fsiqologiis Sesavali
Transcrição
fsiqologiis Sesavali
fsiqologiis Sesavali leqtori: maia mestviriSvili konspeqti avtori: aleqsandre xanTaZe fsiqologia fsiqologia swavlobs rogorc individSi mimdinare procesebs, ise fizikur da socialur garemoSi aRmocenebul Zalebs. am TvalsazrisiT fsiqologias formalurad ganvmartavT rogorc individis qcevis da fsiqikuri procesebis mecnierul Seswavlas. fsiqologebi ikvleven Tu ras da rogor akeTebs individi mocemul garemoSi da ufro farTo socialur da kulturul konteqstSi. fsiqologebs surT aRmoaCinon rogor muSaobs qceva. • mecnieruli meTodi – im procedurebis wyeba, romlebic obieqturi informaciis Segrovebisa da interpretaciisTvis gamoiyeneba, Tanac imgvarad, rom Secdoma minimumamdea dayvanili. • qceva – is moqmedebebi, romliTac organizmi garemos ergeba. • qcevis monacemebi – organizmis qcevis da im pirobebis aRwera, romlebSic es qceva mimdinareobs, an icvleba. • organizmuli cvladebi – organizmis qcevis Sinagani determinanti – motivacia, mocemuloba, tenetika, inteleqtis done. • dispoziciuri cvladebi – organizmis cvladi, anu qcevis Sinagani determinanti romelic adamianSi Cndeba – organizmuli cvladebi. • situaciuri cvladebi – garegani zemoqmedeba qcevaze. • kombinirebuli cvladebi – dispoziciuri da situaciuri cvladebis erToblioba. fsiqologiaSi winaswarmetyveleba niSnavs rom qceva an mocemuli kavSiri raRac albaTobiT gamovlindeba. mecnieruli winaswarmetyveleba imis gagebas emyareba, Tu rogor aris dakavSirebuli erTmaneTTan movlenebi da varaudobs, romeli meqanizmebi akavSirebs am movlenebs. mizez-Sedegobrivi winaswarmetyveleba azustebs im pirobebs, romelSic qceva Seicvleba. struqturalizmi vilhem vundtis fsiqologiuri tradiciis damaxasiaTebeli niSnebia aqcenti mecnierul meTodebze, zust gazomvebsa da mocanemTa statistikur analizze. vundtis gamgrZelebelma titCenerma Tavisi midgoma Camoayaliba romelsac struqturalizmi ewoda. anu swavleba fsiqikis da qcevis struqturis Sesaxeb. am midgomis mizani iyo fsiqikis struqtura SegrZnebis da fsiqikuri cxovrebis sxva gancdebis Semadgneli elementebis analizis gziT ekvlia. mas ar ainteresebda kiTxvebi ‘ratom’ da ‘rogor’. am midgomas sam frontze ebrZvian: 1. is reduqcionalistulia – yvelaferi martiv SegrZnebebze daiyvana. 2. is elementaruli iyo – elementebs erT mTelSi aerTebda. 3. is mentalisturi iyo – radgan adamianis gancdis mxolod verbalur aRweras swavlobda. funqcionalizmi miuxedavad imisa rom uiliam jemsi titCeners nawilobriv eTanxmeboda, misTvis cnobiereba ar daiyvaneboda elementebze da struqturebze: ‘TiToeuli adamiani unikaluria da ver daiyvaneba firmulebze an testis qulebze’. funqcionalizmi fokusirdeba organizmis garemosTan urTierTqmedebis dros fsiqikis da qcevis funqciebze. am skolis damaarsebeli aris jon diui. Tanamedrove fsiqologiis mimdinareobebi • biologiuri mimdinareoba qcevis mizezs genebis, tvinis da nervuli, endokrinuli sistemebis funqcionirebaSi eZeben. yvelaze rTuli fenomenebic ki daiyvaneba mcire, sfecifikur erTeulebze. • fsiqodinamikuri mimarTulebis mixedviT qcevas marTavs an mis motivs warmoadgens Zlieri Sinagani Zalebi. froidis fsiqodinamikuri