Gréckokatolícky drevený chrám svätej Paraskevy

Gréckokatolícky drevený chrám
svätej Paraskevy
Projekt je spolufinancovaný Európskou úniou z prostriedkov Európskeho
fondu regionálneho rozvoja a štátnym rozpočtom v rámci Programu
cezhraničnej spolupráce Poľsko – Slovenská republika 2007 – 2013
Drevený gréckokatolícky chrám
svätej Paraskevy v Dobroslave bol postavený v roku 1705.
Paraskeva bola dcérou bohatých kresťanských rodičov
v Ikóniu. Po ich smrti zdedila
veľký majetok, ktorý rozdávala
chudobným. Pretože sa zaviazala sľubom čistoty, odmietala
všetkých uchádzačov o svoju
ruku. Za Diokleciánovho prenasledovania bola obžalovaná
z kresťanstva a uvr-hnutá do väzenia. Po hrozných mučeniach
ju dal vladár sťať mečom.
Koncom druhej svetovej vojny bola obec značne zničená
a chrám poškodený. V rámci
jeho obnovy bola architektúra
chrámu rozšírená o dve bočné
kaplnky, čím pôdorys nadobudol
tvar kríža, čo je medzi drevenými chrámami na východe Slovenska unikát. Posledné reštaurovanie exteriéru sa uskutočnilo
v rokoch 2001 – 2002 výmenou
plášťa a strešnej krytiny.
Chrám je päťdielny, päťpriestorový, postavený na nízkom kamennom základe. Je ozdobený
troma vežami a piatimi krížmi.
Telo chrámu i steny veží sú
opláštené vertikálne ukladanými doskami a lištami. Celý
chrám je zakrytý dreveným
štiepaným šindľom. Podľa zoznamu z roku 1915 tu boli pôvodne štyri zvony. V súčasnosti
je vo veži už iba jeden zvon
z roku 1790.
Po vstupe do chrámu sa nachádzame v predsieni. Môžeme tu
vidieť letopočet 1705, označujúci dokončenie a posvätenie
chrámu. Z predsiene je prístupný chór, nachádzajúci sa na západnej strane lode.
Ikonostas v tomto chráme má
päťradovú architektúru. Je
národnou kultúrnou pamiatkou. Ikony sú rozmiestnené
na piatich poschodiach. Pochádza z druhej polovice 18. storočia. Hlavný rad obsahuje zľava
ikony svätého biskupa Mikuláša,
Bohorodičku Hodigitriu, Krista
Učiteľa a patrocinálnu ikonu
svätej Paraskevy. Uprostred
sú dvojkrídlové cárske dvere
so šiestimi medailónmi, z toho
sú štyri medailóny evanjelistov
a dva medailóny Zvestovania.
Na ostení dverí na severnej
strane je zobrazený svätý Bazil
Veľký, na južnej svätý Ján Zlatoústy. V oblúkovom nadpraží
dverí nad nimi sa nachádza Božie Vtelenie, po stranách s anjelmi – nebeskými silami.
Druhý rad sviatkov obsahuje od
severnej steny ikony: Narodenie
Presvätej Bohorodičky, Uvedenie Bohorodičky do chrámu,
Narodenie Krista, Krst Krista, Zvestovanie, Vstup Krista
do Jeruzalemu. Rad sviatkov
rozdeľuje ikona Poslednej
večere a pokračuje ikonami:
Vzkriesenie, Nanebovstúpenie
Pána, Zoslanie Svätého Ducha, Svätá Trojica, Premenenie
Pána, Ochrana Presvätej Bohorodičky.
V treťom rade nad cárskymi
dverami vidíme ikonu Malý
Deésis zahrňujúcu Krista Veľkňaza, sprevádzaného Presvätou Bohorodičkou a svätým
Jánom Krstiteľom. Od ikony
Deésis k severnej stene vidíme svätého Petra zobrazeného
s kľúčom a obráteným krížom,
svätého Matúša, svätého Marka, svätého Andreja, svätého
Jakuba Zebedejovho a svätého Tomáša. Od stredu k južnej
stene rad apoštolov pokračuje
ikonami svätého Pavla, Jána,
Lukáša, Šimona, Bartolomeja
a svätého Filipa.
