebi, subsidiebi, SeRavaTiani gadasaxadebi), rac SeiZleba gaizardos, Tu warmoebuli qmedebebi SesabamisobaSi mova
dasaxul amocanebTan;
• daxmarebis gansakuTrebuli formebis aRmoCena (grantebi, daxmarebis gaweva mSeneblobisas da a.S.) dabalSemosavliani mesakuTreebisa da macxovreblebisTvis.
3. 7. drois faqtori
3. 7. 1. drois faqtoris gaTvaliswineba reabilitaciis procesSi
reabilitaciis mTliani procesi _ analizi, strategiis arCeva da ganxorcieleba _ ramdenime wels grZeldeba da exeba
mWidrod dasaxlebul da rTul teritorias.
msgavsi proeqtebisTvis damaxasiaTebeli, rogorc arCeuli
warmomadgenlebis, ise macxovreblebis problemebis gaTvaliswinebiT, sakmao dro aris saWiro imisTvis, rom proeqtma saboloo saxe miiRos.
seriozuli kvlevaa saWiro, raTa ganisazRvros is problemebi, rac gadaWras moiTxovs. kvlevam SeiZleba moicvas
Senobebis da maTSi mcxovrebi ojaxebis cxovrebis pirobebis
detaluri analizi, Sesabamisi daskvnebis gamosatanad.
macxovreblebsac sWirdebaT dro, rom gaiazron da Seafason proeqti. swori azris Camosayalibeblad maT unda miewodos garkveuli faqtebi da rocxvebi.
msgavsi strategia SesaZebels gaxdis gavcdeT ubralo teqnikur midgomas da uzrunvelyofs proeqtis arsebul viTarebasTan Sesabamisobas. es is aspeqtia, rac aucileblad unda
Seadgendes mosaxleobis mier gaziarebuli proeqtis nawils.
- 236 -
ganurCevlad imisa, ramdenad kargadaa Camoyalibebuli
proeqti misi ganxorcielebis dawyebisas, misi damuSaveba da
transformireba drois ganmavlobaSi mainc grZeldeba. moulodnelad Cndeba axali SesaZlebobebi, Tavs iCens arasaTanadod Sefasebuli problemebi. Sesabamisad, mniSvnelovania
proeqtis mudmivi zedamxedveloba.
ufro metic, rodesac dasaxlebul Senobas dangrevis
safrTxe emuqreba, igi saWiroebs gadaudebel Carevas da ver
daelodeba reabilitaciis proeqtis Sedgenas. aseT SemTxvevaSi, viwyebT realuri problemebis gadawyvetas da ase vpoulobT
maTi gadaWris gzas.
yvela am, gansxvavebuli SezRudvebis gaTvaliswineba
dagvexmareba SevarCioT iseTi proeqti, romelic iqneba sakmaod moqnili da advilad moergeba biujetis meryeobas da axal
SesaZlebobebs, rac SeiZleba warmoCindes ganxorcielebis etapis ganmavlobaSi.
3. 7. 2. nabij-nabij midgoma maRali standartebis misaRwevad
reabilitaciis proeqti realistur da advilad marTvad
etapebad unda iyos agebuli.
rogorc wesi, es niSnavs TiTo wlian dagegmvas, rac SesaZlebels xdis warmoebuli samuSaoebis, vadebis da xelmisawvdomi resursebis urTierTSeTanadebas. proeqti ganxorcielebis
metismetad bevr sirTules ar unda waawydes, aseve, ar unda
daarRvios vadebi da gadaaWarbos biujets. unda ganixilebodes mxolod iseTi samuSaoebi, rac SeiZleba dafinansebuli
iyos, raTa reabilitaciis procesis tempi damajerebeli iyos.
proeqti maRal standartebs unda emyarebodes da mas unda
hqondes swrafi da gazomvadi Sedegebi. adamianebma misi sikeTe maSinve unda dainaxon. Tu procesi dawyebulia, qmedebaTa
moculobis da masStabis gazrda ufro advilia xolme.
uyuradRebod ar unda migvrCes Sedegebis gare Tu Sida
Sefasebis mniSvnelobac, raTa SevZloT, saWiroebisamebr, ganxorcielebis etapze proeqtSi maxvilebis gadanacvleba. Sefasebis kriteriumebi proeqtis ganxorcielebis dawyebamde
unda iyos SeTanxmebuli, Tavdapirveli Sefasebisasve, raTa
xelT gvqondes monacemebi, rac mogvcems Sedarebis SesaZlebobas proeqtis dawyebamde, mis msvlelobaSi da mis Semdeg.
maSinac ki, rodesac garkveuli socialuri da kulturuli
sikeTis raodenobrivi gansazRvra SeuZlebelia, sisrulisTvis
Sefasebisas isic unda iyos gaTvaliswinebuli.
- 237 -
cxrili 9. mokle daskvnebi: reabilitaciis strategiis
warmatebisTvis saWiro samoqmedo saSualebebi
saSualebebi 1.
reabilitaciis proeqti, rogorc urbanuli
strategiis ganuyofeli nawili
•
proeqtis Sedgena ubnis doneze
•
proeqtis CarTva ufro farTo urbanul suraTSi
saSualebebi 2.
xelisuflebis organoebi, rogorc mamoZravebeli Zala
•
erTmniSvnelovani da uryevi politikuri SemarTeba proeqtis
dawyebamde da misi dasrulebis Semdeg
•
xelisuflebis organoebis CarTva analizis etapze
•
sazogadoebis Cabma strategiuli gegmarebis doneze
•
sazogadoebis Cabma ganxorcielebis etapze
•
integrirebuli da koordinirebuli midgomis mudmivi menejmenti
saSualebebi 3.
teqnikuri multidisciplinaruli gundis mier
uzrunvelyofili mxardaWera
•
teqnikuri Carevis gundebis interdisciplinaruli buneba
•
teqnikuri Careva proeqtis SesamuSaveblad
•
teqnikuri Careva proeqtis momzadebis etapze
•
teqnikuri Careva samuSaoebis warmoebis doneze
•
proeqtis socialuri mniSvneloba
saSualebebi 4. mosaxleobis Cabma
•
mTeli mosaxleobis Cabma
•
mosaxleobis Cabma analizis etapze
•
mosaxleobis Cabma strategiuli dagegmvis doneze
•
mosaxleobis Cabma samuSaoebis warmoebis etapze
•
Tanawarmoebis gziT samosaxlos ufro mniSvnelovnad Cabma
•
demokratiuli Tanamonawileobis meqanizmebis
SemuSaveba
- 238 -
saSualebebi 5. Sesabamisi samarTlebrivi instrumentebi
•
sazogadoebrivi miwaTsargeblobis politikis samarTlebrivi
instrumentebi
•
qalaqgegmarebis maregulirebeli samarTlebrivi
instrumentebi
•
reabilitaciis an menejmentis gegmis SemuSaveba
saSualebebi 6. xelmisawvdomi finansuri resursebi
•
efeqtiuri partnioroba sazogadoebriv da kerZo seqtorebs
Soris
•
finansuri mxardaWera regionaluri, saxelmwifo da evropuli organoebidan
•
sazogadoebrivsa da kerZos Soris wonasworobis dacvis
aucilebloba
•
sacxovreblis politikis saxelmwifo dafinanseba
saSualebebi 7. drois faqtori
•
drois faqtoris gaTvaliswineba reabilitaciis procesis
ganmavlobaSi
•
nabij-nabij midgoma maRali standartebis misaRwevad
- 239 -
- 240 -
memkvidreobis Sefasebis
saxelmZRvanelo
`Cveni kulturuli mravalgvarobaa,
rac gvaerTianebs~
- 241 -
winaTqma
1973 wlidan evrosabWom 85 proeqtze meti ganaxorciela
`kulturuli da bunebrivi memkvidreobis integrirebuli konservaciis teqnikuri TanamSromlobisa da konsultirebis programis~ farglebSi. am proeqtebma gamoavlina, Tu ras elodnen
organizaciis wevri saxelmwifoebi ZiriTad kurssa da rekomendaciebisgan. swored amitom gadawyda daarsebuliyo kulturuli memkvidreobis politikis saxelmZRvanelo publikaciebis
seria.
seriis pirveli tomi 2000 wels kanonmdeblobis mxardamWerma specialurma komisiam moamzada. masSi warmodgenilia
“sakanonmdeblo da administraciuli politikis ZiriTadi
mimarTulebebi kulturuli memkvidreobis sferoSi”. meore
tomi inventarizaciisa da dokumentaciis droebiTma jgufma
moamzada 2001 wels. igi kulturuli memkvidreobis inventarizaciisa da dokumentaciis saxelmZRvanelos warmoadgens.
mesame tomi 2004 w. gamoica `lisabonis diskusiis~ droebiTi
jgufis mier. es urbauli reabilitaciis saxelmZRvaneloa.
winamdebare tomi _ memkvidreobis Sefasebis saxelmZRvanelo _ evrokomisiisa (ganaTlebisa da kulturis generaluri direqtorati) da evrosabWos (kulturis, kulturuli da
garemos memkvidreobis direqtorati) erToblivi iniciativis
_ `integrirebuli reabilitaciis proeqti/arqiteqturuli da
arqeologiuri memkvidreobis Seswavla~ (IRPP/SAAH) _ Sedegia. igi evrosabWos samxreT-aRmosavleTi evropis kulturuli
da garemos memkvidreobis regionaluri programis nawilia,
romelsac, Tavis mxriv, teqnikuri TanamSromlobisa da konsultirebis programa xelmZRvanelobs.
2003 wlidan proeqti samxreT-aRmosavleTi evropis qveynebiskenaa mimarTuli. proeqti didad iyo damokidebuli winaswar miRebuli standartebis mixedviT Segrovil informaciaze, rac uzrunvelyofda monawile qveynebis mier menejmentis
erTnairi instrumentebis Camoyalibebas, institucionalur
SesaZleblobaTa Seqmnis procesis da evropuli integraciis
gasaadvileblad, arsebuli resursebis mobilizacias aRiarebuli prioritetebis Tanaxmad, potenciuri socialuri da ekonomikuri Zvrebis gamovlenasa da samxreT-aRmosavleTi evropis saerTo kulturuli memkvidreobis erTobliv wamroCenas.
wignSi koncefciebi da principebi meTodologiuri saxelmZRvanelos saxiTaa warmodgenili. am publikaciis meSveobiT programa miznad isaxavda integrirebuli konservaciisa
da memkvidreobis mdgradi gamoyenebis danergvas. am mxriv igi
exmareba axali evropuli standartebis damkvidrebas da ev- 242 -
rosabWosTvis mosawoni demokratiuli principebis dacvas.
minda madloba gadavuxado integrirebuli reabilitaciis proeqtis xelmZRvanels, doqtor jon bolds, romelmac
Tavi mouyara 2003 wlidan ganxorcielebul yvela samuSaos.
madloba minda gadavuxado danarCen eqspertebsac, romlebmac
samxreT-aRmosavleTi evropis proeqtSi Tavisi monawileobiT
uSualo wvlili Seitanes am saxelmZRvanelos SeqmnaSi, kerZod,
profesor jorj lavas da baton daniel drokurs, romelnic
sawyis etapze proeqtis monawileni iyvnen da profesor kleri
palivos, profesor jorjo janigians, baton devid jonsons,
baton andreas heimovskis, baton pedro porCe de leons, baton
alkis prepis da qalbaton ema karmaikls, romlebic muSaobdnen
proeqtis msvlelobaSi iRebdnen monawileobas. ar SeiZleba
madloba ar movaxseno monawile qveynebis proeqtis koordinatorebs. maT gamoiyenes proeqtis SesaZleblobebi da uSualo
monawileoba miiRes meTodologiis Camoyalibeba-SemuSavebaSi,
uzrunvelyves ra proeqtis Sesabamisoba maTi qveynebis namdvil saWiroebebsa da gasaWirTan. eseni arian qalbatoni arlinda kondi toCi (albaneTi), qalbatoni mirela mulaliC-xandeni
(bosnia da hercogovina), qalbatoni dolia mladenova iordanova (bulgareTi), batoni bruno dikliki (xorvatia), qalbatoni
korina lucesku (rumineTi), batoni borislav SurdiCi (serbeTi
da Cernogoria, serbeTi), qalbatoni milena filipiviCi qalbaton lidija ljesaris warmomadgeneli (serbeTi da Cernogoria, montenegro); qalbatoni julia triCkovska baton jovan
ristovis warmomadgeeli (`makedoniis yofili iugoslaviis respublika~) da batoni buiar demiaxa (kosovo).
dabolos, sagangebo madloba msurs gadavuxado evrokomisiis mTavar administrators, baton Teodosios mastrominass
im wvlilisTvis, romelic man Seitana samxreT-aRmosavleT evropaSi aseTi mniSvnelovani TanamSromlobis wamosawyebad da
misi ndobisTvis evrosabWoSi am sferos eqspertebisa da nouhaus mimarT.
gabriela bateini-dragoni
ganaTlebis, kulturisa da memkvidreobis,
axalgazrdobisa da sportis generaluri direqtori
- 243 -
1.0. Sesavali
1.1. principebi
kulturuli memkvidreoba warmoadgens erovnuli da evropuli identobis safuZvels, romelic xazs usvams erTianobas,
ufrTxildeba da angariSs uwevs gansxvavebulobas da ama Tu
im adgilis SegrZnebisa da warsulis gagebis gziT gaTviTcnobierebul adamianebs momavlis erTad Sesagebeblad amzadebs.
farTo gansazRvrebiT kulturul memkvidreobaSi gansakuTrebuli adgili naSen memkvidreobas eTmoba. SeiZleboda
definiciebis farTo Skalac gamogveyenebina, magram umartives
doneze, Cveulebriv, is moicavs _ sxvadasxvagvarad aRweril
arqeologiur obieqtebs, Zeglebs, arqiteqturul nagebobebs,
maT
mowyobiloba-gamarTulobasTan erTad da ansamblebs.
yoveli maTgani Seiswavleba da fasdeba xolme, rogorc istoriuli, arqiteqturuli da mxatvruli mniSvnelobis mqone erTeulebi. maTi dacva SeiZleba ganixilebodes rogorc TviTmizani, rogorc gamoxatuleba am artefaqtebSi gansxeulebuli
Rirebulebebis mimarT sazogadoebis rwmenisa. evropis yvela
qveyana mxars uWers kacobriobis winandeli mcdelobebis nivTier mowmobaTa analizisa da dacvis ideas, Tumca onteresTa
da mniSvnlebaTa potenciuri rkali SeiZleba viwrodac mofarglon da farTodac. aseTi midgoma gvexmareba, gavarkvioT
saidan movdivarT Cven, rogorc individebi, rogor viTardeboda sazogadoebebi da maTi garemo saukuneebis manZilze, ekonomikuri Zalebis, rwmenaTa cvalebis, mZafri cvlilebebisa Tu
mSvidobiani evoluciis zemoqmedebiT.
warsuli drois artefaqtTa jerovnad gagebul kvlevasa
da dacvas Tan sdevs saSiSroeba imisa, rom maTi identifikacia da dacviTi RonisZiebebi SeiZleba miCneul iqnas sasrul
qmedebebad naTlad dasaxuli mizniT, romelic SeiZleba SevusabamoT mudmiv, yvelasgan mowonebul amocanebs. gamocdileba
ki gviCvenebs, rom qmedebaca da mizanic, Tu sazogadod SeiZleba davadginoT, esec mxolod mcire xniT. memkvidreobis
identifikacia viTardeba interesTa cvlilebebTan, axal aRmoCenebTan, winare Sexedulebebis uaryofasa da gadasinjvasTan erTad. isic gasaTvaliswinebelia, rom arc arqiteqtura
da arc Cveni masTan damokidebulebaa ucvalebeli. naSenobac
da Cvens mier misi aRqmac _ orive ganpirobebulia kulturuli
da istoriuli garemoebebiT, romlebic gamudmebiT icvleba,
magram praqtikuli miznebisTvis, Tu ram gvsurs vakeToT, Cveni
saqmianoba xelovnur CarCoSi unda movaqcioT. arqiteqturuli
memkvidreobis inventarizaciis Tanmdevi ideac, amdenad, is- 244 -
eTia, rom Cveni saqmianobis zogierTi aspeqti, xelaxali Sefasebisa da Semowmebis saWiroebis miuxedavad, SesaZlebelia
movaTavoT da, Semdgomi Taobis mosvlemde mainc, dabolovebulad CavTvaloT.
amasTanave, memkvidreobis menejmentis filosofia da praqtika iqneb, unda gaimijnos, vinaidan saxelmwifo, sakanonmdeblo da fiskalur instituciebad dayofa mxars uWers sasrulobis Sesaxeb Sexedulebas. organizaciebi, romelTa saqmianobac
erovnuli memkvidreobis identifikacia da dacvaa, Cveulebriv,
Tavis dros uTmobs identifikaciasa da dacvas, rogorc aseTs:
es maTi movaleobaa. magram Tuki ufro farTo, naklebad uwyebriv Tvalsazriss davadgebiT, Cven SegveZleba Sesabamisi
miznebis ufro farTo gansazRvrebac SevTavazoT da, aqedan
gamomdinare, naSeni memkvidreobis cnebis ufro farTo gagebac. integrirebuli memkvidreobis ideis SemoTavazebiT evrosabWo memkvidreobis sakiTxebiT dakavebuli ukve arsebuli
organizaciebis gabaTilebas ki ar cdilobda, aramed memkvidreobis mniSvnelobis ufro farTod warmoCenis gziT, mas
surda instrumentalobis ideis danergva, rac a fortiori win
wamoswevda artefaqtTa identifikaciis da dacvis sakiTxebiT
dasaqmebuli organizaciebis rols nebismier sazogadoebaSi.
arqiteqturuli memkvidreobis cnebisTvis instrumentalobis
ideis damatebiT Cven gveZleva sagnis nakleb viwrod fokusirebuli, ufro holisturi xedva: misi, rogorc integrirebuli
memkvidreobisa. Cven gavcdiT identificirebisa da dacvis,
rogorc risame TviTRirebulebis ideas, raTa ufro myarad
davamkvidroT es saqmianoba, rogorc demokratiuli procesis
integrirebuli nawili, procesisa, romlis mizanic sazogadeobis yvela wevris monawileobis meSveobiT cxovrebis sayovelTao donis amaRleba gaxlavT.
arqiteqturuli memkvidreoba amyarebs Cvens warmodgenas
Cveni socialuri ganviTarebis Sesaxeb. misi identifikaciisa da
dacvis meSveobiT Cven ukeT vgebulobT Cvens adgils msoflioSi. nagebobaTa dacviTa da reabilitaciiT Cven vinarCunebT
ara mxolod warsulis istoriulad Tu arqiteqturulad mniSvnelovan nimuSebs, aramed ganvamtkicebT maT relevanturobas
awmyosa da myofadi cxovrebisTvis da ase vmoqmedebT ra, Cven
artefaqtebisa ki ara, sakuTar Rirebulebas ganvsjiT. arqiteqturul memkvidreobas mxolod sagnad ki ara, maniSnebladac
vxedavT. am TvalsazrisiT, memkvidreoba integrirdeba ara marto fizikur da garemos dacvasa Tu ganviTarebasTan _ pozicia, romelsac dRes sul ufro kargad acnobiereben _ aramed
igi fuZemdebeli xdeba demokratiul sazogadoebaTa socialuri da politikuri evoluciis, yvela mis wevrTaTvis saziaro,
- 245 -
yvela procesis dagegmvisa Tu masze raimegvari zemoqmedebis
nebismieri aspeqtisTvis. ase rom, integrirebuli memkvidreobis ideis aq motaniT, Cven xazs vusvamT memkvidreobas, rogorc
socialur investiciasa da ZiriTad komponents ganviTarebis
evoluciuri procesis, rac mSvidobiani, Ria demokratiuli
sazogadoebis mudmivobisa da winwamowevis safuZvelia.
1.2. meTodologia
am wignSi warmodgenili saxelmZRvanelo miTiTebebi evrosabWosa da evrokomisiis mier ganxorcielebuli proeqtis _ integrirebuli reabilitaciis gegma/arqiteqturuli da arqeologiuri memkvidreobis Seswavla _ safuZvelze Seiqmna. es
proeqti samxreT-aRmosavleT evropis qveynebSi ganxorcielda.
qvemoT warmodgenilia misi mizani, Sinaarsi, meTododogia da
misi zemoqmedeba. proeqti didwilad efuZneboda informaciis Segrovebas SemuSavebuli standartebis dacviT, kiTxvaris
meSveobiT, raTa igi yvela monawile qveyanas erTnairi wesiT
moepovebina. anketebis Sedgenis procesSi gairkva, rom isini
zogad garemoebebsac warmogvidgens da, amave dros, kerZo
garemoebebis mimarT specialur analitikur instrumentadac
gamodgeba. amdenad, cxadia, rom anketebis kiTxvarad gamoyeneba sxva qveynebSi da sxva garemoebebSic sasargeblo iqneba. swored amitomacaa isini am wignSi warmodgenili, rogorc
meTodologiuri saxelmZRvanelo sxva qveynebisTvis, raTa maT
gamoiyenon isini TavianTi garemoebebisa da saWiroebisamebr.
mTeli proeqtisa da misi zemoqmedebis aRweras mosdevs meTodologiuri elementebi _ imave TanmimdevrobiT, romliTac
mimdinareobda RonisZiebebi arqiteqturuli da arqeologiuri
memkvidreobis integrirebuli reabilitaciisa da Seswavlis
proeqtis msvlelobaSi. TiToeul SemTxvevas, zogadi msjelobisa da komentarebis Semdeg, mosdevs proeqtis pirveli sami
etapis dros gamoyenebuli anketebi: memkvidreobis Sefasebis
kiTxvari, intervenciis prioritetTa nusxa da winaswari teqnikuri Sefaseba, romelic dakavSirebulia samuSao fazasTan.
samuSao faza SemuSavda saerTaSoriso donorebis
moTxovnebis gaTvaliswinebiT. winaswari teqnikuri Sefaseba
uzrunvelyofs donorebs jerovani informaciiT, raTa gacxaddes Tavdapirveli gazraxva, Tumca, aucilebelia ufro detaluri Sefasebac. es ukanaskneli gaxlavT SesaZlebadobis Seswavla, romelic proeqtis meoTxe etaps warmoadgens da igi
saWiroa imisTvis, rom SemuSavdes individualuri nagebobis an
RirsSesaniSnavi adgilis reabilitaciis detaluri winadade- 246 -
bebi xarjebis miTiTebiT. am wignSi SesaZlebadobis Seswavlis
anketa ar aris Setanili, radgan aseTi kvleva damokidebulia
ama Tu im viTarebaze da ver iqneba ganzogadebulad ganxiluli, icvleba ra nagebobisa an RirsSesaniSnavi adgilis tipis,
adgilmdebareobis, mdgomareobis da a.S. Sesabamisad. saWiroebas gansazRvravs aseve potenciuri donoris moTxovnebi Tu
qveynis Cveulebani da kanonebi. kargi iqneba, Tu winaswari
teqnikuri Sefasebis Semdgenelni gaiTvaliswineben proeqtis
SesaZlebadobis etaps, raTa Tavidan aicilon mosalodneli
gaormagebuli Sroma.
2.0. integrirebuli reabilitaciis proeqti.
arqiteqturuli da arqeologiuri
memkvidreobis Seswavla.
2.1. principebi
2.1.1. memkvidreobis identifikacia da menejmenti
evrosabWom Tavisi saqmianobis mTavar principad kulturuli mravalferovnebiT mdidari evropuli kulturis identobis warmoCena miiCnia. es iyo amosavali 2000 wlis dekemberSi miRebuli `kulturuli mravalferovnebis deklaraciisa~,
romliTac ministrTa komitetma wevr qveynebs mouwoda `axal
globalur garemoSi kulturuli da enobrivi mravalferovnebis mdgradobisa da winwamowevis gzebis mosinjvisken.~ yvela
qveynisa da teritoriis kulturuli memkvidreobis identifikacia, aRiareba, konservacia da dacva aris urTierTgagebisa da
urTierTpativiscemis Camoyalibebis procesis ZiriTadi safuZveli. es iyo kidec Tavi da Tavi rwmena evrosabWosi naxevari
saukunis manZilze, romelsac is warmoaCenda deklaraciebiT,
rezoluciebiT, konvenciebiTa da rekomendaciebiT. yvelaferi
es axla ufro iolad mosaxmareblad gamoica erT publikaciad:
evropuli kulturuli memkvidreoba (t. I da II, strasburgi,
2002), romelsac erTvis komentarebi da politikisa da praqtikuli saqmianobis mimoxilva.
mogvianebiT, evropis mdidari da mravalferovani kulturuli, religiuri da humanisturi memkvidreobis mniSvneloba
xazgasmul iqna varSavis deklaraciaSi (2005, maisi). am deklaraciiT evrosabWos wevri qveynebis saxelmwifoTa da mTavrobaTa Tavkacebma xazi gausves demokratiis, adamianTa uflebebisa da kanonis uzenaesobis sayovelTao, saerTo Rirebulebebs.
deklaraciaSi CvenTvis gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs, rom
gamoyofilia: mdgradi sazogadoebis Camoyalibeba (muxli 3);
- 247 -
evropuli identobisa da erTobis xelSewyoba, romelnic damyarebulia saerTo, fundamentur Rirebulebebze; Cveni saerTo
memkvidreobisa da kulturuli mravalferovnebis SenarCuneba;
politikuri, interkulturuli da interreligiuri dialogis
xelSewyoba (muxli 6).
principebis garda, evrosabWos bolodroindeli publikaciebis: `kulturuli memkvidreobis sakanonmdeblo da administraciuli sistemebis ganviTarebis saxelmZRvanelo~ (strasburgi, 2000); `kulturuli memkvidreobis inventarizacia da
dokumentacia~ (strasburgi 2001) da `urbanuli reabilitaciis
saxelmZRvanelo~ (strasburgi 2004) _ mTavari Temaa kulturuli memkvidreobis sferoSi kanonmdeblobisa da memkvidreobis
dokumentaciis praqtikuli gamoyeneba da gaZRola.
am publikaciebma moamzades niadagi im wamowyebaTaTvis memkvidreobis identifikaciisa da dacvis dargSi, romelnic samxreT-aRmosavleT evropaSi politikuri movlenebis ganviTarebam warmoSva. konkretul geografiul da politikur pirobebze pasuxad aRmocenebuli, zogadad qvemoT warmodgenili
proeqti _ integrirebuli reabilitaciis gegma/arqeologiuri
da arqiteqturuli memkvidreobis Seswavla _ iZleva saerTo
meTodologiis SemoTavazebis SesaZleblobasac, romelic sxva
viTarebaSic gamosadegia da SeiZleba sxva specifikur garemoebebsac miesadagos.
