Katowice
Transcrição
Katowice
ae sprawom przemysłu, techniki i handlu. 4sscfarift fur Industrie, Technik und Handel. jmunw mm — iD ó im a T o m m u m ie i i u m a i z o. p. Adres telegraficzny „DAKEM“ K A T O W I C E Telefony 488, 489. 490, Poprzeczna (Guerstr.) 2. Maszyny — Żelazo handlowe — Materjaly kolejowe Metale Szmelc Wykonano w tłoczni K. Miarki, Sp. Wyd. z ogr. por. w Mikołowie, W o je*. tb łO ? 7&V(m * FERROMETAL = iVi;:,■({ TOWARZYSTWO ZELAZO ~ METALOWE SP.2OSI. OOP. KATOWICE, P O P R Z E C Z N A 2. Nr. tel. 1726, 2287, 2835, adr. dla depesz: IRONMETAL (Rudolf Mosse Code). ODDZ. ODDZ. ODDZ. ME T A L I SUR6 WC0W SZMELCU Nowe metale, stare metale, Materjały do rafi nowania. Kompozycje. Półfabrykaty. W iaśna odlew nia m etali. A) Ferrom agan, Ferrosllizium i w szelk ie inne FerrostOpy B) Surow iec stalisty, Giserski, H em atyt.Zw ierciadlistyitd. C) Ruda żelazna i m anganowa, Ruda cynkowa i ołow iana. S zm elc w szelk iego rodzaju dla pieców w ielkich, martynowskich. odlew ni żelaza ZELAZA HANDLOWEGO i MATERJAŁOW KOLEJOWYCH ODDZ. V v ' ■ Ż elazo sztabow e, Drut walcowany, Blacha dekapow ana i czarna, Półfabrykaty, Kęsy, Bloki, i t. d. Szyny dla różnych torów, Lokomotywy i Wózki dla w szelkich zapotrzebowań. O DDZ. CHEMIKALIA dla przemysłu włókriiczego-skórnegoszkielnego- papierowego i t. d. i t. d. P o cztó w k a . Dokładny adres zamawiającego: 7 e xbloru-.|an P n yb y oo pieK ary o t . R e i « 9 . Administracji „Przemysłu i Handlu Górnośląskiego“ w Katowicach ul. Poprzeczna 15. II. 1923. dn. Zamówienie. Niniejszem zamawiam (y) ........ ......... dwutygodnika egzemplarzy „Przemysł i Handel Górnośląski“ i upraszam (y) o nadsyłanie na przeciąg TRZECH MIESIĘCY; od dn......... .....pod odwrotnie poda nym adresem za cenę mk. p. 300.000. — z przesyłką. Należność przekażę zgóry na konto czekowe WPanów P. K. O Katowice, 301.900 (Podpis i stempe/j. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI Z ESZY T PO ŚW IĘC O N Y III. TARGOM W SCH O D N IM Rok za ło żen ia 1861. BANK PRZEMYSŁOWCÓW Tow. AKc. Adres telegraf: „W artabank". Kapitał zakładow y: 700.000.000.— mk. Rezerwy przeszło: 700.000.000.— mk. Centrala: Poznań, Sew. Mielżyńskiego 7. { Oddziały m iejskie: I 2) 27 Grudnia 2. 1) Stary Rynek 73/74. O ddziały G órnośląskie: P n y b y ł e k K atow ice (2 O ddziały) K rólewska Huta H uta^L aury ^ R a s a ' |H fa/f(pjil |1 ‘f p f 9, W arszawa, Jasna 6. M ikołów M ysłow ice Pszczyna Rybnik Tarnowskie Góry Żory (org). Gdańsk, L an ggasse 57/58. | I O ddziały w kraju : Bydgoszcz B ielsk K alisz S o sn o w ie c Toruń Z aw iercie Oddziały zagraniczne: Berlin, Franzosischestr. 15. Bytom, Dingostr. 11. Strassburg, Rue Kuhn 17. Rotterdam, Coolsingel 40. Agencje s Bruay les Mines. 84 — bis, rue de la Republiąue. Douai (Nord), 22, rue St. Jacques. Sallaumines, Pas de Calais, rue Nationale. Merlebach, 1, rue du Marechal Foch. załatwia wszelKie interesy baiiKowe. .Banb Dewizowy, o PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI NNNNN ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARCIOM W SCH O D NIM P O L S K IE N NNNNNNNNNNNNNMN TP (LNIE SKARBOWE ' NA GÓRNYM ŚLĄSK U S p ó łk a d z ie r ż a w n a Societe Fermiere des Mines Fiscales de l’Etat Polonais en Haute - Silesie T elefon 136-140. K r ó le w s k a H u ta G . S I. T elefon 136-140. R ynek 9-15. Sprzedaż z k o p a lń : „Król“, „Bielszowice“, „Knurów4*. . X Z Z Z z w PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM ZWIĄZEK KOPALNI G Ó R N O Ś LĄ S K IC H S-KA z O. O. r. "v|> wy . r w W KATOWICACH PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘC O N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Igaei PRZEMYSŁOWO - HANDLOWE ZAKŁADY CHEMICZNE L U D W I K S P I E S S i SYN, Sp. Akc. W A R S Z A W A , UL. DANIŁOW ICZOW SKA 16. S Szanownym P. T. Odbiorcom poleca się nasze specyliK i lecznicze, w szczególności powszechnie znany preparat Novarsenobenzol Bilion, szczepionki, o rg a n o p re p a ra ty , p rz e tw o ry - żelaza, fosforu, sterylizowane injekcje, kapsułki żelaty n o w e, d ra ż e tk i, p ig u łk i, ta b le tk i, o p a tru n k i sterylizowane, i wyroby kosmetyczne oraz specyliki dom ow ego u ż y tk u —| S K Ł A D F A B R Y C Z N Y : KRÓLEWSKA HUTA, UL. WOLNOŚCI 38. TEL. 1596. «3I M o ll Ddrfler Sp. z o. odp. Katowice, Hurtownia żelaza ulica Warszawska Nr. 8 (Friedrichstrasse). P o ie c a gotowe i odrysowane hafty w wielkim wy borze, kapy na łóżka, sztandary, ornaty i w s z e lk ie roboty ręczne. i narzędzi K A T O W IC E U Ł . K O IP E R M IM A 8 « - 3 S 0 w Telefon 16-55. Adr. tel. Pasprot. « ===== J. W Y R D Y P L O M O W A N Y o p t y k ===== KATOW ICE Oddział: G eodezja W yk on u je r ep a r a c je in str u m e n tó w k a ż d e g o fabrykatu w e w ła s n e j s p e c ja ln e j p r a c o w n i. / PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM 35HSE „Budgor“s; Sp, z ogr. odp. Rybnik G.-Śl. ulica Pocztowa nr. 4. To w, Akc. Telefon Rybnik 122. C entrala: P o zn a ń , Plac Wolności 8/9. Telefon Wodzisław 88. Przedsiębiorstw o górnicze i budowlane prowadzone pod osobistym kierownictwem Bank Dewizowy, założony w r, 1872. właścicieli: Załatwia wszelkie sprawy wchodzące wzakres bankowości. Inż. architekta Józefa Czarneckiego i Insp. górniczego Augustyna Bogaczka. ODDZIAŁY: we wszystkich większych miastach Rzeczypospolitej, na Górnym Śląsku: :-: w Bytomiu, Katowicach, Królewskiej Hucie, Mysłowicach i Tarnowskich Górach. w yk on u jąc: W szelkie roboty górnicze i budowlane jak: budowa fabryk, kopalń, dróg, kolei żelaznych, bicie szybów, otworów powietrznych, d r ó g podzi emnych. Bezpośrednie stosunki z wszystkimi większymi bankami w granicach Rzeczypospolitej. Korespondenci we wszystkich krajach Europy i w Stanach Zjednoczonych Ameryki Półn. Adres telegraficzny: Centrali i oddziałów krajowych-' -------- S p e c j a ln o ś ć : -------- „ P o lh a n f o a n k “ ro b o ty ż e la z o -b e to n o w e Oddziału Gdańskiego i na Górnym Śląsku: „P oznabank“ . Na żądanie rysunki i kosztorysy. [im$i KATOWICKI HANDEL ŻELAZA Tow. z o g r. p o r . (K atto w itzer Eise n h an d e l 6 . m. b . H.) ul ui. Dyrekcyjna No. 10 KATOWI CE tel. N o. 13 i 14 Hurtowa tirma należąca do koncernu: Polsko~Gdański koncern Żelaza i złączonych w nim hut górnośląskich poleca wprost z huty lub też z własnej składnicy: —, ® Żelazo sztabowe, fasonowe, profilowe, taśmowe, blachy i stal wszelkiego rodzaju, rury i łączniki do gazu i wodociągów, podkowy, szyny do kolejek, części składowe do wagonów, narzędzia i maszyny do obróbki drzewa, żelaza i t. d. Wszelkie oferly i cennik na żądanie franko. Składnice z własną bocznicą kolejową. m. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM D ire k tio n ssifz: W arszaw a. ID Auskunft erteilt Empfiehlł sich zum Poznań Kraków SiiliflirehliDn iur Abschluss von Versiche- ir ś c ie s iii Lwów Wilno rungen in wertbestandiger KATTOWITZ Wahrung. ulica W a r s z a w s k a 33 (Friedrichstrasse) Eigenes Gebaude der Gesellschaft. Łódź ?^KXK?tKXKXK?W?m?^Km7<KAfCW Gdańsk. tk j\S BARON & FLIEGER H U R T O W N IA r ■=Tl ii= =łl — C H E M IK A L IA Farby — Lakiery Katowice 1 P lebiscytow a 3. ' D R O G E R Y J N A Tel. 1187. u /„«vii«, Bytom Y y A r t y k u ł ó w aptecznych sp ecjaln ości i chemikalji Gliwicka 11. Telefon 346 i 3021. z oddziału w Królewskiej Hucie T elefon 1411 i 1656. Drzewo wszelkiego rodzaju i kopalniaki dostarcza w agonow o DRZEWO Tow. Akc. Poznań, ul. R zeczypospolitej 9. T elefon 1759 i 1760. TARTAKI, FABRYKA MEBLI Eksport. :—: Import. r it, =n =y PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Towarzystwo Ubezpieczeń „PIAST“ Sp. Akc. w Warszawie. Oddziały: Poleca się Informacji udziela: Poznań Kraków Górny Śląsk Lwów pieczeń w m ierniku i Wilno 7^*K*KXK*K*KXKXKAKXK*PC?tKXKaKXKXKXKfiKXK><K*KAKXK?^^ (walucie) Łódź Gdańsk 1 Oddział na 1 do z a w iera n ia ubez- I stałym ! Katowice ulica Warszawska 33 dom własny Towarzystwa. „IM EX P O R T“ Dom Ekspedycyjno-Transportowy Spółka z ogr. por. KRÓLEWSKA^HUTA, ul. SobieJIsiego 5. Adres telegraficzny: „Jm export”. TELEFON Ne. 1635. Własny oddział w Bytomiu pod firmą: „ O sttra n s" V ereinigte Grenz-Spediteure> B euthen Q .-S., D yngosstrasse 18. Konto czekowe pocztowe-. W arszaw a 149464. Rachunki bieżące: BANK PRZEMYSŁOW CÓW, K rólew ska-H utai BANK KOMERCJALNY T. A. Kraków. Inłain wsieiego rodiaju formolności celne priy UrzĘdiie Celnym w Chorzowie. M agazynowanie towarów, Inkaso, Clenie, Komis i Reekspedycja. Zbiorowy ruch z Niemcami do wszystkich stacji Rzeczypospolitej. III © I PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘC O N Y III. -TARGOM W SCH O D NIM znanych n a j l e p s z y c h kopalni, bezpośrednio z Koncernu, czyli — z p i e r w s z e j ręki, | dostarcza pu nktualnie H AG EKA Fabryka likierów województwo śliskie, DOM HAGEKA Przy odbiorze drobnych sortym entów służym y - specjalną ofertą. - jadalnia, piwa wina DESTYLACJA HAGEKA 5pecyalny w yszynk. 5przedaz w butelkach. Huta szklana „Zacisze" L Orłowski, l Rylski i Sp. z ogr. odp. KATOWICE UL K05CIU5ZKI8 (BEA TE5TR 8) T E L . 26-18 i 1732, w Częstochowie Specjalność: balony dla fabryk chemicznych wyroby ze szkła pólbiałego i białego Zamówienia przyjmuje: Biuro zarządu Częstochowa, Kościuszki 49; telefon 1-86. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM o U T A Hajduki Wielkie P R O D U K C JA Stal Siem ens- Wlartenowska Handlowe ż e la z o w a lcow a n e Elacha cienka w szelk ich w y m ia ró w Elefctrostal Stal ty g lo w a Sztaby do lu f karabinow ych i karabinów m aszyn ow ych P o cisk i i miny n a jrozm a itszych gatunków Hury spajane ga zem wodnym i bez szwu Ż e la z o gru be Ż ela zo lane Szyny dla kopalń K o lejo w y m a te rja l budowlany T a r c z e och ron n e i blachy dla m aryn arki Koks i d ery w a ty S u rów k a Odlewy sta lo w e Ż e la z o k ształtow e cienkie Ż e la z o ta śm ow e do opasow ania Stal taśm ow a F od k ow y Rury g a zow e. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM E . v. M U N S T E R M A N N Spółka Akcyjna Odlewnia żelaza i spiżu nafosforzonego, budowa maszyn i fabrykacja armatur. T e le fo n nr. 11 i 578 KATOWICE R a cib o rsk a nr. 8. O rygitia ln y sp iż n a fo sfo rzo n y D ra. K iin zela w bryłach dla własnego odlewu i w lanych sztu kach każdego gatunku, jak: łożyska wałkowe pierwszorzędnej dobroci i wytrzymałości, naczy nia do wykwaszenia, naśrubki tłoczące, koła zę bate, napędy, suwaki parowe, pierścienie tłokowe, murniki, pochwy cylindrowe, cylindry do pomp i do pras hydraulicznych, koła zasilające i bie gowe i t. p. K u te szta b y i to: Płaskie, kwadratowe, sześcienne i okrągłe, średnicy 10—150 m/m i 1500 m/m długości, równe bez błędu kute, z prima elektrolitmiedzi, jakoteż, z bronzu manganistego, rządowego i djamentowego, posiadające na 1 m/m 2 80 kg. mocy, nadające się przede wszystkiem na wrzeciony, bolce, drągi tłokowe (kute według rysunków do długości 4 metrowej z wszelkiemi odmianami) i t. p. S p e c ja ln y n ik lo w y sp iż n a fo sfo rzo n y n a j le p s z e j ja k o śc i w bryłach i lanych sztukach każdego gatunku dla nadzwyczajnych wymagań według modeli i rysunków. P ie r w sz o r z ę d n y m e ta l b ia ły do ło ż y sk w bryłach i n a jlep sza cy n a w la seczk a ch , zawierająca pod gwarancją 85% cyny. P i e r w s z o r z ę d n y m e t a l c z e r w o n y w bryłach G linian 9 8 99% w rowkowanych tabliczkach. i w odlewach do wszelkiego rodzaju częśc imaszyn, a przedewszystkiem łożyska maszynowe, płaszcze, sztaby, części armaturowe i t. p. S p e c ja ln y sp iż n a fo sfo rzo n y w bryłach i w od lewach każdego gatunku, według przepisów koleji i marynarki wszystkich państw. N a fo sfo rzo n y sp iż od p o rn y na k w a s y , głównie przeciw kwasowi siarkowemu, chlorowi, hipochloridowi, kwaśnym wodom i t. p. w bryłach i odlewach. S p e c ja ln y sto p n ik lu od p orn y na p a rę p r z e grza n a w bryłach lub odlewach, doświadczony w odporność na parę przegrzaną przy uszczel nieniach. D la fa b ry k a cji p a p ieru : Nożowiska holendra, wałkowe i denne, skrobaki, płaszcze wałkowe z najlepszego oryginalnego spiżu nafosforzonego Dra. Kiinzela, gotowe do użytku. Kompletne podłoża i mielnie. A rm atury do przewodów parowych, gazowych i wo dociągowych, a przedewszystkiem: wentyle przepustowe, zasuwy zaworowe i kurki ze sta liwa lub z żeliwa odziane mdfalem czerwonym, lub też w całości z metalu i z nafosforzonego spiżu, odpornego na kwasy. D o fa c h o w e j rep a ra cji m a szy n g ó rn ic zy ch , u rzą d zeń p o m p o w y ch i k o m p reso ró w stawia się doświadczonych monterów, którzy rzeczowo przeprowadzają naprawę na miejscu i dostarcza się części zapasowe ze specjalnego spiżu na fosforzonego, z najlepszego odlewu szarego, z staliwa i z S. M. stali. Ż eliw o w s z e lk ie g o rod zaju szczelne i bez por do wszelkiego rodzaju potrzeb maszynowych, odlewy kanalizac' jne i budowlane, części do pieców w hutach cynkowych, ruszty ogniotrwałe do lokomotyw i do pieców fabrycznych. PRZEMYŚLI HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM ' e. y. MUISTERMAHI Spółka Akcyjna Łe*b p ie ^ Phosphorbronze^iesserei, Eisengiesserei, Iaschinen= und Armaturenfabrik KATTOW ITZ RACIBORSKA Nr. 8. (Kronprinzenstr.) Teleph. Nr. 11 u. 577. Dr. K iin zeP s O rig in a l-P h o sp h o rb ro n ze in Blocken zum Selbstgiessen und in Guss-Stiicken aller Art, ais Walzenlager von hervorragender Oualitat und Lebensdauer, Beizkorbe, Druckmuttern, Zahnradern, Getriebe, Dampfschieber, Kolbenringe, Plunger, Zylinderbuchsen, Zylinder fur Pumpen und hydraulische Pressen, Leitrader, Laufrader etc. S p e zia l-N ick el-P h o sp h o r b r o n z e in Blocken und Guss-Stucken aller Art, nach Modellen und Zeichnungen gegossen, fiir besonders hohe Beanspruchung. I a R o tg u ss in Blocken sowie in Abgiissen fiir jeden Maschinenbedarf, insbesondere Maschinenlager, Biichsen, Stangenmaterial, Armaturteile etc. S p e zia l-P h o sp h o rb ro n ze n in Blocken und Abgiissen jeder Art nach den Vorschriften der Staatsbahnen und Marinebehorden aller Lander. S a u r e b e s ta n d ig e P h o sp h o rb ro n zen in Blocken und Abgussen, insbesonders widerstandsfahig geg. Schwefelsaure, Chlor, Hippochlorid, saure Grubenwasser etc. S p e z ia l-H eissd a m p f-N ick elleg ieru n g in Blocken oder Abgussen, bestbewahrt fiir Dichtungen fiir iiberhitzten Dampf. F iir d ie P a p ie r la b r ik a tio n : Hollander-, Walzenund Grundwerkmesser, Schaberklingen und Walzenmantel aus bester Dr. Kiinzels OriginalPhosphorbronze, zum Einbauen fertig bearbeitet. KompletteGrundwerke undMahlscheiben. S ta n g e n m a te r ia l und zwar in Flach-, Q u a d ra -S e c h s k a n t- und Rundstangen von 10— 150 mm Durchmesser und 1500 mm Lange aus la Elektrolytkupfer, ferner aus Manganbronze, Stahlbronze, Reichsbronze und Diamantbronze, sauber, glatt geschmiedet, mit einer Festigkeit bis zu 80 kg per qmm im geschm iedeten Zustande, besonders geeignet fiir Kolbenstangen (bis zu 4 m Lange, auch mit Bunden, Absatzen und Krópfungen nach Zeichn. geschmiedet), Spindeln, Bolzen etc. I a L a g e r w e issm e ta ll in Blocken und l a L o tzin n in S t3 n g e ln mit einem garantierten Zinngehalt bis zu 85°/o. R e in a lu m in iu m 98/99% in gekerbten Blóckchen. A r m a tu ren fiir Dampf-, Gas- und Wasserleitungen, insbesondere Absperrvemtile, Absperrschieber und Hahne aus Stahlguss oder aus Gusseisen m it Rotgussausriistung sowie ganz aus Metali und saurebestandiger Phosphorbronze. G e sc h m ie d e te s S a c b g e m a ss e D u rch rep a ra tu r v o n B e r g w e r k sm a sc h in en -, P u m p e n - u n d K o m p resso ren A n la g en unter Stellung erfahrener Monteure an Ort und Stelle. Lieferung von Ersatzteilen dazu in Spezial-Phosphorbronze, la Grauguss, Stahlguss und S. M.-Stahl. E ise n g u ss je d e r A rt, dicht und porenfrei, fiir den M aschinenbedarf jeder Art, Kanalisations- und Bauguss, Ofenteile fiir Zinkhiitten, feuerbestandige Roststabe fiir Lokomotiven u. Industrieófen jeder Art. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZE SZ Y T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM vo4 •ę Węgiel pokładów górnych i głębokich pierw szorzędnej jakości 1 1 W. WC e n tr a la : M ikołów, Woj. Śl. — O d d z i a ł : Gliwice, ul. Mikołaja 16 T elefon M ikołów 43 — T elefon G liwice 1761 D ostaw a natychm iast. ■ ■ =■.■... lilii Wittig i Steinitz Telefon 2700 K atow ice, ul. Teatralna 10. Adr. teiegr.: wittstain Zakup i sprzedaż oraz demontowanie nieczynnych zakładów fabrycznych, maszyn, kotłów I t . p . i i . . , Wykonywanie prac akordowych i zastałą um ów ioną cenę. m m m MATERJAŁY TECHNICZNE. m m m m m i i i Maszyny parowe - Lol^omobile - Kotły parowe - Że lazo - Metale - Szrrtfel^ - Surowce - Żelazo handlowe. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Vi£ X Oberschleslschc Strinkohlen X Tiefbau* und O berbaukohlen vorziiglicher Q ualitat: in N ik o la i. Filiale in G l e i w i t z , Nikolaistr. 16. Telefon Nikolai 43 — Gleiwitz 1761. Lieferungen erfolgen prompt! Abbruch- und Eisenverwertungsgesellschaft Wittig & Steinitz K a iio w ilz , ul. Teatralna 10 (Rathausstr.). Bankkonto: Schles. Depositenbank A.-G. vorm. Feige & Co. An- und Yerkauf sowie AustUhrung von Abbrtichen wie sliHgelegte Fabrikanlagen, Maschinen, Kessel usw. U ebernahm e von Lohn- und A kkordarbeiten und sonstiger U nternehm ungen. Teclinische N aferialien. Dampimescninen * Lokomobilen * Dampieseei m. S c h r o tl, M e la lle , A lfe is e n , N e w e is e n , M u tzefs^ n . PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Kurt Forchmann PRZEDSIĘBIORSTWO BUDOWLANE i Tartak Parowy K atow ice. , ■ Rybnik. Telefon J3gfo74. 9 Telefon 28. ODDZIAŁY: * Budownictwo przemysłowe, pod- i nadziemne Beton- iZelazobeton, szeroko rozpiętekonstrukcje drzewne C Wykonanie budowy z ogniotrwałych materjałów g Budowa pieców przemysłowych i urządzeń koksowni, m L. H A U S D O I F F H urtow nia tow arów kolonjalnych Tel. nr. 176. 1 P A R O WA FABRYKA L I K I E R Ó W §1 M Katowice, ul. Sokolska 4. Teł. nr. 262. HURTOWNIA PIWA DOSTAWA KWASU WĘGLOWEGO. Telefon 16 i 77, KRÓLEWSKA HUTA, ul. 3-go Maja 23/25. Telefon 16 i 77. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM •? A ••*. 39iWMmir Erste Oberschlesische Elementen - Fabrik. Pierwsza Górnośląska fabryka elementów. Liefert: D o sta r c z a : Ogniw galwanicznych dla poczty i telegrafów 0; le f Galyanische E lem ente fiir ' f Zy Dy P o st und 1 elegraphie Dzwonków Klingelanlagen • M ess-Instrum ente « Lam pek kieszonkowych ® Instrum entów m ierniczych oraz dla innych celów a T aschenlam pen sowie sonstige Verwendungszwecke 9 Q W ł a ś c i c i e l : Inżynier Józef Kowalewski KATOW ICE, Opolska 3 I n h a b e r : Ingenieur Josef Kowalewski KATTOW1TZ, Goefhesfr. 3 (Opolska) Hurtowna sprzedaż przyrządzeń do budowy zakładów słab ego prądu. Engros-Vertrieb von Baustoffen fiir Schw achstrom anlagen EKS TRAKT B U L J O N O W Y „ M A K O “ ZDROWSZY, LEPSZY i TAŃSZY od wszelkich psdobnycli , wyrobów zagranicznych. Py| M i ’ *| ' *•' [ wyrób krajowy jedynej tego m rodzaju fabryki w Polsce ę g1*1 J*H , |f ii „MAKO“ jako wyśmienity buljon i jako doskonała przyprawa do zup, sosów, jarzyn, potraw i. t. p. Jest do niezastąpienia w każdem gospodarstwie. mr ŻĄDAJCIE WSZĘDZIE. 1 H |___ Bracia Rudzińscy i S»ka. Z akłady P rzem y sło w e P rzetw orów R oślin n ych Sp. z ogr. odp. BOBREK, poczta: Oświęcim 2. (Małopolska.) Reprezentacja w całej Polsce. Reprezentacja w całej Polsce. EKSTRAKT BUUONÓWV .MAttO'PRieCHOWUjP S<ęDOSKONALE NAWET WpTWARTyi> C(_/»SitfACH SP05Ó6U2YCIA ZAKŁADYPRZEMYSŁOW E | PRZETW OROWROŚUNNYCHSp-:o.p. ' BOBREKpodOŚW IfcCIMEM(M słopolsKa) PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM m m m m m * VMWV/V/!VVV/IV/V/WW W > ^ 5* .” • »” « V t I « v . »” • !« v » ” • ” • < Królewska - Huta, ulica Kościelna 12-14. Telefon 1537. W ielk a D estylacja P arow a Fabryka L ikierów 3K H urtow a Sprzedaż Win, m rs/m wswsMm m m m sMwsw mm FABRYKA SPEC JA L N O SC : ulica Kościelnia 12-14. iS Telefon 1537. §*? G rossdestillation Likorfabrik W ein grossh an d lu n g. > J g g ALOJZY DEMBIŃSKI TEL. 1591. k a t o w ic e ' TEL. 1591. BUDOWA M O D E L I DO ODLEWU WSZELKIEGO RODZAJU M A S Z Y N DO NAJW IĘKSZYCH ROZMIARÓW. FABRYKA ISTNIEJE OD ROKU 1909. WSZELKIE ZAMÓWIENIA WYKONUJE SIĘ W NAJKRÓTSZYM CZASIE. - OFERTY BEZPŁATNIE. I Królewska Huta, MODELI G órn ośląski P rzem y sł M etalow y Telefon 61 Adres telegraficzny : „Metal“ Tarnowskie Góry j Polski Bank Krajowy Oddz, w Katowicach S.-ka z ogr. odp. Tarnow skie Góry ul. Hutnicza 16. Rachunki bieczące: Polski Bank Handlowy Oddz. w Tarnowskich Górach Telefon 61 Adres telegraficzny: „Metal“ Tarnowskie Góry Dresdner Bank i Oddz. w Katowicach B udow a aparatów d la P rzem y ślu C hem icznego w szczególności F erm entacyjnego i R olnego B u d ow a Zbiorników . B eczk i Ż elazne m alow aw e i ocyn k ow an e. su «E PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZE SZ Y T PO ŚW IĘC O N Y III. TARGOM W SCH O D NIM w m łm w m mii Stosu jcie w szędzie w m ech an ice S tosu jcie w szędzie w m ech a n ice | Kulkowe łożyska i kulki W? Zaoszczędzicie do 50% siły! Zaoszczędzicie do 90% smaru! W yzyskacie silniki do maximum! | Osiągniecie największą pewność ruchu! Dostawa niezwłoczna. Generalne Przedstawicielstwo i Główny Skład KAROL KUSKE WARSZAWA ul. N ow ogrodzka 12. T elefon 63-61. :|* Adres telegraficzny: „ K A R K U S * . Firma egzystuje od 1909 roku. Willi IIIIIUIIIIIIII? Stefan Knapik M I K O Ł Ó W , Górny Śląsk. ■ Dostarcza sortowany i niesortowany U węgiel z górnośląskich kopalni, oraz ■ pospółkę z pokładów wierzchnich (odkrywka) z kopalni „ HEINRICHSGLUCK 1 po cenach pod każdym względem konkurencyjnych, majqc stosunki wprost z Dyrekcję kopalń. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Craelius’a wiertarki diamentowe dla głębokich, SP R Z E D A Ż I F A B R Y K A C JA przekopowych wystrzałowych M A SZY N G Ó R N IC ZY C H wierceń górniczych. K A T O W IC E G. S L G L IW IC E G. S L Diamentowe korony wiertnicze. Pompy wszelkiego rodzaju Napęd parowy — powietrzem zgęszczonem i elektryczny do wypompywania wody pod i na powierzchni. P o m p y n u r n ik o w e - Wysokość wyciągowa do 600 mtr. — P o m p y w i r o w e . ZZZ Opatentowane sprzęgi do wózków kopalnianych. H a m u lc e p rz e b ie g o w e . Kołowroty wyciągowe „Selimiedel“ na każdą sprawność i ruch. Pierwszorzędne i solidne konstrukcje, bezwzględnie pewny sposób pracy. — Na G. Śląsku około 5000 maszyn w użyciu. = Specjalny przewóz chodnikowy udowodniona i znaczna oszczędność kosztów produkcji przy jednotorowych, również skrzywionych chodnikach. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI Z ESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM CraeliusBohrmaschine, fiir Tief- Y E R T R iE B UND FA BRIK ATIO N YON Schurfu. SprenglochBohrungen. K A T T O W IT Z O .-S . <*>«<> G L E IW IT Z O .-S Diamantbohrkronen. PUMPEN ALLER ART fiir Dampf- Pressluft- elektr. Anfrieb zur W asserforderung unter und iiber Tage. __ i P lu n g e r -P u m p e n - — bis zu 600 M eter Forderhóhe. C e n t r if u g a l- P u m p e n . I ~ Patent. Forderwagenkupplungen. Besatznudel-Pressen. o<> Laufbremsen. Schmiedel F o r d e r ł r a s p e l fiir iede Leisiung und Betriebsart. - = Erslklassige soiide Konslrukticnen, absolut zuverlassige Arbeitsweise. In Oberschlesien allein ca. 5000 Maschinen in Betrieb. Speeial - Streekenlórderungen nachweissbar bedeutcnde Betriebskosten-Ersparnisse — fu r eingleisige, auch stark gekriimmte Strecken. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZE SZ Y T PO ŚW IĘC O N Y III. TARGOM W SCH O D NIM 1 R B Hurtownia Spółek fi Ce nt r a l a : Poznań. Im 1 I 1 tl>^AKC fi 1 I Spożywców I" >1 fi I s Oddziały: Grudziądz, Gdańsk, Katowice. ilijie, m m ii włóhnśsfe, sirziit? M - M r a Własne wytwórnie artykułów HA-ES-ES: K I 8 I I pasty do obuwia, ultramaryny, płynu do czyszczenia metali, kawy słodowej, herbaty w własnem opakowaniu. J ARTUR GAEDI NAJSTARSZA POZNANSKA FABRYKA WÓDEK I LIKIERÓW DAWN. J PROCHOWNIK ZAŁOŻONA WŁASNA REKTYFIKACJA SPIKYTUSU 1816 ROKU. -O - _____ — —--------- ---------------------------------------------- o d d z ia ły ZAŁOŻONA 1816 ROKU. W TORUNIU I W DZIAŁDOWIE. Poznańska Fabryka Bielizny HURTOWNIA BŁAWATÓW JAN EBERTOWSK1 POZNAŃ WRONIECKA 6—8 Telefon 21-60 poleca po cenach dziennych: Skrzynka pocztowa 348 Koszule wierzchnie i sportowe — Kołnierzyki miękie, sztywne i gumowe — Przodki miękie i gumowe Krawaty jedwabne i igliczkowe — Bieliznę damską i dla dzieci — TryRotaże różnych gatunków. Powyżej wymienione towary są stale w większej ilości na składzie. — Sprzedaż tylko hurtownie. Pierwsza największa polsKa fabryka bielizny na WielKopolsKę. INOCZYNSKI | Telefon 520. | i sp z o P KATOWICE I ul. Marjacka 18a. Telefon 520. 2 Biuro Techniczno-Handlowe j ! Towary asbestow e i gumowe — Ubrania nieprzemakalne — Narzędzia — Materjały I wybuchowe: Przedstaw.fabryki materjałów wybuchowych Sp. Akc. „CARBONIT" w Hamburgu. § PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘC O N Y III. TARGOM W SCH O D NIM ■1 I Akc. 1I Zentrale: Poznań — Zweiggeschafte: Grudziądz, Gdańsk, Katowice. I I Hurtownia Spółek Spożywców Coionlaiwaren, Manufactur, Hans- und Wirtschafts - Gegenstande. ■ I I Eigene Erzeigiisse Markę HA-ES-ES. S c h u h c r e m e , Wa s c h b l a u , N e t a l l p u t z , Mal zkaffee. Tee in eigener Packung. (•(MHwiiimiiiinuMiiiewiiiwwwteiłuii A R T U R G . A E D E AELTESTE BRANTWEIN- UND LIKOR-FABRIR IN POZNAN FRUHER J. PROCHOWNIK EIG EN E SPIRITU SREK TIFIK A TIO N BESTEH T SE IT 1816. BESTEH T SEIT 1816. IN TORUŃ UND DZIAŁDOWO. ZW E IG ST E L L E N BRUNO LAMBAU KATOWICE EKSPEDYCJA KOMIS ulica Pocztow a 12—14. Telefon 334. ODDZIAŁY, ODDZIAŁY CELNE I ZASTĘPSTWA W MIASTACH POLSKICH I NIEMIECKICH: GDAŃSK Jopengasse 8 Tel. 5577 u. 5956 WROCŁAW WARSZAWA ŁODZ KALISZ Wallstrasse 2 Tel. RING 3418 Sienkiewicza 4 Tel. 758 und 223-49 Piotrkowska 91 Tel. 5-62 ul. Kościuszki 21 LESZNO FRAUSTADT ul. Paderewskiego 1 Tel. 30. Baderstrasse 5 Teł. 77 ZBĄSZYN STENTSCH I BOMST Tel. 18 KĘPNO PITSCHEN O.-S. BEUTHEN O.-S. g = r = i= r % = S = S = S Ż O S NOCZYNSKI o mbh KATOWICE T elephon 520. Marjacka 18 a: Telephon 520. Technisches u. Handels=Buro Asbest- und Gummiwaren — Grubenbekleidung — Werkzeuge Yertretung der „CARB0NIT“ Akt.-Ges. Hamburg. DO a=E — Sprengstoffe: l = = ¥= = J= l — l r r= i PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Telefon 1534- Telefon 1534. O iu I n i|op i fUi ri Sp. akc. Konto bankowe Konto czekowe p-K-°-30im Katowice Górnośląski Bank Handlowy ul. K o ściu sz k i 16 & Mi/ Poszukuje | Poleca Prima węgiel Górnośląski w szel kich gatunków. Bezpośrednie stosunki z wielkimi koncernami węglowem i umożliwiają Unji rzetelną obsługę klienteli. Produkty rolnicze, gospodarcze, ziem iopłody itp., wykluczając wszelkie pośrednictwa. P rzyjm u je zastępstw a G e n e r a ln e ! Fabryka Kas Ogniotrwałych Bu d ow a T r eso r ó w Urządzenia Ogrzewań Centralnych, z zastosowaniem ciepła ubocznego fiaigiszehmm Sp. z ogr. odp. cr Telefon 485. ICafO W ite, ul. Mickiewicza. Ogrzewanie wielkich budowli. Budowa rurociągów do wszystkich celów. Zastosowania ciepła ubocznego do ogrzewań centralnych. Scen tralizowana gospodarka ciepła jest najwięcej ekonomiczną. W roku budowlanym 1922 firma wy konała 8 znacznych in: stalacji ogrzewni czych na większe \ odległości(dale k o n o ś : nych). KATOWICE ul. Plebiscytow a n r. 6—8 telefon 2061 telefon 2061 Specjalność: : Drzwi pancerne i sklepienia najnow szej konstrukcji ogniotrw ałe i nietopliw e, Skład kas żelaznych, Tajnych schow ków w ścianach, B ezp ieczne szafy na m aszyny do pisania i na papiery w artościow e. Otwieranie kas żelaznych przez specjalistów. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM ■ i Szwedzkie Wirówki Pumpsep L Telefon 3971. PO Z N A Ń , u l W ielka 13, Telefon 3971. Poleca h u r t ow nie seperatory szwedzkie Diabolo - Vikśng - Velox bęben z wkładką lamelową i talerzową k o n w i e do m l e k a i m a ś l a r k i . C z ę śc i r e z e r w o w e z a w sz e na sk ła d z ie . Znak o c h r. E. Naćk a, Następcy. Katowice, ulica Francuska l. T e le f o n 4 0 0 i 4 0 1 . T e le f o n : 4 0 0 1 4 0 1 . Hurtownia | Artykułów wodociągowych i kanalizacyjnych. ( I ©II W ie lk i s k ł a d : K3 - I | Rur — Wanien kąpielowych — Pieców kąpie- | | lowych —Urządzeń klozetowych —Armatur i. t. p. | ^illllllllllillllllllllllllllllllllllllHIIIIIIIIlilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll... Illlllllllllll Rlllllllllllllllllllllllllllllllllllilllillllllllltlllllllllll^ IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIF M ASZYNY ROLNICZE. SIECZKARNIE bębnowe i kołowe MŁYNKI do czyszczenia KIERATY kryte, kabłąkowe MŁOCARNIE sztyftowe i szerokomłotne PRZYSTARKI uniwersalne i czołowe SIEWNIKI rzutowe i do nawozów szt. ODLEWY od 03—2000 kg. WOZY gospodarcze PŁUGI i BRONY i. t. d. dostarcza ze swych fabryk O ŚW IĘ C IM PO TĘGA S. A. TO RUŃ (Drewiiz) ® BRODY KRAKÓW BASZTOWA 9 . PRZEMYSŁ N R . 2. I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM wmm _____ i m m m STR. 113- m m■ n ■ ( I i I Bonk C u l M M Towarzystwo Akcyjne w P o z n a n iu ul. Seweryna Mielżyńskiego 2. Nr. tel. 1217, 3648, 5406. 5459. Kapitał zakładowy Mk. 1.000.000.000 Rezerwy „ 450.000.000.— Załatwia wszelkie w za kres bankierstwa wchodzace transakcje. Zajmuje sią sprzedażą cukru w kraju i zagranica dla cukrowni złączonych w Związku Przemysłu Cukrowniczego Polski Zachodniej d ( ; i . w4 l PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZE SZ Y T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Tartak parowy I Heblarnia, Stolarnia budowlana i Beczkownia * Hurtownia drzewa kopalnianego Górnośląskie T ow arzystw o Akcyjne dla przemysłu drzewnego . w Tarnowskich-Górach, G.-Sl. 93 \CŁ ^ Hobelwerk Bautischlerei und Fassfabrik Grubenholz Grosshandlung Górnośląskie T ow arzystw o Akcyjne dla przemysłu drzewnego in Tarnowskie-Góry (Tarnowitz) O.-S. • PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM % Ernst Hese Fabryka i Biura Główne Adres telegraficzny: Hese Mysłowice w BOGUCICACH Adres dla przesyłek: Stacja Bogucice Telefon Katowice 1216 UNNA w W E ST FA LJ I Telefon 30 Fabryka maszyn i nowoczesnych Oddziały: M Y S Ł O W I C E G.-Sl. D w orcow a 3 — Telefon 1058 urządzeń transportowych. BERLIN-HALENSEE M echanizacja nadszybi oraz podszybi za pomocą wpychaczy mechanicznych. Sam oczynne zwrotnice, zatrzymywacze na klatkach kolejki łańcuchowe wraz z catkowitemi obiegami wózków ul. W estfalska 27 — Telefon U hland 9453 samoczynne drzwi szybowe HANNOWER-KLEEFELD i tamy. K antplac 8 — Telefon 5589 Dostawy do kopalń i hut Konto bankow e : D arm sztadk. i N acjonalny B .n k w K atowicach i M ysłow icach. maszyn i specjalnych urządzeń. E rn st H ese M aschinenfabriken: Telegramm-Adresse: Hese, Myslowitz B O G U C I C E O. - S. Versandadresse: Station Bogucice Telefon Katowice 1216 Hauptbiiro U N N A in W E S T F . Telefon 30 Zweigbtiro: MYSŁOWICE 0.-S. B ahnhofstrasse 3 — Telefon 1058 BERLIN-HALENSEE W estfalischestr. 27 — Telefon U hland 9453 HANN0 VER-KLEEFELD Kantplatz 8 — Telefon 5589 Bank-K onto D arm stadter und Nationałbank, Katow ice und M yslow itz Abt. I. Maschinenfabrik ■U! :■.. ■ '' " ifir moderne F6rdertechnik M echanisierung von H angebanken und Fiillortern durch Aufschiebevorrichtungen nach vier verschiedenen Patenten Autom atische W eichen A rreiierungen auf und vor der schale K ettenbahnen und Zubringeketten nebst den dazu gehorigen G!eisan!agen Selbsttatiger Schachtverschluss Selbsttatiger W etterdamm Abt, II. Fabrik-, Hiittenund Grubenlieferungen W erkzeuge und Maschinen aller Art ra PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y IIT. TARGOM W SCH O D NIM Wielkopolska Stalownia M artw oioska WOJCIECH STASZEWSKI F a b r y k a M a s z y n , W a r s z t a t y m e c h a n ic z n e i S p e c j a ln a O d le w n ia Ż e la z a i S ła li T e le f o n 2 5 P O B I E D Z I S K A , Powiat Poznań - Wschód T e le fo n 25 Adres telegr. „Wulkan" Pobiedziska —- Konto Bankowe: Polski Bank Handlowy, Poznań — Bank Kredytowy, Gniezno, dawn. „Ul“ D o s t a r c z a z własnych i nadesłanych modeli lub rysunków odlewy surow e i ob rob ione z I-a stali Martynowskiej od najniższej aż do najwyższej wytrzymałości na rozerwania — jak kółka do polnych lorek, kopalni, koła do wagonów tramwajo wych, koleji normalnej i wąskotorowej, panewki i m ażn ice i wszelkie części dla młynów, cegielni, cementowni, fabryk maszyn rolniczych, hut, walcowni oraz dla wszelkiego przemysłu. | P r o d u k c ja 7 0 .0 0 0 —ICO.0 0 0 lig . t y g o d n i o w o ! ! Reprezentant w Poznaniu: W a c ł a w Kiełczewski, | Poznań, u l. M łyńska 3. — — Telefon 3776. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI Z ESZY T PO ŚW IĘC O N Y III. TARGOM W SCH O D NIM H E ,o>> «o>> <<o>> <<o>> <<o>> dla górnictwa i hut cynkowych ~£X&3~ (Schlesische AktienseselSschaft fiir Bergbasi und Zinkhultenbetrieb) Adresy telegraficzne: Oddział w Lipinach Oddział w Katowicach „Zinkgeseilschaft L ipiny“ „Zinkwerke Katowice" Dostarczamy: Węgiel kamienny z kopalń Matyldy i Andaluzja Kwas siarkowy Kwas siarkowy Pył cynkowy z hut Silesia z huty Kunegunda Blachą cynkowa Cynk okrągły Cynk prasowany z huty Rosamundy z walcowni Silesia i Kunegundy Pirytoidy i dolomit z kopalni CecyEJi m p>> <<p>> <<o>> <<o>> «:<>>><<o>> <<o>> <<o>> <<o>> <<o>> (<o> <<o>> (<c>y><<o>y (<oy> (<o%<<o; 2 Zeszyt 4. _______Katowice, Wrzesień 1923.______________________ Rok l» Czasopismo poświęcone sprawom przemysłu, techniki i handlu. Ukazuje się w dwóch wydaniach.* polskiem i niemieckiem. Ukazuje się dwa razy miesięcznic P r z e d r u k i doz wol one t yl ko za d o k ł a d n e m p o d a n i e m źr ódł a. R E D A K C J A i A D M I N I S T R A C J A : Katowice, ul. 3. Maja 6, II Redaktor naczelny: Edward A. J. Chwatczyński, Katowice; ul. Poprzeczna 15 II. Telefon 99. Redaktor w Warszawie: Dyr. Aleksander Jackowski, W arszawa, ul. M arszałkowska 33. Kierownik administracji: Seweryn Janisz, Katowice, ul. Andrzeja 34. -------- -------------------------------------------------------------------------------------------------- ----------------------------------------------------W ydawca i właściciel: „Przemysł i Handel G órnośląski“ T-wo wyd. z o. o- Katowice. Adres telegraficzny: Prześląsk Katowice. Konto bankowe: Bank Przemysłowców, Katowice. Konto P. K. O. Katowice 301 900. Specjalny zeszyt poświęcony Wystawie Przemysłu Górnośląskiego h j na III. Targach Wschodnich we Lwowie 5. — 17. IX. 1923. ar Prtybj PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI Nr. 4 ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM , P RE NUME RAT A k w a rta ln a w yn os! za 1 eg zem p larz (z p rzesyłk ą) w kraju . . . 10. jedn. obi. z a g ra n icą . . . 3. D oli. S t. Zj. Am . P ó ln . = = C EN Y O G Ł O S Z E Ń = w jednostkach obliczeniowych o zmiennym m nożniku: w w ydaniu p o lsk iem : Strona kolorowa za okładkami Przed tekstem W tekście Za tekstem Opisowe 1 Strona 200 150 130 100 100 1/2 strony 120 90 75 60 — V3 strony 80 60 50 40 — 1/4 strony 70 50 40 30 — ilifc łf: Ceny o g ło sz e ń rozu m ieją się w jed n ostk ach o b liczen iow ych m n ożon ych przez m nożn ik o b ow iązu jący w dniu płatności i u m ieszczo n y w num erze dow odow ym . MMOŻNBtC: 35 .m O m lgp . bez zobowiązania. Z aplata o g ło sze ń u sk u teczn ia s ię w za sa d zie przy za m ó w ien iu . Cena p ozostaje wów= cz a s b ez zm ia n y . D otyczy to rów n ież o g ło sz e ń w ielok rotn ych . D la ajencji o g ło sz e n io w y c h ob ow iązu ją te sa m e w aru n k i. Ogłoszenia mniejszych wymiarów oblicza się w milimetrach. Cena 1 mm szerokości 95 m/m 10 000 mk' p. Ceny okładek p/g specjalnego kosztorysu. Ogłoszenia dwukolorowe o 100% drożej. Ogłoszenia z zastrzeźonem miejscem o 25°/0 drożej. Ceny ogłoszeń zagranicznych o 100% drożej. Dla ogłoszeń umieszczonych w wydaniach polskim i niemieckim je d n o c z e ś n ie udzielamy 10% opustu- Przy 3 krotnem powtórzeniu 5% opustu » 6 „ ,, 15% ,, .. 12 „ „ 25% „ Przyjm ow anie abonam entu i p renum eraty w Katowicach: Administracja „Przem ysłu i Handlu Górnośląskiego" ul. 3-go Maja Nr. 6. Reprezentacje (administracji) 1. 2. 3. 4. 5. CZĘSTOCHOWA: M. Springer, II Aleja 35. GNIEZNO: J. Rosner, ul. Chrobrego. KRAKÓW: Reprez. red. i adm. na Województwo Krakowskie E. W ojtaszewski, Stolarska 6. II. LWÓW: J. Janisz, Jabłonow skich 34. POZNAŃ: Tow. Akc. Reklama Polska, al. M arcinkowskiego 6. Reprezentacje redakcji i adm inistracji na w ojew ództw o Poznańskie red. E. M arcinIcewicz, P o ziań , ul. 3-go Maja 3 a, f-a. „W ESHAP’* Poznań, plac Wolności 7. I. 6. SOSNOWIEC: dyr. Maciejewski, Kołątaja 3. 7. WARSZAWA: Tow. Akc. Reklama Polska, ul. Jasna 10. 8. PARYŻ: Place de la Bourse 8, Agencja Havasa. ---------------------------------Reprezentacje w pozostałych ośrodkach i zagran icą w organizacji. --------------------------------- ----- .Nr. 4. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM T r e ś ć . Przemysł górnośląski i jego perspektywy wczoraj i dziś! Polskie Kopalnie Skarbowe na Górnym Śląska, Spółka Dzierżawna. Friedenshiitte, Sp. Akc. w Nowym Bytomiu. Huta Baildon pod Katowicami. Posiadłości Przemysłowe księcia Pszczyńskiego. Rybnickie Gwarectwo Węglowe, Rybnik. Zakłady Przemysłowe Hrabiów Henckel von Donnersmarck, Karłuszowiec,, Śląski)© Kopalnie i Cynkownie, Sp. Akc. Huta Bismarka, Hajduki Wielkie. Stephan Froelich Kluepiel, Sp. Akc., Szarlej. Zakłady Hohenlohe, Sp. Akc., Wełnowiec. Eisenhiitte Silesia, Sp. Akc., Paruszowiec. Fitznerowska Fabryka Śrub i Nitów, T. z o. o., Siemianowice. Wschodnio-Śląskie Zakłady Przemysłowe Hrabiego Ballestrema w Rudzie. Kopalnie Węgla Kamiennego, Rydułtowy, Tow. Akc. Gwarectwo W ęglowe Charlotte, Rydułtowy. Godulla, Tow. Akc., Chebzie. Ferrum, Sp. Akc., Zawodzie p. Katowicami. H. Koetz Następcy, Tow. Akc., Mikołów. Przemysł Górnośląski i jego perspektywy rozwojowe wczorapi dziś. Rozw ój p rzem ysłu górnośląskiego zw iązan y był w ęzłem najściślejszej zależności z rozw ojem przem ysłu ^niemieckiego. U ży źn iały go k a p ita ły niem ieckie, czu w ała nad nim piecza polityki R zeszy ; N iem cy stano w iły głów ne pole zbytu jego w y ro b ó w ; one też b y ły głów nym p rototypem jego technicznej organizacji. F a k tom ty m niem a p o trz e b y p rzeczy ć, gdyż to bezw zględne niemal zespolenie p rzem y słu górnośląskiego z p rze m y słem Niem iec przy czy n iło się w p raw d zie do bujnego rozkw itu jego, n i e o p i e r a ł o s i ę j e d n a k n a związkach naprawdę organicznej na tury. G dy w czasie kongresu pary sk ieg o na porządku dziennym znalazła się sp ra w a p rzy sz ły ch losów ziemi górnośląskiej, nie tylko ze stro n y Niemiec, lecz i ze strony w y d a w a ło b y się nieuprzedzonych i bezstronnych czynników , ra z po raz dochodziły do głosu obaw y, iż ani G órny Ś ląsk bez Niemiec nie potrafi się ostać, ani Niemcy nie zdołają gospodarcza u trzy m ać się bez z a chow ania p rz y nich Śląska. N ajdobitniej form ułow ała ob aw y te głośna książka w ybitnego ekonom isty angielskiego K ey n es’a, jednego z najbardziej decydujących doradców Lloyd G eo rg ’a. G łów ną tre śc ią ty ch obaw b y ł argum ent, iż P olska spo ż y w ając rocznie „tylko" 10 m iljonów ton w ę g la nie po trzebuje G órnego Ś ląska, ponadto że gospodarczy nie dorozw ój jej fatalnie zaciążyć m oże nad przyszłością tej w ysoce uprzem ysłow ionej dzielnicy, gdyż R zeczpospo lita nie potrafi w y k o rz y s ta ć sk arb ó w jej, ani też kontytnuow ać odpow iedzialnego dzieła w łaściw eg o szafow ania nimi. Z w y w o d ó w ty ch w y d a w a ć się m ogło też istotnie, że bez oparcia się o N iem cy p rzem y sł górnośląski w szybkim tem pie pocznie z a tra c a ć sw oją żyw otność, N iem cy zaś rów nież u tra c ą grunt gospodarczy pod no gami, w sk u tek czego nie b ęd ą zdolne w y w ią z a ć się ze sw y ch zobow iązań płatniczych, ani z zobow iązań, do ty cz ą c y ch d ostaw w ęg la na rzecz koalicji. O baw y i ż G ó r n y Ś l ą s k bez o p a r c i a o R z e s z ę nie po t r a f i s i ę o s t a ć o k azały się jednak płonne. P rz y łą c ze n ie G órnego Ś ląska do R zeczypospolitej w y w o ła ło w p raw d zie w okresie początk o w y m szereg trudności przejściow ej n atu ry , p rz y nieuprzedzonej jed nak analizie ty ch trudności łatw o stw ierdzić, że są one tylko k w e s t j ą c z a s u i p rz y zastosow aniu odpo w iednich ś r o d k ó w z a r a d c z y c h , niechybnie m o gą znacznie się zm niejszyć, w zględnie z czasem zupeł nie n aw et ustać. J a k w spom inam bow iem G órny Ś ląsk m im o sw ej nierozerw alnej z d a w a ło b y się spójni z p rz e m ysłem R zeszy, w y ra s ta ł z pnia jej raczej m e c h a n i c z n i e , aniżeli organicznie. P rz e m y sł górnośląski p o w stał bow iem p rz y pom ocy k ap itałó w i in icjaty w y niem ieckiej, jednakże Niemcy nie mogły stanowić dostatecznie pojem nego pola zbytu dla jego wyrobów ani też pełnić roli naturalnego rez e rw o a ru dla jego nie zm iernie skom plikow anych potrzeb aprowizac y j n y c h. I te dw ie w łaśn ie okoliczności posłużyć m ogą jako PRZEMYSŁ I HANDEL GORNOŚLĄSKI Nr. 4. ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM klucz ułatw iający zrozum ienie faktu, dlaczego G ó r n y Śląsk organicznie zw ią za n y jest z Pol s k ą , posiada dziś o w iele dogodniejsze już p e rsp e k ty w y rozw ojow e, gdyż op arte o podłoże n a t u r a l n y c h zw iązk ó w gospodarczych z resz tą Rzeczypospolitej. Jeżeli p rz y jrz y m y się też cyfrom , obrazującym z b y t czołow ego arty k u łu przem y słu górnośląskiego t. j. w ęg la na rynku niem ieckim i na rynkach z e w n ę trz nych, łatw o m ożem y stw ierdzić, że w m iarę rozbu d o w y p rzem ysłu górnośląskiego niemiecki rynek zbytu odgryw ał coraz niklejszą rolę: zbyt w ewnętrzny rok 10(0 t 1887 6.603 1892 8.581 1897 9.999 1902 12.246 1907 15.644 1911 16.973 ;1887^1 Ó olitftL i 100,0 75,7 130,0 75,7 151,4 69,0 185,5 70,7 236,9 66,4 257,0 63,6 zbyt zew nętrzny 1000 t I1887- 100! o Ł B ja i, 2124 2753 4483 5078 7907 9708 100 . 