Kalp - Ratiopharm

TÜRKÇE
Kalp –
Vücudumuzun motoru
2 KALP VE DAMAR HASTALIKLARI
KALP VE DAMAR HASTALIKLARI 3
Kalp krizi
Üst ana
toplardamar
Aort
Ölmüş
kalp kası
dokusu
Sağlıklı damar
Tıkalı damar
Pulmoner
arter
Tıkanma
Kan akışı yetersizliği
Alt ana
toplardamar
Koroner damarlar
Trombüs sayesinde
tıkanma
İnme
Kalp –
Vücudumuzun motoru
Kalp-dolaşım hastalıkları önemli sanayi ülkelerinde kadın ve erkekler için
bir numaralı ölüm nedeni. Neredeyse Avrupa’daki ölçüm vakalarının yarısını
oluşturmaktadır!
Genel olarak tüm kanser hastalarının
toplamına göre insanların birçoğu
kalp-dolaşım hastalıklarından dolayı
hayatını kaybetmektedir. Oysa kalp
dolaşım hastalıklarını önlemek de
zor değil!
İzleyen sayfalarda muayene ve tedavi
olanaklarına dair bilgiler ve kendi yaşam stilinizi değiştirerek, iyileşmeye
nasıl katkı sağlayabileceğinize dair
öneriler yer almaktadır.
Kalp ve damarlar - mükemmel
çalışan bir ekip
Kalp-dolaşım sistemi, kalp ve kan
damarlarından oluşmaktadır. Kalp,
vücudumuzun motorudur. Neredeyse
yumruğumuz kadar büyüktür ve kanı
kan damarlarına pompalar. Bu şekilde
Bunları biliyor muydunuz?
• Kalbin aslında kalp şeklinde
değil de daha ziyade yuvarlak
olduğunu? Yaklaşık 300 gr
ağırlığında 12 cm uzunluğunda
• Bir yetişkinde yaklaşık 5-6 litre
kan bulunduğunu, bunun kalp
tarafından günde 1500 kez döngü
içerisinde pompalandığını?
• Bir yetişkinin kalbinin
dakikada ykl. 70 kez attığını,
bir çocuğunkinin 90 ve bir
bebeğinkinin 120 kez?
• Bedenin damar sisteminin
yaklaşık 150.000 kilometre
uzunluğuna sahip olduğunu?
tüm vücut besin maddeleri, oksijen ve
diğer hayati öneme sahip maddeler ile
besler ve metabolizmanın atık ürünlerini ve karbondioksit taşır. Bu “pompa” bizi hayatta tutar.
Koroner kalp hastalığı nedir?
Arteryoskleroz (halk arasında
“damar kireçlenmesi” olarak da
bilinmektedir) atardamarların daralması veya sertleşmesidir. İlk
etapta yağ birikimleri, damar duvarlarında sertleşmelere ve kireçlenmelere, sonunda ise arterlerin
hastalıklı biçimde değişmesine
neden olur. Bunlar ancak ilerleyen aşamada kendini belli etmektedir, eğer bir daralmadan dolayı
kan akışı gittikçe azalırsa veya
damar ek kan pıhtısından dolayı tıkanırsa. Hangi kan damarı
bundan etkilenmişse de, bir kalp
krizi, inme veya ekstremitelerde
(periferal damar hastalığı) veya iç
organlarda kan akışı bozuklukları
meydana gelmektedir. Eğer koroner damarlarda sorun olursa, arter
kireçlenmesi Angina Pectoris olarak adlandırılır.
Koroner kalp hastalıkları (kkh) arasında, kalp kasının yetersiz kan geçişinden dolayı meydana gelen tüm hastalıklar yer alır. Bunlar Angina Pectoris,
kalp krizi ve ani kalp ölümüdür.
besin maddesi ile beslenemez. Çoğu
zaman da koroner damarların “kireçlenmesi” (arteryoskleroz) bunun suçlusudur. Bu esnada yağ içerikli kalıntılardan dolayı kan akışı kısmen veya
tamamen bloke edilir.