2.1.2. integrirebuli reabilitacia
TiTqmis naxevari saukunis manZilze, reabilitaciis sakiTxi evrosabWos miTiTebebisa da rekomendaciebis umTavresi
sagani iyo. am sakiTxTan dakavSirebiT ramdenime rezoluciaa
miRebuli: 1968 wlis ori rezolucia (rezoluciebi (68) 11,
(68)16), romlebic exeboda istoruli da mxatvruli mniSvnelobis mqone nagebobaTa jgufebis an maTi Tavmoyris arealebis
dacvasa da reabilitacias; deklaraciebi, miRebuli evropis
ministrTa konferenciebze (kulturuli memkvidreobis Zeglebisa da RirsSesaniSnav adgilTa dacva da reabilitacia,
briuseli 1969; arqiteqturuli memkvidreoba, grenada, 1985
da kulturuli memkvidreoba, valeta, 1992, helsinki, 1996 da
portorozi, 2001). reabilitaciis didi mniSvneloba integrirebul konservaciaSi da misi Tanmdevi socialuri da finansuri
Sedegebi xazgasmuli iyo amsterdamis deklaraciaSi, romelic
evropuli arqiteqturuli memkvidreobis 1975 wlis kongresze
miiRes. “urbanuli reabilitaciis saxelmZRvaneloSi” ganxilulia evrosabWos rekomendaciebi, romlebic asaxavs im gzas, rac
am koncefciam ganvlo 1960-iani wlebidan moyolebuli. masSi
- 248 -
warmodgenilia Catarebuli saqmianobis gamocdileba, gansazRvrulia, Tu ras niSnavs urbanuli reabilitacia praqtikaSi.
integrirebuli reabilitaciis proeqti (IRPP/SAAH) uaxlesi manifestaciaa integrirebuli konservaciis aucileblobisa,
raTa SesaZlebeli gaxdes istoriuli nagebobebisa da RirsSesaniSnav adgilTa revitalizaciisa da reabilitaciis programis
ganxorcieleba Tanamedrove cxovrebis moTxovnebisa da saWiroebebis dakmayofilebisas da, Tanac, istoriul nagebobaTa kulturuli da istoriuli simrTelis SenarCunebisas.
proeqti miznad isaxavda Taviseburi da qmediTi wvlili
Seetana samxreT-aRmosavleT evropaSi demokratiuli, mSvidobiani da Ria sazogadoebis ganviTarebis procesSi, romelSic
yoveli moqalaqe aqtiur monawileobas unda iRebdes ganurCevlad religiis, enis, sqesisa Tu erovnebisa. es efuZneba rwmenas, rom adamianebisa da erebis urTierTobaTa ganviTareba
da ayvaveba imis aRiarebiTa da dafasebiT xdeba, rac maTTvis
saerToa, amasTan, ufro metad maTi gansxvavebulobis mimarT
dadebiTi damokidebulebisa da ara sxvaobaTa uaryofiTi amoqmedebis gziT. proeqtisTvis niSandoblivia arqiteqturuli
da arqeologiuri memkvidreobis wvlilis gamovlena xalxTa
identobis urTierTpativiscemis, maTi ukeTesi yofisTvis da
cxovrebis xarisxis amaRlebisTvis. amis saTave ki imis miReba
da rwmenaa, rom `yovelive es isaa, rac saerTo gvaqvs~.
yoveli qveynis, teritoriis, sazogadoebisa Tu religiis
memkvidreoba yvela evropelis saerTo memkvidreobis nawilia,
igi saerTo pasuxismgeblobis saganicaa. arqiteqturuli da arqeologiuri memkvidreobis integrirebuli konservacia, romelic mdgradi ganviTarebis farglebSi eqceva, rac Tanamedrove
evropuli memkvidreobis strategiis ori mudmivi Temaa, mravlismomcvel midgomas emyareba, romelic moicavs fizikur, sociologiur, ekonomikur, kulturul, eTnikursa da religiur elementebs. igi warmoaCens yvela evropelis pasuximgeblobas, rac
maT unda aRasrulon dRevandeli da momavali Taobebis sakeTildReod. igi xels uwyobs agreTve qveynebs Soris harmoniul urTierTTanamSromlobasa da maT evrokavSirSi integracias.
integrirebuli konservaciis koncefcia memkvidreobis menejmentis seqtorTaSorisi, multidisciplinaruli midgomiT
gamoirCeva, igi memkvidreobas ufro dinamikur faseulobad
miiCnevs, vidre ganviTarebisa da modernizaciis garduvali
warmatebisTvis potenciurad xelisSemSlel, Tavis TavSi Caketil barierad. integrirebuli konservacia kulturul memkvidreobas ganixilavs teritoriuli gegmarebis, urbanuli ganviTarebisa da garemos Seswavlis erT-erT mTavar sazrunavad.
es koncefcia mWidrodaa dakavSirebuli mdgradi ganviTare- 249 -
bis principebTan. is ki SeiZleba ganisazRvros, rogorc ganviTareba, romelic dRevandel moTxovnilebebsac pasuxobs da,
amasTan, arc momaval Taobas arTmevs SesaZleblobas daikmayofilos Tavisi moTxovnilebebi, Tumca maTi winaswarganWvreta
yovelTvis ioli rodia.
am koncefcias axla axal politikur viTarebaSi iyeneben.
berlinis kedlis dangrevisa da centraluri da aRmosavleT
evropis qveynebis gaxsnis Semdeg, kulturuli da bunebrivi memkvidreobis, rogorc faseulobis, ufro farTod warmoCenis
SesaZlebloba gaCnda. am faseulobas, Tu mas yvela evropeli
gaiziarebs, SeuZlia ara mxolod aamaRlos codna da Semecneba, aramed xeli Seuwyos socialuri erTobis ganviTarebas
erovnul da adgilobriv doneze da urTierTtolerantulobis
xelSewyobis meSveobT Tavisi wvlili Seitanos konfliqtebis
prevenciis saqmeSi. memkvidreobas amas rom vakisrebT, vaZlierebT mis pozitiur rols politikaSi; uwin ki igi xSirad politikuri uTanxmoebis, socialuri ganxeTqilebis, Zaladobisa
da ngrevis uaryofiTi mafokusirebeli xdeboda.
integrirebuli reabilitaciis proeqti (IRPP/SAAH) Cafiqrebuli iyo, rogorc am dadebiTi politikuri ganzomilebis,
aseve negatiuri da destruqciuli mxareebis mkacri uaryofiT,
rac evrosabWom da evrokomisiam gamoxata. miuxedavad imisa,
rom proeqti aseTi politikuri xedviTaa gamsWvaluli, misi
xelSesaxebi uSualo mizani mainc Zeglebisa da RirsSesaniSnav
adgilTa marTuli reabilitaciiskenaa mimarTuli; igi erTmaneTs Seuwonasworebs istoriul da arqiteqturul simrTelesa
da reabilitaciisa da nagebobaTa Tu RirsSesaniSnav adgilTa
axleburad gamoyenebas da, amave dros, iq macxovreblebisTvis
axali SesaZleblobebis Seqmnasac uwyobs xels. proeqts, istoriul da arqiteqturul elementebTan Tanmdevad, mniSvnelovani socialuri aspeqtebic aqvs.
2.2. proeqtis menejmenti
proeqti 2003 wels amoqmedda saxelmwifoTa da regionTa
uflebamosil warmomadgenlebTan erTobiT, raTa igi pirdapir
wasdgomoda programaSi monawile Svidive qveyanaSi: albaneTSi,
bosniasa da hercogovinaSi, bulgareTSi, xorvatiaSi, rumineTSi, serbeTSi CernogoriaSi (kosovosTan erTad) da makedoniaSi
(yofili iugoslavia) institucionalur simZlavreTa Seqmnis
process. proeqti miznad isaxavda mniSvnelovani nagebobebisa
da RirsSesaniSnavi adgilebis, maT socialur da kulturul
konteqstSi, restavraciasTan da konservaciasTan Tu grZel- 250 -
vadiani mdgradobis miRwevasTan dakavSirebuli prioritetebisa da teqnikuri saWiroebebis Sefasebas. Sedegad amisa, proeqtSi menejmentisadmi SemoTavazebuli midgoma akmayofilebs
ara mxolod saxelmwifo da institucionalur moTxovnilebas
Sesabamisi meqanizmebis gaumjobesebisa, aramed potenciur sazogado da kerZo donorTa moTxovnebsac. esaa partniorebisa da damfinanseblebis mozidvis etapi, romelic konkretuli
investiciis dacvisa da donorTa finansuri valdebulebebis
konfidencialurobis garantiaa. proeqtis mizani risame Tavs
moxveva ki araa, aramed iseTi meTodologiuri instrumentebis
da meqanizmebis SeTavazebaa, romlebic qveynis instituciebs
saSualebas miscems Tavs ukeT daexmaron. yoveli qveynis specialistebi SeZleben Tavisi codnisa da unaris mizanmimarTul
gamoyenebas misawvdomi miznis misaRwevad.
midgoma, romelsac efuZneba evrosabWos teqnikuri TanamSromlobisa da konsultirebis zogadi programa, saxeldobr ki, es
proeqti upirvelesi mniSvnelobis ramdenime princips moicavs:
_ adgilobrivi ganviTareba demokratiis mamoZravebeli
faqtoria;
_ adgilobriv da saxelmwifo iniciativebs Soris unda
iyos simbiozuri kavSiri, informaciis urTierTgacvla,
urTierTmxardaWera;
_ adgilobrivi teritoria identobis gamomxatvelia, radgan swored adgilobriv doneze iwyeba adamianis aqtivoba da monawileoba;
_ memkvidreobas warmoadgens ara mxolod erovnuli mniSvnelobis didi Zeglebi, aramed momcro dasaxlebebic,
romlebic iq mcxovrebTa mravali Taobis istoriasa da
miswrafebebs gamoxatavs;
_ identoba umTavresia kulturuli uwyvetobisTvis, misi
cnoba ki gadamwyvetia nairgvarobis, aRiarebisa da urTierTgagebis winwasawevad.
erovnuli, regionaluri da adgilobrivi edentobis aRiareba SeiZleba arakeTilgonivrulad iqnas gamoyeneuli tolerantuli sazogadoebis ganviTarebaSi, Tu mis armimReb an
SedarebiT meryev wevrebs iZulebiT Tavs Sexedulebebsa da
rwmena-warmodgenebs moaxveven. magram evropuli proeqtis
fundamentaluri debuleba, rom Tuki saziaro identobisTvis
viRvawebT, Cven SegveZleba windawin ganvsazRvroT saerTo momavali, romlis ganviTareba adamianebsa da maTi erTobebis dacvas Seewoneba.
- 251 -
2.2.1. zogadi SeniSvnebi
samxreT-aRmosavleTi evropa, saxelwodebaa, romelic vamjobineT mis Cveulebriv saxels, balkaneTs, radgan is xSirad
am regionis damamcirebel saxeladaa miCneuli da asocirdeba
erovnul, eTnikur da religiur dayofasTan. magram ufro swori iqneba am dasaxelebis mravlismtvirTvel metaforad ki ara,
kontaminaciur terminad miCneva, romelic ixmareba mezobeli
qveynebis mimarT, romlebic gamoirCevian Tavisi rTuli da
cvalebadi istoriiT, didi nairgvarobiTa da araCveulebrivad
mdidari kulturuli memkvidreobiT. geografiulad samxreTaRmosavleT evropaSi moqceuli es regioni politikuri, SemecnebiTi Tu istoriuli TvalsazrisiT evropis ideisTvis
centraluri mniSvnelobisaa. balkaneTis qveynebi, romlebic
xSirad ~didi saxelmwifoebis~ ~saTamaSo moednad~ qceulan,
kvlav politikuri, ekonomikuri, socialuri da proceduruli gardatexis mdgomareobaSi imyofebian da axal politikur
wyobasa da sabazro ekonomikas aviTareben. es cvlilebebi Zalian naTlad gamoCnda kulturuli memkvidreobis menejmentis
sferoSi, romlis winaSec uZvelesi evropuli kulturebis SemorCenil materialur mowmobaTa identifikaciis, gadarCenisa
da mis Sesaxeb codnis gaRrmavebis problema idga. es regioni
mdidaria uZveles dasaxlebaTa naSTebiT, romelTa uwyveti
arseboba dasturdeba paleoliTisa da neoliTis xanidan dawyebuli, elisnistur, romaul, bizantiur, otomanTa periodSi
da SemdgomSic vidre dRevandlamde. esaa mravaleTnikuri regioni rTuli da saerTo memkvidreobiT. kiTxvarTa monacemebi
adasturebs am memkvidreobis mniSvnelobasac da im viTarebis
sirTulesac, romlis winaSec idga profesionalTa mcirericxovani, Tavdadebuli jgufi.
2.2.2. proeqtis meTodologia
integrirebuli reabilitaciis proeqts (IRPP/SAAH) erToblivad xelmZRvanelobda evrosabWo da evrokomisia. evrosabWo
uZRveboda proeqtis praqtikul ganxorcielebasa da bolomde
miyvanas. igi uzrunvelyofda samdivnosac. Seswavlis yoveli
etapi xorcieldeba saerTaSoriso proeqtis xelmZRvanelebTan
da teqnikuri Sefasebis eqsperTebTan erTad. TiToeul, daxmarebis mimReb qveyanaSi, saministroTaSorisi komisiis saerTo xelmZRvanaelobiT, romelic Seiqmna samxreT-aRmosavleT
evropis kulturuli da bunebrivi memkvidreobis regionaluri
programis marTvis gansaxorcieleblad, erovnuli programis
koordinatorebi politikur mxardaWeras uwevdnen erovnul
- 252 -
proeqtis koordinatorebs. proeqtis koordinatorebi, rogorc Tavisi dargis eqspertebi, valdebulni arian organizeba gauwion proeqtiT gaTvaliswinebul sxvadasxva saqmianobas,
uxelmZRvanelon TanamSromelTa muSaobas da uzrunvelyon samdivnosTan mudmivi kavSiri.
proeqtis meTodologia, romelic qvemoT detaluradaa
aRwerili, oTxi nawilisgan Sedgeba da zogadidan konkretuliskenaa mimarTuli. is moicavs rogorc yoveli monawile
qveynis memkvidreobis identifikaciisa da menejmentis strategiis farTo Sefasebas, aseve individualuri nagebobebisa da
RIrsSesaniSnavi adgilebis restavraciisa da reabilitaciis SesaZleblobaTa da xarjebis detalur mimoxilvas.
I etapi: memkvidreobis Sefaseba. esaa sawyisi etapi, romlis
drosac yoveli qveynis specialistebi avsebdnen kiTxvars
memkvidreobis Sesaxeb. amis Semdeg Camodiodnen saerTaSoriso eqspertebi, romelnic adgilobriv eqspertebTan erTad adgenen angariSs memkvidreobis mdgomareobis: kanonmdeblobis, meqanizmebis, menejmentis da sxv. Sesaxeb.
II etapi: intervenciis prioritetTa nusxa. yoveli qveynis eqspertebi adgendnen im 15-20 Zeglisa da RirsSesaniSnavi adgilis aRweriT nusxas, romelic, maTi TvalsazrisiT, pirvel
rigSi saWiroebda reabilitaciasa da restavracias. nagebobebi da Zeglebi farTo speqtriT unda yofiliyo warmodgenili: eklesiebi, meCeTebi, arqeologiuri obieqtebi, saxlebi urbanuli da sofluri Sebobebi, ansamblebi. farTo
iyo intervenciis potenciuri doneebisa da reabilitaciis
Tanxebis diapazonic _ ufro ZviradRirebulidan dawyebuli, vidre SedarebiT mokrZalebuli fasis proeqtebamde.
Sefasebis kriteriums warmoadgenda obieqtis mniSvneloba,
misi awindeli mdgomareoba da mosalodneli safrTxe.
III etapi: winaswari teqnikuri Sefaseba. saerTaSoriso eqspertebis rekomendaciebis mixedviT, adgilobrivi specialistebi
axorcielebdnen nagebobebisa da RirsSesaniSnavi adgilebis reabilitaciisTvis saWiro samuSaosa da strategiis winaswar Sefasebas; isini gansazRvravdnen agreTve mosalodnel safrTxesa da xarjebs da Tavazobdnen potenciur samomavlo funqciasac.
IV etapi: SesaZlebadobis Seswavla. esaa Zalian detaluri kvleva, romlis Catarebac aucilebelia sarestaracio da sareabilitacio samuSaoebis srulad ganxorcielebamde. igi
integrirebuli reabilitaciis proeqtis bolo fazaa. SesaZlebadobis Seswavla Zalian bevr sxvadasxva faqtorTanaa
- 253 -
dakavSirebuli _ nagebobebisa da RirsSesaniSnav adgilTa
tipTan, viTarebasTan, mdgomareobasTan, eqspertizis xelmisawvdom saSualebebTan, dafinansebis etapebTan, damfinansebelTa moTxovnebTan da a.S. amdenad, am moTxovnebis
anketad dawurva ver moxerxdeboda da amitom isini arc am
saxelmZRvanelo wignSia Setanili.
2.2.3. Sefasebis Sedegebi da nusxaTa mokle Sinaarsi
kiTxvarebi da Sesabamisi angariSebi monawile qveynebis
Taobaze mowmobs, rom integrirebuli reabilitaciis proeqtis monawile qveynebSi aris institutebi, sadac uaRresad
Tavdadebuli specialistebi muSaoben, romelTac saWiroebis
SemTxvevaSi SeuZliaT instituciuri da qveynisSida viTarebis
gaumjobeseba. angarisebSi xazgasmiTaa aRniSnuli yvela qveynis
mdidari memkvidreoba. amave dros, gamovlinda bevri saerTo
problemac da axal kanonmdeblobaze gadasvlasTan, menejmentis struqturis CamoyalibebasTan, memkvidreobis samuSaoTa
dafinansebasTan, proeqtis menejmentsa da xelosnobasTan,
dokumentaciisTvis saWiro TreiningebTan dakavSirebuli saSualebebic. angariSebi ama Tu im sakiTxis Semdgomi analizis
safuZvelsac qmnis da ama Tu im RirsSesaniSnavi adgilisa Tu
Zeglis momdevno etapze ganxilvis konteqstsac gvTavazobs.
intervenciis prioritetTa nusxaSi Setanilia mravali tipis adgilobrivi, erovnuli da saerTaSoriso mniSvnelobis
nagebobebi da Zeglebi. isini erTiani gaazrebis maCvenebelia,
rac balkanuri memkvidreobis mravalgvarobas emyareba. es mravalgvaroba, gansxvavebuloba evropuli identobis damaxasiaTebeli niSania da am mravalgvarobis aRiareba da pativiscema
fuZemdebeli iyo nusxebis Sedgenisas.
160 Zeglis saerTo sia balkaneTis SenobaTa da RirsSesaniSnavi adgilebis mdidari memkvidreobis mcire, magram Zalze
mniSvnelovani maCvenebelia. is moicavs nairgvari tipis nagebobebsa da nairgvar potenciur sarestavracio proeqtebsa da
dafinansebis SesaZleblobebs _ rogorc mcire zomis saxlebsa
da soflur ansamblebs, ise didi zomis saero da religiur
Zeglebs. am nusxebis mravalnairi analizia SesaZlebeli, raTa
mravali, gansxvavebuli Sedegi miviRoT, radgan tipologiuri
klasifikaaciis mravali kategoria faravs erTi meores. cxadi kia, rom uzomo yuradReba mieqca religiur Zeglebsa da
RirsSesaniSnav obieqtebs. maTgan 70-ia identificirebuli: eklesiebi, monastrebi, meCeTebi, minareTebi, sinagogebi da maTgan dakavSirebuli sacxovreblebi. meore udides kategoriaSi
gaerTianda urbanuli da xalxuri sacxovrisi, komerciuli na- 254 -
gebobebi da ansamblebi. aq sul 43 obieqtia, maTgan 17 SeiZleba miviCnioT urbanul an soflur ansamblad. aris agreTve 23
arqeologiuri obieqti (maTgan ori wyalqveSa); 18 cixe-simagre
da yazarma, mxolod 6 industriuli an infrastruqturuli nageboba Tu RirsSesaniSnavi adgili.
bevri am nimuSTagan namdvilad arqiteqturuli an istoriuli mniSvnelobis mqonea, magram zogierTis konservacia saTuos xdis Sedgenisas moSveliebul konservaciis filosofias,
radgan isini ufro mogonebaTa mniSvnelovan obieqts warmoadgens, romlebic mTlian rekonstruqcias saWiroebs, vidre iseT
nagebobebs, romelTa restavracia, reabilitacia da xelaxali
gamoyenebaa SesaZlebeli. Tanamedrove konservaciis saukeTeso
praqtikis Tanaxmad, nangrevebi an dangreuli RirsSesaniSnavi
adgilebi mniSvnelovani gansjis aRmZvrelia; yovelgvari Careva mxolod da mxolod Semdgomi dazianebisgan unda icavdes
obieqts, Tumca cxadia isic, rom yvela saxis Careva, romelic
ngrevis gardauvali da neli procesebis SesaCerebladaa mimarTuli, TavisTavad iwvevs Zeglis saxecvlilebas.
intervenciis SemoTavazebuli winadadebebis umetesoba exeboda adviladmarTvadi zomebisa da masStabebis nagebobebs an
ansamblebs. Tumca, zogierTi arqeologiuri obieqti midamos
imdenad did teritorias moicavs, rom momavalSi erTi proeqtis ganxorcielebis SesaZlebadoba saeWvo xdeba. aseT SemTxvevaSi umjobesia is ramdenime mcire da damoukidebel proeqtad
daiyos, romlebic xangrZlivi drois manZilze ganxorcieldeba.
nusxebi RirsSesaniSnaobaTa mniSvnelovnebis da Casatarebeli samuSaoebis gadaudeblobis identificirebis mcdelobac
aris. 160 nagebobisa da RirsSesaniSnavi adgilidan 30 _ saerTaSoriso, 110 _ erovnuli, 20 ki _ adgilobrivi mniSvnelobisad
iqna miCneuli. maTi didi umravlesoba (120) intervenciiisTvis
didad prioritetulad, danarCeni ki _ saSualod prioritetulad CaiTvala.
2.2.4. proeqtis zemoqmedeba
proeqtSi monawile samxreT-aRmosavleT evropis qveynebSi maqsimalurad icaven proeqtis formats. TiToeuli qveynis
Sedegebi fotoebTan da memkvidreobis SefasebasTan erTad gamoica. saamdrood, pirvelad Seiqmna balkanuri memkvidreobis
warmomCeni 160 Zeglisa da RirsSesaniSnavi adgilis nusxa. es
nusxa im mxrivac iyo mniSvnelovani da Rirebuli, rom igi yoveli qveynis adgilobrivi eqspertebis mier iyo Sedgenili.
Sedgenisas amgvari erovnuli SemarTeba mas imgvar wonasa da
fokusirebulobas sZens, rac garean Tavsmoxveul nusxas ver
- 255 -
eqneboda. nusxa samxreT-aRmosavleTi evropis friad Taviseburi sxvadasxva kuTxiT danaxul prioritetebsac warmogvidgens.
TiToeuli qveynis nusxebi memkvidreobis SefasebasTan erTad
yoveli qveynisTvis axla cal-calke gamoica.
vinaidan saxelmwifo da regionaluri uflebamosili samsaxurebi preqtis sawyis etapzec monawileobdnen, amitom TiToeuli qveyana da instituciebi imTaviTve miCneuli iyo da
Tavis Tavsac miiCnevda saerTo saqmis Tanamonawiled.
proeqti ise iyo Cafiqrebuli, rom moxerxebuliyo iseTi
meqanizmebis SeTavazeba, romlebic monawile qveynebis instituciebs TviTdaxmarebaSi waeSveleboda da instituciur simZlavreTa Seqmnis grZelvadian miznebs daasaxvinebda maT;
donorebs moizidvda da Zeglebisa da RirsSesaniSnav adgilTa
mdgrad reabilitacias moitanda. proeqti gvawvdis bevr konstruqciul SesaZleblobas instituciebsa da qveynebs Soris kavSiris dasamyareblad, rac uzrunvelyofs Sexedulebis, strategiebis, profesiuli eqspertizis Sedegebis urTierTgacvlas
qveynebs SigniT da maT Soris, romelnic Zlier gansxvavebulnic arian da saerToc bevri aqvT.
proeqtis meSveobiT saerTaSoriso eqspertebi Sefasebis,
angariSis warmoebis gamocdilebas iZenen, adgilobrivi instituciebis wevrebs ki SesaZlebloba eZlevaT garedan dainaxon
menejmentisa da struqturuli meqanizmebi. adgilobrivi da
saerTaSoriso eqspertebis axlo TanamSromloba xels Seuwyobs sxvadasxva perspeqtivebis ukeTesad gacnobierebas da, gansakuTrebiT, saSualebas miscems qveynebs ukeT Camoayalibon
ganacxadebi saerTaSoriso fondebis mimarT.
farTo sazogadoebisTvis gankuTvnili broSurebis gamocemiT, romlebSic warmodgenilia proeqti da misi etapebi
gankuTvnili, evrosabWo da evrokavSiri naTelhyofs mondomebas, daexmaron qveynebis mTavrobebs, miawodos sazogadoebas
informacia proeqtis mimdinareobis, miznebisa da miswrafebebis Sesaxeb. sazogadoebis mxardaWera sayovelTao mcdelobis
uarsebiTesi pirobaa, es ki damokidebulia mkafiod Camoyalibebuli informaciis droulad miwodebaze.
intervenciis prioritetTa nusxebis momzadebis kidev
erTi, arapirdapiri Sedegia maTi gamoyeneba SenobaTa da RirsSesaniSnavi adgilebis aRwerilobisTvis, romelic ara mxolod
istoriul da faqtobriv mxareebs gagvacnobs, aramed Zeglebis mniSvnelobaze msjelobis saSualebasac mogvcems da maT
mdgomareobasa da intervenciis saWiroebasac dagvanaxebs. es
damatebiTi monacemebi mniSvnelovania am nusxebis ZiriTadi
daniSnulebisTvisac _ isini reabilitaciisTvis saWiro fondebis mozidvis amosavali wertili unda gaxdes.
- 256 -
aRiarebulia, rom proeqtis sasrulobis miuxedavad, igi
unda asaxavdes rigi gangrZobadi procesebis dasawyiss. es gulisxmobs Senobebisa da RirsSesaniSnavi adgilebis intervenciis prioritetebis mudmiv Sefasebas, SenobaTa reabilitaciisa da xelaxali gamoyenebis Sefasebas, menejmentis struqturebis da muSaobis wesis mudmiv gaumjobesebas, qseluri kavSirebisa da molaparakebaTa Cvevebis ganviTarebas; adgilobriv
da saerTaSoriso partniorebs Soris axali da produqtiuli
urTierTobis xelSewyobas.
proeqti da misi sxvadasxva komponenti, rogorc Sefasebisa da proiritetebis gansazRvris zogadi modeli, SeiZleba
gamoiyenon sxva qveynebsa da sxva viTarebaSic.
winaswari teqnikuri Sefasebis momzadebiT saxelmwifo samsaxurebi qmnian saproeqto winadadebebs, romelnic uzrunvelyofs adgilobriv Tu saerTaSoriso mxardamWerTa da donorebis mozidvas im SenobaTa da RirsSesaniSnavi adgilebis
restavraciisa da reabilitaciisTvis, romlebzec es samuSaoebi usaxsrobis gamo adre ver xorcieldeboda. SesaZlebadobis ufro detaluri Seswavla sxva teqnikur da finansiur
SefasebebTan erTad unda ganxorcieldes manam, sanam mravlismomcveli samuSaoebi Sesruldeba, magram winaswari teqnikuri
Sefaseba gadamwyveti RonisZiebaa saxelmwifo Tu saerTaSoriso organizaciebis, monawile qveynebis dazianebuli, daucveli
arqiteqturuli memkvidreobisken yuradRebis misapyrobad Tu
mis gasaTvalsaCinoeblad.
3.0. meTodologiuri saxelmZRvanelo principebi
3.1. memkvidreobis Sefaseba
3.1.1. winapiroba
pirveli etapi moicavs memkvidreobis Sefasebas. igi sruldeba pirveladi kiTxvaris safuZvelze, romelic damuSavebulia erovnuli proeqtis koordinatoris mier saxelmwifo da
regionalur instituciebTan, kulturul, eTnikur da religiur TemebTan farTo konsultaciebis safuZvelze. kiTxvarSi mocemulia mniSvnelovani, magram araamomwuravi miTiTebebi
informaciis wyaroebisa da partniorebis gansazRvrisTvis da
winaswari masalis moZiebisTvis, romlis safuZvelzec iqmneba
arqiteqturuli da arqeologiuri memkvidreobis amJamindeli
statusis Sefasebis angariSi.