24,3 129,6 24,3 31,0 211,1 29,3 239,1 372,3 33,6 457,1 36,4 P rz y to c z o n e c y fry aż n azb y t dosadnie uw idocz niają w ięc, że ry n ek niem iecki t. j. w e w n ę trz n y stanow łi dla w ęg la górnośląskiego bezustannie z m n i ejs z a j ą c e się pole zbytu, natom iast punkt ciężkości zb y tu coraz bardziej p rzesu w ał się w kierunku ze w n ę trz n y c h rynków sprzedażnych. W ten sposób od roku 1887 do r. 1911 zdolność n ab y w cza rynku niem iec kiego z 75,7% sk u rc z y ła się do 63,6% czyli R zesza o 16,0% ograniczała pojem ność sw ą dla odbiorców w ę gla górnośląskiego, natom iast z 24,3% na 36,4%- czyli o 49,8% w zró sł zb y t uskuteczniony w drodze w yw ozu. O c z y w ista rów nolegle z tem om al o 50% w zm ogło się rów nież dla w ęglow ego przem ysłu górnośląskiego zn a czenie z e w n ę t r z n y c h ry n k ó w sprzed aży . W śró d ty ch zew n ętrzn y ch zaś ry n k ó w zbytu dom inującą rolę o d g ry w a ła R osja i A u stro-W ęgry, ściślej zaś m ów iąc w chodzące w skład ty ch p ań stw z i e m i e p o . l s k i e . I jeśli te ż od roku 1887 do roku 1911 w zm ag ał się coraz bardziej w y w ó z w ęg la górnośląskiego poza g ra nice R zeszy niem ieckiej, to było to m ożliw em tylko dzięki tem u, iż pierzchającą pojem ność rynku niem iec kiego w y d atn ie z a s t ę p y w a ł a w zm ag ająca się ró w nolegle z tem pojem ność rynku rosyjskiego i a u stria c kiego, a raczej pojem ność rozpościerającego się m iędzy ich kordonam i rynku polskiego. — I tak n. p. w roku 1911, w którym; ogólne w yd o b y cie w ę g la w Rosji w y ra ż a ło się cyfrą 241/ 2 ton, im port w ęg la do Rosji w ynosił ogó łem 4,5 m iljona ton, z czego na sam ą b. K ongresów kę p rzy p ad ało 671,7 ton w ęg la im portow anego z G órnego Śląska. W obec anorm alnie nikłego spożycia w ęglow ego w Rosji, k tó re w ynosiło w roku 1910 przeciętnie około 0,17 ton na głow ę ludności, podczas gdy w tym sam ym czasie w Anglji w ynosiło ono n. p. 4,01 ton, w Niem czech 3,35 ton, F rancji 1,41 ton, na ziem iach polskich zaś przeciętnie 0,50 ton g ł ó w n y m o d b i o r c ą w ęg g 1a G ó r n o ś l ą s k i e g o na r y n k u rosyj s k i m b y ł a o s t a t n i o b. K o n g r e s ó w k a . C y fry okazują zaś, że pojem ność się ro zra sta ła w bardzo intensyw nem tem pie. I tak w y w ó z w ęgla gór- I nośląskiego (w łączając koks i b ry k ie ty ) na obszarze j e j : w y n o s ił: w roku 10001 1887 = 100 1887 191 100,0 1892 139 72,8 1894 207 108,4 1897 373 195.3 1902 620 324,6 1907 843 441,6 1911 1283 671,7 C y fry te dosadnie ch ara k te ry z u ją z jednej w zm agające się znaczenie rynku b. K ongresów ki dla w yw ozu górnośląskiego w ęgla, z drugiej zaś św iadczą, że mimo kordonu celnego m iędzy r o z w o j e m p r od u k c j i g ó r n o ś l ą s k i e j a p o s t ę p a m i w i e 1k o - p r z e m y s ł o w e g o r o z k w i t u b. K o n g r e sówki zachodziła spójnia dopełniające g o i c o r a z b a r d z i e j z a c i e ś n i a j ą c e g o s i ę :• p o w i n o w a c t w a e k o n o m i c z n e g o. Im b a r- l dziej bow iem ro zk w itał przem ysł w okręgu w a rs z a w - : skim, łódzkim , częstochow skim , piotrkow skim i t. d., tem bardziej z w ra c a ł się on ku w y soko k alo ry fery czn emu w ęglow i górnośląskiem u, podczas gdy odw rotnie potężniejący przem ysł niemiecki oddalał się w ła śnie od produkcji górnośląskiej, a organicznie co raz głębiej zespalał się natomiast z w ęglem zachodnio-niemieckim względnie angielskim. N ierów nie w y b itn ą rolę o d g ry w ał w y w ó z d o A ustro-W ęgier, k tó ry z roku na rok w zm agał się ró w nież w skali rosnącej. W sk u tek niefortunnej jednak po lityki austriackiej, k tó ra ham ow ała uprzem ysłow ienie M ałopolski, aby w ten sposób pod trzy m ać hegem onię przem ysłu zachodnio-austrjackiego i czeskiego, M ało polska nie m ogła pójść po linji w zm agania się spożycia w ęglow ego, odpow iadającego jej ś w i e t n y m , lecz n iestety nie w y k o rz y sta n y m odpowiednio w arunkom rozw oju przem ysłow ego. Mimo to w szy stk o jednak od rok.u 1887 do 1911 p rzy w ó z w ęgla górnośląskiego do dzielnicy tej w zró sł z 182 ty sięcy ton do 1,214 ty się c y ton, czyli przyjm ując stan w roku 1887 = 100 o 670,0%, podczas gdy w tym sam ym czasie p rzy w ó z do Czech zw ięk szy ł się tylko o 217,8%, do pozostałych k rajó w b. m onarchji 317,1% , do W ęg ier atoli o 1,321,4%. — W roku 1911 w y w ó z w ęgla górnośląskiego do Czech w y nosił 745 tys. ton, do W ęg ier 1,850 ty s. ton, do p ozosta łych k rajó w b. m onarchji H absburgów 4,524 tys. ton czyli eksport do M ałopolski o d g ry w a ł nader pow ażn ą rolę. ' N atom iast czołow e m iejsce w spożyciu w ęglow em zajm uje w ęgiel górnośląski w sta ty sty c e b. z a b o r u p r u s k i e g o i okalających go obszarów . I ta k w ro ku 1890 udział produkcji górnośląskiej w spożyciu w ę- PRZEMYSŁ Nr. 4. I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM glow em z i e m i p o z n a ń s k i e j w ynosił 95,4% ogól nego spożycia, w roku 1910 — 89,5%, w spożyciu P o m orza (bez portów ) w roku 1890 — 76,1%, w to k u 1910 — 59,4% . — W spożyciu w ęgłow em G dańska udział górnośląskiego przy w o zu w roku 1890 w y ra ż a się cyfrą 36% w roku 1910 — 35,6%. O braz jask raw eg o natom iast spadku przyw ozu w ęgla górnośląskiego p rzed staw iają c y łry dotyczące rynku rdzennie niem ieckiego, z którego w y p i e r a ł p r o d u k c j ę g ó r n o ś l ą s k ą bądźto w ęgiel w e s t f a l s k i , bądź też a n g i e l s k i w ra z z lokalnym w ę glem b r u n a t n y m . Szczególnie dobitnie p rzed staw ią się ten proces w y p i e r a n i a w ę g l a g ó r n o ś l ą s k i e g o n a t e r e n i e B e r l i n a , gdzie w roku 1890 p o k ry w ał on jeszcze 48,3% zapotrzebow ania, podczas g dy w roku 1910 opędzał już zaledw ie 23,3% tegoż za potrzebow ania czyli o 51,8% mniej. — O 54,5% od roku 1890— 1910 z m n i e j s z y ł się rów nież udział w ęgla górnośląskiego w ogólnem spożyciu K rólew ca, o 30,3% z aś w okręgu W ielkiego Berlina. (G orss-B erlin und V ororte). P o z a B erlin w ęgiel górnośląski om al w cale nie docierał już, gdyż rozpoczynała się tam d o m e n a n i e po dzielnego p a n o w a n i a zachodnio -nie m i e c k i e j p r o d u k c j i , niepodzie lność ta jednak ostrze sw oje z w ra c a ła ty lk o przeciw ko w ęglow i górno śląskiem u, mniej jednak przeciw ko — angielskiem u. W sk u tek odm ow nego bow iem stanow iska, które z reg u ły zajm ow ały odnośne czynniki w obec postulatu z n i ż e n i a t a r y f k o l e j o w y c h dla przew ozu w ę gla do gazow ni berlińskich etc., w ęgiel górnośląski nie m ógł istotnie przenikać do stref, strzeżonych przez p rze m ysł w estfalski. R ezultatem jednak tej „pieczołow itej" polityki b y ł fakt, k tó ry istotnie uchodzić m oże za dziw o ląg gospodarczy, a m ianow icie środkow o-niem ieckie za k łady przem ysłow e, sztucznie w sk u tek w ysokich tary f kolejow ych o d b a r y k a d o w a n e o d p r o d u k c j i g ó r n o ś l ą s k i e j zd o b y w ać się m usiały na p rzyw óz w ęgla angielskiego. Rocznie N iem cy w y d a w a ły też 140 m iljonów m arek złotych na im port w ęg la angiel skiego, jakkolw iek p rzez jedno pociągnięcie n a tu ry ad m inistracyjnej t. j. p rzez zniżenie kosztów przew ozu ko lejow ego z G órnego Ś ląska do B erlina w y d atnie m ogły one zm niejszyć c y fry tego niepotrzebnego przyw ozu. P od naciskiem jednak zachodnio-niem ieckiego p rze m ysłu, N iem cy zapobiegały r o z p o w s z e c h n i a n i u się w ę g l a g ó r n o ś l ą s k i e g o na d a l s z y c h obszarach własnego rynku wewnętrz n e g o , i św iadom o k iero w a ły go k.u polom zbytu, leżącemi poza granicam i R zeszy, a w ięc w pierw szym rz ę dzie ku R o s j i i A u s t r j i . W ten sposób w b re w ogólnie do niedaw na p rz y jętym i specjalnie w dobie konferencji paryskiej ak tu al nym m niem aniem , iż G órny Ś ląsk sk azan y jest głów nie na ry n ek niem iecki, podnieść trzeb a, że sąd ten jest z ł u d z e n i e m i nie pow inna mu też zbytnio hołdow ać obecna polityka gospodarcza Polski. — G órnośląski przem ysł w ęg lo w y rozw ijał się do r. 1914 po linji /f U bezustannego oddalania się od niemieckiego rynku zbytu i o tej jego tendencji rozwojowej nie można dziś zapominać, chociażby konjunktury w yw ołane przez okupację Ruhry chw ilow o w najjaskrawszy naw et sposób na nowo potęgow ały pojemność rynku R zeszy i jego popyt na w ytw ór górnośląski. R ozw ojow a bow iem dynam ika przem y słu górno śląskiego k iero w ała coraz bardziej jego prężność han dlow ą w stronę dzisiejszych r y n k ó w p o l s k i c h i pośrednio czy bezpośrednio zbliżonych do nich r y n k ó w r o s yj ski ch, a u s t r i a c k i c h i w ę g i e r s k i c h . I tą linją też będzie m usiał prędzej czy później potoczyć się dalszy rozw ój ekspanzji górnośląskiego przem y słu w ęglow ego, tem bardziej, że Niem cy, k tóre zamykały głębsze połacie sw ego rynku w e w n ętrznego przed dostępem w ęgla górnośląskiego w do bie sam odzielnego w ład an ia tą dzielnicą n i e b ę d ą przecież o ile tylko zmieni się sytuacja w R uhrze — f a w o r y t o w a ł y dostępu jego dziś, dgy dzielnica ta w eszła w organizm d ospodarczy Polski. — Nie korzystniej pod różnym i w zględam i p rze d sta w ia ły się w aru n k i rozw ojow e, przedw ojennego górno śląskiego p r z e m y s ł u ż e l a z n e g o . O p a rty o t a n i e g o r o b o t n i k a p o l s k i e g o i dostateczne zasoby t a n i e g o m a t e r i a ł u o p a ł o w e g o , znajdow ał się on na ogół jednak w sytuacji trudniejszej niż p rzem y sł nadreńsko-w estfalski, a to w skutek g o r s z e j j a k o ś c i górnośląskiego k o k s u , trudniejszych w aru n k ó w pod w zględem zaopatrzenia w r u d ę oraz długi czas t. j. do r. 1912 niepom yślnych dla przew ozu ru d y ta ry f kolejow ych. W sk u tek p o w y ż szych okoliczności k o szta produkcji górnośląskiej były nagół w y ż sz e niż koszta w y tw ó rczo ści w estfalskiej. W iększą część ż e l a z a s u r o w e g o z u ż y w a ły gó r nośląskie huty, z n a tu ry rzeczy jednak przem ysł ten skazany był na w y w ó z i t y l k o w s k . u t e k n i e p r z e z w y c i ę ż o n y c h omal trudności wy w o z o w y c h z a d a w a l a ć się m u s i a ł z b y t e m n a n i e m i e c k i m r y n k u w e w n ę t r z n y m . P o r. 1890 głów nym zagranicznym odbiorcą żelaza surow ego b y ła R osja (ściślej b. K ongresów ka) tak, że w pew nych latach w y w ó z do niej d o ró w n y w ał nieom al w y w ozow i zagranicznem u i sp rzed aży na ry n ek niem iecki za rok 1911. — Od roku 1891 jednak w sk u tek w ydatnego pod w y ższen ia ceł rosyjskich, w y w ó z ten nagle om al zu pełnie ustał. P o d czas gdy bow iem w r. 1884 w y w ó z do Rosji stanow ił jeszcze 90.7% ogólnego w y w o zu , w r. 1885 n a w e t 99.0% , zaś w roku 1890 90% , w roku 1891 spadł on do 63.4% , w r. 1901 do 5.4% , w r. 1910 n aw et do 1.8% i dopiero w r. 1911 podniósł się do niespełna po łow y daw nej sw ej w ysokości tj. 46.6% . — Z atam ow anie w yw ozu do Rosji odbiło się jednak fatalnie na w zroście górnośląskiej produkcji żelaznej. P o d czas gdy bow iem ogólna w y tw ó rc z o ść żelaza surow ego w N iem czech od d. 1871 do 1911 z w ięk szy ła się o 893.4% , analogiczna w y tw ń rc z o ść górnośląska w z ro sła tylko o 315.5% czyli b e z w z g l ę d n i e ro zro sła się w p raw d zie, w stosun ku jednak do ogólnego tem pa rozw ojow ego produkcji PRZEMYŚL I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI Nr. 4. ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Niemiec zm alała tak, że udział jej w owej ogólnej p ro dukcji spadł z 14.8% (r. 1876) na 6.2% , czyli cofnął się o 58,1% , Zachodnio-niem iecki przem ysł żelazny w y k o rz y s ty w a ł jednak trudne położenie przem ysłu górnośląskiego. P rz en ik a ł on do Niem iec, w schodnich i taniością cen sw oich w y ro b ó w jeszcze bardziej utrudniał m u szanse zbytu na rynku w ew n ętrzn y m . R ynek ten zaś po z a ta m ow aniu w y w o z u do Rosji stał się głów nym , lubo a rc y s z t u c z n e m oparciem ow ego przem ysłu, oparciem atoli, na k tórem nie m ógł on b u dow ać jakichkolw iek głębszych p e rsp e k ty w rozw ojow ych, gdyż w y p ie ra ł go z niego raz po raz przecie przem ysł w estfalski. Ja k zaś fatalnie odbił się na górnośląskim przem yśle żelaznym datujący się od roku 1887 z w ro t w rosyjskiej polityce celnej, uw idocznić m ogą c y fry : jeszcze w r. 1896 w y w ó z żelaza surow ego do Rosji w ynosił 62.534 ton, w r. 1891 j,uż ty lk o — 906 ton, w y w ó z żelaza w alcow anego w r. 1896 w y ra ż a ł się cyfrą 116.969 ton, w roku 1906 tylko 4.408 ton. P o w y ższ e , w pobieżnych zaledw ie zary sach naszki cow ane eta p y i okoliczności rozw oju górnośląskiego p rzem ysłu żelaznego m ogą rów nież uw idocznić iż praw idłow y i intensyw ny rozwój przem ysłu tego nie zależał i nie zależy bynajmniej od rynku nie mieckiego, lecz od stopniow ego pozyskiwania do statecznego pola zbytu na ry n k ach z ew n ętrzn y ch tj. dawniej na rosyjskim , dziś zaś głów nie na p o l s k i m i sąsiadujących z nim rynkach p a ń s t w o ś c i e n n y c h . Jeśli uw zględni się ponadto, że w dobie przedw ojennej M ałopolska w sk u tek sw ego niedorozw oju gospodarczego by ła, nikłym w praw dzie, lecz potencjalnie zasobnym już odbiorcą i że dziś z każ dym dniem rośnie jej zdolność nabyw cza, jeśli uprzytom nim y sobie w reszcie, że 'w b. dzielnicy zaboru pruskie go, górnośląski przem ysł żelazny niem a już potrzeb y ścierać się z potężną w dobie przedw ojennej konkurenc j ą ż e l a z a a n g i e l s k i e g o do takiego dojść m o żem y w niosku że dzięki przyłączeniu do Polski przem ysł że lazny lepiej uporać się m oże z kwestją zbytu sw o ich w yrobów niż w dobie przedwojennej, gdy za daw alać się musiał on ciasnym i przeładowanym rynkiem niemieckim. W obec pokaźnego b o g actw a polskich złóż żelaz nych, sp ra w a zao p atrzen ia go w rudy nie p rzed staw ia się rów nież ta k „tragicznie" jak przedstw iano to w dobie konferencji paryskiej. Jeśli w sk u tek niedostatecznie żelazonośności rudy górnośląskiej i staropolskiej zachodzi n aw et po trzeb a przy w o zu ru d y zagranicznej (szw edz kiej) jakoteż dodaw anie do w ęg la górnośląskiego koksu czeskiego, to ow e niedogodności, k tóre n a strę cz a sp ra w a su ro w có w z okładem jednak kom penzuje znacznie dogo dniejszą dziś k o n trg w aran cją w aru n k ó w zbytu um ożli w iając górnośląskiem u przem ysłow i w k raczan ie na ró w nie nieodzow ny jak om al niedostępny ongiś r y n e k polski. P rz e d w ojną p rzem y sł górnośląski zatrudniał ogó łem om al 200.000 robotników ; sum a ogólna płac robo czych w ynosiła om al 250 m iljonów m arek złotych, p rzy ogólnej w arto ści produkcji 700 m iljonów m arek. G órnośląski ośrodek p rzem y sło w y p rzed staw iał : w ięc jedno z n a j p o w a ż n i e j s z y c h n a b y w c z e j siływewnętrznegorynkuNiemiec, szcze gólniej w dziedzinie artykułów pierw s z e j p o t r z e b y i a p r o w i z a c j i a jednak już w dobie przedw ojennej niem ieckie sfery przem y sło w e zd a w a ły sobie aż n a z b y t dobrze sp ra w ę z tego, że a p r owizację górnośląskiego ośrodka prze mysłowego najlepiej można przeprowa d z i ć p r z e z p o s i ł k o w a n i e s i ę p o l s k i m r y li k i e m ż y w n o ś c i o w y m . W podręczniku „górnoślą skiego ośrodka p rzem y sło w eg o " („H andbuch des O berschlesischen In d u strieb ezirk s“) w y d an y m w r. 1913 przez „O berschlesische B erg- u. H iittenm annischer V erein“ Dr. Bonikow ski w rozdziale pośw ięconym ogólno-gospod arczym stosunkom G .-Śląska tw ierd ził zupełnie słusznie iż: M ałopolska, W ę g ry i R osja posiadają w praw d zie w pobliżu górnośląskiej granicy w ła sn y przem ysł, k tó ry m uszą ap ro w id o w ać; — jednakże r o b o t n i c z a p r od u k c j a tych k rajó w jest tak w ielka, że p r z e m y s ł gó rn o śl ąsk i mim o w s z y s t k o pokryć może na r y n k a c h ich c a ł k o w i t e z a p o t r z e b o w a n i e i to na w aru n k ach oraz po cenach ta k k o rzy stn y c h jakie w przybliżeniu n aw et nie są dostępne dla innych niem ieckich okręgów przem y sło w y ch (str.' 250). Dziś, gdy przyłączenie G. Śląska do Polski stało się faktem dokonanym . Polska stanowi dla dzielnicy tej naturalny basen alimentacyjny i, im bardziej w zm agać się będzie produkcja rolnicza w Polsce, tem korzyst niej kształtow ać się musi sytuacja aprowizacyjna na Górnym Śląsku, tak potężny w p ły w w yw iera jąca potem na cenę podstaw ow ą surowca pro dukcji jakim jest robocizna. I dlatego też nie negując zupełnie tego faktu, że niem iecka technika, k ap itały i inicjatyw a organizacyjna ufundow ały p rzem ysł górnośląski, nierów nie oczy w iste jest rów nież, że z e s p o l e n i e z R z e s z ą n i e s t a nowiło kardynalnego warunku jego roz w o j u , przeciw nie raz po raz ujem nie odbijało się na jego prężności i nie pozw alało mu nadążyć za rozw ojem przem y słu ogólnego niem ieckiego. Odm iennie zupełnie p rzed staw iają się atoli w arunki rozw ojow e przem ysłu górnaśląskiego w połączeniu z R zeczpospolitą. K u z i e m i o m j e j c i ą ż y ł on od d z i e s i ą t e k l a t j uż a u t o m a t y c z n i e , ciążył zaś pod naciskiem tej najpotęż niejszej sp rę ż y n y pospodarczej, k tó ra jest tro sk ą o z b y t i w ym ianę w y tw ó rn i gotow ego na s u r o w i e c , po trzebnej dla d a l s z e j k o n s u m c j i p r o d u k c y j n e j i o ś r o d k i ż y w n o ś c i , nieodzow ne dla k o nsumcji osobistej. W ę zły handlow e, kom unikacyjne, k red y to w e itd., które łą c z y ły G .-Śląsk z R zeszą niem iecką, po w ciele niu dzielnicy tej w organizm Polski nie m ogły oczyw i- Nr. 4. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM TABELKA I. Ogólna a & N o 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 Rodz aj 7 « w y t w o r u 7bioru:lan P riy b y produkcja $l*oku 1922 Z tego wytworzono w miesiącach styczeń—czerwiec 1922 t. y \j % ---------------------------- ----------------------v , . - R-a tq -9 Węgiel k a m i e n n y .................................. .. J - “ Rury ż e l a z n e ..................................^ G a l m a n ................................................... .......................................... Blenda c y n k o w a ................................................... Ruidy o ł o w i a n e .................................. ........ . I i. Iskrzyć z ł o c i s t y ............................................................................. K o k s ............................................................................................. Ter, smoła i oleje pochodne ................................................... Siarczan amonu . . .B e n z o l ................................................... ....... Brykiety z węgla k a m ie n n e g o ................................................... Żelazo s u r o w e ............................................................................. Grzyby w i e l k o p i e c o w e ................................... . . . W ytwory lane II t o p ie n ia .................................................. . Odlewy stalowe kryształowe . . . . . . . Półfabrykaty walcowane na s p r z e d a ż .................................. Gotowe wyroby walcowane . . . . . . . Produkty [uszlachetnione ........................................................... 50% kw as s i a r k o w y .................................................................... Bezwodny, płynny kwas siarkowy . . . . . . Cynk surowy . . . . . Pył cynkowy . ............................................................ Tlenek c y n k o w y ............................................................................. W itrjol c y n k u ............................................................................. K a d m i u m .................................................................... ........ Blacha c y n k o w a .................................................................... Ołów .............................................................................................. G l e o t a .................................................................... ....... . . Srebro .............................................................................................. 25 521 451 ... ‘“"8TSS5~ ' 366921 173 043 J5J5iL. 1620 1 331 042 5645” 16 046 13 476 198 058 401 071 174 26 844 11 816 114 969 "603552"' 115 889 181 825 1588 75 610 3 411 290 1055 24 777 . 22 679 14 464 811 2955 *) Zmniejszenie się wydajności kopalń. 2) W II. półroczu czasowe zamknięcie zakładów w skutek braku mły. 3) Zmniejszenie się zawartości srebra w rudzie ołowianej. 12 540 456 45 615 17 540 86 730 8 028 880, 652 070 28 463 8 336 5 014 125 918 207 033 42 13197 6 295 68 956 319 574 56 266 87 469 753 37 213 1619 138 530 11576 10 845 5 943 437 1897 49.14 55.71 47,80 50,12 52,6454,32 48,99 48,53 51.95 37.21 63.58 51,62 24.14 49,16 52.97 59.98 52.95 48,55 48,11 47,42 49.22 47,46 47.59 50,24 46.72 47,38 41,09 53,88 64,20 lipiec—grudzień 1922 *■ 12 980 995 36 270 19152 86 313 7 222 740 678 972 30182 7 710 8 462 72 140 194 038 132 13 647 5 521 46 013 283 978 59 623 94 356 835 38 397 1 792 152 525 13 201 11 834 8 521 374 1058 1 % 50.86 44,29 52,20 49.88 47,36 45,68 51,01 51,47 48,05 62.79 36,42 48,38 75.86 50,84 47,03 4-0,02 4-7,05 51,45 . 51.89 52,58 50,78 52,54 52,41 4-9,76 53,28 52,62 58,91 46,12 35.80 PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM ście nagle się urw ać. P rz ep isy konw encji z a w artej w G e new ie dnia 15 m aja 1922 m iały za zadanie złagodzenie trudności w okresie przejściow ym . Nacisk stosunków jednak już w drugiej połow ie 1922 uw iadom ił całkiem dobrze, że m ark a niem iecka k tó ra w edług konw encji jeszcze przez 15 lat służyć m iała jako w y łą c zn y środek płatniczy na obszarze polskiego G .-Śląska nie m oże pełnić tej funkcji, gdyż w obec katastrofalnego spadku sw ego, n a ra ż a życie gospodarcze Ś ląska na najfatal niejsze zaburzenia. Jeden z w ę z łó w w ięc łączących G .-Śląsk z R zeszą tj. w ęzeł w alu to w y m usiał ulec bezw łocznem u w yręczeniu go przez zaprow adzienie w a lu ty polskiej, której w ahania o b rac a ły się w granicach znacznie w iększych niż konw ulsyjne w ahania m arki niem ieckiej. P oniew aż konw encja genew ska p rzy z n a w a ła Polsce praw o w cześniejszego w p ro w ad zen ia w a luty polskiej na obszarze G .-Ślaska tj. przed upływ em w spom nianego term inu 15 lat (§ 306 konw encji) rząd w spom nianego term inu 15 lat (§ 306 konw encji) rząd pol ski na m ocy rozporządzenia z dnia 21. grudnia 1922 ogłoszonego w nr. 294 „M onitora P olskiego11 zdecydow ał się z dniem 1. listopada 1923 zastąpić w alutę niem iecką w alu tą polską. W obec znanego jednak, a istotnie w co raz katastrofalniejszem tem pie dokonyw ującego się o bezw artościow ania m arki niem ieckiej i chronicznego b raku jej znaków obiegow ych, okazała się nagląca po trzeb a f a k t y c z n e g o p rzeprow adzenia tej zm iany w term inie jeszcze w cześniejszym . Obecnie też w alu ta polska stanow i już na G .-Śląsku w y łą c zn y środek p ła tniczy i należy uznać, iż w prow adzenie jej oddało życiu gospodarczem u tej dzielnicy w ielką przysługę, u n i e z a l e ż n i ł o je b o w i e m w b e z p o ś r e d n i s p o s ó b od k a t a s t r o f a l n y c h p e r t u r b a c j i , w y woływanych spadkiem marki niemiec k i e j i n i e s a m o w i t y m r o z s t r o j e m całej go s p o d a r k i R z e s z y w o g ó l e . Unifikacja w alu to w a G .-Ślaska z R zeczpospolitą stanow i jednak jeszcze i z innych pow odów znam ienny p u n k t p r z e ł o m o w y w życiu gospodarczem tej dzielnicy. Od chwili p rzep ro w adzenia jej bow iem w szedł on w orbitę in teresów P o l ski, w y m ag ający ch rychłego i ostatecznego uzdrowienia stosunków skarbowych, zaprzestania zgubnej inStacji i defi nityw nego uporządkowania spraw y walutowej. O dtąd też stabilizacja w alu ty polskiej jest dla G ór nośląskiego przem ysłu rów nie piekącym postulatem jak dla całej Polski w ogóle. Z w iązane z dziełem u zd ro w ie nia jej w ysiłki i ofiary podatkow ych poniesie on też od tąd z tem nienłonnem prześw iadczeniem , że nieodzow ne są one dla dobra w spólnej p rac y t. j. dla definitywnego zapewnienia Państw u i życiu gosnodarczemu realnego i praw idłow ego pie niądza, kładącego kres gospodarce w atmosfe rze niepewności i chaosu walutowego. W prow adzenie w a lu ty polskiej na Górn. Śląsku przyspiesza o czy w ista rów nież i proces w y r ó w n y w a n i a si ę cen, o r a z w z a j e m n e g o d o s t o s o w y w a n i a się i ch do z d o l n o ś c i n a b y w c z e j Szerszego rynku' wewnętrznego. I pod tym w zględem też G órny Śląsk w ęzłem organicznej spójni zespolony jest odtąd już z Polską. — D rożyzna na jej rynku przem ożną falą godzi i w jego gospodarkę, odw rotnie jednak w szy stk o co paraliżuje rozpęd tej dro ży zn y i przy sp iesza zrów now ażenie stosunków na rynku cen krajow ych nierów nie dobitnie zbiega się i z jego in teresam i oraz w y jść musi na o czyw isty ich pożytek. N aczelny postulat gospodarczy górnośląskiego p rzem ysłu t. j. postulat podtrzymania produkcji i najdalej idącej intenzyfikacji jej uruchomienia od chwili przejęcia G órnego Ś ląska przez w ładze pol skie n a strę cz a ł w p raw d zie pew ne trudności, lecz naogół został w zględnie pom yślnie załatw iony. Jeżeli po ró w n am y cy fry , dotyczące n. p. produkcji w ęg la pol skiego G órnego Ś ląska w pierw szej połow ie 1922 roku z odnośnem i cyfram i, dotyczącem i drugiej połow y t. j. okresu, w k tó ry m dzielnica ta .z pod zarządu komisji ple biscytow ej p rzeszła pod panow anie w ładz polskich to stw ierdzić m ożem y p o w o l n e l e c z s y s t e m a t y c z n e d ź w i g a n i e się w y d a j n o ś c i pr o d u k c j i , szczególnie jeśli jako spraw dzian w eźm iem y w ydajność p rzy p ad ającą na dzień roboczy. I ta k n. p. podczas gdy w styczniu 1922 r. ogólne w y d o b y cie w y nosiło 2.167 tys. ton, a na dzień roboczy p rzy p ad ało 87 tys. ton, w grudniu w y dobycie w ynosiło 2005 tys. ton, na dzień roboczy przy p ad ało jednak już 91 tys. ton. W bieżącym roku w I. k w a rta le ogólne w ydobycie w y k a z y w a ło o w iele w y raźn iejszą już tendencję ro sn ą cą, w ydajność zaś na dzień p rze k ra cz a ła 93 tys. ton. Chcąc unaocznić sobie noteżne rozm iary p rze m y słu górnośląskiego, różnorodność jego produkcji i nie zm iernie pow ażną w a rto ść pieniężną jego rocznego do robku p rzy jrzeć się należy cyfrom , obrazuiącym w yniki w y tw ó rczo ści i to zarów no p r z e d jakoteż p o p rzy łączeniu ziemi górnośląskiej do Polski. P ro d u k cia polsko-górnoślaskieeco p rzem y słu w roku 1922 przed i po p rzyłączeniu do Polski w ed łu g sta ty sty czn y ch obliczeń, p rzeprow adzonych przez „O berschlesische B erg- & H iittenm annischer V erein“ w ogło szonych w w y d aw n ictw ie opracow anem p rze z p. dr. G eisenheim era p. t. „ S tatistik der B erg- u. H iittenw erke in Polnisch O berschlesien fiir das Jah r 1922“ (K atow ice 1923) p rze d staw ia ła się w następujący sposób: patrz tabelka Nr. I. Z cyfr po w y ższy ch w ynika, że naogół w drugiej połow ie roku 1922 produkcia górnośląskiego przem ysłu w całym szeregu działów dźw ignęła sie naw et, dość w i doczny snadek w yk azu je tylko produkcja b ry k ie tó w z w e e la kam iennego, a to w sk u tek braku sm oły oraz w y dobycie rud żelaznych i cynkow ych a to w sk u tek „zm niejszenia się w ydajności kopalń" oraz w końcu w y dobycie sreb ra. f j | ^ ! PRZEMYSŁ Nr. 4. I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM ---- _ fA kBELKA II. onr •N aj '£ 03 •O N O J Produkcja w tonach W artość pieniężna produktów w m arkach Produkty wzgl. wyroby w roku 1921 1 Węgiel k a m i e n n y ............................................................ 22 34£ 257 2 Rudy ż e l a z n e ............................................................T 63 992 37568 3 G a l m a n ............................................................................. 180353 4 Blenda c y n k o w a ............................................................ 14301 5 Rudy o ł o w i a n e .................................................................... 1 899 6 Iskrzyć z ło c is t y .................................................................... 7 K o k s ..................................................................................... 1 083 465 100 115 8 Produkty u b o c z n e ................................................... 57 637 9 Ter, sm oła i oleje p o c h o d n e ........................................... 15 780 10 Siarczan a m o n u ............................................................ 12 781 11 B e n z o l ..................................................................................... 175 068 12 Brykiety z węgla k a m ien n ego........................................... 383100 13 Żelaza s u r o w e .................................................................... 201 14 Grzyby w i e l k o p i e c o w e ................................................... 23 277 15 Wytwory lane II to p ien ia ................................................... 8 670 16 Odlewy stalowe k r y s z t a ło w e ........................................... 96 534 17 Półfabrykaty walcowane na sprzedaż . 519 562 18 Gotowe wyroby w a l c o w a n e ........................................... 87205 19 W ytwory u szla ch etn io n e................................................... 129248 20 50% kw as s i a r k o w y ............................................................ 2112 21 Bezwodny płynny kw as sia r k o w y .................................. 62930 22 Cynk s u r o w y .................................................................... 1972 23 P ył c y n o w y ............................................................................ .................................................................... 362 24 Tlenek cynku 887 25 Witrjol c y n k o - w y ............................................................ ............................................................................. 21546 26 Kadmu m 19513 27 Blacha c y n k o w a ............................................................ 13 733 28 O ł ó w ..................................................................................... 619 29 G l e j t a ..................................................................................... 30 S r e b r o ..................................................................................... 1661 Ogólna wartość pieniężna: w roku 1922 w ro k u ^l 921 przeciętnie ogółem za tonę 25 521 451 4 962 286 054 222 ' 81 8$T 3 268 874 51 36 692 197 7 392 855 173043 188 840 850 1 047 15250 3 306 47 276 012 1620 967 093 509 376 1 178,982-— 407 327 026 152 060 251 25116 213 58645 42 759 456 742 16 046 41 339 596 2 620 13 476 48 044 012 3 759 198 058 352 61 708 009 401 071 651 559 226 1 701 174 154 30 952 26 844 77 099 944 3 312 11816 36 486 575 4 208 114 969 2 456 237 041 671 603 552 3 474 1 804 725 318 115 889 673 647 747 7 725 181 825 77 919 296 603 1588 3 327 981 1576 75 610 465 599 384 7 399 3 411 18 196 566 9 227 ■290 681 616 1 883 1055 1 235 750 1393 24 777 3 532 437 164 za k g 22 679 155 445 937 7 966 14 464 141 982 750 10 339 811 6154 290 9 942 2 955 | 3 011 834 , 1813 za kg 10194 005 324 ■ przeliczone na marki złote 443 932 4902) W ypośrodkowane na podstawie przeciętnego kursu franka w ciągu roku; w r. 1921 1 fr. = 18.6 m, w r. 1922 i fr. = 354.39. 1 fr. — 0.81 marek zlot. w roku 1922 ogółem przeciętnie za tonę 86151113 396 3 376 53 820 811 657 326 206 398 8 890 5130 001 766 29 64-6 998 445 305 65 4-72 ' 1 293 417 798 8 639 618 642 7 328 584 629 376 3 845 967 848484 16 504 708 885 665 44178 101157 1 363187 237 792 232 000 4 000 10 207 881 134 25 452 1190 997 6 845 1 587 135 696 59124 1 041 501 838 88 143 5140 854 526 44 715 35 761 605 047 59 252 10 531 323186 90 874 1470 053396 8 085 50 019 000 31 498 20129 657 150 266 230 941 066 709 275 889 8 849 993 30 517 48 535 000 46 005 101638595 4102 za kg. 5247 425187 231378 3 233 876146 223 581 203178 804 250 529 77 746 000 26310 za kg. 201 500 820 901 przelicxone na marki złote 460 553 8102) PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI Nr. 4. ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM W a rto ść pieniężna polsko-górnośląskiego p rzem y słu p rze d staw ia ła się w roku 1922 i 1921 w następujący sp o só b : p a trz tabelka Nr. II. Z tabelki tej w ynika, że w roku 1922 w a rto ść pro dukcji górnośląskiej, obliczona w w a l u c i e z ł o t e j zw ięk szy ła się w każdym razie w porów naniu z r. 1921 i abstrahując od ogólno - św iatow ego w z ro stu cen (przeciętnie 50% ) zbliża się powoli do w arto ści przed wojennej, k tó ra dla c a ł e g o G órnego Ś ląska w ynosiła w roku 1922 — 685 m iljonów m arek złotych (w yłączając atoli ilości surow ców i półfabrykatów , k tó re zużyte zo sta ły na w łasne cele zakładów przem y sło w y ch i tem sam em nie w e sz ły do obrotu. W roku bieżącym w sk u tek sytuacji w yw ołanej o k u p a c j ą z a g ł ę b i a R u h r y konjunktury w y w o zow e przem y słu w ęglow ego i żelaznego p rze d staw ia ły się siłą faktów pom yślnie. . O kupacja R u h ry zniew oliła bow iem Niem cy do posiłkow ania się w ęglem górnośląskim i istotnie też splot stosunków , w y w o ła n y c h przez zaję cie tej w ażnej dla Niemiec b a z y w ęglow ej w p ły n ął na w y b i t n e w z m o ż e n i e się w y w o z u gór no ś l ą s k i e g o w ę g l a d o R z e s z y , a tem sam em na intensyw ne postępy w dziedzinie zw iększenia produkcji. K onjunktury, w y w o ła n e zajęciem zagłębia R uhry są jednakże objaw em p r z e l o t n y m i dlatego też gór nośląski p rzem y sł w ęg lo w y , którego eksport ta k w y bitnie w p ły w a dziś na czynny c h a ra k te r polskiego bilansu handlow ego nie m oże na nich opierać dalszych sw ych planów roz w ojow ych. L iczy się on te ż pow ażnie z tym faktem , iż postu lat podtrzym ania produkcji bodaj na dotychczasow ym poziomie w y m ag a zw iększenia dow ozu w ęg la górnośląskiego na rynek polski obsługiw any dotychczas głów nie lubo niedostatecznie przez produkcję D ąbrow iecko-K rakow ską oraz zape w nienia sobie now ych, zew n ętrzn y ch rynków zbytu m. i. i na bliższym W s c h o d z i e . N iem cy bow iem siłą konieczności im portują dziś w ęgiel górnośląski, jednakże w obec niepew ności, k tó re n a strę c z a ich ry n ek zbytu, przem ysł górnośląski potężną n a d w y ż k ą swej pro dukcji, pozostającą po pokryci,u zapotrzebow ania w ła snego i po w ydzieleniu ilości, przeznaczonych na pod staw ie konw encji genew skiej dla R zeszy niem ieckiej musi stopniow o w p ro w ad zać na rynki, udzielające rękojm i trw a l szych i ew olucyjnie pogłębiających się stosunków handlow ych. S p ra w a jednak w zm ożenia w y w o zu w ęg la górno śląskiego na rynek polski jakoteż na rynki zagraniczne zw iązaną jest nierozerw alnie nie tylko z kw estji jego cen i ich obciążeniem spow odow anem św iadczeniam i na rzecz P a ń s tw a (podatek w ęglow y, podatek od obro tu, o p łaty w y w o zo w e itd.), lecz i od odpow iedniej przelotności szlaków kolejow ych o raz dostatecznej ilości kolejow ych środków p rze w ozow ych. W należytem rozw iązaniu tych dw óch, ostatnio w spom nianych sp raw tkw i też dziś jedna z n a j k a rdynalniejszych przesłanek dalszego p r a w i d ł o w e g o r o z w o j u p r z e m y s ł u górno śląskiego w ogóle, a w ęg lo w eg o w szczególności. W sk u tek 'niedostatecznego rozw oju sieci kolejow ej w byłej K ongresów ce oraz braku kanałów w odnych, w ęgiel górnośląski dociera dziś do Polski po linji naj w iększego oporu technicznego, gdyż z d o l n o ś ć p r z e w o z o w a kolei nie odpow iada ani m o ż l i w o ś c i o m w y w o z o w y m kopalń ani potencjonalnem u zapotrzebow aniu rynku polskiego. P rzelo tn o ść do ty ch czaso w y ch b ram w ejściow ych ku P olsce a tem sa m em i na W schód jest om al całkow icie w y czerp an ą. Szlaki Sosnow iec-C zęsiochow a oraz H erby-C zęstochow a, Strzem ieszyce-K ielce, Sosnow iec i G ranica-S zczakow a - T rzebinia - K raków , oraz S zczakow a - D ziedziceZ ebrzydow ice są do granic m aksym alnych przeciążone i w y czerp an e. Szlak przez K luczbork do W ielkopolski prow adzi p rzez k o ry ta rz niem iecki i nie m oże z tej racji pow ażniej w chodzić w grę. Jed y n em rozw iązaniem tej niezm iernie żyw otnej dla rozw oju górnośląskiego przem ysłu sp ra w y m oże być tylko rozbudow a now ych szlaków kolejow ych, ponadto budow a k an ału w odnego, k tó ry b y łąc z y ł G órny Śląsk z- G dańskiem poprzez odnogi zaś z P o z n a niem i Łodzią. Ze w zględu na to, iż p rze z G dańsk m. i. w chodzi dziś do Polski ruda zag ran iczn a (szw edzka) kanał ten odcią ż y łb y i koleje p rz y przew ozie rud. N ierów nie doniosłą sp ra w ą jest k w estja pow ięk szenia taboru w a g o n ó w k o l e j o w y c h . Celem um ożliw ienia w y sy łk i w ęgla, N iem cy uznające dziś nad sobą m iecz D am oklesow y okupacji R uhry po d staw iały dziennie na polskim G órnym Śląsku około 3.500 w agonów , czyli o 2600 w ięcej aniżeli pod sta w ia ć m ają w m yśl postanow ień konw encji g e n e w skiej, k tó ra ilość ich ustaliła na 900 w agonów . O b c a jednak pomoc w a g o n o w a jest czyn ni k i e m a r c y n i e p e w n y m i dlategoteż G órny Ś ląsk musi posiadać w ła sn y , d o statecznie w yposażony p a rk w agonow y. O ile p rzem y sł górnośląski m a n a p ra w d ę posu w ać się naprzód po drodze uniezależnienia się od Nie m iec, do p arku tego w sta w ić należy około 25 000 w ag o n ó w k o l e j o w y c h na razie jednak w y sta rc z a łoby 5.000, co z w ięk szy ło b y zdolność w y w o z o w ą om al o 350.000 ton m iesięcznie, przyjm ,ując iż jeden w agon 20-stotonow y o d b y w a w roku 40 podróży. R ozw iąza nie tej sp ra w y nie n a stręczało b y trudności finansow ych, o ileby rząd finansow anie zakupów w agonow ych doko nał p rzy pom ocy śro d k ó w pow ażnych, k tó re niechybnie Nr. 4. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM użyczą p ry w a tn e sfery górniczo-przem ysłow e, zw ro t zaś w yłożonych p rzez nie w k ład ó w uskuteczniał przez potrącanie na rzecz ich — odpow iadającej ratom am or ty zacy jn y m części podatku w ęglow ego. Obok sp ra w y przew ozow ej nierów nie w a ż n ą rolę o d g ry w a dla przem ysłu górnośląskiego kw estja ta ry f i ulg kolejow ych, k tó reb y um ożliw iły w y tw o ro m jego elastyczne przenikanie na rynku ze w nętrzn y m a tak że i na ry n ek polski. — I tak niezm ier nie ż y w o tn ą jest dla niego sp ra w a w y jątk o w y ch ' tary f kolejow ych p rzy przew ozie w ę g l a k a m i e n n e g o , koksu, b r y k i e t ó w , w y r o b ó w ż e l a z n y c h i k w a s u s i a r k o w e g o do stacji położonych w e w n ątrz Rzeczpospolitej. Zniżka tych ta ry f i sy stem zróżniczkow ania ich przy dalszych odległościach rów nie dodatnio w p ły n ąłb y na jego w ym ianę to w a ro w ą z r y n k i e m we wnętrznym jak, znów b e z p o ś r e d n i e ta r y f y p r z e w o z o w e p rz y w y w o zie zagranicę, u ła tw iły b y nam w y d a tn ie jego p r ę ż n o ś ć w y w o z o w ą i u o d p o r n i ł y ją przeciw ko k o n k u r e n c j i pr ze m y słó w obcych. N ależy zaś liczyć się z tym faktem , iż w ycieńczona w skutek opustoszeń w o jennych, niedorozw oju gospodarczego kraju oraz fatal nych sku tk ó w inflacji — siła n ab y w cza rynku w e w nętrznego zaw odzi dziś raz poraź i chociaż te o re ty c z nie pojem ność rynku krajow ego jest bardzo znaczną, faktycznie nie dochodzi ona do w yw ozu. W sk u tek tego tem nieodzow niejszym staje się w y w ó z ! W chwili obecnej G órny Śląsk lw ią część swej produkcji w y w o zi głów nie na ry n e k niem iecki i to jest w łaśnie najniepew niejszym czynnikiem w cało kształcie jego horoskopów rozw ojow ych. Ten bow iem k i e r u n e k w y w o z u n i e o d p o w i a d a ani po w yżej skreślonym m o m e n t o m w c z o r a j s z e g o jego egzystencji ani n i e l e ż y n a l i n j i j e g o j u trzejszych nakazów i potrzeb rozwo jowych. A jednak polski G órny Śląsk w sz a k 80% ogólnego sw ego w y w o zu w ęglow ego ciągle jeszcze kieruje dziś w łaśnie do Niemiec. C zy jednakże w obec w zm agania się w N iem czech produkcji w ęgla brunatnego oraz jasnej skąd inąd tendencji do ograniczenia przywóz,u z G órnego Śląska liczyć m ożna, iż po zlikw idow aniu sp ra w y R uhry m ożliw em będzie dalsze w y d a tn e korzystanie z tego chw ilow o rozszerzonego dziś w y w o z u ? B ezw zględniepew nem jest iż n ie ! R oczna p r o d u k c j a w ę g l a w y nosi w P olsce p o n a d 35 m i 1 j. ton (z czego na G órny Śląsk p rzy p ad a 26 m i 1 j. t o n, na zagłębia staropolskie 9 milj.) a n a d e r n i e d o r o z w i n i ę t e j e s z c z e i dopiero dzięki dalszem u uprzem ysłow ieniu kraj,u z w i ę k s z y ć się m o g ą c e s p o ż y c i e w ę g l a w k r a j u 22 m i 1 j. t o n. Na w y w ó z pozostaje p rzeto około 13 milj. ton czyli niespełna 40% ogólnej produkcji. U w zględnić zaś należy iż dzisiejsza w yd ajn o ść pro dukcji w ęglow ej m oże się daleko zw ięk szy ć i że zw ięk szenie to jest kard y n aln y m postulatem dalszego p raw i dłow ego rozkw itu kopalnictw a górnośląskiego. W zm nożenie jednak produkcji jest zawi s ł e m ni e t y l k o od e k o n o m i z a c j i m e t o d pracy, reorganizacji, techniki produk cyjnej i równoległych z tem nakładów inwestycyjnych, lecz od r o z w i ą z a n i a wspomnianych trudności przewozo w y c h a p r z e d e w s z y s t k i e m od k o r z y s t n e go u k s z t a ł t o w a n i a się w a r u n k ó w z byt u, i dlatego też p rzem y sł górnośląski z przem ysłem w ę glow ym d ążyć m usi dziś do ro zszerzenia pól dotych czasow ego sw ego bytu. O bok A ustrii, W ęgier, Czech, S zw ajcarii i in nych ry n k ó w zachodnich a n a w e t północno-europejskich nierów nie w a ż n ą rolą d l a niego o d g ry w a ry n e k w s c h o d n i tj. R o s j a i B a ł k a n. W obec b rak u tra k ta tu handlow ego z R osją należałoby w ięc w ziąć pod uw agę utw orzenie p o l s k o - g ó r n o ś l ą sko-rosyjskiego towarzystwa miesza n e g o . M ogłoby ono oddać w iele usług w ym ianie to w a row ej m iędzy G órnym Śląskiem a Rosją, tem bardziej iż p rzem ysł górnośląski zain tere so w a n y jest ponadto w pozyskaniu rudy rosyjskiej oraz, stareg o żelaztw a i złom u. Udział przemysłu górnośląskiego w „Targach Wschodnich" może też być m a n i f e s t a c y j n y m d o w o d e m , że uznaje on nie tylko potrzebę pogłębienia sw oich stosunków z rynkiem polskim lecz ponadto ży w o odczuw a p o trz e b ę udostępnienia sobie ry n ku rosyjskiego i bałkańskiego a to celem stopnio w ego uniezależnienia się od w y w o zu do Niemiec. S przyjają im bow iem chw ilow o konjunktury, k tóre p o w sta ły w ra z z w ypadkam i w R uhrze a pierz chną w zględnie skurczą się pokaźnie w ra z z ich zlikw idow aniem . Nie ulega w ątpliw ości iż p rzez długi czas prze m ysł górnośląski będzie jednak jeszcze kierow ał w y w óz całego szeregu sw oich w y ro b ó w do Niemiec. P rz em y sł żelazny, hutniczy, kuźniczy, przem ysł chem iczny (benzol, k w a s siarkow y, pochodne w ęglow e itd.) b y t sw ój opierają ciągle jeszcze na w yw ozie do Niemiec jakkolw iek powoli i sy stem aty czn ie otw iera się przed nimi już i ry n ek polski. I w ż y w o tn y m interesie p rzem ysłu górnośląskiego leży też stopniow e em ancypow anie się od w y w o zu do Niemiec, a bez specjalnych zaburzeń m ożliw e jest to tylko p rzez ew olucyjne pogłębianie się jego stosunków z rynkiem polskim i z zagranicznem i polami zbytu. Jeźli jednak p rzem y sł górnośląski m a się norm al nie rozw ijać p o l i t y k ą g o s p o d a r c z ą R z ą d u w obec tej niezm iernie czujnej p rac y w ym agającej dziel nicy musi pod każdym w zględem stać n a w y s o k o ś c i zadania. O graniczone ram y tego arty k u łu nie pozw alają na bardziej szczegółow e ujęcie sp ra w y , należy jednak zaznaczyć, iż gospodarcza ta polityka rządu w niejednej PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI Nr. 4. ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM jeszcze dziedzinie będzie m usiała zaznać głębokie zm ia ny co w yjdzie atoli nie tylko na k o rzy ść przem ysłu gór nośląskiego, lecz i sam ego P a ń stw a . T ak n. p. w iadom em będzie jeśli nie uchylenie, to w każdym razie wydatne zniżenie podatku węglowego, w szcze gólności przy dostawach do hut żelaznych, cynko wych i ołowianych, uchylenie względnie pokaźne zredukowanie mnożników celnych stosow anych p rzy ocleniu przyw ożonego z zagranicy żelaza surow ego, teru, płynnego kwasu węglowego, amoniaku, lin stalowych etc., ostateczne uregulowanie w drodze porozumienia z rządem Czechosłowacji sprawy dodatkowego podatku, pobierany przy przywozie węgla polskiego do Czech oraz nieprzychylne traktowanie pod względem taryfowym przewo zów węglowych idących przez terytorjum czecho-słowackie do Austrji i Węgier. N ależałoby rów nież zw iększyć u d z i a ł p r z e d s t a w i c i e l i g ó r n o ś l ą s k i e g o p r z e m y s ł u w o p in i o d a w c z y c h c i a ł a c h o b r a d o w y c h , stoją cych u boku rządu a w ięc w kom itecie celnym , w pań stw ow ej radzie przem ysłow o handlowej' itd. P rz e m y sł górnośląski ze w zględu na sw ą stru k tu rę jako przem ysł w y w o z o w y jest źródłem pokaźnych w p ły w ó w dew izo w y ch , k tóre w ydatnio zasilają dziś już sk arb państw a. W y m ag a on jednak i nakładu potężnych kapitałów re alnych. Kredyty państwowe czerpane jednak z inflacji nie m ogą zastąpić tych realnych kapitałów produkcyjnych. A poniew aż niem a ich w dostatecznej ilości w Polsce siłą konieczności p rzy ciąg ać je m usi przem ysł górno śląski z zagranicy. Aby jednak przez to nie popadł w b ezw zględny pacht obcych i nieżyczliw ie usposobio nych k apitałów , ten proces im igracji zagranicznych środków o brotow ych o tyle tylko nie m oże w y w o ły w a ć zastrzeżeń, o ile p rzy w o d z ą mu cele ściśle gospodarcze a nie praktyczne. P onadto o ile k ap itały te płyną z k rajó w z którem i P o l ska pow inna w ejść n a drogę bliższego w sp ó łży cia eko nom icznego opartego na w zajem nej, lojalnej w ym ianie usług i św iadczeń gospodarczych. O statnio do przem ysłu górnośląskiego w p ły n ę ły kap itały austriackie i w obo pólnym interesie nieodzow nym będzie, aby ogran iczy ły się one do roli czysto gospodarczej, nie m ającej nic w spólnego z m achinacjam i politycznem i! Unifikacja go spodarcza G órnego Ś ląska z re s z tą R zeczypospolitej jest już dziś procesem , ro zg ry w a ją cy m się na całej linji. Idzie jednak jeszcze o cel dalszy, donioślejszy: Z arów no G órny Ś ląsk jak i P o lsk a pragną obecnie norm alnych w a ru n k ó w p rac y i b ytow ania, gdyż nie w chaosie i destrukcji, lecz w spokojnej w ytężonej p ra c y i budow nictw ie w id zą one dziś w spólną drogę w iodącą z trz ę sa w isk w ojennego i pow ojennego zam ętu oraz nę dzy nie realny i upragniony szlak ogólnego dobrobytu, ładu i zbiorow ej tęży zn y . I dlatego też dla przem y słu górnośląskiego ora R zeczypospolitej jest i pow inno być dzisiaj naczelnym postulatem nie tylko przyspieszenie w zajem nego go spodarczego zespolenia lecz i równoległe przyspieszenie gospodarczego rozkwitu oraz ostatecznego uodpornienia tej wspólnej podstawy życiodajnej jakim jest Polska wogóle. T ylko w ten sposób b ęd ą one m ogły stan ąć spokojnie na arenie m i ę d z y n a r o d o w y c h z m a g a ń s i ł g o s p o d a r c z y c h pom ne tej lam entarnej zasady, iż kto pragnie zw ycięsko uporać się z zew nętrznem i p rzeci w ieństw am i, m usi przed ew szy stk iem zespolić się i n a p raw d ę zjednoczyć na froncie — w ew n ętrzn y m . PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM l l SIMM II Wl Spółka Dzierżawna. P rzez przyłączenie Górnego Śląska do Polski W ojew ództw a Śląskiego Kopalnie zatrudniają 17 500 Państw o Polskie przejęło na w łasność między innemi robotników. nabytkami, także byłą pruską górniczą własność fiW ydobyw anie w ęgla odbyw a się obecnie na skalną. Pow ierzchnia kopalń przypadłych Polsce w y- trzech kopalniach i to w Królewskiej Hucie, Bielszonosi 35 320 ha., a zapas pokładów węgla mniejwięcej wicach i Knurowie. Kopalnia „Król“ szyby Jacek I, Jacek II i Wojciech. — Minę ,Król“ Jacek I, Jacek II et Wojciech. Bergwerk „Król“ Schachte Jacek I. Jacek II und Wojciech. 9 m iljardów ton. B yłą własność fiskalną Państw o Polskie w ydzierżaw iło Tow arzystw u: Polskie Kopalnie Skarbowe na Górn. Śląsku, Spółka Akcyjna — Spółka Dzierżawna. z siedzibą w Królewskiej Hucie. Produkcja w ym ie nionych kopalń w ynosi rocznie blisko 3 miljony ton węgla, tj. praw ie jedną dziesiątą ogólnej produkcji Kopalnia „Król" jest najstarszą z trzech kopalń należących do „Polskich Kopalń Skarbow ych, Sp. D z.“ Jest ona czynna od 125 lat. W tym czasie w ydobyto z niej okrągłe 100 000 000 ton węgla. Zapasy pokła dów węgla w ynoszą jeszcze prawdopodobnie 300 mil jonów ton, z tego jedna trzecia odchodzi na filary bez pieczeństwa. Pole kopalni ,,Król“ obejmuje 2500 hek tarów i znajduje się w przeważnej części pod miastem PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM Królewską H utą oraz pod gminami: Łagiewniki, Cho rzów , Bytków , Świętochłowice i Nowe Hajduki. Poszczególne kopalnie. Kopalnia „K ról" składa się z 4 samodzielnych jednostek i to: Pole W schodnie (kop. św. Jacka), Pole Południowe (kop. „P iast"), Pole zachodnie (kop. św. B arbary) i Pole Północne (kop. W yzwolenie). W y- Spożycie energji elektrycznej w ynosi rocznie mniejwięcej 25 miljonów kw. Całe zapotrzebow anie pokryw ają zakłady elektrowni górnośląskiej w Cho rzow ie (O. E. W.) a) Kopalnia św. Jacka. O bydw a główne szyby św. Jacka (I i II) mają głębokość 168 m. Są one zaopatrzone w bliźniacze Kopalnia w Knurowie, szyby Piotra i Pawła. Mine & Knurów. Bergwerk in Knurów. Schachte Piotr u. Paweł. dobyw a się z niej dw a miljony ton w ęgla rocznie. Kopalnia posiada załogę liczącą 10 000 robotników, jest więc największą kopalnią na G órnym Śląsku. Pod staw ow ą część każdej jednostki stanowi głów ny szyb w ydobyw czy. (Kop. św. Jacka ma 2 główne szyby w ydobyw cze i oprócz tego 20 dalszych szybów do spuszczania drzewa, przew ietrzania i do jazdy linowej). W szystkie szyby w ydobyw cze posiadają sorto wnię i mają w łasne bocznice kolejowe. Kopalnia św. Jacka i kop. W yzwolenie są oprócz tego przyłączone do sieci kolejki wąskotorowej. m aszyny parow e. Trzeci zaś szyb św. W ojciecha przeznaczony jest do jazdy linowej. Posiada on elek tryczną m aszynę w yciągow ą. W ydobycie dzienne dochodzi do trzech tysięcy ton przy załodze liczącej 4500 robotników. Interesujące jest urządzenie na powierzchni do składania w ęgla na zw ał o sprawności 3000 ton na godzinę i połączone z tem urządzenie Jadowania ze zw ałów . Pozatem na kopalni św. Jacka znajduje się b ry kietownia z produkcją roczną 90 000 ton. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Kotłownia ma 16 kotłów parow ych każdy o po w ierzchni ogrzewalnej 78 m. kw. i na óYz atm. ci śnienia. b) Kopalnia „Piast“. O bydw a szyby kopalni ,,P iast“ mają głębokość 159 m. i zaopatrzone są w nowe bliźniacze parow e m aszyny w yciągow e. Pokłady ponad głów nym po ziomem dobyw czym są przeważnie w ybrane. Celem i■ , ‘H 1 t c) Kopalnia św. B arbary. O bydw a szyby św. B arb ary są 189 m. głębokie. G łów ny szyb w yciągow y zaopatrzony jest w w ycią gow ą m aszynę elektryczną, szyb zaś zjazdow y w w y ciągową m aszynę parow ą. Dla jazdy linowej prze znaczony jest pozatem szyb Marji, położony w miej scowości Pniaki. Tam znajdują się elektryczny koło w rót, elektryczna sprężarka i urządzenie do w y tw a rzania płynnego pow ietrza. Kopalnia św. B arb ary Koksownia w Knurowie. — Coke a Knurów. uniknięcia kosztownej odbudow y podpiętrowej pogłę biono now y szyb na granicy pola w miejscowości Dąb, którego zadaniem jest podnoszenie dobytego węgla z niższego poziomu na głów ny poziom dobyw czy. Dla odwożenia w ęgla i załogi na dole aż do szy bów istnieje kolejka elektryczna o długości 5 km. W ydobycie dzienne wynosi 1050 ton, załoga li czy 1500 robotników. Kokerei in Knurów. jest jedną z nielicznych kopalń, gdzie używ a płynnego pow ietrza jako m aterjału w ybuchowego. P rz y odbudowie zastosow uje się elektryczne w iertarki i młotki wiertnicze, poruszane za pomocą zgęszczonego pow ietrza. P rzestarzałą kotłownię częściowo się usuw a i za stępuje m aszynam i elektrycznemi. W ydobycie dzienne wynosi 1600 ton, załoga li czy 2200 robotników. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM d) Kopalnia „Wyzwolenie4*. Kopalnia „W yzwolenie44 jest najmłodszą z czte rech jednostek kopalni „Król“ . Pogłębianie tego szy bu rozpoczęto dopiero około roku 1900. O bydw a szy by kop. „Wyzwolenie*4 dochodzą do głębokości 280 m. i zaopatrzone są w nowoczesne parow e m aszyny w y ciągowe. P rzew óz na dole do szybu odbyw a się za pomocą lokomotyw elektrycznych. P rz y odbudowie giel mniejwięcej od 20 lat. Pogłębianie szybów było nadzw yczaj utrudnione z powodu w arstw zaw ierają cych kurzawkę i trw ało blisko 7 lat. O bydw a szyby są pogłębione do poziomu 160 względnie 260 m. Przew óz pod ziemią odbyw a się lokomotywami benzolowemi. W ydobycie dzienne w ynosi 1700 ton. Załoga liczy 2600 robotników. Domy robotnicze w Knurowie.— Maisons d’ouvrier a Knurów. zastosowuje się w szerokiej mierze zgęszczone po wietrze. Kotłownia parow a posiada jedną baterję z 10 kotłów, każdy po 92 m. kw. powierzchni ogrzewalnej i na 10 atm. ciśnienia. Załoga liczy 1800 robotników, wydobycie dzien ne w ynosi 1350 ton. II. Bielszowice. (Szyby Kościuszki i Korfantego). Na kopalni w Bielszowicach w ydobyw a się wę- Arbeiterhauser in Knurów. Kotłownia parow a posiada 14 kotłów, każdy po 70 m. kw. powierzchni ogrzewalnej i na 8 atm. ci śnienia. Spożycie energji elektrycznej jest stosunkowo małe. Pobiera się ją w wysokości 2 miljony kw. ro cznie z zakładów elektrowni górnośląskiej w C horzo wie. W charakterze m aszyn dodatkowych używ a się dwóch małych prądnic każda o sile 150 kw. napędza nych za pomocą parow ych m aszyn tłokowych. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM Iii. Knurów. Kopalnia w Knurowie jest najmłodszą i urządzo ną w sposób najwięcej nowoczesny. Składa ona się z dwóch podwójnych grup i to ze starszego od 15 lat czynnego Pola W schodniego (kop. św. P iotra i Paw ła) tudzież z Pola zachodniego (kop. Focha). Ta ostatnia znajduje się jeszcze w zaczątku urządzania. a) Kopalnia św. Piotra i Pawła. Na kopalni św. P iotra i P aw ła głów nym szybem w ydobyw czym jest szyb św. P aw ła zaopatrzony w dw a wyciągi, zaś do jazdy linowej, przewozu materjałów i przew ietrzania przeznaczony jest szyb św. Piotra, przez który nadto w drobnej mierze w yciąga się i węgiel. Szyb św. P aw ła posiada dwie nowoczesne bliź niacze sprzężone m aszyny parow e i czteropiętrowe klatki w yciągow e na osiem w ózków kopalnianych. Na szybie św. P iotra znajduje się w entylator systemu R ateau o sprawności 8000 m etrów sześć. D otychczas napotkano ogółem 9 pokładów go dnych odbudow y o całkowitej miąższości 19 m etrów . Z tego pokład najgłębszy o miąższości 5,5 m. odpo w iada praw dopodobnie pokładowi Antonji w Bielszowicach. Przew óz na dole do szybu odbyw a się za pomocą lokomotyw elektrycznych. W ydobycie dzienne w ynosi 1600 ton, załoga li czy 4400 robotników (bez koksowni). K otłownia parow a posiada 16 kotłów bateryj nych z łączną powierzchnią ogrzewalną 3 300 m. kw. i na 12 atm. ciśnienia z przegrzew aczam i na prze grzanie do 300 stopni. P rą d elektryczny w ytw arzają dwa zespoły w i row e o łącznej sile 4000 kw. Celem uzupełnienia uży w a się prądu z górnośląskich zakładów elektrycznych w Chorzow ie o napięciu 6000 wolt i przekształconych na 2100 i 550 wolt. Ilość otrzym yw anego prądu od pow iada prądnicy o sile 2000 kw. Separacja składa się ze sortow ni suchej i z płóczki, w której oczyszcza się węgiel poniżej grubości 70 mm. Napęd jest elektryczny. Notions Generales P a r 1’attribution d’une partie de la Haute-Silesie {a la Pologne, le gouvernem ent polonais est entre en possession des mines et concessions fiscales allemandes situees sur le territoire lui revenant. Węgiel kopalni w Knurowie jest spiekający się i stanow i dobry węgiel koksowy. Mniejwięcej 4 /5 produkcji węgla zużyw a się w e własnej koksowni, zaś pozostałą część odbierają ga zownie w Polsce. Koksownia składa się z 4 baterji z ogólną liczbą 240 piecy i jest największą koksownią na G órnym Śląsku. b) Kopalnia Focha. Na kopalni Focha pogłębiony jest tylko szyb tej samej nazw y aż do pokładu siodłowego. Drugi szyb z powodu trudności napotkanych w kurzaw ce jest zastanowiony. Szyb Focha jest 550 m. głęboki. Na po ziomie 450 m. jest on połączony poprzecznią z kop. św. P iotra i Paw ła. Na poszczególnych pokładach przeprow adza się obecnie tylko roboty przygotow aw cze. Urządzenia humanitarne. Robotnicy i pracow nicy zajmują przew ażnie mieszkania służbowe. Kopalnia ,,Król“ posiada 192 domów robotniczych, liczących ogółem 1246 miesz kań. Z tego w ybudow ano w ostatnich 2 latach 112 mieszkań. Oprócz tego istnieje dla kaw alerów lub robotnikówr mieszkających w dalekiej odległości 5 do mów sypialnych z 400 łóżkami. W Bielszowicach jest 110 domów z 444 miesz kaniami, 7 zaś dalszych domów będą wykończone w najbliższym czasie. Zupełnie nową i według jednolitego planu w ybu dow aną jest kolonja domów robotniczych w Knuro wie. Liczy ona 136 domów czyli 771 mieszkań, w y budow anych w czasie od 1903 do 1913 roku. Na wszystkich 3 kopalniach należy praw ie do każdego domu również ogródek. Liczba ogródków wynosi 3 000 a ogólny obszar roli w ydzierżaw ianej poza tem robotnikom w małych działkach 1 100 ha. Szczególną uwagę Zarząd Kopalń zw raca na szkolnictwo i w ychowanie. W tym celu utrzym uje on przedw stępną szkołę górniczą, kursy dokształcające dla urzędników, ochronki i przytułek dla niemowląt. Również na cele popierania sportu, muzyki i śpie wu między załogą udziela się pow ażnych zapomóg. La propriete miniere de 1’E tat polonais en HauteSilesie s’etend sur une sur face de 35 320 hectares et renferme des reserves de charbon evaluees a environ 9 000 000 000 de tonnes. L ’E tat polonais vient donc, apres le Prince de PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM Pless, au deuxieme rang des proprietaires de charbonnage en Pologne. Les concessions de la region de Rybnik ne sont pas encore exploitees, tandis que celles de Królewska Huta, Bielszowice et Knurów se trouvent en pleine exploitation par les sieges de Król.-Est, Król.-Sud, Król.-Ouest, Król.-Nord, Bielszowice et Knurów. Ces mines, qui constituaient autrefois les inspections I, III et IV, ont ete amodiees pour une periode de 36 ans a la „Societe Ferm iere des Mines Fiscales de 1’E tat polonais en Haute-Silesie“ dont le siege social est a Królewska-Huta. Les mines amodiees extraient annuellement 3 millions de tonnes de houille, soit environ 10 0 /0 de la production totale de la Haute-Silesie. Les mines fiscales occupent 17 500 ouvriers et se placent par leur importance a la tete des plus gros producteurs de charbon de Haute-Silesie. I. Mines de Królewska-Huta. L ’ensemble des mines de Król.-Huta constitue le plus ancien des trois centres d’extraction des mines fiscales polonaises. Elle est en exploitation depuis 125 ans. On y a extrait, jusqu’a ce jour, environ 100 000 000 de tonnes de charbon. Les reserves sont estimees a 300 000 000 de tonnes et ont un tiers en pilliers de protection. L ’ensemble des concessions de Król couvre 2 500 hectares et englobe, outre la ville de Król.-Huta, la presąue totalite des communes de Łagiewniki, Cho rzów , Bytków , Świętochłowice et Nowe Hajduki. La mine de Król comprend ąuatre sieges composes chacun de deux puits principaux: Siege Est: Mine św. Jacka. Siege Sud: Mine Piast. Siege Ouest: Mine św. B arbara. Siege Nord: Mine W yzwolenie. 10 000 ouvriers y exploitent annuellement 2 000 000 de tonnes de charbon. Au siege Est, deux puits d’extraction sont en service. Dans les autres sieges, un seul puits assure l’extraction. En outre, 20 puits auxiliaires servent a la descente du personnel, des bois, du materie] et a faerage. Chaąue puits possede son criblage et son embranchement particulier a voie normale. Les sieges Nord et Est sont, en outre, relies au reseau a voie directe des chemins de fer haut-silesiens. La consommation d’energie electriąue s’eleve en moyenne a 25 000 000 de kilowatt par an; elle est assuree entierem ent par la centrale de Chorzow-Oberschlesische Elektrizitatswerke. a. - Siege Est (Puits św. Jacek). Leus deux puits d’extraction św. Jacek I et II, d’une profondeur de 168 m etres, sont eąuipes au moyen de machines a vapeur. Le puits św. Wojciech, destine a la descente du personnel, est eąuipe electriąuement. A ce siege, 4 500 ouvriers expIoitent journellement danś les couches G erhard, Heintzmann et Sattełflóze, un tonnage total de 3 000 tonnes. L ’usage de 1’air comprime, comme moyen d’abattage, y est generalise. Une tres belle installation de mise et reprise aux stocks perm et un m ouvement horaire de 100 tonnes de charbon. Une batterie de 16 chaudieres de 78 m2 de surface de chauffe produit de la vapeur sous 6,5 atmospheres de pression. Une usine a briąuettes d’un debit annuel de 90 000 tonnes compl&te les installations au jour des puits św. Jacek. b. - Siege Sud (Puits Piast). Les deux puits P iast I et II d’une profondeur de 159 m etres sont munis de deux machines d’extraction a vapeur. Les couches sont, pour la plupart, exploitees en amont de 1’etage principal d’extraction. Pour eviter l’exploitation en vallee pour la region situee en aval du niveau principal d’extraction, un nouveau puits a ete fonce en bordure du champs d’exploitation au lieu dit Bedersdorf, commune de Dab, dans le but de rem onter les produits au niveau de 1’accrochage des puits Piast. Le transport souterrain se fait, tant pour le ch ar bon que pour le personnel, sur une voie ferree de 5 kilometres de longueur desservie p ar locomotives electriques. Le puits P iast extrait 1 050 tonnes par jour avec 1 500 ouyriers. c. - Siege Ouest (Puits św. Barbara). Les deux puits Sainte-B arbe ont ete fonces a 189 m etres de profondeur. Le puits n° 1 possede une m achinę d’extraction a vapeur; le n° II est eąuipe electriąuem ent avec m a chinę Leonard et Poulie Koepe. La descente est assuree partiellement par le puits M arie situe dans le faubourg Pniaki et muni d’un treuil electriąue, un com presseur et une fabriąue d’air liąuide completent les installations au jour de ce dernier puits. Le champs ouest est une des rares mines de la region ou fa ir liąuide est employe comme expIosif. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM P o u r 1’abattage on emploie des foreuses electriąues et des m arteaux perforateurs a air comprime. L ’extraction journaliere s’eleve a 1 600 tonnes, le personnel occupe est de 2 200 ouvriers. d. - Champs Nord (Puits Wyzwolenie). Le siege Nord constitue ' ’exploitation la plus recente des ąuatre mines de Król. Le fonęage des puits d’extraction fut, en raison de la presence de sables mouvants, tres laborieux, et dura environ 7 annees. La mine a deux etages en exploitation, a 160 et 260 m etres de profondeur, desservis chacun par un Duits. La seuele couche exploitee actuellement est la couche Antonie de 4 m etres d’epaisseur moyenne ex- P o w ita n ic P r e z y d e n ta R z e c z y p o s p o lite 'n a k op a lni W y z w o le n ie w Królew skiej Hucie. Arrivfee du Prfesident de la Rćpubliąue a la mine Wyzwolenie a Królewska Huta. Ankunft des Prasidenten der Republik im Bergwerk Wyzwolenie in Królewska Huta. Le fonęage de ses deux puits date de 1900. Ils ont une profondeur de 280 m etres et sont eąuipes par deux machines a yapeur modernes. Le roulage se fait au fond par locomotives elec triąues. L ’emploi de 1’air comprime pour 1’abattage est au siege Nord generalise. La chaufferie comporte une batterie de 10 chaudieres de 92 m2 de surface de chauffe et pression de 10 atmospheres. E xtraction journaliere . . 1 350 tonnes. Personnel ouvrier . . . . 1 800 hommes. II. Mine de Bielszowice. Puits Kościuszko i Korfanty. La mine de Bielszowice est ouverte depuis une yigtaine d’annees. ploitee sur un ąuart environ de 1’etendue des travaux avec rem blayage hydraulique. Le roulage est assure par des locomotiyes a benzol. La chaufferie comprend 14 chaudieres de 70 m2 de surface de chauffe. Le courant electriąue est fourni, a raison d’environ 2 000 000 000 kwt. par an, par 1’Oberschlesische Elektrizitatswerke. Extraction journaliere . . . 1 700 tonnes. M ain-d’oeuvre employee . . 2 600 hommes. III. Knurów. La mine de K nurów est la plus recente de toutes les mines fiscales et aussi celle dont 1’installation est la plus moderne. Elle est divisee en deux champs: E st et Ouest. Le champ Est est desservi par un double siege d’exploi- PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM tation, depuis une ąuinzaine d’annees. Le champ O uest comporte un siege simple encore en cours d’installation. a. - Puits „św. Piotra et Paw ła“. Les deux puits du siege E st portant les noms de św. P iotra et św. P aw ła. Ces puits possedent chacun deux compartiments d’extraction. couches exp!oitabIes d’une puissance totale de 19 me tres. La couche la plus elevee dans la serie, d’une puis sance de 5,50 environ correspond probablem ent a la couche Antonie de Bielszowice. Le roulage au fond a lieu dans les galeries principales par locomotives electriąues. La production journaliere s’eleve a 1 600 tonnes, Na dole, w kopalni Wyzwolenie podczas zwiedzania przez Pana Prezydenta Rzeczypospolitej. Sous terre, pendant la desoendee du Prśsident de la Republiąue (mine Wyzwolenie). Unter Tage wahrend der Besichtigung- des Herm) Prasidenten im Bergwerk Wyzwolenie. Św. P aw ła est le puits principal d’extraction, św. P io tra est utilise comme puits de retour d’air, pour la descente du personnel et des m ateriaux et egalement partiellem ent pour l’extraction. Le puits św. P aw ła est eąuipe avec deux machines a vapeur tandem jumelees. Les cages ont 4 etages et 2 beerlines par etage. Le puits Pierre-św . P iotra possede un ventilateur R ateau de 8 000 m3 par minutę. Le gisement exploite a K nurow -Est possede 9 le personnel a 4 400 ouvriers, non compris les ouvriers de la cokerie. Le chaufferie se compose d’une batterie de 16 chaudieres d’une surface de chauffe totale de 3 300 m2; pression de 12 atmospheres, surchauffe a 300 degres. La mine de K nurów possede une centrale electrique composee de 2 turbo-alternateurs de 4 000 kw. de puissance totale a 2 100 volts. Le complement necessaire a la consommation d"e K nurów est fourni par le reseau de fOberschlesische PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Elektrizitatswerke sous la tension de 6 000 yolts ramenee pour utilisation a 2 100 et 500 volts. Le triage comporte un criblage a sec et un lavoir lavant les menus 0,70. La mine de K nurów produit un bon charbon a coke. Les 4 /5 environ de la production sont traites par la cokerie attenante a la mine. Le reste est livre a diyerses usines a gaz de Pologne. La cokerie comprend 4 batteries de 60 fours chacune, ce qui en fait 1’installation la plus im portante de la Haute-Silesie polonaise. b. - Puits „Foch“. Un seul puits, qui a reęu la denomination de ,,Foch“ , a pu etre fonce jusqu’a la rencontre du groupe des Saattelflóze. Le fonęage du deuxieme puits fut arrete par la rencontre de sables mouvants. Le puits Foch a une profondeur de 550 metres. II est relie par un travers-banc au siege Est a 1’etage de 450 metres. Dans les differentes couches des travaux encore peu devel-oppes sont en preparation. Institutioos de prevoyance. En dehors des charges sociales prescrites par la loi il y a lieu de signaler les efforts faits par 1’administration des mines locales pour augm enter le bien etre de ses ouvriers: a) En tout premier lieu apparaissent les maisons ouyrieres. Les difficultes de logement ont de tout temps existe en Haute-Silesie, mais elles furent considerablement aggravees par 1’augmentation du per sonnel employe dans les mines apres la guerre. La mine de Król dispose de 192 maisons ouyrieres com portant au total 1 246 logements. Sur ce chiffre, 112 maisons ont ete construites au cours des deux der- Nachdem Obrschlesien an Polen angegliedert w orden w ar, iibernahm die Republik ais Eigentum unter Anderem auch die Bergw erke ehemals dem Preussischen Fiskus gehórend. Das Grubenfeld der nun Polen zugekommenen Bergw erke stellt sich auf 35 320 000 ha., der Kohlenreichtum der Bergw erke umfasst ca. 9 Milliarden Tonnen. Das ehemalige Fiskuseigentum w urde der Gesellschaft „Polskie Kopalnie Skarbowe nieres annees. Dans le meme laps de temps, 90 mai sons ont, en outre, ete acquises par les mines, et 12 prises en location. De grosses sommes ont ete affectees a la mise en etat de ces 102 maisons. Enfin 5 dortoirs avec, au total 400 lits, sont mis a la disposition des ouvriers celibataires ou de ceux dont le foyer, trop eloigne, ne perm et pas le retour journalier a la maison. A Bielszowice il existe 110 maisons ouyrieres com prenant au total 444 logements, 7 maisons de 4 logements chacune sont, d’autre part, en voie d’achevement. A Knurów, une colonie moderne, construite de 1903 a 1913, m et a la disposition des ouyriers 771 logements repartis en 136 maisons. Les logements des mines presentent sur les loge ments prives de tres serieux avantages, tels que bon entretien constant, eau et eclairage gratuits, dependances perm ettant 1’eleyage du petit betail et de la yolaille, enfin jardin et souvent champ de culture attenant au logement. L ’administration des mines entretient, d’autrc part, des cantines et s’est meme chargee, au cours des dernieres annees, du ravitaillement du personnel en pomnes će terre. Dans le meme esprit, une blanchisserie a ete installee a Król.-Huta ou, dans laquelle, les ouyriers peuvent faire blanchir leur lingę m oyennant une faible retribution. Des creches, ecoles maternelles, menageres, ou de preparation professionnelle, organisees par les mines reęoivent des enfants de tout age, tandis que des cours de langue polonaise ont ete institues pour les adultes. Enfin, une aide appreciable est pretee aux societes sportiyes et musicales formees par le personnel. En septembre 1922 a ete celebree la tete des mineurs au cours de laquelle eut lieu le baptem e des puits. A cette occasion plus de 500 m ontres furent distribuees aux plus anciens ouyriers des mines fiscales. na Górn. Śląsku“ A. G., Pachtgesellschait verpachtet. Der Sitz der Gesellschaft ist Królewska Huta. Die Forderung der genannten B ergw erke belauft sich auf ca. 3 Millionen Tonnen Steinkohlen jahrlich und m acht demnach den zehnten Teil der gesamten Steinkohlenfórderung der W ojewodschaft Schlesien aus. Belegschaft: 17 500 Arbeiter. Augenblicklich sind 3 Bergw erke im Betrieb.“TiTKról.-Huta, Bielschowitz und Knurów. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Beschreibung der Bergwerke. Grube „K ról“ . Die Grube ,,Król“ ist die alteste der zu den „Pol skie Kopalnie Skarbow e" gehórenden Gruben, ist seit 125 Jahren im Betrieb. Die bisherige Fórderung betra g t 100 Millionen Tonnen Steinkohle. Die vorhandenen Flóze umfassen wahrscheinlich 300 Millionen 2 Millionen Tonnen jahrlich. Belegschaft 10 000 Arbeiter. Mithin ist die „Król“ Grube die grósste in Oberschlesien. Jede von den Gruben hat einen Hauptfórderschacht, die alle Aufbereitungsanlagen und eige ne Schmalspurbahnanschlusse besitzen. Der jahrliche V erbrauch an elektrischer Energie ist 25 Millionen Kw. Der ganze Bedarf w ird durch die Oberschlesischen elektrischen W erke in Chorzów gedeckt. G rupa uczestników zjaz.au P a n a Prezydenta n a kopalni Wyzwolenie. Grouppe pendant ia descente du Presidenit de la Republiqup. G ruppe d er T eilnehm er der H m ab fah rt des P rasid en ten der R epublik auf dem Bergwerrk W yzwolenie. jT_rLn-n_ri_ri_rLr L_ruuT_r Tonnen. Die Grubenflache umfasst 2 500 ha, und liegt hauptsachlich unter der S tadt Królewska H uta und den Gemeinden Łagiewniki, Chorzów, Świętochłowice und Nowe Hajduki. Die „Król“ Grube besteht aus vier selbstandigen Schachtanlagen und zw ar aus dem Ostfeld, (Święty Jacek Grube), aus dem Siidfeld, (Piast Grube), aus dem W estfeld (B arbara Grube) und aus dem Nordfeld (W yzwolenie Grube). Fórderung A) Św ięty Jacek-Grube. Die beiden H auptschachte der Grube sind 168 m. tief, und w erden durch Zwillingsdampfmaschinen betrieben. Der dritte Schacht w ird durch einen elektri schen Aufzug betrieben. Die tagliche Fórderung betra g t 3 000 Tonnen, bei einer Belegschaft von 4 500 Arbeitern. Der Kohlenabbau w ird in den Flózen Ger hard, Heinzmann und im Sattelflóz betrieben, wobei PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM yorw iegend komprimitierte Luft angew andt wird. Ausserdem besitzt die Grube eine Brikettfabrik mit einer Jahresproduktion von 90 000 Tonnen. Die Kesselanlage umfasst 16 Dampfkessel, je 78 qm. Feuerungsflache und 6x/2 Atmospharen Druck. B) Piast-G rube. Besitzt 2 Fórderschachte 159 m. tief und w ird durch Zwillingsdampfmaschinen betrieben. Die oberen Schichten sind meistens erschopft. Um den kostspieligen Tiefabbau zu vermeiden, teufte m an einen neuen Fórderschacht auf der Grenze des Grubenfeldes bei Domb ab. Der neue Fórderschacht hat die geforderte Kohle von den Tiefschichten zur H auptabbauschicht zu transportieren. Die Befórderung der abgebauten Kohle wie auch der Belegschaft unter Tage zu den Schachten erfolgt durch eine elektrische Kleinbahn, 5 km. lang. Die tagliche Fórderung betragt 1050 T on nen. Die Belegschaft umfasst 1500 Mann. C) B arbara-G rube. Die beiden Schachte sind 189 m. tief. Die Grube ist neuzeitlich eingerichtet, besitzt Aufziige mit elektrischen- und Dampfantrieben, Seilfórderanlagen, eine Anlage fiir Herstellung von fliissiger Luft usw. Sie gehórt zu den wenigen Gruben, auf der fliissige Luft ais Sprengstoff angew andt wird. Es w erden auch Pressluftham m er und elektrische Bohrmaschinen an gew andt. Die veraltete Dampfkesselanlage w ird letztens durch eine elektrische Anlage ersetzt. Tagliche Fórderung 1 600 Tonnen. Belegschaft 2 200 Mann. D) Grube W yzwolenie. Ist die jiingste der vier zu dem B ergw erk KrólGrube gehórenden Gruben. Die Abteufung begann erst im Jahre 1900. Die beiden Fórderschachte der Grube sind 280 m. tief und w erden durch DampfAufzugmaschinen betrieben.. U ntertage erfolgt die Be fórderung durch elektrische Lokomotiven. Belegschaft 1800 Mann. Tagliche Fórderung 1950 Tonnen. II. Bielszowice. Schachte Kościuszko u. Korfanty. Der Abbau erfolgt seit ca. 20 Jahren. Tagliche Fórderung b etragt 1 700 Tonnen. Die Belegschaft umfasst 2600 Mann. Der Strom verbrauch betragt 2 Millionen Kw. jahrlich, aus den Oberschlesischen elektrischen W erken in Chorzów. Bei der Grube existiert ausserdem eine kleine elektrische Anlage. III. Bergwerk Knurów. Das Bergw erk K nurów ist das jiingste, und daher besitzt es eine durchaus neuzeitige Einrichtung. Das B ergw erk besteht aus 2 Doppelgruppen, dem alteren, an 15 Jahre tatigem Ostfeld, (St. P eter- u. Paulsgrube) und dem W estfeld (Foch-Grube). Der H auptfórderschacht ist der St. Paulschacht, in welchem 2 Aufziige tatig sind. Der St. Peterschacht w ird hauptsachlich fiir Kabelwinden, Aufziige, M aterialienbefórderung und B ew etterung benutzt. Der St. Paulschacht w ird durch 2 Zwillingsdampfmaschinen betrieben. Im St. Peterschacht ist ein Ventilator, S y stem R ateau mit einer Leistung von 8 000 cbm. eingebaut. Die tagliche Fórderung betragt 1600 Tonnen bei einer Belegschaft von 4400 Arbeitern. Die elektrischen Anlagen bestehen aus 2 Turbo-Dinamos von zusammen 4 000 Kw. Das B ergw erk umfasst auch eine Koksanstalt aus 240 Koksófen bestehend. Die Koksanstalt yerbraucht 4 /5 der Fórderung. Es w ird auch hauptsachlich Flammkohle und Gaskohle gefórdert. Die letztere w ird fiir Industriezwecke, H ausbrand und auch fiir Eisenbahndienst verw endet.' In der Koksan stalt w erden ais Nebenprodukte Teer, Benzol und schwefelsaures Amoniak gewonne. W ohlf ahrtseinrichtungen. Die W ohlfahrtseinrichtungen iibertreffen weithin das gesetzlich vorgeschriebene Mass. Die-Einrichtungen umfassen eine Reihe von A rbeiterhausern. Die Wichtigkeit der Arbeiterhheime ist desto grósser, da in der Nachkriegszeit die Hóhe der Belegschaft stark gestiegen ist. Das B ergw erk Król disponiert iiber 192 Arbeiterhauser bestehend aus 1246 W ohnungen. In den letzten 2 Jahren w urden 112 W ohnungen neu gebaut, 90 H auser gekauft und 12 gepachtet. Fiir ledige Arbeiter, dereń standiger W ohnort von der Grube w eiter entfernt ist bestehen 5 Arbeiterheime mit 400 Schlafplatzen. In Bielszowice sind 110 A rbeiterhauser mit 444 W ohnungen. Der Bau von 7 w eiteren Arbei terhausern w ird demnachst beendet. Die Arbeiterkolonie in Knurów ist neuzeitig und auf Grund eines einheitlichen Planes errichtet. Sie besteht aus 136 Hau sera (771 W ohnungen) die in den letzten 10 Vorkriegsjahren erbaut wurden. Die Regelung der W ohnungsfrage ist von grósster Bedeutung und w irkt viel dazu, um der Gesellschaft einen guten und standigen Arbeiter-Stam m zu sichern. W ir lassen eine Reihe von anderen Anlagen, die den H aushalt des Arbeiters fórdern sollen unerw ahnt. Ein jedes Haus hat einen Gar ten, dereń Gesamtzahl 3000 ist. Ausserdem bebauen die Arbeiter ca. 1100 ha. von den W erken gepachtetes Land. Es w ird grósste Aufmerksamkeit der Schulunterziehungsfrage gewidmet. Kleinkinderheim, Sauglingsheime, allgem. U nterrichtskurse fiir Beamte, eine vorbereitende Bergschule w erden von den Polskie Ko palnie Skarbow e unterhalten. Es w ird auch erhebliches fiir die Fórderung des Sportes, der Musik und des Gesanges in der Belegschaft von der V erw altung getan. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZE SZ Y T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM a i w Strzybnicy (Górny Śląsk) Spółka dzierżawna, Tarnowskie Góry — Spółka Akcyjna. 4 *s i £ I;£ ■w s CT •* 1 ■4* 1 ±* ¥ a r%i •i'* •*< i •« i i i:s1 -1T rai s i 3f ■SC ■*1 Tir1 M ń I -M I -li $ ■« •*< *< 1 i a s 2^ Fonderie Fiscole Polonaise de Strzybnica (H-te Silesie) Societe Fermiere de Tarnowitz — Societe Anonyme. P o lsk a Huta S k a rb o w a O łow iu i Srebra w Strzybnicy p rzejęta była w dniu 22. czerw ca 1922, w dniu zajęcia przez W o jsk a Polskie, n a w łasność Rzeczypospolitej i objęta w p o siad an ie od p ru sk ieg o fisk u sa przez Rząd Polski. Do 16. m a rc a 1923 prow ad zo n a była jako przedsiębiorstw o państw ow e i z ram ien ia R ządu kierow ał H utą Inż. W acław M akow ski. Od 16. m a rc a 1923 h u tę objęła spółka d zierżaw n a p od w yżej p o d a n ą firm ą. K apitał spółki składa się w połow ie z k a p ita łu rządow ego — w połow ie z p ry w atn eg o k a p ita łu francuskiego (M ineraux et M etaux Paryż). R ad a nad zo rcza składa się z przedstaw icieli Rządu i k ap italistó w fran cu sk ich . P rezesem Rady na p rzeciąg lat trzech jest z ram ien ia Rządu Inż. Jó zef K iedroń, szef d e p artam en tu Ś ląskiego M in isterstw a P rzem y słu i H andlu. W iceprezesem jest P. Robellaz, francuz. D yrekcja składa się z Inż. A n to n ieg o K am ień sk ieg o , byłego M in istra oraz Inż. K lem en sa M ulcay. P ro d u k cja h u ty : O łów , znanej w szechśw iatow ej m arki „ T a rn o w itz ", srebro, g lejta o ło w ia n a k w as siarcza n y R obotników h u ta p o siad a 500. Zbyt h u ty — przew ażnie zagranicę. rii 2 Adr. telegr.: T arn o ferm e Strzybnica. — T elefo n : T a rn o w sk ie G óry (T arnow itz) Nr. 12. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM Ze zbiorU:Ic\ P r i y h y l8k P IsK d ry d h i a 9. Spółka akcyjna Nowy Bytom. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T POŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM „FRIEDENSHUTTE“ Spółka H utę w ybudow ano w roku 1840. Z początku skła dała się ona tylko z w ielkiego pieca oraz budynków po bocznych. W ielki piec obsługiw ała 50 konna dm uchaw a 0 niskiem ciśnieniu i cylinder p a ro w y 36 ” oraz cylinder w ia tro w y 6 0 ” . M aszynę obsługiw ały trz y k otły pa row e. H uta posiadała kuźnię stolarnię jeden budynek m ieszkalny dla urzędników i d w a dla robotników . H uta rozw ijała się stopniow o z m ałych początków , aż w z ro sła do dzisiejszej w ielkości. W iełki piec d o starczał rocznie 30.000 ctn. surów ki 1 przodow ał w produkcji w szystkim w ielkim piecom koksow ym G órnego Śląska, jak to w y n ik a z poniższego zestaw ienia na rok 1846: T abela I. . 30.000 ctn. 1. Friedenshiitte . . . 2. H uta L a u ry ..................... . 25.000 ?> 25.000 A ntoniny . . . . 3. „ M a r j i ..................... . 23.000 4. „ E intracht . . . . . 22.000 5. „ K rólew ska . . . . 21.000 6. „ F a l v a ..................... . 12.500 7. „ H ohenlohe’go . . . 11.500 8. „ H utę założyli i w ybudow ali o b yw atele bytc W dniu 12. sierpnia 1851 r. nabył hutę od jej do tychczasow ego w łaściciela M. F riedlandęra, w ra z ze w szystkim i budynkam i, m aszynam i, w a rsztatam i, posia dłościam i i t. d. Andrzej hr. R enard z W ielkich S trzelec, k tó ry hutę rozbudow ał i pow iększył. W y b u d o w ał on drugi w ielki piec w ra z z odpow iednim i urządzeniam i, w sta w ił 70-konną m aszynę p a ro w o -w ia tro w ą w ysokiego ciśnienia i urządził instalację pieca koksow ego z 28 pie cami koksow ym i. W dniu 30. listopada 1855 r. sprzedał hr. R enard hutę tą leśno-hutniczo-górniczem u to w a rz y stw u „Min e rw a “. T o w a rz y stw o to ukończyło w roku 1856 in w esty cje, rozpoczęte p rzez poprzedniego w łaściciela, w y b u d o w ało trzeci w ielki piec, instalow ało stukonną m aszy n ę o w ysokiem ciśnieniu, w y sta w iło c z w a rty dom m ieszkalny dla robotników i dodało dziesięć now ych pieców koksow ych. W następnych dw óch latach pow ięk szy ły się za k ład y do tego stopnia, że sk ład ały się już z sześciu w iel kich pieców , posiadających najw iększe w y m ia ry w śró d pieców górnośląskich. Instalacja m aszyn dm uchadłow ych (jedna m aszyna o niskiem ciśnieniu i trz y o w ysokiem o łącznej sile 400 P. S.) urządzono w ten sposób, że m aszyna o niskiem ciśnieniu pędzona b y ła p arą, uchodzącą z dw óch m aszyn o w ysokiem ciśnieniu; jedyne w ó w czas w tym rodzaju urządzenie na G órnym Śląsku. K otłow nia posiadała 18 kotłów p aro w y ch z paleniskiem bezpośredniem . Kok 91 99 ii 99 99 akcyjna w Nowym Bytom iu G. Śl. sow nię rozbudow ano w całości do 44 pieców i rozsze rzono o 10 fundam entów piecow ych. R obotnicy huty k o rzy sta ją z dobrodziejstw zw ią zku gw areckiego, urzędnicy posiadają fundusz e m e ry talny dla urzędników i w dów . — W roku 1857 produko w a ła huta już 130.686 ctn. żelaza surow ego, ilość naj w ięk szą ze w szy stk ich p ry w a tn y c h hut G órnego Śląska. W roku 1871 w lutym założono „O berschlesische E isenbahn-B edarfs A .-G.“ (zw ane w skróceniu „O berb e d a rf“), k tó re nabyło — „F riedenshutte“ od „Minerw y “. — W spraw ozdaniu za p ierw sz y rok adm inistra cyjny w ym ienionej dopieroco Spółki zaznaczono, że za k ład y w y m ag ają zap row adzenia now oczesnych u rz ą dzeń i p rzek ształcen ia i odpow iednio do tego w y tę ż y ły z ak ład y w następnych latach sw e siły, aby dopiąć w y tkniętego celu. Ju ż w roku 1871 dostaw iono w ielki piec, a w roku 1872 postanow iono zupełną przebudow ę w ielkich pie ców i w y staw ien ie w m iejsce sześciu pieców m niejszych rozm iarów , c z te ry now e w iększe piece o łącznej pro dukcji rocznej 40.000 ton surów ki. P o d czas gdy w y so k o ść sta ry c h pieców w ynosiła około 11 m., w y so k o ść now ych pieców b y ła 16 m. (dzi siejsze w ielkie piece m ają już 23 m. w ysokości). K ry z y s gospodarczy, w y w o ła n y w ybuchem w ojny w roku 1870 zaciężył bardzo na przem yśle żelaznym . B udow a pieców postępow ała powoli, lecz w y trw a le naprzód. W roku 1880 b y ły już czynne trz y w ielkie piece, a urządzenia m aszynow e dostosow ano do now oczesnych w ym ogów i znacznie je pow iększono. R ów nocześnie przebudow ano c z w a rty w ielki piec dla produkcji rocz nej 14.000 ton. G azy w ielkopiecow e kierow ano po części pod kocioł p arow y, gdzie słu ż y ły do w y tw a rz a n ia p ary , częściow o zużyw ano takow e w rurach rozdw ojonych. P iec 4-ty uruchom iono w tym sam ym roku, od dano te ż w ty m roku do użytku płuczkarnię w ę g la oraz rozszerzono koksow nię do 120 kom ór. R ok 1883 m iał dla dalszego rozw oju zakładów roz strz y g a ją c e znaczenie. Św iadom ość, że stal i żelazo zlew ne zastąp ią w przy szło ści w w iększej ilości p ro duktów żelazo pudlow e oraz w y so k o ść produkcji, m o żliw a w w y tw ó rc z o śc i stali i żelaza zlew nego o w iele w y ższa, niż p rzy pudlow aniu, skłoniły w łaścicieli do po w zięcia decyzji w y b u d o w an ia w ielkiej stalow ni. N ow e z ak ład y uruchom iono już dnia 17. listopada 1884 roku. R ów nocześnie w ybudow ano fab ry k ę sm oły i am oniaku. Usilna p rac a około rozbudow y zakładów , tr w a jąca w ięcej jak dziesięć lat doznała w czerw cu 1887 r. nagłej i nieszczęśliw ej p rze rw y . W nocy z dnia 24. na 25. cz erw c a w y le c ia ła w pow ietrze w skutek eksplozji kotłow nia w ielkich pieców w ra z z 22 kotłam i górnym i Koksownie — Kokereien. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM „F R I E D E N S H U T T E “ Spółka i 44 dolnymi. Dziesięciu zabitych i 55 w ięcej lub mniej rannych padło ofiarą tej k atastrofy. S padające żarzące się cegły w znieciły pożar w w ielu budynkach. Znisz czały kom pletnie cz te ry robotnicze budynki m ieszkalne, dw ie w ielkie stajnie, dw a m ag azy n y i budynek dla m a szyn dm uchadłow ych. S padające części kotłów uszkodziły znacznie w iel kie piece II i IV, dach lejarni, ram pę do w y ła d o w y w ania rudy i w szy stk ie przew o d y m iędzy kotłow nią a w ieikiem i piecami, ogrzew acze w iatru, przew ody ga zow e i w iatro w e. W ytężonej energji ów czesnego generalnego d y rek to ra zaw dzięczać należy w y staw ien ie w ciągu nie wielu m iesięcy potrzebnych now ych budynków i pod jęcie now ego ruchu. T abela II. P ro d u k cja żelaza surow ego Z tego Friedenshiitte na G órnym Śląsku w ypro d u k o w ała w roku ton ton 1872 295.000 15.400 = 5,3% 1882 383.000 34.893 ■== 9,1% 1892 471.000 5 9 .7 2 3 = 12,7 % akcyjna w Nowym Bytomiu G. Śl. 1902 685.000 161.495 == 23,6% 1912 1.048.000 250.050 = 23,8% T akże i w produkcji stali surow ej zajm uje huta p ierw sze m iejsce. „F ried en sh u tte“ należy do koncernu „ O b e r schlesische Eisenbahn B edarf A. G.“ K oncern ten obejm uje następujące z a k ła d y : 1. Zakłady hutnicze „Friedenshiitte“ Sp. akc. w Nowym Bytomiu. Stalownie i walcownie, Zakłady koksowe, Fabryki produktów ubocznych. 2 . Zakłady Huldżyński w Gliwicach Z ak ład y Siem ens — M artinow skie O dlew nie żelaza i stali T łocznia i w a rs z ta ty 3. Zakłady rur stalow ych w Gliwicach W alcow nie rur spaw anych i bez szw u O bcynkow nie 4. Zakłady hutnicze Zawadzki W alcow nie żelaza sztabow ego K uźniarka z w ykrojam i 33 W rt o w z w 3 C H H W N H nC *S O t» c/> •M % sr w w* 'S -is R5 Z i Cd o i. s P c/> H u ta wielkopiecowa — Hocliofenanlage. *0 X) N n w ot n L n o s k! z o 2 > rt t™1 o o 50 O <j> r > (D Pt PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM „F R I E D E N S H U T T E “ Spółka W arsztaty kolejek polowych Fabryka zwrotnic Fabryka pojazdów 5. Odlewnia żelaza Colonnowska , 6. Kopalnia w ęgla kamiennego „Friedensgrube“ 7. Kopalnie rudy żelaznej w Czernej (Małopolska) 8. Kopalnie rudy żelaznej w Tarnowskich Górach 9. Kopalnie rudy) żelaznej Marksdorf (Markusovce, Cze chosłowacja). Kapitał akcyjny w ynosi 300 miljonów marek. W całym koncernie pracuje około 35 000 urzędników i robotników. N ajw yższy stan produkcji rocznej stali surowej w ynosił 500 000 ton. W ytw órczość Koncernu: S urów ka, koks, am oniak, benzol, dziegieć, oleje smolne, żużle, fosfatow e, bloki elektr., „T hom as11-, „Siem en s“-, „M artin11-, niklow o-stalow e, b ry ły płaskie su ro w e i w alcow ane, żelaza płaskie, płaskow niki, szerokie żelazo form ow e w szelkiego rodzaju do 550 m m w y so k o ści chodnicow ej, szy n y norm alnotorow e, do kolejek polowycH i kopalnianych, progi, złączki, p ły ty podkładow e, p ły ty sprzęgow e, blachy grube, blachy k arbow ane, bla chy średnie, blachy cienkie, blachy w y tłac z a n e, blachy row kow ane, blachy do prądnic, do tran sfo rm ato ró w i inne blachy specjalne, żelazo uniw ersalne, żelazo s z ta bow e, taśm ow e, kantow e, żelazo teo w e (T-E isen), ceow niki (U-Eisen) i w szelkie inne żelaza przekrojow e, ru ry spajane i bez szw u dla w szystkich celów . Specjalności: M aszty rurow e, w ęże ru ro w e, ru ry kołnierzow e i w iertnicze, na zimno ciągnione ru ry s ta lo w e , ru ry w odne dla m ary n ark i, ru ry dla lokom otyw i kotłów , ru ry ocynkow ane, rurociągi w ysokiego ciśnie nia — ru ry kołnierzow e z kutego żelaza, balony bez szw u do w szelkiego rodzaju gazów jak k w as w ęglow y, tlen, w odór, dęte przedm ioty bez szw u, ram y autom o bilow e i inne części w y tłac z a n e do budow y autom obili, ru ry do sprzęgieł K ardana. O kucia do budow y w agonów , blachy puklaste, dna ok rąg łe i k w a d ra to w e, płaskie i w głębione. W y ro b y kuźnic i tłoczni jako to osie do w o zó w ko lejow ych, obręcze do kół, tarc ze do kół, ro z e ty kołow e, kom plety kołow e. K ute k a w a łk i o najcięższej w adze, w a ły (zw ykłe akcyjna w Nowym Bytom iu G. Śl. i w y d rążan e) do budow y o k rętó w i m aszyn, pierścienie bez szw u kan to w e i płaskie do śred n icy 3 000 mm., kute kule stalow e. Specjalności z żelaza lanego szarego: S z tab y ru szto w e stalow o-żelazne i z tw a rd e g o odlew u, odlew y stalow e do najcięższych sztuk w stanie surow ym i obro bionym , żelazo lane odw ęglone w szczególnie m iękkiej, nadającej się do kucia jakości. Zakłady siostrzane: 1. Tow. Akc. „Ferrum“ w Zawodziu obok Katowic Z ak ład y spajania rur, kotłow nia, budow a a p a ra tów , odlew nia form stalow ych, fabrykacja osi do w o zó w ciężarow ych, śru b y , m u try i nity. 2. Otto Jachman T ow . akc. Berlin-Borsigwalde O dlew nia żelaza i m etali, P r a s y hydrauliczne, Kuźnie i fa b ry k a śrub, O dlew nia stali. 3. „Friedenshiitte“ T. z o. p. Materiałów dla polnych i w ąskotorow ych kolejek, Berlin W . 35, am K arls b ad 16. S zy n y , gotow e to ry , zw rotnice, obrotnice, pom o sty przesuw ane, w ózkow e tarcice, w ózki w y w ro tow e, w indy, lokom otyw y, pogłębiarki, w ózki ko palniane, sam o w y ład o w acze, w o z y pom ostow e, cegielniane w ózki piętrow e, w ózki dw ukołow e i inne w ózki specjalne. U działy: O berbedarf posiada w iększość akcji T. A. huty 1. D on n ersm ark a (D onnersm arkhiitte A. G.) z obszernemi pokładam i w ęglow em i, piecam i w ysokiem i, fa b ry k ą m aszyn, odlew nią odlew ów m aszynow ych, odlew nią ru r, kotłow nią, zakładem budow ą m o stó w i t. d. W iększość akcji „K arlshutte“ w A ltw asser 2. w W aldenburskiem , po k ład y w ęglow e, odlew nie że laza, fabryki m aszyn, w a rs z ta ty konstrukcyjne, z a k ład y so rtow ania w ęgli i t. d. Kopalnie Kulmiz, W aldenburg, kopalnie w ęgla 3. kam iennego, koksow nie i w y tw ó rn ie p ro d u k tó w ubocznych. V ereinigte H olzindustrie, W ro c ła w z filjami. 4. P ozatem posiada to w a rz y stw o jeszcze inne m niejsze udziały w różnych przedsiębiorstw ach. „ F ri@ d e n s h iitte “ Spółka akcyjna w Nowym Bytomiu. Die Friedenshiitte w u rd e im Ja h re 1840 erbaut. Sie bestand anfanglich aus einem Hochofen nebst Nebengebauden. D er Hochofen w urde durch eine 50-pferdige N iederdruck-G eblasem aschine und einem D am pfzylinder von 36 ” und einem G eblasezylinder von 60 ” b e trieben; die M aschine w u rd e von 3 D am pfkesseln bedient. Es w a re n ferner vorh an d en : 1 S chm ied ew erk statte Gisernia — Giesshalle. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T POŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM „F R I E D E N S H U T T Eu Spółka 1 Tischlerei 1 B eam tenw ohnhaus und 2 A rbeiterw ohngebaude. Die Friedenshiitte hat sich also aus ganz kleinen Anfangen bis zu ih rer heutigen G rósse entw ickelt. D er Hochofen lieferte jahrłich 30 000 Z tr. Roheisen und stand dam it an der Spitze aller K okshochófen O berschlesiens, w ie aus der folgenden U bersicht fiir das Ja h r 1846 h e rv o rg e h t: akcyjna w Nowym Bytomiu G. Śl. Die E rb au er und G riinder der Friedenshiitte w a re n B euthener B urger. Am 12. A ugust 1851 w urde die F riedenshiitte mit allen G ebaulichkeiten, M aschinen, W erkstiltten, G rundstiicken etc. fiir 120 000 Tir. von dem dam aligen B esitzer M. F riedlaender an den G rafen A ndreas yon R enard auf G ross-S trehlitz v erk au ft. Vom G rafen R enard w u rd e die Friedenshiitte ausgebaut und v e rg ró sse rt durch die Anlage eines zw eiten Hochofens nebst Zubehor, einer W alcow nia bałw ankow a — Blockwalzwerk. Tabelłe I. 1. Friedenishiitte 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. . . . . . 30000 Ztr. L a u r a h i i t t e .......................... ... 25 000 A ntonienhiitte . . . . . 25 000 M ariahlitte . . . . . . 23 000 E i n t r a c h t h i i t t e ..................... ... 22 000 Konigshiitte . . . . . . 21 000 F a l v a h i i t t e ..................... . 1 2 500 H o h e n lo h e h iitte ..................... ... 11 000 „ „ „ „ „ „ „ 70-pferdigen H ochdruck - G eblase - D am pfm aschine und einer K oksofenanlage von 28 Koksófen. Am 30. N ovem ber 1865 y e rk au fte G raf R enard die Friedenshiitte an die F o rst-, H iitten- und B ergbaugesellschaft „M inerva“ . Die G esellschaft „M inerva“ beendete im Ja h re 1856 die vom V orbesitzer begonnenen B auten der F ried en shiitte, erbaute den 3. Hochofen, stellte eine 100-pferdekraftige H ochdruckm aschine nebst Zubehor auf, e rrichtete ein viertes A rbeiterw ohnhaus und baute 10 neue Koksófen. In den folgenden zw ei Jahren w u rd e die PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM „F R I E D E N S H U T T E “ Spółka ganze Anlage d e ra rt v e rg ró sse rt, dass sie nun aus 6 Hochofen bestand. D iese h atten die gróśsten Dimensionen unter den oberschlesischen Hochofen. Die Geblasem aschinenanlage (1 N iederdruck- und 3 H ochdruckm aschinen von zusam m en 400 P S ) w a r d erartig eingerichtet, dass die N iederdruckm aschine durch die abgehenden D am pfe von 2 H ochdruckm aśchinen betrieben w u rd e, in dieser A rt dam als die einzige Anlage O b er schlesiens. Die zu den M aschinen gehórige K esselanlage bestand aus 18 D am pfkesseln m it direk ter Feuerung. Die V erkckungsanlage w u rd e bis auf 44 Ofen voll- akcyjna w Nowym Bytom iu G. Śl. w ird betont, dass die A nlagen des W erk es einer durchgreifenden M odernisierung und U m gestaltung bediirften und dem gem ass w a re n die folgenden Ja h re dieser Ta^igkeit in ausgedehnter W eise gew idm et. Schon 1871 w u rd e ein Hochofen neu zugestellt und im Ja h re 1872 beschlossen, die ganze H ochofenanlage des W e rk e s vóllig um zubauen, und s ta tt der bisherigen 6 Hochofen kleineren U m fanges m it 4 neuen grósseren Hochofen auszustatten, w elche zusam m en 40 000 Tonnen Roheisen jahrlich leisten sollten. W ah ren d die alten Hochofen ca. 11 ni hocli w aren, bekam en die neuen eine Hóhe von ca. W a lc o w n ia d u ża —^ jG robstręeke. standig ausgebaut und noch m it 10 O fenfundam enten erw e ite rt. Die A rbeiter der Friedenshiitte genossen die B egiinstigung eines K nappschaftsverbandes und die Beam ten eines B eam ten-W itw en-P ensionsfonds. Im J a h re 1857 erzeu g te die Friedenshiitte b ereits 130 686 Ztr. R oheisen, am m eisten von allen P riv ath iitten O berschlesiens. Am 11. F e b ru a r 1871 w urde die O berschlesische E isenbahn-B edarfs A. G. (kurz O berbedarf genannt) gegriindet, w elche die Friedenshiitte von der M inerva kauflich iibernahm . Im B ericht iiber das 1. G eschaftsjah r der O berschlesischen Eisenbahn-B edarfs-A .-G . 16 m. (Die heutigen Hochofen haben b ereits 23 m Hóhe). Die w irtschaftliche K risis der 70-er Jah re lastete sehr schw er auf der M ontanindustrie. D er A usbau der Ofen vollzog sich langsam er, w urde aber doch fo rtgesetzt, um fiir b essere Zeiten geriistet zu sein. Im Ja h re 1880 standen bei der Friedenshiitte bereits 3 neue grosse Hochofen im F euer und die m aschinellen A nlagen der B etriebe w a re n m odernisiert und v e rg ró s s e rt w orden. G leichzeitig w u rd e der Hochofen Nr. IV auf eine jahrliche Produktionsfahigkeit von 14 000 T onnen um gebaut. Die G ichtgase w u rd en teils unter D am pfkessel geleitet, um dort zu r E rzeugung von D am pf y e rb ra n n t zu w erden, PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM „FRIEDENSHU TTE“ Spółka teils dienten sie zur E rhitzung des H ochofenw indes in den H osenróhrenapparaten. D er Hochofen IV kam im gleichen Ja h re in B etrieb, nachdem eine K ohlenw asche und die E rw e ite ru n g der K oksaniage auf 120 K am m ern fertiggestellt w a r. D as Ja h r 1883 w urde fiir die w e ite re E ntw icklung des W erk es von entscheidender B edeutung. Die E rkenntnis, d ass S tahl und Flusseisen bestim m t seien, in Zuk.unft fiir eine grosse Anzahl von P ro d u k ten anstelle des P uddeleisens zu tre te n und die in der S tahl- und F lusseisenerzeugung m óglichen, den P uddelprozess erheblich iiberlegenen Produktionsziffern fiihrten zu dem akcyjna w Nowym Bytomiu G. Śl. Anzahl von G ebauden in F lam m en: vier A rbeiterw ohnhauser, zw ei grosse Stallungen, zw ei M agazine und das G eblasem aschinenhaus w urden total ze rstó rt. D urch um herfliegende K esselteile w u rd en die Hochofen Nr. II und IV, das D ach der Giesshalle, die E rzab lad eram p en , sam tliche Leitungen zw ischen dem K esselhause und den Hochofen, die W in d erh itzer und die G as- und W indleitungen sehr erheblich beschadigt. D er rastlo sen E nergie des dam aligen G eneraldirektors gelang es in dessen, innerhalb w eniger M onate die erforderlichen N eubauten auszufiihren, um den vollen B etrieb w ie d e r aufnehm en zu kónnen. W alcow nia grubych blach i żelaza '.uniwersalnego — G robbleche und Uni vers aleisenstreck e. E ńtschluss, auf Friedenshiitte ein grosses S ta h lw erk zu erbauen. D er B etrieb der neuen Anlagen w u rd e bereits am 17. N ovem ber 1884 aufgenom m en. Gleichzeitig w u rd e eine T e e r- und A m m oniakfabrik errichtet. D iese in m ehr ais einem D ezenium sich fo rtg esetzt bessernde und m ehrende A rbeit fand im Juli 1887 eine jahe und ungliickliche U nterbrechung. In der N acht vom 24. zum 25. Juli flog die K esselanlage der Hochofen mit 22 O berkesseln und 44 U nterkesseln infolge einer Explosion in die Luft. 10 T o te und 55 m ehr oder m inder sch w er V erw undete w a re n die O pfer der K atastrophe. Im unm ittelbaren A nschluss an die Explosion gerie t durch herabstiirzende gltihende Ziegeln eine grosse Tabelle II. R oheisen-Produktion davon F ried en sO berschlesiens hiitte 1872 295 000 t 15 400 t = 5,3% 1882 383 000 t 34 893 t = 9,1% 1892 471 000 t 59 723 t = 12,7% 1902 685 000 t 161 495 t = 23,6% 1912 1048 000 t 250 050 t = 23,8% Auch in der R ohstahlerzeugung steht die G esell schaft an der Spitze sam tlicher E isenhiittenw erke. Die Friedenshiitte gehórt dem Konzern der O ber- PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM „F R I E D E N S H U T T E “ Spółka akcyjna w Nowym Bytomiu G. Śl. Piece elektryczne — Elektroofen. / * PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM „F R I E D E N S H U T T E “ Spółka schlesischen E isenbahn - B edarfs - A. - G. an. D ieser K onzern h at fólgende W e rk e : 1. H iittenw erke F riedenshiitte, S półka A kcyjna, N ow y B ytom (Hoch-, Stahl- und W alzw erk e, K oksanstalten, N ebenproduktengew innungsanlagen) 2. H uldschinskyw erke G leiw itz (Siem ens-M artinw erke, Eisen- und S tahlgiessereien, P re ssw e rk e , W e rk statte n ) 3. S ta h lró h re n w erk e G leiw itz (W alzw erk e fiir geschw eisste und nahtlose R óhren, Y erzinkereien) 4. H iittenw erke Z aw adzki (S tabeisenw alzw erke, G esenkschm iede, FeldbahnW e rk statte n , W eichenfabrik, F ahrzeugfabrik) 5. E isengiesserei C olonnow ska 6. S teinkohlenbergw erk F riedensgrube 7. E isenerzfórderung T arnow itz 8. E isenerzfórderung C zerna (Kleinpolen) 9. E isenerzfórderung M arksdorf (M arkusovce. TschechoSlow akai). D as A ktienkapital b e tra g t 300 Millionen Mark. BeSchaftigt w erd en im garizen Konzern ca. 35 000 B eam te und A rbeiter. Die hóchste R ohstahlerzeugung des K onzerns b etru g 500 000 t in einem Jahre. Erzeugnisse des Konzerns: Roheisen, Koks, Am m oniak, Benzol, T eer, T eeróle, Phosphatschlacken, T hom as-, Siem ens-, M artin-, Nickei-, E lektrostahlblócke, B ram m en roli und yo rg ew alzt, P latinen, B reiteisen, Kniippel, F orm eisen aller A rt bis 550 mm Steghóhe, H auptbahn-, Fęldbahn- und. G rubenschienen, Schw ellen, Laschen, U nterlagsplatten, Klem m platten, G robbleche, Riffelbleche, M ittelbleche, Feinbleche, S tanzbleche, Falzbleche, D ynam obleche, T ransform atorenbleche und sonstige Spezialbleche, U niyersaleisen, S tabeisen, B andeisen, W inkel-, T - und UEisen, und sonstiges Profileisen, R óhren, nahtlose und geschw eisste, fiir alle V erw endungszw ecke, S p e z ia lita te n : R ohrm aste, R ohrschlangen, B ohr- und Flanschenrohre, kaltgezogene S tahlrohre, M arinew a sse rro h re , Lokom otiv- und K esselrohre, yerzin k te Róhren, H ochdruck-R ohrleitungen, Schm iedeeiserne R ohrflanschenj N ahtlose Flaschen fiir G ase aller A rt, w ie K ohlensaure, W a sse r- und Sauerstoff, N ahtlose H ohlkórper, akcyjna w Nowym Bytomiu G. Śl. A utom obilrahm en und sonstige P ressteile fiir den A utom obilbau, K ardanróhren, B eschlagteile fiir W aggonbau, Buckelbleche, R und- und O.uadratbóden, flach und vertieft, H am m er- und P ressw erk erzeu g n isse, w ie Eisenbalm achsen, R adreifen, R adscheiben, R adsterne, kom plette R adsatze, Schm iedestiicke bis zu den schw ersten G ew ichten, W ellen auch hohl gebohrt, fiir Schiffs- und M aschinenbau, nahtlose W inkel-, Y orschw eiss- und F lachringe bis zu 3 000 m m D urchm esser, geschm iedete Stahlkugeln, G rauguss S pezialitaten: Stahleisen und H artguss-R oststabe, Stahlguss bis' zu den sch w ersten Stiicken, roh und bearb eitet, T em perguss in besonders . w eicher, schm iedbarer O ualitat. T ochtergesellschaf te n : A ktiengesellschaft F errurn in Z aw odzie bei K attow itz W asserg u ss ~R óhrensęhw eissw erk, K esselschm iede, A pparatebau. S tahlform giesserei, F abrikation von L astw agenachsen, Schrauben, M uttern und Nieten. O tto Jachm ann A ktiengesellschaft B erlin-B orsigw alde Eisen- und M etallgiesserei, H ydraulisches P re s s w erk , Schm iede- und S chraubenfabrik. S tahlgiesserei. F riedenshiitter Feld- und K leinbahnbedarfs G esellschaft m. b. H., Berlin W . 35, Am K arlsbad 16. Schienen, fertige Gleise, W eichen, D rehscheiben, Śchiebebuhnen, K arrdielen, M uldenkipper, P la te a u w agen, Z iegel-E tagew agen, S chiebekarren, Aufzugsanlagen, L okom otiven, B agger, F ó rd e rw ag e n , S elbstentlader, Spezialw agen. Beteiligungen: 4 Die O berbedarf besitzt die M ehrheit der Aktien der D onnersm arckhiitte A. G. m it um fangreichen Kohlenfeldern, Hochofen, M aschinenfabrik, G iesserei fiir M aschinenguss, R óhrengiesserei, B riickenbau, D am pfkesselbau usw . x Die A ktienm ehrheit der K arishiitte, A ltw asśer im W ald en b u rg er Steinkohlenreyier, Eisengiesserei, M aschinenfabrik, K o n stru ktionsw erkstatten, Kohlenaufbereitungsanlagen usw . B erg w e rk e Kulmiz, W aldenburg,. Steinkohlengrube, K oksanstalten sow ie N ebenproduktengewinnung. V ereinigte H olzindustrie B reslau m it einer A n zahl von Fiiialen. A usserdem besitzt die G esellschaft noch an d e re kleinere B eteiligungen an yerschiedenen U n te rnehm ungen. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM STALOWNIA, HAMERNIA i WALCOWNIA HUTY BAILDON DAn IfATAUlirAM! MA RADNYM Ćl flCIfll Widok ogóiny — Ciesamtubersicnt. 1 Stalow nia, hamernia i w alcow nia „H uta Baildona“ zawdzięcza swoją nazwę i swoje powstanie szkockiemu hutnikowi Johnowi Baildon, który z inicja ty w y hr. Redena położył wielkie zasługi około uru chomienia pierwszego wielkiego pieca koksowego na kontynencie europejskim w Gliwicach w roku 1796. John Baildon w ybudow ał hutę Baildon w roku 1893 z licznymi piecami pudlingowymi i nadał now y kie runek produkcji spawalnego żelaza i stali, 'k tó ra do tychczas odbyw ała się w dym arkach i fryszerkach. P o śmierci przeszła huta w posiadanie rodziny patrycjuszowskiej Doms w Raciborzu, od której na był ją w r. 1863 późniejszy radca komercyjny W il helm Hegenscheidt i rozbudow ał na walcownię. W r. 1887 nabyła hutę firma „Oberschlesische Eisen- industrie Aktiengesellschaft41, która hutę wielokrotnje przebudow ała i przystosow ała do produkcji w yrobów specjalnych. Kilka lat później w ybudow ano najpierw trz y piece m artynow skie, każdy o pojemności 15 ton, w roku 1895 zaś czw arty piec m artynow ski o pojem ności 20 ton. Produkcję w tych piecach ograniczano z czasem coraz bardziej, a w końcu zlikwidowano zu pełnie jako nierentującą się. Produkcji w ^ piecach pudlingowskich zaniechano całkowicie jeszcze przed tem. U rządzono natom iast i uruchomiono nowożytnie urządzoną elektro-stalownię. Budynek fabryczny tego działu produkcji ma konstrukcję żelazo-betonową i posiada trzy piece elek tryczne. Jeden z tych pieców jest piecem indukcyj nym system u „Kjellin“ , dw a zfiś dalsze piece elektry PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM HUTA BAILDONA — BAILDONHUTTE, SPÓŁKA AKCYJNA. czne lub piece łukowe zbudow ano w edług systemu „G irod’a “ i „H eroult’a “ . W alcownia huty Baildona obejmuje walcownię na żelazo grube, średnie i cienkie. H uta posiada również walcownię blachy, w której w yrabia się cienką blachę wysokich gatunków w w ym iarach przyjętych w handlu. Ponadto rozporządza huta wielkimi zakładami dla w yrobów precyzyjnych stalowych. Stalownia 1. 2. 3. 4. Należy tu w ytw órnia drągów i drutow nia, fabryka świdrów spiralnych, zaopatrzona w no w ożytne m aszyny specjalne, w której w yrabia się św idry spiralne we w szystkich żądanych roz miarach, w alcow nia na zimno do w yrobu stali taśmowej dla wszelkich celów, stali do pił taśm ow ych do metali i drzewa, stali na brzytw y, stali na pióra do pisania, stali taśmowej ?lo w yrobów w ytłaczanych. W końcu należy nadmienić o hartow ni i zakładzie nasycania. Firm a nosi się także z zamiarem założenia fabryki łańcuchów. Do badania gatunkowości stali służą w łasne laboratorja chemiczne i fizykalne oraz instytut dla badania siderologicznego w raz z mikrofotografią. T rzy te zakłady badaw cze pracują równolegle obok siebie od zapoczątkow ania produkcji aż do spo rządzenia gotowego tow aru. W ten sposób istnieje Stahlwerk. w każdym czasie i kierunku kontrola cyfr kwalifikacyj nych co do każdej dostarczonej sztuki i m aterjału. M agazyny kontrolne z nowoczesnemi urządze niami do ładow ania zapomocą prądu elektrycznego — uzupełniają urządzenia huty Baildona. W yroby huty Baildona zyskały sław ę dalekSi poza Górnośląskim okręgiem przem ysłow ym i w y ro biły sobie bezkonkurencyjne stanowisko na rynku św iatow ym . W roku 1922 w ystąpiła huta Baildon’a z kon cernu „Oberschlesische Eisen-Industrie A. G .“ w Gli wicach i stała się samodzielnem przedsiębiorstwem pod firmą „H uta Baildon’a Spółka Akcyjna44 z siedzi bą w Dębie. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM STAHL-, H A M M E R - UND W A L Z W E R K BAILDONHUTTE bei Katowice. « Das Stahl-, Hammer- und W alzw erk Baildon hiitte verdankt seinen Namen und seine Entstehung dem schottischen Eisenhiittenmann John Baildon, welcher bei der Einfiihrung des Betriebes des ersten Kokshochofens auf dem europaischen Kontinent in Gleiwitz im Jahre 1796 auf Yeranlassung des Grafen Reden in verdienstvoller W eise tatig w ar. John Bail don baute im Jahre 1823 die Baildonhiitte mit mehreren Puddelofen und gab hierdurch der Schweisseisenund Schweisstahlerzeugung, welche in Oberschlesien ein vierter Martinofen von 20 Tonnen Fassung gebaut. Der M artinofenbetrieb w urde nach und nach eingeschrankt und schliesslich ais unrentabel ganzlich aufgegeben, nachdem vorher auch der Puddeleibetrieb Baildonhiitte vollstandig eingestellt w orden w ar. Dagegen w urde ein modern eingerichtetes Elektro-Stahlwerk errichtet und in Betrieb gesetzt. Das Betriebsgebaude dieser Abteilung ist yollstandig aus Eisenbeton her- W • ___ * fyc ' T ZR anf ya h& y ‘* *■■ ---- :___ W alcownia —Walzwerk. bisher in Renn- und Frischfeuern erfolgte, eine neue Richtung. Nach dem Tode Baildons ging die Baildonhiitte in den Besitz der Patrizierfam ilie Doms in Ratibor iiber, von der sie der nachmalige Kommerzienrat W il helm Hegenscheidt im Jahre 1863 erw arb und zu einem W alzw erk ausbaute. Im Jahre 1887 w urde sie von der Oberschlesischen Eisen-Industrie, Aktiengesell schaft fiir Bergbau und Hiittenbetrieb, Gleiwitz, erw orben und seitdem vielfach um gebaut und fiir die Fabrikation von Spezialerzeugnissen eingerichtet. Es w urden einige Jahre nach dem E rw erb der Baildonhiitte von der neuen Besitzerin zunachst drei M artinofen von je 15 Tonnen Fassung und im Jah re 1895 gestellt und enthalt drei Elektroofen. Von diesen ist einer ein Induktionsofen nach dem System Kjellin erbaut, w ahrend zwei anderen Elektroofen oder Lichtbogenofen nach dem System Girod und Heroult erbaut sind. Das W alzw erk der Baildonhiitte umfasst eine Grobstrasse, % eine M ittelstrasse sowie zwei Feinstrecken. Ferner ist ein B l e c h w a l z w e r k vorhanden, in weclhem Qnalitats-Feinblech in den handelsiiblichen Abmessungen hergestellt w ird. W eiter yerfligt die Baildonhiitte iiber umfangreiche PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM HUTA BAILDONA — BAILDONHUTTE, SPÓŁKA AKCYJNA. V e r f e i n e r u n g s b e t r i e b e. Hierzu gehort die Stangen- und Drahtzieherei, die mit modernen Spezialmaschinen ausgestattete Spiralbohrerfabrik, in welcher Spiralbohrer aus Schnella.rbeitsstahl und v Ot jW Ais Qualitatspriifungsanstalten dienen auf der Baildonhiitte das chemische und physikalische L abora torium und die siderlogische Priifungsanstalt nebst Mikrophotographie. Diese drei Priifungsanstalten arbeiten parallel nebeneinander vom Beginn der P ro duktion an bis zur Herstellung der Fertigw are, so dass Warsztaty mechaniczne — Yufeinerungsbttrieb. Gusstahl in allen yerlangten Dimensionen hergestellt werden, das K altw alzw erk zur Herstellung von Bandstahl fiir alle Zwecke, Me tali- und Holzbandsagenstahl, Rasiermesserstahl, Schreibfederstahl, Bandstahle fiir Stanzarbeiten usw. Ferner ist die H ar ter ei und Vergutungsanlage zu erwahnen. W eiter ist der Bau einer Kettenf abrik in Aussicht genommen. iiber jeden abgelieferte Stiick und M ateriał beziiglicn der Qualitatsziffern zu jeder Zeit nach allen Richtungen hin eine Kontrolle vorhanden ist. Kontrollmagazine mit modernen Verladeeinrichtungen mittels elektrischem Antriebe vervollstandigen die Anlagen der Baildonhiitte. Die Fabrikate der Baildonhiitte haben w eit iiber das oberschlesische Industrierevier hinaus einen Ruf erlangt und sich auf dem W eltm arkte eine gesicherte Position errungen. ,,Im Jah re 1922 ist die Baildonhiitte aus dem Konzern der Oberschlesischen Eisen-Industrie Aktien gesellschaft, Gleiwitz, ausgeschieden und in die selbstandige „Baildonhiitte Spółka Akcyjna4* mit dem Sitz in Domb umgewandelt w orden“ . PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM posiadłości przemysłowe Księcia pszczyńskiego na Polskim Górnym Śląsku. Zakłady przem ysłow e ks. Pszczyńskiego znajdu ją się w okręgu W aldenburskim (Śląsk Niemiecki), a na Polskim G órnym Śląsku w powiecie Pszczyńskim. Książę na Pszczynie, właściciel wolnej posiadło ści pańskiej P szczyny uzyskał na podstawie działu w roku 1824 w yłączne praw o górnicze w obrębie swojej posiadłości. Kopalnie węgle kamiennego w posiadłości pszczyńskiej, znajdujące się na południe od głównego siodła stwierdzonych pokładów Zabrze— Mysłowice, należą do najstarszych kopalń na G órnym Śląsku. Pierw sze wiadomości o w ydobyw aniu i zużytko waniu w ęgla kamiennego w obwodzie pszczyńskim pochodzą z roku 1740. Węgiel z tych kopalni sprze daw ano przez wiele wieków nietylko do miejscowością położonych w obwodzie pszczyńskim, lecz także do Mikołowa, Bielska, Białej, do Polski w okolice Oświę cimia, później z początkiem XIX wieku szedł węgiel furami do Raciborza, stam tąd zaś drogą wodną, do W rocław ia, a naw et do Berlina. W ęgla używ ano po nadto do gorzelń i cegielń. O grom ny rozwój kopalń węgla kamiennego w państw ie pszczyńskiem przypada na lata 1840 do 1890, w związku z rozbudowaniem sieci kolejowej w pow stającym okręgu przem ysłow ym Górn. Śląska. Jeżeli porów nam y produkcję w ęglow ą w księ stw ie pszczyńskiem z wynikami, osiągniętymi w ca łym Górnośląskim okręgu przem ysłow ym w ostatnich 20 latach, przekonam y się, że przeciętna wydajność w ydobyw ania, przypadająca na jednego robotnika na rok i jednego robotnika na jedną zmianę, przew yższa znacznie przeciętne ilości, w ykazane przez W yższy U rząd G órniczy w Katowicach. Znamiennem dla szybkiego rozwoju górnictw a w księstwie pszczyń skiem w tym czasie jest wprow adzenie do eksploatacji maszyn. Tylko zmechanizowaniu należy zaw dzięczyć m a sow ą produkcję. Liczby w ydobycia od roku 1900 do chwili obecnej stanow ią dowód rozpoczęcia się nowe go okresu w produkcji, która w miarę dalszego zasto sowania maszyn, stale się będzie podw yższała. Rozwój produkcji wykazuje najlepiej umieszczo ne drugostronnie zestawienie, które obejmuje również w zrastającą z roku na rok liczbę górników. Z załączonej tabeli graficznej w idoczny jest stały w zro st produkcji aż po rok 1914, następnie słabe ob niżenie się, spowodow ane wybuchem w ojny i znowu powolne podnoszenie się linji, w yrażającej produkcję aż do chwili obecnej. Sprzedaży węgla dokonuje firma „ U n i t a s“ Spółka w ęglowa z ogr. odp. w Katowicach przy ul. Pow stańców 46. Zbyt rozciąga się głównie na Polskę, Niemcy, Austrję i W ęgry i to po największej części dla celów przem ysłow ych. P rz y w ysyłce w ęgla przypada prze ciętnie: PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI Z ESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Rozwój produkcji węgla kamiennego w kopalniach Księcia Pszczyńskiego. 1770 | 1800 | 1855 | 1875 | 1890 | 1900 1905 | 1910 1914 | 1915 | 1917 1921 1922 Wydobycie w tonach. 4 29l| 805| 77 247| 171 2711 253 275| 413 94ó| 478 673| 1 071 99ó| 1 573 102| 1 875 934| 2 473 708| 1 895 346| 2 128 303 W ielkość załogi. - 1 _ | 4711 1 18l| 917| 1 124| 1 684| 2 585| 4 342| 4 7 9 l| 6 813| 7 604| 9 330 1 _ | _ | 1,8% | 1,5% | 2,2% | 1,8% | 3,1% | 4,4° o' | Tabela graficzna. to. Z&00.000 2.200,000 2..Zoo.a 2.100ooo 2.000.001 igoo.ooo 1-800.000 Rozwój Przemyślu Gorniczego Księcia Pszczyńskieg o .. 5,2% | 6,1% | o - Vo Udział produkcji kopalń pszczyńskich w ogólnej produkcji w ęgla górnośląskiego. 8,4% PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM 50% na grube gatunki (bryły, kostka I, kostka II i orzech I), 30% na średnie gatunki (orzech Ib, orzech II, groch i węgiel niesortow any), 20% na mieszane gatunki (węgiel przesiany i drobny), 10% na pył surow y, pył i węgiel łupkowy. Na dwóch naszych szybach znajdują się nowo- w e własnej fabryce brykietów w Dziedzicach, noszą cej nazw ę „F abryka kamienno-węglanych brykietów Spółka Akcyjna w Dziedzicach44. Odbiorcą brykietów jest po największej części kolej państw ow a. Jako m aterjału w ybuchowego do rozbijania w ę gla używ a się znanego w Polsce i na G órnym Śląsku miedziankitu, w yrabianego przez „Górnośląskie Fa- cześnie urządzone płuczkarnie do sortow ania węgla. Zbyt drobnych gatunków węgla wzmógł się b a r dzo znacznie w ostatnich latach, a to z tego powodu, że zakłady przem ysłowe, które używ ały dotąd dla sw ych palenisk grubych gatunków węgla, dokonały niewielkich zmian w urządzeniach paleniskowych, do zw alających na użycie drobnych gatunków, co, rzecz oczyw ista, pociągnęło za sobą znaczne obniżenie kosz tów produkcji. R esztę pyłu węglowego przerabia się na brykiety bryki M aterjałów W ybuchow ych Sp. Akc. w Łazi skach G órnych44. Nasze zapotrzebow ania miedziankitu wynosiło w ostatnich latach rocznie 300 000 kg. Oprócz kopalń węgla znajdują się w księstwie pszczyńskiem liczne w łasne cegielnie parow e, produ kujące rocznie 20 do 25 000 000 cegieł oraz fabryka w yrobów cementowych, w której w yrabia się rury, płyty, pale i płaty betonow e różnych rozmiarów. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM W łaścicielem obecnym jest J a n H e n r y k XV, książę na Pszczynie. Generalnym pełnomocnikiem jest generalny dy rektor dr. Nasse w Pszczynie, a jego zastępcą w prze m ysłow ych zakładach górniczych dyrektor generalny Pistorius w Katowicach. Dyrekcji górniczej w Katowicach podlegają: 1. Inspekcja górnicza w Murckach (Emanuelssegen), na której czele stoi dyrektor górniczy Floter. 2. Inspekcja górnicza w Łaziskach z dyrektorem gór niczym dr. Ebelingiem na czele. Inspekcja górnicza w Murckach (Emanuelssegen) obejmuje: 1. Kop. Murcki (Emanuelssegen) Stacja Murcki 1 200 ton 2. Szyby Bóerschacht Stacja Kostuchna 2 1 0 0 ,, 3. Kopalnię Fiirstengrube Stacja Kostów 700 ,, 4. Kopalnia Heinrichsfreude Stacja Kostów 650 „ 5. 6. 7. 8. 1 170 1815 850 700 Inspekcja górnicza w Łaziskach obejmuje: Kopalnię Brade Stacja B rada 1 200 ton 1 300 Kopalnię ,,Neugluckauf“ Stacja Łaziska 800 ,, 1 100 Kopalnię Prinzengrube Stacja Prinzengrube 900 „ 1 100 Kopalnię Heinrichsgliickgrube Stacja Łaziska 600 ,, 825 9. Kopalnię B arbara koło Mikołowa 100 „ 185 10. Kopalnię Aleksandra koło Mikołowa 200 „ 280 Dzienna produkcja wynosi zatem na kopalniach pszczyńskich przeciętnie 8 500 ton. N ajstarszą jest kopalnia Murcki (Emanuelssegen). Na czele produkcji kroczą obecnie szyby Bóera, uruchomione w Kostuchnie w, roku 1903. Pod względem hum anitarnych urządzeń idzie dyrekcja kopalń księcia pszczyńskiego, daleko po za w ym agania ustaw . Na każdej kopalni znaj duje się zakład kąpielowy z urządzeniami sanitarnemi. W domach sypialnych otrzym ują zamiejscowi robot nicy tanie utrzym anie i mieszkanie. O tw arto również w kolonjach robotniczych wielkie domy tow arow e, zaopatrujące górników w artykuły żywnościowe i przedm ioty codziennego użytku po w łasnych cenach. N awet w czasie, gdy brakow ało powszechnie środków żywności domy tow arow e zaopatryw ały górników poddostatkiem w żywność. Celem zabezpieczenia zw iązanych z kopalniami rzesz robotniczych i zabezpieczenia im przyszłości, dąży dyrekcja usilnie do rozszerzenia kolonji robotni czych. W ostatnich latach w ybudow ano pokaźną ilość now ych domów, przebudowano stare domy i urządzono lepsze, odpowiedniejsze w ym ogom sani tarnym mieszkania. Każdy praw ie robotnik może sobie w ydzierżaw ić za niskim czynszem kawałek roli i ogródek. Dyrekcja kopalń księcia pszczyńskiego stara się ustawicznie, nakładem ogrom nych sum pieniężnych uczynić w szystko co potrzeba dla dobra sw ych pracowników. Des Fiirsten von Pless Industriebesitz in P oln isch © b etsch lesien . Der Fiirstlich Plessische Industriebesitz liegt im W aldenburger Gebiet und in Polnisch-Oberschlesien, im Kreise Pless. Der Fiirst von Pless, der Inhaber der Freien Standesherrschaft Pless, ist auf Grund eines Rezesses vom Jahre 1824 innerhalb der H errschaftsgrenzen ausschliesslich zum Bergbau berechtigt. Der in der Standesherrschaft Pless umgehende Steinkohlenbergbau, der sich auf dem siidlich des H auptsattels Zabrze— M yslowitz festgestellten Flótzyorkommens bewegt, gehort zu dem altesten Bergbau Oberschlesiens. Die ersten Nachrichten iiber die Gewinnung und V erw ertung der Steinkohle im Plesser Kreise stammen aus dem Jahre 1740. Der Verkauf der Kohle erfolgte damałs m ehrere Jahrzehnte hindurch ausser nach den Ortschaften im Kreise Pless nach Nikolai, Bielitz, Bia ła, nach Polen, in die Gegend von Oświęcim und spater, Anfang des 19. Jahrhunderts per Kahn von Ratibor, wohin die Kohle mittels Fuhren hingeschafft w u r de, bis nach Breslau und sogar bis nach Berlin. Ausserdem fand die Kohle Verwendung bei den Brennereien und Ziegeleien. Gleichzeitig mit dem Oberschlesischen B ergbau nahm der Steinkohlenbergbau in der Standesherrschaft Pless einen gewaltigen Aufschwung in der Zeit von 1840— 1890, ais die Eisenbahnen das erstehende Industriegebiet Oberschlesiens durchąuerten. W enn m an die Leistungen des Steinkohlenbergbaues des Fiirsten von Pless mit den Leistungen im PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Oberschlesischem Industriegebiet in den letzten 20 Jahren yergleicht, so kann man beobachten, dass die durchschnittlichen Forderm engen je Mann und Jahr und je Mann und Schicht weit iiber dem Durchschnitt der Yergleichszahlen des O berbergam ts Kattow itz stehen. Kennzeichnend fiir die rasche Entwicklung des B ergbaues im Fiirstentum Pless in dieser Zeit ist die Einfiihrung der Maschine in dem Abbau. Nur der Mechanisierung der Maschine ist die erzielte M assenproduktion zu verdanken. Die Fórderziffern der Jahre 1900 bis jetzt beweisen, dass eine neue Epoche in der Produktion begann, die mit der weiteren Einfiihrung der Maschinen sich immer w eiter erhóhen w ird. Am besten lasst sich die Entwicklung des Bergbaues im obenstehenden Schaubild zeigen, aus dem die zur Durchfiihrung des Produktionsprogram m es von Jahr zu Jah r wachsende Belegschaftsziffer ersichtlich ist: 20% auf M ischsorten (R atter und Kleinkohle), 10% auf Staub roh, Staub gew., Sćhiefer. Auf 2 unserer Schachtanlagen stenen zur Aufbereitung der Kohle moderne W aschen im Betriebe. Produkte: Nuss II, Erbs, Gries und Staub gew. Der Absatz an kleineren Sorten steigerte sich in den letzten Jahren ganz erheblich, da alle Industrieunternehmungen, die Grobkohlensorten fiir ihre Kesselfeuerungen ver~ wandten, dazu iibergingen, die im Preise niedriger stehenden Kleinkohlensorten bei einer geringen Anderung des Kessels jetzt zu verfeuern, w odurch eine w esentliche Reduzierung der Selbstkosten in den einzelnen Betrieben erziehlt wurde. Der R est des Staubes w ird in unserer in Dziedzice im Betrieb befindlichen Brikettfabrik — Fabryka kamienno-węglanych b ry kietów Sp. Akc. Dziedzice zu Briketts verarbeitet. Der Absatz erstreckt sich grósstenteils auf die staatlichen Eisenbahnen. Ais Sprengstoff zum Abschiessen unserer Kohlen w ird das in Polen und Oberschłesien gut eingefiihrte Miedziankitt yerw endet, das die GórnośJąskie Fabryki M aterjałów w ybuchow ych Sp. Akc. (Oberschlesische Sprengstoffwerke A. G. in Ober-Lazisk) herstellt. Unser Bedarf an Miedziankitt betrug in den letzten Jah ren jahrlich rd. 300 000 kg. Zu unseren Nebenbetrieben gehoren m ehrere Dampfziegeleien mit einer jahrlichen Produktion von 20— 25 000 000 Stiick Ziegeln, ferner eine Zementw arenfabrik, in der Rohre, Platten, Pfahle, Betonzaune yerschiedener Dimensionen hergestellt w erden. Aus dieser graphischen Darstellung lasst sich die dauernde Steigerung der Fórderziffern bis 1914, dann ein schw acher Abfall bei Kriegsausbruch und wieder ein langsames Ansteigen der Forderkurve bis jetzt beobachten. Der Generalvertrieb der Kohlen erfolgt durch die „U nitas“ Spółka w ęglow a z ogran. odpow. (Kohlenharidelsgeselischaft m. b. H. K attow itz, B ernhardstrasse 46. Der Y ersand erstreckt sich hauptsachlich auf P o len, Deutschland, Ósterreich, U ngarn und zw ar zum gróssten Teil fiir Betriebszwecke. Beim Versand entfallen durchschnittlich: 50% auf Grobkohlensorten (Stiick, Wiirfel I, W iirfel II und Nuss I), 30% auf M ittelsorten (Nuss Ib, Nuss II, Nuss II gew., Erbs, E rbs gew. und Fórderkohle), Eigentiimer: Hans Heinrich XV. Fiirst von Pless. Generalbeyollmachtigter: Generaldirektor Dr. Nasse in Pless und dessen V ertreter fiir die Bergw erksbetriebe Generaldirektor Pistorius in K attow itz. Der Bergwerksdirektion in K attow itz unter stehen: PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI Z ESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM 1. die Berginspektion Emanuelssegen mit Bergw erksdirektor Flóter an der Spitze und 2. die Berginspektion Łazisk mit Bergw erksdirektor Dr. Ebeling an der Spitze. Z e x o ‘ł ° !• u u i a n Berginspektion Emanuelssegen : Ti* o k n 1. Emanuelssegengrube 1 170 1 200 t. S tat. Murcki 2. Bóerschachte 1 815 2 100 t. Stat. Kostuchna 3. Fiirstengrube 850 700 t. Stat. Kostow 4. Heinrichsfreudegrube 700 650 t. Stat. Kostow Berginspektion Łazisk: 5. Bradegrube 1 300 1 200 t. Stat. Bradegrube 6. Neugliickaufgrube 1 100 800 t. Stat. Łazisk 7. Prinzengrube 1 100 900 t. Stat. Prinzengrube 8. Heinrichsgliickgrube 825 600 t. Stat. Łazisk 9. B arbaragrube 185 100 t. b. Nikolai 10. A lexandergrube 270 200 t. b. Nikolai Die tagliche D urchschnittsfórderung betragt demnach auf den Plesser Gruben 8 500 Tonnen. Die alteste Grube ist die Emanuelssegengrube. An der Spitze der Fiirstlichen Gruben inbezug auf F ó r derung marschieren jetzt die 1903 in Betrieb gesetzten B óerschachte bei Kostuchna. W as die sozialen Einrichtungen auf den einzelnen Schachtanlagen betrifft, so ist die Fiirstlich Plessische Bergwerksdirektion w eit iiber das gesetzliche Mass hinausgegangen. Auf jeder Grube befindet sich ein Badehaus mit sanitaren Einrichtungen. In den Schlafhausern finden ausw artige Arbeiter billig Unterkunft und Verpflegung. Ferner sind in unseren Kolonien grosse W arenhauser errichtet, die den Belegschaften gegen Selbstkonstenpreis W aren, wie Lebensmittel und Gegenstande des hauslichen Bedaius verkaufen. Selbst in Zeiten, w o die Lebensmittel knapp w aren, w a r es den W arenhausern móglich, die Belegschaften ausreichend mit Lebensmitteln zu yersorgen. Um den Belegschaftsstam m zu erw eitern und ihn fiir die nachste Zukunft zu sichern, hat die B ergw erks direktion immer dafiir gesorgt, die Kolonien fiir ihre A rbeiter zu erw eitern. Es w urde in den letzten Jahren eine stattliche Anzahl von neuen H ausera gebaut, alte Hauser w urden um gebaut und bessere, in gesundheitlicher Beziehung einwandsfreie W ohnungen geschaffen. F ast jedem Arbeiter steht ein Stiick freies G artenland ur|d Acker gegen einen geringen Pachtzins zur Verfiigung. So ist die Fiirstlich Plessische B ergw erks direktion unausgesetzt bemiiht, unter Aufwendung von grossen Geldmitteln alles zu tun zum Wohle ihrer W erksangehórigen. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Rybnickie Gwarectwo Węglowe. G w arectw o eksploatuje trzy kopalnie węgla Emma, Romer, Anna w powiecie Rybnickim wojew ództw a Śląskiego. Kopalnie te w ydobyw ają węgiel z pokładów w a rstw Ostrawskich. O tw arcie stw ierdzonych na obszarze należących do kopalń olbrzymich pokładów siodłow ych jest w toku. 1919 . . . . 1 5 00695 t. 1920 . . . . 1 7 92000 t. 1921 . . . . 1 5 0 7 5 0 0 t. 1922 . . . . 1 8 33698 t. Kopalnia Anna w ydobyw a węgiel gazow y i koksowy, kopalnia Rom er węgiel przem ysłow y i do opału domowego; Piekary s „ K O P A L N I A E M M Y “ p o w i a t Rybnicki. — „ E M M A G R U B E " K reis Rybnik. W ydobycie węgla w ostatnich 10 latach przed staw ia się, jak następuje: 1913 . . . . 1 843 506 t. 1914 1 788700 t. 1915 . . . . 2 0 1 2 0 9 7 t. 1916 . . . . 2 362 645 t. 1917 . . . . 2 593 781 t. 1918 2 407 975 t. kopalnia Emma obydw a gatunki. Dla gatunkow ania i sortow ania w ydobytego w ę gla urządzono w e w szystkich trzech zakładach szy bow ych płóczki węglowe. Węgiel, koks i brykiety Rybnickiego G w arectw a W ęglowego znajdują zbyt w całej Polsce, wschodniej i środkowej części Niemiec i państw ach sukcesyjnych PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM b. monarchji Austro-W ęgierskiej. W tych ostatnich ze względu na wysoki gatunek i korzystny układ sto sunków taryfow o-transportow ych, popyt jest szcze gólnie wielki. Zdolność produkcyjna tych trzech kopalń, posia dających szyby bliźniacze, wynosi 4 miljony ton. P rzyczyną obecnego zmniejszenia produkcji jest zniżenie wydajności pracy wskutek w ojny i rewolucji, jako to w ykazuje załączona tablica. P rz y kopalniach Emma i Romer istnieją brykietownie, produkujące do 300 000 ton rocznie. W yra- K O P A L N IA „AN N Y “ p o w . R y bnicki. bia się brykiety wagi 6, 3 i 1 kg. z płókanego miału w ęglow ego z dodatkiem smoły. Koksownia Emma prow adzi 200 komór w yko rzystując rów nież produkcję uboczną. P rz y koksowni istnieje fabryka benzolu (surowego), oraz oczyszczal nia benzolu. T a ostatnia przystosow ana jest do oczyszczania 30 000 ton benzolu rocznie. Destylacja smoły płynnej destyluje 36 000 ton rocznie. W ymienione fabryki przetw arzają surowce jak zakładów w łasnych tak zakładów koncernowych, a należących do Związku koksowni Kokerei-Vereinigung Sp. z o. p. Produkcja koksu w ynosiła: 1916 . . . . 