Gegenbauer Viktor (1884–1939)
Transcrição
Gegenbauer Viktor (1884–1939)
Inhaltsverzeichnis ¤ Lehrkanzelinhaber Vorwort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Die österreichischen Hygieniker – Lehrer und Schüler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 1. Von der Antike zu Hippolyt Guarinoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Guarinoni Hippolyt (1571–1654) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 2. Die Staatsarzneikunde und Medizinische Polizei bis etwa Mitte des 19. Jahrhunderts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Frank Johann Peter (1745–1821) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Scotti Ludwig (17xx–1806) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wolstein Johann Gottlieb (1738–1820) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ferro Paskal Joseph (1753–1809) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hußty Edler von Raßynya, Zacharias Gottlieb (1754–1803) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Vietz Ferdinand Bernhard (1772–1815) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Bernt Joseph (1770–1842) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Kolletschka Jakob (1803–1847) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Beer Hermann Hieronymus (1798–1873) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Knolz Joseph Johann (1791–1862) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Dlauhy Johann (1808–1888) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 25 27 27 27 29 31 32 33 33 33 34 3. Carl Ludwig Sigmund Ritter von Ilanor und die Pest-Abwehr an der k. k. Militärgrenze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Sigmund, Carl Ludwig Ritter von Ilanor (1810–1883) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 4. Die Staatsarzneikunde in der k. k. Militärmedizin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hunczovsky Johann Nepomuk (1752–1798) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gabriely, Josef Gabriel von (1744–1806) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Brambilla, Reichsritter Johann Alexander von (1728–1800) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Beinl, Edler von Bienenburg, Anton (1749–1820) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Schmitt Wilhelm Joseph (1760–1827) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Isfordink, Edler von Kostnitz, Johann Nepomuk (1776–1841) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Wagner Peter Paul Vincenz (1782–1851) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Hauska Ferdinand (1823–1887) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 41 41 41 42 43 43 44 44 5. Franz Coelestin Ritter von Schneider, der Lehrer der ersten österreichischen Hygieniker-Generation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Schneider, Franz Coelestin Ritter von (1812–1897) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 8 Inhaltsverzeichnis Redtenbacher Joseph (1810–1870) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Ludwig Ernst (1842–1915) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 6. Brauchen Österreichs Universitäten Hygiene-Institute? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Witlačil Andreas (1817–1905) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Seegen Joseph (1822–1904) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reich Eduard (1836–1919) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pettenkofer, Max von (1818–1901) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 49 49 50 51 7. Die Hygiene-Lehrkanzel der Universität Wien 1875 – 1945 . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Nowak Josef (1841–1886) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kratschmer Florian, Ritter von Forstburg (1843–1922) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Gruber, Max von (1853–1927) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hofmann‑Wellenhof, Georg von (1860–1889) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kaup Ignaz (1870–1944) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lewy Eduard (1838–1905) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Schattenfroh Arthur (1869–1923) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sorbait, Paul de (1624–1691) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Krombholz Ernst (1869–1937) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reichel Heinrich (1876–1943) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gegenbauer Viktor (1884–1939) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Teleky Ludwig (1872–1967) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Grassberger Roland (1867–1956) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Brezina Ernst (1874–1961) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sternberg Maximilian (1863–1934) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Luszczak Alfred (1905–1953) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Eugling Max (1880–1950) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Löffler Lothar (1901–1983) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fischer Otto (1893–?) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 55 56 57 63 64 64 65 68 69 70 70 74 76 77 79 80 81 82 82 8. Die Besatzungsmächte hatten 1945 Sorgen wegen des Wiener Trinkwasser – die Wiener Ärzte aber schon zumindest seit 1838 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 9. Das Wiener Hygiene-Institut nach dem Krieg – ein Neuanfang mit beschränkten Mitteln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Kaiser Marius (1877–1969) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vering Fritz (1899–1972) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Piringer Walter A. (1910–1970) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Bieling Richard (1888–1967) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Coronini Carmen (1885–1968) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dosch Friedrich (1909–1991) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oberzill Wilhelm (1915–1995) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Moritsch Hans (1924–1965) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 87 90 91 92 99 100 104 106 10. Die Wiener Hygiene-Gruppe ab 1965 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Flamm Heinz (1929– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aspöck Horst (1939– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Auer Herbert (1953– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mittermayer Helmut (1947–2010) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stanek Gerold (1946– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Weber Gertraut (1924– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 111 123 123 124 125 127 9 Inhaltsverzeichnis