Štvrtý rad prorokov je na identifikovanie najzložitejší. Skladá
sa zo šiestich kruhových medailónov s dvojicami postáv v osobitných nadstavcoch. Od stredu
k severnej stene sa nachádzajú
proroci Mojžiš a Áron. Ďalší
štyria proroci sa nedajú identifikovať. Od stredu k južnej stene
vidíme kráľa Dávida a Šalamúna, dvoch neznámych prorokov
so všeobecným atribútom –
zvitkom, ďalej proroka Izaiáša
a proroka Daniela.
Vrchol ikonostasu tvorí trojramenný kríž s Ukrižovaním,
po stranách s Bohorodičkou
na severnej strane a svätým
evanjelistom Jánom na juhu.
Zachovalý piaty, najspodnejší rad, nazývaný predely, pozostáva z ikon (zľava): Útek
do Egypta, Svätí apoštoli Peter
a Pavol, Božie Vtelenie (Oranta) a ikona Svätej Paraskevy.
Vzácne sú aj samostatné ikony
v tomto chráme. Patria medzi
ne Muž bolesti na žertveníku
i Najsvätejšia Trojica na prestole vo svätyni. Neprehliadnuteľná je ikona Posledného súdu,
rozmerná ikona svätej Paraskevy s výjavmi z jej života a ďalšie ikony v lodi chrámu.
Drewniana greckokatolicka
świątynia Św. Paraskewy została wybudowana w roku 1705.
Paraskewa była córką bogatych chrześcijańskich rodziców
z Ikoniu. Po ich śmierci odziedziczyła wielki majątek, który
rozdała ubogim. Złożyła ślub
czystości i odrzucała wszystkich kandydatów proszących
ją o ręke. Podczas prześladowań Dioklecjana oskarżono ją
o chrześcijaństwo i była wrzucono do więzienia. Po okropnym męczeniu Władca nakazał
ją ściąć mieczem.
Pod koniec II wojny światowej miejscowość została dosyć
zniszczona a cerkiew uszkodzona. W ramach jej odnowienia bryła świątyni została rozszerzona o dwie boczne kaplice
i tak plan cerkwi otrzymał
kształt krzyża, co jest wyjątkiem wśród drewnianych cerkwi i na wschodzie Słowacji.
Ostatni remont zewnętrznej
części świątyni był przeprowadzony w latach 2001 - 2002 wymianą oszalowania i pokrycia.
Świątynia jest pięćdzielna,
pięćrozmiarowa, wybudowana
na niskim kamiennym fundamencie. Zdobiona jest trzema
wieżami i piecioma krzyżami. Korpus świątyni i ściany
są okryte pionowymi deskami
i pasami. Cała świątynia jest
okryta drewnianym łupkowym
gontem. Według listy z 1915
roku pierwotnie były tutaj cztery dzwony. Obecnie w wieży
znajduje się już tylko jeden
dzwon z 1790 roku.
Przychodząc do świątyni wchodzimy do przedsionka. Tutaj widnieje napis roku 1705,
który oznacza zakończenie
i poświęcenie świątyni. Z przed-
siąka można dojść na chór, który się znajduje w zachodniej
części nawy.
Ikonostas w tej świątyni ma architekturę pięciorzędową. Jest
pomnikiem kultury narodowej z ikonami umieszczonymi
na pięciu piętrach. Pochodzi
z drugiej połowy XVIII wieku.
Główny rząd zawiera z lewej
ikonz św. Biskupa Miskołaja, Bogarodzicę Hodigitriu,
Chrystusa Nauczyciela i patronalną ikonę św. Paraskiewy.
W środku znajdują się królewskie wrota z sześcioma
medalionami, z tego cztery to
medaliony ewangelistów i dwa
Zwiastowania. Na północnej
stronie od drzwi znajduje się
św. Bazyli Wielki, na południowej św. Jan Chrzyzostom. Nad
łukowatym nadprożu drzwi
znajduje się Wcielenie Boże,
po stronach z anjołami – mocami niebieskimi.