Özellikle bedensel ve psişik sorunlarda kalp yeterli miktarda oksijen ve
Bazen doktor şikâyetlerden ve hasta
öyküsünden bir kkh’yi tespit edebilir.
4 KALP VE DAMAR HASTALIKLARI
KALP VE DAMAR HASTALIKLARI 5
dir. Arkasından bir röntgen ile daralma
görüntülenebilmektedir.
Angina Pectoris - Bu nedir?
Kelime anlamıyla Angina Pectoris
“Dar göğüs” anlamındadır.
“Kireçlenme” sebebiyle koroner damarlardaki daralmalar, çoğu zaman
göğüste daralma, göğüs kafesinde sıkışma, yanma veya batma şeklinde
hissedilir. Tipik semptomlar saniyeler-dakikalar arasında sürer. Erkeklerde şikâyetler çoğu zaman arka göğüs
kemiğinde veya sol omuz-kol-el bölgesinde meydana gelir, kadınlarda ise
ağrılar daha ziyade boyun, alt çene, üst
karın, omuz bölgesinde ve bulantı ile
kusmaya bağlı olarak meydana gelir.
Çoğu zaman ise daha ayrıntılı bir
tetkik gerçekleştirilir.
• Tansiyon ve nabız ölçümü
• Kalp ve akciğerin dinlenmesi
• EKG, veya eforlu EKG
Koroner damarların daraldığı yer ve
ölçüye dair en doğru bilgiler, kateter
ile yapılan tetkikle elde edilmektedir.
Bu esnada çok ince bir hortum (kateter) koroner damarların içerisine iletilir, bunlar üzerinden arterler içerisine
bir kontrast madde enjekte edilmekte-
Angina Pectoris belirtileri özellikle
bedensel ve/veya psişik zorlamalarda ve soğukta meydana gelir. Dış koşullar değiştiği anda basınç azalır ve
şikâyetler de birkaç dakika içerisinde
düzelir.
Angina Pectoris, tehdit eden bir kalp
krizinin uyarı işaretidir. Ancak:
Daha önce hiç Angina Pectoris atağı
geçirmemiş olsanız bile kalp krizi geçirebilirsiniz. Hastalığın zamanında tedavi edilmesi önemlidir, aksi takdirde
bir kalp krizi ve kalp yetmezliği ve kalp ritim bozuklukları meydana gelir.
İşaretleri ciddiye alınız ve
doktora gidiniz!
Risk faktörlerinizi hayat
tarzınızı değiştirerek ortadan kaldırınız: Sigarayı
bırakınız, beslenme şeklinizi değiştiriniz, kilo veriniz, hareket ediniz (kalbi
çalıştırmak), tansiyonu
düşürünüz, şekeri ayarlayınız ve yüksek kolesterolünüzü tedavi ettiriniz.
Kalbi çalıştırmak
Eforlu EKG, sabit bisiklet için bu alıştırma programının temelidir. Size, performansınızı küçük
adımlarla artırmaya yardımcı olur. Vücut ağırlığınızı azaltmaya, metabolizma işlemlerinizi
düzenlemeye, kan basıncınızı ve kan yağlarınızı
düşürmeye yardımcı olur. Fizik kondisyonlu alıştırma, vücudu, yeni kan damarları oluşturmaya
teşvik eder, sonra da kan ve oksijen ile besleme
ve sizin formunuzda iyileşme görülür. Düzenli
aralıklarla yapılan doktor kontrolleri ve bireysel
fiziksel kondisyon çalışması planları gereklidir,
böylece fazla yorulmazsınız ve tekrar bir Angina
Pectoris atağına maruz kalmazsınız.
Tedavi olanakları
Yeni bir Angina Pectoris Atağı’nı
nasıl önleyebilirsiniz?
