5 The Chaste Empress - University of Oxford

Transcrição

5 The Chaste Empress - University of Oxford
Critical edition of the Cantigas de Santa Maria
5
The Chaste Empress
R
1
2
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer
Santa Maria deve sempr' ante si põer.
1
1
2
3
4
5
6
R
E desto vos quer' eu ora contar segund' a letra diz
un mui gran miragre que fazer quis pola emperadriz
de Roma, segund' eu contar oi, per nome Beatriz
Santa Maria a madre de Deus ond' este cantar fiz
que a guardou do mundo que lle foi mal joiz
e do demo que por tentar a cuidou vencer.
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
2
1
2
3
4
5
6
R
Esta dona, de que vos disse ja, foi dun emperador
moller, mas pero del nome non sei, foi de Roma sennor
e per quant' eu de seu feit' aprendi foi de mui gran valor.
Mas a dona tant' era fremosa que foi das belas flor
e servidor de Deus e de sa lei amador
e soube Santa Maria mais d' al ben querer.
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
3
1
2
3
4
5
6
R
Aquest' emperador a sa moller queria mui gran ben
e ela outrossi a el amava mais que outra ren
mas por servir Deus o emperador com' ome de bon sen
cruzou s' e passou o mar e foi romeu a Jerusalen.
Mas quando moveu de Roma por passar alen
leixou seu irmão e fez i gran seu prazer.
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
4
1
2
3
4
5
6
R
Quando s' ouv' a ir o emperador, aquel irmão seu,
de que vos ja diss', a sa moller a emperadriz o deu
dizend': "Este meu irmão receb' oimais por fillo meu
e vos seede ll' en logar de madre por en, vos rog' eu,
e de o castigardes ben non vos seja greu.
En esto me podedes mui grand' amor fazer."
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
5
1
2
3
4
5
6
R
Depoi-lo emperador se foi. A mui pouca de sazon
catou seu irmão a sa moller e namorou s' enton
dela e disse lle que a amava mui de coraçon.
Mai-la santa dona quando ll' oiu dizer tal traiçon
en ũa torre o meteu en mui gran prijon
jurando muito que o faria i morrer.
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
© Centre for the Study of the Cantigas de Santa Maria, University of Oxford, 2012
1
Critical edition of the Cantigas de Santa Maria
6
1
2
3
4
5
6
R
O emperador dous anos e meio en Acre morou
e tod' a terra de Jerusalen muitas vezes andou
e pois que tod' est' ouve feito pera Roma se tornou
mas ante que d' Ultramar se partisse, mandad' enviou
a sa moller e ela logo soltar mandou
o seu irmão mui falso que a foi traer.
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
7
1
2
3
4
5
6
R
Quando o irmão do emperador de prijon saiu
barva non fez nen cercẽou cabelos e mal se vestiu.
A seu irmão foi e da emperadriz non s' espediu
mas o emperador quando o atan mal parado viu
preguntou lli que fora e el lle recodiu:
"En poridade vos quer' eu aquesto dizer."
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
8
1
2
3
4
5
6
R
Quando foron ambos a ũa parte, fillou s' a chorar
o irmão do emperador e muito xe lle queixar
de sa moller que porque non quisera con ela errar
que o fezera por ende tan tost' en un carcer deitar.
Quand' o emperador oiu, ouv' en tal pesar
que se leixou do palafren en terra caer.
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
9
1
2
3
4
5
6
R
Quand' o emperador de terra s' ergeu, logo, sen mentir,
cavalgou e quanto mais pod' a Roma começou de s' ir
e a pouca d' ora viu a emperadriz a si vĩir,
e logo que a viu mui sannudo a ela leixou s' ir
e deu lle gran punnada no rostro sen falir
e mandou a matar sen a verdade saber.
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
10 1
2
3
4
5
6
R
Dous monteiros, a que esto mandou, fillaron a des i
e rastrand' a un monte a levaron mui preto dali
e quando a no monte teveron, falaron ontre si
que jouvessen con ela per força, segund' eu aprendi.
Mas ela chamando Santa Maria, log' i
chegou un conde que lla foi das mãos toller.
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
11 1
2
3
4
5
6
R
O conde, poi-la livrou dos vilãos, disse lle: "Senner,
dizede-m' ora quen sodes ou dond'." Ela respos: "Moller
sõo mui pobr' e coitada e de vosso ben ei mester."
"Par Deus," diss' el conde, "aqueste rogo farei volonter
ca mia companneira tal come vos muito quer
que criedes nosso fill' e façades crecer."