Drugi rząd świąt zawiera
od północnej ściany te oto
ikony: Narodzenie Bogarodzicy, Ofiarowanie Bogarodzicy
w świątyni, Narodzenie Chrystusa, Chrzest Pański, Zwiastowanie, Wejście Chrystusa
do Jerozolimy. Rząd świąt
rozdziela ikona Ostatniej Wieczerzy i kontynuuje ikonami:
Zmartwychwstania, Wnebowstąpienia Pańskiego, Zesłąnia
Ducha Świętego, Trójcy Świętej, Przemienienia Pańskiego,
Opieki Bogarodyicy.
W trzecim rządzie nad królewskimi wrotami widzimy ikonę
Mały Deesis z Chrystusem
arcykapłanem, któremu towarzyszy Bogarodzica i św. Jan
Chrzciciel. Od ikony Deesis
w kierunku północnym widzimy św. Piotra wyobrażonego
z kluczem i z odwróconym
krzyżem, św. Mateusza, św.
Andrzeja, sw. Jakuba Zebedeusza i św. Tomasza. Od środka
w kierunku południowej strony
znajdują się ikony sw. Pawła,
Jana, Łukasza, Szymona, Bartołomieja i św. Filipa.
Czwarty rząd proroków jest najtrudniejszy do zidentyfikowania.
Składa się z sześciu okrągłych
medalionów z parami postaci
w poszczególnych nadstawkach. O środka ku północnej
ścianie znajdują się prorocy
Mojżesz i Aaron. Kolejnych
czterech proroków nie można zidentyfikować. Od środka
ku południowej stronie widzimy króla Dawida i Salomona,
dwóch nieznanych proroków
z ogólnym atrybutem - zwojem,
kolejno proroka Izajasza i proroka Daniela.
Wierzchołek ikonostasu uwieńczony jest krzyżem z Ukrzyżowanym, po stronach z Bogarodzicom na północnej stronie
i świętym Janem Ewangelsitom
na południu. Zachowany piąty
rząd, na samym dole nazywany przedziały, pozostaje z ikon,
z lewej: Ucieczka do Egypta,
Święci Apostołowie Piotr i Paweł, Wcielenie Boże (Oranta)
i ikona św. Paraskiewy.
Cenne są i poszczególne ikony
w tej świątyni. Należą do nich
Mąż B oleści na żertwenniku
i Trójca Najświętsza na ołtarzu świątyni. Ikona, którą nie
można nie zauważyć jest ikona
Ostaniej Wieczerzy, rozmiarowa ikona św. Paraskiewy z wyobrażeniami z jej życia i inne
ikony w nawie świątyni.
The Greek Catholic wooden
church of St. Parasceve was
built in 1705. Parasceve was
a daughter of rich Christian
parents in Iconium. After the
death of her parents, she inherited great fortune, which she
distributed among the poor. Because of her wovs of chastity,
she refused all those aspiring
to marry her. During the persecutions under the emperor
Diocletianus she was accused
as a Christian and thrown into
a jail. After many tortures she
was murdered by a sword.
Towards the end of the WWII,
the village was destroyed and
the church was damaged. When
being renovated its architecture
was enlarged by two side chapels, thus giving to the church
a ground – floor in a shape of
a cross, being unique in the
Eastern Slovakia. The last
renovation took place in 2001
– 2002, when the coat and the
roof were replaced.
The church has five parts, five
spaces, built on a low stone
foundation. It is adorned with
three towers and five crosses.
The body of the church and the
walls of the towers are cased
with vertically laid panels and
boards. The whole church is
covered with wooden shingles.
According to the inventory
from 1915, four bells were in
the church. Presently only
one bell, casted in 1790 hangs
in the tower.
After entering the church, we
found ourselves in the narthex.
One can see here a date 1705,
meaning the year of the com-
pletion and dedication of the
church. From the narthex it
is possible to access the choir
loft, located on the western part
of the nave.
The iconostasis of this church
has its architecture of five
rows. It is an National Cultural
Monument with icons displayed
on five levels. It dates to the
second half of the 18th century.
The main row contains from
the left the icons of: the holy
bishop Nicholas, the Mother
of God the Hodegetria, Christ
the Teacher and the patron feast
icon of St. Parasceve. In the
middle are two – winged royal
doors with six medallions, four
of them conatining Evangelists
and two the depiction of the Annunciation. On the door case
on the norhern side is depicted
St. Basil the Great, on the southern side St. John the Chrysostom. In the arch above the
doors is the Divine Incarnation,
with angels – heavenly hosts
on sides.