İlaçla tedavinin amacı yaşam kalitesinin iyileştirilmesi ve yeni Angina Pectoris ataklarının önlenmesidir. İdeal
tedavi, dâhiliye veya kalp hastalıkları
uzmanları tarafından size özel belirlenmektedir.
• Kalp pıhtısını engelleyici
ilaçlar, kan pıhtılarının oluşmasını
engeller.
•A
CE inhibitörleri ve beta blokeleri
yüksek tansiyonu düşürürler.
• Kolesterol düşürücü ilaçlar, yeni
bir damar kireçlenmesini önler.
• Nitropreparatlar semptomları
azaltır.
• Kalsiyum kanal blokeleri tansiyonu
düşürür ve damar kramplarına
karşı etkilidir.
• Kalp frekansının selektif
düşürücüleri, şikâyetleri azaltmaya
ve performansı yükseltmeye
yardımcı olur.
Eğer ilaç alımı ile devamlı iyileşme
görülmezse, bir kateterli müdahale
veya ameliyat gerekli olur.
6 KALP VE DAMAR HASTALIKLARI
Kalp krizi - Bu nedir?
Kalp krizi aniden ortaya çıkar ve yaşam için akut bir tehlike anlamındadır!
KALP VE DAMAR HASTALIKLARI 7
Çoğu zaman kalp krizi, ayağa kalktıktan üç saat sonra meydana gelir.
Bunun doğrudan sebebi ise tıkalı kalp
arterlerinden (koroner damarlar) dolayı kalp kasının ani kan dolaşımı
bozukluğudur. Kalbin ilgili bölgesi
hiç beslenmez veya yetersiz biçimde
oksijen ve besin maddeleri ile beslenir ve fonksiyonunu yitirmeye başlar.
Kriz bölgesinde yaralı doklar meydana
gelir, artık bu alan kalbin çalışmasına
daha fazla katılamaz.
Kalp
krizinin işaretleri:
• Ön veya sol göğüs bölgesinde
aniden ortaya çıkan, güçlü,
bası veya yanma ile görülen
ağrılar, çoğu zaman da sol
kola yansır
• Sıkışma veya daralma hissi
• Kol, parmaklarda, karın, sırt,
boyun, alt çene veya kulakta
ağrılar
• Bilinç kaybı
• Ağır baş dönmesi
• Bulantı, kusma, terleme
• Ani ağır solumun problemi,
göğüste ağrı ile veya ağrı
olmadan
• Ani kalp çarpıntısı
Kalp kasının kan dolaşımı mümkün
olduğu kadar hızlı biçimde tekrar oluşturulmak zorundadır. Bunun için de
tıkalı damarlar açılır. Bu ne kadar hızlı
(mümkünse 6 saat içerisinde) olursa,
kalp kasının gördüğü zararı mümkün
olduğu kadar belirli sınırlar içerisinde
tutma şansı artmaktadır.
Her kalp krizi şüphesi
acil bir durumdur!
Vakit kaybetmeyiniz ve derhal
acil hekimi arayınız!
Kurtarma:
144
Kalp krizi şüphesi - neye dikkat
etmeniz gerekir?
• Hasta bedensel olarak yorulmamalıdır!
• Kesin yatak istirahatı!
• Hasta yalnız bırakılmamalıdır!
• Solunum veya kalp durduğunda
derhal yeniden canlandırma
uygulamasına başlayınız!
Tanı, hastanede bir EKG, kalp ultrasonu
ve labor tetkikleri ile konulur.
Akut tedavi
• Kalp ritim bozukluklarına karşı
koruyan ilaçlar
•T
ıkanan koroner damarların yeniden
açılması (kalp kateteri)
• Baypas ameliyatı (nadiren)
Diğer tedaviler
• Günlük hayata alıştırmak için
birkaç haftalık rehabilitasyon
• Damar tıkanıklığını ve yeni bir
kriz riskini en aza indirmek için sürekli ilaç tedavisi (Asetilsalisilik asit
ASS), Clopidogrel vs.)