- 257 -
Sefasebis gamoqveynebuli angariSi specifikuria yoveli qveynis viTarebidan gamomdinare. magram yoveli maTgani
cdilobs Seiswavlos igive farTo sfero imisTvis, rom yvela
qveyanaSi miRweul iqnes problemebisa da SesaZleblobebis saerTo gageba.
kiTxvarebsa da angariSebSi wamoWrili sakiTxebi memkvidreobis menejmentis zogad sakiTxs warmoadgens. isini svams
kiTxvebs, romliTac kanonierad SeiZleba mimarTo evropis nebismieri qveynis institucias, misi filosofiuri safuZvlebis,
moRvaweobis sferos, dafinansebis reJimisa da muSaobis praqtikis gaTvaliswinebiT. TavisTavad es sasargeblo kiTxvebis
CamonaTvalia memkvidreobis identifikaciis samarTlebrivi da
institucionaluri RonisZiebebis, dacvisa da gajansaRebis,
menejmentis arsebuli meqanizmebisa da instrumentebis Sesaxeb;
aris kiTxvebi profesiuli finansuri da dokumenturi resursebis gamosavlenad. isini iTvaliswinebs agreTve zogad politikur da strategiul konteqsts, memkvidreobis rols sazogadoebaSi da momavali muSaobisa da urTierTTanamSromlobis
kerZo sferoebs.
es kiTxvarebi sxva SemTxvevebis kvlevisTvisac gamodgeba.
magaliTad, roca damfinansebeli organizaciebi an sponsorebi iTxoven Tavisi potenciuri finansuri investiciis, an sxva
saxis daxmarebis usafrTxoebis garantias. is SeiZleba gamoiyenon instituciuri TviTanalizisTvis, rac xSirad win unda
uswrebdes praqtikis gaumjobesebis SemoTavazebasa da danergvas. dabolos, igi mniSvnelovania memkvidreobis dacvis politikisa da kanonmdeblobis arsebuli mdgomareobis amsaxveli
monacemTa bazis ganviTarebisa da ganaxlebisTvis.
3.1.2. kiTxvari
kiTxvari isea Sedgenili, rom gaadvildes sakuTari Sexedulebis, maT Soris erTmaneTis sawinaaRmdego mosazrebebis gamoTqma, agreTve memkvidreobisa da misi menejmentis Sesaxeb ZiriTadi faqtebis Tavmoyrasac. is ganizraxavs, cxadhyos arqiteqturuli da arqelogiuri memkvidreobis buneba da xasiaTi da
moaxdinos im aspeqtebis da nimuSebis identifikacia, romlebic
sakuTriv am qveynebSia miCneuli yvelaze mniSvnelovnad. kiTxvari avlens profesionalTa Sexedulebebs memkvidreobis menejmentisa da kanonmdeblobis Zlier da sust mxareebze TiToeul
qveyanaSi da Seagonebs am qveynebis specialists-Semdgenlebs
sTqvan, ra hgoniaT saRonebeli viTarebis gamosasworeblad.
vinaidan kiTxvari Zalian farTo da mravalmxrivia, amitom mis dasasruleblad saWiroa konsultaciebi saxelmwifo
- 258 -
da adgilobrivi instituciebis doneze. Sefasebis aseTi forma
Rirebulia ara mxolod informaciis mimRebisTvis, aramed kiTxvaris SemdgenelTaTvisac, radgan informaciis Segrovebasa
da mowesrigebas Tan sdevs kolegebTan urTierToba da diskusia, faqtebis dadgena da garkveva. Zalian advilia yoveldRiur
muSaobaSi mxedvelobidan gamomgrCes samuSaos Catarebis ufro
farTo konteqsti. kiTxvarebi ki SemdgenelT exmareba Tavisi
magidis miRma gaixedon, ganixilon is Tavis kolegebTan erTad,
Seajeron mosazrebebi da moipovon mTeli qveynisTvis mniSvnelovani informacia. amgvarii garjis Sedegad gamovlindeba
RonisZiebaTa dublireba, an gaurkvevloba, rac memkvidreobis
menejmentis met racionalizacias Seuwyobs xels.
3.1.3. rekomendaciebi
kiTxvari warmodgenilia cxrilis saxiT (ix. 3.1.4). masSi gaerTianebulia Semdegi sferoebi: memkvidreoba, kanonmdebloba,
menejmenti, TanamSromloba, dokumentacia, eTnikuri kuTvnileba da Temi.
qvemoT moyvanili ganmartebebi warmoadgens im zogad daskvnebs, romlebic amokrefilia samxreT-aRmosavleTi evropis integrirebuli reabilitaciis proeqtSi monawile qveynebis mier
Sevsebuli da gamoqveynebuli kiTxvarebidan da angariSebidan.
isini aq mogvaqvsrogorc rCeva da ara rogorc kritikuli msjavri romelime konkretuli viTarebis mimarT. amdenad, isini
SeiZleba misaRebi iyos evropis sxva nawilTa qveynebisTvisac.
konkretuli qveynis individualuri viTarebis detalurad gacnoba mkiTxvels SeuZlia evrosabWosa da evrokavSiris mier gamocemul yoveli qveynis specialur krebulSi.
memkvidreoba
_ memkvidreobis, rogorc qveynis cxovrebis umniSvnelovanesi nawilis Semecnebis, dacvisa da ganviTarebis warmateba
damokidebulia, erTi mxriv, sazogadoebis mxridan mxardaWeraze, romelic unda iyos gaTviTcnobierebuli da Rebulobdes Sesabamis informacias da, meore mxriv, xelisuflebaze, romelsac gamudmebiT unda waaqezebdnen da Seaxsenebdnen, rom memkvidreoba da masTan dakavSirebuli sakiTxebi
prioritetis sferoSi erT-erTi upirvelesTagania.
_ ganaTlebis, sazogadoebis mxardaWerisa da politikuri nebis
erToba memkvidreobis dacvis aucilebeli kontiniumia. is
SeiZleba ganvamtkicoT kulturisa da ganaTlebis departamentTa partniorobiT, gamocemebiTa da masobrivi mauwye- 259 -
_
_
_
_
_
_
blobis CarTviT.
memkvidreoba unda gacnobierdes, rogorc saxelmwifo salaros sicocxlisunariani Semomtani ara mxolod turizmis
TvalsazrisiT, aramed rebilitirebuli da axalfunqciaminiWebuli istoriuli nagebobebis ekonomikurad kargad gaazrebuli moxmarebis meSveobiTac.
memkvidreobis gaTvaliswineba da misi CarTva urbanul da
teritoriul dagegmarebaSi mTavari moTxovna unda iyos.
aSkara daZabuloba memkvidreobis dacvasa da aucilebel
ganviTarebas Soris, msjelobisa da diskusiis sagnad unda
iqces dagegmarebis adreul etapze.
naSeni memkvidreobis dacva gancalkevebiT ar unda idges; igi
integrirebuli dacvis aspeqts unda warmoadgendes, romelSic gaerTianebulia agreTve kulturuli landSaftebi da
bunebrivi garemo.
memkvidreoba iTxovs sakmaod mravalricxovan gawvrTnil,
mudmiv momuSaveebs. SeiZleba ayveT cdunebas Zalze mcirericxovanT Zalze bevri gaakeTebinoT, radgan arsebulma Tavdadebulma profesionalebma SeiZleba personalis nakleboba saaTebis antisocialuri raodenobis xarjviT dafaron.
axalgazrdebis mozidva da aRzrda samomavlo investiciaa.
Treiningi yvela sferoSi saWiroa. magram unda aRiniSnos,
rom gansakuTrebiT saWiroa iseTi dargis specialistebi,
rogoricaa, dokumentaciis axali teqnologiebi, proeqtis
menejmentis, restavraciisa da xelosnobis unar-Cvevebi.
memkvidreoba sasruli rodia. misi nimuSebi Cvens dromde modis, moicavs industriul da soflis obieqtebs, Tanamedrove nagebobebs, iseve rogorc ufro Zvel, udavod mniSvnelovan Senobebsa da RirsSesaniSnav adgilebs. roca yuradRebas
vamaxvilebT umTavresi Zeglebis mniSvnelobaze, SeiZleba
mxedvelobidan gagveparos ufro farTo urbanuli da sofluri konteqsti da masTan dakavSirebuli ansamblebi.
urbanizaciis zrda garkveul safrTxes uqmnis memkvidreobas
_ usulgulo ganviTareba emuqreba urbanul garemos, iwvevs sofluri garemos gaukacrielebas, SenobaTa mitovebas,
RirsSesaniSnav adgilTa gamouyeneblobas, ngrevasa da mouvlelobas.
kanonmdebloba
_ memkvidreobis kanonmdebloba unda emsaxurebodes ramdenime
mizans; macTunebelia, vcadoT iseTi kanonebis Seqmna, romlebic miesadageba yvela potenciur SemTxvevas. umjobesia
- 260 -
_
_
_
_
_
martivi da mokle kanonebi SemoviRoT, xolo specifikuri
aspeqtebis detalebi ki damatebiT kanonebSi avsaxoT.
kanonebi mxolod damsjeli ar unda iyos. isini wamaxalisebelic unda iyos, magaliTad istoriuli nagebobebis mesakuTreTa sasargeblod.
kanons damsjeli aspeqtebic eqneba: sagangebo yuradReba
unda mieqces ukanono ngrevas, ukanono mSeneblobas, ganZTa
maZieblobas, arqeologiuri obieqtebis Zarcvas.
vinaidan kanoni administratorebma unda danergon, visac
xSirad mouwevT farTo sazogadoebisTvis saqmis viTarebis
axsna, mniSvnelovania arsebobdes adekvaturi interpretacia saxelmZRvanelo miTiTebebis saxiT.
kanonis aRsrulebas xSirad Tan sdevs gauTvaliswinebeli
dabrkoleba da proceduruli gadavadeba. mniSvnelovania
arsebobdes ganxorcielebis strategia, romelic uzrunvelyofs istoriuli nagebobebisa da RirsSesaniSnavi adgilebis uwyvet dacvas, maSinac ki, roca kanoni jer srulad ar
moqmedebs.
kanoni unda iTvaliswinebdes Zeglebisa da RirsSesaniSnavi
adgilebis Sefasebis kategoriebs; zogi Zegli ufro mniSvnelovania, zogi naklebRirebuli.
menejmenti
_ memkvidreobis menejmenti aris mudmivi da dinamikuri procesi, romlis gaumjobesebac yovelTvis SesaZlebelia ukeTesi menejmentis strategiisa da struqturebis, daxvewili
kanonebis da qmedebis, gazrdili da ufro mizanmimarTuli
dafinansebis meSveobiT.
_ memkvidreobis menejmentSi gansakuTrebuli mniSvneloba
eniWeba strategiul gegmas. man unda gansazRvros ra da rogor gakeTdeba, vin da visTvis Seasrulebs samuSaos da rogori unda iyos misi Sedegi.
_ gegmam unda naTelyos saxelmwifo, regionalursa da adgilobriv organizaciebs Soris movaleobebis ganawileba. amas
cxoveli mniSvneloba aqvs, Tuki memkvidreobis menejmenti
sazogadoebisTvis gasagebi unda gaxdes. istoriuli nagebobebis mflobelebma zustad unda icodnen, rogor gadawyda
SeTavazebul samuSaoTa ganxorcieleba, am sakiTxTa gadawyvetiT instituciebi ufro mkafiod da logikurad dasaxaven Tavis saqmianobas.
_ aucilebelia agreTve saero da religiuri instituciebis mo- 261 -
valeobaTa da moqmedebaTa naTelyofac, raTa religiuri Zeglebi arasgziT ar darCes menejmentisa da qmedebaTa miRma.
_ pasuxismgebel organoTa wvlilis gansazRvrisas, unda ganxilul iqnas maTi pasuxismgeblobis SesaZlo ganawildes
dargobrivi danawileba _ arqeologia da arqiteqtura, RisSesaniSnavi adgilebi da arqeologiuri aRmoCenebi, moZravi
da uZravi memkvidreoba. movaleobaTa dayofa Tu SeerTeba
damokidebulia mraval saxelmwifo instituciasa da profesiul faqtorebze: rogoraa movaleobebi ganawilebuli,
naklebmniSvnelovania, ufro sagulisxmoa ganmartebisa da
Sesrulebis mkafioeba.
TanamSromloba
_ instituciebi TanamSromloben sxvadasxva saxelmwifo da adgilobriv organizaciebTan _ muzeumebTan, universitetebTan,
sul ufro metad saerTaSoriso akademiur organizaciebTan
da damfinansebel fondebTan. metad sasargeblo iqneboda
dasaqmebulobis Taobaze miTiTebebis momzadeba: Sedges saxelmwifo cnobari, Tu romeli organizacia monawileobs ama
Tu im proeqtSi, rogor dafinansdeba is; rogor moxdeba misi
miReba da monitoringi; im SemTxvevaSic ki, Tu damfinansebeli saerTaSoriso donoria, adgilobrivma saxelmwifo instituciebma mainc unda aRasrulon msvlelobis kontrolisa
da zedamxedvelobis ufleba. cnobari da procesis analizis
procedura (proeqtis ganxilva dasrulebis Semdeg) daadasturebs ramdenad daixvewa Sesruleba da imata codnam.
_ saerTaSoriso fondebis mier dafinansebuli sarestavracio
da sareabilitacio samuSaoebis warmateba nawilobriv damokidebulia menejmentis naTel struqturaze. menejmentis
jgufSi unda iyos erToba da, amave dros, mkafiod unda
iyos gamijnuli pasuxismgebloba da angariSvaldebuleba.
_ istoriuli nagebobebis movla-patronoba da reabilitacia
Sesabamisi standartebis dacviT Zviria. amitom xSiradaa saWiro donorebi, magram ar aris aucilebeli es didi fondebi iyos. magaliTad, Tu erovnuli memkvidreobis mimarT
pasuxismgebloba saxelmwifo da kerZo mesakuTres Soris
nawildeba, maSin istoriuli nagebobebis mesakuTre Tavad
SeiZleba iyos donori, mas SeiZleba mieces sagadasaxado an
raime sxva SeRavaTebi, raTa TviTon mouaros Senobas. arqeologiur obieqtze mSeneblobis SemTxvevaSi, mSenebeli
SeiZleba gaxdes potenciuri partniori, donori, romelic
gadaixdis obieqtis kvleviTi samuSaos safasurs, rogorc
mSeneblobis fasis nawils.
- 262 -
_ menejmenti unda pasuxobdes axal finansur moTxovnebsa da
standartebs: menejerebis Treiningi proeqtis dagegmvasa da
finansur menejmentSi aucilebelia imisda miuxedavad, rogoria proeqtis dafinansebis wyaro _ saxelmwifo Tu samTavrobo oficialuri wyaroebi, saxelmwifo an saerTaSoriso
fondebi Tu donorebi.
dokumentacia
_ memkvidreobis identifikaciisa da dacvisTvis saWiroa strategia. umTavresi aRwerilobis Sedgenaa, magram es saqmianoba strategiam unda gansazRvros; TavisTavad is ar iZleva
memkvidreobis dacvis strategiul gamarTlebas.
_ dokumentaciisadmi qveynis midgomis gaumjobeseba aRwerilobis SeTanxmebuli teqnikuri saxelmZRvanelos miyolas moicavs; magaliTad, ZiriTad monacemTa evropuli standartis
(Core Data Standart) gamoyenebas, fotoebisa da dokumentebis movlas miRebuli saarqivo standartiT, iseve rogorc
sakmarisi raodenobis TanamSromlebis muSaobas, romelnic
kompiutersa da koleqciebis menejments unda iyvnen dauflebulni.
_ arqiteqturuli da arqeologiuri memkvidreobis dokumentacia SeZlebisdagvarad xelmisawvdomi unda iyos sazogadoebisTvis. sasurvelia monacemTa bazaSi Caidos informaciis
misawvdomobis sxvadasxva done, rac uzrunvelyofs, magaliTad, sakuTrebis an dafinansebis konfidencialuri detalebis gancalkevebas farTo sazogadoebisTvis gankuTvnili
ufro zogadi, istoriuli informaciisgan.
_ sagangebo yuradReba unda mieqces informaciis rukebze datanis mniSvnelobas memkvidreobis identifikaciis, menejmentisa da popularizaciis saqmeSi. rukebi SeiZleba daukavSirdes miwis reestrs, rac gaaiolebs nagebobaTa da obieqtTa mesakuTris identifikacias.
_ memkvidreobis dokumentacia misi menejmentis dinamikur iaraRad unda miviCnioT, romelic, mdgomareobis cvlilebebisa da codnis gafarToebis Sesabamisad, regularuli ganaxlebis SesaZleblobas unda iZleodes.
eTnikuri jgufi da Temi
_ eTnikuri jgufebisa da Temebis uflebaTa aRiarebas Tan unda
sdevdes maTi memkvidreobisadmi pativiscemis gamoxatva.
eTnikuri jgufebis specialistebs dastur unda daeWiros
mxari da isini unda vamuSaoT memkvidreobis dacvis organi- 263 -
zaciebSi, raTa miawodon kompetenturi rCeva memkvidreobis
dacvis politikis, procedurebisa da mniSvnelobis Sesaxeb.
_ yvela eTnikuri jgufisa da Temis memkvidreobis aRiarebis
da dacvis saWiroeba memkvidreobis swavlebisa da misi menejmentis mudmivi moTxovnaa. miuxedavad imisa, rom kulturis Zeglebis identoba SeiZleba ganisazRvros eTnikuri, religiuri, an Temobrivi niSnebiT, maTi dacva saerTo
movaleobaa. memkvidreoba mTeli kacobriobis kulturuli
mravalferovnebis gamoxatulebaa. gansxvavebulobac da saerTo niSnebic orive pativsacemia. amas gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces wvrTnis, ganaTlebis da sazogadoebisadmi miwodebis gziT.
_ memkvidreoba unda davinaxoT, rogorc Cveni saerTo Rirseba-Tvisebebis manifestacia da ara rogorc gansxvavebisa da
uTanxmoebis gamoxatvis iaraRi.
3. 1. 4. arqiteqturuli da arqeologiuri memkvidreobis Sefa­
sebis kiTxvari
sarCevi
Sesavali
qveyana da teritoria
1. 0 Tqveni organizacia
2. 0 memkvidreobis ZiriTadi maxasiaTeblebi
3. 0 kanonmdebloba
4. 0 arqiteqturuli memkvidreobis menejmenti
5. 0 oficialuri organizaciebis/instituciebis TanamSromlebi
6. 0 erovnuli partniori organizaciebi da maTi saqmianoba
7. 0 saerTaSoriso partniori organizaciebi da maTi saqmianoba
8. 0 memkvidreobisa da dagegmvis urTiermimarTeba
9. 0 dafinanseba
10. 0 dokumentacia
11. 0 prioritetbi
12. 0 eTnikuri jgufebi da Temebi
13. 0 Treiningi
14. 0 ganaTleba
15. 0 aRnusxvis programa
16. 0 damatebiTi informacia
17. 0 bibliografia
Sesavali
regionaluri programis farglebSi, evrokomisiisa da evrosabWos mier erToblivad ganxorcielebuli proeqtis (IRPP/
- 264 -
SAAH) _ integrirebuli reabilitaciis gegma/arqiteqturuli
da arqeologiuri memkvidreobis Seswavla _ teqnikuri davalebis es danarTi, upirveles yovlisa mimarTulia samxreT-aRmosavleTi evropis kulturuli da bunebrivi memkvidreobis
regionalur programaSi monawile qveynebis integrirebuli
reabilitaciis proeqtis (IRPP/SAAH) koordinatorebisadmi.
kiTxvarSi warmodgenilia mkafio, Tumca araamomwuravi
miTiTebebi inforaciis wyaroebisa da partniorebis identifikaciisTvis da winaswari masalis mopovebisTvis, romelsac
gamoiyeneben arqiteqturuli da arqeologiuri memkvidreobis amJamindeli statusis Sefasebis anagiSisTvis. angariSebi,
romelsac proeqtis koordinatori (qveyanaSi) da proeqtis
xelmZRvaneli (saerTaSoriso) amzadeben, aris integrirebuli
reabilitaciis proeqtis (IRPP/SAAH) pirveli etapi.
Sefasebis erovnul angariSebSi kompleqsuradaa warmodgenili memkvidreobis dacvisa da gajansaRebis samarTLebrivi
da instituciuri mxareebi, menejmentis arsebuli meqanizmebi
da instrumentebi, resursebi _ rogorc profesiul (buRalteriis CaTvliT), ise dokumentaciis doneze. gasaTvaliswinebelia agreTve politikuri kursi da memkvidreobisTvis sazogadoebis mier miCenili adgili. am angariSis safuZvelze iqmneba
integrirebuli reabilitaciis proeqtis (IRPP/SAAH) meore
etapi _ `intervenciis prioritetTa nusaxa~.
qveyana an teritoria:
1.0 Tqveni organizacia
organizaciis saxeli:
misamarTi:
telefoni:
organizaciis funqcia:
sakontaqto piri:
el-misamarTi:
2.0 memkvidreobis zogadi daxasiaTeba
1. ra aris Tqveni arqiteqturuli da arqeologiuri memkvidre­
obis ZiriTadi maxasiTeblebi?
2. Tqveni azriT, rogori tipis Senobebia yvelaze mniS­
vnelovani?
3. Tqveni azriT, rogori tipis ansamblebi (mag., monumenturi,
teritorialuri, urbanuli/sofluri, infrastruqturuli)
aris yvelaze mniSvnelovani?
4. Tqveni azriT, memkvidreobis romeli aspeqti dgas yvelaze
metad saSiSroebis winaSe?
5. ra migaCniaT intervenciis ZiriTad sferod?
- 265 -
6. ra migaCniaT memkvidreobisa da misi menejmentis amJamindel
prioritetebad?
7. ra aris memkvidreobis menejmentis Zlieri mxareebi?
8. ra aris memkvidreobis menejmentis susti mxareebi?
9. rogoria calke mdgomi arqiteqturuli Zeglebis miaxloe­
biTi raodenoba?
10. romelia umTavresi arqeologiuri adgilebi?
11. romelia mTavari arqiteqturuli ansamblebi/tradiciuli
samosaxloebi/istoriuli centrebi?
3.0 kanonmdebloba
1. ra hqvia istoriul nagebobebTan da arqeologiur ZeglebTan
dakavSirebul amJamad moqmed kanonmdeblobas da rodis Seiqm­
na igi?
2. amjamad xom ar ganixileba an xom ar mowmdeba kanonmdebloba;
Tu asea, ra mizans emsaxureba es?
3. xorcieldeba Tu ara es evrosabWos daxmarebiT?
4. kanonmdeblobaSi mocemulia Tu ara interesTa sferoe­
bis ganmartebebi mag., Zeglebis an RirsSesaniSnav adgilTa
ganmarteba?
5. naSeni memkvidreobis samarTlebrivi dacvis ra kriteriumebi
arsebobs? mag., didi Zeglebi, religiuri Senobebi, ansamblebi,
soflis an industriuli memkvidreoba?
6. ra enaze (enebze) SeiZleba dawerili kanonis gacnoba?
4.0 arqiteqturuli memkvidreobis menejmenti
1.arsebobs Tu ara arqiteqturuli memkvidreobis menejmentis
oficialurad gacxadebuli politika?
2.arsebobs Tu ara arqiteqturuli memkvidreobis samomavlo
menejmentis strategiuli gegma?
3.romeli erovnuli (saxelmwifo) dawesebulebaa pasuxismge­
beli arqiteqturul memkvidreobaze? romeli erovnuli (sax­
elmwifo) dawesebulebaa pasuxismgebeli arqeologiur memkvi­
dreobaze?
4. romeli samsaxuria pasuxismgebeli religiur (dacul Tu
daucvel) memkvidreobaze?
5. aRwereT arqiteqturuli memkvidreobis menejmentis sax­
elmwifo, regionaluri da adgilobrivi (administraciuli)
struqturebi; pasuxismgebel organizaciaTa Soris urTier­
Toba aCveneT diagramaze.
6. memkvidreobis menejmentiT dakavebul am departamentebs,
organizaciebsa Tu instituciebs ra saqmiani urTierToba
aqvT axalmSeneblobasTan da qalaqgegmarebasTan?
7. daaxasiaTeT saxelmwifo, regionalur da adgilobriv orga­
- 266 -
nizaciebs Soris pasuxismgeblobis ganawileba.
8. rogor finansdeba sxvadasxva organizaciebi?
5.0 oficialuri organizaciebis/instituciebis TanamSromlebi
1.daaxasiaTeT organizaciebis TanamSromelTa kvalifikacia,
aCveneT, arian isini maRali regionaluri Tu adgilobrivi do­
nis specialistebi.
2.gyavT Tu ara Sesaferisi TanamSromlebi, romelnic itvir­
Taven identifikaciis, Sefasebisa da prioritetebis progr­
amebs yvela qveynis an teritoriis zog regionSi?
3.am samuSaoTa dawyebamde saWiroa Tu ara Treiningis Catare­
ba? Tu asea, romel sferoSi (mag., istoriuli nagebobebis iden­
tifikacia an Sefaseba; monacemTa bazis Sevseba; fotofiqsacia;
proeqtis menejmenti)?
6.0 erovnuli partniori organizaciebi da maTi saqmianoba
1.aCveneT, Tu arsebobs qveyanasa an teritoriaze partniori
organizaciebi, romlebTanac Cveulebriv TanamSromloben ar­
qiteqturuli memkvidreobis instituciebi, mag., muzeumi, uni­
versiteti.
2.aCveneT, ra saxisa da ra sixSirisaa es urTierToba – mag., mo­
nacemebis regularuli miwodeba, arqeologiur monapovarTa
droebiTi Senaxva; arqiteqtor-studentTa droebiT dasaqmeba
da a.S.
3. arsebobs Tu ara amJamad arqiteqturuli memkvidreobis
sferoSi rame proeqti, romelic sxva partniorebTan erTad
ganxorcielda? ra proeqtebia es? isini cota xnis win dasrul­
da? axlac xom ar grZeldeba? es proeqtebi winaswar dagegmil­
ia Tu SemoTavazebuli?
7.0 saerTaSoriso partniori organizaciebi da maTi saqmianoba
1. arsebobs Tu ara saerTaSoriso organizaciebis mier Semo­
Tavazebul samuSaoTa (fizikuri samuSaoebi, dokumentacia da
sxva) ganxilvis/miRebis/Sefasebis dadgenili meqanizmi?
2. aCveneT, Tu muSaobs amJamad romelime saerTaSoriso fondi
an arasamTavrobo organizacia qveyanaSi an teritoriaze.
3. aCveneT, maTi programa da miznebi, aRniSneT, xorcieldeba
Tu ara programa saxelmwifosTan SeTanxmebiT/mxardaWeriT,
monawileobiT.
4. asrulebs Tu ara romelime saerTaSoriso programa memkvi­
dreobis dokumentacias saxelmwifo, regionaluri an adgilo­
brivi arqivisTvis?
5. Tu aris arqiteqturuli mekvidreobis sferoSi mimdinare
proeqtebi, romelic xorcieldeba sxva partniorebTan er­
- 267 -
Tad? ra proeqtebia es? axlaxans Tu dasrulda isini? axlac
xom ar grZeldeba? es proeqtebi winaswar dagegmilia Tu Semo­
Tavazebuli?
8.0 memkvidreobisa da dagegmvis urTierTmimarTeba
1. pirdapiri Tu arapirdapiri kavSiri arsebobs damgegmav or­
ganizaciebsa da dacvis organizaciebs Soris?
2. ra saxis kavSiria es, mag., monawileoben Tu ara istoriuli
nagebobebis eqspertebi qalaqgegmarebaSi, Sefasebis proce­
durebsa da gadawyvetilebebSi?
3. arsebobs Tu ara ukanono mSeneblobis problema? Tu aris,
miuTiTeT problema da misi gamosworebis saSualeba.
9.0 dafinanseba
1. privatizaciisas rogor SeiZleba dafinansdes istoriuli
nagebobis reabilitacia da rekonstruqcia?
2. raodeni kontroli an gavlena aqvT Sesabamis organizaciebs
an instituciebs fondebis ganawilebisa da monitoringis war­
moebis mxriv?
3. Tu arsebobs raime gansxvaveba dafinansebis sxvadasxva wy­
aroebis mimarT, mag., saxelmwifo da saerTaSoriso dafinanse­
bas gansxvavebuli kontroli aqvs?