The second row of feasts, contains – starting from the northern
wall – following icons: The Nativity of the Mother of God, The
Entrance of the Mother of God
into the Temple, the Nativity
of Christ, the Baptism of Christ,
the Annunciation, the Entrance
of Christ into Jerusalem. The
row of feasts is divided in two
parts by the icon of the Last
Supper and then resumes with
the icons of: the Resurrection,
the Ascension of the Lord, the
Descent of the Holy Spirit, the
Holy Trinity, the Transfiguration of the Lord, the Protection
of the Mother of God.
In the third row one can see
above the royal doors the icon
Small Deesis, depicting Christ
the High – priest, accompanied
by the Mother of God and St.
John the Baptist. From the icon
of Deesis towards the northern
wall are the icons of: St. Peter
with keys and reversed cross,
St. Matthew, St. Mark, St. Andrew, St. James the Zebedee
and St. Thomas. From the middle towards the southern wall
resumes the row of apostles
with the icons of St. Paul, St.
John, St. Luke, St. Simone, St.
Bartholomew and St. Phillip.
The fourth row, of prophets,
is more difficult for identification. It contains six round medallions, each having a pair of
figures in special extensions.
From the middle towards the
northern wall are the prophets
Moses and Aaron. Remaining
four prophets is impossible to
identify. From the middle towards the southern wall one can
see kings David and Solomon,
two unknown prophets with
general prophetic attribute – a
scroll, and then prophets Isaiah
and Daniel.
The top of the iconostasis is finished by a three – bared cross
with Crucifixion and the Mother of God and St. John on its
northern and southern side, resepctively. The preserved fifth
row – located on the bottom
of the iconostasis contains from
the left the icons of: the Flight
into Egypt, Ss. Peter and Paul,
the Divine Incarnation (Oranta)
and the icon of St. Parasceve.
Precious are also solo icons
in this church. Among them
are the icons: Man of Pain, located on the preparatory table;
Holy Trinity on the main altar
in the sanctuary. Striking is the
icon of the Last Judgment, sizeable icon of St. Parasceve with
scenes from her life and other
icons in the nave of the church.
Die griechisch-katholische Holzkirche der hl. Paraskeva in Dobroslava wurde im Jahre 1704
gebaut. Paraskeva wurde als
Predigerin berühmt. Vor Gericht
in den Verfolgungen unter Diokletian nach dem Namen gefragt,
antwortete sie, ihr Name sei
Christus, worauf sie in Ikonium
- dem heutigen Konya in der Türkey - gemartert wurde. Paraskeva
starb durch das Schwert.
Am Ende des Zweiten Weltkriegs war Dobroslava sowie die
dortige Holzkirche ziemlich beschädigt. Im Rahmen der Rekonstruktion hat die Holzkirche zwei
Nebenkapellen bekommen. Der
jetzige Grundriss der Kirche hat
eine Kreuzesform. Das stellt ein
Unikat unter Holzkirchen in der
Ostslowakei dar. Die jüngste Restaurierung des Exterieurs wurde
in den Jahren 2001-2002 realisiert. Die Holzkirche hat eine
neue Ummantelung mit Holzbretten sowie eine neue Dachbedeckung bekommen.
Die Holzkirche ist fünfteilig und
auf einem niedrigen Steinfundament gebaut. Sie ist durch drei
Türme und fünf Kreuze geziert.
Der Kirchenkorpus sowie die
Kirchtürme sind vertikal mit
Bretten und Leisten umgemantelt. Das Kirchengebäude ist mit
Holzschindeln bedeckt.
Der Eingangsteil der Holzkirche
wird „der Vorraum“ genannt.
Hier sehen wir die Jahresangabe
1705 über die Fertigstellung und
die Einweihung der Kirche. Aus
dem Vorraum ist der Chorraum
auf westlicher Seite des Kirchenschiffs zugänglich.
Die Ikonostase ist ein National- und Kulturdenkmal. Sie hat
eine fünfreihige Architektur. Sie
stammt aus der zweiten Hälfte
des 18. Jahrhunderts. Die Hauptreihe der Ikonostase enthält den
hl. Nikolaus von Myra, die hl.