Teoriis mixedviT adamians aqeT-iqiT eqaCeba Sinagani da garegani Zalebi da qcevebi SeiZleba iseTi motivebiT iyos gamowveuli, romlebic ar aris gacnobierebuli. • bihevioristuli mimdinareobis warmomadgenlebi swavloben Tu rogor akontrolebs konkretuli tipis qcevas garemos konkretuli stimuli. ainteresebs dakvirvebadi qceva, romelic obieqturad fiqsirdeba da dakvirvebadi qcevis mimarTeba garemos stimulebTan. • humanisturi mimdinareoba aqcents individis fenomenur samyaroze, racionaluri arCevanis gakeTebisa da maqsimaluri potencialis ganviTarebis Tandayolil unarze akeTebs. swavlobs individis mier gancdil subieqtur samyaros. • kogniruti mimdinareobis centrSi dgas adamianis Semecneba da codnis SeZenis yvela procesi: yuradReba, azrovneba, adamaxsovreba da gageba. kognituri xedvis mixedviT adamianebi moqmedeben radgan azrovnebene, xolo azrovneben radgan adamianebi arian. am mimdinareobis azriT qcevebi rogorc Sedegi, ise mizezia. • evoluciuri mimdinareoba cdilobs Tanamedrove fsiqologia biologiuri mecnierebis ZiriTad ideebs, darvinis bunebrivi SerCevis gziT evoluciis Teorias daukavSiros. misi ZiriTadi amxsneli principi evoluciis ukiduresad xangrZlivi procesia. is xazs usvams qceviT da adapturobis mniSvnelobas im varaudis safuZvelze, rom fsiqikuri unarebi milionobiT wlis ganmavlobaSi viTardeboda. • kulturuli mimdinareoba aqcents qcevis mizezebis da Sedegebis kros-kulturul sxvaobaze akeTebs. es mimdinareoba uamrav sferoze vrceldeba: zemoqmedebs Tu ara kultura adamianis mier samyaros aRqmaze? ganapirobebs Tu ara ena samyaros aRqmas? rogor zemoqmedebs kultura ganviTarebaze?... adre fsiqologebs miaCndaT rom fsiqologiuri procesebi determinizmis doqtriniTaa marTuli – fsiqikuri da fizikuri movlenebi ganpirobebulia konkretuli mizezebiT. arsebobda 2 ZiriTadi mimarTuleba, struqturalisturi da funqcionalisturi, axla ki Tanamedrove fsiqologia 7 ZiriTad mimdinareobas moiTvlis. kvlevis meTodebi ideis aRmoCenis/Camoyalibebis etapi kvlevis sawyisi fazaa. romlis ganmavlobaSic dakvirvebas, Sexedulebas, informacias da zogad codnas movlenis axleburi xedvisken mivyavarT. Teoria aris cnebaTa organizebuli wyeba, romelic movlenas an movlenaTa erTobas xsnis determinizmi aris doqtrina romelic gulisxmobs rom yvela movlena – fizikuri/qceviTi/fsiqikuri – ganpirobebulia konkretuli dadgenadi mizezebiT. hipoTeza – Semowmebadi debuleba mizezebsa da Sedegebs Soris mimarTebaze. xSirad gamoxatulia winaswarmetyvelebis formiT. mecniereba moiTxovs Ria – kritikul da skeptikul damokidebulebas nebismieri daskvnisadmi manam sanam is ar aris miRebuli damoukidebeli mkvlevarebis mier. dasabuTebis etapi kvlevis is fazaa romelSic hipoTezis Sedamowmeblad faqtebis mopovebaa saWiro. fsiqologebi iyeben mecnierul meTods, romelic aris monacemTa Segrovebisa da interpretaciis procedurebis erToblioba, romlis saSualebiTac minumumamdea dayvanili Secdomis wyaro da sandro daskvnebia miRebuli. arsebobs aseve damkvirveblis tendeciuroba, anu realobis damaxinjeba, romelic damkvirveblis pirovnuli motivebisa da molodinebisgan momdinareobs. rodesac dakmvirvebeli realobas aRiqvams Tavisi