4. Tu arsebobs raime ekonomikuri an sagadasaxado sistema, ro­
melic finansurad waaxalisebs kerZo sakuTrebaSi myofi nage­
bobebis Sesaferis restavracias?
10.0 dokumentacia
1. romeli erovnuli, regionaluri da adgilobrivi orga­
nizaciebi awarmoeben arqiteqturul da arqeologiur do­
kumentacias (rukebi, grafikuli dokumentacia, angariSebi,
fotoebi da sxva)?
2. ganaxlebuli Tua rukebi? aris Tu ara detaluri sakadastro
monacemebi qonebis ganawilebis aRniSvniT, sakadastro infor­
macia emTxveva Tu ara sakuTrebis Sesaxeb informacias?
3. sayovelTaod Tua xelmisawvdomi dokumentacia?
4. arsebobs nagebobaTa da RirsSesaniSnav adgilTa saxelmwifo
aRweriloba? Tu aris, ra kriteriumebiT xdeba nagebobis Se­
tana nusxaSi, anu nagebobis tipis/TariRis mixedviT?
5. ra mizans emsaxureba aRweriloba, anu mxolod nagebobis
dacva Tua misi mizani?
6. mTlianad an nawilobriv Tu miyveba aRweriloba evrosabWos
ZiriTad monacemTa standarts?
7. moicavs Tu ara aRweriloba damaxasiaTebel, `rigiT~ nagebo­
bebs, Tu martooden umTavres Zeglebs?
- 268 -
8. moicavs Tu ara aRweriloba ansamblebs (e.i. monumenturs,
teritoriuls, urbanuls/soflurs, infrastruqturuls) Tu
igi mxolod calkeuli nagebobebisa da RirsSesaniSnavi adg­
ilebis nusxaa?
9. amJamad xom ar dgeba aRweriloba? vin asrulebs mas?
10. aris Tu ara informacia indeqsirebuli da SeiZleba Tu ara
misi eleqtronuli Zieba?
11.0 prioritetebi
1. prioritetebis dadgenis samuSaos Tavidan dawyebaa umjobe­
si, Tu SeiZleba misi dawyeba arsebuli masalisa da eqspertizis
safuZvelze?
2. aris Tu ara aRweriloba sakmarisad mravlismomcveli inter­
venciis prioritetebis pirveladi ganxilvis dasawyebad, Tu
igi, ZiriTadad, calkeuli umTavresi Zeglebisa an ansamblebis
Sesaxeb sabaziso informacias Seicavs SedarebiTi Sefasebis
gareSe?
3. hyavs Tu ara yovel Temsa da eTnikur jgufs adgilobriv vi­
TarebaSi Caxeduli adamianebi, visi monawileobac SesaZlebe­
lia prioritetebis dadgenis programaSi?
4. ra tipis nagebobebi migaCniaT amJamad prioritetuli inter­
venciis obieqtad?
5. prioritetebis SemuSavebisas saWiro xdeba mravali konkuren­
tuli sakiTxis dabalanseba _ flobT Tu ara saimiso meqa­
nizmebs, rom moaxerxoT finansebisa da eqspertebis warmarT­
visTvis kompetenturi SedarebiTi msjavris gamotana?
12.0. eTnikuri jgufebi da Temi
1. romeli kulturuli, religiuri da eTnikuri Temebia Tqven
qveyanaSi/regionSi? hyavT Tu ara am kulturuli, religiuri
da eTnikuri Temebis oficialuri warmomadgenlebi (saxeli,
misamarTi da sxv)?
2. ra meqanizmebiT SeiZleba CaerTon yvela eTnikuri jgufisa
da Temis wevrni identifikaciis, Sefasebisa da prioritetebis
dadgenis programaSi?
3. sxvadasxva eTnikuri jgufebi SesaZloa ar scnobdnen erT­
maneTis nagebobebis mniSvnelobas. rogor daarwmunebT maT,
rom yvela jgufis interesi misaRebia da rom prioritetebis
gansazRvra ar aZlevs mravalricxovani jgufebis memkvidreo­
bas upiratesobas mcire jgufebTan SedarebiT?
4. axlavs Tu ara raime sirTule (mag., usafrTxoebis) yvela
Temebis arqiteqturuli memkvidreobis Seswavlas da rogori
strategiaa saWiro mis dasaZlevad?
- 269 -
13.0 Treningi
1. Tqveni azriT, ra etapsa da romel doneze iqneba saWiro
Treiningebis Catareba Semdeg sferoebSi: dokumentacia, is­
toriul nagebobaTa da RirsSesaniSnav adgilTa istoriuli
mniSvnelobis Sefaseba, sakonservacio mdgomareobis Sefaseba;
xelosnoba; proeqtis menejmenti?
2. rogor unda Catardes es Treiningebi? dawesebulebebSi, Sin,
adgilobrivi Tu saerTaSoriso specialistebis mier, sazR­
vargareT Tu sazRvargareT, saswavlo kursebze miwveviT?
3. aris Tu ara iseTi saxelobo saswavlo instituti, sadac as­
wavlian tradiciul mSeneblobas?
14.0 ganaTleba
1. iReben Tu ara istoriul nagebobebze pasuxismgebeli ofi­
cialuri instituciebi da organizaciebi monawileobas sagan­
manaTleblo saqmianobaSi? cdiloben Tu ara isini gaswvdnen
farTo sazogadoebas gamofenebis, gamocemebis meSveobiT, Tu
iyeneben medias istoriuli garemos mniSvnelobis asaxsnelad?
2. rogor unda miaRwion pasuxismgebelma pirebma farTo
sazogadoebis mxardaWeras ganaTlebis meSveobiT; rogor unda
miawvdinon xma skolis mowafeebs, raTa daexmaron momaval
Taobas azris CamoyalibebaSi?
3. rogor unda miewodos sazogadoebas identifikaciisa da in­
tervenciis prioritetTa SemoTavazebuli programa; ra daar­
wmunebs mas, rom programa mniSvnelovania da, aqedan gamomdin­
are, mogvapovebinebs mis mxardaWeras?
15.0 aRnusxvis programa
1. aris Tu ara TqvenTvis srulad xelmisawvdomi arsebuli do­
kumentacia?
2. gyavT Tu ara aRnusxvasa da dokumentaciaSi gawafuli Tanam­
Sromlebi?
3. keTdeba Tu ara adgilobriv eqspertiza, romliTac SeiZleba
mieSvelon saxelmwifo iniciativas?
4. gyavT SenobaTa calkeuli tipebis eqspertebi, romlebic
SeiZleba davixmaroT?
5. hyavs Tu ara sxvadasxva eTnikur jgufebs iseTi warmomadgen­
lebi, romlebmac SeiZleba monawileoba miiRon programaSi?
6. aris Tu ara TqvenTvis xelmisawvdomi informacia da eqsper­
tiza qalaqgegmarebis Sesaxeb, romelic SeiZleba gavlenas ax­
dendes SenobaTa da RirsSesaniSnav adgilTa prioritetebis
dadgenaze?
7. aris Tu ara TqvenTvis xelmisawvdomi nagebobaTa mdgra­
dobis eqspertiza, ris safuZvelzec Sefasdeba nagebobis da­
- 270 -
zianeba da ganisazRvreba misi SekeTebis Tanxebi?
8. mogvarebulia Tu ara masalis monacemTa bazaSi Seyvana?
8. gaqvT Tu ara Sesaferisi fotoaRWurviloba?
9. Sesrulebis Semdeg vin iqneba masalis mflobeli?
16.0 damatebiTi informacia:
17.0 bibliografia:
miuTiTeT gamoyenebuli dokumentacia, dokumentebis an maTi
aslebis koleqciebi, is adgili (miuTiTeT sruli misamarTi),
sadac inaxeba dokumentebi da maTi gacnobaa SesaZlebeli.
xelmowera:
TariRi:
3.2. intervenciis prioritetTa nusxa
3.1.1Sesavali
arqiteqturuli da arqeologiuri memkvidreoba iseTi sagania, rac Tavisi ganuzomlad mdidari SinaarsiTa da masaliT
Zalze mravalgvari analitikuri midgomis saSualebas iZleva.
TviT saganica da misdami midgomac potenciurad imdenadve ganusazRvrelia, ramdenadac nebismieri sxva inteleqtualuri
sfero. amitom, raTa sasargeblo daskvnamde droulad mivideT, aucilebelia garkveuli sazRvrebis SemoReba. “intervenciis prioritetTa nusxis~ Sedgenis procesi saSualebas iZleva
gansazRvruli kriteriumebis mixedviT yuradReba gamaxvildes
memkvidreobis specifikur mxareebsa da mosalodnel Sedegebze,
raTa dargis eqspertebmac goneba misaRwev miznebs miapyron.
advilad SesamCnevia, rom im qveynebSi, sadac Zeglebisa da
RirsSesaniSnav adgilTa finansuri daxmareba SezRuduli iyo, gasagebi mizezebiT, iRebdnen saerTaSoriso damxmare organizaciebisa da donorebis rCevas, raTa amis Sedegad moipovebinaT reabilitaciisTvis saWiro Tanxa. magram aseTi damokidebuleba zogjer
iwvevs saxelmwifos kontrolis dakargvas finansur daxmarebaze,
iseve rogorc akargvinebs mas arCevanis uflebas imis Taobaze,
Tu saiTken iqneba umjobesi am daxmarebis mimarTva mTlianobaSi
aRebuli erovnuli memkvidreobis TvalsazrisiT. integrirebuli
reabilitaciis proeqtis erT-erTi mizania, daexmaros erovnul
instituciebs ufro pro-aqtiuli roli iTamaSon safrTxis qveS
myofi memkvidreobis gamovlenasa da misi reabilitaciisTvis
finansuri daxmarebis mopovebaSi da ara damfinansebelT misces
ufleba Tavad gadawyviton, saiTken mimarTon daxmareba.
- 271 -
3.2.2. meTodi
kiTxvarisa da Sefasebis angariSis meSveobiT TiToeuli
qveynis eqspertebi ayalibeben Tavis sakuTar `intervenciis
prioritetTa nusxas~ sami mTavari kriteriumis _ mniSvneloba,
dRevandeli mdgomareoba da risk-faqtori _ mixedviT.
intervenciis prioritetTa nusxis mizania memkvidreobis
TvalsazrisiT iseTi mniSvnelovani nagebobebisa da RirsSesaniSnav adgilTa identifikacia, romelnic gadaudeblad iTxovs
konservacias da/an restavracias. nusxaSi unda iyos Setanili
mniSvnelovani memkvidrebismieri Rirebulebis mqone yvela saxis nageboba da RirsSesaniSnavi adgili. nusxas safuZvlad unda
daedos evrokavSirisa da evrokomisiis strategiis ZiriTadi
principebi, romelTa Tanaxmadac nusxaSi Setanili unda iyos
yvela religiuri denominaciis memkvidreobis nimuSebi, ansamblebi da calkeuli Zeglebi; arqiteqturuli da arqeologiuri
memkvidreoba unda ganixilebodes rogorc uwyveti ram, uZvelesi droidan moyolebuli dRevandelamde; gaTvaliswinebuli
unda iyos rogorc adgilobrivi, regionaluri da erovnuli
mniSvnelobis, ise uTuo saerTaSoriso mniSvnelobis Zeglebi.
siis Sedgenisas yvela qveynis eqsperti mudmivad TanamSromlobs Tavis kolegebTan. es aucilebelia proqtis sawyis
etapzeve, raTa saboloo sia erovnuli konsensusis safuZvelze
Seiqmnas. Semdgenelni amzadeben garkveuli raodenobis nagebobaTa da RirssesaniSnav adgilTa (proeqtSi monawile TiToeuli
qveyana 15-20 obieqts amzadebs) sias, risTvisac iyeneben qvemoT
moyvanil sqemas. maT moeTxovebaT daculi nagebobebisa da
RirsSesaniSnavi adgilebis mTeli speqtris ganxilva da ara
erTi tipis nagebobisTvis upiratesobis miniWeba, raTa speqtric
gamoavlinon da savaraudod mosaTxovi dafinansebis variantTa
speqtric uzrunvelyon. es imas ar niSnavs, rom TiToeulma
qveyanam warmoadginos Tavisi yvelaze mniSvnelovani Zeglebis
sia, romelTa restavraciac yvelaze Zviri Rirs. sia imisTvis
keTdeba, rom obieqtebis speqtri, Sesabamisi potenciuri dafinansebis speqtrTan erTad warmoCndes.
siaSi warmodgenili unda iyos amwamieri prioritetebi,
romelnic Zalian specifikuri kuTxiT iqneba mowodebuli.
unda iyos aRwerili mniSvneloba da mdgomareoba; sxvadasxva
saSiSroebani rogorc Sida _ mesakuTris mier, funqciiT, menejmentiT, ise garegani _ garemosmieri, bunebrivi pirobebis
an adamianis zemoqmedebiT _ gamowveuli. es informacia unda
efuZnebodes yvelaze sando misawvdom monacemebs, Tumca isini
winaswarulia. siaze muSaobisas gasaTvaliswinebelia, rom dafinansebis variantebis seriozul ganxilvamde saWiro iqneba
- 272 -
ufro detaluri muSaoba teqnikuri Sefasebis mxriv. cxadia
isic, rom aseTi nusxebi Sefasebis, Sedgenis, gadasinjvisa da
dazustebis mudmivi procesis nawilia. erTi nagebobis reabilitacias, sxva dazianebuli nagebobis identifikaciis saWiroeba
mosdevs. ase rom, memkvidreobis kontiniumuroba misi mudmivi
dacvisa da reabilitaciis mcdelobis kontiniumurobaSi unda
aisaxos. Sesabamisad, mudmivia dafiansebis saWiroebac.
vinaidan mniSvnelobisa da Rirebulebis aRqma icvleba
codnis, enTuziazmis, modis da ubralo pragmatizmis Sesabamisad, Cven unda ganvsazRvroT, rom sasurvelia am tipis
nusxebis Sinaarsis samomavlo gafarToeba. pirvel etapze kargi
iqneba prioriteti mieniWos ufro Zvel obieqtebs, romlebic
tradiciulad miCneulia gamorCeuli mniSvnelobis nimuSebad.
Tumca momavalSi garkveuli mniSvneloba eqneba XX saukunis
nagebobebsac, romelTa mniSvneloba da xarisxi SeiZleba maT
dangrevamde arc aRiaron.
intervenciis prioritetTa saboloo nusxa warmoadgens
farTo sias, romlis yoveli muxli kargad mosaxmaria, Seicavs
amomwurav informacias, rac memkvidreobisa da misi dacvis
Sesaxeb azris gamotanis saSualebas iZleva. aseTi siebis safuZvelze SeiZleba Zeglebis mniSvnelobisa da prioritetis pirveladi Sefaseba. aseTi Sefasebebi unda ganaxorcielon maRali
donis, arqiteqturuli da arqeologiuri eqspertizis imgvari
gamocdilebis mqone specialistebma, rac moiTxoveba Semajamebeli debulebebisa da SefardebiTi Rirebulebis gansasazRvravad. Sefasebebis daxvewa mainc iqneba saWiro, vidre potenciuri proeqtebis sruli Sefaseba moxdeba. magram intervenciis prioritetTa nusxis muxlebi, rogorc winaswari mokle sia,
pirdapiri daniSnulebis iqiT, integrirebuli reabilitaciis
programis miznisTvisac aris mniSvnelovani. fiqroben, qvemoT
warmodgenili anketa, romelic sxvadasxva adgilas miRebuli
praqtikidan nasesxeb kriteriumebs emyareba, aseve sasargeblo
iqneba memkvidreobis RonisZiebaTa prioritetebis gansazRvrisa da dafinansebisTvis sxva qveynebsa da sxva viTarebaSic.
qvemoT motanili muxlebi da kiTxvebi im mosazrebiTaa Sedgenili, rom daexmaros saxelmwifo samsaxurebs. amis Semdeg,
saboloo nusxebi gaxdeba amosavali nagebobaTa da obieqtTa
winaswari teqnikuri SefasebisTvis, romelic moicavs Semdgom
teqnikur Sefasebasa da xarjTaRricxvas, rac win uswrebs SesaZlebadobis srul Seswavlas.
- 273 -
3.2.3. arqiteqturuli da arqeologiuri memkvidreobis inter­
venciis prioritetTa forma
1. qveyana, teritoria da organizacia:
qveyana an teritoria:
informaciis Semdgeneli organizaciis dasaxeleba:
sakontaqto piri:
el-misamarTi:
2. Zegli, RirsSesaniSnavi adgili an ansambli:
nagebobis (nagebobebis), RirsSesaniSnavi adgilis dasaxeleba:
aRwerilobis nomeri (nomrebi):
nagebobis/RirsSesaniSnavi adgilis tipi (tipebi):
ZiriTadi TariRi (TariRebi):
amJamindeli funqcia:
SeniSvna 1-2. rekomendebulia nagebobis an adgilis fotosu­
raTi Tan axldes formas, organizaciis dasaxelebisa da iden­
tifikaciis Semdeg.
dasaxelebis, misamarTisa da sainventaro nomris Semdeg unda
iyos tipis (tipebis), TariRis (TariRebis), funqciis (fun­
qciebis) mokle daxasiaTeba.
magaliTi I -_ romauli Termuli abanoebis arqeologiuri naS­
Tebi (fragmentebi); III-VI ss; mimdinareobs gaTxrebi.
magaliTi II _ abanoebi; 1563-4; nawilobriv iyeneben gamofenebi­
sTvis.
magaliTi III _ marTlmadidebelTa eklesia; XVII s.; drodadro
(dResaswaulebze) imarTeba religiuri msaxureba.
3. aRwera da mniSvnelobis Sefaseba
yvela SemTxvevaSi, miuTiTeT istoriuli da mSeneblobasTan
dakavSirebuli faqtobrivi informacia. Semdeg, ganixileT
Zeglis an RirsSesaniSnavi adgilis arqeologiuri, arqiteq­
turuli, istoriuli, socialuri, kulturuli da eTnikuri
mniSvneloba.
Zeglis, an nagebobaTa jufis SemTxvevaSi unda aRiniSnos yve­
la specifikuri detali _ tipologia, konstruqcia, dekori,
warwera, Sida mowyobiloba.
arqeologiuri obieqtis SemTxvevaSi daasaxeleT Zeglebis
raodenoba da tipi, gaTxrebis istoria, monapovarni da maTi
Senaxvis adgilebi da sxva.
ansamblis SemTxvevaSi, aRwereT misi zogadi kompozicia (mag.,
meCeTi da minareTi, meurneobis an sasoflo nagebobaTa jgufi,
urbanuli nagebobebis jgufi). miuTiTeT aseve, monumental­
uria, teritoriuli Tu infrastruqturuli (ansamblis kla­
- 274 -
sifikaciisTvis ixelmZRvaneleT evrosabWos gamocemiT: kul­
turuli memkvidreobis inventarizaciisa da dokumentaciis
saxelmZRvanelo, 2002).
4. kategoriebi da mniSvneloba
miuTiTeT obieqtis adgilobrivi, regionaluri, erovnuli da
saerTaSoriso mniSvneloba.
•saerTaSoriso mniSvnelobis
•gamorCeuli erovnuli mniSvnelobis
•specifikurad erovnuli mniSvnelobis
•regionaluri an adgilobrivi mniSvnelobis.
SeniSvna 3-4. aRwera unda iyos maqsimalurad martivi, mxolod
faqtebis dadastureba. mas unda mosdevdes mniSvnelobis Se­
faseba, rac eqspertizis erT-erTi ZiriTadi punqtia. vinaidan
mniSvnelobis gansazRvra ufro fardobiTia, vidre absolu­
turi, amitom aucilebelia Zeglis, misi istoriisa da tipolo­
giis maRalprofesiuli codna. am SemTxvevaSi gasaTvaliswine­
belia sxva eqspertebis Sexedulebebic.
mag., bazilikis tipis eklesia. moixata 1650 wels. eklesia mniS­
vnelovania im mxriv, rom igi adasturebs marTlmadidebeli
qristianuli Temis arsebobis faqts albaneTSi otomanTa pe­
riodSi.
5. sakuTrebis an interesTa kategoriebi
aRniSneT nagebobis an RirsSesaniSnavi adgilis mniSvneloba
religiuri denominaciis, eTnikuri jgufis da a.S. Tvalsaz­
risiT.
SeniSvna. es mniSvnelovanebis warmoCenis damatebiTi saSuale­
baa, religiur an eTnikur konteqstSi nagebobis an RirsSesan­
iSnavi adgilis mniSvnelobis aRniSvnis gziT.
6. miTiTeba dokumentaciasa da bibliografiaze
miuTiTeT aRwerilobis informaciis wyaroebi, arqivebi, lit­
eratura da sxv. miuTiTeT saarqivo informaciis moculoba,
mag., sruli fotofiqsacia, anazomebi da sxva.
SeniSvna. aq mieTiTeba dokumentaciis moculoba, misi Senaxvis
adgili da mokle bibliografia.
7. mdgomareoba
kategoriebi ganixileba Zalian cudidan kargisken; miuTiTeT
da aRwereT mdgomareobis kategoriebi Semdegnairad:
- 275 -
1. Zalian cudi _ nagebobis konstruqciuli dazianeba da ar­
amdgradoba; gadaxurvis ararseboba, Zlieri Sida dazianeba;
Senobis didi nawilis dazianeba gamowveuli Zlieri cecxliT
an stiqiuri ubedurebiT.
2. cudi _ konstruqciuli dazianeba da/an wvimis gamtari sax­
uravi; lpobaSeparulia; zogadi Sida dazianeba; nawilobrivi
dazianeba xanZris an sxva ubedurebis Sedegad.
3. saSualo _ konstruqciulad mdgradi, magram saWiroebs mci­
re SekeTebebsa da movlas.
4. kargi _ konstruqciulad mdgradi, atmosferuli zegavl­
enidan daculi; mniSvnelovan SekeTebas ar saWiroebs.
aRniSneT Senoba omis da msgavsi movlenebis dros Tu dazianda,
dazianebis SkaliT 0_5:
0 ar aris dazianebuli
1. gauZlo mcire dazianebas
2. SekeTebas saWiroebs sarkmlebi, karebi da sxva, dazianebisda
mixedviT
3. 30%-mde saxuravi dazianebulia, magram SesaZlebelia misi
SekeTeba
4. dazianebulia saxuravis 30%-ze meti, kedlebis mniSvnelov­
ni nawili, magram SekeTeba SesaZlebelia
5. dangreulia (magram SesaZlebelia misi rekonstruqcia).
8. safrTxe
safrTxis mizezi SeiZleba iyos obieqtis mdgomareoba, misi
mesakuTre, mosargeble, menejmenti da bunebrivi movlenebi
(mag., erozia, gruntis wyali, cxoveluri zemoqmedeba da sxva).
yovele maTgani unda iyos gasaTvaliswinebuli.
is SeiZleba gamoiwvios agreTve identobis, eTnikurobisa da
rwmenis negatiurma gamovlinebebma. Tu is cnobilia, miuTiTeT
amgvari saxis potenciuri safrTxe.
9. mdgomareobis risk-faqtorebi
a. Semdgomi ngrevis, an calkeuli nawilebis dakargvis uSualo
safrTxe; SeTanxmebuli gadawyveta ar arsebobs.
b. Semdgomi ngrevis, an calkeuli nawilebis dakargvis uSualo
safrTxe; gadawyveta SeTanxmebulia, magram samuSao ar dawye­
bula;
g. TandaTanobiTi dazianeba; gadawyveta ar aris SeTanxmebuli
d. TandaTanobiTi dazianeba; gadawyveta SeTanxmebulia, magram
samuSao ar dawyebula
e. saremonto samuSao mimdinareobs, an iolad SesakeTebelia,
magram ar hyavs momxmarebeli an SeiZleba upatronod darCes;
v. saremonto samuSao mimdinareobs, Senobis gamoyeneba da
- 276 -
momxmarebeli garkveulia;
z. Senoba (Senobebi) karg mdgomareobaSia, magram araa gamoy­
enebuli da arc gamomyenebeli hyavs;
T. Senoba (Senobebi) karg mdgomareobaSia, gamoyenebulia, hyavs
gamomyenebeli.
SeniSvna 7-9: mdgomareobisa da safrTxis Sefaseba RirsSesan­
iSnavi adgilisTvis priotitetis misaniWeblad mTliani Se­
fasebis mniSvnelovani nawilia. Sefasebis es kategoriebi mo­
tanilia safrTxis qveS myofi Senobebis reestridan, romelic
inglisurma memkvidreobam Seasrula, oRond mas daemata
karg mdgomareobaSi myofi nagebobebic. omiT gamowveuli da­
zianebis kriteriumi aRebulia gaerTianebuli erebis daziane­
baTa kategoriebidan, mas daemata nawilobriv dazianebuli
nagebobebic. zog SemTxvevaSi Semdgenelma SeiZleba isurvos
potenciuri dazianebis miTiTebac, identobis, eTnikurobisa
an religiuri mrwamsis ukuRmarTi demonstrirebis kvalad.
10. teqnikuri Sefaseba da xarjebis gaTvla
miuTiTeT Tu aris ukve Sesrulebuli mdgomareobis teqnikuri
Sefaseba da SekeTebisa da reabilitaciis winaswaruli ganfaseba. Tu cnobilia, miuTiTeT ganfaseba.
SeniSvna. es ar gulisxmobs axali ganfasebis dakisrebas. igi
Semdeg iqneba warmodgenili. aq unda aRiniSnos aqamde Sesrulebuli teqnikuri Sefaseba da ganfaseba, unda mieTiTos
xarjebis gaTvla, Tuki is cnobilia.
11. mesakuTre
miuTiTeT vinaa mesakuTre _ kerZo piri, saxelmwifo, munici­
paliteti, religiuri institucia, komerciuli, saerTaSor­
iso Tu sazogadoebrivi struqtura Tu sxv. miuTiTeT: Tu mesa­
kuTre cnobilia, magram ar imyofeba adgilze.
12. sargebloba:
miuTiTeT obieqti mTlianad sargeblobaSia Tu nawilobriv,
mudmivad funqcionirebs Tu dro da dro.
13. menejmenti
vin awarmoebs Senobis menejments _ mag., mesakuTre, mosarge­
bleni, Tu momxmarebeli?
dafinansebis mopovebis SemTxvevaSi vin iqneba pasuxismgebeli
finansebis administrirebasa da samuSaoTa zedamxedveloba­
ze?
SeniSvna 11-13. nagebobisa an RirsSesaniSnavi adgilis Taobaze
sakuTreba, misiT sargebloba da menejmenti umniSvnelovanesia
- 277 -
mdgomareobis da risk-faqtorebis Sefasebis, Tu nagebobisa
RirsSesaniSnavi adgilis Semdgomi strategiis dagegmvisas.
14. reziume
prioritetebis gansazRvrisTvis SeajameT mniSvnelobis, md­
gomareobisa da safrTxis (Sesabamisi klasifikacis gamoy­
enebiT) ZiriTadi punqtebi; SeZlebisdagvarad miuTiTeT maTi
xarisxic.
miuTiTeT am nagebobis, ansamblis, an RirsSesaniSnavi adgilis
potenciurad SesaZlebeli prioritetis done: maRali, saSua­
lo, dabali.