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
© Centre for the Study of the Cantigas de Santa Maria, University of Oxford, 2012
2
Critical edition of the Cantigas de Santa Maria
12 1
2
3
4
5
6
R
Pois que o cond' aquesto diss' enton atan toste sen al
a levou consigo aa condessa e disse ll' atal:
"Aquesta moller pera criar nosso fillo muito val
ca vejo a mui fremosa, de mais semella me sen mal
e por en tenno que seja contra nos leal
e metamos lle des oimais o moç' en poder."
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
13 1
2
3
4
5
6
R
Pois que a santa dona o fillo do conde recebeu
de o criar muit' apost' e mui ben muito se trameteu
mas un irmão que o cond' avia, mui fals' e sandeu,
pediu lle seu amor e porque ela mal llo acolleu
degolou ll' o menĩo ũa noit' e meteu
ll' o cuitelo na mão pola fazer perder.
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
14 1
2
3
4
5
6
R
Pois desta guisa pres mort' o menĩo, como vos dit' ei,
a santa dona que o sentiu morto diss': "Ai, que farei?"
O cond' e a condessa lle disseron: "Que ás?" Diz: "Eu ei
pesar e coita por meu criado que ora mort' achei."
Diss' o irmão do conde: "Eu o vingarei
de ti que o matar foste por nos cofonder."
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
15 1
2
3
4
5
6
R
Pois a dona foi ferida mal daquel peior que tafur
e non viia quen lla das mãos sacasse de nenllur
se non a condessa que lla fillou mas esto muit' adur
ũus dizian: "Queimen a!" e outros: "Moira con segur!"
Mas poi-la deron a un marĩeiro de sur
que a fezesse mui longe no mar somerger.
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
16 1
2
3
4
5
6
R
O marĩeiro poi-la ena barca meteu ben come fol
disse lle que fezesse seu talan e seria sa prol
mas ela diss' enton: "Santa Maria, de mi non te dol
nen o teu fillo de mi non se nenbra como fazer sol?"
Enton vẽo voz de ceo que lle disse: "Tol
tas mãos dela se non farei te perecer."
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
17 1
2
3
4
5
6
R
Os marĩeiros disseron enton: "Pois est' a Deus non praz
leixemo-la sobr' aquesta pena u pod' aver assaz
de coita e d' afan e pois morte, u outra ren non jaz
ca se o non fezermos en mal ponto vimos seu solaz.
E pois foi feito, o mar non a leixou en paz
ante a vẽo con grandes ondas combater.
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
© Centre for the Study of the Cantigas de Santa Maria, University of Oxford, 2012
3
Critical edition of the Cantigas de Santa Maria
18 1
2
3
4
5
6
R
A emperadriz que non vos era de coraçon rafez
com' aquela que tanto mal sofrera e non ũa vez
tornou, con coita do mar e de fame, negra come pez
mas en dormindo a madre de Deus direi vos que lle fez,
tolleu ll' a fam' e deu ll' ũa erva de tal prez
con que podesse os gafos todos guarecer.
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
19 1
2
3
4
5
6
R
A santa dona pois que s' espertou non sentiu null' afan
nen fame come se sempr' ouvesse comudo carn' e pan
e a erva achou so sa cabeça e disse de pran:
"Madre de Deus, bẽeitos son os que en ti fiuza an
ca na ta gran mercee nunca faleceran
enquanto a souberen guardar e gradecer."
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
20 1
2
3
4
5
6
R
Dizend' aquesto, a emperadriz muit' amiga de Deus
viu vĩir ũa nave preto de si, chẽa de romeus,
de boa gente que non avia i mouros nen judeus.
Pois chegaron, rogou lles muito chorando dos ollos seus
dizendo: "Levade-me vosc', ai, amigos meus!"
E eles logo consigo a foron coller.
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
21 1
2
3
4
5
6
R
Pois a nav' u a emperadriz ia aportou na foz
de Roma logo baixaron a vea chamando: "Aioz."
E o maestre da nave diss' a un seu ome: "Vai, coz
carn' e pescado do meu aver que te non cost' ũa noz."
E a emperadriz guariu un gaf' e a voz
foi end' e muitos gafos fezeron s' i trager.
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
22 1
2
3
4
5
6
R
Ontr' os gafos que a dona guariu que foron mais ca mil
foi guarecer o irmão de conde eno mes d' abril
mas ant' ouv' el a dizer seu pecado que fez come vil.