molodinidan gamomdinare. am tendeciurobis minimumamde dasayvanad mecnierebi iyeneben standartizacias, eqsperimentSi monawilisadmi mipyrobis an monacemebis dafiqsirebis unificirebul proceduras. arseboben damokidebuli da damoukidebeli cvladebi. damokidebuli cvladis mniSvneloba erTi an ramdenime damoukidebeli cvladis cvlilebis Sedegia. damoukidebeli cvladi ki nebismieri sxva cvladisgan damoukideblad icvleba. ise ki, cvladia nebismieri faqtori, romelic raodenobrivad an Tvisebrivad icvleba. aseve arseboben damatebiTi cvladebi, romlebic monawilis qcevaze zemoqmedeben eqsperimentatoris mier Semotanili damoukidebeli cvladebis garda. ╬ operaciuli gansazRvreba – axdens vladis an pirobis definicias konkretuli operaciebis an procedurebis terminebiT. ╬ molodinis efeqti – Sedegi, romelic maSin Cndeba, roca mkvlevari Zalauneburad mianiSNebs monawileebs, ra tipis qcevas moelis maTgan, riTic mosalodnel reaqcias iRebs. ╬ kontrolis procedurebi – meTodebi, romelTa saSualebiTac eqsperimentatori cdilobs mudmivi hqondes yvela cvladi da piroba, garda ganzrax Semotanili damoukidebeli cvladebisa. axla ki cotaTi placebo efeqtze visaubroT. es efeqti Cndeba maSin roca eqsperimentis monawileebi eqsperimentuli manipulaciis Carevis gareSe icvlian qcevas, anu roca qceviT reaqciaze zemoqmedebas axdens pirovnebis molodini da ara rame realuri gamomwvevi mizezi. placebo kontroli eqsperimentuli pirobaa rodesac Careva ar xdeba da im SemTxvevaSi gamoiyeneba, roca placebo efeqtis saSiSroeba Cndeba. eqsperimentaruli molodinis asacileblad aseve iyeneben ormagad brma kontrolis meTods, rodesac arc asistentma da arc monawilem ar icis romel pirobebSi arian moxvedrilebi. ♥ SerCeva – populaciis nawili romelic eqsperimentSi monawileobisTvis gadaarCies. ♥ populacia – individTa sruli erToblioba, romelzec eqsperimentul SerCevaze dayrdnobiT, generalizacia keTdeba. ♥ reprezentatuli SerCeva – SerCeva populaciis reprezentatulia, Tu is imeorebs populaciis zogad maxasiaTeblebs, rogorebicaa sqesi, asaki, da sxva. ♥ cdis pirTa SigniT sqema – kvlevis sqema sadac TiTOeuli cdis piri sakuTari Tavis kontrolia, cdis pirs eqsperimentul pirobaSi qceva SeiZleba SevadaroT missave qcevas im pirobamde an mis Semdeg. ♥ A-B-A sqemaSi ki cdis pirebi jer xcdebian safuZvlis pirobebSi, Semdeg eqsperimentalur CarevaSi da Semdeg isev safuZvlis pirobaSi, es mkvlevas saSualebas aZlevs daamtkicos rom cvlileba marTla mxolod eqsperimentaluri CareviT iyo ganpirobebuli. ♥ korelaciis meTodi – gansazRvravs, Tu ra zomiTaa erTmaneTTan dakavSirebuli ori cvladi. koleracia mizez-Sedegobrioba ar aris! ♥ koleraciis koeficienti – statistika, romelic or cvlads Soris kavSiris xarisxs aCvenebs. ♥ validoba niSnavs rom kvleva an testireba fsiqologiur cvlads an Tvisebas zomavs, romlis gazomvasac apirebda. ♥ sandooba aris xarisxi, romliTac testi msgavs Sedegebs iZleva yoveli gamoyenebisas, instrumentis gamoyenebiT miRebuli qulebis stabiluroba da Sesabamisoba. ♥ TviTangariSi aris adamianis mier sakuTar Tavze dakvirvebis Sedegad miRebuli monacemebi. ♥ qcevis gazomva – garegani qcevebi da reaqciebi, romlebsac