208 524 t. 1917 . . . . 181 231 t. 1918 . . . . 184 653 t. 1919 . . . . 127 032 t. 1920 . . . . 155 842 t. 1921 . . . . 165 825 t. 1922 . . . . 191 479 t. Obecna produkcja roczna siarczanu amoniaku wynosi 2500 ton, produkcja benzolu surowego 2200 ton, smoły surowej 7500 ton. „ A N N A G R U B E “ Kreis R ybnik. P rz y kopalniach Emma i Anna istnieją elektro wnie okręgowe, zaopatrujące w prąd elektryczny jak w łasne zakłady, tak i okręgi rybnicki i raciborski. In stalacja składa się z 7 turbin o 23 400 K. W . A. i w y tw orzyła w roku 1922 48 miljonów kilowat-godzin. W szystkie trzy kopalnie zaopatrzone są w naj różniejsze w arsztaty , Zaprow adzono kuźnie, ślusarnie, odlewnię metali, stolarnię, w arsztaty kołodziej skie. Szczególnie rozbudow ano w arsztaty żelazne. W arsztaty te są w stanie w ykonać większych rozm ia rów reparacje i pokryw ają zapotrzebow anie kopalni na wózki górnicze, konstrukcje żelazne etc. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Założone przy kopalniach Emmy i Romer cegielnie w yposażone w piece pierścieniowe, pokryw ają całko w ite zapotrzebow anie na cegły trzech kopalni Rybnic kiego G w arectw a W ęglowego. P rz y kopalniach tych istnieją również tartaki po ruszane elektrycznością. Produkcja tartaków zaspa kaja w zupełności zapotrzebow anie kopalń na budu lec tarty . Załoga w ynosi obecnie 580 urzędników i 13 000 robotników. Załoga kopalni znajduje pomieszczenie mieszkal ne w 7 domach sypialnych (dla kaw alerów i robotni ków, mieszkających w dalszej odległości) oraz w 1 600 dom ach robotniczych. 7 000 robotników korzysta codziennie z komuni kacji kolejowej pomiędzy miejscem swego zamieszka nia a kopalniami. W tym celu koleje państw ow e uru chom iły 22 pociągi robotnicze dziennie. Urządzenia hum anitarne odpowiadają w zupełno ści mierze stosownej dziś w zakładach nowoczesnych. Między innemi wspom niećby można: dom y ką pielowe, zaprow adzone przy każdym szybie, stacje lecznicze Czerwonego krzyża, ochronki i przytułki dla niemowląt, średnie szkoły męskie i żeńskie, bibljoteki, w reszcie kasy pożyczkowe i wzajemnej pomocy. Leczenie robotników chorych lub uległych nie szczęśliwemu w ypadkowi odbyw a się w dwóch oko licznych szpitalach Górnośląskiego B ractw a Górni czego. W artość księgowa produktów w ytw orzonych 1 sprzedanych przez G w arectw o w ynosi w roku 1922 7 278 528 481 mk. Płace robotnicze i urzędnikom w tym że okresie w yniosły 2 557 424 438 mk. P o datków w płacono do kas skarbow ych w roku 1922 2 137 513 036 mk. Koszta ubezpieczenia robotni ków w yniosły 88 425 493 mk. Rybniker Steinkohlen-Gewerkschaft. Die Gewerkschaft betreibt die drei Steinkohlenbergw erke Emma, Romer und Anna im Kreise Rybnik W ojew odschaft Schlesien. Diese Gruben bauen Flóze der liegenden Gruppe (O strauer Schichten) ab; der Aufschluss der in einem Teile des Grubenbesitzes nachgewiesenen machtigen Flóze (Sattelflóze) ist im Gange. Die Steinkohlenfórderung betrug in den letzten 10 Jahren: 1913 . . . . 1 843 506 t. 1 788 700 t. 1914 . . . . 1915 . . . . 2 012 097 t. 1916 . . . . 2 362 645 t. 2 593 781 t. 1917 . . . . 1918 . . . . 2 407 975 t. 1 500 695 t. 1919 . . . . 1 792 000 t. 1920 . . . . 1 507 500 t. 1921 . . . . 1922 . . . . 1 833 698 t. Die Annagrube fórdert Gas- und Kokskohlen, 'die R om ergrube Industrie- und Hausbrandkohlen, d ie Em m agrube beide Sorten. Zur Aufbereitung und Sortierung der gefórderten Kohlen sind auf allen drei Schachtanlagen W aschen errichtet. Das Abnahmegebiet unserer Kohlen, Briketts und des Kokses erstreckt sich auf das gesam te Polen, das ostliche und das m ittlere Deutschland und die oster- reichischen Nachfolgestaaten; in letzteren ist die Aufnahme unserer Produkte w egen der giinstigen Frachtlage und der hochwertigen Beschaffenheit besonders lebhaft. Die Leistungsfahigkeit dieser drei Gruben, welche samtlich Doppelschachtanlagen besitzen, b etragt 4 Millionen Tonnen; die U rsache der erheblich geringeren Fórderung ist der Riickgang der Leistung infolge des Krieges und der Revolution, wie aus beiliegender graphischen D arstellung hervorgeht. . Auf Emma- und R om ergrube w erden Brikettfabriken betrieben, dereń Produktion gegenw artig 300 000 Tonnen jahrlich betragt; es w erden Briketts zu 6, 3 und 1 kg. je Stiick aus gewaschener Staubkohle mit Pechzusatz hergestellt. Die Koksanstalt Em m agrube betreibt 200 Kammern mit Nebenproduktengewinnung, eine Rohbenzolfabrik und eine Benzolreinigungsanlage, letztere fiir einen Jahresdurchsatz von 30 000 Tonnen Rohbenzol und eine Teerdestillation, bestehend aus 6 Rohblasen fiir einen Teerdurchsatz von 36 000 Tonnen jahrlich; diese Fabriken verarbeiten die Rohprodukte des eigenen W erks sowie der zur Kokerei-Vereinigung Sp. z o. p. gehórigen Konzernwerke. Die Koksproduktion betrug: 1916 -. . . . 208 1917 . . . . 181 1918 . . . . 184 1919 . . . . 127 524 231 653 032 t. t. t. t. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM 1920 . . . . 155 842 t. 1921 . . . . 165 825 t. 1922 . . . . 191 479 t. Die gegenwartige Jahreserzeugung an schwefelsaurem Ani moniak betragt 2 500 t., an Rohbenzol 2 200 t., an Rohteer 7500 t. Auf den Bergwerken Emma und Anna sind Uberlandzentralen im Betriebe, welche die eigenen W erke sowie das Gebiet von Rybnik und R atibor mit elektrischem Strom yersorgen; es sind 7 Turbinen mit Die Belegschaft b etragt gegenw artig 580 Bearnte und rund 13 000 Arbeiter. Zur Unterbringung der Belegschaft dienen 7 Schlafhauser und 1600 gewerkschaftliche W ohnungen. 7000 Arbeiter benutzen taglich die Eisenbahn zwischen ihren W ohnorten und der A rbeitsstatte; die Staatsbahn hat fiir diesen Zweck taglich 22 Arbeiterziige eingestellt. W ohlfahrtseinrichtungen sind in dem auf m oder nen Anlagen iiblichen Masse yorhanden; es seiert K o k s o w n ia „ E M M Y “ p o w ia t Rybnicki. — K oksansta lt „ E M M A G R U B E *1 Kreis R y b n ik . - 23 400 K. V. A. installiert, welche im Jahre 1922 48 Millionen Kilowattstunden erzeugten. Alle drei Schachtanlagen sind in umfangreicher W eise mit W erkstatten versehen; es bestehen Schmieden, Schlossereien, eine Metallgiesserei, Tischlereien, Stellmachereien, insbesondere sind die Eisenwerkstatten so eingerichtet, dass sie auch gróssere Reparaturen ausfiihren und den Bedarf der Gruben an Fórderwagen, Eisenkonstruktionen usw. decken konnen. Auf Emma- und Rom ergrube sind Ringofenziegeleien errichtet, welche den gesamten Bedarf an Ziegeln fiir die drei Anlagen łiefefn. Auf diesen beiden Gruben sind des w eiteren elektrisch betriebene Holzsagewerke im Gange, welche den gesamten Bedarf der W erke an Schnittm aterial liefern. Badehauser auf samtlichen Schachtanlagen, Pflegestationen des Roten Kreuzes, KleinKinderschulen, hohere Knaben- und Tóchterschulen, W erksbibliotheken, U nterstiitzungs- und Darlehnskassen erw ahnt. Die Pflege erkrankter und verungliickter Arbeiter er folgt in zwei in der Nahe befindlichen L azaretten des Oberschlesischen Knappschaftsvereins. B er Fakturenw ert der von der Gewerkschaft produzierten und verkauften Produkte stellte sich im Jah re 1922 auf 7 278 528 481 Mk.; die an Angestellte und A rbeiter gezahlten Lóhne betrugen in demselben Jah re 2 557 424 438 Mk.; an Steuem w urden im Jah re 1922 2 137 513 036 Mk. u. an Beitragen fiir die A rbeiterversicherung w urden 88 425 493 Mk. gezahlt. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Zakłady Przemysłowe Hrabiego Henckel von Donnersmarck Bytom — Karłuszowiec G.-S1. koło T arn o w sk ich Gór. Górnośląskie posiadłości hr. Henckla obejmują około 15 235 ha. i położone są głównie na Polskim G órnym Śląsku. W szystkie urządzenia kopalń w yposażone są nowocześnie, posiadają nowe wielkie urządzenia separacyjne, transportow e i naładowcze, lokom otyw y elektryczne w kopalniach, częściowo elektryczne m aszy- ?bv -‘ e k Szyb hr. A rtura. — Kopalnia. Graf A rthurschacht. — Kohlengrube. W posiadłościach tych rozw inął się z początkiem XIX stulecia pow ażny przemysł. Do kompleksu dóbr hr. Henckla, należą: Kopalnia Radzionków, Szyby Hugo i Laura rew ir w ęglow y Antoni-Huta z kopalniami Szyb Aschenborn S z y b H i 11 e b r a n d S z y b Menzla. ny w ydobyw cze, elektryczne m aszyny odw adniające itd. P rą d elektryczny w y tw arzają dwie w łasne cen trale elektryczne, każda o sile 9000 kw. K ażdy szyb posiada oddział ratow niczy, zaopa trzo n y w najnowsze ap araty oraz dobrze uposażoną straż ogniową. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM ZAKŁADY PRZEM YSŁOW E hrabiego Henckel von Donuersm arck — B ytom — Karłu szowiec G. Śląsk. (430 rob. załogi; produkcja roczna 3641 ton blendy cynkowej), Załoga. W ydobycie a to. 1913. 1922. 1923. 1913. 1922. K opalnia R adzionków Szyb A sch en b o rn . Szyb H illbarand Szyb M enzel . 8 4 3,58? 565, oou 5 4 1,775 455,977 691,614 355,152 280,688 351,212 343,219 2059 233,249 1495 181,442 1635 182,915 1156 1923. 1|2 roku 1|2 roku. 3198 1888 1828 1717 3380 2347 1883 1704 Rozbudow yw ują się obecnie w rew irze węglo- 2.406.694 1.678.666 940,825 6345 w ym Huta Antoni: , , . „ r.,, , , . c , . o . , k o pania Wilhelmsgluck b z y b Udo Schulz, v Szyb Hrabia Artur (produkcja roczna 6109 ton blendy cynkowej; 610 ro z nowoczesnym połączeniem kolejką linową do szybu botników). K opalnia Radzionków. U rządzenia do ładow ania. — R adzionkaukohlengrube, V erladeeinrichtung\ A schenborn; w rew irze Radzionków, na Śląsku nie mieckim kopalnia Bytom. Na polskim G órnym Śląsku eksploatuje się nastę pujące kopalnie rudy cynkowej: W iększą część rud cynkow ych sprow adzają huty cynkowe z zagranicy. Rudy przetapia się: w rew irze Antoni-Huta w kopalnia Segeth (załoga 50 robotników, produkcja roczna 650 ton rudy cynkowej). Na Śląsku niemieckim: kopalnia Neuhof (20 trzypiętrow ych pieców cynkowych, opalenie re generacyjne) ; hucie cynkowej Hugo hucie Liebhoffuung (36 dw upiętrow ych pieców cynkowych, system Bender-F róm bs); PRZEMYSŁ 1 HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZ Y T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM ZAKŁADY PRZEM YSŁOW E hrabiego Hencket von DonnersmarcŁ — Bytom — Karfuszowiec G. Śląsk. w re w irz e R a d z io n k ó w w Załoga w ynosiła hucie Łazy (4 trzypiętrow e piece Schmidt-Desgraz; opalenie re generacyjne i 8 dwupiętrowych pieców Bender-Fróm bs opalenie regeneracyjne). H uta cynkowa Ł azy posiada również młyn blen dy cynkowej, prażalnię blendy o 60 prażakach ręcz nych i 3 mechanicznych oraz elektro-m agnetyczną sortow nię. 1913 1922 H uta Łazy 259 300 H uta Liebehoffnung 433 410 Huta Hugo 446 494 290 290 Fabryka kwasu siarko wego i prażalnia Przyhy *«k H uta cynkow a Hugo. — Hugozm khiitte. W ytw arzające się p rzy prażeniu blendy gazy siarczane przerabia się w fabryce kwasu siarkowego, złożonej z 2 komór o 19 800 cbm. pojemności na kwas siarkow y. W yprodukow any kwas siarkow y 50 0 Be nasyca się zapomocą koncentracji D yrong do 60 0 Be i wyżej. Do produkcji azotanów , potrzebnych dla fabrykacji kwasu siarkowego, służy koncentracja amoniaku dla sprow adzanego z Niemiec płynnego amoniaku. Ogólna produkcja w ynosiła: 1913 1922 C y n k : Huta Łazy 4130 t 2928 t. Huta Liebehoilnung 8089 t. 3787 t. H uta Hugo 11062 t. 6958 t. K was siarkow y 50 Be 35091 t 21453 t. Kadm 3132 t. Pozątem istnieją 2 zakłady wapienne: 1. Zakład w apienny Nakło 1913 1922 Produkcja — 14676 t. Załoga — 110 2. Zakład wapienny Szarlej 1913 1922 Produkcja — 19862 t. Załoga — 222 Część produkcji cynkowej przerabia się w w al cowni Huta Antoni. Dziennie walcuje się około 30 ton blachy cynkowej, od najgrubszego do najcieńszego gatunku. Produkcie • Załoga 1913 5016 t. 154 1922 3370 t. 144 PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM ZAKŁADY PRZEM YSŁOW E hrabiów Henckel von Donnersmarck — Bytom — (Karłuszowice G. Śląsk). P rz y wspomnianej hucie istnieje fabryka gliny ogniotrwałej, która produkuje z zagranicznej ognio trw ałej gliny cegły normalne, kamienie formowe i za praw ę. Załoga 70 90 Budow a fabryki kwasu solnego będzie w krótce miejscowi korzystają z 6 domó wsypialnych, miesz czących 4000 osób. P rz y każdym zakładzie istnieje kąpiel. W Antoniny-Hucie utrzym uje się ochronkę, szkołę gotow ania i szkołę gospodarstw a domowego. W y dzierżawiając tanio rolę i ogrodę, kierownictwo za kładów Donnersm arcka umożliwia robotnikom odpo czynek na świeżem powietrzu i uzyskanie pewnej po m ocy w swoim gospodarstw ie domowym. W hucie cynkowej „Liebe H offnung". — In neres der ukończona. Na jesieni r. b. na rynku zjaw ią się kwas solny, przyjętego w handlu gatunku, sól glauberska i siarczek sodowy. F abryka chemiczna Hugohiitte przy Tarnowskich Górach, w której 75% udziałów należą do dyrekcji generalnej Carlshof, produkuje: litoponę, ług sody, chlorek barow y, dwuchromian potasow y. R ew iry Antoni-Huta i Radzionków komunikują się zapomocą wąskotorowej kolei, mającej łączność z państw ow ą koleją w ąskotorow ą. Dla pomieszczenia urzędników i robotników istnieje 1400 mieszkań; kawalerowie i robotnicy za- Ldebehoffnungs-Zinkhutte. P ró cz wyżej wspomnianego znajdują się w po siadłościach H rabiów Henckel znaczne pokłady rud żelaznych, dolomitu, gliny i piasku, zdatnego do pro dukcji przem ysłowej. Glinę przerabia się w 5 cegielniach na cegłę ho lenderską. Posiadłości ziemskie i leśne, kopalnie węgla b ru natnego, fabryka farb mikowych i zakłady wapienne w Austrji; kopalnie rudy cynkowej i ołowianej we W łoszech północnych; kopalnie gliny w Czechach; ko palnie węgla brunatnego w Jugosław ji; kopalnie rudy cynkowej w Rumunji i Norwegji — dopełniają opisane wyżej posiadłości H rabstw a Henckel v. Donnersm arck. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM ZAKŁADY PRZEM YSŁOW E hrabiów Henckeł von DonnersmarcŁ — Bytom — (Karłuszowice G. Śląsk), Die Industrie-Anlagen der Grafen Henckel von Donnersmarck-Beuthen. (C arlshof Poln. 0. S.) Der oberschlesische Grundbesitz der Grafen Henckel umfasst ca. 15 235 ha. und ist zum gróssten Teile in Polnisch-Oberschlesien gelegen. Auf diesem Besitz hat sich seit Anfang des 19. Jahrhundert aus kleinen Anfangen heraus, eine bedeutende Industrie entwickelt. Umfasst doch heute der Besitz der Grafen Henckel an Steinkohlengruben: die R a d z i o n k a u g r u b e mit H u g o und L a u r a s c h a c h t , das Antonienhiitter Kohlenrevier mit den Fórderanlagen Aschenbornschacht, Hillebrandschacht, Menzelschacht. Alle Grubenanlagen sind modern eingerichtet, haben grosse neue Seperationen, Verladeanlagen, elektrische Lokom otivfórderung unter Tage, teilweise elekrische Fórdermaschinen, elektrische W asserhaltungsmaschinen pp. Die zum Betriebe der Anlagen erforderliche elek trische K raft w ird in zwei eigenen K raftzentralen von je ca. 9000 Kw. Leistung erzeugt. Auf jeder Anlage steht eine m it den modernsten A pparaten ausgeriistete Rettungskolonne sowie eine gut ausgeriistete Feuerw ehr zur Yerfiigung. mit moderner Seilbahnverbindung zum Aschenborn schacht, im Radzionkauer Revier, in Deutsch-Oberschlesien die B e u t h e n g r u b e . An Zinkerzgruben sind im Betrieb in PolnischOberschlesien: Die S e g e t h g r u b e mit ca. 650 t. Galmei Jahresfórderung und 50 Mann Belegschaft, in Deutsch-Oberschlesien: die N e u h o f g r u b e mit 3641 t. Zinkblende Jahreserzeugung und 430 Mann Belegschaft, und W i l h e I m s g l u c k g r u b e mit 6109 t. Zinkblende Jahreserzeugung und 610 Mann Belegschaft. Der grósste Teil der zum Betriebe der Zinkhiitten erforderlichen Zinkerze muss aus dem Auslande angekauft werden. Die Erze w erden verhiittet im Antonienhiitter Revier in der * Hugozinkhiitte mit 20 dreietagigen Zinkófen — Regenerativfeuerung. Liebehoffnunghiitte mit 36 zweietagigen Zinkófen — System Bender K o h len -F ó rd eru n g in to. R a d z i o n k a u g r u b e : . ........................................... As c h e n b o r n s c h a c h t : . . . . . H ille b ra n d sc h a c h t: . . M e n z e l s c h a c h t : ..................................................... Im Bau begriffen sind noch z. Zt. im Antonienhiitter Revier: Der U d o S c h u l z s c h a c h t , der G r a f A r t h u r S c h a c h t \ 1913. 1922. 1923. t t ij2 J a h r. i i 843,582 691,614 565,380 355,152 541,755 280,688 455,977 351,212 2 .406.694 1.678.666 343,219 233,249 181,442 182,915 940.825 B e le g s c h a ft: 1913. 1922. 1923. 112 Jahr. 2059 1495 1635 1156 6345 3198 1888 1828 1717 8631 3380 2347 1883 1704 9314 Fróm bs — Rekuperativfeuerung — im Radzionkauer Revier in der Lazyhiitte mit 4 dreietagigen Sćhmidt-Desgraz-Ófen mit Reku- PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM ZAKŁADY PRZEM YSŁOW E hrabiego Henckel von Donnersmarck — Bytom — Karłuszowice G. Śląsk. perativfeuerung, mit 8 zweietagigen Bender Fróm bsOfen mit Rekuperativfeuerung. Auf der Lazy-Zinkhiitte befindet sich ausserdem eine Blendemiihłe und eine Blenderóstanstalt mit 60 Hand- und 3 mechanischen Rostófen sowie eine eiektrom agnetische Aufbereitung. Die beim Blenderostprozess abfallenden schwefligsauren Gase w erden in einer Schwefelsaurefabrik in 2 Kammersystemen von zusammen 19 800 cbm. Fassungsraum auf Schwefelsaure verarbeitet. Die ge- Die Belegschaft betrug: 1913 1922 Lazyhiitte 259 300 Liebehoffnungtsiitte 433 410 Hugohiitte 446 494 Schwefelsaurefabrik & R ostanstalt 290 Ausserdem sind noch 2 Kalkwerke und zw ar: W alcow nia cynkowa. W ykończalnia. — Zinkw alżw erk. Feinstrecke. wonnene Schwefelsaure von ca. 50 0 Be w ird durch Dyrong, K onzentration auf 60 0 Be und hóher conzentriert. Zur Erzeugung der fiir die Schwefelsaurefabrikation erforderlichen Nitrose dient eine Ammoniakconzentration fur von Deutschland bezogenes Ammoniakwasser. Die Gesamtproduktion betrug: 1913 Z i n k Lazyhiitte 4130 t Liebehoffnunghiitte 8089 t Hugohiitte 11602 t Schwefelsaure 50 0 Be 35091 t. C a dm iu m 1922 2928 t. 3787 t. 6958 t. 21453 t 3132 kg. 1. Kalkwerk Naklo 1913 Produktion: 14676 t. 110 Belegschaft: 2. K alk w erk Scharley Produktion: Belegschaft: im Betriebe. 1922 191, 1922 19826 t. 222 Ein Teil der Zinkproduktion w ird ’im Zinkwalzw erk Antonienhiitte verarbeitet. Taglich w erden ca. 30 t, Zinkblech von der grossten bis zur feinsten Numrner auf Zinkblech ver\va!zi. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM ZAKŁADY PRZEM YSŁOW E hrabiego Henckel von Donnersm arck — Bytom — Karłuszowiee G. Śląsk. 1913 Produktion: 5016 t. 3370 t. Die Belegschaft betrug: 154 144 Ausserdem ist in Antonienhiitte eine Cham ottefabrik, welche Normalsteine, Formsteine und Mórtel aus auslandischem feuerfesten Ton herstellt, im Be triebe. n ^ 3913 1922 Produktion: , An. n , D . . o923 t. 4950 t. Belegschaft: 7Q Q{) 1922 ausw artige Arbeiter 6 Schlafhauser fiir ca. 4000 Mann Belegschaft zur Verfiigung. Jede Anlage verfiigt tiber eine Badeanstalt. In Antonienhiitte besteht ausserdem noch eine Kleinkinderschule, eine Kochschule und eine Haushaltungsschule. Durch billige Verpachtung von Acker oder Schrebergarten ist den Arbeitern und Beamten Gelegenheit gegeben, sich in der freien Luft von den Anstrengungen der Berufsarbeit zu erholen und etw as fiir ihren Haushalt zu gewinnen. P ra ż a ln ia blendy 1 fab ry k a kw asu siarkow ego w hucie Łazy. B lenderóstanstalt und Schw efelsaurefabrik der Lazyhutte. Der Bau einer Salzsaurefabrik w ird in Kiirze beAusser den vorstehenden Anlagen haben die endet sein, sodass schon im H erbst Salzsaure handels- Grafen Henckel von Donnersm arck auf ihren oberiiblicher Qualitat sowie Glaubersałz bezw. Schwefel- schlesischen Besitzungen grosse Lager von Eisenernatrium zum Verkauf kommen werden. zen, Dolomiten, Ziegellehm und fiir die Industrie geDie Chemische Fabrik Hugohiitte bei Tarnowskie eigneten Sand. Góry, die mit rund 75% der Generaldirektion Carlshof Der Lehm w ird in 5 grossen Ziegeleien, zu Klingehórt, erzeugt: Lithopone, Natronlauge, Chlorbarium, kerziegeln verarbeitet. Es haben die Grafen Henckel Kaliumbichromat. von Donnersm arck ferner bedeutenden Grund- und Zur Verbindung der W erke im Antonienhiitter u. W aldbesitz, Braunkoh|engruhen, eine GlimmerfarbenRadzionkauer Revier dient je eine Schm alspurbahn fur fabrik und ein Kalkwerk in Karnten, Deutsch Ó sterLokomotivbetrieb im Anschluss an die staatliche reich; eine gróssere Zinkerz- und Bleierzgrube in Schm alspurbahn. Oberitalien; eine Tongrube in Tschechien; eine B raunFur die U nterbringung der Beamten und Arbei- kohlengrube in Jugoslavien; eine Zinkerzgrube in Ruter stehen ca. 1400 W er kswoli nungeti, fiir ledige oder manien und eine Zinkerzgrube in Norwegen. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM N R . 2. Schlesische Aktiengesellschaft Jur Bergbau - und Zinkhiittenbetrieb. f Śląskie jf^opalnie i Cynkownie, Sp. jflkc. T elegramm-Ansehriften: Fur Abtlg. Lipine : Zinkgesellschaft Lipine. Fur Abtlg. Kattowitz: Zinkwerke Kattowitz. W ir liefern: Steinkohle Schwefelsaure, schw eflige Saure, Rohzink, Zinkstaub, Zinkstaub Zinkbleche, Rundzink, Presszink Schw efelkies und Dolom it von der ver. MATHILDEGRUBE und ANDALUSIENGRUBE. von den SILESIAHUTTEN, der KUNIGUNDEHUTTE und der ROSAMUNDEHOTTE. kadmiumhaltigen von den Wa]zwerken SILESIA und KUNIGUNDE. I I f t i n n n t l A L ^ lillU J p U U C ^ kadmiumhaltige Ruckstande, von der CECILIEGRUBE. I lU d U .U d . I vom Oberschl. Farbwerk, Idaweiche O.-S PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘC O N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Schleslsche ^ktiengesellschajt fur ergbau - und Zinkhuttenbetneb. Śląskie Kopalnie i ynkownie, Sp.j/Hcc. Adresy telegraficzne: Dla oddziału w Lipinie: Zinkgesellschaft Lipiny. Dla oddziału w Katowicach: Zinkwerke Katowice D o sta rcza m y : W ęgiel kam ienny Kwas siarkow y Kwas siarkaw y Cynk nieoczyszczony Pyl cynkow y Pyl cynkow y Blachy cynkow e Cynk okrągły Cynk prasow any Iskrzyki i dolom it siarczan cynku Ligjta Pszczyńska, G. Si. Litopona z zjednocz, kopalń MATYLDY i ANDALUZJI. z huty SILESIA, z huty KUNIGUNDY, z huty ROSAMUNDY. zawierający kadm. z walcowni SILESIA i KUNIGUNDY. z kopalnii CECYLJI. zawier. kadm., NR. 2. PRZEMYSŁ I HANDEL GORNOSLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM IBS ibzi m Bi Katowice (Bogucice) ulica Krakowska 4. U tw orzone w ko ń cu roku ubiegłego T ow arzystw o postaw iło pierw szy cel w ybudow anie i u rząd zen ie fabryki ru r izolacyjnych. m sobie jako Cel ten, po przezw yciężeniu znacznych tru d n o ści, o siąg n ięto w początku roku bieżącego. W m aju 1923 zakłady przystąpiły do fabrykacji pokrytych ołow iem ru r izolacyjnych. P o p y t na w ytw ory fabryki jest olbrzym i, gdyż d o ró w n u ją one pod każdym w zględem niem ieckim w yrobom zw iązkow ym . W o b ec teg o to w arzy stw o prze w iduje w roku przyszłym znaczne rozszerzenie zakładów , jak i p rzystąpienie do fabrykacji części dodatkow ych do rur. i 1 P lan o w an a już przy zało żen iu T ow arzy stw a b u d o w a kabiow ni będzie n ie zadługo urzeczyw istniona. y h y * ik Piekary i l , Raja 9. k m P 1 1 £ s I I i i i 1 i s i.U Katowice (Bogucice) ulica Krakowska 4. Die erst g e g en E n d e vo rig en J a h re s g eg riin d ete G esellschaft hatte zun a ch st die E rb a u u n g und E in ric h tu n g eines m o d ern en Iso lierro h rw erk es in s A uge gefasst. D ieses Ziel w u rd e u n te r U eb erw in d u n g nicht u n erh eb lich er Schw ierigkeiten b ereits A n fan g dieses J a h re s erreicht, so d ass im M ai d ieses J a h re s die F ab rik atio n von verbleiten Iso lierro h ren au fg en o m m en w erd en konnte. D a die F ab rik ate in jeder W eise den d eutschen V erb an d sfab rik aten gleichw ertig sind, ist die N achfrage d e ra rt, dass die G esellschaft b ereits fiir das kom m ende J a h r eine g ró sse re E rw eiteru n g , sow ie die A ufn ah m e d er F ab rik atio n von R ohrzubehórteilen plant. A uch der bei G riin d u n g der G esellschaft bereits g ep lan te B au eines Kabelw erkes w ird dem n ach st verw irklicht. ' P f i y h y >ek 'Kok^ofęti tiochófen 'a rtfn w e rk 'M arłm w erk w d lzw e rk 5/od<$becke Qrobei}en- jta h / " \ \for/rrg/ek>ęre/ w d /zw e rK enwa/zwerk e/rtpłechwa/z" Te/nb/echwaJz / ___— \ fr a h /w d /z w erk fiammer, K a / t w a /z dearbe/fungjt werk^łart- O FALl/A/1 UTTE Ob erwerk 3 ///%/$(/{H U JT[ Unferwerk l/EZSAND Plan fabryki — Fabriksplan, WSCHODNIM rP ~ etim GÓRNOŚLĄSKI / w erk III. TARGOM Nahł/oie$ Rohrwalzwert Wd^ęrgd^ * , jchwe/tfere/ I HANDEL POŚWIĘCONY '(jrobb/ech dlock^trecke ZESZYT G uh fciHIwerk iM^arłirtófen -> — E/ekłroofen PRZEMYSŁ & PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI Z ESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM HUTA BISMARKA, HAJDUKI WIELKIE, G.-SLĄSK. Z arząd to w a rz y s tw a tw o rz ą : , 1. D y rek to r generalny R obert S c h e r f f w H aj dukach; 2. D y re k to r generalny Claus K a 11 e 11 b o r n w H ajdukach. U strój H uty B ism ark a jest następ.ujący: k o m pleks dolny, kompleks górny i Huta F a 1 v a. I. Kom pleks dolny sk ła d a się z 2 zak ład ó w dla stali surow ej, stalow ni m artinow ska, fabryki stali lanej. P ró c z tego należą tu h a m ernia i tłocznia, w alcow nia stali, w alcow nia blachy cienkiej, jakoteż przynależne za k ła d y pom ocnicze. S t a l o w n i a m a r t i n o w s k a obejm uje 6 pie ców m artinow skich. Stalow nia ta d o starcza głów nie do b o ro w y m aterjał do głębokotłocznych blach, blach do prądnic i do kotłów . Z a k ł a d s t a l i l a n e j składa się z 4 pieców m artinow skich, pojem ności od 8— 12 ton, 3 pieców elek try c z n y c h (system u H erault), pojem ności 2, 4 i 8 ton oraz 2 pieców tyg lo w y ch z odpowiednim i piecam i p rz y grzew ającym i dla żelazostopów . H a m e r n i a i t ł o c z n i a zaopatrzona jest w cię żkie m łoty p aro w e o sile 2000 kg oraz w hydrauliczne p rasy kow alskie, o sile tłocznej do 1200 ton, dla w y k u w an ia w iększych sztuk. P ró c z teg o : w iększa ilość m a łych m łotów i 8 potężnych m łotów m echanicznych o sile od 500— 2000 kg oraz kilka p ras w rzecionow ych. W a l c o w n i a s t a l i : w alcow nia duża, sk ład a jąca się z 3 o p raw potrójnych, o śred n icy w alców 600 mm i ruszto w an ia w y g ład ająceg o ; w alcow nia ś re dnio w alcująca — o 2 rusztow aniach potrójnych (śre dnica w alców 500 mm) i w reszcie w alcow nia w y kończająca. W alcuje się stal o k rąg łą i k w a d ra to w ą, stal p ła ską od 3 mm w z w y ż i szerokości od 13 do 40 mm prócz teg o profile specjalne. Do w y ro b u blach słu ży w w alcow ni w y k o ń czają cej w alcow nia b ałw ankow a, z potrójnym rusztow aniem w stępnem , potrójnym rusztow aniem głów nem , w alco w nią p rzy g o to w a w cz ą , rusztow aniem igłow em , oraz 5 w alcow niam i blachy. D w ie w alcow nie posiadają po 5 rusztow ań, dwie dalsze razem 8 ru szto w ań a jedna w alcow nia w y p o sa żona jest dw ustronnie w 2 w zgl. 3 rusztow ania. W ięk sza ilość m aszyn w y k ań czający ch w y k a ń c z a blachy. II. K om pleks górny składa się z w ielkich w alcow ni, w alcow ni sztabikow ej, w alcow ni blachy grubej i w alcow ni blachy cienkiej, w a l cow ni do ru r bez szw u i spaw alni gazem w odnym . W w ielkich halach w a l c o w n i ż e l a z a g r u b e g o i b l a c h y g r u b e j ustaw ione są trz y zespoły w alcarskie, jeden zespół p o trójny (800), poru szan y spółtło czy sk o w ą m aszy n ą o kole rozpędow ym o sile m aks. 1250 P S .; jeden zespół podw ójny (1200), poruszany spó łtło czy sk o w ą m aszy n ą o rozruszniku zw rotnikow ym 0 sile m aks. 11 000 P S . i zespół potrójny (630) o 5 ru szto w aniach i m aszyną sp ó łttło czy sk o w ą o kole rozpędow ym siły 1600 P S. R e g en erato ró w k a (do zespołu podw ójnego w a l cow ni blachy grubej) i d w a podw ójne i jeden pojedyńczy piec (dla zespołów potrójnych), opalany 8 generatoram i szybow ym i, p rz y g rz e w a ją bloki płaskie i b ryły. Do kom pleksu należy prócz ciężkiej w alcow ni w yt w ó r n i a r u r , sk ładająca się z w alcow ni dla ru r bez szw u o raz spaw alni gazem w odnym . W alcow nia składa się z trz e ch zespołów . Zespół I sk ład a się z w alcow ni ukośnej (syst. M annesm ann) i cięgłego zespołu rurow ego (syst. Fassl). D o starcza 2000 ton m iesięcznie ru r bez szw u, od 42 do 75 mm zew nętrznej średnicy. Zespół II m a układ jak w yżej opisany zespół I, prócz teg o 2 ru sz tow ania w alcow e, każde z podsuw em hydraulicznym 1 odbojem pneum atycznym . P ro d u k c ja : ru ry bez szw u średnicy zew nętrznej od 76— 146 mm i do 16 m tr. dłu gości. W ydajność m iesięczna 2000 ton. D alszy zespół, sk ład ający się z ukośnej w alcow ni, system u M annes m anna, w alcow ni w ahadłow ej system u B riede, produ kuje m iesięcznie 2000 ton rur, średnicy zew nętrznej 146—310 mm. W s p a w a l n i g a z e m w o d n y m w ykonuje się ru ry sp aw ane w szelkich rozm iarów . R ozżarzanie, niezbędne dla spaw ania uskutecznia się gazem w odnym , spaw anie następuje m łotam i. W potężnych halach są siednich um ieszczone są toczarnie ru r w iertniczych zao patrzone w pokaźną ilość to k arek specjalnych. III. F alvahuta. F alv ah u ta stanow i o bszerny zakład hutniczy, k tó ry opierając się na rudzie i w ęglu, w ykonuje w iele goto w y c h fa b ry k a tó w w w ła sn y ch w a rszta ta c h , a część sw ych p ó łfab ry k ató w p rze su w a do H uty B ism arka. K o k s o w n i a sk ład a się z 4 grup piecy kokso w ych, przyczem grupa I i II posiada po 40 kom ór, grupa III — 50 kom ór a grupa IV 32 kom ory. P iece grup I do III ustaw ione są rzędem jeden za drugim , a grupa IV obok III-iej. K ażda grupa zao p atrzo n a jest w m aszy n ę tłuczącą i w ydm uchow ą. H u t a w i e l k o p i e c o w a sk ład a się z 3 w iel kich pieców z 10 ogrzew aczam i w iatru , h a l odlew ni czych, z domu dm uchaw (m aszyn w ia tro w y c h ) oczysz czalni gazu i innych urządzeń pom ocniczych. P iece I i III zaopatrzone są w dźw igi ukośne, piec II w dźw ig pionow y. S t a l o w n i a m a r t y n o w s k a składa się z 6 piecy do stali a m ianow icie 5 piecy a 50 ton i 1 piec pojem ności 20 ton. O d l e w n i a s t a l i k s z t a ł t o w e j d o sta rc za odlew y stalow e najw iększych rozm iarów i w najtrudniejszem w ykonaniu. Obok zw kłych odlew ów w y tw a PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM HUTA BISMARKA, HAJDUKI WIELKIE, G.-ŚLĄSK. rz a się sztuki stali, odpow iadające najw y ższy m w y m a ganiom i najw yższej w y trzy m ało ści. S p e c j a l n o ś c i ą są harto w n e odlew y. O d l e w n i a s u r ó w k i s z a r e j do starcza jak su ró w k ę sz arą dla w łasn y ch zakładów , głów nie dla po k ry c ia zapotrzebow ania w lew nic obydw u stalow ni, tak i służy dla dostarczania odlew ów na zam ów ienie. u okrągłe 28— 55 mm, żelazo k w a d ra to w e 27—55 mm, że lazo płaskie 45— 104 mm X 10— 30 mm, żelazo taśm ow e dla w y tw ó rn i ru r i w alcow ni na zim no rozm iarów 90— 130 mm. W a l c o w n i a n a z i m n o posiada 48 u p rzęży w alcow ych. Do tego zakładu należą odpow iednie żarzelni i traw ialnie. Skład rur spawalni gazem wodnym. — Rohrlager der Gasschweisserei. « W a l c o w n i a ż e l a z a posiada 3 zespoły w a l cow e. Zespół I sk ład a się z w alcow ni w ykańczającej z 460 mm ciągłą w alcow nią przed w stęp n ą oraz 2 w a l cow ni stopniow ych po 6 ru szto w ań każda. W a l c o w n i a r u r służy do w y tw a rz a n ia rur spaw anych, rozm iarów 12— 33 (średnicy zew n.). Istnieją d w a piece spaw alne z kotłam i p arow ym i w w ylotach. Zespół II posiada p rzed w stęp n ą w alcow nię 350 mm o 3 ru szto w an iach 1 rusztow aniem w ygładzającem . Zespół III m a w alcow nię p rzy g o to w aw czą 570 mm o jednem rusztow aniu i 1 w ykończalnię 450 m m o 3 ru szto w an iach . P ro g ra m produkcji obejmuje żelazo F a b r y k a p o d k ó w posiada 6 p ras fabrykacyjnych, 3 cięższe i 3 lżejsze. W szy stk ie sy ste m y zaopa trzone są w ru szto w an ia w alcow e. D o starcza się pod ków rozm iarów od 00 do 6. P rodukcja m iesięczna 400— 500 ton. ZESZYT I WSCHODNIM G Ó R N O Ś L Ą S K I III. TARGOM HANDEL POŚWIĘCONY PRZEMYSŁ Walcownia IV — Pilgerschrittwalzwerk IV. ZESZYT WSCHODNIM GÓRNOŚLĄSKI III, TARGOM I HANDEL POŚWIĘCONY PRZEMYSŁ PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM b i s m a r c k h C t t e Hafduki W ielkie G.-Śiąsk. Entwickelungsgeschichte der Biskmarkhiitte. Die B ism arckhiitte w urde am 23. S eptem ber 1872 in K attow itz ais „K attow itzer A ktiengesellschaft fur E isenhiitttenbetrieb“ begriindet; sie setzte bei Schw ientochlow itz ihre W erk san lag en am 2. S eptem ber 1873 in B etrieb. In den ersten Jah ren der B ism arckhiitte bildete das ■P uddeln den H auptbetrieb. D as hier erzeugte Schw eisseisen, zu P latinen und Kniippeln ausgew alzt, w u rd e in der H auptsache zu R ohrbandeisen w e ite rv e rarbeitet. Die g esteig erte N achfrage fiihrte bald zur E rw eiteru n g des F ein eisenw alzw erks und b ereits im Ja h re 1875 zur A ngliederung eines Feinblechw alzw erk s. N achdem im Ja h re 1889 die Schw eisseisenherstellung den H óhepunkt erreich t h atte, m achte sich das V ordringen des Flusseisens im m er m ehr b em erk b ar, bis das Puddeleiśen schliesslich nur noch fiir einige Spezialitaten V erw endung fand. Im Z usam m enhange dam it tr a t aber eine vóllige U m w elzung in der E isenindustrie ein, w elche auch die B ism arckhiitte zu w esentlichen Betrieb san d eru n g en v eran lasste. Die ersten S chritte hierzu w u rd en 1890 durch E rrichtung eines M artinw erkes getan. D ieses setzte die Hiitte in den Stand, die Produktion nicht nur erheblich zu v e rg ró ssern , sondern auch die O ualitaten zu v erb e sse rn , und im besonderen durch die H erstellung von Schm iedestahl den hóheren Anforderungen z,u entsprechen, die seit jener Zeit von den Y erk eh rs- und K onstruktionsbetrieben, M ilitarw erkstatten , Schiffsbauanstalten usw . an die Hiitten gestellt w urden. Mit dieser E inrichtung w u rd e der G rund zu der Fabrikation von S pezialstahl gelegt, w elcher inzw ischen bekanntlich eine beherrschende B edeutung erlangt hat. Mit dem M artinw erk richtete die B ism arckhiitte 1890 auch ein G usstahlw erk ein. Nicht lange danach w urde ein R o h rw a lz w e rk gebaut, dem im Ja h re 1901 der B au eines G robeisen- und G robblechw alzw erkes folgte. Schliesslich drangten die Y erhaltnisse z,u einer grundlegenden V eranderung: der A ngliederung eigener E rzgruben und Hochofen, um den R oheisenbedarf aus eigener P roduktion decken zu kónnen. Die G elegenheit hierzu bot sich 1906 durch die U bernahm e der F alvahiitte m it K okerei, H ochofenw erk, S tahl- und W alzw erk . G egenw artig um fasst die B ism arkhiitte folgende A n lag en : 1. E rzfelder und Hochofen m it N ebenbetrieben; 2. M artinstahlw erke m it Stahlform giesserei; 3. W a lz w e rk e fiir G rob-, Fein-, F orm - und Q ualitatseisen, G rubenschienen, Platinen, L aschen- und Unterlag sp latten ; 4. F einblechw alzw erke fiir gebeizte und ungebeizte Feinbleche zu Stanz-, Falz- und Em aillierzw ecken, V erzinnungs- und Y ernickelungsbleche, D ynam obleche, legiert und nichtlegiert, D achbleche, Fein bleche aus Flusseisen und Stahl, H ochglanzstahlbleche fiir D am pfzylinder und O fenm antel, Z uckerform bleche und andere Form bleche; 5. G robblechw alzw erke fiir P an zerp latten , N ickelstahlplatten und Schiffsbleche, W eichkernstahlbleche (Stahl-E isen-S tahl), L okom otivrahm enbleche, hochw ertig e Bleche fiir den Autom obil- und Luftschiffbau, Com pound- und P anzerbleche; 6. K altw alzw erk e fiir B andstahl zu Sagen, S chreibfedern, U hrfedern, M usikfedern, fiir K artonnagezw ecke usw ., blank und verzinnt, h a rtb a r und nichth a rtb a r, V erpackungsbandeisen in allen S tarkeji, B andeisen verzin n t usw .; 7. R o h rw alzw erk e fiir nahtlose S tahlrohre aller A rt bis zu 13 Zoll D urchm esser, Gas- und S iederohre, Flanschen- und B ohrrohre, L eitungsrohre, S tahlm uffenrohre fiir B leidichtungen in Langen bis zu 15 m in einem Stiick, sow ie W asse rg assc h w e isse rei fiir R ohre bis z.u 3 m D urchm esser aller A rt, w ie Kanalisations-, G as- und W asserleitu n g sro h re, B ohr rohre, kom plette T urbinenleitungen fiir g ró sste Gefalle, R ohrform stiicke, S chw eissarbeiten aller A rt; 8. H ufeisenfabrik fiir die E rzeugung von Falzhufeisen; 9. Spezial-G usstahl-, T iegelgusstahl- und E lek tro stah lw erk , um fassend H am m er- und P re ss w e rk , S tahlw alzw erk , L aufstabappretur, P rofilzieherei una A p p re tu rw e rk sta tte zur Erze.ugung von erstklassigem W erk zeu g stah l fiir jeden V erw endungszw eck, Schnellarbeitsstahl, M agnetstahle, fertige Schnellarbeitsfraser und S piralbohrer, Steinbohrstahle, auch fiir h a rte ste s G estein, B ohrstahle, hochw ertige Konstruktionsstahle fiir den Autom obil- und Luftschiffbau, w ie Z ahnrader, K urbelw ellen, Pleuelstangen, N ockenw ellen usw ., B lenden- und P an zerp latten , P rofilstahl fiir D am pfturbinen, fertige Schaufeln und Zw ischenstiicke, gezogener Stahl aller A rt, S ilb erstahl, S tah ld rah t, fertige G.usstahlwalzen zum K altw alzen von M etallen und Stahl, fertige Scherenm esser, a p p retierte Schm iedestiicke fiir den A uto m obil- und M aschinenbau. D er G rundbesitz der F irm a um fasst rund 130 ha. Die W erk san lag en sind durch 3 norm alspurjge G leisanschliisse m it der S taatsb ah n und durch 2 schm alspurige Anschliisse m it einem K leinbahnnetz verbunden. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Mit diesem U m fange und einer technischen Einrichtung, die auf das m odernste au sg estaltet ist, nim m t die B ism arckhiitte heute in der oberschlesischen Industrie eine fiihrende Stellung ein, sow ohl der G esam tsum m e ih rer P roduktion nach, w ie infolge ihrer herv o rrag en d en O ualitatsleistungen. D en V orstand der G esellschaft bilden jetzt die H erren : Im G u s s t a h l w e k sind vier M artinófen m it 8 bis 12 t F assungsverm ógen, 3 E lektroofen (S ystem Heroult) m it 2, 4 und 8 t F assung und ferner 2 U nterflurTiegelófen m it den entsprechenden V orw arm eófen fiir die T iegel- und Ferrolegierungen. D as H a m m e r - u n d P r e s s w e r k ist mit schw eren D am pfham m ern bis zu 2 000 kg S chlagkraft nnd hydraulischen S chm iedepressen bis 1 200 t P re ss- W ytwórnia podków. — Mufeisenfabrik. 1. G eneraldirektor R obert S c h e r f f in B ism arckhiitte; 2. G eneraldirektor Claus K a l l e n b o r n m arckhiitte. in Bis- Die W erksanlagen der B ism arckhiitte gliedern sich in 3 T eile: U n t e r w e r k , O b e r w e r k & F a 1 v ah li 11 e. I. Unterwerk. Im U n te rw e rk stehen zw ei S tahlschm elzbetriebe nebeneinander, das M artinw erk und das G usstahlw erk; ferner sind in ihm das H am m er- und P re ss w e rk , das S ta h lw alz w e rk und das F einblechw alzw erk, sow ie die zugehórigen N ebenbetriebe u n terg eb rach t. D as M a r t i n w e r k um fasst sechs grosse Ma_rtinofen. Es stellt hauptsachlich O ualitatsm aterial fur Tiefstanz-, D ynam o- und K esselbleche her. druck zum Schm ieden grosser S tiicke ausgeriistet. F e r ner enthalt es eine g ró sse re Anzahl kleiner H am m er und 8 m achtige Fallham m er von 500—2 000 kg S chlagkraft, sow ie einige grosse Spindelpressen. Im S t a h l w a l z w e r k befindet sich eine G robstreck e bestehend aus 3 T riogeriisten m it 660 mm W alzendurchm esser und einem Poliergeriist, eine Mittelstra sse von 2 T rio g eru sten m it 500 mm W alzendurchm esser und eine F ein strasse. G ew alzt w erd en R undund O uadratstahle, Flachstahl von 3 mm a u fw a rts bei 13 bis 40 mm B reite, ausserdem Spezialprofile. Zur H erstellung von Blechen dienen im F e i n b l e c h w a l z w e r k eine B lockstrecke m it einem T rioy orgeriist, einem T riofertiggeriist, einem V orw alz- und zw ei D ressiergeriisten und ferner 5 B lechw alzenstrecken. Zw ei B lechw alzenstrecken besitzen je 5 Geriiste, zw ei w e ite re zusam m en 8 G eriiste und eine PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM W a lz e n strasse ist doppelseitig m it zw ei bez w . drei Geriisten au sg estattet. Z ahlreiche A ppreturm aschinen besorgen die Fertigstellung der Bleche. II. Oberwerk. Im O b e rw e rk befinden sich vornehm lich die grossen W alzw erk e, ein G robeisenw alzw erk, das Grob- B B __ HmhB ..I—.BHB B H u Tiefofen fiir das G robblechduo und zw ei Doppel-, sow ie ein einfacher Stossofen fiir die T riostrassen, geheizt durch acht S ch achtgeneratoren, w arm en die Blocke oder B ram m en vor. Neben den schw eren W alzw erk en liegt das R o h r w e r k , bestehend aus den nahtlosen R o h rstrassen und der W asserg assch w eisserei. Das R o h rw alzw erk ist mit .............W Pomieszczenia zarządu. — Yerwaltungbgebaude. blechw alzw erk m it einer F einblechstrecke, das nahtlose R o h rw alzw erk nebst der W assergas-S chw eisserei. In den grossen Hallen des G r o b b l e c h - u n d G r o b e i s e n w a l z w e r k e s stehen 3 W alzen strassen nebeneinander, eine 800-er T rio-B lechstrasse von einer T andem -S chw ungradm aschine m it m ax. 1250 P S angetrieben, ein 1200-er G robblechduo m it T andem -V erbindU m kehrm aschine von m ax. 11 000 P S und eine 630-er T rio stra sse m it 5 G eriisten und T andem -S chw ungrad m aschine von m ax. 1600 P s. Ein Siem ens-R egenerativ- 3 R o h rstrassen ausgeriistet. Die R o h rstrasse 1 besteht aus einem S c h rag w a lz w e rk (System M annesm ann) und einer kontinuierlichen R o h rstrassen (S ystem Fassl), Sie liefert nahtlose R ohre von 42 bis 75 m m ausseren Durciim esser und leistet bis zu 2 000 t m onatlich. Die R ohr stra sse II w eist eine ahnliche A nordnung auf, ein S c h ra g w alzw erk , anschliessend eine R o h rstrasse (S ystem M annesm ann) m it 2 P ilg ersch ritt-W alzg eru sten , jedes m it hydraulischem V orschub und pneum atischer Pufferung. Auf dieser S treck e w erd en nahtlose Rohre \ l f/ ta PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T POŚW IĘCONY III. TARGOM W SCHODNIM ( chu adm inistracyjnego, położonego przy pryncypalnej ulicy w K atow icach. Gmach ten projekto w a n y o rozm iarach odpowiednich do znaczenia i wielkości przedsiębiorstw a, m a połączyć w sz y st kie oddziały kupieckie i techniczne w jedną ca łość celem przeprow adzenia jednakow ej organi zacji i ułatw ienia kom unikacji z fabryką. B udy nek będzie zaopatrzony w w szelkie urządzenia now oczesne i ubikacje, m. i. obszerną salę posie dzeń, lifty itp. G araż sam ochodow y i w ła sn y przew ód telefoniczny utw o rzą szybką kom uni kację m iędzy biurem centralnem a fabryką. = = Stephan, Proelich & Kluepfel Tow. Akc. dla budowy maszyn i przedsiębiorstw górniczych, > Szarlej, Górny Śląsk. D er W erdegang der F irm a Stephan, Froelich & Kluepfel ist innig verknupft m it der E ntw ick lung des oberschlesischen B erg- und Hiittenw esens. In den letzten Jahrzehnten, parallel m it dem Aufschw ung der S chw erindustrie, w a r natiirlich auch ein R egen ailer im gleichen G ebiete betriebenen, w eiterv erarb eiten d en Industrien w abrzunehm en, zu dereń bedeutendsten U nternehm en die genannte F irm a zahlt. D iese F irm a ging aus der im Jah re 1874 von dem Schichtm eister Adolf Stephan, dem Y ater des im vorigen Jah re versto rb en en G riinders und H auptaktionars Hans Stephan, gegrundeten F irm a Adolf Stephan h ervor. D ieser Beginn des U nternehm ens lag in Szarlej. Aus bescheidenen Anfangen entw ickelte sich ein Lieferungśgeschaft fiir G ruben- und H iittenbedarf, dem sp ater eine F ab rik fiir A nstreich- und T eerm aschinen angegliedert w urde und das allmahlich einen ansehnlichen A ufschwung nahm. Nach dem Tode des G riinders folgte fiir kurze Zeit sein alterer Sohn ais Inhaber, hierauf iibernahm dessen B ruder, Hans Stephan, die Firma unter dem N am en: „Adolf Stephan’s Nachflg.