• Daha sağlıklı bir hayat tarzına dönüş
Düzenli ve uzun soluklu bir tedavi
önemlidir. Lütfen doktorunuzun talimatlarına aynen uyunuz!
Ani kalp ölümü
Eğer bir kan pıhtısından dolayı bir koroner damar tıkalıysa, bu çoğu zaman
Kalp dolaşım hastalıkları için
risk faktörleri
• Sigara (kalp damarlarında
daralmaya yol açar)
• Aşırı kilo (yüksek tansiyonu ve
şeker hastalığını destekler)
• Ailede kalp-dolaşım hatalıkları
• Şeker hastalığı (Diyabet)
• Yüksek tansiyon
• Kandaki yağ değerlerinin
yüksekliği (kolesterol ve
trigliserit)
• Stres
• Hareket yetersizliği
• Erkek cinsiyeti
• İleri yaşlar
doğrudan ölüme yol açar. Burada bahsettiğimiz bir “ani kalp ölümü”dür.
İnme (beyin felci)
Beyin büyük tehlikede!
İnme, Avusturya’da en çok görülen
üçüncü ölüm nedenidir ve aynı zamanda yetişkinlerde ağır engel için en sık
görülen nedendir. Vakaların yaklaşık
%80’inde inme, beynin ani kan dolaşımı bozukluğu (kan pıhtısı) ile başlar,
çoğu zaman da bir beyin damarının
daralması veya tıkanması ile oluşur,
bu durumda damar çatlar.
8 KALP VE DAMAR HASTALIKLARI
Sonuç aynıdır:
Beyin dokusu yeteri kadar oksijen ve
besin maddeleri ile beslenemez ve
ölür. Başlıca nedenleri ise arteryoskleroz, yüksek tansiyon, şeker hastalığı
ve sigaradır.
İnme için tipik olan özellik, aniden ortaya çıkması veya uykuda veya uykudan uyanırken başlamasıdır.
Bazen şikâyetler kısa sürer (birkaç
saniye veya dakika) ve hemen kaybolur.
Bunun anlamı: Beyin olayda çabuk
iyileşti - Bu bir “nöbet” idi.
Bu geçici işaretler, tehdit eden bir inmenin ön belirtileridir ve ciddiye alınmak zorundadır!
İlk yardım olarak ilgiliye
aşağıdakileri yaptırınız:
• Gülümseme
• Kolları yukarıya kaldırma
• Basit bir cümle kurma
• Dili dışarıya çıkarma
Eğer ilgili kişi sorulan görevlerden en
az birisini uygulamada zorluk çekerse veya dili kıvrılırsa, bu bir inmenin
alarm işaretidir.
KALP VE DAMAR HASTALIKLARI 9
Tehdit eden bir inme
öncesindeki uyarı sinyalleri:
• Sağırlık hissi, yüz, kol veya
bacak ya da vücudun bir
yarısında felç
• Konuşma bozuklukları
• Bilinç bozukluğu, dağınıklık
• Görme bozuklukları
• İşitme bozuklukları
• Baş dönmesi, yürümede
güvensizlik
• Aniden ortaya çıkan baş ağrısı
len beyin fonksiyonlarının yeniden
öğrenilmesi).
Dikkat!
Bu riskler, bir inmeyi tetikler:
• Yüksek tansiyon
• Şeker hastalığı
• Yağ metabolizması bozuklukları
(yüksek triglisterit, kolesterol
değerleri)
• Sigara
• Aşırı kilo
• Hareket yetersizliği
• Arteryoskleroz
• Yüksek Alkol tüketimi
Derhal acil hekim çağırınız: 144
Şikâyetlerin başladığı saati yazınız.
Zaman önemli rol oynamaktadır.
Günümüzde inme olaylarını önlemek
için, doğrudan trombositlere etki eden
ilaçlar verilmektedir, bunlar trombosit
fonksiyonları inhibitörleridir.