Enton a condessa e el conde changian a gentil
dona, que perderan por traiçon mui sotil
que ll' aquel gafo traedor fora bastecer.
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
23 1
2
3
4
5
6
R
Muitos gafos sãou a emperadriz en aquele mes
mas de grand' algo que por en lle davan ela ren non pres
mas andou en muitas romarias e depois ben a tres
meses entrou na cidade de Roma u er' o cortes
emperador que a chamou e disso lle: "Ves?
Guari m' est' irmão gaf', e dar-ch’-ei grand' aver."
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
© Centre for the Study of the Cantigas de Santa Maria, University of Oxford, 2012
4
Critical edition of the Cantigas de Santa Maria
24 1
2
3
4
5
6
R
A dona diss' ao emperador: "Voss' irmão guarrá
mas ante que eu en el faça ren, seus pecados dirá
ant' o apostolig' e ante vos como os feitos á."
E pois foi feito, o emperador diss’: "Ai Deus, que será?
Nunca maior traiçon desta om' oirá."
E con pesar seus panos se fillou a romper.
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
25 1
2
3
4
5
6
R
A emperadriz fillou s' a chorar e diss': "A mi non nuz
en vos saberdes que sõo essa, par Deus de vera cruz,
a que vos fezestes atan gran torto com' agor' aduz
voss' irmão a mãefesto tan feo come estruz
mas des oimais a Santa Maria, que é luz,
quero servir, que me nunca á de falecer."
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
26 1
2
3
4
5
6
R
Per nulla ren que ll' o emperador dissesse, nunca quis
a dona tornar a el, ante lle disse que fosse fis
que ao segre non ficaria nunca, par San Denis,
nen ar vestiria pano de seda nen pena de gris
mas ũa cela faria d' obra de Paris
u se metesse por mais o mund' avorrecer.
Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer...
T 15, To 19, E 5
Manuscript variants
R.1] E Qeuenas (12R) Qenas (17R) 2.4] T fror 3.4] E Jherusalem 4.4] E rogu eu 6.2] T Jerusalem
E Jerussalem 9.5] T, E rosto 14.3] T, E ass 15.2] T, E vĩia T nellur 15.4] T, E uũs 15.5.] T
marinneiro 17.6] T grades 22.1] E dana 23.2] E emperadris 25.2] To, E soon 26.3] To Dinis
Layout, underlay, refrains
T
R+S1-2 underlaid on 17 staves. Single column layout throughout. 1-2R truncated to R.1; the rest
full.
To R, S1 underlaid, 10 staves. Full refrains. Lacuna between S2.4 and S24.2 (three folios missing
from MS). Single column layout from S1.2.
E R, S1 underlaid, 9 staves. Single column layout throughout. Full refrains.
Notes
14.3] ‘ás’: in both manuscript witnesses (T and E), this word is followed by a superscript abbreviation
marker, usually representing the letters ur, ru or er.
23.6] ‘Guari’: singular imperative of ‘guarir’, consistent with second person singular forms ‘ves’ (23.5)
and ‘dar-ch’-ei’, used by the emperor to address the empress prior to the revelation of her real
identity in the following strophe. It is stressed on the penultimate syllable, ie ‘guári’.