“ i und ihm w a r vorbehalten, dem kleinen U nternehm en im Laufe der Ja h re einen W eltruf zu v e rschaffen. H eut h at diese Firm a, die sich nunm ehr ausschliesslich m it der H erstellung und dem G rosshandel sam tlicher Spezialoele und F e tte befasst, N iederlassungen in Beuthen, H am burg, B e r lin, B reslau und L em berg. A usser diesem F abrikationszw eig w idm ete H ans Stephan ein bei w eitem grosseres Interesse der S chw erindustrie O berschlesiens insofern, ais er m it scharfem Blick die N otw endigkeit erkannte, der heim ischen G rossindustrie die Beschaffung der zu einem m odernen B etrieb notw endigen M aschinen und G erate zu erleichtern. D ies w a r der Grund, w elcher zur U bernahm e der V ertretu n g der F irm a Frolich & Klupfel in B arm en fiihrte, ein S chritt, w elcher fiir sein dam als noch kleines U nternehm en von ganz besonderer B edeutung w a r, denn die genannte F irm a galt schon zu jener Zeit w eithin ais Lieferantin fiir erstklassige P re ssluft - G esteinsbohrm aschinen, P resslu ftw erk zeu g e, V entilatoren und sonstige fur den B erg b etrieb geeignete Maschinen. Im Jah re 1907 griindete Hans Stephan unter Beteiligung der vorgenannten F irm a, Hermann Klupfel und Ernst Book, die F irm a Stephan, Froe lich & Kluepfel. und legte dam it den G rundstein fiir das jetzige- U nternehm en. D er B etrieb w u rd e zunachst in dem in S zarlej gelegenen W e rk eroffnet. D ieses um fasste eine M aschinenhalle und einige L agerraum e, besass eigene D am pfkraft und verfiigte iiber M etallbearbeitungsm aschinen, die schon dam als die F a b ri kation von B lechkonstruktionen, w ie Kohlenrutschen, W etterlutten, B ergerollen, fern er Blechbehaltern, S piilversatzrohren, kleineren B ergbaum aschinen u. s. w. erm óglichte; auch eine kleine F euerverzinkerei w a r dem W e rk angegliedert. D er B etrieb entw ickelte sich iiberraschend gut und das Prinzip, durch solide Q ualitat der E rzeugnisse den Namen der F irm a bei dem Kundenkreis zu festigen und einzufiihren, nicht zum w enigsten die Tiichtigkeit und B etrieb sam k eit des G riinders, trugen so gute Friichte, d a ss d er Be trieb dauernd e rw e ite rt w erd en m usste. Ja h r fiir Ja h r w urden infolge der im m er g ró sser w erdenden Anforderungen E rw eiterungen sow ie N euanschaffungen an M aschinen notw endig. So erfuhr die M aschinenabteilung eine g ro ssere Ausdehnung, auch stellte ęs sich bald heraus, dass die Y erzinkerei nicht m ehr den an das W erk gestellten Anspriichen gerech t w erd en konnte und d er w eitere A usbau w a r auch hi er die Folgę. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZYT POŚW IĘCONY III. TARGOM W SCHODNIM STEPHAN, FROELICH i KLUEPFEL, TOW . AKC., Szarlej, G. ŚI. Im Laufe der Jah re w urden eine Gasschw eisserei m it eigener G asanstalt, sowie eine Anlage zur E rzeugung von P ressluft fiir Nietfeuer eingerichtet. S p a ter folgte eine elektrische Schw eissanlage. S elbstverstandlich m ussten die M agazine, L ag er- und B iiroraum e mit ihren v e ialteten Einrichtungen neuen, resp. erw eiterten An lagen m it G leissanschluss, m odernen T ransportw orrichtungen, einer Telefonzentrale u. dergl. weichen. Das P roduktionsprogram m w urde imm er aus;gedehnter. Es w urden hauptsachlich m aschineile Einrichtungen fiir den B ergw erksbetrieb, w ie die H erstellung v rn B ergbaum aschinen, kompl. Fiill•ortausbauten, Spiilversatzanlagen, K ohlenfórd;ranlagen, A ufbereitungsanlagen fiir S piilversatzm aterial, W ettertiiren u. a. m. aufgenom men. H ierzu standen der F irm a eine Reihe von hochw ertigen P aten ten zur Verfiigung, sodass die w eitaus iiberw iegende Zahl der Erzeugnisse den gesetzlichen Schutz geniesst. Ais die im m er w e ite r anw achsenden Betriebsanforderungen die notw endige órtliche E rw eiterung des S zarlejer W erk es unmoglich m achten, w u rd e vo r etw a 2 Jahren der Plan gefasst, in P iotrow ice (S ląslre) ein neues W erk zu schaffen und das W e rk Szarlej dorthin zu verlegen. M achtige, m assive und in m oderner Eisenkonstruktion gebaute, m it O berlicht versehene Hallen, einschliesslich der entsprechenden Anbauten, dienen hier ais F abrikations- und Betriebsraum e. Keine Mittel w urden gescheut, um das neue W e rk m it den m odernsten Einrichtungen auszustatten. D er vorhandene M aschinenpark w urde durch w eitere neue, arbeitśsparende Maschinen erw eitert. Insbesondere w urden die M aschinenbauabteilung, die Schm iede und Schw eisserei vollkom men m odernisiert. N ennensw ert ist in diesen Abteilungen die Aufstelmng von R evolverdrehbanken und Frasm aschinen, von elektrisch angetriebenen Luftham m ern und. einer Spindelpresse, von elektrischen SchW eissm aschinen m odernster K onstruktion m it hoher Um laufzahl und S trom sta rk e fiir Lichtbogenschw eissung und einer elektrischen S chw eisspresse zur hom ogenen V erbindung sc h w e re r A rbeitsstiicke aus Eisen und Stahl. Zum T ra n sp o rt oder Y ersetzung der Ma schinen und W erkstiicke an die einzelnen A rbeitsplatze oder zur V erladung dient ein elektrisch betriebener 3-M otoren-Fachw erks-K ran von 10,0 t T ragfahigkeit,' der die ganze M ontagehalle bestreicht, ausserdem elektrisch betriebene Laufkatzen und von Hand angetriebene T ran sp o rtvorrichtungen, endlich eine elektrisch betriebene Bekohlungsanlage fiir die Schm iedefeuer. In einer besonderen, geraum igen Halle ist die F euerverzinkerei untergebracht, w elche alle Ein richtungen zu einem m odernen V erzinkungsbetriebe aufw eisst, insbesonders m it Bleiplatten ausgekleidete S aurebottiche, die m it A nw arm e- und A bfullapparaten au sg estattet sind, einen H aupttrog und einen R eserv etro g zur Aufnahme des Zinkbades, einen G asgeneratorofen fiir die E rzeugung des Zinkbades. Die A bm essungen der A i^a^e sind so gehalten, dass G egenstande bis zu 4.0 m Lange und bis zu 1,0 m B reite bei einm a!'gem D uręhgange fertig verzin k t w erden kónnen. Ein elektrisch betriebener V elecipedkran und kleinere T ransportvorrichtungen verm itteln die B eforderung der W erkstiicke von den Stapelpiatzen zu den B earbeitungsstellen und von da zu den L agerraum en resp. V erladestationen. E igener G leisanschluss, und ein iiber das ganze Fabrikgebaude v e rb re ite te s Schienennetz m it Einbau einer norm alspurigen D rehscheibe ęrmóglichen es, die ankom m enden bezw . abrollenden Giiter direkt von den einzelnen Flallen aus abzufertigen. D er T ran sp o rt der W aggons bis zur Eisenbahnstation w ird durch einen vollspurigen B enzolkraftw agen, w elcher im stande ist, 2 beladene W aggons fortzubew egen, bew erkstelligt. Ebenso ist eine eigene G leisw age yorhanden. Zur B eforderung von G utern nach Anlagen, die keinen G leisanschluss besitzen, dient ein L astauto von 4.0 t T ragfahigkeit. Ais A ntriebskraft fiir das gesam te W e rk und dessen Einrichtungen w ird elektrische Energie benutzt. Das U berlandw erk Ligota liefert D rehstrom von 20 000 Volt Spannung, w elcher in einem besonderen T ransform atorenhaus auf 380 Volt transform iert, einer H auptschalttafel m it allen vo rgeschriebenen Sicherheitseinrichtungen, Zahlern, M axim alausschaltem etc, zugefiihrt und von da aus an die einzelnen A ntriebsstationen geleitet w ird. Offene und gekapselte, der S tro m a rt und Spannung entsprechende M otore erzeugen die B ew egung der B etriebs- und A rbeitsm aschinen, w elche letztere je nach den E rfordernissen einer rationellen F abrikation zu G ruopenantrieben v e reinigt sind. Eine besondere Lichtleitung liefert E nergie fiir elektrische Lam pen, die m it Scheinw erfern und Isolationsvorrichtungen gegen Einaringen von F euchtigkeit au sg estattet, auf dem ganzen F abrikgelande und in den Fabrikraum en v e rteilt sind und alle A rbeits-, Kontroli- und Bedarfstellen taghell beleuchten. B esonders angelegte Tiefbrunnen und elek trisch angetriebene P um p w erk e besorgen das fiir die F abrikation und sanitare Einrichtungen erforderliche W a sse r, w elches durch ein L eitungs- PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T POŚW IĘCONY III. TARGOM W SCHODNIM STEPHAN, FROELICH i KLUEPFEL, IO W . AKC., Szarłej, G. Ś!. netz den einzelnen V erbrauchsstellen unter D ruck zugefiihrt w ird. Die B iiroraum e sind gross und heli angelegt und m it Z entralheizung, W asserleitung und elektrischem Licht versehen. Eine eigene F ernspręchzentrale regelt den Fernspreehdienst, ausserdem dient eine H auszentrale zur A bw icklung des inneren Y erkehrs. An sozialen Einrichtungen m angelt es gleichfalls nicht. Y or ausgedehnten W aldungen erhebt sich ein B eam tenw ohnhaus, m it allen sanitaren E inrichtungen und allem neuzeitlichen Kom fort versehen, rund um das G ebąude sind G artenanlagen m it O bst- und G em iisegarten angelegt. Ein Schlafhaus dient denjenigen A rbeitern zur U nterkunft, die am O rte keinen standigen W ohnsitz haben, die Kantine v e rso rg t die B elegschaft m it Speise und T ran k und eine m odern eingerichtete B adeanstalt dient zur korperlichen Pflege. Die G liederung und das F abrikationsprogram m des W erk es sind folgende: A bteilung I. Maschinenbau. A ntriebsm otoren fiir R utschen mit P ressluftund elektrischem B etrieb, G esteinsbohrm aschinen, P ressluftbohrham m er und P ressluftw erkzeuge, G rubenventilatoren, K om pressoren, selbsttatige W ettertiiren , Schienenbiegepressen, m echanische F órderkorb-B eschickungsanlagen, Ansęhlussbiihnen, Fangvorrichtungen fiir B rem sberge etc. Abteilung II. Blechbearbeitusig, Kompl. Rollen- und H angerutschenanlagen, W etterlu tten , H eizgasleitungen, Schornsteine, Zinkstaubballons, R eservoire, T ransportfasser, G rubenklosetts, Eim er, Kannen, T rinkgefasse etc. Abteilung III. Spulversatzelnrichtungen. Kompl. Einrichtungen fiir Sptilversatzgut iiber und unter T age. P atent-S pulverS atzrohre m it v e rdickter Laufrinne und eingew alzten Fiihrungsleisten, runden und ovalen Q uerschnitts. Abteilung IV. Schw eisserei. A utogenes und elektrisches Schw eissen von B lechw aren, Rohren, Kesseln, B ehaltern etc. D ichtschw eissen defekt gew ordener flusseiserner R eservoire und A rbeitsstiicke aus Stahl oder Schm iedeeisen, F estschw eissen von M aschinenteilen aus G usseisen, w ie Z ahnrader, Riem enscheiben, L ager etc. Abteilung V. Yerzinkerei. V erzinken im fliissigen Zinkbade von Blech w a re n , W etterlutten, F orderw agenblechen und ganzen K asten, R eservoiren, F assern , Eim ern, K annen und allen G ebrauchsgegenstanden bis źu den gróssten Abm essungen. Abteilung VI. Spezialmaschinen fiir den Bergbau. F orderm aschinen und Forderhaspel fiir Dam pf-, D ruckluft- und eiektrischen Antrieb, Lokom otiven, W indkessel, K abelw inden, R ohrleitungen etc. . K urze Zeit nach ihrem B estehen n c h te te die F irm a auch eine Abteilung fiir Ausfiihrung von bergbaulichen A rbeiten ein, die sich insbesondere m it der Ausfiihrung von betriebsfertigen Q uerschlagen, m it Abteufen von Schachten nach dem G efrierverfahren, oder sonst bew ah rten S ystem en, m it Ausfiihrung von Flaeh- und Tiefbohrungen, Schurfungen etc. befasst. Diese Abteilung besitzt in K atow ice ein Zw eigbiiro. Im Yorigen Ja h re w u rd e die F irm a in eine A ktiengesellschaft um gew andelt. G runder und H auptaktionare w aren die H erren Hans Stephan und E rn st Book. In den A ufsichtsrat tra ten ausser diesen eine Reihe b ekannter B e rg ra te und Industrieller ein. Den V orstand der A ktiengeseilschaft bilden die Herren Bergassessor Alfred Busch und Dipl. Ing. St. K. Gryger. D urch prom pte und gew issenhafte Ausfiihrung yon iibertragenen A rbeiten, durch die Schaffung eines S tam m es geschulten P erso n als sow ie mit Hilfe des m odern eingerichteten M aschinenparkes und neuzeitiger Hilfseinrichtungen hat es die F irm a verstan d en , heute zu den fiihrenden Gesellschaften des O stens auf den erw ahłten Spezialgebieten zu zahlen. H ierbei dehnt sich das zunachst auf P reussisch-O berschlesien zugesehnittene Betatigungs- und A bsatzgebiet naturgem ass infolge der G renzziehung zw ischen Polen und P reussen im m er w eiter nach O sten, nach K ongress-Polen und Kleinpolen aus, ausserdem ex portiert auch die F irm a nach D eutschland, Dt. O sterreich, der T schechoslovakei und den B alkanstaaten, nach Italien, Holland und Siidam erika. Eine Reihe von T ochtergesellschaften und Filialen sind bereits gegriindet oder in G rundung begriffen, ferner w erden Y ertretungen an w ichtigen P latzen zw ecks E rw eiteru n g des A bsatzes eingerichtet. N euerdings ist die A ktien-G esellschaft zum Ankauf von H ausern und B augelande an einer der H auptstrassen von K atow ice geschritten, um dort ein der B edeutung und A usdehnung der F irm a entsprechendes V erw altungsgebaude aufzufiihren. In diesem w erd en alle kaufm anm schen Abteilungen und technischen Bliros vereinigt zum Z w ecke einer einheitlichen O rganisation und zur E rleichterung des V erkehrs m it der in der N achbarsehaft befindlichen F abrik. D as V erw altungsgebaude w ird m it allen m odernen Einrichtungen v e rsehen, erhalt einen Sitzungssaal fiir V ersam m lungen, elektrische Aufziige etc. Eine Automobilgarag e und eine besondere Ferntelefonleitung sollen dem V erkehr zw ischen, dem H auptbiiro und der F abrik dienen. su ! PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Fitzneroaska fabryka śrub i nitów T. z o. o. Laurahiitte -- Siemianowice. Na ziemi górnośląskiej w szczął się w ostatniem stuleciu intensyw ny rozwój przemysłu, którego skutki możemy dziś już w całości z dumą obserwować. W pierw szym rzędzie rozwinął się przem ysł górniczy oraz hutnictwo żelazne i cynkowo-hutniczy. W połowie ubiegłego stulecia zaczęto przerabiać to co produkow ały huty i walcownie. W czasie tym, a mianowicie w roku 1836 zało żył kowal Wilhelm Fitzner śląską fabrykę drobnego żelaziwa. P rzy b y ł on do L aurahuty i objął na w łasny .rachunek kuźnię potężnego zakładu hutniczego. W tym również okresie ukazały się na rynku pierw sze m aszyny do w yrabiania drobnego żelaza, które n. p. nacinały gw inty lub zgrubiały głowice itp. Ta okoliczność skłoniła Fitznera do powzięcia daleko idących planów, celem zrealizow ania których odebrał naw et swego syna ze szkół, by mógł — choć jeszcze m łody — pracow ać praktycznie. W roku 1868 przystąpił Fitzner senior do budo w y i urządzenia fabryki śrub i nitów, których fabry kację rozpoczął — rzecz prosta — z m ałą ilością pras i m aszyn do cięcia. Po upływie roku oddał stary kowal fabrykę swoją młodszemu synowi Ryszardow i, który takową stopniowo, z początku pomału, potem coraz prędzej rozwijał. Sporządzano tu drobne narzędzia dla kolei pań stw ow ych oraz dla poczty. Zapotrzebowanie portów wojennych i handlowych w zrastało, również i zagra nica zam aw iała coraz więcej tak, że fabryka nitów staw ała się na zachodzie Niemiec coraz bardziej zna ną i była największym zakładem tego rodzaju. W roku 1895 um arł R yszard Fitzner i przedsię biorstw o przeszło na własność jego starszego b ra ta Wilhelma, który po latach około 10-ciu oddał takowe synowi swemu Maksowi. Ten jeszcze do dzisiaj jest współwłaścicielem i kierownikiem Zakładu. Dziś fabryka Fitznera stoi w nowej Ojczyźnie bezsprzecznie pomiędzy wszystkiemi tego rodzaju przedsiębiorstwam i na pierw szym miejscu. F abryka w yrabia pomiędzy innemi następujące artykuły: Śruby, sworznie i nakrętki z żelaza i metalu, czarne cynkowane albo obtaczane, dla wszelkich kon strukcji, do budow y maszyn, okrętów, w agonów ko lejowych itd. Śruby budynkowe, pociągowe, podkładki, zatyczki, nity z żelaza i stali niklowej, lub zwykłej w wszelkich w ym iarach, i jakościach do budow y kotłów, mostów, magonów kolejowych i okrętów. M ateriały do przym ocow ania szyn, budow y przew odów telegraficznych, telefonicznych oraz wszelkie roboty kowalsko-fasonowe itd. Ażeby poznać produktyw ność fabryki, należy wspomnieć że produkcja wynosi około 6000 ton. F a bryka zatrudnia około 600 robotników i urzędników. P rzez ciągłe przebudówki i rozbudow yw anie ma fabryka w spaniały w ygląd, a urządzenie jej składa się z najnow szych pras, m aszyn itp. Należy wspomnieć, że rozwój firmy umożliwił PRZEMYSŁ I HANDEL GORNGSLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM FITZNEROW SKA FABRYKA ŚRUB I NITÓW T. Z. Z O. O. Laurahutte — Siemianowice.________ urzeczywistnienie w ygodnych urządzeń dla pracowników, o czem świadczą w największym porządku utrzym yw ane budynki mieszkalne, urządzenie kąpielowe bez zarzutu, ochronka itp. Obecny stan daje nadzieję, że się przedsiębiorstw o, które pracuje z zupełnym oddaniem również w now ym ustroju państw ow ym , nadal w dotychczasow y sposób będzie się rozwijać pomyślnie. Fitzner’sche Schrauben- und Nietenfabrik G es. m. beschr. Haftg. Laurahutte-Siemianowitz. Auf dem Boden Oberschlesiens hat sich im letzfen Jahrhundert ein gutes Teil der tatenstarken IndustrieEntfaltung abgespielt, die w ir heute ais vollendetes Ganze mit Stolz betrachten. Zunachst entwickelte sich der Bergbau und das Eisen- und Zinkhiittenwesen. In der Mitte des vorigen Jahrhunderis setzte dann die industrielle.Arbeit ein, die verarbeitete, w as Hiitte und W alzw erk an groben Eisensorten hergaben. So w urde der Schmiedemeister Wilhelm Fitzner um das Jah r 1836 der Griinder der schlesischen Kleineisenfabrikation. Er kam um dieses Jahr nach Laurahutte und iibernahm hier auf eigene Rechnung die Schmiede des m achtig aufstrebenden Hiittenwerkes. Um diese Zeit kamen auch die ersten Maschinen fiir die Kleineisenzeugbearbeitung auf den M arkt, die z. B. das Anschneiden von Gewinden und das Anstauchen der Kópfe besorgten. Dieser Umstand gab Fitzner Yeranlassung zu seinen weit ausgreifenden Planen, zu dereń Verwirklichung er sogar seinen Sohn von der Schule zuriickrief, damit er schon jetzt, wenn auch nach jung, praktisch mitarbeite. Im Jahre 1868 iibertrug W il helm Fitzner sr. den Bau und die Errichtung einer F a brik fiir Schrauben und Nieten, die zunachst freilich nur mit wenigen Friktionspressen und Schneidmaschinen begann. Nach Jahresfrist iibergab der alte Schmiedemeister die Fabrik seinem jiingeren Sohne Richard, der das Unternehmen erst langsam, dann schnell ansteigend entwickelte. Man fertigte Kleineisenzeug fiir die Staatsbahnen und w eiter auch fur die Post. Der Bedarf der Kriegs- und Flandelswerften w uchs und auch das Ausland bestellte immer reichlicherer und die Nieten-Fabrik w urde bald im Osten Deutschlands das bekannteste und bedeutendste W erk seiner Art. Da starb 1895 Richard Fitzner und das W erk ging wieder an seinen alteren B ruder Wilhelm iiber, der ungefahr nach einem Jahrzehnt seinem Sohne M ax iibertrug, der noch heute ais Teilhaber und Leiter an demselben tatig ist. ó | 9 /f Heute stehen w ir nun vor einem Unternehmen, das in der neuen Heimat unbedingt an erster Stelle unter seinen gleichartigen steht. Im Fabrikationsprogram m finden w ir u. A. die nachstehenden Artikel: Schrauben, Bolzen und M uttern aus Eisen und Metali in jeglicher in roher, verzinkter suwie bearbeiteter Ausfiihrung fiir alle Konstruktionen, Maschinen bau, Schiffsbau, Eisenbahnwagenbau usw. Bauschrauben, Spannschlosser, Scheiben, Splinte, Nieten aus Eisen, Stahl, Nickelstahl und Metali in allen Starken und Qualitaten fiir Kessel-, Briicken-, Eisenbahnwagen, u. Schiffsbau. Schienenbefestigungsmaterial, Telegrafen- und TeleSonbau-Leitifngsmaterial, Gesenk- und Fassonschmiedearbeiten. Um die Leistungsfahigkeit der Fabrik zu kennzeichnen, sei erw ahnt, dass die Produktion ca. 6000 Tonnen betragt, die etw a 600 A rbentern und Angestellten Beschaftigung gibt. Der Fabrik selbst ist durch die andauernden Um- und Ausbauten ein sehr ansprechendes Aussehen verliehen w orden und ihre innere A usstattung besteht aus den m odernsten Pressen und Maschinen etc. Bei der bisherigen Entwicklung ist es auch móglich gewesen fiir das Wohl der Arbeiter und Angestellten Einrichtungen zu schaffen, die tatsachłich bem erkensw ert sind. Die in grosser Ordnung gehaltenen W ohnhauser, ein tadelloses Badehaus, ein Kinderhort u. dgl. zeugen von ihrer Beliebtheit durch den regen Zuspruch seitens der A rbeiter- und Angestelltenschaft. Der augenblickliche Geschaftsgang lasst auch fiir die Zukunft Hoffnung, dass das Unternehmen, das m it yoller Hingebung auch fiir das neue Staatengebilde a rbeitet, sich in bisherigen W eise w eiter entwickeln w ird. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM \C ^ 3 M O t t e Silesia, Spółka Akcyjna, Paruszowiec (G.-Śl.) Spółka Akcyjna Eisenhiitte Silesia obejmuje ob szar 130 ha., położony na skrzyżowaniu linii kolejo wej Katowice— Rybnik z rzeką Ruda, pod którą po siada Spółka pełne praw a wodne. W łasny tor kole jow y ma połączenie z dworcem w Rybniku. Zakład składa się z podpiętrza z w alcow nią cienkiej blachy, oraz górnopiętrza z zakładami dla obróbki surow ca i w ytw órnią emalji, jak i rozległych kolonji urzędni czych i robotniczych. Zakład produkuje cienką blachę wszelkich od mian, a przedewszystkiem w ysoko w artościow e ga tunki nadające się do w ytłaczania i wyginania, dalej surowe, jak i emaljowane oraz ocynowane naczynia, przyczem w y tw arza pobocznie siarczan żelazowy. W alcownia cienkiej blachy posiada 6 zespolonych w alcarek z 19 stolcami walcowemi i 40 piecami. Zakład dla w yrobu sprzętów surow ych obejmu jący wytłaczalnię, plantownię i blacharnię, posiada przeszło 400 m aszyn roboczych. Cynownia posiada 10 kotłów do cynowania. Em aljarnia posiada 41 mufli palnikowych i zarzelnikowych, piece do topienia i suszenia. Przechowanie surow ych sprzętów i w ykończo nych prac uskutecznia się w 5 olbrzymich składnicach o łącznym obszarze 17 000 kw. m. Do opalenia piecy znajdują się generatorownie; do w ytw arzania potrzebnej ilości p ary natom iast 9 kotłów rurkow ych i 6 plomiennorurkowych. Zakład zaopatruje się w potrzebną ilość energii elektrycznej z Rybnickiego G w arectw a W ęglowego zapomocą kablu, napięcia 20 000 wolt. Dwa transfor m atory doprow adzają energję odnośnym oddziałom. Pozatem posiada zakład 3 parow e m aszyny i 1 dy namo w rezerw ie i może w y tw arzać w łasną energję elektryczną. Dla utrzym ania wszelkich urządzeń w stanie czynnym posiada zakład w łasne w arsztaty reparacyjne, oraz fabrykę skrzyń, które służą do znacznego eksportu naczyń emaljowanych. Zakłady dysponują 55 domami mieszkalnemi 0 mniej więcej 450 mieszkaniach, jako też 2 domami sypialnemi, 1 robotniczą i urzędniczą kąpielnią oraz 2 kantynami. — Liczba zatrudnionych w zakładach robotników 1 urzędników w ynosi obecnie 3000. W ytw órczość zakładów w ynosiła w czasach przedwojennych rocznie: blachy 32 000 ton, w y ro bów surow cow ych 5050 ton, sprzętów emaljowych 1 ocynow anych 6 400 ton, siarczanu żelazowego 2 200 ton, z których większa część znajdow ała zbyt na rynkach całego świata. Eisenhiitte Silesia Aktiengesellschaft, Paruschowitz P.-O. Das W erk, welches ca. 130 ha. eigenen Grundbesitz hat, liegt an der Kreuzung der Ruda, mit der Eisenbahnstrecke Kattow itz— Rybnik und besitzt alle W assergerechtsam e an diesem Flusse. Es ist durch direkten Gleisanschluss mit dem Bahnhof Rybnik verbunden und besteht aus dem U nterw erk mit dem PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM EISENHIITTE SILESIA, SPÓŁKA AKCYJNA, PARUSZOWIEC (G. Śl.) Das Emaillierwerk besitzt 41 B re n n - und Gliih. muffeln, Schmelz- und Trockenofen. Die Stapelung der Rohgeschirre und der fertigen W aren erfolgt in 5 grossen Lagerhausern mit insgesam t ca. 17 000 qm. Bodenflache. Fiir die Beheizung der Ofen sind Generatorenanlagen vorhanden, fiir die Erzeugung des erforderlichen Dampfes 9 Róhren- und 6 Flammenrohrkesseln. Die V ersorgung des gesamten W erkes mit elektrischer Energie geschieht von der Rybniker Steinkohlengewerkschaft aus durch ein Hochspannungskabel mit 20 000 Volt Spannung, die durch 2 Transform atoren auf die benotigte W erksspannung heruntertransform iert wird. Zur Reserve sind auf dem W erk fiir die Erzeugung elektrischer Energie noch 3 Dampfmaschinen und 1 Turbodynam o yorhanden. Fiir die Instandhaltung der gesamten Anlagen be sitzt das W erk eigene R eparaturw erkstatten und ebenso eine Kistenfabrik zur Herstellung der beson ders fiir den Export der emaillierten Geschirre benótigten Kisten. Die Zahl der zur Verfiigung stehenden W ohnhauser betragt 55 mit ca. 450 W ohnungen und verfiigt das W erk ausserdem noch iiber 2 Schlafhauser, 1 A rbeiter- und B eam tenbadeanstalt sowie 2 Gasthauser. Die Zahl der auf dem W erk beschaftigten Arbei ter und Beamten, betragt zurzeit rund 3000. Die Erzeugung des W erkes betrug in d er Yorkriegszeit im Jahre: an Blechen rund 32 000 tons, an R ohw are 5 050 tons, an emaillierten und yerzinnten Geschirren 6 400 tons, an Eisenyitriol 2 200 tons und w erden die Fabrikate zum grossten Teil iiber die ganze W elt hin exportiert. in Paruszowiec G.-ŚL — Eisenhiitte „Silesia" Aktien-Gesellschaft Die Werkstatten zur Herstellung der Rohgeschirre, umfassend das Stanzw erk, Planierw erk und die Klempnerei, sind ausgeriistet mit iiber 400 Arbeitsmaschinen. Die Yerzinnerei besitzt 10 Yerzinnkessel. „Silesia11 Spółka Akcyjna, w Paruszowcu Das Feinblechwalzwerk besitzt 6 W alzenstrassen m it 19 W alzgeriisten und 40 Ofen. Hula Żelaza Die Fabrikate des W erkes sind: Feinbleche aller Art, insbesondere hochwertige Qualitaten fiir Stanzund Falzzwecke, ferner rohe, emaiłlierte und verzinnte Geschirre sowie ais Nebenprodukt: Eisenyitriol. O.-S. Feinblechwalzwerk, dem Oberwerk, mit den Rohw erkstatten und dem Emaillierwerk, sowie ausgedehnten A rbeiter- und Beamtenkolonien. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM ■ 26 zbloru-jon'.Pftyby^k ■ Z a k ła d y fioh en loh e, S p . flk c. w Wełnowcu Q. Śl. Zakłady HohenIohe’go Spółka Akcyjna w W eł nowcu zostały założone w roku 1905. I. Do nich należą a) Kopalnie w ęgla: Kopalnia Wujek, kop. Maksy miliana, kopalnia Grzegorza i kopalnia Zjednocz. Hohenlohe-Fanny. b) H uty: Huta cynkowa Hohenlohe, Huta Schellera, w której w yrabia się błyszczyk cynkowy i kwas ^ siarkowy. "c) W alcownia cynku. d) Prócz zakładów przem ysłow ych jest Spółka w ła ścicielką dóbr rycerskich Michałkowice, Bitków i dóbr B rynów . Dobra te mają prócz gospodar czego także i to znaczenie, że w ykluczają zobo wiązanie w ynagrodzenia szkód pow stałych przez produkcję górniczą. e) T ow arzystw o jest również właścicielem około 3A kuksów w kopalniach rudy Brzozowice i Nowa Helena, tw orzących odrębną jednostkę górniczą i pokryw a większą część zapotrzebow ania na ru dę z własnej kopalni na Górnym Śląsku. Z wymienionych wyżej kopalń węgla znajdują się kopalnie t. j. kopalnie Wujek i Maksymiljana w stadjum dalszej rozbudow y, po ukończeniu której w zro śnie ogromnie produkcja węgla, w ynosząca obecnie rocznie około dwóch miljonów ton, o ile, rzecz oczy w ista, znajdzie w ydobyty węgiel odpowiedni zbyt. H uty liczą po największej części zaledwie kilka lat i urządzone są zupełnie nowocześnie. II. W skład rad y nadzorczej w chodzą P. P .: Książę C hrystjan Kraft zu Hohenlohe Oehringen, jako przewodniczący. Dr. Hjalmar Schacht, dyrektor banku „Darrnstadter und Nationalbank“ , Spółka Koman dytow a na akcjach, jako zastępca przew o dniczącego. Teodor Hinsberg, radca komercjalny, dyrektor firmy „B arm er Bankverein“ Barmen, jako zastępca przewodniczącego. Dr. Kurt von Kleefeld, przez Izby w Berlinie, jako zastępca przewodniczącego. A rtur Benis, profesor z Krakowa. Cuvelette, dyrektor generalny kopalni Lensr w Paryżu. Jakób Goldschmidt, dyrektor firmy D arm stadter und Nationalbank, Spółka komandy tow a na akcjach w Berlinie. Dr. jur. G. Heimann, radca komercjalny w W rocławiu. Poseł Wojciech Korfanty, w Katowicach. Teodor Laurent, dyrektor* generalny firmy Acieries de la Marinę et d’Homecourt, w Paryżu. Fryderyk List, adw okat w Berlinie. Ignacy Petschek, w Aussig. Karol Petschek, w Berlinie. Ernest Weyl, dryektor generalny w Paryżu. Kapitał akcyjny wynosi 115 miljonów marek,, z których 15 miljonów znajduje się w ręku francuskopolskiej grupy. • W skład dyrekcji spółki w chodzą P. P.: Przew odniczący i generalny dyrektor w Michałkowicach em. asesor górn. A rtur Jacob. N addyrektor górniczy em. asesor górn. Jerzy Defert, Michałkowice. N addyrektor adm inistracyjny sędzia em. Hen ryk Schmidt, w W ełnowcu. N addyrektor górniczy em. asesor górniczy Leonard Kirschniok, Katowice. Prokurystam i Spółki są P. P .: D yrektor Kneppek, dyrektor Pitz, dyrektor m aszyno w y Plankemann, dyrektor hut Szewczyk, inspektoi rachunkow y Schw arzer, inspektor kasy Weiss. III. Zakłady Hohenlohe zatrudniają w kopalniac razem około 10 000, w hutach około 2 000 a w kopal niach rudy rów nież około 2 000 robotników. Jak już na wstępie nadmieniono, wynosi roczna produkcja w ęgla około dwóch miljonów, produkucja cynku około 20 000, blachy cynkowej około 7 000, kwasu siarko wego około 30 000 ton. Prócz tego produkują zakła dy wielką ilość ubocznych produktów jak ołów, pył cynkowy, kadm itp. Zapotrzebow anie na produkty ogniotrwałe po kryw a po największej części sama huta cynkowa Hohenlohd’go. Rok obrachunkowy firmy rozpoczyna się 1 kwie tnia a kończy 31 m arca. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘ C O N Y III. TARGOM W SCH O D NIM V Ze zbioru' ;lciir; P l B n i l t jf Oio 3>»»łW■^ . Hohenlohe-Werke, Sp. Akc. in Wełnowiec O.-S. Die Hohenlohe-Werke Spółka akcyjna in Wełno w iec w urde im Jahre 1905 gegrtindet. I. Sie besitzt a) an Kohlengruben: die Oheimgrube, Maxgrube, Georggrube, u. Yereinigt. Hohenlohe-Fanny grube. b) an Hiitten umfasst die Gesellschaft die HohenloheZinkhiitte, Schelierhiitte, zur Herstellung von Rostblende und Schwefelsaure. c) ein Zinkwalzwerk. d) Neben den industriellen Anlagen verfiigt die Ge sellschaft iiber das R ittergut Michalkowitz, die Domane Bittkow, das Gut B rynow . Diese Giiter haben neben der landwirtschaftlichen Bedeutung fiir die V erwaltung auch noch die Bedeutung, dass sie die Verpflichtung zum E rsatz von Bergschaden ausschalten. e) An den Erzbergw erken Brzozowitz und Neue Helene, die eine besondere Gewerkschaft bilden, besitzen die Hohenlohe-W erke etw a V.4 der Kuxe, sodass der grósste Teil des Erzbezuges aus Oberschlesien selbst erfolgt. Von den eingangs erw ahnten Kohlengruben befinden sich die Oheimgrube und die Hohenlohegrube noch im Ausbau, sodass die etw a 2 Millionen Tonnen pro anno betragende Kohlenproduktion bei giinstiger Absatzmoglichkeit sich im Laufe der nachsten Jahre noch erheblich steigern diirfte. Die Hiittenwerke sind zum uberwiegenden Teil e rst einige Jahre alt und modern ausgebaut. II. Der Aufsichtsrat setezt sich zusammen aus den H erren: Se. D urchlaucht Fiirst Christian Kraft zu Hohenlohe-Oehringen, auf Slawentzitz, Vorsitzeńder. Dr. Hjalmar Schacht, Geschaftsinhaber der D arm stadter und Nationalbank, Kommanditgesellschaft auf Aktien, Berlin, stellvertretender Vorsitzender. Theodor Hinsberg, Kommerzienrat, Geschafts inhaber des Barm er Bankvereins, Barmen, stellyertretender Vorsitzender. Dr. Kurt von Kleefeld, Kammerprasident, B er lin, stellyertretender Vorsitzender. A rthur Benis, Professor, Krakau. Cuvelette, Generaldirektor der Gruben von Lens, Paris. Jacob Goldschmidt, Geschaftsinhaber der D arm stadter und Nationalbank, Kommanditgesellschaft auf Aktien, Berlin. Dr. jur. G. Heimann, Kommezienrat, Breslau. P rasident Wojciech Korfanty, Katowice. Theodore Laurent, Generaldirektor der Acieries de la M arinę et d’omecourt, Paris. Friedrich List, Rechtsanw alt, Berlin. Ignaz Petschek, Aussig. Karl Petschek, Berlin. Ernest W eyl, Generaldirektor, Paris. Das Aktienkapital umfasst 115 Millionen Mark, von denen sich 15 Millionen in Handen einer franzósisch-polnischen Gruppe befinden. Der V orstand der Gesellschaft setzt sich zusam men aus den H erren: Vorsitzender und Generaldirekor, Bergassesor a. D. A rthur Jacob, Michałkowice. O berbergw erksdirektor, Bergassessor a. D. Georg Defert, Michałkowice. O beryerw altungsdirektor, Am tsrichter a. D. Hans Schmidt, W ełnowice. O berbergw erksdirektor, Bergassessor a. D. Leonhardt Kirschniok, Katowice. Prokuristen der Gesellschaft sind die H erren: Direktor Kneppek, Direktor Pitz, M aschinendirektor Plankemann, Hiittendirektor Schefczik, Rechnungsinspektor Schw arzer, Kasseninspektor Weiss. III. Die Gesamtbelegschaft der Hohenlohe-W er ke umfasst etw a 10 000 A rbeiter auf den Kohlenbergwerken, etw a 2000 H iittenarbeiter und etw a 2000 A r beiter auf den Erzbergw erken. Wie schon eingangs erw ahnt w urde, um fasst die Kohlenproduktion etw a 2 Millionen Tonnen pro Jahr, an Zink etw a 20 00 t., an Zinkblech etw a 7000 t., an Schwefelsaure etw a 30 000 t. Daneben fallen eine gróssere Anzahl von Nebenprodukten, wie Blei, Zinkstaub, Kadmium und dergleichen. Der Bedarf an feuerfesten Produkten w ird zum uberwiegenden Teil durch die Hohenlohe-Zinkhiitte selbst gedeckt. Das Geschaftsjahr der Firm a lauft vom 1. April bis 31. Marz. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Bi M o iŃ - iiifiii! M lii! P n ijslo t Si. Mikołaja B a lttia . w Rudzie. W gminie Ruda, okręgu Ruda, posiada hrabia Ballestrem jako własność, częściowo też wspólnie z innemi gw arectw am i, cały szereg kopalń węgla, których obszar w ynosi 9V 2 miljona kw. m. G ór nictwo, z którym łączą się rozm aite inne gałęzie prze mysłu, jest tu najstarsze na G órnym Śląsku. Zgodnie z badaniami geologicznemi, należy ob szar ten do południowego głównego stoku G órnoślą skiego siodła. Do stoku tego w szczyna się ostro za rysow ana kotlina, ciągnąca się od O rzegow a przez Rudę i kolonję Karola Emanuela. Kotlina ta spłaszcza się ku południowi. Pokład ten przeryw a się stosun kowo nielicznemi uskokami, z których dw a są silniej sze, w pobliżu południowej granicy górniczego pola W olfganga. A sym ut i spadek ich idzie w kierunku głównego siodła i stoi w bezpośrednim związku z tym wzniesieniem. Pozostałe uskoki są mniej znaczne i rozpościerają się prostokątnie do wymienionego głó wnego uskoku, są krótkie i zmienne. Są one, p rzy puszczalnie, w ściślejszym związku z głów ną kotliną Rudy. W wyżej w zm iankow anym obszarze spotyka się młodsze pokłady drugorzędnego znaczenia, niewiel kiej i małej grubości. 12 pokładów o miąższości w ę gla 26 m. w arto eksploatować. Skutkiem powyższego, płytsze pokłady koło R u dy, b yły już oddaw na przedmiotem przem ysłu gór niczego, naw et przypuszczać należy iż tu rozpoczął się przem ysł górniczy Górnego Śląska. N ajstarsze pewne wiadomości o tutejszem gór nictwie, datując z czasów przejścia Górnego Śląska pod P rusy. Roku 1742 Królewski W ojenny i Dominjalny U rząd w W rocław iu zażądał od urzędu górniczego w Reichenstein spraw ozdania o stanie górnictw a na Śląsku. Ten ostatni podał o kopalniach górnośląskich tylko tyle, że w Rudzie pan v. Stechow od niepamięt nych czasów w ydobyw a węgiel. Z akt ówczesnych w ynika że wydobycie było prow adzone na bardzo m ałą skałę. Załoga składała się z kilku górników. Sto sownie do nalegania urzędu górniczego dopiero w ro ku 1770, po w ydaniu Śląskiej U staw y Górniczej, wnie siono pierw szą formalną prośbę o nadanie górnicze pod nazw ę ,,B randenburg“ . 1 listopada tegoż roku nadanie nastąpiło. Nie sposó bokreślić wysokich produkcji ówcze snej. Akta wykazują tylko, że węgiel posyłano do Tarnowskich Gór i Raciborza. Załoga była nieliczna. Kopalnictwo rozwijało się szybko. W roku 1823 otrzym ał H rabia v. Ballestrem, na w łasność którego tereny te przeszły, dalsze nadania. Dopiero później, gdy kop. B randenburg została kilkakrotnie rozszerzona i w roku 1856 połączona z nadaną w roku 1823 kopalnią fabryczną, rozcią gnięto nadanie nie tylko na jeden pokład lecz i na po kłady niższe na głębokość nieograniczoną. Jednocześnie zakupiono w północnej i południo wej części okręgu nowe pola i przystąpiono do ich eksploatacji. W końcu czw artego dziesięciolecia XIX stul. ukończono budowę górnośląskiej kolei żelaznej. W ów czas zgłębiono, bezpośrednio p rzy kolei, nowe szyby kopalni B randenburg, będące do dziś w ruchu. W tym sam ym czasie rozpoczęło się w ydoby wanie węgla w kopalniach W olfgang, Carl Emanuel i innych. Pozatem uruchomiono fabrykę gliny ogniotrw a łej, mającej na celu przeróbkę zalegających w połu dniowej Rudzie glin ogniotrw ałych i klinkierowych. W 1. połowie XIX stulecia rozw ija się w Rudzie o ży w iony i w ielostronny przem ysł. Produkcji w ęgla kopalń Rudy rozwija się w spo sób następujący: w roku 1846 . . . 40 192 ton, 1867 . . . 268 198 ton, 1872 . . . 369 215 ton, 1882 . . . 354 602 ton, 1891 . . . 750 267 ton, 1902 . . .1 1 8 5 105 ton, 1912 . . . 1449 884 ton. 1922 . . .1 4 5 6 000 ton. W schodnio-górnośląskie zakłady przem ysłow e hr. Ballestrem a w Rudzie dzielą się na zakłady gór nicze Ruda i koksownię Wolfgang. O obecnym stanie przedsiębiorstw , należąęyc do Zarządu Górniczego Ruda informują dane nastę pujące: Zarząd górniczy Ruda, powiat Ruda Stacja, poczta i telegraf: Ruda Telefon: Ruda nr. 3, 4, 5. Konto Bankowe: W schodnio-górnośląskie Za kłady przem ysłow e Mikołaja hr. Ballestrema, Deutsche Bank, Katowice. Godziny biurowe: 7— 3 godz. Dyrekcja zarządu górniczego Ruda i Reprezen tant kopalń i dyrektor zakładów: D yrektor kopalń dr. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM WSCHODNIO-GÓRNOŚLĄSKIE ZAKŁADY PRZEMYSŁOWE HR. M. BALLESTREMA W RUDZIE. Ing. Lange w Rudzie. Zastępca: Dypl. inż. górn. Zimmermann. Urzędnicy zarządu geom. górniczy Lesznik, dypl. inż. Koehli, nadszychtm istrz Schuhmann, kier. biura węglowego: Piegza, registrator Pieczow ski, zarządz. materj. Paczyna. Do zarządu górniczego Ruda należą następujące zakłady: 1. złącz, kopalnia Brandenburg w Rudzie st. Ruda. w łaść. Hr. Mik. v. Ballestrem na Pław niow cach w Gliwickiem; k i e r o w n i k : admin. górn. P anitz i kierownik m aszyny Kaliszek. Załoga: 3225 osób. Produkcja roczna 1922: 648 000 ton. 2. Zjedn. kop. Wolfgang, w Rudzie połudn. W ł a ś c i c i e l : gw arectw o zjedn. kop. W olfgang’a Hr. Franciszka. Z a r z ą d z a j ą c y : adm. górn. L attka, kier. m aszyn Opitz. Załoga: 2516 rob. Prod. w roku 1922: 400 000 ton. 3. Kopalnia Hr. Franciszka, w Rudzie południowej, stacja W olfgangweiche. W ł aś c i c i e 1: gw arec two. Z a r z ą d z a j ą c y : adm. górn. Hadamicki 4. 5. 6. 7. 8. i kier. masz. Opitz. Załoga: 2131 robotn., pro dukcja w roku 1922: 408 000 ton. Elektrownia Mikołaj w Rudzie połudn., st. Wolfgangsweiche; w ł a ś c i c i e l : w spólna w łasność kop. B randenburg, W olfgang, Hr. Franciszek i ko ksowni W olfgang. K i e r . t e c h n i c z n y : inspek tor maszyn inż. dypl. Bittner. Z a r z ą d z a j ą c y : Inż. dypl. Stoffregen. Załoga: 204 robotn. Tartak Kokottek w Rudzie, st. Ruda. W ł a ś c . : Hr. Mikołaj v. Ballestrem. Z a r z ą d z a j ą c y : Koczy; załoga: 110 osób. Fabryka gliny ogniotrwałej Karol Emanuel. W ł aś c i c i e 1: Hr. Mik. v. Ballestrem; z a r z ą d z a j ą c y : adm. Sadło; załoga 71 robot. Produkcja 1922: 5 300 000 cegieł m aszynow ych. Oddz. budowniczy Ruda, załoga 589 robotn. Urząd gospodarczy Ruda w Rudzie, domeny Ruda i Ruda-Nowa. W ł a ś c i c i e l : Hr. Mik. v. Balle strem. W i e l k o ś ć : 1534 mórg. K i e r o w n i k ; Nadinspektor Heintze. Graflich Ballestrem’sche Ostoberschlesische Industrie-Yerwaltung In der Gemeinde Ruda, Kreis Ruda besitzt der Graf von Ballestrem ais Alleineigentum, teils in Gemeinschaft mit einzelnen anderen Gewerken eine Reihe von Steinkohlengruben, dereń Felder zusammen rund 9 V 2 Millionen Q uadratm eter Flacheninhalt haben. Der Steinkohlenbergbau in diesem Bezirke, an den sich yerschiedene andere industrielle Anlagen kniipfen, ist der alteste in Oberschlesien. Beziiglich der geologischen Lagerungsverhaltnisse gehórt das Gebiet der siidlichen Abdachung des oberschlesischen H auptsattels an. In dieselbe senkt sich, von Orzegow iiber Ruda und Karl-Emanueł Co lonie sich hinziehend, eine scharf ausgepragte Muldę ein, welche sich gegen Siiden yerflacht. U nterbrochen w ird die Lagerung von yerhałtnismassigen wenigen Spriingen von denen zwei nahe der Siidgrenze des W olfganggrubnfełdes eine gróssere Sprungmachtigkeit haben, in der Richtung des Hauptsattelriickens streichen und fallen und mit dieser Erhebung wohl in ursachłichem Zusammenhange stehen. Die iibrigen Spriinge sind weniger bedeutend, strei chen rechtwinklig auf den erw ahnten Hauptsprung, haben aber nur geringe Langenerstreckung und rasch wechselnde Sprungmachtigkeit. Sie scheinen mit der R udaer Spezial-Mulde in engerem Zusammenhange zu stehen. Jiingere Gebirgsschichten treten in dem obengenannten Gebiet nur in untergeordneter Bedeutung und geringer Ausdehnung und M achtigkeit auf. Es sind 12 in R uda. bauwiirdige Floze mit einer M achtigkeit von insgesam t 26 m. Kohle vorhanden. Dem letzt erw ahnten Um stande dtirfte es zuzuschreiben sein, dass die oberen Floze bei Ruda schon seit friihester Zeit Gegenstand bergm annischer Gewinnung bilden, ja yerm utlich die ersten Anfange des oberschlesischen Steinkohlenbergbaus hier zu suchen sind. Die altesten bestimmten Nachrichten iiber den hiesigen Bergbau datieren aus der Zeit des Ubergangs Schlesiens unter die preussische H errschaft. Ais im Jahre 1742 die Kónigliche Kriegs- und Domanenkammer zu Breslau das Reichensteiner B ergam t zum Bericht iiber den Stand des Bergbaues in Schlesien aufforderte, w usste dieses aus Oberschlesien iiber Stein kohlenbergbau nur von Ruda zu berichten, wo nach den Angaben dieses Berichts der Freiherr v. Stechow seit unvordenkłichen Zeiten Bergbau betrieb. Die Akten aus dieser Zeit lassen erkennen, dass der Betrieb nur in geringem Umfange mit wenigen Bergleuten nahe unter Tage gefiihrt w urde. Dem Drangen der Bergbehórde nachgebend, w urde erst im Jahre 1770, also nach dem Erlass der reyidierten schlesischen Bergordnung, die erste formelle Mutung und zw ar am 20. August 1770 unter Namen B randenburg eingelegt und bereits am 1. November desselben Jahres verliehen. Bestimmte Zahlen iiber die Fórderung aus dieser Zeit lassen sich leider aus den Akten nicht ermitteln. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM WSCHODNIO-GÓRNOŚLĄSKIE ZAKŁADY PRZEMYSŁOWE HR. M. BALLESTREMA W RUDZIE. Es w ird nur bemerkt, dass die Kohlen nach Tarnow itz und Ratibor versandt w urden und die Belegschaft meistens nur aus wenigen Bergleuten bestand. Der Betrieb erw eiterte sich aber bald. Im Jahre 1823 w urden weitere Felder dem Grafen von Ballestrem, in dessen Handenmittlerweile der Besitz iibergegangen w ar, verliehen. E rst spater, nachdem die B randenburggrube wiederholt erw eitert, und mit der im Jahre 1823 gemuteten Fabrikgrube im Jahre 1856 konsolidirt w orden w ar, w urde die Belehnung, welche sich bisher nur auf ein Flóz erstreckte, auch auf die •unterliegenden Flóze bis zur ewigen Teufe ausgedehnt. Gleichzeitig w aren in dem nordlichen wie in dem sudlichen Teile des Bezirks neue Felder erw orben und in Betrieb genommen worden. Ober die Entwickelung des Betriebes sei kurz erw ahnt, dass der erste gróssere Tiefbau im Jahre 1823 nach dem Piane des damaligen Geschworenen T h ii rn a g e 1 im Brandenburggrubenfelde eróffnet wurde. Nachdem Ende der yierziger Jahre der Bau der oberschlesischen Eisenbahn beendet w ar, w urde unm ittelbar an der Eisenbahn die heute noch in Forderung stehenden Schachte der B randenburggrube abgeteuft. Zu gleicher Zeit w aren auch die im sudlichen Tei le der Gemeinde Ruda belegenen Gruben Wolfgang, Karl Emanuel und andere in Betrieb genommen. Ferner w urde eine Chamottefabrik auf Grund der im siidlichen Teil Ruda vorkommenden feuerfesten und Klinker-Tone errichtet, und es w ar somit bereits zu Anfang der 50-er Jahre ein lebhafter und vielseitiger Betrieb in Ruda im Gange. Die Steinkohlenproduktion der Rudaer Gruben entwickelte sich in folgender Weise: 40 192 Tonnen, im Jahre 1846 1867 268 198 Tonnen, 1872 369 215 Tonnen, 354 602 Tonnen, 1882 750 267 Tonnen, 1891 1185 105 Tonnen, 1902 1449 884 Tonnen, 1912 1456 000 Tonnen. 1922 Die Graflichen Ballestrem ‘sche ostoberschlesische lndustrie-V erw altung in Ruda gliedert sich heute in die beiden Betriebsabteilungen B ergverw altung Ruda und Koksanstalt W olfgang. Ober den augenblicklichen Stand der einzelnen zur B ergverw altung Ruda gehórigen Betriebe geben die nachstehenden Angaben Aufschluss. Bergverwaltung Ruda in Ruda, Kreis Ruda, Eisenbahn, Post, Telegraf: Ruda, Fernruf Amt Ruda Nr. 3, 4, 5. Bankkonto: W schodnio górnośląskie Zakłady przem ysłow e Mikołaja hr. Ballestrem a bei der Deutschen Bank, Filiale Kattowitz. Geschaftsstunden 7— 3 Ohr. Direktion der Bergverwaltung in Ruda: Reprasentant der Gruben und Leiter der Betriebe: Bergw erksdirektor Dr. Ing. L a n g e in Ruda, Stellyertreter: Dipl. Bergingenieur Z i m m e r m a n n . Verwaltungsbeamte: M arkschneider L e s c h n i k, Dipl.Ing. Koehli, Oberschichtmeister Schumann, Kohlenbiiro-Vorsteher: Piegsa, R egistrator: Pieczowski, M aterialienverw alter: Paczyna. Der B ergverw altung Ruda unterstehen folgende Betriebe: 1. cons. Brandenburggrube in Ruda, Station Ruda. B e s i t z e r Graf Nikolaus von Ballestrem auf Plaw niow itz, Kr. Gleiwitz, B e t r i e b s f i i h r e r : B ergverw alter Panitz und Maschinenmeister Kalischek. Belegschaft 3225 Personen, Fórderung im Jahre 1922: 648 000 to. 2. cons. Wolfganggrube, in Ruda-Siid, Station Wolfgangweiche. B e s i t z e r : Gewerkschaft cons. W olfganggrube, B e t r e i b s f i i h r e r B ergverw alter Lattka und Maschinenmeister Opitz, Beleg schaft 2516 Personen, Fórderung im Jahre 1922: 400 000 t. 3. Graf Franzgrube in Ruda-Siid, Station W olfgangweiche. B e s i t z e r : Gewerkschaft Steinkohlenberkwerk Graf Franz. Betriebsfiihrer: B ergverw alter Hadam itzky und Maschinenmeister Opitz. Belegschaft 2131 Personen, Fórderung im Jahre 1922: 408 000 to. 4. Kraftwerk Nikolaus in Ruda-Siid, Station Wolfgangweiche. B e s i t z e r : Gemeinschaftswerk der Brandenburggrube, W olfganggrube, Graf FranzGrube und Koksanstalt Wolfgang. T e c h n ischer Oberleiter: Maschinen-Inspektor Dipl. Ing. Bittner. B e t r i e b s l e i t e r : Dipl. Ing. Stoffregen, Belegschaft: 204 Personen. 5. Sagewerk Kokottek in Ruda, Station Ruda. B esitzer: Graf Nikolaus von Ballestrem. B e t r i e b s f i i h r e r : Y erw alter Koczy, Belegschaft 110 Personen. 6. Chamottefabrik Carl Emanuel in Ruda-Siid, S ta tion Wolf gangweiche. B e s i t z e r : Graf Nikolaus von Ballestrem. B e t r i e b s f i i h r e r : Y erw al ter Sadło, Belegschaft 71 Personen, Produktion im Jah re 1922 5 300 000 Maschinenziegeln. 7. Bauabteilung Ruda in Ruda, Belegschaft 589 P e r sonen. 8. Wirtschaftsamt Ruda in Ruda, Dominium Ruda und Dominium Neu-Ruda. B e s i t z e r : Graf Ni kolaus von Ballestrem. G r ó s s e : 1534 Morgen. L e i t e r : Oberinspektor Heintze. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Kopalnie Węgla Kamiennego, Rydułtowy, Tow. Akc. Czernitzer Steinkohlen-Bergbau, Aktien-Gesellschaft. Zadaniem Rydułtowskich Kopalń W ęgla Kamien nego, jest, jak nazw a wskazuje, eksploatacja pokładów w ęgla kamiennego z zjednoczonych kopalń Hoym i Laura. Generalny Dyrektor: dypl. inż. M arjan W ojcie chowski z Górnego Niewiadomia. Obszar pól w ynosi 5 077 306 kw. m tr. Kopalnie położone są w W ojewództwie Śląskim, w gminie G órny Niewiadom, pow. rybnicki. Poczta i telegram tamże. Telefon: Rybnik Nr. 126. Stacja kolejowa: kopalnia Hoym. Na przynależnych tow arzystw u polach w ęglo w ych, rozpoczęto eksploatację w roku 1832. Górne w a rstw y węglowe zostały odbudowane przez liczne płytkie szyby o głębokości 20— 60 m tr. Obecnie bu duje kopalnia na pokładach ............................ 0.90 m. gruby Reden Laura ............................ 0.60 m. ,, E l l y ................................. 0.90— 1.90 m. gruby Emma (w arstw a górna) 1.80 m. gruby Emma (w arstw a dolna) 1.80— 2.00 m. gruby wszystkie przynależne do pokładów ostrawskich. Całkowite wydobycie koncentruje się w dwóch szybach: Oppurgschacht i Grundmannschacht; każdy z nich do 310 mtr. głęboki. Ostatni szyb jest rozbu dowany na szeroką skalę, z możnością dziennego w y dobycia 2 500 ton. Szyb ten połączony jest z sortow nią i załadownią kolejką łańcuchową, długości 750 mtr. Jako szyby do przewietrzania służą: szyb Vera i szyb Thurnagel. M aszynowe instalacje składają się: a) z kotłów (2 strom orurkow ych a 400 n f i 3 wodnorurkowych a 250 m2); b) maszyn: 1 m aszyny wyciągowej a 1200 P. S., 1 m aszyny wyciągowej a 400 P. S., 1 turbiny pa rowej a 1000 Kw, 2 stojących elektrycznych m a szyn parow ych a 600 Kw, 1 kompresoru o sile 10 000 m2 na godzinę. W ysokość załogi 2100 robotników, którzy w y dobywają dziennie 1600 ton węgla kamiennego. Czernitzer Steinkohlenbergbau Akt. Ges. Rydułtowy o.-s. Czernitzer Steinkohlen-Bergbau, wie der Name ■ Emma-Niederflóz . . . 1.80— 2.20 m stark hinweist ist ein Unternehmen zur Ausbeutung der welche samtlich den O strauer Schichten angehóren. Cons. Hoym-Laura-Grube, gelegen in der W ojewodDie gesamte Fórderung ist in zwei Fórderschichschaft Schlesien, Kreis Rybnik, Gemeinde G órny Nie- ten koncentriert, dem Oppurgschacht und dem Grundwiadom. mannschacht; beide sind 310 m tief. Letzterer ist fur Post und Telegraphie desgleichen. eine Leistung von 2 500 to taglicher Fórderung ausTeleohon- Rybnik 126 gebaut und soli auch die ganze Fórderung ubernehmen. ' ' Der Schacht ist mit der Sortierung und Verlade| on oym rampę durch eine 750 m. lange Kettenbahn verbunDie Gesellschaft yertritt: Generaldirektor Dipl. Ais W etterschachte dienen der Veraschacht und Ing. Marian Wojciechowski in G órny Niewiadom. APr Thfirnncrpięnhnrhł Der gesamte F.acheninhatt b e W g t 5 077 306 ,m . Auf den dem W erke gehorigen Orubenfeldern bat a) R 2 s te ilro h rtó s e , a i m m. 3 W asserrohrder Bergbau bereits im Jahre 1832 begonnen. Die kessel a 2S0 m2 obersten Kohlenflóze wurden durch zahlreiche seichte " ’ 20— 60 m tiefe Sehachte abgebaut. Oegenwartig b) Maschmen: 1 Forderm aschm e a 1200 PS, 1 Forbaut die Grube auf dem £e™ as,chu,f a 4,00 ^ S,' Dampfturbine a 1000 n nn , , KW, 2 stehende elektrische Dampfmaschmen R e d e r , f l o z ........................9 '90 m stark a 600 KW, 1 Luftkompressor fiir eine Leistung Lauraflóz ....................... 0.60 m ,, von qqq m2 p stunde. E l l y f l ó z ............................ 0.90— 1.90 m stark Die Belegschaft b etrag t 2100 Mann, die tagliche Emma-Oberfloz . . . . 0.80 m stark Fórderung 1600 Tonnen. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘ C O N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Założone: 1889, statut z 23. II. 1894, został za tw ierdzony przez Królewski G łów ny U rząd Górniczy, dnia 5. VII. 1894 popraw iony 9. X. 1898, potw ier dzony 8. XII. 1898. G w arectw o pow stało z zjedno czonych kopalń Leon i Charlotte. Zapisane do rejestru handlowego w Rybniku dnia 24. IX. 1900. Liczba udziałów: 1000. Reprezentant: G eneralny D yrektor Franciszek Neumann (kopalnia Charlotte, G. Śl.) Rada Gwarectwa: Prezydent G eneralny Konsul Aleksander Schreiber z banku Schoeller i Co, W iedeń; Zastępca: Kupiec Ignacy Loew-Beer, W iedeń; dalsi członkowie: Adwokat dr. Ferdynand Kallab, Pilzno; dyrektor fabryki, Franciszek Mikulejsky, P rag a ; w ła ściciel fabryki G ustav Schoeller, Leva (W ęgry); dr. Erw in Seidl, Steinitz; generalny dyrektor, Tajny R ad ca G órniczy dr. inż. G ustaw Williger, Katowice. Zadanie: Zadaniem G w arectw a jest w ydobyw a nie węgła z kopalń położonych w pow. rybnickim, jak i w ewent. dalszych nabytych kopalniach; dalej zakładanie wszelkich urządzeń i prow adzenie w szyst kich przedsiębiorstw , które do w ykorzystania w zm ian kowanych kopalń i zbytu ich produktów w wydajnej mierze się przyczynić mogą. Własności: G w arectw o posiada następujące ko palnie węgla kamiennego: Nowe zjednocz, kop. C har lotte, zjedn. kop. Leo, Cecilie, Dicke Verwandschaft, Wallhofen, Czienskowitz, Agnesgliick, Johannes II, Aleksander, Wilhelm Freund, Steinbeck-Zubehór, Heitz Zubehor, i Raciborskie kop. węgla, Aurora-Zubehór, Benesch, Radlik, Schrikell, Heitz Oeynhausen, Schreiber, Neumann, które łącznie obejmują 46 315 957 kwm. Pozatem posiada G w arectw o dobra rycerskie G órne-Rydułtow y, Pietze, Pszów i Krzischkowitz, jak i inne realności i posiadłości. Ośrodowisko kopalni otaczają trzy oddzielne, torami kolejowemi połączone główne zakłady w ydo byw cze oraz 5 pomocniczych szybów . Dotychczas są znane 24 pokłady o średnicy 0,7— 3,2 m. Łączna grubość dotychczas stw ierdzo nych i do w ykorzystania nadających się pokładów wynosi 29,07 m. Jako rok obrachunkow y naznaczono rok kalen darzow y. Zebranie G w arków odbyw a się z końcem maja. Rezultaty działalności i ilość zajętych robotników: Rok Robotników Produkcja Produkcja na udz. 400 3 530 963 446 t. 1912 500 3 687 1 045 278 1913 500 3 002 933 947 , 1914 700 3 215 947 826 1915 800 4 375 1 178 441 1916 1 000 4 881 1 225 921 1917 1 000 3 588 1 128 651 1918 2 000 4 843 687 417 1919 5 000 5 633 895 296 1920 6 000 5 362 786 182 1921 100 000 5 624 968 850 1922 Bilans per 31. grudnia 1922: Akt iv a 1 788 300,00 Mk. Konto pól kopalnianych . . 2 010 400,00 „ V. posiadłości ziemskich . 5 909 420,00 „ R e a l n o ś c i ................... 7 496 130,00 „ zabudow ań fabryczn. 11 102 031 520,00 „ m a s z y n ................... , yj 1 612 720,00 „ bud. szyb. i przekopów 11 296 770,00 „ ii dróg i torów kolejow. 50 140,00 „ c e g i e l n i ....................... ■li: 8 000,00 „ składnic w Raciborzu . 30 000,00 „ fabryki cementu . . . 11 3 084 200,00 „ yj inwent. kopalnianego. 1 286 720,00 „ 11 inwent. gospodarczego. 19 553 058,71 „ k a s y ............................... 1.1 1 951 459,25 „ e f e k t ó w ....................... 11 722 290 709,27 ., d e b i t o r ó w ...................1 11 405 438 798,40 „ i* m aterjałów . . . . . 49 462 980,48 „ 11 w ę g l a ............................ 10 346 000,00 „ sprzedaży cegieł . . 11 10 118 291,09 ziemiopłodów . . . . 11 104 410,00 „ hipotek . . . . . . ii Sa. 2 344 870 027,20 Mk. P a s siv a Konto kapitału . . . . . . 11 000 000,00 Mk. 4 200 000,00 „ 5? obligacji . . . . . . fundusz rem ontow y . 5 000 000,00 „ 11 zaległych podatków . 20 182 496,24 „ 11 a k c e p t ó w ................... 2 700 000,00 „ 11 179-814 033,35 „ 11 w y p ła t............................ . . . . 1 993 751 087,34 ,, 11 kredytorów 327 782,75 „ 11 h i p o t e k ....................... 1’ rocznych zysków łącz> nie z przeniesieniem . 127 894 627,52 „ Sa. 2 344 870 027,20 Mk. PRZEMYŚL I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Ł Steinkohlengewerkschaft Charlotte, sitz in Rydułtowy, P. o Gegriindet: 1889, Statut vom 23. II. 1894, bestatigt vom Kgl. O berbergam t Breslau am 5. VII. 1894, abgeandert am 9. X. 1898, bestatigt am 8. XII. 1898. Die Gewerkschaft ist aus den Gewerkschaften consolidierte Leogrube und neue consolidierte Charlottegrube hervorgegangen. Eintragungen im Handelsregister zu Rybnik am 24. IX. 1900. Zahl der Kuxe 1000. Reprasentant: Generaldirektor Franz Neumann (C hralottegrube Poln. O /S.), Gewerkenrat: P rasident Generalkonsul Alexander von Schreiber von der Bankfirma Schoeller & Co., W ien; Stellv.: Grosskaufmann Ignatz Loew-Beer, W ien; sonstige Mitglieder: Advokat Dr. Ferdinand Kallab, Pilsen; Fabrikdirektor F ranz Mikulejski, P ra g ; Fabrikbesitzer G ustay Schoel ler. Leva (Ungarn); Dr. Erw in Seidl, Steińitz; Gene raldirektor, Geheimer B ergrat Dr. Ing. G ustay Williger, Kattowitz. Zweck: Der Zweck der Gewerkschaft ist der Bergbau in den ihr gehorigen im Kreise Rybnik gelegenen Steinkohlengruben sowie in denjenigen Kohlenbergwerken, welche sie weiterhin noch erwerben sollte; auch die Errichtung aller Anlagen und der Betriebe aller Unternehmungen, welche die- Ausnutzung jener Bergw erke und die V erw ertung der Produkte derselben fordern konnen. Besitztum: Die Gewerkschaft besitzt die Steinkohlenbergwerke: Neue eon. Charlottegrube, cons. Leogrube, Cacilie, Dicke~Verwandschaft, Wallhofen, Czienskowitz, Agnesgliick, Johannes II, Alexander K, Wilhelm Freund, Steinbeck-Zubehor, Heitz Zubehor und R atiborer Steinkohlengruben, A urora Zubehor, Benesch, Radlik, Schrikell, Heitz Oeynhausen, Schrei ber, Neumann, welche zusammen ein Flachenmass voh 46 315 957 qm. haben. Die Gewerkschaft besitzt ausserdem die R ittergiiter O ber-Rydultau, Pietze, Pschow und Krzischko w itz und eine Reihe sonstiger bebauter teils unbebauter Grundstiicke. Der Grubensitz ist von drei von einander getrennten, samtlich mit B ahnverbindung yersehenen Hauptfórderanlagen und 5 Hilfsforderschachten erschlossen. Es sind bisher 24 Floze in dem Grubenfeld bekannt, die eine M achtigkeit der bisher festgestellten, abbauwiirdigen Floze betragt 29,07 m. Geschaftsjahr: Kalenderjahr. —- Ordentliche Gew erkenversam m lung Ende Mai. Betriebsergebnisse u. Zahl der beschaftigten Arbeiter: Kux Arbeiter Produktion Ausbeute i Jahr 3 530 400 1912 963 446 t. 500 1913 3 687 1 045 278 „ 1914 3 002 933 947 „ 500 1915 3 215 700 947 826 „ 800 1916 4 375 1 178 441 „ 1917 4 881 1 225 921 „ 1 000 1918 3 588 1 000 1 128 651 1919 ‘4 843 687 417 „ 2 000 1920 5 000 5 633 895 296 „ 1921 5 362 786 182 „ 6 000 1922 5 624 968 850 „ ■ 100 000 Bilanz am 31. Dezember 1922: Akt iv a Grubenfelder-Konto . . . . 1 788 300,00 Mk. 2 010 400,00 Il Grundbesitz-Konto . . . . 5 909 420,00 11 Hauserbesitz-Konto . . . . 7 496 130,00 11 Betriebsgebaude-Konto . . . M asch in en -K o n to ................... 102 031 520,00 Schachtanlagen- und Querschlage-Konto . '. . . . 1 612 720,00 W ege- u. Gleisanlagen-Konto 296 770,00 Ziegeleianlage-Konto . . . . 50 140,00 R atiborer Lagerplatz-K onto . 8 000,00 M ontan Cementfabrik-Konto . 30 000,00 G rubeninventar-Konto . . . 3 084 200,00 Landwirtschaftl. Inv.-Konto . 1 286 720,00 11 K a ssa -K o n to ............................ 19 553 058,71 11 E ffe k te n -K o n to ....................... 1 951 459,25 D e b ito r e s - K o n to ................... 1 722 290 709^27 M aterialien -K o n to ................... 405 438 798,40 Kohlen-Konto 49 462 980,48 Ziegelverkaufs-Konto . . . 10 346 000,00 Landw irtschatfl. Produkt.-K ont. 10 118 291,09 H ypotheken-K onto................... 104 410,00 Sa. 2 344 870 027,20 Mk. P a ss iv a Kapital-Konto 11 000 000,00 Mk. Obligatoren-Konto . . 4 200 000,00 Erneuerungsfonds-Konto 5 000 000,00 Steuerrucklage-Konto . 20 182 496,24 Akzepte-Konto . . . . 2 700 000,00 L o h n - K o n to ................... 179 814 033,35 C re d ito re s ....................... 1 993 751 087,34 Hypotheken-Konto . . 327 782,75 Jahresgew inn einschl. Y ortrag 127 894 627,52 Sa. 2 344 870 027,20 Mk. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM .... ^ U * '- " ... .. ' ' -------- = ' G o d u llo ; Towarzystwa l i p T ow arzystw o akcyjne ,,Godulla“ pow stało w dn. 19. stycznia 1922 roku w miejscowości Chebzie. P rz y w ytyczaniu granicy Polski przydzielono Tow a rzystw u część posiadłości „Zakładów hrabstw a Schaffgotsch T. z o. o. w Gliwicach. T ow arzystw o zajmuje się w ydobyw aniem węgla kamiennego na Górnym Śląsku. Należy do niego H i G. SI. amoniaku, 4 211 ton dziegciu, 3 698 tori smoły, 1 419 ton benzolu i 74 ton naftaliny. Prócz tego posiada T ow arzystw o 6 cegielni parow ych, z tego 5 w rew i rze centarlnym . Cała przestrzeń leżąca nad kopalniami jest po większej części w łasnością tow arzystw a. W szczegól ności należą do tow arzystw a dobra rycerskie Orze- Kopalnia Pawła. — Bergwerk Paul. w obwodach Świętochłowice i Ruda obszar okrągło 41 ,V2 miljonów m3, w obwodzie Rybnik okrągło 6 mil jonów m3 i w obwodzie Pszczyna okrągło 28 miljo nów m3; do tego dochodzą jeszcze udziały w 17 ko palniach węgla. W centralnej części Górnego Śląska są w ruchu 3 podwójne szyby Gotharda koło Orzegow a, Godula w Chebziu i Lithandra przy Nowym B y tomiu, w szystkie położone w obwodzie Świętochło wice. Roczna produkcja tych trzech kopalń w ynosiła w roku 1922 — 1 180 623 ton. W O rzegow ie posia da tow arzystw o koksownię, w której w yprodukow a no w roku 1922 łącznie 104 641 ton koksu, 1 411 ton gów i dobra C zarnylas w rew irze centralnym , oraz w obwodzie R udy — dobra rycerskie Wielki P aniów r M ały Paniów , Chutów i Bujaków. — O bszar ten w y nosi okrągło 3 434,6 ha. T ow arzystw o posiada 537 domów robotniczych i urzędniczych, mieszczących w sobie 3800 mieszkań. W zakładach tow arzystw a pracuje 7200 robotników i urzędników. T ow arzystw o należy do koncernu ,,R obur“ kon cernu handlowego górnośląskich kopalń w ęgla i do „Górnośląskiego T ow arzystw a Akcyjnego dla prze mysłu drzew nego14 w Tarnowskich Górach. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM Godulla, Akt. Ges., Chebzie G. Śl. Die Godulla Aktiengesellschaft, Godulla T ow a rzy stw o Akcyjne in Chebzie ist unter dem 19. Januar 1922 gegriindet. Auf die Gesellschaft w urde der nach der Grenzziehung nach Polen gefallene Teil der Besitzungen der Graflich Schaffgotsch’schen W erke G. m. b. H. in Gleiwitz iibertragen. Die Gesellschaft betreibt Steinkohlenbergbau in Oberschlesien. Es gehort ihr ein Feldbesitz von rd. 3 698 t. Pech, 1419 t. Rohbenzol und 74 t. Rohnaphtalin erzeugt w orden sind. Ais Nebenbetriebe besitzt die Gesellschaft 6 Dampfziegeleien, davon 5 im Centralreyier. Die iiber den Grubenfeldern liegende Oberflache: steht zum w eitaus gróssten Teile im Eigentume der Gesellschaft. Es gehóren ihr insbesondere die R ittergiiter O rzegow und das Gut C zarnylas im C entralre- Kopalnia i Koksownia Gotarda Kohlengrube und Kokerei Gotthard 4 V A Millionen qm. in den Kreisen Świętochłowice und Ruda, von rd. 6 Millionen qm. im Kreise Rybnik und rd. 28 Millionen qm. im Kreise Pless; hierzu kommen noch Anteile an 17 Steinkohlenbergwerken. Im oberschlesischen C entralrevier sind im Betriebe die drei Doppelschachtanlagen G otthard bei Orzegow, Godulla bei Chebzie und L ithandra bei Nowy-Bytom, sam tlich im Kreise Świętochlowitz gelegen. Die Jahresforderung dieser drei Gruben betrug im Jahre 1922 — 1 180 623 t. In O rzegow betreibt die Gesellschaft eine Kokerei, in der im Jahre 1922 insgesamt 104 641 t. Koks, 1 411 t. Ammoniak, 4 211 t. Teer, vier sowie die Rittergiiter G ross-Paniow , Klein-Paniow, Chutow und Bujaków im Kreise Ruda. Der Oberflachenbesitz b etragt rd. 3 434,6 ha. An A r beiter- und Beam tenhausern besitzt die Gesellschaft 537 mit rd. 3800 W ohnungen. Die Zahl der auf ihren W erken beschaftigten Arbeiter und Beamten betragt rd. 7200. Die Gesellschaft gehort zum Konzern der ,,Rob u r“ Interessengem einschaft oberschlesischer Kohlengruben in K attow itz und Górnośląskie T ow arzystw o Akcyjne dla przem ysłu drzewnego w Tarnowskich Górach. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM l!=a m łJ Ld Q=J 3ILj ^ c=J Ld^ ^ gJ) fc t y E n ri fr. u I L Ef Zakłady Graficzne K. M IA R K I S p ó łk i W y d a w n ic z e j z o g r . p o r . w M ik o ło w ie , W o je w . Ś lis k ie w yk o n u ją: D r u k a r n i a : broszury, larze, plakaty itp. ęr katalogi, prospekty, formu f\ y fi £—by fi y fcb f y L i t o g r a f j a ( O f f s e t ) dyplomy, mapy, obrazy kolo rowe, etykiety. S p e c ja ln o ść : Akcje, Afisze kolorowe, we wielkich nakładach. I n t r o l i g a t o r n i a : oprawy książek, ksiąg handlo wych, oraz wszelkie prace w zakres introligator ski wchodzące. K lis z a rn ia : Klisze wszelkiego rodzaju. Na składzie zawsze wielki zapas książek do nabożeń stwa, powieściowych i historycznych, oraz podręczników i druków szkolnych. Wszelkie prace wykonywa sią sumiennie i szybko, dowodem czego num er 4-ty dwutygodniowy „Przemysł i Handel Górnośląski" objętości 164 stron, wykonany w przeciągu 5-ciu dni. yc L[ E F th łi fc ir a <rt u & E p, M % Ł Ę f[ ( & (?[ % Ebr PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM ^||lllllllllllllllllllllllllll!IN!lll!!llllllill!llllllil!lllllllllll!lllllllllllllll{lllllll!l!!ifll!llljll!!!!lllllll!IIH!ll!llllllll!lll!!!H!llilllllilllM^ llllllllllll..IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII! ||||ł Spółka Akcyjna Ferrum A d r e s t e le g r a f ic z n y : F e r r u m K a to w ic e — T e le fo n : K a to w ic e 2 2 , 2 3 , 3 7 5 , 1485 — A d r e s d ła p r z e s y łe k k o le j o w y c h : S ta c ja B o g u c ic e p c d K a to w ic a m i — R a c h u n k i b ie ż ą c e : I*. K . K. P . K a to w ic e , B a n k R z e s z y N ie m ie c k ie j, B y to m G .= £l. R a c h u n e k c z e k o w y : P . K . O. K a to w ic e 3 0 1 2 3 5 , W r o c ła w 1532 W łasn e biura i reprezentacje za g ra n iczn e: B e r lin , H a m b u rg Wiedeń, Mediolan Kopenhaga, Krystjania Z u rych , L o n d y n , Barce= lo n a , N o w y s Y ork M e k sy k , San= t ia g o , R io d e J a n e ir o , T o k io C O D ES: A . B. C. 5 t e ’ E d itio n — L ieb er — B u s in e s s - & N ew B u s in e s — C a r ło w itz — W e s te r U n io n Zawodzie pod Katowicami (G. Śl.) Aktiengesellschaft Ferrum T e le g r a m m = A d r e s s e : F erru m K a t to w it z R eichsban '< = G iro = K o n to B e u th e n O . = S . P o s t s c h e c k = K o n to B r e s la u N r. 1532 B a n k o n to P . K . K . P . K a to w ic e T e le fo n A m t K a t to w it z 2 2 , 2 3 , 3 7 5 u . 1485 A d r e s s e fu r B a h n s e n d u n g e n : S t a t io n : B o g u s c h iitz b . K a tto w itz P . K . O. K a to w ic e 3 0 1 2 3 5 Eigene Biiros und Vertretungen im Ausland: B er lin — H am b u rg — Z iirich - M a ila n d K r istia n ia — K o p en h a g en — W ien — B a r c e lo n a — L o n d on M exico — S a n tia g o — R io de J a n e ir o — T o k io New=York CODES: A . B . C. 5 t h E d itio n L ieb er B u s in e s s N ew B u s in e s C a r ło w itz W e s te r U n io n Zawodzie bei Kattowitz (Pol. Oberschl.) i PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM Towarzystwo Akcyjne „Ferrum“ T ow arzystw o akcyjne „F e r . r u m “ posiada odlewnię stali, fabrykę drobnych wyrobów żelaznych, zakład budowy aparatów i spajalnię gazem wodnym. R urociąg tłoczny w Rio de Janeiro (6 przewodów .po 650 m tr, długości, 0,935 m. średnicy, 10—22 mm. grubości ścian, 290 m. spadu, połączenie: P aten t: Połączenie kołnierzowe dla wyso kiego ciśnienia). D ruck ro h ran lag e in Rio de Janeiro (6 L eitungen je 650 ni. Lange, 0,935 m. Durchmeisiser, lO-r-22 mm. Wdsit.., 290 m. GefSUe, Rohrverbdg.-Patent-H ochdruckflenscłien). W odlewni stali — zresztą najstarszej na G ór nym Śląsku — w yrabiane są odlewy gatunku Siemens-Martin do 10 tonn sztuka, i to części maszyn, okucia wagonowe, części rur, pudła wentylowe, tłoki cylindrowe, szyjki walcowe, płyty pancerne dla młynów rurowych, śruby okrętowe, płyty łożyskowe etc. Fabryka drobnych w yrobów żelaznych dostarcza osi dla zwyczajnych w ozów ciężarowych i dla w o zów wojskowych, jakoteż śruby, mutry, nity oraz części żelazne dla nawierzchni kolejowej. Firm a zdecydow ała się powiększyć odlewnię stali przez dodanie malej instalacji Bessemera i będzie w możności po przeprow adzeniu będącej w budowie instalacji w yrabiać również lżejsze i mniejsze odlewy w większych ilościach. W związku z tem stoi również i powiększenie fabryki drobnych w yrobów żelaznych. O bydw a te projekty mają za zadanie, pokrycie b. znacznego i się gającego na dziesiątki lat zapotrzebow ania kolei i za kładów budow y wagonów. W zakładzie budow y aparatów są w yrabiane między innemi: piece rotacyjne dla przem ysłu cemen towego, bębny dla suszarni i prężalni rud, jakoteż inne ap araty i zbiorniki dla przem ysłu chemicznego i ceramicznego. G łównym oddziałem była od tego czasu spajalnia gazem wodnym z produkcją roczną 20 000 tonn rur. Jeszcze dw a dziesiątki lat temu trudno było mó wić o wielkim przemyśle dla kutych żelaznych szwajsow anych (spajanych) rur dużej średnicy, dziś zaś tw orzy ten przem ysł podstaw ę dla całego rzędu in nych pow ażnych przedsiębiorstw ' na polu ekonomicznem, przem ysłow em i wojskowo technicznem. Potężne rurociągi z kutych żelaznych spajanych ru r wielkiej średnicy przeciągają pod powierzchnią m iasta i osad, aby z jednej strony służyć jako kanali zacje dla utrzym ania sanitarnego poziomu i oczysz czania miast, z drugiej zaś strony celem dostarczania w ody jak dla domu i gospodarstw a, tak dla drobnego przem ysłu. Milami ciągną się rurociągi gazowe, niegdyś z żelaza lanego, dziś z odpornej stali Siemens-M artenowskiej, przenoszące światło i ciepło z miejsca na miejsce. Nie w ym agało się zbyt wiele pod względem technicznym od tych w ytw o ró w przem ysłow ych, będących arterjam i kultury . . . Praw dziw ie zrozumieć zdołam y znaczenie kul PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM turalne tej gałęzi przem ysłu, gdy udam y się na w zgó rza Szw ajcarji, Norwegji, Szkocji, Ameryki południo wej, Kalifornji, Japonji, jednem Słowem wszędzie tam, gdzie znajdują się podstaw y dla w ykorzystania „bia łego w ęglau. „Biały węgiel“ m asy energji, skoncen trow ane w wysokogórskich jeziorach i rzekach, któ rych siła w formie dzikich potoków niknie i rozbija się powoli o opór niezliczonych skał, w ędrując rok rocznie bezpożytecznie z gór w doliny niosąc w wielu w ypadkach zniszczenie i śmierć, miast pracy i życia. Tu działalność „F e r r u m “ rozw inęła się w ca łej pełni. tow ało się w przyszłym rozwoju zużytkow ania energji wodnej i zdołało odpowiednio zorganizow ać swoje urządzenia i metody fabrykacji. Posiada ono dziś za sobą szereg cennych konstrukcji specjalnych, umożli w iających przeprowadzenie największych projektów w dziedzinie przew odów turbinowych. Umieszczone tu zdjęcia przedstaw iają rurociąg tłoczny ,,Rjukan“ I w Norwegji. Rurociąg ten składa się z 10 przew odów o średnicach na górze 2000 mm., a na dole 1250 mm. P rzew ody te sprow adzają wodę z wysokości 300 m etrów do turbiny. W r. 1900 w ybudow ano spajalnię. Do r. 1922, Z e z b io ru -.ia n P r r y h y P iekary oU R u ra rozdzielna dla in stalacji „O ntario" w Kanadzie. Y erteilrohr fu r die Anlage „O ntario" in Canada. Potężne rurociągi tłoczące spajane z kutego żelaza przenoszą płynną energję „białego w ęgla“ do turbin w odnych w dolinach; tam, przeobrażony w energję elektryczną, stanowi niewyczerpane źródło siły i światła. Miljony sił koń i parow ych zużytkow ują w ten sposób rurociągi ,,Ferrum u. O znaczeniu w ytw órczo ści kutych rur świadczy okoliczność, że dziś istnieją rurociągi o wysokości spadu do 1200 m tr., w y tw arza jące w dolnej części rurociągu ciśnienie 120 atmosfer, i naw et przy największej średnicy zabezpieczone jest bezpieczeństwo ruchu. T ow arzystw o Akcyjne ,,Ferrum “ w porę zorjen- a więc w ciągu 20 lat działalności zdołało Tow. Akc. Ferrum , dzięki niezm ordow anym dążeniom swych in żynierów - specjalistów i pełnemu zrozumienia pracy fachowców - robotników w ykonać: 247 rurociągów wysokiego napięcia, średnicy od 300 do 2300 mm., o spadzie do 1200 metrów. Z tej liczby rurociągów dostarczono 51 do Norwegji, 8 do Szwajcarji, 9 do Włoch, 17 do Stanów Zjedn. Am. Północnej, 28 do Meksyka, 6 do Chiłi, 54 do Brazylji, 34 do Japonji itd. Projekty rurociągów opracowuje się we w szyst kich szczegółach samodzielnie w biurze technicznym zakładów. Specjalni inżynierowie i m onterzy ,,Fer- PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM rum “ prow adzą prace nad budow ą rurociągów , prace połączone częstokroć z największemi trudnościam i, i niebezpieczeństwami, w dalekich krajach. Zakłady spajania gazem w odnym Tow . Akc. „F errum “ dostarczają; żelazokute ru ry średnicy 300 do 3000 mm., grubości ścian ponad 5 mm., długości do 40 m etrów dla kanalizacji, gazociągów, wodocią gów, parociągów , z połączeniem kołnierzowem i nasuwkowem. Specjalność: P rzew ody wysokiego ciśnienia dla turbin, zbiorniki dla gazów i płynów, szczególnie kotły pow ietrzne i gazow e na wysokie ciśnienia, m aszty dla statków wojennych, ładunki torpedow e, beczki morskie, kotły do gotow ania cellulozy, spojone m aterjały do kotłów, bębny centryfugalne itd. R urociąg o średnicy 1,2 m. długości 83 m. dla m iasta H am burg. D ttckerrohr von 1,2 m. D urchm esser 83 in. L ange fiir die S tadt H am burg. P iJ Aktiengesellschaft „Ferrum Die Aktiengesellschaft Ferrum besitzt eine Stahlgiesserei, Klemeisenzeugfabrik, Apparatebauanstalt unld ein Wassergassch weisswerk. In der Stahlgiesserei — iibrigens der altesten Oberschlesiens — werden Gusstiicke in Siemens-Martin-óualitat bis zu einem Stiickgewicht von 10 Tonnen hergestellt, wie Maschinenteile und Waggonbeschlagteile, Rohrformstiicke, Yentilgehause, Presszylinder und sonstige Hohlkorper, Kollerringe, Laufer, Brechringe und Pan zerplatten fiir Rohrmiihlen, Schiffsschrauben, Brtickenauflager und Lagerplatten usw. usw. Die Klemeisenzeugfabrik liefert Ach sen fiir gewóhnliche Lastwagen und Mifitarwagen, ferner Schrauben, Muttern, Nieten und Kleineisenzeug fiir den Eisenbahnoberbau. Die Firma hkt sich entschlossen, die Stahlgiesserei PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM durch Hinzufiigen einer Kleinbessemerei zu vergrossern Kanalisationsleitungen dem sanitaren Zwecke der und w ird nach Durchfiihrung dieses im Bau begriffenen Stadtereinigung zu dienen, andererseits frisches W asProjektes in der Lage sein, auch leichtere und kleinere - ser heranzubringen, das in immer grósseren Mengen fiir Haus und W irtschaft, aber auch fiir Zwecke der Stahlgusstlicke in grósseren Mengen anzufertigen. Hiermit in Verbindung steht zugleich die Ver- Kleinindustrie gebraucht wird. Meilenweit dahinziehende Ferngasleitungen, friigrosserung der Kleineisenzeug-Fabrik. —- Beide Teilprojekte haben ihren U rsprung vornehmlich in dem her aus Gusseisen hergestellt, jetzt aus zahem S. M. Bestreben, den fiir eine Reihe von Jahren sicherlich Stahl geschweisst, tragen Licht und W arm e von O rt jstark hervortrfetenden Bedarf dery Eisenbahnen und zu Ort. Bei all diesen grossen Lebensadern der Kul tur handelt es sich jedoch fast immer noch um InWaggonbauanstatlen zu decken. R urociąg •tłoczny „R'j u k a n f o s“, Noocwegja.. Ogólny, widok zakładów. D ruckrohrleitung „Rj;ukanfos“ (GesamtMld der K raftanlage). ^ j T-rUTJTTJTJTJT^JHLJ-mJTJTJTJTJTJTJTJTjajnmLJTJTJTJTJaJTJT. iTJT-l In der A pparatebauanstalt w erden unter anderem gefertigt: Drehofen fiir die Zementindustrie, Trommeln fiir Trockenanlagen und zum Rosten von Erzen, so wie sonstige Apparate und Behalter fiir die chemische und keramische Industrie. Die Hauptabteilung bildete seither das Wassergasschweisswerk mit einer jahrlichen Leistungsfahigkeit ycn 20 000 Tonnen Rohre. Noch vor zwei Jahrzehnten konnte von einer G rossindustrie fur schmiedeeiserne geschweisste Rohre grossen Durchm essers kaum gesprochen w erden, und heute bildet diese Industrie die Vorbedingung fiir eine grosse Reihe anderer hochbedeutsamer Unternehmungen auf volkswirtschaftlichem, industriellem und militartechnischem Gebiete. Gewaltige R ohrstrange aus schmiedeeisernen geschweissten R ohren grossen Durchmessers durchziehen unterirdisch Stadte und Ortschaften, um einerseits ais dustrieerzeugnisse, an die vom technischen Standpunkte aus nicht allzu hohe Anforderungen gestellt w erden, und w ir erhalten erst die richtige Erkenntnis von dem kulturellen W erte des Industriezweiges, wenn w ir hinausw andern in die hohen Berge der Schweiz oder nach Norwegen, Schottland, Siidamerika, Kalifornien, Japan, kurzum uberall dahin, wo die Yorbedingungen zur Ausniitzung der „weissen Kohle“ gegeben sind, jener gewaltigen Energiemengen, die hochgelegene Gebirgsseen und Flusse in sich bergen und dereń K raft in Form wilder Strom e und Bache, an den W iderstanden unzahliger Felsstiicke allmahlich zerschellend, jahraus, jahrein in nutzloser Arbeit zu Tale w andert, in vielen Fallen Vernichtung und Tod bringend, statt Arbeit und Leben. Hier finden w ir die Arbeit von Ferrum in ihrer vollen Bedeutung. Gewaltige Druckleitungen aus schmiedeeisernen PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM geschweissten Rohren tragen die flussige Energie der weissen Kohle zu der W asserturbine im Tale, wo sie in elektrische Energie umgewandelt, e h e unversiegbare Quelle bildet, fiir Licht und Kraft. 5 Rurociąg tłoczny „Kinloch-Leven“ Szkocja P 5 (6 przewodów a 1900 mtr. długości, 1,034 m. P p średnicy, 10—22 mm. grubości ścian, 290 m, P b spadu. Połączenie: nasuwki wys. ciśnienia.), r p Druckrohranlage„KinIoch-Leven“inSchottlandvh p (6 Leitungenje 1900m. lang. 1,034 m. Durch-. £ h messer, 10—22 mm Wdst, 290 m. Gefalle. S P Rohrverbdg: Pat. Hochdruckmuffen ) h l_njajTjajxjTJxrLTiri_njTjTjnjT-run_rxj^^ Es sind Millionen von Pferdestarken, die auf diese W eise das Ferrum rohr nutzbar machen, und w as die Schmiederohrindustrie hier bedeutet, erhellt aus der Tatsache, dass heute Geiallshohen von 1 200 m., die fiir den unteren Teil der Rohrleitung einen Betriebs druck von 120 Atm. ergeben, auch bei grosseren Rohrdurchmessern betriebssicher ausgenutzt werden konnen. Die Aktiengesellschaft Ferrum hat in rechtzeitiger Erkenntnis der kommenden Entwickelung es verstan- den, ihre Betriebseinrichtungen und Fabrikationsmethoden entsprechend auszubauen und nennt eine Reihe w ertvoller Spezialkonstruktionen ihr eigen, die unbedenklich auch die kiihnsten Turbinenleitungsprojekte durchfiihrbar machen. Unsere diesseitige Abbildung ist die Reproduktion einer fotografischen Aufnahme der D ruckrohranlage Rjukan l in Norwegen, bei der 10 Rohrleitungen von oben 2000 mm. und unten 1250 mm. Durchmesser das W asser 300 m. tief herab zu den Turbm en tragen. Im Jahre 1900 w urde das Schweisswerk errichtet und bis zum Jah re 1922, also in etw a 20 Betriebsjahren hat es Ferrum durch das unermudliche Vorw artsdrangen seiner Spezialingenieure und die verstandige M itarbeit der spezialisierten Arbeiterschaft fertig gebraeht, insgesamt 247 Hochdruckleitungen im Durchmesser von 300 bis 2300 mm. und bis zu Geiallshohen von 1200 m. der Weltindusrrie zu lieiern, hiervon nach Norwegen 51, nach der Schweiz 8, nach Italien 9, nach den Vereinigten Staaten von Amerika 17, nach Mexico 28, nach Chile 6, nach Brasilien 54, nach Japan 34 usw. usw. Die Projekte der Rohrleitungsanlagen w erden im technischen Biiro des W erkes in allen Einzelheiten selbstandig bearbeitet und eigene Ingenieure und M onteure leiten die oft mit den gróssten Schwierigkeiten und Gefahren verbundenen Zusammenstellungsarbeiten an der fernen Baustelle. Das W assergasschw eissw erk der Aktiengesell schaft Ferrum łiefert: Schmiedeeiserne Rohre von 300 bis 3000 mm. Durchmesser, in W aridstarken iiber 5 mm. und in Einzellangen bis zu 40 m. fiir Kanalisationsleitungen, W asser-, Dampf- und Gasleitungen, mit Flanschen- und Muffenverbindungeri. Spezialitat: Hochdruckturbinenleitungen, Behalter fiir Gase und Fliissigkeiten, insbesondere W indund Gaskessel fiir hohen Betriebsdruck, Kriegsschiffmąsten, Ladebaume, Torpedoluftpatronen, Seetonnen, Zentrifugentrommeln, Zellulosekocher, Śchmelzpfannen, geschweisste Kesselmaterialien usw. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM H . K o e t z , N a stę p c y T ow arzystw o Akcyjne Fabryka maszyn i kotłów parowych. Odlewnia żelaza. M ik o łó w G .-Ślask Adres telegraficzny: Koetz Nachfolger Mikołów. Telefon 7 i 95. Pomost przesuwany elektryczny, nośność 60 000 kg, użyteczna powierzchnia 11 500 m PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM H. Koetz Następcy, Tow. Akc., Fabryka maszyn i kotłów parowych, Mikołów. Firma założona została w roku 1872 przez Henryka Koetz i składała się po czątkowo tylko z kotlarni i warsztatu mechanicznego. W roku 1895 fabryka przeszła na własność obecnego głównego akcjonarjusza inżyniera C. Biischel’a z Hali nad Saalą. Od tego czasu doznała znacznych roz szerzeń i ulepszeń i była, pomimo nieraz złej konjunktury rynkowej, tak zajęta wy konywaniem licznych obstalunków, że wprowadzano czasowo pracę nocną. Od dnia 19. czerwca 1922 zamieniono firmę na Towarzystwo Akcyjne, lecz kierownictwo nadal spoczywa w rękach senjor-szefa inżyniera C. Biischel. Kuźnia dla rur długości 105 mtr., szerokości 15 mtr. Gałieniec, pojemność 500 cbm. Firma produkuje głównie k o tły parow e wszelkich gatunków. Przyjmuje również najróżniejsze w zakres specjalności tej wchodzące sp aw an e i n itow an e p race blacharskie, k on stru k cje żela zn e, m osty k olejow e itd. Instalacje k o tłó w parowych o pow ierzchni ogrzew an ia od 1000 do 1800 m etrów k w ad ratow ych , przy 8 do 13 atmosferach ciśnienia nie należą do rzadkości. Uwagi godnym jest wykonany w kotłowni k o cio ł im pregnacyjny do drzew a, średnicy 2300 mm i długości 22 metrów, w a g i 3 6 .0 0 0 k g (obecnie bodaj n ajw ięk szy k o cio ł im pregnacyjny na św iecie), k ocioł dw upłom iennicow y średnicy około 2500 mm i 11 mtr. długości oraz w arnik do celulozy pojemności do 300 cbm. oraz spaw any z jednej sztu k i zbiornik pary 25 mtr. długości. Pozatem k o tły dla sik a w ek ogniow ych, k o tły dla lokom obil i lok om otyw , k o tły o k ręto w e, reto rty do sm oły średnicy 3 5 0 0 mm sp aw an e z jednej sztu k i panw ie do top ien ia cynku i temu podobne. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘC O N Y III. TARGOM W SCH O D NIM H. Koetz Następcy, Tow. Akc., Fabryka maszyn i kotłów parowych, Mikołów. Utrzymując ożywione stosunki z zakładami górniczymi i hutniczym i, wielkiemi majątkami ziemskimi oraz browarami, gorzelniami, cukrowniami, i fabrykami chemicznemi, postawiła sobie firma jako główne zadanie dostarczenie tym zakładom od powiednich aparatów i maszyn, umożliwiając im, przez pierwszorzędne i nowoczesne wykonanie obstalunków, wprowadzenie racjonalnej i oszczędnej metody produkcji. Trzydziestoletnie bogate doświadczenie ręczy za wTzorowe i pierwszorzędne wykonanie wszelkich instalacji. Tow. Akc. K o e t z b u d u j e wszystkie aparaty, wchodzące w zakres wymie nionych gałęzi produkcji a mianowicie: a ) d la b u t i k o p a l n i w yd ob yw cze w ó zk i k op aln ian e, w ieże szy b o w e, budynki sep aracyjn e, windy k ab low e k op aln ian e, k ołow roty poziom e, k latk i szyb ow e, n asad y, dźwig-i, ta rcze obrotow e dla lok om otyw do 20 mtr. średnicy, w ó zk i w yw rotn e dla żużli, w ózk i tran sp ortow e b lok ow e, p an w ie i w ó zk i do su rów k i, m ieszad ła, pom osty p rzesu w an e elek tryczn e do 100 0 0 0 k g n o śn o śc i i 15 m tr. d łu gości użyteczn ej itd. b ) d la p r z e m y s ł u s p o ż y w c z e g o , r o l n i c z e g o i c h e m i c z n e g o , d la b ro= w a r ó w i g o r z e ln i: p an w ie brow arne, dyfuzory, b asen y ch ło d zą ce, k oloryzatory, m ontejusy, . . . p arow niki, p toczk. do z.em m ak ow , przyrządy p różn iow e, su szarn ie do ziem n iak ów , a rezerw uary sp irytu sow e z z a m k n ij ch łod ow n ie, ciem kontrolującem , k on den satory itd. Specjalną uw agę zwraca sie na wyrób now oczesnych m a szy n o w y ch urządzeń trans* p ortow ych i d źw ign ic. • Odlewnia żelaza produkuje od lew y m a szy n o w e, budow lan e i h an d lo w e, sp ecjaln e leizny h artow an e i k w a śn e . Pozatem zagłady K o e t z a wytwarzają arm atury dla p leców p ierścien io w y ch , sp rzęty k an alizacyjn e oraz ek on om iczn e p a len isk a dla w sz e lk ic h g a tu n k ó w p a liw a z zupełnym pochła= nianiem dymu i m ak sym aln ą u ż y teczn o ścią . PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM H. Koetzf Nachfolger A ktiengesellschaft Maschinen und Darapfkesselfabrik E isengiesserei Mikołów (Nikolai) G.-Śl. Telegrammadresse: Koetz Nachfolger Nikolai. Telefon 7 u. 95. Unversenkte elektr. Schiebebiihne, 65.000 kg Tragkraft 15 m Nutzlange. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM H. KOETZ, AKTIENGESELLSCHAFT, DAMPFKESSELFABRIK, MIKOŁÓW. Die Firma wurde im Jahre 1872 durch H e i n r i c h nur aus K e s s e l s c h m i e d e und m e c h a n i s c h e r spateren Jahren hinzu. K o e t z gegriindet und bestand anfangs Werkstatt. Die E isengiesserei kam erst in Im Jahre 1895 g in g die Fabrik an den jetzigen Hauptaktioner Ingenieur C. B i i s c h e l aus Halle a. d. Saale, iiber und erfuhr seitdem bedeutende Erweiterungen und Verbesserungen. Von da an erfreute sich die Fabrik trotz ungiinstiger Marktlage andauernd so guter B eschaftigung, dass zeitw eise Nachtbetrieb eingerichtet wurde, um allen Anforderungen der Kundschaft gerecht zu werden. Seit 18. 6. 