Wewalka Günther (1947– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Rotter Manfred (1940– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Apfalter Petra (1969– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Assadian Ojan (1969– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Daxböck Florian (1972– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hassel Andreas (1957– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Makristathis Athanasios (1960– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Manafi Mohammad (1950– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sommer Regina (1961– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Walochnik Julia (1973– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Willinger Birgit (1962– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Suchomel Miranda (1971– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Hirschl Alexander (1952– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Stockinger Hannes (1955– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 131 134 135 135 136 136 136 137 139 140 140 141 142 11.Die Pockenbekämpfung und Österreich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 12.Die Abteilung für Krankenhaus-Hygiene des Klinischen Instituts für Hygiene und ab 2010 das Institut für Krankenhaus-Hygiene der Medizinischen Universität Wien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Koller Walter (1945– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aspöck Christoph (1965– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Diab-Elschahawi Magda (1968– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Presterl Elisabeth (1963– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 149 150 151 151 13.Das Ordinariat und Institut für Umwelthygiene der Universität Wien . . . . . . . . . ¤Haider Manfred (1926–2007) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Groll‑Knapp Elisabeth (1939– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Neuberger Manfred (1946– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koller Margit (1947–2003) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Kundi Michael (1950– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trimmel Michael (1952– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 153 154 156 156 157 157 14.Das Ordinariat und Institut für Virologie der Universität Wien . . . . . . . . . . . . . . ¤Kunz Christian (1927– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Hofmann Hanns (1943– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Heinz Franz X. (1949– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Frisch‑Niggemayer Walter (1922– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Holzmann Heidemarie (1957– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mandl Christian W. (1962– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Popow-Kraupp Therese (1953– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Radda Alfred (1936– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 159 161 161 162 162 163 163 164 15.Das Ordinariat und Institut für Spezifische Prophylaxe und Tropenmedizin der Universität Wien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Wiedermann Gerhard (1929– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ambrosch Franz (1933– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Kollaritsch Herwig (1956– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stemberger Heinrich (1941– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 165 166 166 166 16.Das Ordinariat und Institut für Sozialmedizin der Universität Wien . . . . . . . . . . 169 ¤Kunze Michael (1942– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 10 Inhaltsverzeichnis 17.Die Abteilung für Epidemiologie der Organisationseinheit für Public Health . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 ¤Vutuc Christian (1945– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 18.Die Wiener medizinische Mikrobiologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Weichselbaum Anton (1845–1920) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Die österr.-ungar. Pestkommission in Indien 1896 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176 Kolisko Alexander (1857–1918) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Klein Edward Emanuel (1844‑1925) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sachs Milan (1878–1903) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kretz Richard (1865–1920) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kusý, Emanuel, Ritter von Dúbrav (1844–1905) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Albrecht Heinrich (1866–1922) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ghon Anton (1866–1936) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Müller Hermann Franz (1866–1898) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pöch Rudolf (1870–1921) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Paltauf Richard (1858–1924) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pick Ernst Peter (1872–1960) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Silberstein Friedrich (1888–1975) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Moser Paul (1865–1924) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stricker Salomon (1834–1898) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Knoll Philipp (1841–1900) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Freund Ernst (1863–1946) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rothberger Carl Julius (1863–1946) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kraus Rudolf (1868–1932) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Volk Richard (1876–1943) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Přibram Ernst August (1879–1940) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Král Franz (1846–1911) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eisler-Terramare, Michael von (1877–1970) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Löwenstein Ernst (1878–1950) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lipschütz Benjamin (1878–1931) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prowazek Stanislaus, Edler von Lanow (1875–1915) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ehrmann Salomon (1854–1926) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hochsinger Carl (1860–1942) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bächer Stefan (1880–1961) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Busson Bruno (1880–1936) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Landsteiner Karl (1868–1943) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Doerr Robert (1871–1952) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kamen Ludwig (1856–1905) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sternberg Carl (1872–1935) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Russ Karl Viktor (1879–1956) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 173 174 175 176 178 178 179 180 181 181 181 184 185 185 185 185 186 187 188 191 192 193 194 196 199 199 199 199 201 202 205 207 207 210 211 19.Allgemeines zum Unterricht der Seuchenlehre und Veterinärpolizei sowie der Staatsarzneikunde an den Medizinisch-chirurgischen Lehranstalten der K. k. Lyzeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 Niederhuber Ignaz (1754–1826) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 Macher Matthias (1793–1876) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217 11 Inhaltsverzeichnis 20.Seuchenlehre und Veterinärpolizei sowie Staatsarzneikunde an der Medizinisch-chirurgischen Lehranstalt des K. k. Lyzeums in Graz . . . . . . . . . . . . Das Fach „Seuchenlehre und Tierheilkunde“ am K. k. Lyzeum in Graz . . . . . . . . Plappart Joachim Friedrich, Edler von Frauenberg (1753–1845) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Werle Ignaz (1778–1834) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hörmann Joseph (1795–1842) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hruschauer Franz (1807–1858) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Frisch Franz Seraphin (1795–1864) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dreschnig Bartholomäus (1827–1899) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koch Joseph, Ritter von Thanheimb (1812–1891) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Das Fach „Staatsarzneikunde“ am K. k. Lyzeum in Graz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nemanitsch Nikolaus (1770–1810) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schallgruber Franz (1769–1824) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Maly Joseph Carl (1797–1866) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 219 219 219 219 219 219 220 220 220 220 220 221 21.Staatsarzneikunde und Hygiene an der Universität Graz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤ Schauenstein Adolf (1827–1891) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Kratter Julius (1848–1926) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Gruber Max (1853–1927) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Prausnitz Wilhelm (1861–1933) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hammerl Hans (1866–1915) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hammerschmidt Johann (1876–1946) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Müller Paul Theodor (1873–1919) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Reichel Heinrich (1876–1943) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kurzweil Heinrich (1909–1959) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Schmidt‑Lange Walter (1900–1964) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lieb Franz (1899–1980) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Jettmar, Heinrich Manfred von (1889–1971) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Möse Josef (1920–2011) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Brantner Heinz (1929–2007) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dostal Viktor (1924– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fischer Gerald (1939– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Glawogger Franz (1920– 2004) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reinthaler Franz Ferdinand (1956– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sixl Wolfdieter (1940– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Marth Egon (1948– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223 223 224 225 225 229 231 232 235 235 235 236 236 239 242 242 243 244 244 245 245 22.Das Fach Sozialmedizin an der Universität Graz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 ¤Velimorovic Boris (1924–2010) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 23.Seuchenlehre und Veterinärpolizei sowie Staatsarzneikunde an der Medizinisch-chirurgischen Lehranstalt des K. k. Lyzeums in Innsbruck . . . . . . . Das Fach „Seuchenlehre und Veterinärpolizei“ am K. k. Lyzeum in Innsbruck . . . Scherer, Martin Claudius Ritter von (1752–1834) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Niedermaier Franz (1755–?) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Keesbacher Johann (1773–1820) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Braun Joseph (1773–1846) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mayer Ludwig (1793–1862) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Swoboda Gustav (1810–1879) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kopatschek Wenzel (1833–1871) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251 251 251 252 252 252 252 252 252 12 Inhaltsverzeichnis Das Fach „Staatsarzneikunde“ am K. k. Lyzeum in Innsbruck . . . . . . . . . . . . . . . Kurz Joseph (?–?) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Karpe Karl Xaver (1834–1900) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Amerer Johann (1778–?) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pascoli Anton (1788–?) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mauermann Franz Joseph (1788–1859) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dantscher Ritter von Kollesberg, Karl (1813–1887) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 252 253 253 253 253 253 24. Tierheilkunde, Staatsarzneikunde, Hygiene und Sozialmedizin an der Universität Innsbruck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Hofmann, Eduard Ritter von (1837–1897) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Schott Ferdinand (1830–1887) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Kratter Julius (1848–1926) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Dittrich Paul (1859–1936) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Ipsen Karl (1866–1927) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Lode Alois (1866–1950) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ballner Franz (1870–1963) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wunschheim-Liliental, Oskar von (1870–1960) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Weigmann Friedrich (1890–1975) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hölzl Hans (1911–1952) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Hauptmann Walter (1898–1952) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Schinzel Alfred (1904–1981) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Benger Johannes (1922–1980) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Kofler Walter (1945– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tiefenbrunner Friedrich (1941–2005) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Semenitz Erich (1922–1998) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Dierich Manfred P. (1941– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Allerberger