SeniSvna. Senobisa an RirsSesaniSnavi adgilisTvis priorite­
tis miniWeba profesionalTa gansjis saqmea da igi emyareba mis
sakuTar Rirebulebasa da fardobiT mniSvnelobas. vinaidan
es Semdgom RonisZiebebsac gansazRvravs, amitom saWiroa obi­
eqtis mniSvnelobisa da prioritetulobis donis gadaWarbebis
Tavidan acileba. Tu yvelafers erTnairad mniSvnelovnad
miviCnevT, maSin garTuldeba kvlevisa da dafinansebis pri­
oritetebis Taobaze gadawyvetilebis miReba. ra Tqma unda,
yvelaze sasargeblo keTilsindisieri Sefasebaa.
xelmowera da TariRi
3.3 winaswari teqnikuri Sefaseba
3.3.1 Sesavali
memkvidreobis Sefasebisa da intervenciis prioritetTa
nusxis Semdgom, integrirebuli reabilitaciis (IRPP/SAAH) oTxetapiani programis mesame etapia winaswari teqnikuri Sefaseba.
meoTxe etapi _ SesaZlebadobis dawvrilebiT Seswvla ar Tavsdeba winamdebare wignis farglebSi, vinaidan aseTi kvleva didadaa damokidebuli Zeglis tipze, viTarebisa da moTxovnebis
sirTuleze da metismetad mravalnairi SeiZleba iyos. amitomac,
isini naklebad Sesaferisia ramdenime Zireuli Semadgenlis gamoyofada da erTaderT, martiv formaSi mosaqcevad.
winaswari teqnikuri Sefasebis (PTA) mizania intervenciis
TiToeul etapze saWiro teqnikuri moTxovnebisa da zogadi xarjebis gamovlena intervenciis prioritetTa nusxaSi Setanili
yovel nagebobasa Tu RirsSesaniSnav adgilze nebismieri intervenciis yvela etapisTvis, sakonservacio samuSaoebidan dawyebuli vidre srul reabilitaciamde. radgan winaswari teqnikuri
Sefaseba intervenciis prioritetTa nusxis Semdeg sruldeba,
amitom teqnikuri SefasebisTvis arsebiTi garkveuli informacia
- 278 -
ukve Segrovebuli iqneba. qvemoT warmodgenili saxelmZRanelo
dokumenti imisTvis Seiqmna, raTa ganurCevlad qveynisa da nagebobis tipisa, uzrunvelyofil iqnes midgomis erTianoba, warmodgenil iqnes teqnikur RonisZiebaTa ZiriTadi meToduri principebi.
vinaidan analizis es etapi donorTa mozidvis umTavresi samoqmedo da programuli safexuria, igi Camoyalibda saerTaSoriso
fondebis moTxovnaTa gaTvaliswinebiT, kerZod madlierebiTaa
saxsenebeli evrosabWos ganviTarebis bankis (the Council of Europe
Development Bank) da msoflio ZeglTa fondis (World Monument
Fund /WMF/) metad Sinaarsiani moTxovnebi. unda aRiniSnos, rom
WMF-is dafinanseba zogadad sam kriteriums misdevs: istoriuli
an mxatvruli mniSvneloba; safrTxis xarisxi an ngrevis saSiSroeba; SeTavazebuli proeqtis sicocxlisunarianoba.
integrirebuli reabilitaciis proeqtSi (IRPP/SAAH) winaswar teqnikur Sefasebaze (PTA) pasuxismgebloba daekisraT adgilobriv eqspertebs, daniSnulT qveynis oficialur pirTa mier,
romelTac mxars uWerdnen evrosabWo da evrokomisia, xolo
xelmZRvanelobas saerTaSoriso eqspertebi uwevdnen, raTa uzrunvelyofiliyo midgomis erTianoba. miuxedavad imisa, rom sxvadasxva Zeglze SesaZloa sxvadasxva specializaciis eqspertebis
muSaoba gaxdes saWiro, oficialurma samsaxurebma mainc unda Seqmnan eqspertebis patara ZiriTadi jgufi, proeqtis gamZRolis
moTaveobiT, romelic pasuxismgebeli iqneba Sefasebis momzadebaze. es uzrunvelyofs midgomis erTianobas da warmoqmnis sakontaqto wertils, rac aucilebelia grZelvadiani da potenciurad
rTuli saerTaSoriso komunikaciebisa da molaparakebebisTvis.
winaswari teqnikuri Sefaseba procesis erTi safexuria da
ara ram TviTmiznuri. esaa nagebobis an RirsSesaniSnavi adgilis reabilitaciis erT-erTi safexuri da ara akademiuri dokumenti, romelic winaswari kvlevis Sedegebis gamoxatuleba
iqneboda. misi mizania daexmaros SemdgenelT Seagrovon da
Seafason maqsimalurad bevri informacia mofarglul droSi,
Caataron eqspertiza, moinaxulon Senoba an RirsSesaniSnavi adgili, moipovon dokumentacia da informacia. rekomendebulia,
rom eqspertma or dReze meti ar daxarjos Zeglze samuSaod da
amdenive magidasTan imuSaos. kvlevis siRrme, amdenad, droiT
unda ganisazRvros da ara yovelmxrivi Seswavlis surviliT.
dokumentaciaSi ver iqneba pasuxi yvela kiTxvaze: Semdgenlebma sakiTxi farTo kuTxiT unda dainaxon da ara gauTavebeli
detalebiT. maT Zeglis an RirsSesaniSnavi adgilis momavali
SesaZleblobebi unda Riad datovon. Semdgomi Sefaseba, an
fizikuri restavraciis samuSaoebi TviTonve moitans met daxvewilobas, an iqneb radikaluradac ki Secvalos warmodgena
nagebobis momavali funqciis Sesaxeb: mniSvnelovania momaval
- 279 -
momxmarebels rac SeiZleba didxans mieces Tavisi arCevanis gakeTebis SesaZlebloba. aseve mniSvnelovania aRiniSnos, rom sasurvelia nebismieri SemoTavazebuli proeqti daiyos fazebad
_ magaliTad, saxuravis SekeTeba _ vidre gadawydeba, rogori
iqneba nagebobis grZelvadiani gamoyeneba.
Tu gadawyda, rom winaswari teqnikuri Sefasebis obieqti
saWiroebs srul restavracias, maSin saWiro gaxdeba SesaZlebadobis ufro detaluri Seswavla. winaswari teqnikuri
Sefasebis ZiriTadi mizania informaciis Segroveba da misi analizi, ris safuZvelzec miiReba aseTi detaluri kvlevis Sesaxeb kompetenturi gadawyvetileba. Semdgenlebi am etapze ar
unda scadon, gascen Senobis xelaxali gamoyenebis saboloo
rekomendaciebi; maT SeiZleba gamoTqvan Tavisi mosazreba, magram SesaZlebadobis Seswavlis ufro detaluri daskvnebi xarjTaRricxvis, samuSaoTa etapobrivad dayofisa da funqciis
Taobaze rekomendaciis saboloo miwodebis win unda gakeTdes.
Tumca, SeTavazebul samuSaoTa biujeti _ oRond, winaswaruli _ aqve unda iyos warmodgenili, raTa gamoCndes SesaZlo
xarjeb, romelic momdevno etapze daixveweba. SesaZlebadobis
Seswavlaze detalurma muSaobam SeiZleba xeli Seuwyos momaval funqciaze sxva ideebis gaCenas. amitom mniSvnelovania arCevani Riad rac SeiZleba didxans darCes.
winaswari teqnikuri Sefasebis forma sam sakmarisad farTo da zogad nawiladaa dayofili da SemfasebelT yvela tipis
nagebobisa da RirsSesaniSnavi adgilis Sefasebis SesaZleblobas aZlevs, vinaidan sTavazobs teqnikuri Sefasebisa da pirveladi ganfasebis Sesaferis detalizaciis dones. aq warmodgenilia es nawilebi:
nawili 1-5: Sesavlad warmodgenili unda iyos Zeglis mniSvneloba, dafinansebidan gamomdinare SesaZleblobebi da misi
Semdgomi menejmentis ganzraxuli zogadi mimarTuleba; intervenciis prioritetTa nusxaSi arsebuli informaciis mokle
dajameba: administraciuli pasuxismgebloba, samarTlebrivi
statusi, mdgomareoba, dokumentacia, dagegmili Tu mimdinare
proeqtebi.
nawili 6-9: detaluri Sefaseba, romelic Zeglis an
RirsSesaniSnavi adgilis istoriuli an memkvidreobis TvalsazrisiT Sefasebis saSualebas iZleva; misi mowyvladobis Sefaseba; intervenciis potenciuri tipebis da etapebis teqnikuri Sefaseba; obieqtisa da misi mdgradobis xedvis mokle
aRwera; xarjebis winaswari Sefaseba; obieqtisa da misi menejmentis samomavlo rekomendaciebi; winaswari rekomendaciebi
SesaZlebadobis momdevno SeswavlisTvis.
danarTebi: esaa teqnikuri aRwerilobisa da dazianebaTa
- 280 -
CamonaTvali; esaa zogadi siebi, romelnic araa misadagebuli
konkretuli tipis nagebobas, an romelime qveyanaSi arsebul
mdgomareobas, isini sawyis wertils Tu Tavazoben im SemdgelenT, visac durs sakuTari, ama Tu im tipisa an qveynisTvis
Sesatyvisi CamonaTvali Seadginon.
sagangebo yuradReba unda mieqces im elementebs, romlebic SesaZloa moiTxovon donorebma potenciuri dafinansebis
Sefasebisas: ganmartebiT baraTs, (2) mniSvnelobis mokle mimoxilvas (7.2.1), mowyvladobis TuU safrTxis Sefasebas (7.3),
obieqtisa da misi mdgradobis xedvis mokled dajamebas (7.6.1.).
sagangebodaa rekomendebuli, rom informaciis Segrovebisas
mudmivad warmoidginebodes Sefasebis mosalodneli momxmarebeli, raTa Semdgom ar daikargos dro imave samuSaos dublirebis, misi xelmeored Sesrulebis gamo.
mniSnelobis mimoxilva da obieqtis xedva uciloblad warmoadgens ZiriTad ganacxads, romelic emsaxureba politikuri,
ekonomikuri da sazogadoebrivi mxardaWeris mopovebas, rac
arsebiTia warmatebuli da mdgradi proeqtis Sesamtkiceblad.
3.3.2 pirveladi teqnikuri Sefasebis forma
1. Sesavali gverdi
gverdis dasawyisSi miuTiTeT nagebobis an RissesaniSnavi adgilis martivi maidentificirebeli dasaxeleba:
mag. I - elektrosadguri, Kokaliance
mag. II – husamedin-faSas meCeTi
mag. III – Sipskas eklesia
daurTeT nagebobis an RisSesanisnavi adgilis foto da rukis
fragmenti, romelzec aRniSnulia misi adgilmdebareoba.
CamoTvaleT Semdegi saorganizacio da Zeglis detalebi:
1. 1 qveyana an teritoria:
1. 2 im organizaciis dasaxeleba, romelic agrovebs informacias:
1. 3. sakontaqto piri:
1. 4 el-misamarTi:
1. 5 nagebobis an obieqtis dasaxeleba da misamarTi:
1. 6 sainventaro nomeri (nomrebi):
1. 7 nagebobis/Zeglis/RirsSesaniSnavi adgilis tipi:
1. 8 ZiriTadi TariRebi:
1. 9 amJamindeli funqcia:
2. ganmartebiTi baraTi: obieqti da misi menejmenti
es aris Sejamebuli ganmarteba Zeglis an RirsSesaniSnavi ad­
gilis mniSvnelobis, im safrTxis, romlis winaSec is dgas, da­
finansebidan gamomdinare miRebuli SesaZleblobebisa da misi
- 281 -
Semdgomi menejmentis ganzraxuli zogadi mimarTulebebis
Sesaxeb. esaa dajameba ZeglTan an RirsSesaniSnav adgilTTan
dakavSirebuli mniSvnelovani sakiTxebisa da Tqveni winaswari
ganacxadi Zeglis momavlis Sesaxeb. reziumeSi gaTvaliswineb­
uli unda iyos grantiT miRebuli daxmarebis zogi winasawari
piroba: politikuri foni, mdgradobis xarisxi, instituciona­
luri SesaZleblobebi, menejmenti da monawileoba.
baraTi unda iyos mokle da mizanmimarTuli, iseTi, rom is
SeiZleba pirdapir gadaeces saxelmwifo ministrebs da poten­
ciur damfinansebel organizaciebs imis gaTvalisiwnebiT, rom
bevri mkiTxveli dokumentis mxolod am paragrafs waikiTx­
avs. politikosebsa da fondebs mokle, damarwmunebeli rezi­
ume sWirdebaT, romelic daanaxebs maT sakiTxis arssa da ga­
nacxadebis mniSvnelovnebas.
ganmartebiTi baraTi unda daiweros sul bolos, yvela sxva in­
formaciisa da misTvis sargo daskvnis miRebis Semdeg. igi ar
unda aRematebodes 500 sityvas.
3. administraciuli informacia
3. 1 pasuxismgebeli samsaxurebi
daasaxeleT Sesabamisi saxelmwifo, regionaluri, an adgil­
obrivi samsaxurebi, romlebic statusiT, an administraci­
ulad pasuxismgeblebi arian Zeglebze.
3. 2 nagebobis/RirsSesaniSnavi adgilis, dasaxeleba da misamarTi
sruli dasaxeleba da adgilmdebareoba.
3. 3 rukaze miTiTeba
daasaxeleT amosavali sistema da X da Y kordinatebi
3. 4 Zeglis tipi
arqiteqturuli, arqeologiuri, ansambli da a.S. daazusteT:
saxli, eklesia, meCeTi, saflavi da a.S. aRniSneT urbanulia
is Tu sofluri. aRniSneT Tu aris arqiteqturuli da arqe­
ologiuri niSnebis nazavi.
3. 5. mesakuTre
aq unda iyos miTiTebuli mesakuTre, sargebloba, amJamind­
eli funqcia.
3. 6. kanoniT gansazRvruli dacva/SezRudvebi
miuTiTeT dacvisa da SezRudvis kanoniT gansazRvruli done/
xarisxi. mag., SesaZlo RonisZiebebis SezRudva, samuSaoTa Ses­
asruleblad oficialuri nebarTvis saWiroeba da sxv.
4. mdgomareobis mimoxilva
aq meordeba intervenciis prioritetTa nusxis zogi elementi,
Tumca masze ufro detalurma muSaobam SeiZleba pirveladi
Sefasebis gadasinjva gamoiwvios.
- 282 -
4. 1 fizikuri mdgomareobis mimoxilva _ Zalian cudidan kargisken
4. 2 mdgomareobismieri safrTxis Sefaseba _ xarisxiT A-H
4. 3 intervenciis prioritetebi _ maRali/saSualo/dabali
5. arsebuli dokumentacia
5. 1 dokumentaciis wyaroebi:
angariSebi, grafikuli masala, fotomasala (aerofotoebi,
miwaze gadaRebuli fotoebi), fotogrametria, video, pub­
likaciebi da a.S. aRniSneT maTi arseboba, adgilsamyofeli,
misawvdomoba, vargisianoba da xarisxi.
5. 2 bibliografia:
mokled mimoixileT gamoqveynebuli literatura, ZiriTadi
wyaroebis CamoTvlisa da internet-misamarTis CarTviT.
5. 3 Catarebuli savele samuSao:
aRwereT ukve Catarebuli restavraciis/reabilitaciis da
a.S. teqnikuri Sefaseba. miuTiTeT TariRi da im dros ga­
keTebuli rekomendaciebi.
5. 4. amJamad mimdinare proeqtebi:
miTuTeT Tu mimdinareobs rame proeqti romelime nageoba­
ze an RirsSesaniSnav adgilze. miuTiTeT samuSaos masStabi
da vinaa masze pasuxismgebeli.
5. 5 ukve dagegmili proeqti:
miuTiTeT Tu aris dagegmili rame proeqti, miuTiTeT misi
masStabi da vinaa masze pasuxismgebeli.
5. 6. Catarebuli finansuri gaTvlebi:
Tu Catarebulia finansuri gaTvla, miuTiTeT TariRi da sa­
muSaoTa kategoriebis detalebi; aRniSneT, Tu iyo gaTvla
warmodgenili ganrigisa da fazebis mixedviT. mag., I - gadax­
urvis SenarCuneba, II- karebis da sarkmlebis Secvla, III- axali
funqciis miniWeba. am samuSaoebs SeiZleba daematos sainJin­
ro da teqnikuri samuSaoebic; sakonservacio da sarestavra­
cio samuSao, adaptacia; masTan dakavSirebuli sazogadoe­
brivi momsaxureba an infrastruqtura da a.S.
6. 0.
�����������������������������������������
winaswari teqnikuri Sefasebis masStabi
6. 1 Sefasebis moculoba/raoba
miuTiTeT proeqtSi monawile eqspertebis raodenoba da dar­
gobrivi specializacia, adgilobrivni arian eqspertebi Tu
saerTaSoriso, ra dro dasWirdaT samuSaos Sesasruleblad.
6. 2 kvlevis SezRudvebi:
miuTiTeT detalebi, mag., SeRwevis sirTuleebi mesakuTris,
nagebobis funqciis an misi saSiSi mdgomareobis gamo; saWiro
dokumentaciis uqonloba; miuTiTeT Tu iyo SezRuduli dro.
7. winaswari teqnikuri Sefaseba
- 283 -
aq SeiZleba gameordes interveniis prioritetTa nusxis zogi
monacemi. aucilebelia aRiniSnos, rom SeniSvna 7. 1. (winapiro­
ba) aRweriTi da obieqturi xasiaTisaa, xolo 7. 2 (mniSvneloba)
ufro subieqturi SeiZleba iyos da SefardebiT Rirebulebaze
msjelobis Semotanas uSvebs.
7.1 winapiroba: forma, funqcia da evolucia
7. 1. 1 nagebobis/obieqtis aRwera-mimoxilva, urbanuli da soflis konteqstis miTiTebiT.
mag. hidro-eleqtro sadguri soflis garemoSi, sofel ko­
kalianes maxloblad, sofiasTan axlos. is moicavs samanqano
darbazs, romelSic SemorCenilia belgiuri eleqtromowy­
obiloba, administraciul da sacxovrebel nagebobebs.
7.1.2. nagebobis an RirsSesaniSnavi adgilis istoriuli ganviTarebisa da evoluciis mimoxilva, uadresi xanidan dRevandlamde
sadguri aSenebulia italieli eqspertebis mier 1900 wels.
is funqcionirebda 1972 wlamde. Senobebi konstruqciulad
mdgradia, magram saWiroebs SekeTebasa da reabilitacias.
7. 2 mniSvneloba
mniSvnelobis Sefasebisas aucilebelia gaemijnos erTma­
neTs nagebobis, an RirsSesaniSnavi adgilis mniSvneloba
memkvidreobis menejmentis profesionalTa TvalsazrisiT
da maTi mniSvneloba sazogadoebisTvis. magaliTad, nage­
boba, romelmac ver SeinarCuna Tavisi pirvandeli saxe da
dakarguli aqvs Tavisi istoriuli da arqiteqturuli Tavi­
seburebebi, SeiZleba mainc mniSvnelovani iyos misi momxma­
reblisTvis, magaliTad, rogorc memorialuri obieqti. es
gasaTvaliswinebelia.
7. 2. 1. ��������������������������������������������������
istoriuli da memkvidreobismieri mniSvnelobis/Rirebulebis mimoxilva
am nawilSi yuradReba unda gamaxvildes Zeglis an RirsSesa­
niSnavi adgilis istoriul, arqeologiur, arqiteqturul,
mxatvrul, samecniero mniSvnelobaze (romelic ki mas mieye­
neba), risTvisac gamosayenebelia qvemoT moyvanili katego­
riebi. aRniSneT obieqtTan dakavSirebuli nebismieri isto­
riuli da/an kulturuli movlena.
7. 2. 2 Sefasebisas gamoiyenebuli kategoriebis CamonaTvali:
istoriuli;
mxatvruli/esTetikuri;
teqnologiuri;
religiuri/sulieri;
simboluri/identobis
samecniero/kvleviTi;
socialuri/samoqalaqo;
- 284 -
bunebrivi;
ekonomikuri.
miTuiTeT agreTve mniSvnelobis kategoriebi: saerTaSor­
iso, erovnuli, regionaluri an adgilobrivi.
mag. sadguri mniSvnelovania istoriuli da teqnologiuri
TvalsazrisiT, radgan igi pirveli eleqtrosadguria, ro­
melic balkaneTis regionSi aSenda. amave dros, vinaidan aq
italieli da belgieli eqspertebi muSaobdnen, igi saerTa­
Soriso TanamSromlobis kargi nimuSicaa. yuradRebas imsax­
urebs, rom sadgurma SeinarCuna Tavisi Zveli mowyobiloba.
amdenad, sadguri erovnuli mniSvnelobis obieqtadaa miC­
neuli.
7. 3 dacvis mowyvladobis/safrTxis Sefaseba
srulad aRwereT, ram iqonia gavlena obieqtis mdgomareo­
baze, miuTiTeT mowyvladobis an safrTxis amJamindeli
problemebi, SeecadeT gansazRvroT momavali potenciuri
problemebi, raTa uzrunvelyoT nagebobis an RirsSesaniS­
navi adgilis Sesaferisi uwyveti arseboba. isini SeiZleba
iyos bunebrivi, fizikuri, ganviTarebiT gamowveuli, aras­
wori intervencia, mesakuTreTa uyuradReboba, adminis­
traciuli da finansuri xarvezebi, da a.S. aq warmodgenili
unda iyos ZiriTadi sakiTxebi, risTvisac gamosayenebelia
xifaTTa nusxa, danarTi 2-is mixedviT.
7. 4 teqnikuri mdgomareoba
mimoixileT fizikuri mdgomareoba imis gaTvaliswinebiT,
rom ufro detaluri Sefaseba moxdeba SesaZlebadobis Ses­
wavlis dros.
gansazRvreT intervenciis doneebi da tipebi: ra SeiZleba
SenarCundes da ra unda SenarCundes; risi Secvla SeiZleba
(mag., gviandeli minaSenebi). miuTiTeT samuSaoTa mosalod­
neli etapebi da gamijneT saswrafod gansaxorcielebeli
RonisZiebebi ufro Soreuli intervenciisgan.
Senobis an RirsSesaniSnavi adgilis komponentebis teqni­
kuri aRwera warmodgenili unda iyos CamonaTvalis mixedviT,
romelic mocemulia danarTebSi _ 1A da 1B; RirsSesaniSnavi
adgilisTvis, romelic Sedgeba rogorc arqeologiuri, ise
arqiteqturuli komponentebisgan, SegiZliaT gamoiyenoT
orive danarTis muxlebi. teqnikuri aRweriloba SendgomSi
kidev damuSavdeba SesaZlebadobis Seswavlis dros.
7. 5 moTxovnil SekeTebaTa zogadi mimoxilva
warmoadgineT winaswari jamuri Sefaseba, romelic emyareba
teqnikuri mdgomareobis Sefasebas. igi kidev damuSavdeba
da daixveweba SesaZlebadobis Seswavlis dros; magram kargi
- 285 -
iqneba zogierTi mosazreba aqve iyos wrmodgenili, radgan
isini momavali, ufro detaluri samuSaoebis CamtrebelT
mimarTulebis gansazRvrisas Seuwyobs xels. aRniSneT
SekeTebis prioritetebi da SesaZlo etapebi; gansakuTreb­
uli yuradReba gaamaxvileT im samuSaoebze, romelnic
gadaudebladaa Sesasrulebeli Zeglebisa da RirsSesaniS­
navi adgilebis stabilizaciisa an usafrTxoebisTvis.
miaqcieT yuradReba, rom 7. 4 da 7. 5 SeiZleba iyos naCvenebi
calcalke, erTmaneTis miyolebiT an isini SieZleba gaerTi­
andes im SemTxvevaSi, Tu sakuTriv Zegli iTxovs mdgomare­
obisa da saremonto samuSaoebis kompleqsur Sefasebas (ix.
qvemoT magaliTebi – Tavi 5. 3).
7. 6 konservaciis/reabilitaciis politika da winadadebebi
aq zogadad unda iyos warmodgenili ganzraxva da ara sab­
oloo “manifesti” Zeglisa Tu RirsSesaniSnavi adgilis
gamo. es sawyisi wertilia, sadac motanilia pirveladi idee­
bi, romlebic SesaZlebadobis Seswavlis etapze Semowmdeba
da detalurad damuSavdeba. gaTvaliswinebuli unda iyos
qvemore muxlebi da Sesabamisi informaciaRaa moswodebeli:
7. 6. 1 obieqtis xedvis da misi mdgradi ganviTarebis zogadi mimoxilva mosamzadebel etapze
aq unda warmoadginoT mosazrebebi proeqtis mdgradobis
Sesaxeb. igi unda aCvenebdes, raa ganzraxuli an ra molodini
aqvT Senobis an RirsSesaniSnavi adgilis samomavlo marTvasTan dakavSirebiT, romelmac unda uzrunvelyos grZelvadiani uwyvetoba da sicocxlisunarianoba.
7. 6. 2 konservaciis filosofia
SeajameT mizani, masStabi, ganzraxvani; aRwereT nagebobis
avTenturoba, masalis vargisianoba. ar dagaviwydeT, rom am
proeqtis mizania reabilitacia mdgradi ganviTarebis sam­
saxurSi.
7. 6. 3 intervenciis done
miuTiTeT, winaswari ganzraxva SekeTebas gulisxmobs, rekon­
struqcias, sasargeblo xelaxal gamoyenebas, Tu obieqtis,
rogorc erovnuli mniSvnelobis Zeglis mTlian aRdgenas da
a.S. Tu rekonstruqcias TavazobT, maSin zedmiwevniT daas­
abuTeT amis mizezi, radgan aseTi ganacxadebi skamaTo Sei­
Zleba iyos da ar pasuxobdes konservaciis ZiriTad mizans,
romelic imdenad samaxsovro adgilebis rekonstruqcias ki
ar gulisxmobs, aramed mis dacvas Semdgomi dazianebisgan.
7. 6. 4 winaswaruli winadadebebi adekvaturi gamoyenebis Sesaxeb, Tuki isini saWiroa
mag., komerciuli, sacxovrebeli, sazogadoebrivi dan­
iSnuleba. es sakiTxic SesaZlebadobis Seswavlis etapze
- 286 -
Semowmdeba. gavrecelebuli mosazrebis Tanaxmad, aRdge­
nili Senobis saukeTeso gamoyeneba misTvis Zveli, avTen­
turi funqciis dabrunebaa _ ukeTesia eklesiis eklesiad
aRadgena, an meCeTis _ meCeTad. magram radgan es yovelTvis
ver xerxdeba, alternatiuli gzac mosasinjia da zogjer
obieqtisTvis Sesatyvisi, magram axali funqciis miniWebaa
saukeTeso gamosavali. magaliTad, arasaWiro eleqtrosad­
guris gadakeTeba industriis muzeumad savsebiT gamarTle­
bulia. radgan daniSnulebis cvla ar laxavs Tavdapirveli
nagebobis simrTeles, sakmarisad inarCunebs mis naSenobasa
da xasiaTs, rac gvagebinebs da aTvalsaCinoebs axal, monaTe­
save funqcias.
7. 6. 5 socialuri gamoyenebisa da mdgradi ganviTarebis SesaZleblobebi
mag., samuSao adgilebis Seqmna socialur momsaxurebasa da
masTan dakavSirebul sferoSi (turizmi, komercia, infor­
macia, samuzeumo saqmianoba da a.S.).
7. 6. 6 gamagreba/gadaxurvis, SekeTebis, konservaciis, restavraciis, reabilitaciis prioritetebis zogadi Sefaseba
survilisamebr, dayaviT calkeul nawilebad.
7. 6. 7 sazogadoebis mier monaxuleba
Tavisufalad, Tu SezRudviT, SeTanxmebis safuZvelze; Tem­
isTvis potenciuri sargebeli.
7. 6. 8. sxva sargebeli
mag., ufro farTo auditoriis Cabma; Tvisebebi, romelTa
gansakuTrebuli eqspluatacia SeiZleba.
7. 7. dafinanseba
detaluri ganfaseba ver ganxorcieldeba SesaZlebadobis
Seswavlis etapamde. isic cxadia, rom am mogviano etapzec
ki Tanxebis cvlileba damokidebuli iqneba intervenciis
doneze, samuSaos etapebsa da Senobis momaval funqciaze
(saWiroebisamebr). miuxedavad amisa, sasurvelia, rom aq war­
modgenili iyos, yvelaze sando codnis Tanaxmad, zogadi
masStabis SefardebiTi ganzomilebani.