Derhal alınan uygun tedbirler hayat
kurtarmaya ve kalıcı engelleri önlemeye yeter. Daha büyük hastanelerdeki
özel inme-denetleme merkezleri (Stroke Unites) ideal akut tedavi imkânı
sağlamaktadır.
Bunlar, kan pulcuklarının birbirine
çok fazla yapışmamasını sağlar ve b
sayede damar tıkanma riskini azaltırlar.
Bunların amaçları: Beyin dokusunu kurtarmak, komplikasyonları
önlemek, inmenin nedenlerini belirlemek, yeni bir olayın meydana
gelmesini önlemek ve nörolojik rehabilitasyonlara başlamak (kaybedi-
Belirli tansiyon ilaçları (ACE inhibitörleri) ve yağ düşürücüleri (statinler)
inme tehlikesini önler. Bütün bu ilaçların düzenli, devamlı ve uzun süreli
alınması önemlidir, böylece risk sürekli düşürülür. Lütfen doktorunuzun
talimatlarına uyunuz!
LDL Kolesterol (kötü kolesterol),
kolesterolün fazla olduğu hallerde
damar duvarlarında birikir ve arteryosklerozun oluşmasında önemli
rol oynar. Kandaki LDL kolesterol
düzeyi arttıkça, damar kireçlenmesinin riski de aynı oranda artar.
HDL kolesterol, “iyi kolesterol”
kan damarları üzerinde koruyucu
etkiye sahiptir, bunun için de damar duvarlarında biriken kolesterolü çözer ve taşır. Damar duvarındaki kolesterol birikintileri
arteryosklerozun ön kademesi olarak geçerlidir. Bunun dışında HDL
kan pulcuklarının pıhtılaşmasını
önler, bu şekilde kalp krizine ve inmeye sebep olan bir kan pıhtısının
oluşmasını önler.
Yüksek HDL değerli kişilerde kalp
inmeleri ve inmeler daha az görülür. O nedenle bol miktarda sebze,
meyve, balık, yağsız et ve tam tahıllı ürünler ile mümkün olduğu
kadar az hayvansal yağlar tüketiniz
(içyağ, tereyağı, süt ürünleri).
Periferik arteriyel tıkanıklık
hastalığı (pATH)
Bu hastalık muhtemelen periferik
kalp damar hastalığı olarak daha iyi
10 KALP VE DAMAR HASTALIKLARI
KALP VE DAMAR HASTALIKLARI 11
bilinmektedir. Muhtemelen, ilk hamlelerden önce mola veren ve ancak
bacaklardaki ağrılar azaldıktan sonra
yürümeye devam eden kişiler gözlemlemişsinizdir. pATH, özellikle ileri
yaştaki kişilerde meydana gelir.
Ana nedeni ise, arteryoskleroz sebebiyle kan damarlarındaki daralmadır, bu, kan dolaşımı bozukluklarına
neden olmaktadır. En kötü durumda,
damarların tamamen tıkanmasına yol
açar. Tıkanma hastalığı sadece bacaklarla sınırlı değildir, kollarda, böbreklerde, omuzlarda ve karın bölgesinde
de görülebilir.
Çok ilerlemiş bir pATH’de, ağrılar
henüz sakin haldeyken başlar ve hatta
doku ölebilir.
İşaretleri:
• Efor sırasında güçlü ağrılar
(yürürken)
• Soluk beniz
• Soğuk bacak ve ayaklar
• Ayak bölgesindeki küçük
yaralanmaların iyileşmesinde
sorunlar
• Karıncalanma, sağırlık ve
güçsüzlük hissi
Tedavinin birinci aşaması, risk faktörlerinin (şeker hastalığı, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol seviyesi) hayat
tarzının değiştirilmesi, kan pıhtısının
oluşmasını engelleyen ilaçlar ve tıbbi
olarak denetlenen hareket programları
ile en aza indirilir.