Franz (1956– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Lass-Flörl Cornelia (1964– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Laer, Dorothee von (1958– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255 255 256 256 256 256 258 261 262 264 264 266 267 270 273 274 274 276 277 277 278 25.Seuchenlehre und Veterinärpolizei sowie Staatsarzneikunde an der Universität, der Bayerischen Landärztlichen Schule und an der Medizinisch-chirurgischen Lehranstalt in Salzburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hartenkeil Johann Jakob (1761–1808) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Weissenbach Alois (1766–1821) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d’Outrepont Joseph Servaz (1776–1845) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Am-Pach auf Grünfelden, Johann Georg Edler von (1784–1832) . . . . . . . . . . . . . . . . . . Graf Leopold (1793–1864) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wolf Gustav Adolph (1811–?) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schumacher Ignaz (1810–1877) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Knolz Joseph Johann (1791–1862) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hornung Anton Michael (1802–1879) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Flögel Joseph (?–?) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wolfstein, Joseph Carl Edler von (1802–1868) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Maaß Matthias (1963– ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279 279 279 279 280 280 280 280 280 280 281 281 281 26.Seuchenlehre und Veterinärpolizei sowie Staatsarzneikunde an der Medizinisch-chirurgischen Lehranstalt des K. k. Lyzeums in Klagenfurt . . . . . . . 283 Vest Lorenz Chrysanth, Edler von, der Ältere (1720–1789) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 Pichler (= Bichler) Wolfgang (1754–1803) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 13 Inhaltsverzeichnis Schneditz Josef (1765–1843) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284 Burger Johann (1773–1841) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284 Kumpf Johann Gottfried (1781–1862) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284 27.Seuchenlehre und Veterinärpolizei sowie Staatsarzneikunde und Hygiene an der Universität in Prag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 Das Fach „Seuchenlehre und Veterinärmedizin“ an der Universität in Prag . . . . . 285 ¤Knobloch Johann Nepomuk (1756–1818) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 ¤Tögl (=Tögel) Martin Albert (1753–1830) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286 ¤Kahlert Carl Wilhelm (1776–1844) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286 ¤Werner Franz (? – 1853) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 ¤Strupi Simon (1813 – 1880) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 ¤Maresch Johann (1826–1901) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 ¤Dexler Hermann (1866–1931) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 Das Fach „Staatsarzneikunde“ an der Universität in Prag . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288 ¤Zarda Adalbert Vinzenz (1755–1811) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288 ¤Bernt Joseph (1770–1842) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288 ¤Nádherný Ignatius Florian, Ritter v. (1789–1867) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288 ¤Krombholz Vincenz Julius, Edler v. (1782–1843) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289 ¤Popel Mathias (1798–1865) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290 ¤Maschka Josef, Ritter von (1820–1899) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291 Das Fach „Hygiene“ an der Universität in Prag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291 ¤Soyka Isidor (1850–1889) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291 ¤Kabrhel Gustav (1857–1939) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291 ¤Hueppe Ferdinand (1852–1938) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294 ¤Bail Oskar (1869–1927) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300 Salus Gottlieb (1862–1934) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304 Weil Edmund (1879–1922) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306 Felix Arthur (1887–1956) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309 ¤Breinl Friedrich (1888–1936) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310 Gruschka Theodor (1888–1967) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311 ¤Singer Ernst (1899–?) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313 ¤Abel Rudolf (1868–1942) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315 ¤Sonnenschein Curt (1894–1986) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315 28.Staatsarzneikunde und Hygiene an der Jagellonischen Universität in Krakau . . . ¤Bryk Anton (1819–1881) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Kopczynski Ferdinand (1827–1861) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Gilewski Karl (1832–1871) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤anikowski Stanislaus (1833–1881) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ¤Bujwid Odo Feliks Kazimierz (1857–1942) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317 317 317 318 318 318 29.Medizinisch-chirurgische Lehranstalt und Universität in Lemberg . . . . . . . . . . . . Lantner (?–?) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Veith Johann Emanuel (1787–1876) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gatscher de Paula, Franz (1820–1885) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321 321 321 321 30.Universität Czernowitz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323 31.Medizinisch-chirurgische Lehranstalt und Universität in Klausenburg . . . . . . . . 325 Bruszt Alexius (=Elek) (?–?) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325 Mina János (1829–1880) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325 14 Inhaltsverzeichnis Maizner János (1828–1902) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325 Fodor, Josef von (1843–1901) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326 32.Der heilige Rochus (Erklärung zum Umschlagbild) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329 Nachwort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331 Quellenangaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Archive . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Biographische Werke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zeitschriften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333 333 334 339 Personenverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341 Sachverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347