7. 7. 1 sabiujeto moTxovnebis zogadi Sefaseba da fazireba
igi ar aris savaldebulo da sabolood ganisazRvreba
SesaZlebadobis Seswavlis etapze. im SemTxvevaSi, Tu maTi
usafrTxoebisTvis, saWiroa Senobis an RirsSesaniSNavi ad­
gilis saswrafo samuSaoebi, maSin miuTiTeT aucilebeli
RonisZiebebis sazRauri.
7. 7. 2 investiciebis mozidvis SesaZleblobebis Sefaseba
warmoadgineT raoba realuri an samomavlo finansuri gaTv­
lebisa, romelic aqamde Sesrulda da maTi Sesabamisi doku­
mentacia.
- 287 -
7.7.3. investiciebis amogebis SesaZleblobebis Sefaseba
warmoadgineT raoba realuri an samomavlo finansuri ga­
Tvalebisa da maTi Sesabamisi dokumentacia. is SeiZleba
Seicavdes potenciuri turizmis Sefasebas, iseve rogorc
biznesis an adgilobrivi ekonomikisTvis potenciuri sarge­
belis gansazRvras.
7.7.4. scadeT Tua ar am RirsSesaniSnavi adgilebisa an ZeglebisTvis fondebis moZieba? Tu asea, mogvawodeT detaluri informacia.
7.7.5. miiReT Tu ara am RirsSesaniSnavi adgilebisa an ZeglebisTvis dafinanseba? Tu asea, mogvawodeT detaluri informacia.
7. 8 menejmenti
aRwereT proeqtis menejmentis grZelvadiani da mokleva­
diani mowyoba. konkretulad miuTiTeT ra saxis Treininge­
bia saWiro, raTa uzrunvelyofili iyos menejmentis Sesa­
ferisi warmarTva da nagebobis an RirsSesaniSnavi adgilis
grZelvadiani mudmivi sicocxlisunarianoba.
• instituciuri mowyoba da pasuxismgeblobebi _ erovnuli
da adgilobrivi
• instituciuri filosofia – simdgradis mondomeba, mis­
awvdomoba da a.S.
• procesis marTva _ vin aris angariSvaldebuli, vin aris
pasuxismgebeli da vin _ Semsrulebeli.
• proeqtis sabWo _ Tu es saWiroa, miuTiTeT Semadgenloba
da pasuxismgeblobani
• winadadeba Zeglis, an RirsSesaniSnavi adgilis grZelva­
diani menejmentis Sesaxeb, mdgradi ganviTarebis xelSew­
yobis mizniT.
ganixileT mdgradi ganviTarebisTvis arsebiTi winapirobe­
bi, SesaZleblobani da SezRudvebi.
8. dokumentacia
rekomendebulia, rom winaswar teqnikur Sefasebas werilo­
biT informaciasTan erTad axldes fotoebi, naxazebi da ruka.
fotoebi zogadi xedebisa iyos da ara yvela SesaZlo deta­
lis; maTi raodenoba ar unda aRematebodes 6_10, Tumca es, ra
Tqma unda, damokidebulia Zeglis an RirsSesaniSnavi adgilis
sirTulezec. naxazebic ganmartebiTi da ara yovlismomcveli
unda iyos. detaluri anazomebi saWiro iqneba samuSaoTa mom­
devno etapebze, am etapze ki sakmarisia eskizebi, an saarqivo
naxazebis aslebi.
9. Sesrulebadobis Seswavla
Sesrulebadobis Seswavla Sefasebis procesis Semdegi safex­
- 288 -
uria, magram masze fiqri winaswari teqnikuri Sefasebis dros
unda daiwyos. is didad sxvaobs Zeglis an RirsSesaniSnavi ad­
gilis tipis Sesabamisad. Tumca, unda aisaxos Semdegi: zogadi
debulebebi, teqnikuri Sefaseba, finansuri Sefaseba, profe­
sionalTa Sefaseba zedamxedvelebisa, konstruqtor-inJi­
nerebisa da a.S; arsebuli naSenoba da misi mdgomareoba; kon­
struqciuli da samomxmareblo moTxovnebi, jandacvis da daz­
Rvevis sakiTxebi, proeqti (naxazebi), funqciasTan dakavSire­
buli rekomendaciebi, pasuxismgebeli samsaxurebi, samuSaoTa
zogadi sqema _ intervenciis doneebi da etapebi da maTTan da­
kavSirebuli xarjebi, detaluri monacemebi grantismimReb in­
stituciaze da investiciebis menejmenti; Semdgomi nabijebi.
winaswari teqnikuri Sefasebis damasrulebel etapze gaTval­
iswinebuli unda iyos SesaZlebadobis Seswavlis Sinaarsi, rac
xels Seuwyobs Semdgomi fazis samuSaos reziumes momzadebas.
yuradReba unda mieqces Semdeg potenciur saWiroebebs:
• konstruqciis Semdgomi kvleva da analizi samuSaos faze­
bis xangrZlivobisa da gaTvlebis srulyofisTvis
• inJiner-konstruqtorebis, garemos zemoqmedebis Semswav­
leli speqcialistebis, kedlis mxatvrobis eqspertebis sa­
gangebo profesiuli rCevis sawiroeba
• nagebobis an RirsSesaniSnavi adgilis ufro farTo kon­
teqstSi ganxilvis, garemosTan misi kavSiris gansazRvris
saWiroeba
• aRWurvilobid, magaliTad, xaraCos saWiroeba
• Semdgomi an gaunjobesebuli dokumentaciis sawiroeba F
• obieqtis menejmentis moTxovnebi
• nagebobis an RirsSesaniSnavi adgilis konservaciis gegmis
saWiroeba
• SesaZlebadobis Sefasebis mosalodneli xangrZlivoba da
xarjebi; ar daiviwyoT, rom vinaidan xarjebi potenciurma
donorma unda gaiRos, mniSvnelovania aq daTvlili cifris
motana.
winaswari teqnikuri Sefaseba Serulebulia:
xelmowera TariRi
danarTebis CamonaTvali: teqnikuri da safrTis indikatiuri
kiTxvarebi
Semdgomi danarTebi warmoadgens nagebobis an RisSesaniSnavi adgilis teqnikuri aRwerisa da safrTxeebis kiTxvatrebs.
am CamonaTvalebiT unda vixelmZRvaneloT winaswari analizis
dros: Tumca isini ufro rCevis saxisaa, vidre savaldebulo.
am etapze amomwuraobas nu ecdebiT. aqcenti ufro mTlian
- 289 -
masStabze unda gakeTdes, radgan ar aris sakmarisi dro yvela
arsebrivi komponentis sruli analizisTvis. ufro detaluri
analizi Semdgom, SesaZlebadobis kvlevis etapzea SesaZlebeli.
zogi obieqti Seicavs orive komponents: arqeologiursa
da arqiteqturuls, ris gamoc Semdgenelma orive CamonaTvali unda moimarjvos. teqnikuri elementebis es CamonaTvalebi ufro zogadi xasiaTisaa da ara misadagebuli konkretuli
nagebobis tipsa an romelime qveyanaSi arsebul mdgomareobas.
sxvadasxva tipis nagebobebma an RirsSesaniSnavma adgilebma
SeiZleba sxva, ufro specifikuri elementebis gaTvaliswineba
moiTxovos. misasalmebelia, Tu, saWiroebisamebr, Tqven SeimuSavebT aRweriTY CamonaTvals romelime tipisTvis, romelic,
amasTan, am zogad wess miyveba.
danarTi I teqnikuri CamonaTvali
a. nagebobebi da ansamblebi
gasaTvaliswinebelia Semdegi kompentebi:
1. konstruqcia mTlianobaSi (mimoxilva)
2. saZirkvlebi
3. kedlebi/sayrdenebi
4. iatakebi da Weri
5. gadaxurva
6. kibe, kibis ujredi
7. kar-sarkmlebi
8. aivnebi da verandebi
9. kedlis baTqaSi
10. dekori
11. infrastruqtura
12. damatebiTi Senobebi
13. gare sivrce/Sida ezo
komponentebis Sefasebisas, saWiroebis Tanaxmad, gasaTvaliswinebelia Semdegi:
a. aRwera/SezRudvebi
b. dazianebis Sefaseba* (zemoqmedeba)/xifaTebi**
g. diagnozi (mizezebi)/dazianebis xarisxi
d. intervenciis SemoTavazebuli tipi
e. intervenciis prioritetebi
v. xarjebis gaTvla
* dazianebis Sefaseba da diagnozi erTadac unda iyos warmod­
genili
** xifaTebisTvis ix. indikaturi CamonaTvali _ danarTi 2
.
- 290 -
b. arqeologiuri obieqtebi
gasaTvaliswinebelia Semdegi komponentebi:
1. vrceli regioni/garemo
urbanuli/araurbanuli (Zvelad/dRes)
landSafturi Rirebulebani (Zvelad/dRes)
misawvdomoba (Zvelad/dRes)
sxva sayuradRebo obietebi SemogarenSi (bunebrivi, kulturuli)
dacvis zonebi
2. obieqti
sazRvrebi, moRobva, usafrTxoeba
misawvdomoba, gadaadgileba obieqtis teritoriaze (unarSez­
Rudul adamianTa Sesvla)
ganaTxari teritoria (%), Sualeduri areebis mdgomareoba
gasaTxreli Zeglebis miTiTeba
TavSesafari
3. Zeglebi
4. keTilmowyoba, obieqtis prezentacia
sazogadoebisTvis misawvdomoba, avtosadgomi
damTvaliereblebis centri da sxva momsaxureba
sagamofeno, da saganmanaTleblo sivrceebi, muzeumi
gadaadgileba (gzebi, bilikebi, daTvalierebis zona)
ganmartebiTi abrebi, obieqtis axsna-ganmarteba
administraciuli sadgomebi
infrastruqtura.
komponentebis Sefasebisas, saWiroebis mixedviT, gasaTvaliwinebelia Semdegi:
a. aRwera/SezRudvebi
b. dazianebis Sefaseba*/xifaTebi**
g. diagnozi*(mizezebi)/dazianebis xarisxi
d. intervenciis SemoTavazebuli tipi
e. intervenciis prioritetebi
v. xarjebis gaTvla
* dazianebis Sefaseba da diagnozi erTad SeiZleba iyos war­
modgenili
** xifaTebisTvis ix. indikaturi CamonaTvali, danarTi 2
danarTi 2: safrTxeebis idikaturi CamonaTvali
gamoiyeneT es CamonaTvali sxvadasxva SemTxvevaSi ama Tu im
xifaTis identificirebisTvis
1. bunebrivi xifaTi
eqstremaluri bunebrivi movlenebi (miwisZvra,
vulkanuri amofrqveva)
- 291 -
qariSxali,
adamianis daudevrobiT, moufrTxileblobiT gamowveuli mov­
lenebi (mag., wyaldidoba, xanZari, mewyeri, garemos dabinZureba)
erozia
Citis budeebi, mwerebisa da cxovelTa moqmedeba
klimaturi faqtorebi (qari, wvima)
gruntis wylebis marTva (sinestis gavrceleba, datborva, wy­
lis kapilaruli dena, miwisqveSa wylebis done)
radiacia, rogorc dazianebis faqtori
Termuli cvalebadoba (gafarToveba/SekumSva, datenianeba/
gaSrobis cikli, marilebis gavrceleba da kristalizacia)
dabinZureba
masalis dazianeba
2. zrda-ganviTareba _ demografiuli mateba
urbanuli zrda
soflis meurneoba (miwaTsargebloba, meqanizacia, niadagis
ganoyierebis mizeziT gamowveuli niadagis damlaSeba)
industriis ganviTreba, infrastruqtura
soflis dacarieleba urbanizaciis gamo
xelosnobis tradiciis dakargva
3. turizmi
ganmartebiTi abrebis, kargi gzis, dacvisa da movlis nakleboba
turistTa sadgomebis (da sastumroebis) obieqtis teritori­
aze SeWra
vandalizmi (mag., grafitebi)
intensiuri misvla-mosvla an gamoyeneba
4. dagegmvis xarvezebi
calkeuli `Txra~
obieqts “ganviTarebis dabrkolebasaviT” ekidebian _ namusre­
vis grovebi
droebiT SemoRobva (SemorCenili naSTebis Senaxvis an xalxis­
gan dacvis mizniT)
5. socialuri uwesrigobis zemoqmedeba
politikuri an socialuri vandalizmi
simboloebis ganadgureba
obieqtis gamoyeneba samxedro mizniT
RirebulebaTa konfliqti
siZveleTa departamentis TanamSromlebi ar arian gawafulni
sagangebo RonisZiebebaTa warmoebaSi
6. Zarcva
saerTaSoriso antikvaruli bazrebis dakveTa
soflis siRatake _ organizirebuli danaSauli
- 292 -
arqeologiis ucxoeTSi saimportod gamoyeneba
ganZis maZiebloba
obieqtis dacvis uunaroba
7. arqeologiuri gaTxrebi, rogorc dazianebis gamomwvevi faqtori
ormoebisa da Txrilebis Riad datoveba (amovsebis gareSe)
gamagreba, konservacia, da dacva (da obieqtis prezentacia) ar
aris gaTvaliswinebuli
samecniero jgufisa da adgilobrivi samsaxurebis arakoor­
dinirebuloba
8. Seuferebeli intervencia, rogorc dazianebis faqtori
moumzadebeli personali
moZvelebuli meTodologia
SeuTavsebadi masala
restavraciad gasaRebuli aradokumentirebuli rekonsturqcia
eTikurad gaumarTlebuli rekonstruqcia
9. movla-patronobis nakleboba
momravlebuli mcenareebi
WuWyis dagroveba
wylis dagubeba
10 administraciuli da samarTlebrivi xarvezebi
araadekvaturi institucionaluri mxardaWera
kerZo sakuTrebis teritoriaze arsebuli arqeilogiuri naS­
Tebis statusis aramkafio definicia
dacvis zonebis moniSvnis gaurkveveli kriteriumi
memkvidreobis arasakmarisi, susti integracia ganviTarebis
gegmaSi
araadeqvaturi Treiningi
gacnobierebis amaRleba
sagangebo RonisZiebaTa gegmebi
11. konstruqciuli arastabiluroba
konstruqciis dazianeba _ deformacia, ngreva
samSenblo masalis danakargi, CamoSla, dabzarva,
sxva zemoqmedebani _ zedapiris danaleqeba, miSenebebi, gada­
keTebebi
12. mesakuTre da mosargeble
mesakuTris gareSe
mraval-funqciuri
movla-patronobaze aravinaa pasuxismgebeli
- 293 -
13 funqcia
Seuferebeli funqcia
SeuTavsebeli gamoyeneba
14 resursebi
arasakmarisi finansebi SekeTebisa da movla-patronobisTvis
proeqtis marTvis arasakmarisi propesionalizmi
teqnikuri restavraciis arasakmarisi Cvevebi
4.0. daskvna
mTavari principebi da ideebi, romlebic Zireulia integrirebuli reabilitaciis (IRPP/SAAH) proeqtisTvis, arsebiTad ar aris axali samxreT-aRmosavleTi evropis qveynebisTvis. qveynebis umetesobam winamorbedi komunisturi reJimisgan memkvidreobiT miiRo mdidari dokumentacia, romelsac
Tan axlavs sakmaod efeqtiuri dacviTi sistema. rig qveynebSi
Semdgom gatarda reformebi, ganaxlda sistemebi, sainventarizacio sistema moarges evropul standartebs.
Tumca, miuxedavad im profesionalizmisa da im rwmenisa,
romelic warmoCindeba am reformebisa da dokumentaciis sistemebSi, unda aRiniSnos (da es ar iqneba proeqtSi monawileebis daRalateba) rom, calkeul SemTxvevebSi, arsebuli samuSao
meTodebi arcTu ise efeqtiuria menejmentis moTxovnilebaTa
dasakmayofileblad Tu integrirebuli memkvidreobis konservaciisTvis. sakmao samuSaoa Sesasrulebeli memkvidreobis
dacvisa da reabilitaciis moTxovnilebaTa integraciisTvis
rekonstruqciisa da ganviTarebis globalur strategiebSi. damatebiTi komponentebi, romlebic samxreT-aRmosavleT
evropaSi kulturuli da erovnuli memkvidreobis regionaluri programis nawilad moiazreba, unda daexmaros qveynebs menejmentis sistemisa da praqtikis srulyofaSi, im gamocdilebis
moSveliebiT, romelic maT IRPP/SAAH proeqtis saSualebiT
miiRes da im problemebis gaTvaliswinebiT, romelic misi ganxorcielebis procesSi SeiZleba warmoSobiliyo.
proeqtis ganxorcielebam gamoaCina axali ganzomilebani da
siZneleebi, romlebic Sesabamis qveynebSi warmatebiT ganixileboda. prioritetis idea da misi winwamoweva, rogorc resursebisa da yuradRebis mosazidi dinamiuri instrumentisa, Tavdapirvelad sakmaod rTulad gadmoitaneba arsebul praqtikaSi,
radgan is moiTxovs strategiul midgomas, proeqtebis drois
did monakveTebze ganvrcobas da maT moklevadian, Sualedur da
grZelvadian fazebad dayofas. profesiuli da politikuri qse- 294 -
lis ganviTarebis moTxovnileba kidev ufro TvalsaCino gaxda
mas Semdeg, rac samxreT-aRmosavleT evropis qveynebma saziaro,
uaxlesi tkiviliani istoriis magaliTze iswavles, rom evropaSi TavianTi adgilis mosapoveblad ar aris ukeTesi gza, vidre
maTi erTiani memkvidreobis gamoCineba. es gulisxmobs qveynebs
Soris TanamSromlobas da maT SigniT qselebis gaSlas, Tumca
amas gavyavarT bolovadi miznebisa da amocanebis mqone, individualuri instituciebis administraciuli sazRvrebis gareT.
gamWvirvaleba, informaciis gacvla, diskusiebi, konsultaciebi,
konsensusis miRweva _ yvelaferi es winapirobaa naTeli da myari
poziciis warmosaCenad maTTvis, vinc unda miiRos gadawyvetileba, dauWiros Tu ara mxari proeqts, Cados Tu ara investiciebi. saerTaSoriso qselebis damyareba TavisTavad gamowvevaa,
magram imis gaTvaliswinebiT, rom Cven Tvals vadevnebT centraluri da aRmosavleT evropis qveynebis aSkara mzadyofnas
gulRiad esaubros msoflios izolaciis wlebis Semdgom, amis
ganxorcieleba ufro advilia: ufro masStaburi saerTaSoriso
kooperaciis survili xels uwyobs im SesaZleblobebis aRqmas,
romlebsac globalizacia am qveynebs sTavazobs.
am proeqtis meSveobiT samxreT-aRmosavleT evropis qveynebSi gamoikveTa metad specifikuri da pragmatuli midgoma
evropuli standartebis da dadebiTi gamocdilebis TavianTi
problemebiss da moTxovnilebebisTvis misadagebisa. erovnulma eqspertebma ganaviTares meqanizmi, romelic pativs miagebs
adgilobriv, erovnul tradiciebs da unar-Cvevebis maRal dones, amasTanave ki cnobs potenciuri internacionaluri partniorebis samarTlebriv da institucionalur molodinsac.
rogorc Sedegebidan Cans, SemuSavebulia originaluri da efeqtiuri meTodologia.
am wignze muSaobis dasrulebisas, proeqtis samuSao procesi jer kidev mimdinareobda da yvelani velodiT samuSao
meTodis institualizacias, raTa misi gamoyeneba am qveynebSi
mdgradi da mudmivad sasargeblo yofiliyo. pirveli zemoqmedeba, ramdenadac vicodiT, iZleva optimizmis safuZvels dasaxuli miznis misaRwevad:
_ albaneTsa da kosovos regionSi xelisuflebam arsebuli
biujetidan gamoyo im ZeglebisaTvis, romelic Seswavlili iqna proeqtis damuSavebis procesSi.
_ CernogoriaSi meTodi gamoiyenes 350-ze meti iseTi Zeglis
sagangebo aRwerilobisTvis, romelTac manamde ar xvdaT
wilad bedniereba rigiani dokumentacia hqonoda.
_ intervenciis prioritetTa nusxisTvis Sedgenili dosieTi bosnia da hercogovina warmatebiT warsdga msoflios
- 295 -
ZeglTa fondis winaSe, raTa SeetanaT XVI saukunis mehmed-faSas xidi mdinare drinaze `asi safrTxeSi myofi Zeglis~ siaSi.
_ xorvatia iyo pirveli qveyana, romelmac proeqtis farglebSi momzadebuli dokumentacia warudgina evropis
ganviTarebis bankis sabWos, raTa sesxad gamoeyoT 30 milioni evro qalaq vukovaris reabilitaciisTvis.
_ kosovos regionSi, intervenciis prioritetTa nusxis daxmarebiT, Seiqmna samuSao dokumenti, romelic warudgens donorebis konferencias, gamarTuls iuneskos mier,
evrosabWosa da evrokomisiasTan mWidro TanamSromlobiT. ufro metic, winaswarma, teqnikurma Sefasebam pirdapir Seuwyo xeli restavraciisa da dacviTi RonisZiebebis
ganxorcielebas marTlmadidebelTa im Zeglebis mimarT,
romlebic dazaralda 2004 wlis martSi datrialebuli
movlenebis Sedegad. aRmasrulebeli komiteti daeyrdno
teqnikur monacemebs im religiuri nagebobebis sarestavraciod, romlebic evropis sabWos mier SeirCa.
proeqtis faarglebSi SemuSavebuli meTodologiis konkretulad gamoyenebis yvela zemoT moyvanili magaliTi migviTiTebs am procedurebisa da logikis progresul integraciaze monawile qveynebis profesionalebisa da politikosebis
yoveldRiur cxovrebaSi. meTodma unda gazardos erovnuli,
regionaluri da adgilobrivi administraciis efeqtiuroba
yvela arsebuli resursis prioritetebze mimarTva, raTa daCqardes rac SeiZleba meti, dasangrevad ganwiruli Zeglis sareabilitacio procesi. amanve xeli unda Seuwyos potenciur
donorebTan Tu investorebTan kontaqtebsa da molaparakebas,
detaluri gamokvlevebis da mravlismomcveli meTodologiisa
da prioritetebis gansazRvris codnis mitaniT sabazro ekonomikaSi wamoWrili saWirboroto sakiTxebis Sesabamisad, romlebic SezRuduli resursebis saukeTesod moxmarebas Seexeba.
5. 0. memkvidreobis Sefasebis, intervenciis
prioritetTa nusxisa da winaswari
teqnikuri Sefasebis magaliTi
aq mocemuli magaliTi warmodgens nawils 2003, 2004 da 2005
wlebis integrirebuli reabilitaciis proeqtisa (IRPP/SAAH)
(samxreT-aRmosavleTi evropis kulturuli da garemos memkvidreobis regionaluri programa), romelic gamocemulia evro- 296 -
sabWos mier. aq moyvanilia erTi qveynis, Cernogoriis (serbeTi
da Cernogoria) erTi nageboba, rogorc nimuSi procesis uwyvetobis sademonstraciod.
5.1. memkvidreobis Sefasebis magaliTi
Cernogoriis (serbeTi da Cernogoria) memkvidreobis Sefaseba
winaTqma
es angariSi Cernogoriis arqiteqturuli da arqeologiuri
memkvidreobis Sesaxeb, 2003 wlisTvis arsebuli viTarebis zogad aRweras gvTavazobs. is uwyobs xels urTierTSeTanxmebas
memkvidreobis dacvisa da konservaciis da misi mTavari niSanTvisebebis warmoCenis samarTlebrivi da administraciuli meqanizmebis gagebas. angariSi aSuqebs im potencialsac da im sust
adgilebsac, romlebic gasaTvaliswinebelia erTiani sareabilitacio proeqtebis srulyofisTvis. angariSi moamzada batonma
daniel drokurma (safrangeTi), IRPP/SAAH proeqtis koordinator qalbaton lidia liezarTan mWidro TanamSromlobiT. angariSi momzadda sawyis kiTxvarze pasuxebis midevnebiTa da baton
drokuris CernogoriaSi vizitis Sedegad, romlis msvlelobaSi
farTo konsultaciebi iqna Catarebuli. aq warmodgenili teqsti gamocemuli dednis gamarTuli versiaa.
angariSs Tan erTvis aTi Zeglisa da RirsSesaniSnavi adgilis intervenciis prioritetTa sruli nusxa, Sedgenili proeqtis koordinatoris mier. es nusxa gansazRvravs istoriul
nagebobebsa da RirsSesaniSnav adgilebs, romlebsac gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs mTlianad evropuli memkvidreobisTvis da saswrafod saWiroebs konservaciasa da/an restavracias. is gvaZlevs prioritetebis imJamier suraTs xedvis
specifikuri wertilidan da Tavisi bunebiT droebiTia, asaxavs ra adgilobriv, regionalur da nacionalur SexedulebaTa konsensuss drois erT gansakuTrebul monakveTSi. nusxa
moicavs memkvidreobis yvela fizikur (bunebriv da adamianis
mier Seqmnil), socialur, ekonomikur, kulturul, eTnikur da
religiur elements. nusxidan aRebuli erTi nimuSi, kosmaCis
cixe-simagre, gamoqveynebulia rogorc magaliTi 5. 2.