akvirdebian da iweren, eqskluziuri an TviTangariSiT aRwerili qceva. ♥ variabilobis sazomebi – statistikebi, rogorebicaa diapazoni(yvelaze maRali da dabali qulebis sxvaoba) da standartuli gadaxra(qulaTa saSualo sxvaoba maTi saSualodan), romelic aCvenebs ramdenad mWidrodaa ganlagebuli qulebi ganawilebaSi. sanam adamianebs fsiqologiur eqsperimentSi CarTaven, maT xels awerineben gancxadebaze, sadac weria rom kvlevis Sesaxeb sruli informacia miawodes da Tanaxmaa monawileobaze. amasTanave, monawileebs nebismier momentSi SeuZliaT eqsperimentis datoveba da Civilic ki. amerikis fsiqologTa asociacis instruqciebic ki gaaCnia imis Sesaxeb Tu rodis SeiZleba eqsperimentis monawilis motyueba(placebos acilebis mizniT). xandaxan tardeba kvlevis Semdgomi interviuebic raTa darwmundnen rom monawile damorcxvebuli da aRelvebuli ar aris. statistikuri nawili aRweriTi statistika monacemebSi arsebuli kanonzomierebis Sejamebul suraTs gvaZlevs. esaa statistikuri procesebi romlebic qulebs ajamebs. arsebobs aseve daskviniTi statstika romelic mkvlevars saSualebas aZlevs gansazRvros adasturebs mis hipoTezas Sedegi Tu is ubralod SemTxveviTaa miRebuli. sixSireTa ganawileba rac imis Sejamebaa Tu ramdenad xSirad Cndeba TiToeuli qula monacemTa mwkrivSi. cnobiereba Cveulebrivi fxizeli cnobiereba moicavs Cvens aRqmebs, azrebs, grZnobebs, warmodgenebsa da survilebs, anu mTel mentalur aqtivobas, razec vaxdens yuradRebis koncetrirebas – es yvela erTad aRebuli qmnian cnobierebis Sinaars, yvela am gamocdilebas cnobierad aRviqvamT drois garkveul momentebSi. martivad rom vTqvaT cnobiereba aris Sinagani movlenebisa da garemos pirobebis cnobierad aRqmis mdgomareoba. cnobierebis maRali donea TviTcnobiereba, romelic pirovnuli istoriis da identurobis SegrZnebas gvaZlevs. faqtebi da mogonebebi romlebic mxolod maSin xdeba xelmisawvdomi rodesac maTze yuradRebas vamaxvilebT, winarecnobieri mexsiereba ewodeba. aracnobieria ki is informacia rac cnobierebisTvis da mexsierebisTvis xelmiuwvdomelia, magaliTad wnevis regulacia sxeulSi da a.S aracnobieris Sesaxeb pirveli Teoria zigmund froids ekuTvnis romelic ewinaaRmdegeboda im dros gavrcelebul mosazrebas adamianis azrovnebaze. froidis Teoriis mixedviT, individSi mimdinare mentaluri procesebi gandevnien xolme adamianisTvis miuRebel motivebs, ideebs, azrebs. ℜ xmamaRla fiqris oqmebi - angariSi romelic iqmneba Tavad cdis pirTa mier da aRweren mentalur procesebsa da strategiebs romelTac isini mimarTaven davalebis Sesrulebisas. ℜ gamocdilebidan nimuSebis SerCevis meTodi – eqsperimentuli meTodi, romelic exmareba mkvlevarebs cnobierebis tipuri Sinaarsebis aRweraSi, cdris pirs evaleba signalis miRebisTanave daafiqsiros Tavisi azrebi da grZnobebi. cnobiereba sami xerxiT gvexmareba garemosTan adaptaciaSi: 1. cnobiereba amcirebs stimulTa nakads da amiT igi gamoricxavs imwuTieri miznebisTvis Seusabamo informaciis did nawils. amas SemzRudveli funqcia ewodeba. 2. cnobierebas gaaCnia SerCeviTi Senaxvis funqcia anu igi gadaamuSaovebs da mcire cnobad paternebad anawevrebs Semaval masalas da gvaZlevs saSualebas SevarCioT da SevinaxoT is stimulebi, romlebzec reagireba momavalSi gvsurs. 