Aşağıdaki risk faktörlerinden en az birisi meydana gelirse, pATH riski daha
yüksektir:
• Sigara tüketimi veya daha önce
sigara tüketilmiş olması
•Y
aş 65+
•Y
üksek tansiyon
•Y
üksek kolesterol düzeyi
• Şeker hastalığı
• Daha önce kalp krizi veya Angina
Pectoris
• Daha önce inme
pATH ve gelecekteki akut kalpdolaşım hastalıklarının görülmesi birbiriyle sıkı ilişki içerisindedir. O nedenle erken teşhis çok önemlidir!
Tanı, doktor tarafından hasta öyküsünün ve sağlık sorunlarının tam olarak
kaydedilmesi, vücut muayenesinin ve
ultrason ile incelemenin yapılmasından sonra konulur.
İleri düzeyde bir periferik kalp damar
tıkanıklığı hastalığı muhtemelen ilgili
kan damarlarına doğrudan müdahaleleri gerektirir, örn. daralmış arterlerin
esnetilmesi, stent takılması (damar desteği, metal veya plastik elyaftan boru
biçiminde, günümüzde damar tıkanıklığını önlemektedir) veya tıkalı bir damar
arterinin baypas edilmesi gibi.
Eğer sizde de pATH tanısı konulduysa,
kalp krizi ve inme gibi izleyen hastalıkları önlemek için gerekli tedbirleri
almalısınız.
• Düzenli aralıklarla muayene olunuz.
• Dar, sıkıştırılmış giysi ve bantlar
kullanmayınız.
• Soğuk, ıslak ve aşırı sıcaktan
korununuz.
• Özellikle hijyene çok dikkat ediniz.
• En küçük yaralar bile hemen tedavi
edilmelidir.
Önlem almak tedavi olmaktan
iyidir!
Arteryoskleroz için riskleri azaltınız:
• Sigarayı bırakınız.
•T
ansiyonunuzu düşürünüz.
•V
ücut ağırlığınızı dengeleyiniz.
•Y
eteri kadar hareket ediniz.
• Şeker hastalığınızın iyi
ayarlanmasına dikkat ediniz.
•Y
üksek kolesterol değerlerinizi
düşürünüz.
İyice geç olana kadar beklemeyiniz!
Kalp ve damar hastalıkları için risk
faktörlerini derhal en aza indiriniz.
Bir kalp-damar hastalığı ile ilgili olası
işaretlere dikkat ediniz ve doktora gidiniz. Kalp-damar hastalıkları konusunda
bilgi sahibi olmak hayat kurtarabilir!
12 KALP VE DAMAR HASTALIKLARI
BAŞVURU MERKEZLERI
Österreichischer Herzverband
Statteggerstraße 35, A-8045 Graz
Tel. + Fax: 0316/69 45 17 oder 0664/46 25 618
E-Mail: [email protected]
Web: www.herzverband.at
Vertreten durch: Helmut SCHULTER
SHÖ – Schlaganfallhilfe Österreich
Max-Schrems-Gasse 1/42, A-2345 Brunn
Tel.: 02236/37 80 77
E-Mail: [email protected] oder
[email protected]
Web: www.schlaganfall-info.at
Vertreten durch: Manuela MESSMER-WULLEN
IMPRESSUM
Medieninhaber, Herausgeber und Verleger: MedMedia Verlag und Mediaservice GmbH, Seidengasse 9/Top 1.1,
1070 Wien. Tel.: 01/407 31 11-0, Redaktion: Mag. Birgit Schmidle-Loss. Layout und DTP: creative­director.cc
lachmair gmbh, 2120 Wolkersdorf. Illustration (Seite 2): Henning Riediger, Hamburg. Lektorat: Mag. Andrea
Crevato, 2823 Pitten. Fotos: iStockphoto.com, fotolia.com, shutterstock.com