Sesavali
Cernogoriis respublika mdidar arqiteqturul da arqeologiur memkvidreobas flobs, aq Tavisi kvali gansxvavebulma
kulturebma datoves. adamianis aq binadrobis yvelaze Zveli
mtkicebuleba preistoriul periods ganekuTvneba. Cernogoriis memkvidreoba lokalizebulia teritoriaze, romelic aR- 297 -
mosavleTisa da dasavleTis samyaroebs Soris aris moqceuli
da mravali gansxvavebuli kulturis _ bizantiuri, islamuri,
veneciuri da avstro-ungruli _ gavleniTaa aRbeWdili.
unda iTqvas, rom es mdidari memkvidreoba (moZravic da uZravic) garduval safrTxeSia. upirveles yovlisa, ukontrolo urbanizacia emuqreba adgilobriv sofels da ekogenezur arqiteqturul ansamblebs. zogierTi sakraluri Zegli permanentulad
ziandeba arakvalificiuri konservaciis mizeziT da aseve safrTxeSia. sakraluri da saero Zeglebis kuTvnili moZravi obieqtebi (mxatvroba, xatebi, wignebi), kidev ufro did xifaTSia.
memkvidreoba
yvelaze mniSvnelovani nagebobebi, romlebic uZrav memkvidreobas miekuTvneba, kulturis ZeglTa kategoriis pirvel
kategoriaSia gaerTianebuli, romelic Seicavs Cernogoriis
kulturuli memkvidreobis yvelaze Rirebul Zeglebs. yvelaze mniSvnelovani arqiteqturuli ansamblebi monumenturi da
urbanulia. mTavari arqiteqturuli obieqtebia: crvena stiena
(wiTeli klde) nikSiCis maxloblad, duklia (Zveli qalaqi _
doklea) podgoricaSi, municipiumi plevliasTan da risiniumi (risini). mTavari arqiteqturuli kompleqsebia urbanuli
ansamblebi da Zveli qalaqebi, rogoricaa: kotori, cetinie,
burdva, ulcini, bari da herceg-novi. es ansamblebi _ individualuri Zeglebis yvelaze did raodenobas moicavs.
prioriteti unda mieniWos kulturis ZeglTa axali aRwerilobis momzadebas da monacemTa Sesaferisi bazis Seqmnas.
amave dros, menejmentis sibrtyze gansakuTrebuli yuradReba
unda mieqces Zeglebs, romlebic konservaciisa da restavraciis ubadruki politikis msxverplia.
mTavari susti mxare Cernogoriisa memkvidreobis menejmentSi naSeni memkvidreobis, kulturuli landSaftebisa da
bunebrivi garemos integrirebuli dacvis naklebobaa. erTerTi tipiuri magaliTi, romelic dRevandel viTarebas asaxavs qalaqi kotoria, sadac aucilebelia memkvidreobis xasiaTis
da im bunebismieri da kulturuli aspeqtebis gaTvaliswineba,
ramac ganapiroba qalaqis Setana iuneskos msoflio memkvidreobis nusxaSi. memkvidreobis integrirebuli dacvis gansaxorcieleblad rekomendebulia specializebuli saagentos Seqmna,
romlis mmaTvel kurators SeeZleba gauZRves specializebul
samSeneblo erTeuls.
istoriuli Zeglebis ganaxleba, ZiriTadad, Cernogoriis
kulturis saministros biujetidanaa dafinansebuli. naSeni
memkvidreobis dacvaze pasuximgebeli instituciebi sakmaod
mniSvnelovan rols TamaSoben kulturis saministros mier sa- 298 -
amisod gamoyofili fondebis ganawilebaSi. finansuri resursebis kontroli Tanabrad mniSvnelovania nacionaluri da internacionaluri dafinansebis dros. garkveul SemTxvevebSi,
dafinansebis kontroli ufro kompleqsuria (mag.: sazogadoebrivi procesis veb-gverdze gamoqveynebis valdebuleba).
kerZo nagebobis restavracia, ZiriTadad, sakuTrebis
mflobelis mier finansdeba.
urTierToba, naSeni memkvidreobis dacvisa da urbanuli
dagegmarebis instituciebs Soris, ZiriTadad, arapirdapiria.
isini yalibdeba municipaluri saagentoebis meSveobiT, rac
sakmaod mouxerxebelia, radgan am saagentoebs ara aqvT saTanado gamocdileba da kompetencia memkvidreobis sferoSi. bolo
sami wlis manZilze dafiqsirda samarTlebrivi procedurebis
ugulvebelyofis magaliTebi kulturis ZeglTa sarekonstruqcio samuSaoebisas. aSkarad arasakmaoa kvalificiuri dokumentaciac da uflebamosili instituciebis mxridan saeqsperto
monitoringic. miuxedavad imisa, rom arsebobs dacvis ZiriTadi pirobebi, zogi magaliTi gviCvenebs, rom ganwesebebs arasakmarisad Tanmimdevrulad misdeven xolme.
kanonmdebloba
Cernogoriis respublikaSi dRes momqmedi kanoni, 1991
wels miRebuli kulturis ZeglTa dacvis kanonia. dRes mimdinareobs misi gadaxedva, romlis mizania axali kanonis SemuSaveba, romelic 2004 wlisTvis dasruldeba. amas Tavisi rekomendaciebiT mxars aZleven adgilobrivi eqspertebi, dagegmilia
aseve ucxoeli eqspertebis mowvevac.
dRevandeli kanoni kulturis ZeglTa dacvis specifikur
gansazRvrebebs Seicavs: ra SeiZleba CaiTvalos kulturis
Zeglad; is kriteriumebi, romlebic gansazRvravs nagebobas
rogorc kulturis Zegls; aRwerilia Zeglebis, maTi mniSvnelobis mixedviT, Sefasebis gzebi da a.S.
moqmedi kanonis Tanaxmad, Tu nageboba kulturis Zeglia,
is unda aerTianebdes sxvadasxva Rirebulebebs (arqeologiur,
mxatvrul, istoriul, eTnologiur, arqiteqturul, urbanul,
socialur, teqnikur), romelnic mniSvnelovania Cernogoriis
istoriisa da kulturisTvis. Cernogoriis kulturis Zeglebi,
maTi mniSvnelobis mixedviT, sam kategoriad iyofa:
kulturis umTavresi Zeglebi
kulturis Zalian mniSvnelovani Zeglebi
kulturis mniSvnelovani Zeglebi
menejmenti
naSeni memkvidreobis dacvisTvis ori instituciaa pasux- 299 -
imgebeli:
kulturis ZeglTa dacvis respublikuri instituti, cetinieSi.
kulturis ZeglTa dacvis regionaluri instituti, kotorSi.
arsebobs aseve Cernogoriis arqeologiuri kvlevis centri, romelic podgoricaSia dafuZnebuli.
sakralur Zeglebze, romlebic mTlianobaSi daculi Zeglebis
60%-s Seadgens, kulturis ZeglTa dacvis Sesaxeb kanonis Tanaxmad, pasuximgebelia, ZeglTa dacvis erovnuli instituciebi.
kulturis ministri valdebulia adevnos Tvalyuri kulturis ZeglTa dacvis saagentos saqmianobas, xolo specializebuli organizaciebi, kulturis ZeglTa dacvis respublikuri
da regionaluri institutebi, akontroleben profesionalur
samuSaos, romelic dakavSirebulia naSeni memkvidreobis dacvasTan. am or instituts Soris sakmaod kargi TanamSromlobaa.
municipalitetebSi aris kulturuli saqmianobis, urbanuli
dagegmarebis da kulturuli da bunebrivi memkvidreobis dacvis ofisebi. naSeni memkvidreobis dacvaze pasuxismgebel instituciebs moklevadiani gegmebi da programebi aqvT, magram
ar arsebobs menejmentis sagangebo sistema anda mTlianobaSi
naSeni memkvidreobis menejmentis strategiuli gegma.
urbanul dagegmarebasa Tu axali nagebobebis mSeneblobasTam mimarTebiT, aSkaraa monawile mxareebs Soris sinqronulobisa da koordinirebis nakleboba, rac xSirad sazaraloa
kulturis Zeglebisa da naSeni memkvdireobisTvis.
erovnuli instituciebis TanamSromelTa profesiuli kompetencia damakmayofilebelia, magram zogierT dargs aklia
Sesabamisi sagangebo unar-Cvevebis mqone adamianebi (arqiteqtorebi, arqeologebi, xelovnebis istorikosebi).
oficialuri institutebi da organizaciebi, romlebic
monawileoben istoriuli memkvidreobis dacvaSi, awyoben sxvadasxva gamofenebs, aqveyneben publikaciebs, acnoben sazogadoebas istoriul nagebobebs da amiT arapirdapir Tavisi wvlili SeaqvT sazogadeobis ganaTlebaSi
kulturuli memkvidreobis mniSvnelobis Cveneba sxvadasxva misawvdomi saSualebebiT SeiZleba (radio, interneti, xalxis forumebi da a.S.) skolis dawyebiTi da saSualo klasebSi
saswavlo gegmiT gaTvaliswinebul sagnebs SeiZleba daematos
kulturuli memkvidreobisTvis arsebiTi gakveTilebi, sadac
bavSvebs gaacnoben mis mniSvnelobas da maTi mofrTxilebis
aucileblobas. aseve gasaTvaliswinebelia msgavsi gamocdilebis mqone internacionaluri organizaciebis rCevebi da
rekomendaciebi.
- 300 -
partniori organizaciebi
memkvidreobis dacvis sferoSi yvelaze metad gavrcelebulia
TanamSromloba naSen memkvidreobaze pasuximgebel institutebTan, gansakuTrebiT muzeumebTan, arqivebTan da universitetebTan.
kulturis ZeglTa dacvis instituts regularuli kontaqtebi da Tanaqmedeba aqvs iseT partnior organizaciebTan, rogoricaa muzeumebi da arqivebi. es mWidro TanamSromloba naTlad
aisaxeba im gamofenebsa da publikaciebSi, romlebic xels uwyobs
kulturuli memkvidreobis warmoCenas. mravali wlis ganmavlobaSi, studentebs, inJiner-konstruqtorebs da, gansakuTrebiT, arqiteqtorebs saSualeba aqvT partniori organizaciebis daxmarebiT monaxon droebiTi samuSao, miiRon samuSao gamocdileba.
aseve sakmaod xSirad xorcieldeba erToblivi proeqtebi
naSeni memkvidreobis sferos sxva partniorebTan. kulturis
ZeglTa dacvis regionaluri instituti kotoris cixe-simagreze atarebs gawmendiT samuSaoebs daqiravebis biurosa da
kotoris qalaqgegmarebis adgilobriv ofisTan TanamSromlobiT. aseve iwyeba analogiuri proeqtebis ganxorcieleba hercog-novis cixe-simagreebze.
rac Seexeba saerTaSoriso TanamSromlobas, 1979 wlis miwisZvris Semdeg SemoRebulia SemoTavazebuli samuSaos ganxilvis,
damtkicebisa da Sefasebis meqanizmebi. es meqanizmebi Camoyalibda misiebis saxiT, romlebic iuneskos saagentoebis (ICCROM,
ICOMOS) da studenturi banakebis mier iyo organizebuli. xangrZlivi wyvetilis Semdeg, es TanamSromlobac ganaxlda.
am bolo dros, saerTaSoriso organizaciebis mier finansdeba 2002-2003 wlis iuneskos “monawileobis programa”, romelic
moicavs kotoris cixe-simagris Seswavlasa da revitalizacias,
xolo serbeTsa da CernogoriaSi amerikis saelCos mxardaWeriT,
ganxorcielda am cixe-simagris erTi nawilis ganaxleba.
amas unda mohyves sxva proeqtebic, magaliTebr, kulturis ZeglTa dacvis regionaluri institutis arqiteqturisa
da mSeneblobis saxelosnos aRWurva, proeqti _ kulturis saTaveebi (Cultural Grassroots of Japan) da ori erToblivi proeqti
UNIADRON-is organizaciasa da boloniis universitetTan (kotoris cixe-simagris konservaciisa da renovaciis swavleba).
dokumentacia
dokumentaciaze pasuximgebelni arian kulturis ZeglTa
dacvis instituti da arqeologiuri kvlevis centri.
arsebobs erovnuli aRweriloba, romelic CarTulia cetinies institutis centralur reestrSi. arsebiTad, is Seicavs
centralur reestrSi gatarebuli yvela Zeglis bazisur maxasiaTeblebs da arqiteqturul ansamblebsac moicavs. dResdReobiT
- 301 -
mimdinareobs aRwerilobis Semowmeba: saWiroa zogi Sesworeba evropuli standartebis donis misaRwevad. dokumentacia ar aris
mocemuli eleqtronuli formiT da miwis reestrSi ar arsebobs
daculi arqiteqturuli ansamblebis naTeli klasifikacia.
virtualurad mTeli dokumentacia gasacnobad xelmisawvdomia sazogadoebisTvis, magram informacias ar aqvs indeqsacia da arc misi eleqtronulad aRdgenaa SesaZlebeli. Tumc ki,
zogadad SeiZleba gegmarebiTi informaciis miReba. aseve SesaZlebelia saWiro eqspertuli monacemebis mopoveba, romelnic
aucilebelia nagebobisa da RirsSesaniSnavi adgilebis prioritetebis dasadgenad. naSeni memkvidreobis dacvaze pasuxismgebeli instituciebi floben adekvatur foto-aRWurvilobas.
dokumentaciis SedgenaSi gawafuli TanamSromlebis mxriv,
erovnuli instituiciebi profesionalebisgan Sedgeba. magram
adgilebze gamocdileba metad mcirea da erovnuli iniciativis
xarjzea Sesavsebi. Seivsos erovnuli iniciativis xarjze. nagebobis yovel konkretul tips hyavs Tavisi eqsperti, romelTa
dasaxmareblad mowvevac. amave dros, SesaZlebelia gansxvavebuli
eTnikuri Temebis warmomadgenlebis programaSi CarTvac. SesaZlebelia Catardes konstruqtciuli eqspertiza, rac saSualebas iZleva Sefasdes zarali da aRdgeniTi samuSaoebis xarjebi.
eTnikuri jgufebi da Temi.
CarnogoriaSi sxvadasxva erovnebis Temebi cxovroben: bosnieli muslimebi, albanelebi, xorvatebi da boSebi. erovnul
umciresobebs xelisuflebaSi Tavisi warmomadgeneli hyavT:
montenegros respublikis umciresobebis uflebebis dacvis saministro. qveyanaSi sxvadasxva NGO-ebi muSaobs, maTi mTavari
mizani bosnieli muslimebis kulturisa da kulturuli memkvidreobis prezentacia da mxardaWeraa. xorvatebis Tems aseve
aqvs sakuTari NGO-ebi da kulturis asociaciebi, romlebic
aqtiurad TanamSromloben saxelmwifo instituciebTan.
wyaroebi
Cernogoriis respublikis kulturis saministro;
kulturis ZeglTa dacvis respublikuri instituti, cetinie;
kulturis ZeglTa dacvis regionaluri instituti, kotori;
Cernogoriis arqeologiuri kvlevis centri.
gamoqveynebuli wyaroebi
Cernogoriis kulturis Zeglebi, kulturis saministro, 1997;
informacia Cernogoriis kulturis uZrav ZeglTa mdgomareobis Sesaxeb, kulturis saministro, 2001
dokumentaciis centris masala:
- 302 -
- kulturis ZeglTa dacvis respublikuri instituti, cetine
- kulturis ZeglTa dacvis regionaluri instituti, kotori
- Cernogoriis arqeologiuri kvlevis centri
intervenciis prioritetTa nusxa
reziume
Cernogoriis invervenciis prioritetTa nusxa Sedgeba 10
Zeglis, ansamblisa da RirsSesaniSnavi adgilisgan:
1. duklia - doklea - Zveli romauli qalaqi, podgorica
2. Zveli romauli vila - nangrevebi - riziniumi, risani, kotori
3. kotoris cixe-simagreebi
4. bar-is Zveli qalaqi
5. husein-faSas meCeTi, plievlia
6. crnoivicis zabliaki, urbanuli ansambli, skadaris tba, cetine
7. wminda evstaTes eklesia, dobrota, kotori
8. wminda nikolozis eklesia, nikoliaci, bielo polie
9. safrangeTis saelCos Senoba, citine
10. kosmaCis cixe-simagre, braici, budva
nusxa Seicavs:
2 arqeologiur obieqts
2 cixe-simagres
2 eklesias
1 meCeTs
2 urbanul ansambls
1 saero nagebobas
maTi mniSvnelobis Sefaseba Semdegnairia:
universaluri Rirebuleba (1)
saerTaSoriso Rirebuleba (4)
gamorCeuli erovnuli Rirebuleba (4)
erT-erT maTganze xarjebi winaswarulad iyo gaTvlili.
RirsSesaniSnavi adgilebis da nagebobebis umravlesoba Sefasda rogorc intervenciis (7) mniSvnelovani prioriteti. danarCeni Zeglebi _ rogorc saSualo xarisxis prioriteti.
Zeglebis aseTi seleqcia, Catarebuli Semdgomi teqnikuri
Sefasebisa da xarjTa gasaTvlelad, gvTavazobs nagebobisa da
RirsSesaniSnavi adgilebis speqtrs, romelic warmogvidgens
Cernogoriis mdidar memkvidreobas.
- 303 -
5.2. intervenciis prioritetTa nusxaSi Setanis magaliTi
kosmaCis cixe-simagre
qveyana an teritoria:
Cernogoria
organizacia, romelic
Zeglis foto
informacias agrovebs:
kulturis saministro
sakontaqto piri:
lidia liesari
el-fostis misamarTi:
[email protected]
nagebobis an obieqtis dasaxeleba da misamarTi:
kosmaCis cixe-simagre, braici, burdva
sainventaro nomeri:
brZaneba #08-1027, 22 agvisto 1964
nagebobis tipi:
arqiteqturuli Zegli: cixe-simagre
ZiriTadi TariRi:
XIX saukunis Sua wlebi
dRevandeli gamoyeneba:
funqciuri gamoyeneba ar aqvs
mniSvneloba:
avstriuli cixe-simagre kosmaCi aTi wlis ganmavlobaSi Sendeboda. savaraudod, es mSenebloba daiwyo Cernogoriasa da avstrias
Soris sazRvrebis aRiarebis Semdeg, 1841 wels da daaxloebiT
1850 wels damTavrda. pirveli msoflio omis dros, cixe-simagre
avstrielebs emsaxureboda. meore msoflio omSi, kosmaCiT italieli jariskacebi sargeblobdnen. omis damTavrebis Semdeg, cixe
upatronodaa mitovebuli, misi mdgomareoba gauaresda, saxuravi
da meore sarTuli Camoingra. cixe-simagre aSenebulia kargad damuSavebuli, nacrisferi kirqvisagan, romelic adgilobriv karierebSi moipoveba. is Sedgeba pirveli da meore, agreTve sakmaod
mozrdili sardafis sarTulisagan. fasadebi sworkuTxa fanjrebiTa da TaRovani saTofurebiTaa danawevrebuli. cixe-simagris
maxloblad iyo garnizonis Senoba, romelic aRar arsebobs.
SemorCenilia rezervuari am or nagebobas Soris.
mniSvnelobis kategoria:
saerTaSoriso mniSvnelobis
sakuTrebis an interesis kategoria:
avstriuli cixe-simagris tipiuri nimuSi.
dokumenturi da bibliografiuli miTiTebebi:
- 304 -
dokumentacia
- Cernogoriis kulturis ZeglTa dacvis centralur reestrSi
Setana
bibliografia:
1. m. luketiCi, budva, cetinie, 1966.
2. c. markoviCi, da r. vuiCiCi, Spomonici Kulture Crne Gore,
novi sadi, 1997.
mdgomareoba:
kategoria 1., Zalian cudi
safrTxe:
nageboba ar aris adeqvaturad daculi, amitom mas dazianebis
bunebrivi faqtorebi emuqreba. cixe-simagre vandaluri mopyrobis safrTxis winaSecaa. arsebobs safrTxe obieqtis menejmentTan dakavSirebiTac.
mdgomareobis risk-faqtorebi:
kategoria a, Semdgomi swrafi dazianebisa da naSenobis danakargebis uSualo safrTxe. ar aris SeTanxmebuli gadawyveta.
teqnikuri Sefaseba da xarjTaRricxva:
ar aris Sesrulebuli.
mesakuTre:
kulturis ZeglTa dacvis respublikuri instituti
gamoyeneba:
auTvisebelia, ar funqcionirebs
menejmenti:
imarTeba saxelmwifos mier
mokle mimoxilva
kosmaCis cixe-simagre avstriuli safortifikacio nagebobis
tipiuri magaliTia, is ar aris Sesabamisad daculi da bunebrivi dazianebis, vandalizmisa da obieqtis araadeqvaturi menejmentis safrTxis winaSe dgas.
kosmaCis cixe-simagres potenciuri prioritetis maRali done aqvs.
xelmowera da TariRi
lidia liesari
Tebervali 2004
- 305 -
5.3. winaswari teqnikuri Sefasebis magaliTi
kosmaCis cixe-simagre
1. Sesavali gverdi
Zeglis foto
adgilis ruka
1.1. qveyana an teritoria:
Cernogoriis respublika
1.2. organizacia, romelic agrovebs informacias:
kulturis saministro da Cernogoriis media
1.3. sakontaqto piri:
lidia liesari
1.4. el. fostis misamarTi:
[email protected]
1.5. nagebobis an obieqtis dasaxeleba da misamarTi:
kosmaCis cixe-simagre, braici, budva
1.6. sainventaro nomeri:
1964 wlis 22 agvistos brZaneba #08-1027, Cernogoriis kulturis ZeglTa centraluri reestri
1.7. nagebobis/Zeglis/obieqtis tipi:
arqiteqturuli Zegli, saTavdacvo arqiteqtura, safortifikacio nageboba.
1.8. ZiriTadi TariRebi:
1841-1850
1.9 dRevandeli funqcia:
funqciuri gamoyeneba ar aqvs
2. ganmartebiTi baraTi: RirsSesaniSnavi adgili da misi menejmenti
kosmaCis cixe-simagre mdebareobs mTaze, romelic budvas
mezobel sofel braics ekvris, zRvis donidan 800 m-is simaRleze. is aSenda avstrielebis mier 1841-1850 wlebSi Cernogoriasa da avstrias Soris mdebare sazRvarTan.
mTeli cixe-simagre aSenebulia kargad damuSavebuli, nacrisferi kirqvisgan, romelic adgilobriv karierebSi moipoves.
mis gegmas uswormasworo da wagrZelebuli forma aqvs, ori fr- 306 -
TiT, romlebic mrgvali koSkiT iyofa. cixe Sedgeba pirveli da
meore, aseve vrceli sardafis sarTulebisagan, farTi mTlianobaSi daaxloebiT 1064 m2-ia. araferia darCenili garnizonis Senobidan, romelic mogvianebiT aSenda cixe-simagris mezoblad. sakmaod mozrdil Sida ezoSi wylis rezervuari iyo ganTavsebuli.
kosmaCi umTavresi safortifikacio nagebobaa am teritoriaze. is ukanaskneli dacviTi zRudea cixe-simagreebis rigSi,
romlebic sazRvrad gasdevs or qveyanas. es cixe samxreT-aRmosavleT adriatikis sanapiros imdroindeli avstro-ungruli safortifikacio arqiteqturis tipiuri magaliTia. mSeneblobisas kargad ganviTarebuli samSeneblo teqnika gamoiyeneboda. SeiZleba iTqvas, rom kosmaCis cixe-simagre im periodis
samxedro arqiteqturis erT-erTi SesaniSnavi monapovaria.
specifikuri klimaturi pirobebis gamo (mTisa da zRvis
havis erToblioba) _ es mniSvnelovani samkurnalo da sakurorto zonaa.
nageboba sakmaod Selaxulia. mas aRar aqvs saxuravi, Sida
kedlebisa da iatakebis mniSvnelovani nawili, xolo rac SemorCa, imasac TandaTanobiT Camongreva emuqreba. cixe-simagre ganekuTvneba msgavsi Zeglebis rigs da misi konservaciiT SevinarCunebT amgvar nagebobaTa formasa da suliskveTebas. albaT, am
jgufis sxva cixe-simagreebs arqiteqturulad an istoriulad
meti Rirebuleba aqvs, vinaidan es nagebobebi urbanuli garemos
nawilia, maTze ukve Catarda sakonservacio samuSaoebi. kosmaCi sruliad usafuZvlod iyo miviwyebuli aTwleulebis ganmavlobaSi: gamorCeuli mdgomareoba da isic, rom advilad misadgomia, kosmaCs sxva cixe-simagreebze ufro mimzidvels xdis
turistuli an komerciuli mizniT investiciebis Casadebad.
arsebobs an nagebobebis mokrZalebuli gamagrebis, misi
rogorc nangrevis SenarCunebis, an safuZvliani rekonstruqciis (SesaZloa komerciuli gamoyenebis mizniT) SesaZleblobebi. amgvar potencials iZleva kosmaCis cixe-simagris budvas
turistuli centris maxloblad mdebareoba.
SemoTavazebuli winadadebis mTavari amocanaa am mniSvnelovan Zegls daubrundes mdgradi Sesabamisi funqcia da is dacul
iqnas mosalodneli gauaresebisgan. nagebobis dacva SesaZlebelia
mxolod saswrafo intervenciis gziT. sadReisod warmodgenili
winadadebidan gamomdinare SesaZloa nagebobis gardaqmna sastumrod an hostelad (oTaxebi TviTmomsaxurebiT ardadegebis
periodSi an axalgazrduli hosteli) an kulturuli funqciis
obieqtad, romelic ruspublikuri institutis moTxovnebis
gaTvaliswinebiT Caatarebs sxvadasxva RonisZiebas (seminarebi, uorqSofebi, gamofenebi, specializirebuli sazafxulo
skolebi da a.S.). alternativis saxiT, SeiZleba nagebobis ro- 307 -
gorc nangrevis SernarCuneba. amave dros, metad mniSvnelovania
dadgindes, xerxdeba Tu ara nagebobis iseTi aRdgena-ganaxleba,
romelic SeunarCunebs mas Tavdapirvel saxes. swored es gansazRvravs SemdgomSi Casatarebeli SesaZlebadobis kvlevis sagans.
3. administraciuli informacia
3.1. pasuxismgebeli organoebi
kosmaCi Cernogoriis kulturis ZeglTa dacvis respublikuri institutis mflobelobaSia.
budvas municipalitetis orive adgilobriv organos da Cernogoriis kulturis ZeglTa dacvis respublikur instituts (saxelmwifo instituti) aqvT kanoniT gansazRvruli da administraciuli valdebuleba safortifikacio nagebobis mimarT.
3.2. nagebobis obieqti, dasaxeleba da misamarTi
kosmaCis cixe-simagre, mTa kosmaCi, sofeli braici, budva.
3.3. ruka
X = 40018’ E, Y = 18057’ N
3.4. Zeglis tipi
arqiteqturuli Zegli, saTavdacvo arqiteqtura, safortifikacio nageboba
3.5. mesakuTre
Cernogoriis kulturis ZeglTa dacvis respublikuri instituti
3.6. kanoniT gansazRvruli dacva/SezRudvebi
kosmaCis cixe-simagre aRnusxulia centralur reestrSi, rogorc mesame kategoriis kulturuli Zegli, amitom konkretul, kanoniT gansazRvrul Sezrudvebs eqvemdebareba. saqmianobis limitireba Setanilia respublikuri da adgilobrivi
organoebis teritoriul da generalur dagegmarebaSi. yvelanairi saqmianobisTvis, pirobebi konservaciis Catarebamde
unda iyos dadgenili da gacemuli Sesabamisi organos, kulturis ZeglTa dacvis respublikuri institutis mier. samSeneblo saqmianobis dawyebamde, nebarTva unda gasces garemosa
da teritoriuli dagegmarebis dacvis saministromac.
4. mdgomareobis mimoxilva
4.1. fizikuri mdgomareobis mokle mimoxilva
Zalian cudi: saxuravis ganadgureba da gare da Sida kedlebis
TandaTanobiTi ngreva nagebobis mTlian CamoSlas iwvevs.
4.2. mdgomareobis risk-faqtorebis Sefaseba – daxarisxebuli
a-dan T-mde
b _ nagebobis Semdgomi swrafi ngrevis an naSenois danakargebis uSualo safrTxe; gadawyveta SeTanxmebulia, magram samuSaoebi jer ar dawyebula.
- 308 -
4.3. intervenciis prioriteti - maRali/saSualo/dabali
maRali prioriteti
5. arsebuli informacia
5.1. dokumentaciis wyaroebi
cixe-simagresTan dakavSirebuli dokumentebis umravlesoba
kulturis ZeglTa dacvis respublikur institutSi moipoveba.
_ Zeglis dosie kulturis ZeglTa dacvis Sesaxeb kanonis
Tanaxmad, 1991.
_ angariSi kosmaCis cixe-simagris mdgomareobis Sesaxeb fotografiuli dokumentaciis TanxlebiT, mowodebuli Cernogoriis kulturis uZravi memkvidreobis Semfasebeli komisiis mier, ivlisi 2004.
_ angariSi kosmaCis cixe-simagris mdgomareobis Sesaxeb fotografiuli dokumentaciis TanxlebiT, kulturis ZeglTa dacvis respublikuri instituti, 1997, cetinie.
5.2. bibliografia
1. m., luketiCi, budva, cetinie, 1966.
2. c., markoviCi, da r., vuiCiCi, Spomonici Kulture Crne Gore,
novi sad, 1997
5.3. Catarebuli savele samuSaoebi:
2004 wlis ivlisSi kosmaCis cixe-simagris mdgomareobis Sesaxeb angariSis Sedgenisas Catarda generaluri teqnikuri
Sefaseba.
rekomendaciebi: konservaciis proeqtis Seqmna da obieqtis
adekvaturi prezentacia.
5.4. amJamad mimdinare proeqtebi:
ar aris
5.5. ukve dagegmili proeqtebi:
ar aris
5.6. Catarebuli finansuri gaTvlebi
ar aris
6. winaswari teqnikuri Sefasebis masStabi
6. 1 Sefasebis sazRvrebi/xasiaTi
winawari teqnikur Sefasebaze Semdegi pirebi muSaobdnen:
devid jonsoni _ konservator-arqiteqtori, londoni, didi
britaneTi
uma karmaikli _ inspeqtori, londoni, didi britaneTi
lidia lieseri _ konservator-arqiteqtori, Cernogoriis
kulturisa da mediis saministro, podgorica
zorina miloSeviCi _ konservator-arqiteqtori, kulturis
ZeglTa dacvis regionaluri instituti, kotori.
tania vuioviCi _ eTnologi/konservatori, kulturis ZeglTa dacvis respublikuri instituti, cetinie
- 309 -
aleqsandra kapetanoviCi, konservator-arqiteqtori, NGO
EXPEDITIO, kotori.