3. aRmasrulebeli makontrolebeli funqcia Zlieri survilebis daTrgunvis SesaZleblobas da alternatiuli gzebis gaazrebis saSualebas gvaZlevs. ℜ realobis personaluri konstruqti aris situaciebis individualuri unikaluri interpretacia, romelic yvela adamians sxvadasxvanairi aqvs. erT kulturaSi gazrdil adamianebs zogierTi interpretacia erTnairi aqvs da Sesabamisad maT erTian interpretaciebs realobis kulturul konstruqtebs uwodeben. Zili da sizmari cirkularuli ritmi aris organizmis aqtivobis Sinagani saaTiT determinirebuli mdgradi paterni, romelic 24-25 saaTs grZeldeba. aqtivoba umeteswilad SuadRiT aRwevs Tavis piks xolo SuaRamiT minimumamde dadis. cirkularus ritmze moqmedebs JET LAG-i rac niSnavs gadafrenisas an mogzaurobisas droiTi sartyelis darRveviT ritmis darRvevasac. Tumca es darRveva ufro naklebad SeiniSneba Tuki adamiani aRmosavleTidan dasavleTiT mogzaurobs. Zilis sferoSi umniSvnelovanesi aRmoCena iyo Tvalebis swrafi moZraobis dafiqsireba(REM) romlis drosac adamiani sizmriseul aqtivobebs axorcielebs da misi Tvalebis swrafi moZraobis gareSe Zilisgan gamoyofa(NREM). rodesac adamiani Zils iwyebs is jer gadis xangrZliv nrem fazas, Semdeg ki ramdenime wuTian rem fazas, Semdeg isev nrems da Tuki adamians saSualod 7-8 saaTi sZinavs, es cikli 4-5 jer meordeba magram TiToeul jerze nremis xangrZlivoba mcirdeba remisa ki izrdeba. Zils umTavresad ori funqcia gaaCnia, Senaxvisa da aRdgenis. Zili exmareba adamians Seinaxos energia rodesac araa Sromisa da aqtiurobis aucilebloba, xolo aRdgenis funqciiT igi tvins avsebT mTeli dRis ganmavlobaSi daxarjuli energiiT. insomnia – daZinebis qronikuli uunaroba. simptomebSi Sedis sirTuleebi daZInebisas, xSiri gaRviZeba, diliT adre gaRviZeba da Zilis Sebrunebis uunaroba. narkolefsia – Zilis darRveva romelic xasiaTdeba dRis ganmavlobaSi daZinebis dauZleveli moTxovniT. Zilis apnoe – zeda sasunTq gzebTan dakavSirebuli Zilis darRveva, rac aiZulebs adamians rom Zilis dros sunTqva Sewyvitos. dRis Zilianoba – moWarbebuli Zilianoba dRis aqtivobebis dros. zigmundi da sizmrebi sizmarSi ori Zala moqmedebs – survili da cenzura. cenzura axorcielebs dafaruli mniSvnelobis, faruli Sinaarsis gardasaxvas sizmris manifestirebul anu xilul Sinaarsad, romelic mowodebulia sizmris realuri mniSvnelobis(romelic SeiZleba raime tabudadebuli da saTakiloc ki iyos mZinaresTvis) SesaniRbad. zogierTi fiziologi Tvlis rom sizmari SemTxveviTi signalebis Sedegia, magram am mosazrebas ewinaaRmdegeba sizmris Sinaarsebis analizis kvlevebi. arsebobs dakvirvevbadi sizmrebi, igive luciduri sizmrebi, romlis Tanaxmadac sizmris xedvis procesis cnobieri aRqma daswavladi unaria romelic iZleva sizmir absoluturi kontrolis saSualebas. luciduri sizmrebidan SegviZlia hipnozzec visaubroT. hipnozi aris cnobierebis Secvlili mdgomareoba, romelic Zalian Rrma modunebiT, STagonebisadmi mimReblobiTa da motivaciis/kontrolis cvlilebebiT xasiaTdeba. hipnozis dros adamiani transSi gadadis da motivaciis momateba aReniSneba. xalxSi gavrcelebulia stereotipi rom hipnozis Zala hipnozistzea