Gottesmutter Hodegetria - Wegweiserin, Christus als Lehrer und
die hl. Paraskeva, die Kirchenpatronin. In der Mitte der Hauptreihe der Ikonostase findet sich
eine zweiflügellige Königstür
mit Darstellungen der vier Evangelisten und der Verkündigung
an die Gottesmutter. Auf dem
Gewände der Königstür sind der
hl. Basilius der Große und der hl.
Johannes Chrysostomos dargestellt. Auf der Oberschwelle über
der Tür sehen wir die Fleischwerdung mit himmlischen Kräften – Engeln an Seiten.
Die zweite Ikonenreihe enthält
die Ikonen der zwölf großen
byzantinischen Feste. Von der
nördlichen Seite sehen wir die
Geburt der Gottesgebärenin, die
Einführung der Gottesgebärerin
in den Tempel, die Geburt Christi, die Taufe Christi, die Verkündigung des Herrn, den Einzug
Christi in Jerusalem. In der Mitte
dieser Ikonenreihe ist die Ikone
des letzten Abendmahls. Weiter
sehen wir die Auferstehung des
Herrn, die Himmelfahrt Christi,
die Herabsendung des Heiligen
Geistes auf die Apostel, die Verklärung des Herrn, die Allheilige
Dreifaltigkeit und Mariä Schutz
und Fürbitte.
In der dritten Ikonenreihe über
der Königstür sehen wir die
Ikone der kleinen Deesis, d.h.
Christus sitzt auf dem Thron mit
der hl. Gottesgebärerin und dem
hl. Johannes dem Täufer an Seiten. Auf nördlicher Seite dieser
Ikonenreihe sehen wir den hl.
Petrus mit dem Schlüssel und
dem umgedrehten Kreuz, den hl.
Matthäus, den hl. Andreas, den
hl. Jakobus Zebedäus und den
hl. Thomas. Auf südlicher Seite
dieser Ikonenreihe sehen wir den
hl. Paulus, den hl. Johannes, den
hl. Lukas, den hl. Simon, den hl.
Bartholomäus und den hl. Philippus.
Die vierte Ikonenreihe – die sog.
Prophetenreihe – ist am schwersten identifizierbar. Sie besteht
aus den sechs Medaillons je mit
zwei Personen. Auf nördlicher
Seite dieser Reihe sind die Propheten Mose und Aaron. Vier folgende Propheten sind nicht identifizierbar. Aus südlicher Seite
sehen wir die biblischen Könige
Davide und Salomo, dann zwei
nicht indentifizierbare Propheten
mit einem allgemeinen Attribut –
mit der Schriftrolle - , dann den
Prophet Jesaja und den Prophet
Daniel.
Die Spitze der Ikonostase bildet
die Ikone der Kreuzigung mit der
hl. Gottesgebärerin auf nördlicher
Seite und dem hl. Johannes dem
Täufer auf südlicher Seite. Die
fünfte Ikonenreihe, die untere,
enthält die Flucht nach Ägypten,
die hl. Apostel Petrus und Paulus,
die Fleischwerdung (Oranta), die
hl. Paraskeva.
In der Holzkirche sind auch die
Ikonen außer der Ikonostase
kostbar. Es handelt sich vor allem
um den Mann der Schmerzen auf
dem Rüsttisch im Altarraum und
die Allheilige Dreifaltigkeit auf
dem Altar im Altarraum. Unübersehbar ist die Ikone des Letzten
Gerichts und die Ikone der heiligen Paraskeva mit den Darstellungen aus ihrem Leben sowie
andere Ikonen im Kirchenschiff.
ISBN-978-80-89543-09-0
Vydalo Gréckokatolícke arcibiskupstvo Prešov v roku 2011 v rámci projektu
Záchrana drevených chrámov na Medzinárodnej drevenej ceste
© Gréckokatolícke arcibiskupstvo Prešov, Hlavná 1, 080 01 Prešov
E-mail: [email protected], web: www.grkatpo.sk
Tel.: +421/51/756 26 01, Foto: Archív ABU, Tlač: ŠANZI