6. 2 kvlevis SezRudvebi:
1. nagebobis konstruqcia - nagebobis SigniTa da mis irgvliv
Camocvenili wyobis qvebis didi raodenoba xels uSlis konstruqciis namdvil Semowmebas.
2. nagebobis SigniT vertikaluri komunikaciebis arqona arTulebs zeda sarTulebze asvlas.
3. obieqts ar gaaCnia aucilebeli infrastruqtura, iseTi
rogoricaa eleqtroba.
viTareba 2004 wlis 29 noembrisTvis, savele samuSaoebi:
cixe-simagre Zalian mZime dReSia, umetesi nawili Caxergilia
Camocvenili wyobiT, rac xels uSlis nagebobis konstruqciis
mTlian Semowmebas. erTaderTi misadgomi miwidan ori metris
siamRleze iyo. ver xerxdeboda asvla zeda sarTulebze. am
sarTulebis mdgomareoba mkveTrad uaresdeba saxuravis Camongrevis Sedegad. ar iyo SesaZlebloba SigniT ganaTebis
dayenebisa, Semowmeba bunebrivi ganaTebis pirobebSi unda Catarebuliyo. nagebobis daTvaliereba - Semowmebis dReebSi
nisaliani amindi iyo, amitom ganaTebis bunebrivi wyaroc sakmaod susti aRmoCnda.
7. winaswri teqnikuri Sefaseba
7.1. winapiroba
7.1.1. nagebobis/RirsSesaniSnavi adgilis aRwera
cixe-simagre gegmiT simetriulia da Tavidan sami sarTuliani iyo. rogorc varaudoben (es varaudi dafuZnebulia Cernogoriis sanapiroze mdebare sxva avstriuli
safortifikacio nagebobebis magaliTze), konstruqcia mesame sarTulis Tavze gadaxuruli iyo betonis filebiT,
romlebic mTlianad ganadgurda. kedlebi qviTaa naSeni.
ori naxavradwriuli frTa, nagebobis centraluri seqciis
kideebze, mimarTulia aRmosavleTisaken. Senobis centrSi ganlagebuli momdevno naxevradwriuli frTa, rogorc
etyoba, kibis ujredsac moicavda, romelic ar SemorCenila. es frTa dasavleTisa da zRviskenaa mimarTuli. Senobis
gegma centraluri xazis gaswvriv viTardeba 200-iani kuTxiTaa Setexili. amis gamo cixe-simagres rva mimarTulebiT
aqvs xedi. xedi iSleba naxevradwriuli frTebidanac.
nageboba ganlagebulia 3500 kv metris farTobze, cicabo mTis wverze, romelic qalaq budvas gadahyurebs.
7.1.2. nagebobis an obieqtis istoriuli ganviTarebisa da
evoluciis mimoxilva uadresi xanidan dRevandlamde
- 310 -
kosmaCis avstriuli cixe-simagris aSenebas aTiod weli
dasWirda: mSenebloba, savaraudod, daiwyo montenegrosa
da avstrias Soris sazRvrebis oficialurad dadgenis Semdeg (1841), xolo damTavrda daaxloebiT 1850 wlisTvis.
avstriis imperatori franc iozefi cixe-simagres
1875 wels ewvia. nageboba emsaxureboda avstrielebs didi
omis perodSi, xolo meore msoflio omSi iq italielebi
iyvnen gamagrebulni, maT kapitulaciamde 1943 wels. omis
damTavrebis Semdeg cixe upatronodaa mitovebuli; misi
nawilebi axla CamoSlilia. dResdReobiT cixe-simagres
ar aqvs saxuravi da zeda sarTuli.
7.2. mniSvneloba
�����������
7.2.1. istoriuli da memkvidreobismieri mniSvnelobis/Ri­
rebulebis mimoxilva
cixe-simagre aSenebulia avstriuli okupaciis perodSi. is Cafiqrebuli iyo rogorc umTavresi safortifikacio nageboba am teritoriaze. istoriulad Zalian
mniSvnelovani nagebobaa, radgan is ukanasknelia cixe-simagreebis rigSi, romlebic sazRvrad gasdevs Cernogoriasa da avstrias.
mSeneblobis adgili iseve gamorCeulia, rogorc TviTon cixe-simagre; is medidurad dahyurebs zemodan mdinare
budvas. SeiZleba iTqvas, rom es Zegli simboluri TvalsazrisiTac iseve mniSvnelovania, rogorc landSafturad.
cixe-simage adriatikis samxreT-aRmosavleT sanapiroze im periodSi gavrcelebuli avstro-ungruli safortifikacio arqiteqturis tipiuri magaliTia. mSeneblobis teqnika sakmaod maRal donezea da cixe-simagre
imdroindeli samxedro arqiteqturis erT-erT SesaniSnav
miRwevad SeiZleba CaiTvalos.
specifikuri klimaturi pirobebis gamo (mTisa da zRvis havis erToblioba) es mniSvnelovani samkurnalo da
sakurorto zonaa.
Rirebulebis Sefaseba
7.2.2. istoriuli
maRali
7.2.3. mxatvrul/esTetikuri
saSualo
7.2.4. teqnologiuri
saSualo
7.2.5. religiuri/sulier
dabali
- 311 -
7.2.6. simboluri/identobiTi
maRali
7.2.7. samecniero/kvleviTi
saSualo
7.2.8. socialur/sazogadoebrivi
dabali
7.2.9. bunebrivi
saSualo
7.2.10. ekonomikuri
dabali
7.2.11. mniSvnelobis kategoria
saerTaSoirso _ adriatikis aRmosavleT sanapiro
7.3. mowyvladobis/safrTxis Sefaseba
7.3.1. bunebrivi safrTxeebi:
cixe-simagris saxuravi Camongreulia, amitom Sida wyobas
uamindobisgan araferi icavs. meore sarTulis konstruqciis erTi nawili Camoingra. Semdgomi ngreva gardauvalia.
7.3.2. Zarcva
alag-alag safasado qvebis moparvam daaziana cixe-simagris
gare kedlebi da es maT TandaTanobiT ngrevas iwvevs.
nageboba saSiS mdgomareobaSia, rac sakmaod did safrTxeSi agdebs im pirebs, romlebic daukiTxavad Sevlen obieqtis teritoriaze.
7.3.3. ganviTarebismieri safrTxe
cixe-simagre ganlagebulia mTebSi, qalaq burdvas zeviT,
arc ise Sors mTavari gzidan burdvasa da podgoricas Soris. amis gamo is potenciuri ganviTarebis zonaSia, sadac
ukve aris gamocdileba Senobebis qselis ganviTarebisa
mTis kalTebze, pirdapir cixe-simagris qvemoT. aseTi eqspansiis gagrZeleba nagebobisTvis safrTxes warmoadgens.
7.3.4. nagebobis movla da dacva
dResdReobiT ar arsbobs nagebobis movlisa da dacvis
sistema, romelic SeaCerebda mis Semdgom ngrevas.
ar arsebobs cixe-simagris prioritetuli dacvis proeqti.
dRes cixe-simagres ar aqvs funqciuri datvirTva.
7.3.5. resursebi
naSenis ngrevisa da gauaresebis mTavari mizezi dacvisa
da restavraciisaTvis saWiro Tanxebis naklebobaa.
- 312 -
7.4. teqnikuri mdgomareoba da 7.5. saWiro SekeTebaTa zogadi
mimoxilva
nageboba Zlier Selaxulia, saxuravi Camongreulia, darCenili kedlebi da iataki ngrevis sxvadasxva stadiaSia.
interieris mdgomareoba
sarTulebi da Weri
mdgomareoba:
qveda sarTuli TiTqmis mTlianad dafarulia didi raodenobis RorRiT, romelic Senobebas Camoengra. zeda
sarTulze qvis TaRebia, ratomac varaudis saxiT SeiZleba iTqvas, rom mopirkeTebac qvisa iyo amoyvanili, Tumca
saWiroa Semdgomi kvleva realuri viTarebis dasadgenad.
meore sarTulze SemorCenilia mxolod CrdiloeT-samxreTi mTavari oTaxis samxreTi monakveTi. CrdiloeTis
frTa mTlianad morRveulia, samxreT frTaSi meore sarTuli darCenilia, magram dawyebulia misi ngrevac.
SekeTeba:
nageboba unda gasufTavdes Camongreuli qvebisgan, romelnic unda gadairCes da Senaxul iqnes restavraciis
procesSi maTi meored gamoyenebis mizniT. sarTulebi aRsadgenia Semdgomi ngrevis Tavidan asacileblad.
kedlebi:
mdgomareoba:
Sida kedlebis mniSvnelovani nawili Camongreulia, gansakuTrebiT dazaralda kedeli cixe-simagris mTavar darbazsa da CrdiloeT koSks Soris _ aq kedlebis piriRaa
darCenili. ����������������������������������������
zogierTi monacemiT zogi kedeli Selesili
yofila.
saremonto samuSaoebi:
mTavari amocana kedlebis amoyvanaa, pirvel yovlisa maT
Sesamtkiceblad da usafrTxoebis dasacavad, Semdgom ki
ufro didi moculobiT, Tuki moxerxdeba misi axleburad
gamoyeneba.
gare mdgomareoba
saxuravebi
mdgradoba:
- 313 -
nagebobis saxuravebi mTlianad Camongreulia; Tavdapirveli konstruqciis kvali arsad SemorCenila. varaudoben, rom konstruqcia mesame sarTulis Tavze gadayvanili
iyo betonis filebiT mofenili qvis kamariT, romlebic
aRar SemorCa.
saremonto samuSaoebi:
_ SesaZlebelia arsebuli kedlebisa da iatakis konstruqciebis gamagreba da cixe-simagris nangrevad SenarCuneba _ raime gadaxurvis Semotanis gareSe.
_ rogorc alternativa, SeiZleba nagebobis axlad gadaxurva da misi garkveuli funqciT gamoyeneba.
_ kidev erTi SesaZleblobaa nawilobrivi restavracia.
rekonstruqcia unda Catardes mSeneblobis Sesaxeb SemorCenili dokumenturi masalis da adgilze nanaxis gaTvaliswinebiT.
kedlebi:
mdgomareoba:
kedlebi tradiciuli qvis wyobiT unda yofiliyo naSeni,
SigniT da gareT _ aq isini sufTadaa Tlili, qvis perangiTa da RorRis guliT. fasadebis qveda nawilebidan Tlili qvebis moparvam gare mopirkeTebis ngreva daaCqara.
garda amisa, wyobaSi SesamCnevi konstruqciuli napralebia, rac sarTulebsa da saxuravis TandaTanobiTma ngreva-gaqrobam gamoiwvia.
saremonto samuSaoebi:
Semdgomi ngrevis Tavidan asacileblad saWiroa kedlebis
didi moculobiT aRdgena.
RirsSesaniSnavi adgili:
mdgradoba:
cixe-simagre ganlagebulia gansazRvrul farTobze, romelic nawilobriv gasufTavebulia teritoriaze mdebare
sxva nagebobebis nangrevebisagan, Tumca aq yvelgan sakmao
raodenobiT qvebia mimobneuli. nagebobasTan riyis qviT
gawyobil viwro gzas mivyavarT, romelzedac manqaniTac
SeiZleba gavla. aris kidev biliki, romelic mwvervalidan
eSveba da mTidan Camomaval mTavar saval gzas uerTdeba.
saremonto samuSaoebi:
- 314 -
RirsSesaniSnavi adgili, zogadad, unda gamagrdes. uzrunvelyofili unda iyos usafrTxoeba. saremonto samuSaoebis moculoba damokidebulia im funqciur datvirTvaze,
romelic sabolood mieniWeba cixe-simagres.
7.6. konservaciis politika da winadadebebi
7.6.1.
kosmaCis cixe-simagre erT-erTia Cernogoriis sanapiro
xazs gayolebul avstriuli safortifikacio nagebobebis jgufidan. mas sakmaod STambeWdavi adgilmdebareoba
aqvs, qalaq budvas Tavze da Soridanve moCans.
albaT, am jgufis sxva cixe-simagreebs arqiteqturulad
an istoriulad meti Rirebuleba aqvs, vinaidan es nagebobebi urbanuli garemos nawilia, maTze ukve Catarda
sakonservacio samuSaoebi. kosmaCi sruliad usafuZvlod
iyo miviwyebuli aTwleulebis ganmavlobaSi: gamorCeuli
mdgomareoba da isic, rom advilad misadgomia, kosmaCs
sxva cixe-simagreebze ufro mimzidvels xdis turistuli
an komerciuli mizniT investiciebis Casadebad.
cixe-simagre kulturis ZeglTa dacvis institutis sakuTrebaSi darCeba, xolo ijariT SeiZleba gadaeces Sesabamis organizacias, Tuki am obieqts adeqvaturi funqcia
moeZebneba.
7.6.2. konservaciis filosofia
mTavari principia Tavdapirveli nagebobisa da misi nivTieri masalebidan, rac SeiZleba metis SenarCuneba:
cixe-simagreSi SemorCenili masalebi mTlianad pirvandelia. naSenoba yvelgan qvisaa da ar Cans, rom Secvlili
iyos gegmis forma. saxuravis mTlianad Camongrevam ganapiroba, rom aRar arsebobs nagebobis gamagrebis raime
sxva SesaZlebloba rkonstruqciis garda _ Tuki ar iqna
SemoTavazebuli misi didxnobiT nangrevad SenarCuneba.
aucilebelia sakmaod masStaburi SekeTEba, es ki moiTxovs
did investicias, rac, Tavis mxriv, saWiroebs gamoyenebis
tipis gansazRvras komerciuli sponsoris mosazidad.
7.6.3. intervenciis done
cixe-simagris konservaciis winaswari mizani nagebobis
- 315 -
fizikuri saxis SeZlebisdagvarad maqsimalurad aRdgenaa.
aucilebelia imis gaazreba, rom axal funqcias eqsterieris garkveuli nawilebis gardaqmna SeiZleba moyves. rac
unda iyos, nagebobis Tavdapirveli saxe ar unda Seicvalos. es gamoxatulad safortifikacio nagebobaa da es
Tviseba ar unda Seilaxos.
SigniTac, pativi unda vceT nagebobis formas, Tumca is,
Tu ar CavTvliT mTavar konstruqciul elementebs, imdenad mZimed dazianda, rom sanam istoriuli kvlevebis
meSveobiT nagebobis originaluri dagegmarebis an misi
detalebis aSkara mowmoba ar moiZebna, Sida saxe samsjelo darCeba.
nageboba imdenad dazianebulia, rom nawilobrivi rekonstruqcia mainc unda Catardes, rom mas sayofacxovrebo
funqcia daubrundes. SeiZleba nagebobis rogorc nangrevis
konservacia, magram Znelad Tu moxerxdeba am mimarTulebiT gansaxorcielebeli samuSaoebis odenobis gamarTleba.
7. 6. 4 winadadebebi Sesabamisi gamoyenebis Sesaxeb
alternatiuli gamoyeneba, romelic SeiZleba ganvixiloT:
komerciuli gamoyeneba turizmis mizniT - tranzituli
turizmi an hosteli (oTaxebi TviTmomsaxurebiT ardadegebis periodSi an axalgazrduli hosteli) an obieqti
kulturuli funqciebiT, romelic respublikuri institutis moTxovnebis gaTvaliswinebiT Caatarebs sxvadasxva
RonisZiebebs (seminarebi, uorqSofebi, gamofenebi, specializirebuli sazafxulo skolebi); samaxsovro adgili
da misi nangrevad dacva.
7. 6. 5 socialuri gamoyenebisa da mdgradi ganviTarebis
SesaZleblobebi
cixe-simagris adgilmdebareoba da is rom advilad misadgomia, turistuli gamoyenebisTvis mdgradi ganviTarebis did SesaZleblobebs qmnis. nagebobis revitalizacia im mizniT, romelic paragraf 7.6.4.-Sia warmodgenili,
socialuri gamoyenebis da mdgradi ganviTarebis mraval
SesaZleblobas gauxsnis gzas: samuSao adgilebis Seqmnas,
dakavebas socialuri momsaxurebis sferoSi, sxvadasxva
saqmianobas, rogoricaa turizmi, informacia, samuzeumo
saqmianoba, seminarebi, uorqSofebi da a.S.
7. 6. 6 gamagreba/gadaxurvis, SekeTebis, konservaciis,
restavraciis, reabilitaciis prioritetebis zogadi Se­
faseba
- 316 -
cixe-simagris gamagrebis dros mTavari prioriteti Semdgomi gauaresebis aRkveTaa. es moiTxovs:
- masalis gatanas, SerCevasa da gadanaxvas;
- kvlevasa da arqiteqturul Seswavlas;
- proeqtis Seqmnas;
- nagebobis Sida da gare mxareebis moculobiT kvlav
amoyvanasrac unda Sefasdes inJiner-konstruqtoris
konsultaciebis gaTvaliswinebiT. paralelurad saWiroa nagebobis mesae sarTulis dacva.
Tu ganisazRvra alternatiuli gamoyeneba, romelic moiTxovs nagebobis rekonstruqcias, swored es samuSaos
erTaderT fazad unda Catardes. saukeTeso SemTxvevaSi
nagebobis gawyoba-gamarTvac unda dasruldes rogorc
nawili am fazisa.
7.6.7. sazogadoebisTvis misawvdomoba
dResdReobiT obieqti yvelasTvis Riaa da Tu gadawyda
nagebobis nangrevad SenarCuneba, es kvlav iqneba misi ZiriTadi daniSnuleba. Tu misi axleburad gamoyeneba moxdeba, is sazogadoebisTvis misawvdomi unda darCes, rac
am gamoyenebas unda Seefardos.
7.6.8. sxva sargebeli
organizebuli Casvla, romlis mizania kulturuli memkvidreobis Zeglebis prezentacia; warmodgenebis gamarTva; sxvadasxva tipis sportuli RonisZiebebi; rekreaciuli saqmianoba, garToba da a.S.
7.7. finansebi
7.7.1. sabiujeto saWiroebaTa zogadi Sefaseba da fazireba.
alternativa 1:
gamagreba _ saerTo Tanxa (evroebSi) _ 1,148,800,00
mosamzadebeli samuSaoebi _ saerTo Tanxa 38,000,00
_ nagebobis da obieqtis gawmenda-gasufTavebis kontraqtisTvis _ 15,500,00
_ azomva _ 4,500.00
_ konstruqciuli kvleva _ 4,500.00
_ proeqtireba _ 13,500.00
samSeneblo samuSaoebi _ saerTo Tanxa _ 708,750.00
_ samSeneblo moednis Semzadeba _ 67,500.00
_ arsebuli konstruqciebis dangreva _ 67,500.00
_ saZirkvelebisa da kedlebis gamagreba da rekonstruqcia _ 135,000,00
_ axali mSenebloba _ 236,250.00
- 317 -
_ saxuravis SekeTeba _ 101,250.00
_ Sida kedlebisa da iatakis SekeTeba _ 67,500.
_ Senobis gamarTva _ 33,750.00
axali gayvanilobebis damontaJeba _ saerTo Tanxa
236,250,00
_ eleqtrobis damontaJeba (ganaTeba, gaTboba, telesakomunikaciebi da a.S.) _ 168,750.00
_ wylisa da sakanalizacio sistemis gayvana _ 67,500,00
_ sxva xarjebi - saerTo Tanxa _ 165,800.00
_ konsultaciebis gasamrjelo _ 67,500.00
_ gauTvaliswinebeli xarji _ 98,300.00
alternativa 2: rekonstruqcia _ saerTo Tanxa (evroebSi)
1,705,200,00
mosamzadebeli samuSaoebi _ saerTo Tanxa _ 47,000.00
_ nagebobisa da obieqtis gawmenda-gasufTavebis
kontraqtisTvis _ 15,500,00
_ azomva _ 4,500.00
_ konstruqciuli kvleva _ 6,500.00
_ proeqtireba _ 20.500.00
samSeneblo samuSaoebi _ saerTo Tanxa _ 1,104,200.00
_ samSeneblo modnis Semzadeba _ 90,500.00
_ arsebuli konstruqciebis dangreva _ 67,500.00
_ saZirkvelebisa da kedlebis
gamagreba da rekonstruqcia _ 135,000,00
_ axali mSenebloba _ 472,000.00
_ saxuravis SekeTeba _ 202,500.00
_ Sida kedlebisa da iatakebis SekeTeba _ 90,500.00
_ nagebobis gamarTva _ 45,700.00
axali gayvanilobebis damontaJeba saerTo Tanx _ 316,700,00
_ eleqtrobis damontaJeba (ganaTeba, gaTboba
telekomunikaciebi da a.S.) _ 226,200.00
_ wylisa da sakanalizacio sistemis gayvana _ 90,500,00
sxva xarjebi_ saerTo Tanxa _ 237,300.00
_ konsultantebis gasamrjelo _ 90,500.00
_ gauTvaliswinebeli xarji _ 146,800.00
7. 7. 2 investiciebis mozidvis SesaZleblobebis Sefaseba
investiciebis mosazidad SesaZleblobebis oficialuri
Sefaseba jer ar momxdara. ase Tu ise, gvaqvs ra moniSnuli
nagebobis samomavlo gamoyenebis variantebi, gvjera, rom
isini SeZleben investiciebis mozidvas, Tan gasaTvaliswinebelia aseve dafinansebis sxva wyaroebi, Semowirulobebi,
grantebi, Tanadafinanseba, sagadasaxado politika da a.S..
- 318 -
7.7.3. investiciebis amogebis SesaZleblobebis Sefaseba
investiciebis amogebis SesaZleblobebis oficialuri Sefaseba jer ar momxdara, magram gvjera, rom investiciebis amogeba SeiZleba servisis, samuSao adgilebis da a.S.
saSualebiT.
7.7.4. scadeT ukve am obieqtis an Zeglis dafinansebis ga­
zrda? Tu asea, mogvawodeT detaluri informacia
arasodes.
7.7.5. miiReT Tua ara am obieqtis an Zeglis dafinanseba?
Tu asea mogvawodeT detaluri informacia
arasodes
7.8. menejmenti
7.8.1. Cernogoriis respublikam kulturis saministros
pasuxismgeblobis qveS ikisra kanonis dacvis farglebSi
meTvalyureoba kulturis ZeglTa dacvaze. specializebuli instituciebi awarmoeben dacvis politikas da mis
monitorings. esenia: kulturis ZeglTa dacvis respublikuri da regionaluri institutebi. kulturis ZeglTa
dacvis saqmeSi maTi mTavari amocanaa dasaxon miznebi da
miscen individualuri obieqtis momxmarebels mudmivi menejmentis warmoebis saSualeba.
7.8.2. Cernogoriis respublikas gulTan miaqvs kulturis
ZeglTa da istoriuli memkvidreobis dacvis saqme da mas
socialurad sagangebo moRvaweobad miiCnevs. 1964 wels,
kosmaCis cixe-simagre aRnusxulia kulturis daculi Zeglebis centralur reestrSi, da aqedan moyolebuli perodulad profesionaluri da mecnieruli ganxilvebis
sagania. samarTlebrivi mxare am kompleqsis mflobelobasTan dakavSirebiT naTeli da gansazRvrulia, aman ki
unda gaamartivos cixe-simagresTan dakavSirebuli yvelanairi saqmianoba. kanoni gansazRvravs imaT valdebulebebs, vinc kulturis ZeglTa dacvis sferoSi moRvaweobs,
aseve memkvidreobis dacvis erovnuli institutebis pasuxismgeblobasac, romlebmac unda uzrunvelyon momavali
investiciebis usafrTxoeba.
8. dokumentacia
kompaqt-diski 9 fotografiiT; naxazebi; gegma;
samxedro rukis amonaridi
9. SesaZlebadobis Seswavla
kosmaCis cixe-simagris xelaxali gamoyenebis winadadebebi
gansxvavdeba misi rogorc nangrevis SenarCuneba-gamagrebis variantisgan. is moiTxovs mis rekonstruqcia, misTvis Tanamedrove
- 319 -
komerciuli funqciis miniWebiT, magaliTad - misi rogorc otelis an hostelis gamoyeneba. Sefasebis Semdegi fazisTvis aucilebelia arqiteqtorisa da inJiner-konstruqtoris mowveva.
maSinac ki, Tu gadawydeba cixe-simagris, nangrevad SenarCuneba, is mainc moiTxovs mniSvnelovan konstruqciul SekeTebas.
unda Catardes konstruqciuli kvleva da gaices rekomendaciebi. aseve aucilebelia masalis gatana da Senaxva Sesabamis adgilze da nagebobasTan usafrTxo misadgomebis uzrunvelyofa.
SesaZlebadobis sawyis etapze unda gadaisinjos rigi sxva
elementebisa, rac gavlenas iqoniebs nagebobis samomavlo funqciis dasadgenad:
momsaxureba
aucilebelia RirsSesaniSnav adgilze komunaluri momsaxurebis arseboba, gansakuTebiT im SemTxvevaSi, Tu ganixileba cixesimagris sastumrod gamoyeneba. deni, wyali, drenaJi da a.S. _ es
aucilebelia uzrunvelyofili iyos da aman SeiZleba mniSvnelovani gavlena iqonios warmodgenili winadadebis Rirebulebaze.
SesaZloa am procesebSi arqeologebis Carevac gaxdes saWiro.
kveleva
nagebobis rekonstruqciis winadadebebi unda Sesruldes mSeneblobis Sesaxeb gadarCenili dokumenturi monacebsa da adgilze
mopovebul informaciaze dayrdnobiT. informaciis xarisxma da
detalebma SeiZleba mniSvnelovnad gansazRvros nagebobis Semdgomi gamoyeneba. unda ganxorcieldes kameraluri arqeologiuri samuSaoebi da gaices rekomendaciebi obieqtis kvlevis Sesaxeb.
misawvdomoba
unda gamoinaxos axali an ufro srulyofili misasvleli
gza, misi zoma da masStabi damokidebulia nagebobis funqcionirebis SerCeul variantze. aseve gasaTvaliswinebelia gegmarebiTi da sakuTrebis mxareebic.
saproeqto winadadebebi
gamoyenebis sxvadasxva variantisTvis unda SemuSavdes winadadebebi eskizuri proeqtis saxiT. amis xelSesawyobad windawin unda Catardes arsebuli Senobebis azomvz.
winaswari teqnikuri Sefaseba:
ganxorcielebulia winaswari teqnikuri Sefasebis adgilobrivi eqspertebis muSa jgufis mier.
qalbatoni lidia liesari, proeqtis koordinatori CernogoriaSi
podgorica, 31 ianvari 2005.
- 320 -

Documentos relacionados

Tavi II saxelmwifo biujetis gadasaxdelebi

Tavi II saxelmwifo biujetis gadasaxdelebi hidro- da Tboeleqtrosadgurebis gadaudebeli sareabilitacio

Leia mais

ekonomikuri saqmianobis saxeebis

ekonomikuri saqmianobis saxeebis klasifikatori sek 001-2004 warmoadgens ekonomikuri da socialuri informaciis klasifikaciisa da kodirebis erovnuli sistemis Semadgenel nawils. winamdebare klasifikatori SemuSavebulia saqarTveloSi moq...

Leia mais

Country Operations Business Plan (2014

Country Operations Business Plan (2014 kerZo investiciis mdgradoba gaZlierdeba teqnikuri daxmarebis saSualebiT, romelic exeba seqtoris strategiuli garemos Sefasebas. saxelmwifo seqtoris marTvis gaZlierebis mxardaWera gaaadvilebs adgilob...

Leia mais

Tbilisis kulturisa da turizmis koncefcia

Tbilisis kulturisa da turizmis koncefcia kulturul, komunalur da sxva ZalauflebaTa mTel kompleqss. Sesabamisad, Tu im logikiT vixlmZRvanelebT, rom dedaqalaqi Zalauflebisa da kulturis maqsimaluri koncentraciis adgilia, naTeli xdeba, rom ded...

Leia mais