damokidebuli. sinamdvileSi yvelaferi damokidebulia Tu ramdenad hipnobiluria TviT obieqti. Tuki mas dabali mgrZnobelobiTi maCvenebeli aqvs hipnozisadmi, misi daqvemdebareba SedarebiT Zneli an saerTod SeuZlebeli iqneba. hipnozi xSirad gamoiyeneba tkivilgamayuCeblad rodesac adamians warmoadgenineben rom misi daSavebuli kiduri ubralod xis an rkinis naWeria da is masze mgrZnobelobas hipnozis dros kargavs da a.S. hipnozisTan axlosve dgas meditacia – cnobierebis Secvlis forma, romelic mowodebulia TviTcnobieris Semcirebis saSualebiT sakuTari Tavis Sesaxeb codnisa da SegrZnebis gaumjobesebisken. halucinacia am bolo ukanasknelisgan gansxvavebiT aris mcdari aRqma, romelic ubieqturi gamRizianeblebis ararsebobis pirobebSi Cndeba. fsiqoaqtiuri nivTierebebi fsiqoaqtiuri nivTierebebi qiumiuri narTebia, romelic cnobieri aRqmis droebiTi SecvliT zegavlenas axdens mentalur procesebsa da qcevaze. eseTi nivTierebebis umetesoba iwvevs tolerantoba – anu mdgomareobas rodesac xSiri gamoyenebis Semdeg sxeuli nivTierebas eCveva da efeqtis misaRwevad ufro meti da meti dozis miRebaa saWiro. zogierTi nivTiereba fiziologiur damokidebulebasac iwvevs da organisms damokidebuls xdis mis Semcvelobasa da ingredientebze. am or ukanasknels miCvevac, adiqciac Tan sdevs xolme, rodesac sxeuli iTxovs narkotiks raTa funqcionireba gaagrZelos. zog SemTxvevaSic damokidebuleba mxolod fsiqologiuri mxariT Semoifargleba da amas fsiqologiuri damokidebuleba ewodeba. arsebobs oTxi uZlieresi halucinogenebi, meskalini, fsilocibini, LSD da PCP , isini moqmedeben tvinis receptorul ubnebze serotoninze da iwveven Zlier halucinaciebs. kanafisgan damzadebuli produqtebi mcire dozis SemTxvevaSi gabruebas iwveven, xolo did dozaze iwyeba xangrZlivi halucinaciebi da regularulad moxmarebis SemTxvevaSi Tavs iCens SfoTva an piriqiT eiforia. opiatebi, rogorebicaa heroini da morfini, Trgunavs fizikur mgrZnobelobasa da gamRizianeblebze sapasuxo reaqciebs. iwvevs Zlieri eiforias. opiatebi Seicaven nivTierebebs romlebic isedac arseboben tvinSi da maTi moxmareba Semdeg tvinSi balans anadgurebs. depresantebi(valiumi, alkoholi) fizikur aqtivobas aneleben da nervuli impulsebis gadacemas amcireben. alkoholi mudam dadebiT emociebs ar iwvevs adamianSi. stimulatorebi, rogorebicaa amfetamini da kokaini, aRznebisTvis miiReba. isini tvinSi dopaminisa da serotoninis dones zrdian. xSirad iwveven paranoidul SiSebs. kofeini da nikotini es is ori stimulatoria romelic ar iTvleba fsiqoaqtiur nivTierebebad. nikotins Samanebi iyenebdnen transis misaRwevad xolo kofeini xSirad Zilis dasaTrgunad gamoiyeneba.
Documentos relacionados
zigmund froidis klasikuri fsiqoanalizi
xatebi. meoreni amtkicebdnen, rom SeuZlebelia cnobieri gancdis aRwera Tavad gancdis arsisa da mTlianobis darRvevis gareSe. am ideis momxreTa azriT, pirdapiri codna Sedgeba paternebisa da konfigurac...
Leia maisBakuriani qartuli.cdr
sxvadasxva aspeqtebze, arsebobs am codnis gadacemis damuSavebuli meqanizmebi, organizaciebma kargad ician adgilobrivi da Tematuri problematika, aqvT kvlevis unarCvevebi, xSir SemTxvevaSi isini gamo...
Leia mais