Editorial variants
R.1] V Quen as 3.4] M Jherusalen V Jherussalen 4.4] M rogu’ eu 7.6] V quer 9.5] M2 rostro M1, V,
RL rosto 11.6] M2 façedes M1, V, RL façades 13.5] V meninno 14.1] V menynno 15.2] M vĩia V
uijnna 15.4] V uuns 15.5] V marinneiro 16.1] V marynneiro 17.1] V marynneiros 19.6] V en quanto
22.1] RL forum 23.6] V gand’ auer 24.1] V quiser’ 25.4] V maenfesto
Metrics
13 13 | 16 16 16 16 13 13
A A | b b b b b a
© Centre for the Study of the Cantigas de Santa Maria, University of Oxford, 2012
5
Critical edition of the Cantigas de Santa Maria
R.2] =sempre‿ante (and subsequent refrains)
1.1] =quero‿eu; segundo‿a 1.3] =segundo‿eu; o·i 1.4] =onde‿este 1.5] jo·iz
2.3] =quanto‿eu; feito‿aprendi 2.4] =tanto‿era 2.6] =de‿al
3.1] =Aqueste‿emperador 3.3] =come‿ome 3.4] =se‿e
4.1] =se‿ouve‿a 4.2] =disse‿a 4.3] =dizendo‿Este; recebe‿oimais 4.4] =lle‿en; rogo‿eu; se·e·de
4.6] =grande‿amor
5.2] =se‿enton 5.4] =lle‿o·iu; tra·i·çon
6.1] mei·o 6.2] =toda‿a 6.3] =todo‿esto‿ouve 6.4] =de‿Ultramar; mandado‿enviou
7.1] sa·iu 7.3] =se‿espediu 7.6] =quero‿eu
8.1] =se‿a 8.4] =toste‿en 8.5] =Quando‿o; ouve‿en; o·iu
9.1] =Quando‿o; se‿ergeu 9.3] =de‿ora 9.4] =se‿ir
10.2] =rastrando‿a 10.4] =segundo‿eu 10.5] =logo‿i
11.2] =dizede-me‿ora; donde‿Ela 11.3] =pobre‿e; sõ·o 11.4] =disse‿el 11.5] mia (single syllable)
11.6] =fillo‿e
12.1] =conde‿aquesto disse‿enton 12.2] =lle‿atal; a·a 12.6] =moço‿en
13.2] =muito‿aposto‿e 13.3] =conde‿avia; falso‿e 13.5] =lle‿o; noite‿e 13.6] =lle‿o
14.1] =morto‿o; dito‿ei 14.2] =disse‿Ai 14.3] =conde‿e 14.4] =morto‿achei 14.5] =Disse‿o
15.2] vi·i·a 15.3] =muito‿adur 15.4] ũ·us
16.1] necessary elision: poi-la‿ena (alternative reading: poi-la na) 16.3] =disse‿enton 16.5] ce·o
17.1] =esto‿a 17.2] =sobre‿aquesta; pode‿aver 17.3] =de‿afan
18.2] =como‿aquela 18.5] =lle‿a fame‿e deu lle‿ũa
19.1] =se‿espertou; nullo‿afan
19.2] =sempre‿ouvesse; carne‿e
19.4] bẽ·ei·tos; fi·u·za
19.5] =mer·ce·e
20.1] =Dizendo‿aquesto; muito‿amiga 20.5] =vosco‿ai
21.1] =nave‿u; i·a 21.2] Ai·oz 21.3] =disse‿a; ma·es·tre 21.4] =carne‿e; coste‿ũa 21.5] =gafo‿e
21.6] =ende‿e; se‿i
22.1] =Ontre‿os 22.2] =de‿abril 22.3] =ante‿ouve‿el 22.5] tra·i·çon 22.6] =lle‿aquel; tra·e·dor
23.2] =grande‿algo 23.4] =era‿o 23.6] =me‿este‿irmão gafo‿e dar-che‿-ei grande‿aver
24.1]
=disse‿a·o;
Vosso‿irmão
24.3]
=ante‿o
apostoligo‿e
24.4]
=diss‿Ai
24.5] =ome‿o·i·rá; tra·i·çon
25.1] =se‿a; disse‿A 25.2] sõ·o 25.3] =como‿agora‿aduz 25.4] =vosso‿irmão
26.1] =lle‿o 26.3] a·o 26.5] =de‿obra 26.6] =mundo‿avorrecer
Rubric
Como Santa Maria ajudou a emperadriz de Roma a sofre-las grandes coitas per que passou.
T Ind missing To, To Ind sofrer as E Ind mui grandes
Captions (T)
1. Como o emperador se spediu da e[m]peradriz e lle comendou seu irmão.
2. Como o irmão do emperador tentou a emperadriz e ela o deitou en ũa torre.
3. Como o emperador mandou a dous monteiros que matassen a emperadriz.
4. Como o conde livrou a emperadriz de morte e levou a consigo.
5. Como o conde deu a nodrir seu fillo aa e[m]peradriz e seu irmão | a tentou.
6. Como o irmão do conde matou seu sobrĩo e firiu a emperadriz.
7. Como a emperadriz estava na pena no mar e combatian a as ondas.
8. Como Santa Maria deu a erva aa e[m]peradriz e a colleron na nave.
9. Como a emperadriz saiu da nave e guareceu un gafo na ribeira.
10. Como a emperadriz guareceu o irmão do conde que era gafo.
11. Como a emperadriz guareceu o irmão do emperador ant’ o papa.
12. Como a emperadriz se meteu en ũa cela per despreçar o mundo.
© Centre for the Study of the Cantigas de Santa Maria, University of Oxford, 2012
6

Documentos relacionados

Lírica Trovadoresca

Lírica Trovadoresca desses cabelos sobr' essas trincheiras?

Leia mais