22 ist die Fabrik in eine A. G. um gew andelt worden, die Leitung des Unternehm ens liegt noch nach w ie vor in den Handen des Seniorchefs Herrn C. Biischel. Fordergeriist. Petroleumbehalter je 1100 cbm Inhalt. Das hauptsachlichste E rzeugnis der Firma bildet die Herstellung von D am pfkesseln aller Art; ferner iibernimmt sie alle ins Fach schlagenden g e sc h w e iste n und g en iete ten B lecharb eiten, E isentionstruktionen, E isenbahnbriicken usw . Ausgefiihrte, D am p fk asselan lagen von je 1000 bis 1800 Quadratmeter Heizflache, 8 bis 13 Atm ospharen Betriebsdruck sind keine Seltenheiten. A is w eitere bem erkenswerte L eistungen der K essel schm iede konnen gelten H olzim p ra gn ierk essel von 2 3 0 0 mm. D u rch m esser und 22 m . L a n g e bei 3 6 .0 0 0 k g . G ew ich t (zurzeit w ohl der grosste Im pragnierkessel der W elt.) Z w eiflam m roh rk essel von etwa 2500 mm. Durchm esser und 11 m. Lange sow ie Z ellu losek och er bis 3 0 0 cbm . Inhalt und in einem S tu ck g e sc h w e iste D am pfsam m ler bis 25 m. Lange, ferner PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM H. K O E T Z , A K T I E N O E S E L S C H A F j T , D A M P ‘F K E S [ S E L F A B R I K , M I K O Ł Ó W . F eu ersp ritzen k essel, Lokomobil= und L ok om otivk essel, Q uerrohrkessel, S c h iffsk e sse l, Teer=Retorten von 3 5 0 0 m m . D u rch m esser au s einem S tiick g e sc h w e is s te Z in kschm elzp fan nen und dergl. In regem Verkehr mit Berg- und Huttenwerken, landwirtschaftlichen und chemischen Grossbetrieben, wie Brauereien, Brennereien, Zuckerfabriken, chemischen Fabriken usw., hat es sich die Firma hinsichtlich sachgemasser Ausfuhrung der fiir diese Zweige in Betracht kommenden Apparate und Maschinen angelegen sein lassen, in bezug auf einen modernen und rationell arbeitenden Betrieb Erstklassiges zu leisten. Mehr ais dreissigjarige reiche Erfahrungen auf diesem Gebiete gew ahrleisten vollkom m ene Biirgschaft fiir in jeder H insicht musterhafte A nlagen. Die Firma baut alle fiir die erwahnten Industriezweige in Betracht kom m enden Apparate, und zwar a) fiir Berg= und H iittenw erke: A u fsatzvorrich tu n gen, sow ie G rubenforderw agen zu Hunderten, A ufziige, F ordergeriiste, L okom otiydrehscheiben bij m 20 III DBIdUKl S ep aration sgeb eu d e, S ch la ck en k ip p w a g en , O rubenkabelw inden, B lock tra n sp o rtw a g en , H aspel, R oheisenpfannen und W agen, Forderschalen, M isch g efa sse, E lektrische Schiebebiihn en bis zu 100.000 kg. Tragkraft und 15 m Nutzlange usw.; b) fiir lan d w irtsch aftlich e und ch em isch e Industrien, B rauereien, B rennereien USW . B raupfannen, K artoffeltrock n u n gsan lagen , K iihlschiffe, Spiritu sreseryoire mit Sfeueram tlłClieil 1/OrSClllllSS M aischbottiche, Diffuseure, H enzedam pfer, K olorisatoren, M ontejus, V erdam pfapparate und Y akuum s, M aischapparate, Kiihler, K artoffelw asch en , K ondensatoren usw . Ganz besondere Aufm erksam keit aber wird der H erstellu n g m oderner m a sch in eller Transport* und H eb ezeuge gew id m et. E rzeugnisse der E isen giesserei sind M aschinen? Bau= und H a n d elsgu ss, Spezial= Hart= und sau reb estan d iger O uss. A usserdem werden geliefert vollstandige Ringoffenarm aturen, K an alisation sgegen stan d e sow ie Sparfeueranlagen fur jedes Brennm aterial m it yollkom m ener Rauchverbren= nung und h 3ch ster N utzw irkung. Das W erk beschaftigt g eg en 500 Arbeiter; sein Verbrauch an Rohmaterial belauft sich auf 6000 T onnen jahrlich. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM H. Koetz, Aktien-Gesellschaft, Dampfkesselfabrik, Mikołów. Kabel frykcyjny (elektryczny) nośność 12 000 kg. Elektrisch betriebenes Friktionskabel 12000 kg Tragkr>«|ftfj Wózek wywrotowy. Schnabelkipper _ Wydob}'wacze wózki kopalniane Forderw agen. W ózek wywrotowy. Kippwagen H. Koetz Nachfolger, Aktien-Gesellschaft, Dampfkesselfabrik, Mikołów. N ajw iększy k ocioł im pregnacyjny ś w ia ta ! G rosster Im pr& gnierkessel der W elt! W a g a o k o ło 4 0 .0 0 0 k g G e w ich t c a . 4 0 .0 0 0 k g Kocioł dwupłomienny 130 qm, 13 Atm. Z w e ifla m m r o h r k e sse l, 130 qm , 13 A tm . SSL w Hiiiiiiiiii|iiiiiiniiiiiiiiiiMiiiiiiiiiniiiH"'MHii;uii SteiiM rtiiiigs- und Impragnierkessel Aparate jeder Art ©l-f Saure- und chemische Fakiken, Koksanstalten, T ra n s p o rtk e s s e l Destilierblasen bis 4 m Durchmesser m it aus einem Stiick gepressten Boden Kondensatoren (jeschweist oder genietet fiir Teerprodukte, B ra u e re in e n und B re n n e re ie n , Zuckerfabriken Fabryka maszyn i kotłów parowych, MIKOŁOW i Kocio! bateryjny, 250 qm, 13 atm, Batteriekessel, 250 qm, 13 Atm. Stojący kocioł z płomiennikami Stehender Heizrohrenkessel Stojący kocioł z płomiennikami Stehender Heizrohrenkessel Kocioł bateryjny, około 120 qm, 10 atm. Batteriekessel, ca. 120 qm, 10 Afm. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM H. KOETZ, AKTIENGESELLSCHAFT, DAMPFKESSBLFABRIK, MIKOŁÓW. ■ iF ■■■-. r ....auŁi..aMi i-rwfSłfffiy? f^-1■“ 2 stuj ce warniki do celulozy, średnicy 4 m tr, wysoki li,5 mtr., wagi 50 000 kg. 2 stehende Zellulosekocher, 4 m Durchmesser, 11,5 m hoch, je 50 000 kg schwer. Warn k wywrotowy Sturzkocher Warnik kulowy Kugelkocher Marszałek J Ó Z E F PIŁSUDSKI N a c z e ln ik P a ń s t w a P o ls k ie g o . PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI Z ESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM 0 0 0 0 □ □ 0 □ □ □ □ □ □ H. K O E T Z N A ST Ę PC Y , Ą°kT : Fabryka maszyn i kotłów parowych, M I K O Ł Ó W. E3 □ □ 0 0 □ □ □ □ 0 □ □ □ G □ □ □ □ 0 □ □ □ □ □ □ □ □ 4 kule warnikowe, średn. 4 Kugelkocher, S \ m Durchmesser. □ □ □ □ □ □ □ □ □ □ B □ □ □ □ K otły dla lokom obil I lo k o m o ty w . Lokom obil- und L o k o m o tiy k essel. □□El □ □ □ □ □ □ □ E3 El □ □ □ □ □ □ □ □ □ 01 □ □ □ 0 □ □ □ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 ■0 ] PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM H. KOETZ, AKTIENGESELLSCHAFT, Dampfkesselfabrik, MIKOŁOW. Armatury Armaturen wszelkiegorodi. dlapiecówpierścieniowych,cementowychi wapienników ieglicher irf fur Ring-, Haik- und Zementofen R u s z to w n ik i Roststabe najwyższej wytrzymałości w odlewach utwardzonych i pancernych von hóchster Feuerbestandigkeit [in Hartguss und Fanzerguss Rusztownik oszczędnościowy — Sparroststab Rusztownik falisty — W ellenroststab X X Rusztownik palcowy — Fingerroststab r - ^ / i j y i f i / i / U i / i a / i / i / w u i Ą .'2/i n / Ruszt ościenny — Fischgratenroststab / / Z . S / / / / 7 / 7 S~7 // m / / /z / / / ; / ; X X Kompletne paleniska oszczędnościowe do każdego opalu. K om plete S p ar=F eueru ngsan lagen fur jed es B re n n m a teria l. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Spółka Przemysłowo-Górnicza w Katowicach, ul. Poprzeczna 14. Ogólny w idok Państw ow ej kopalni w ęgla „Andrzej I i 11“ w Brzeszczach. Une generale des m ines d’e ta t „A ndre I et 11“ a Brzeszcze. Allgem eine A nsicbt d er staatlich en K oblengruben „A ndreas I u. 11“ in Brzeszcze. P o uzyskaniu niepodległości państw ow ej, było t r a ską każdego p raw e g o kupca i p rzem y sło w ca polskiego jaknajw iększe unarodow ienie obcych daw niej placów ek handlu i przem ysłu. Je d n ą z takich m łodych placów ek jest opisana po niżej Spółka Przemysłowo-Górnicza, z siedzibą w Ka towicach, przy ul. Poprzecznej, 1. 14. Spółka P rzem y sło w o -G ó rn icza, jako Spółka z ogr. odp. założoną zo stała w grudniu 1921 przez znanego kupca w ęglow ego p. Jana Ożoga z K rakow a, i p rzez św ieżo zdem obilizow anego kapitana W . P ., przem y słow ca p. Antoniego Ożóg-Orzegowskiego z K atow ic z początkow ym kapitałem zak ład o w y m 1,500.000 m k. niem. Celem spółki była eksploatacja terenów węglo wych w Wielkim Chełmie na G. Śląsku i hurtowny za kup i sprzedaż węgla. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘC O N Y III. TARGOM W SCH O D NIM SPÓŁKA PRZEMYSŁOW O-GÓRNICZA W KATOWICACH. W m yśl założenia rozpoczęła S półka głębienie szybu na sw oim terenie w ęgłow ym , i zapoczątkow ała rów nocześnie handel w ęglem na w ielką skalę, sp rzed a jąc w ęgiel z zagłębia krakow skiego, dąbrow skiego i z G órnego Śląska. W tej gałęzi handlu m a S półka ro z legle stosunki i w ielką ru ty n ę w osobie obu w spólników firm y. D la now ozałożonej Spółki w y z y sk a n o um iejętnie w szy stk ie daw ne k o n tra k ty na kopalniach, k tóre kie dykolw iek zaw ierał długoletni i przedtem już sam o dzielny kupiec, p. Jan Ożóg. po kilka ty sięcy ton m iesięcznie. W ęgiel B rzeszcze tak się rozpow szechnił i tak znakom icie jest zap row adzony, że konty n g en ty w ęg la odbiorców w p ro w ad zo n y ch przez Spółkę, jakoteż i p rzy d z iały w ęglow e sam ejże Spółki P rzem ysłow o-G órniczej nie p o k ry w a ją absolutnie faktycznego zapotrzebow ania na w ęgiel brzeszczański. S półka sprzedaje tak ż e stale po kilka ty sięcy ton m iesięcznie z dąbrow ieckich i górnośląskich kopalń w ę glow ych. D zisiejszy m iesięczny obrót Spółki w yp o wiada się na ilość 6,000 ton w ęgla, lub około 3 miliardów mk. obrotów pieniężpvch. G łów ne o b ro ty Spółki P'"ze- 1. W spółw łaściciel firmy. .„Spółka Przem ysłow a Górnicza w K atow icach" p, Ja n Ożóg-. 1. P ro p rietaire Mr. Jean Ożóg-. 1. M itinhaber H. Johann Ożóg-. Z ca łą energią- i dzięki poparciu odpowiednich czynników , a to W . P P , P epłow skiego, głów nego d y rek to ra P a ń stw o w y c h Z akładów G órniczych i H utni czych, d y re k to ra biura sp rzed aży w ęgla inż. Kożuchow skiego, z a b ra ła się S półka do rozpowszechnienia w ęgla z Państw ow ej kopalni B rzeszcze, k tó ry to w ęgiel był w szerokich kołach konsum entów w ęglow ych p ra w ie zupełnie nieznanym . Dzięki staraniom S p ó łk i. zain tereso w ały się brzeszczańskim w ęglem kotłow ym P aństw ow e Fabryki Związków A zotow ych w Chorzowie. W ęgiel ten kupo w a ł y fabryki za pośrednictw em Spółki p rzez d w a m ie siące, obecnie zaś, na podstaw ie bezpośredniej um ow y i za zgodą Spółki kupują fabryki ten w ęgieł w p ro st z ko palni. Dzięki Spółce rozpow szechnił się w ęgiel B rzesz cze na P om orzu, w Poznańskiem , w A ustrji i Niem czech, dokąd za pośrednictw em Spółki w y s y ła się stale m ysłow o-G órniczej koncentrują się obecnie w Banku Śląskim — B anque de Silesie w K atow icach, gdzie Spółka ma gwarancję firmową do 4 m iljardów m ie sięcznie, dzisiejszej w arto ści m arki polskiej. ' Dzięki energicznem u kierow nictw u w łaścicieli P P . Ja n a O żoga i A ntoniego O żóg-O rzegow skiego. k tó ry tęży zn ę i obow iązkow ość w ojskow ą stosuje obecnie w handlu, a tak że dzięki niespożytej p ra c y najstarszeg o pracow nika firm y, p. M ieczysław a Imieli-Wojtaszka, S półka P rzem y sło w o -G ó rn icza w stosunkow o bardzo krótkim czasie w y su n ę ła się na bardzo p o w ażny szcze bel hurtow nego handlu w ęglow ego. F irm a nie ustaje w p rac y nad rozszerzeniem sw ego zakresu działania, a potężnym bodźcem do tego jest bezw zględne zau fa nie, jakiem cieszy się S półka w stale w z rastającej liczbie sw oich odbiorców . PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI Z ESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM SPÓŁKA PRZEMYSŁOWO-GÓRNICZA W KATOWICACH. 1,500 000 R eichsm ark gegriindet. Die G esellschaft hatte sich ais Aufgabe den Bergbau von KohlenSeldern in W ielki Chełm in O.-S., w ie auch den K ohlengrosshandei gestellt. L aut ihrem Ziele teufte die G esellschaft S chachte in ihrem B ergfelde ab. G leichzeitig w urde K ohlengrosshandei im grossen M asse getrieben, wobei Kohle aus dem K rakauer-, D om brow aer, und .Oberschlesischen B ecken um gesetzt w urde. In dieser Hinsicht hauptsachlich h at die F irm a w eite B eziehungen und hilft ihr die grosse E rfahrung der beiden G e schaftsinhaber. ków A zotow ych in Chorzów41 reges Interesse. Zwei M onate lang kauften die F abriken B rzeszcze-K ohle bei Y erm ittlung der G esellschaft. H eute, auf G rund einer V ereinbarung, kaufen die Fabriken die Kohle direkt von der Grube. D er G esellschaft gelang es die B rzeszczeKohle in den G ebieten P om orze, Poznań, in O sterreich und D eutschland zu v erb reiten und es w erd en durch die G esellschaft stets m onatlich m eh rere T ausend Tonnen abgesetzt. Die B rzeszcze-K ohle hat sich, dank der G e sellschaft, bekannt gem acht, und ist heute in dem M aasse eingefiihrt, dass die durch die G esellschaft v e r- Ing. St. Grz.ędziński, kierow nik oddziału w Sosnowcu. D irecteur de la succursale Sosnowiec. D irektor der Fiiliale Sosnowiec. Alle K ontrakte, die H err Ożog, erfahrungsreicher und friiher schon selbstandiger Kaufm ann jem als m it B e rg w e rk en abgeschlossen hatte, w u rd en entsprechend d u rc h die neu gegriindete G esellschaft v e rw e rte t. Mit g ró sster E nergie nahm sich die G esellschaft des Y ertriebes von Kohle aus der Regierungsgrube B rzesz cze an, w obei die Hilfe des H errn P epłow ski, G eneral direktor der R egierungs-B erg- und H iittenw erke, w ie a u c h des Ingenieur K orzuchow ski, D irektor des Kohlenv erkaufsbiiros viel zum Erfolge beitrug. Die B rzeszczeKohle w a r bisher in w e ite ren V erbrauchskreisen fast ganzlich unbekannt. D ank den B em iihungen des H auses fanden an der B rzeszcze-K esselkohle die „Państw ow e Fabryki Związ- m ittelten Kaufe, w ie auch die Kohle, iiber w elche die G esellschaft disponiert den tatsachlichen B edarf auf B rzeszcze-K ohle nicht bedecken. Die G esellschaft v e rkauft m onatlich m eh rere T ausend Tonnen D om brow aer und O berschlesischer Kohle. D er heutige U m satz der G esellschaft belauft sich auf ca 6 000 Tonnen Kohle d. h. gegen drei M illiarden Mk. p. m onatlich. Die G eschafte w erd en hauptsachlich durch die B ank Śląski — B anque de Silesie in K atow ice abgeschlossen und die G esell schaft disponiert iiber eine Bankgarantie von 4 Milliar den M ark m onatlich. D ank der energischen Leitung der G eschaftsin haber Jan O żóg und Antoni O żóg-O rzegow ski, w elcher die G ew issenhaftigkeit und E nergie die ihn im M ilitar- PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM SPÓŁKA PRZEMYSŁOWO-GÓRNICZA W KATOWICACH. Spółka Przem ysłow o Górnicza Katowice, oddział Sosnowiec. G abinet pracy. Societe In d u strielle et M iniere a K atow iceSuccursale Sosnowiec. C ham bre .de travaiJ. C ham bre de trava.il. Industrie- und M ontangeśellschaft m. b. H., Katowice, Abt. Soisinowiec. Arbeitszim m er. dienst gekennzeichnet hatten, heute im G eschaftsleben an w en d et, w ie auch' dank der unerschopflichen Arbeit des altesten M itarb eiters der F -a Herrn Mieczy s ła w Im ielaWojtaszek, hat ihrer A bnehm er findet. Die Industrie- M ontan-Gesellschaft besitzt K ontrakte, die ihr den Abbau von Kohlenfeldern von 6 qkm s ichern. Die Kohlenfelder bergen iiber 20 Millionen T on nen Kohle. Es ist zu bem erken, dass die G esellschaft in sich die Gesellsch ait in v e rhaltnism assig ku r z er Zeit hoch j im K ohlengrossder Wojewodhandel herau ischaft Pomorze g earb eitet. Die durch das HanF -a scheut keine delshaus„VictoMiihe,- um ihr ria“, Gebriider A rbeitsfeld zu Schoner tin Byd e rw e itern , w ogoszcz,ta Osterbei ihr einw ichreich und Untiger Stiitzgarn, durch die punkt das beFa. Ing. Bogu d in g ,u n g s lyo s e sław Mazur und Spółka Przem ysłowo-Górnicza, Katowice, oddział Sosnowice, „G abinet pracy". Y ertrau en ist, Dr. Ludwig In ,M ontan-Industrie G esellschaft11 m. b. H., Katowice, Abt. Sosnowiec, Arbedtscabinett. w elches die F-a Wien reprasenbei den K reisen Societe Spółka Przem ysłow o Górnicza Katowice. Sufccursale Sosnowiec, Cham bre de travail. tiert wird. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM K a n ia i K u n fz c Bogucice p. Katowicami G.-ŚI. Firma założona w roku 1890 przez w spółw łaścicieli Piotra Kanię i Karola Kuntze. Z początków skrom nych rozwinęła się w krótkim czasie w przedsię biorstwo poważne. W ytw órczość firmy obejmuje: 1) Stalownia Siemens - Martin składa się z 2 pieców stopow ych (kwaśnych) po 5 ton i zatrudnia 80 robotników. Na w ytw órczość stalow ni składają się odlew y stalow e dla hut i kopalń, a m ianow icie: kota do wózków kopalnianych, zestawy kół, walce zę bate, kota zębate, tryby, rury dla zasadzki piasku, krzyżownice do zwrotnic, rozjazdy do zwrotnic normalnoi wązkotorowych, pudla wentylowe, instalacje i odlewy dla cegielni, cukrowni itp. Produkcja roczna około 1 500 ton. Odlewy stalow e podlegają dalszej obróbce w : 2) oddziale budowy maszyn (90 robotników). Oddział ten wykonuje : dźwigi, pochylnie, dźwigi obrotowe, samochwyty paten towane dla klatek szybowych, działające bez uderzeń o działaniu kompletnie bezpiecznem. W ym ienione sam ochw yty patentowe dla klatek szybow ych znalazły naj szersze zastosow anie w kopalniach górnośląskich i innych okręgach górniczych. Pozatem buduje się w warsztatach m echanicznych: 3) nasady różnych systemów, zwrotnice dla kolejek kopal nianych, obrotnice, odrzutnice i układy torów dla ruchu nad- i podziemnego oddziale budowy mostów i budownictwa żelaznego oraz zbiorników (75 robotników). W ykonuje się: hale, mosty, dzwony powietrzne, bębny zawiązkowe dla browarów, dźwignie. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘC O N Y III. TARGOM W SCH O D NIM P ozalem : 4) Wózki dobywcze, wywrotne, do surówki, do piasku, samowyiadowywacze, wozy załogowe dla komunikacji podziemnej, wózki wązkolorowe, chwylacze wózków („Patent Itaicti56! do zeszlyih z lin pochylni hamulczych wózków dobywczych, kuźnica (30 ro b o tn ik ó w ): Sztuki kute i Uoszona dla najróżniej szych [celów oraz spawanie dla potrzeb kopalń. Silę poruszającą wytwarza dwucylindrowa m aszyna parowa na w ysokie i niskie ciśnienie 100 P. S. oraz różne motory zakładu. Nitowanie odbywa się zapom ocą powietrza zgęszczonego. Stosow anie znajduje również acetylen i spajanie i krajanie palnikiem wybuchowym . Liczba urzędników : 33. Konto bankowe: Deutsche Bank, Katowice. Telefon 56 i 57, Katowice. Godziny służbowe: dSa robotników 6—2. „ „ dla urzędników 7—2. Obecny właściciel: Th. HOLTZ, KATOWICE. Dyrektor: FR. PREHN, „ KABogucice NIA & K UNTZE bei Katowice. Die F irm a w u rd e im J a h re 1890 von den In h ab ern P e te r K ania u n d K arl K unze g e g ru n d e t. A us kleinen A n fan g en entw ickelte sie sich in k u rzer Zeit u nd um fasst jetzt: l) Die Siemens-Martin Stahlgiesserei m it 2 sa u re n Schm elzofen a 5 t m it ca. 80 A rbeitern . Sie stellt S ta h lg u ss fiir G ru b en - u. H iittenbedarf a is: Grubenwagenrader, Radsatze, Kammwalzen, Zahnrader, Getriebe, Rohre, fur Sandversatz, Herzstucke fiir Weichen, Kreuzungen fiir Haupt- und Schmalspurbahnweichen, PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Szczególną uwagę zwrócono na uproszczenie procesu fabrykacyjnego i powiększenie ilościowe pro dukcji. P rzez wprow adzenie szeregu m aszyn pomoc niczych dokonano też tego. Rok 1911 przyniósł kanalizację ścieków fabryki przez miasto. Rok później połączono tereny fabryki w ygodną drogą dojazdową, pod mostem kolejowym, z torem, wreszcie ubezpieczono brzegi row u fabry cznego. Fabryka zamierza w najbliższym czasie dalej rozszerzyć i zmodernizować sw e urządzenia. Ma być urzeczyw istniony szereg projektów jak w dziedzinie rozszerzenia budynków tak i zainstalowania nowych m aszyn. Zmiany te podwoją zdolność w ytw órczą fabryki i pozwolą na produkowanie w yższych gatunków pa pieru pakowego (od 40 do 240 gr. qm.) Obecnie się w yrabia papier pakow y najniższego gatunku i drugiego gatunku (90 gr. qm.) Obrót towarowy fabryki wynosi obecnie 120 000 t g . miesięcznie. Wydajność tą można jednak podnieść do 300 000 kg. Warunki produkcji są pierwszorzędne i pozwa lają! w zupełności na zrealizowanie tych zamierzeń. W ody jest poddostatkiem. F abryka zaopatrzona jest w w odę z najrozm aitszych źródeł. Zabudowania fabryczne położone są w prost p rzy torze kolejowym, w małej odległości od miasta. B rak własnej bocznicy kolejowej nie przedstaw ia trudności. Połączenie to nie jest zresztą konieczne, gdyż odległość pomiędzy ram pą załadow czą a fabry ką nie przew yższa pięciu minut drogi. Należące do fabryki i graniczące z nią tereny są pierwszorzędnej jakości. Położone pomiędzy szosą do Mokrego i do Śmiłowic nadają się w zupełności na tereny budowlane. Kwestja zaopatrzenia fabryki w surowiec rów nież nie napotyka na trudności. Celuloza, drzewnik, gałgany i odpadki papierow e znajdują się w ilościach dostatecznych. Ogólna sytuacja przemysłu papierniczego w Polsce pozwala mieć nadzieję, że zakłady firmy Dittrich rozwiną się w nowych warunkach egzystencji gospodarczej pomyślnie. Papierfabrik C. H. DITTRICH M ikołów G.=Ś1. Im Jahre 1862 kaufte H err Carl G ustav Dittrich in Mikołów an der M okrauer Chaussee ein Grundstiick, um auf demselben eine Papierfabrik mit einem Dampfkessel und einer Dampfmaschine von 12 Pferdekraften zu errichten. Die Fabrikation erstreckte sich in den ersten Jahren auf Gelbstrohpapier, Stroh- und SchrenzPappen. Die Produkte w urden in der Umgegend per Fuhre abgesetzt. 1871 w urde ein zweistóckiges Gebaude anschliessend an den alten Hollandersaal gebaut und in diesem eine grosse Papierm aschine von der Firm a Strobel aufgebaut. Desgleichen w urden zwei Kessel aufgestellt, die jedoch bald zu klein w aren, sodass im Jahre 1873 der Bau des jetzigen Kesselhauses vorgenom m en werden musste, in welchem zwei grosse W alzenkessel von Piellahutte Aufstellung fanden. Im Jahre 1889 w urde elektrische Beleuchtung im Betriebe eingefiihrt und 1890 durch Anbau eines grossen Papierm aschinensaales und eines Sortiersaales die Fabrik wesentlich erw eitert. W ahrend die Fabrik in den ersten Jahren ihr es Bestehens mit 10— 12 P ersonen 16 Ztr. Papier arbeitete, stieg nunmehr die P ro duktion im Jahre 1889 mit ca. 52 Arbeitern auf 60 Ztr. und nach dem Um bau 1890 mit etw a 120 Personen auf 120— 150 Ztr. am Tage. Durch den letzten Um bau im Jahre 1890 w urde die Produktionsmoglichkeit verschiedener Sorten P apiere geschaffen, vor allem galt das Hauptaugenmerk den satinierten Papieren und einer Spezialitat der Firm a, dem schw arzen Schirtingpapier. Im Jahre 1893 gelangte eine Selbstabnahm em aschine von der Firm a C. G. Hangold zur Aufstellung, auf welcher das von C arl G ustav Dittrich erfundene griine Strohpapier in grósserem Umfange hergestellt w urde. Bald w urde die 1890 aufgestellte Maschine umgebaut, sodass sich die Produktion auf 170— 190 Ztr. taglich hob. Ein grósserer Umbau vollzog sich im Jah re 1901, in welchem eine Central-Dampfmaschine und ein Hiindertcjuadratmeter-Batterie-Kessel von 10 Atm. Betriebsdruck eingebaut wurde. 1908 w urde ein W asserrohrkessel von 200 Quadratm etern und 10 Atm. angeschafft. Die Aufgabe die nun nach V ergrosserung der Kraftanlage gestellt w ar, w urde in der W eise gelóst, dass durch geeigneten Ausbau der Maschinen die P ro duktion wesentlich verbessert, verbilligt und gehoben w erden konnte. 1910 erfolgte die Fertigstellung der V erlangerung des Dampfmaschinengebaudes. Die Fabrik w urde nach dem Tode von Hermann PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D N IM Dittrich (2. Oktober 1910) von der W itw e Frau Martha Dittrich und dereń Sohn, dem Chemiker Curt Dittrich iibernommen. Das Hauptaugenmerk richteten die neuen Inhaber darauf, durch Vereinfachung des Betriebes und Aufstellung notwendiger Nebenmaschi- Widok od podwórza. nen die Produktion w eiter zu heben, sodass die Fabrik, trotz Einstellung einer Maschine, in der Lage w ar die friihere Produktionshohe zu iibertreffen. Im Jah re 1911 w urden die Ab w asser der Fabrik durch die S tadt kanalisiert und 1912 ein bequemer Zufuhrweg hinter der Eisenbahnunterfiihrung zum Fa- brikhofe, sowie eine Uferbefestigungsmauer des Fabrikgrabens angelegt. Die Papierfabrik beabsichtigt neuerdings ihre Werke neuzeitlich zu vergrossern und zu modernisieren. Eine Reihe wichtiger Neubauten und Aufstellungen neuer Maschinen w a rte t demnachst ihrer V erwirklichung. Der beabsichtigte Umbau w ird die Leistung der Fabrik yerdoppeln und weit bessere Packpapiersorten (von 40— 240 gr. qm.) w erden angefertigt. G egenw artig w ird in der Hauptsache Schrenz (gewohnlichste Sorte) sowie Packpapier zw eiter Qualitat, von 90 gr. qm. angefertigt. Der augenblickliche Umsatz betragt ca. 120 000 kg. monatlich. Diese Quantitat kann bis zu 300 000 kg. vergrossert werden. W asser ist gentigend vorhanden. B runn- Teichund G rubenw asser. Das bebaute und unbebaute Terram umfasst ca. 115 Morgen. Die Fabrikanlage ist direkt an der S tad t und Ei senbahn gelegen. Gleisanschluss ist zw ar nicht v orhanden, aber auch nicht erforderlich, weil die Entfernung zwischen Eisenbahn-Ladestelle und Fabrik nur 5 Minuten betragt. Die daran schliessenden Ackergrundstiicke sind in tadelloser Beschaffenheit, liegen zwischen Eisenbahnstrecke M okrauer- und Smilowitzer Chaussee und sind ais Baugelande yorziiglich geeignet. In unm ittelbarer Nahe der Grundstiicke befindet sich die Steinkohlengrube „Einfallende“ des Fiirsten von Pless. Die Grundstiicke haben also eine grosse Zukunft,, die Rohmaterialienfrage ist gelost; Cellulose, Holzstoff, Lumpen und Papierabfalle sind geniigend vorhanden. Die allgemeine Lage der Papierindustrie Polens erlaubt zu hoifen, dass die Dittrichsche Fabrik einer grossen Entwicklung entgegensieht. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM SLĄSKI BANK TRANZYTOWY SPÓŁKA AKCYJNA KATOWICE GÓRNY ŚLĄSK UL. JANA NR. 11. Załatwia wszelkie tranzakcje wchodzące wzakres bankowości. UL. JANA NS. 11. Przyjmuje zlecenia g ie łd o w e . TELEFONY N° 10-83, 11-36, 19-47. ADRES TELEGRAF.: „BANKTRANS KATOWICE" J I .» « iv STW 0 P R Z £ M y x > FabryKa: Zarząd: Warszawa, Królewska 41. Telefon 281-20. I SPÓŁKA AKCYJNA Warszawa, ul.Kacza nr.II. Telefon 294-23. Skład Fabryczny i R eprezentacja na Górny Śląsk i Zagłębie s K a t o w i c e , Pocztow a 11. — B Przewodniki, Sznury, Kable ziemne, Linka i druty gole, 1 S Taśma izolacyjna, Drut dzwonkowy, Drut nawojowy. S i SS9I T e l e f o n 137, » i BB PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM ŻELAZO=M ETAL Spółka Akcyjna. Telefon 573. A dres teleg raficzn y : „ F e r r o v i a “ . 9 i Telefon 573. Katowice, Pol. G.-Sl. ul. Mickiewicza 1. (August-Schneiderstrasse) Szmelc, Żelazo, Szyny, Surowce, Rudy, Ferrnstopy, Nowe Metale, Stare Metale. Składnice: Katowice-Dąb p rzy stan ek tram w aju w k ie ru n k u z K atow ic do K rólew skiej H uty. Nitsche i Sp. Fabryka maszyn rolniczych w Poznaniu. B iu ra c e n t r a ln e : — Św . M arcin 3 3 .- T e l, 1 4 7 8 . — F ab ry k a i g łó w n e s k ła d y . K o le jo w a 1 - 3 ,- T e!. 6 0 - 4 3 . A d r .te l.: „ N it s c h e s p ó łk a ,P o z n a ń " . A d r. d la p r z e s y łe k w a g o n o w y c h : „ P o z n a ń - b o c z n ic a N itsc h e i Sp“ . gigp W szelkie maszyny dla przemysłu I rolnictwa. "H f Dział wytwórczy Nagrodzone złotym medalem na I. Wystawie Rolniczo - Przemysłowej w Poznaniu. WialniR fnrnnwA nrnrlukria. W ialnie {mmii produkcja, naim/ipta największe w P.ikffi PjIs.g nr/arl/enifi) urządzenie). M ło c a r n ie c a ło ż e la z n e system W a ib e t M ło c a r n le s z t y f t o w e r ą c z n o - k ie r a to w e Ś r ó tó w n ik i do zapędu maneżowego i motorowego M a n e ż e p a łą k o w e i t a le r z o w e (o c h r o n n e ) S ie c z k a r n ie r e c z n o - k ie r a t o w e . 1 Dział handlowy frenrezentar.ie'1: (reprezentacje): M ło c a r n ia n e g a r n itu r y p a r o w e LANZA L o k o m o b iie p r z e m y s ło w e , m o to r y LANZA S ie w n ik i i w y p ie la c z e oryg. DENNEGO S ie c z k a r n ie p a r o w e oryg. KRIESLA P łu g i, b r o n y , k u lty w a to r y , p a r n . or. V e n t z k ie g o . Maszyny do eksploatacji, torfu, kolejki poiowe. Oddział reparacyjny m aszyn rolniczych i przemysłowych pod kierownictwem wykwalifikowanych inżynierów - specjalistów. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘC O N Y III. TARGOM W SCH O D NIM LaufroIIen, Ventilsehausev lecfarfigesenitande fiir Ziegeleien, Zuckerfabriken pp. her. Jahresproduktion ca. 1 500 t. Die Stahlfabrikate erhalten ihre Weiterverarbei1ung in: 2) der werden hier: Maschinenbau-Jtbfeilung, mit ca. 90 Arbeitern. Hergestellt Aufziige, Gesenke, Krane, Fangworrichtungen D, R. P. fiir Forderschalen, stossfrei wirkend und absolut betriebssicher. Auf den O.-S. Grubenanlagen sind die m eisten Schachte mit diesen Forder schalen (Patent Kuntze) ausgeriistet und auch in anderen Kohlenrevieren ist die Kuntze’sche Fangvorrichtung beliebt. Ferner werden hier hergestellt: AufsatzvorrichtuRgen verschiedener Systeme, Weichen fiir Grubenanlagen, Drehscheiben, Prellbocke und Gleisanlagen fiir den Be trieb iiber und unter Tage. 3) Eisenhoch- u. Briickenbau sow ie Behalterbau mit ca. 75 Arbeitern fertigt: Hallen, Briicken, Kranbahnen, Hochresenroire, Luftkessel, Keimtrommeln fiir Brauereien. F ern er: Fórder-, Kipp-, Roheisen-, Sandwagen, Selbstentleerer, Mannschafiswagen fur Beforderung unter Tage, Schmalspurwagen, Wagenfanger „Patent Stasch<( fiir seiilos gewordene Forderwagen auf Bremsbergen. 4) G r o b s c h m i e d e (ca. 30 Arbeiter): S c h m ie d e u n d P r e s s tiic k e f ii r d i e v e r s c h i e d e n s t e n Z w e c k e u u d S c h w e i s s a r b e i t e n f ii r G r u b e n b e d a r f . Die Betriebskraft liefert eine 100 P. S. stehende zw eicylindrige Dampfm aschine fiir Hoch- und Niederdruck sow ie verschiedene Motore. Die N ietung erfolgt mit Pressluft. In A nw endung kom m en ferner A cetylenund autogenes Schneid- und Schw eissverfahren. Die Zahl der Beam ten betragt 33. B a n k k o n t o : D e u t s c h e B a n k K a to w ic e . T e le f o n N r. 5 6 u n d 5 7 A m t K a to w ic e . D ie n s t z e it fiir A r b e it e r 6 — 2 . 19 f• B e a m t e 7 — 2 . Jetziger Inhaber: T H . H O L Z , K A T O W IC E . Direktor: FR . P R E H N , »• PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCHODNIM JEPEtFS.1 ( w K r a k o w ie u l. S t r a s z e w s k i e g o 2 7 . Nr. te le fo n u : 5 3 4 i 2 4 2 2 . Adres telegraficzny; ,,TEPEGE“ Kraków. Kapitał Akcyjny: 105.000.000 H k. F i 1i e : w Warszawie, Sosnowcu, Krośnie, Lwowie, Borysławiu i Katowicach. R a c h u n k i b ie ż ą c e : Polski Bank Przemysłowy we Lwowie i jego oddziały. Bank Handlowy w Warszawie i jego oddziały. Powszechny Bank Kredytowy we Lwowie i jego oddziały. Bank Przemysłowców w Katowicach. Polski Bank Handlowy w Poznania i jego oddziały. Towarzystwo Oszczędności i Zaliczek w Cieszynie. Dom Bankowy H. Ripper i S-ka w Krakowie. R-k czekowy P. K. 0. Ir. 141.807. — R-k czekowy P. K. K. P. Oddział w Krakowie tfr. §878. Oddział Górniczy. 1. Poszukiwania górnicze: Geologiczne bada nia znachodzeń się węgla, rud, glinki ognio trwałej, kamieni użytkowych i budowlanych. 2. Wiercenia: Płytkie wiercenia poszuki wawcze, głębokie wiercenia za węglem, solą, wodą i t. p. 3. Roboty górnicze: Głębienie szybów o w y prawie drzewianej, murowanej, betonowej, żelazno-betonowej i t. p. w warsztatach zwykłych i wodonośnych. Wykonywanie wszelkich robót górniczych, jako to hal silni kowych, podszybiów i przekopów. Stoso wanie systemu zamrażania i cementowania górotworu wodonośnego. 4. Przedsiębiorstwa Górnicze: a) Wapienniki, Kamieniołomy i fabryka mie lonego wapna w Płazie: dostarczają wapna budowlanego i rolni czego, kamienia mitowego. wapiennego i dolo b) Krzeszowickie Zakłady Ceramiczne hr. Potockich i Towarz. „Tepege" S. A. Spółka z ogran. odpow. w Krakowie: dostarcza cegły, dachówki, dren oraz w y robów ogniotrwałych. c) Rudy Żelazne, Sp. z ogran. odpow. we Lwowie: dostarcza rud żelaznych, syderytowych, darniowych oraz manganowych. d) Przemysł Torfowy Spółka z ogr. odpow. we Lwowie: dostarcza torfu opałowego i ściółkowego. 5. Zaopatrywanie kopalń węgla, soli i innych wszelkiego rodzaju w środki wybuchowe. I orpedowanie otworów wiertniczych. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM NR. 2. STR. 19. 0000|0000|0000|0000[0000 □ □ □ El El □ Hurtownia Skór □ □ □ □ El El 0 □ □ B O □ Tow.-akc. EJ Dom własny Wodna 22, Nowy Rynek 5 □ Telefon 4059 Konto bankow e: 0 Telefon 4059 B Bank Przemysłowców. Poleca swoje © adr. telegr.: ,Drzewo" Poznań Zarząd: P o z n a ń , ul. Rzeczypospolitej 9/II. p. Oddział I. B Krzesełka B skor wierzchnich i podeszwowych 0 0 na obuwie B Tylko hurtownie! Tow. akc. □ □ □ □ Telefon Poznań: 1759, 1760. 0 zaw sze dobrze zaopatrzone składnice K rupony Onufry Gertner Wronki 1 0 P. K. O. Nr. 201 751 □ □ Wyrobów z drzewa 0 □ w P o z n a n iu □ Wielkopolska Fabryka 0 p a s o w e B la u k ó w k i B B Ceny umiarkowane! 0 Et 0 0000I0000|0000|0000|0000 Telefon 124 i 408 Krain i Fesser adr. telegr. „K rainfesser" Katowice Żelazo — Stal w szelkiego rodzaju — Blachy — Szyny — Żelazo drobne Ksztaltówki lane i kute — Świdry spiralne „Baśldon“ (oryg.) po cenach fabrycznych — M aszyny — A paraty — Narzędzia Wszelkie artykuły techniczne dla przemysłu żelaznego i kopalń. Zastępstwa: Oberschl.Eisenindustrie Aktiengesellschaft, GSeiwitz E. Mohrlin, Stuttgart fiir Original „Mohrlin“ Flanschenwalzen. fiir Baildonstahl. Deutsche Maschinenfabrik A.-G. Duisburg fiir Elektro-Hebezeuge. Osram O. m. b. H., Kommanditgesellschaft, Berlin anerkannte Grosshandler in Gliihlampen. C. & F. Fein, Stuttgart far Elekfro-Bohr- und Schleifmaschinen. Peipers & Cie., Aktiengesellschaft, Siegen Walzen fur Polen. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘC O N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Fabryka papy dachowej P aten ty U.Ufibronietz ms na wynalazki, rejestracja marek, m odeli i w zorów w Polsce i zagranicą Katowice ul. Ks. D am rotha 10. T el. 12-53 i 14-11 im im C<H cm sgg dostarcza: p a p ę d ach ow ą p ap ę d o izo la cji sm o łę m asę a sfa lto w ą karbolineum Inżynierow ie: Pełnom ocnicy przy Urzędzie Patentow ym R P. r«-: Tel. JSTs 228-70 g o u d ro n adr. teiegr.: „Prawo-W arszawa” jak i różne m aterjaly b u d ow lane. £ Tow. Akc. Fabryk Budowy Transmisji, Maszyn i Odlewni Żelaza mi m mi J. John w Łodzi m ' m m m m m Przedstawicielstwo lióraosląshie „Kupno" Handlowa Sp. z o. p. Katowice, Plac Wolności 2. m m m PĘDNIEWałki. Sprzęgła stałe i rozłączane; kłowe cierne. Koła pasowe i linowe. Naprę- m m mi mi mi mi mi mi mi mi m*, & W ła s n e b ifir a s p r z e d a ż y : w Warszawie w Poznaniu w e Lw ow ie w Krakowie Aleje Jerozolimskie 51 Zygmunta Augusta 2 Zyblikiewicza 39 Basztowa L. 24 w L u b lin ie Kraków. Przedm. 58 A d r e s T e le g r a f ic z n y : „ T R A N S M I S J A " (transmisje). Łożyska samosmary. Wieszaki. żacze pasów. Kierowniki pasowe. Wykonanie dokła dne. Kontrola sprawdzianami różnicowemi. Pro dukcja masowa na skład; terminy krótkie. zębate, czołowe i stożkowe z zębami obrabianymi na specjalnych automatach. T f W A n i / I Pociąg°we> szybkotnące z wałkiem poI UflAKsU ciet £ o w y m do toczenia i śrubą pocią1 Vlir* gową do gwintów. Budowa mocna. Wy konanie serjami bardzo dokładne. Wrzeciona szli fowane. Każda tokarka próbowana i kontrolowana protokólarnie. KOŁA sa W arszawa, Krucza £3. UCHW YTY sam ocentruj ące IMADŁA rów n oległe o szer. szczęk 100 mm. WALCE utw ardzone profilow e KOTŁY S treb el’a do ogrzew ań centralnych przysłanych rysunków ODLEWY mw edług odeli. Dostawa ze sKladów lub w terminach KrótHich. % im w im im im w 7m 7® im mi im im im m m im im im PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘC O N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Das Dachpappen- und Asphaltfabrik Moderne ferro richtet ein die Firma . U lybnanietz C. A. Robert Elter P a p ier- und B urobedarf Kattowitz O.-Schl. — Fernruf 1902 Schillerstrasse 10 ------- — ul. Słowackiego 10 Ecke Meisfersfrasse am Dreieckplatz und liefert Katowice uI.Ks.Damrotha (L etoch astr.)l0. T el. 12-53 u. 14-11 D ip lo m a ten -S ch reib tisch e liefert: -------amerikanische R o llp u lte-------Registratur- und Akten - Schranke Regale, Sessel, Stiihle u. samtl. Buro-Klein-Mobel D achp ap pe Isolierp ap p e T eer V ertikal-R egistraturen und K arteien Papiere D rucksachen und alle U tensilien. K ieb em asse K arbolineum G oudron so w ie d iverse B aum aterialien. ------ S ch relb m asch in en -----und a n d ere B iirom asch in en . Ich bitte um Ihren Besuch. Scbriftliche Angebote bereitwilligst. •••••• •••• IE P3ZCZ 1nAFIIE E“ SP. Z : Mc, J E P E G E " i ,••• ■•• ••• • • • • • • • • • • * • • • • • • • • • • • « • • ■ • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • « • • • • • • • • • *o#• • • • • • • • • • • • • • • * • LIGOTA PSZCZYŃSKA benzyna automobilowa olej automobilowy nafta do czyszczenia olej wrzecionowy olej do dynamo olej cylindrowy do pary mokrej tłuszcz do wózków Towath SKRÓCONY ADRES LISTOWY I TELEGRAFICZNY: TELEFONY: KATOWICE 235 i 1549. „SPRZEDAŻ NAFTY" Posiada na składzie: AMERYKAŃSKI OLEJ CYLINDROWY do pary przegrzanej aż do zapalności 320° C. OLEJ AUTOMOBILOWY oryginalny am erykański pierw szo rzędnej jakości bez konkurencji. benzyną 720/30 benzyną ciężką naftą rafinowaną oleje dla form oleje maszynowe oleje do transformatorów olej wulkanowy rafinowaną waseliną m aź do lin drucian. f i l j a h a to w ic e . \ De u t s c h e b a n k , f i l j a k a t o w i c e . [ m m I i RACHUNKI BIEŻĄCE: ŚL*SKI BANK p r z e m y s ł o w y , ! : j : PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM 1 Hanka Rolnik C zekolada Praiinki Marcepany Konfitury i i w ■* "V Sierakowie % Sieraków, Ziemiopłody nawozy i nasiona-węgle j“a ij" Filja w Międzychodzie. F a b r y k a ; S ie m ia n o w ic e G. Śląsk. | T elefon 77 i 350, Telefon 77 i 350. | g T e le fo n y : Sieraków ~8B ! ° ddział ro!niczy nr‘ 1 ‘ • „ spozywczy nr. 2. M iędzychód nr. 68. =i i i = NOW OCZESNE CEGIELNIE Laski — Parasole D AC H Ó W K AR N IE, KAFLARN1E itp. Wszelkie wyroby skórzane i artykuły projektuje, buduje i u rz ą d z a kom pletnie do Podróży Juljusz jaiiisiew ski, L eon W itk o w s k i Poznań św. Marcina 58 POZNAŃ, Gwarna 12. B u d o w a k o m in ó w fa b r y c z n y c h . O m u r o w y w a n ie k o t łó w p a ro w y ch . 3 0 - letnie doświ adczenie. poleca: = = != =■11= V Sp. zap. z ogr, por. pow . M iędzychód, W ielkopolska Karmelki a® mm ■T Dom H andlowoP rzem y słow y właśc : Adam P o s t r a c h N ajstarsza polska firm a h a ndlow a na G. Śląsku KATOWI CE ul. W arszaw sk a 25. D ostarcza s k a żd e ilo ś c i w ę g la g ó r n o ś lą s k ie g o w szelkich gatunków — DRZEW O — w sz e lk ie prodw kta fab ryk acji G ór n e g o Ś lą sk a Zakupuje: sion-ę, siano i Inne ziemiopłotl/ PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM „TEPEfir S. 1 w Krakowie ul. Straszew skiego 27. < Nr. te le fo n u : 5 3 4 i 2 4 2 2 . Adres telegraficzny: ,,TEPEGE“ Kraków. Kapitał Akcyjny: 105.000.000 Mk. F i 1] e : w Warszawie, Sosnowcu, Krośnie, Lwowie, Borysławiu i Katowicach. R a c h u n k i b ie ż ą c e : Polski Bank Przemysłowy we Lwowie i jego oddziały. Bank Handlowy w Warszawie i jego oddziały. Powszechny Bank Kredytowy we Lwowie i jego oddziały. Bank Przemysłowców w Katowicach. Polski Bank Handlowy w Poznaniu i jego oddziały. Towarzystwo Oszczędności i Zaliczek w Cieszynie. Dom Bankowy H. Ripper i S-ka w Krakowie, R-k czekowy P. K. 0. Ir. 141.897. — R-k czekowy P. K. K. P. Oddział w Krakowie Nr. 3378. Dziai towarowy zaopatruje ze swoich składów w Krakowie, W arszawie, Sosnowcu, Krośnie, Borysławiu, Lwowie i Łodzi wszystkie kopalnie oraz fabryki, huty i rafinerje w nastepujące artykuły: Kompresory dla celów górniczych, paro w e i elektryczne Pompy i maszyny w y d o b y w aln e i m aszy n y parow e Wentylatory kuzienne, ogrzew alniki paro-pow ietrzn e Liny stalowe, w y d o b y w aln e, kablow e, dla ko { lejek p o w ietrznych Blachy żelazne, w szelkich rodzajów i zbior nikow e Żelazo, drut żelazny, sz y n y dla kolejek Gwoździe budow lane, papow e i inne Rury żebrowe, rad jato ry , ru ry kanalizacyjne i w odociągow e Rury gazow e, w iertnicze i kotłow e Łączniki, kute i kuto-lane do rur Motory i dynama elektryczne Koła pasowe z blachy stalow ej dw udzielne „V indobona“ Transportownie dla w iór, kom pletne suszarnie Pompy „Worthingtona“, leżące i odśrodkow e Pasy skórzane z kruponów belgijskich Pasy z sierści w ielbłądziej K arbid, cem ent, w apno, papa dachow a, m asa izolacyjna, izolacje z kam ienia korkow ego term itow e i z kam ienia bitum ow anego. Reprezentuje następujące firmy: ( na całą Rzeczpospolitą Polską: Zwickawską fabrykę Maszyn T. A. Zwickau i. S. w Saksonii, na M ałopolskę i Ś ląsk C ieszyński: A. Deichsel, F a b ry k a D rutu, Lin konopnych T-wo Akc. Zakładów Górniczo-Hutniczych i stalo w y ch w Sosnow cu, i Fabryk „Stąporków44, W a rsz a w a , ru ry że bro w e, ogrzew alniki, odlew y kuchenne, su Górnośląską Fabryka Pasów Transmisyjnych row iec odlew niczy w Mochali, na G órnym Śląsku Ternickie Fabryki Stali i Żelaza Schoeller, T. A. Bracia Lilpop, W a rs z a w a W iedeń-T ernice, stal narzędziow a, na w a ły L. Orłowski, J. Rogowicz i Ska, fab ry k a izo transm isyjne, św id ry do w ie rta re k górni lacji, papy i kam ienia korkow ego w W a r czych, m łoty, kilofy, stal dla przem ysłu szaw ie naftow ego Towarzystwo Sosnowieckich Fabryk Rur S. A. Fabryki Maszyn, S. Waberski i S k a W a r i Żelaza, S. A. Z akłady w Sosnow cu i Z a szaw a, w e n ty la to ry , tokarnie, koła tra n sm i w ierciu. H uta i w alcow nie żelaza, blach syjne „VINDOBONA“, paro - pow ietrzne i rur. ogrzew anie, tran sp o rto w n ie dla w iór. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM Fabryko Papieru C. H. DITTRICH e Mikołów G.-Śl. W roku 1862 zakupił p. Karol G ustaw Dittrich w Mikołowie, przy szosie do Mokrego, teren w celu założenia fabryki papieru. Pierw otnie projektowano i ustawiono kocioł parow y i m aszynę parow ą 12 H P. Fabrykacja ograniczała się w pierw szych latach istnienia na papier pakowy, żółty i zw yczajny. P ro dukcję zbyw ano w ów czas w okolicy. P rzez w spom nianą rozbudow ę możliwości fabry kacji znacznie się rozszerzyły — głów ną uw agę zw rócono na papiery satynow ane i specjalność firmy — na czarny papier ,,Schirting“ . W roku 1893 zainstalow ano sam oczynną m aszy nę odbiorczą, sprow adzoną z firm y C. G. Hangold. W krótce przebudowano maszynę, ustaw ioną w Ogólny widok. 1871 w ybudow ano budynek dw upiętrow y, są siadujący z starą holendernią; w budynku tym zain stalow ano dużą m aszynę papierniczą firmy Strobel. Równocześnie ustawiono 2 kotły, które jednak w krót kim czasie okazały się zbyt małymi. W roku 1873 przeto w ybudow ano do dziś istniejącą kotłownię, w której ustaw iono 2 wielkie kotły w alcow e (Piellahuta). W roku 1889 wprow adzono w fabryce oświetle nie elektryczne. 1890 powiększono fabrykę przez w y budowanie sali m aszyn papierniczych i sali do sorto wania. W pierw szych latach istnienia fabryki produko w ano 16 cntn. papieru dziennie (personel 10— 12 osób), 1889 produkcja w zrosła do 60 cntn. (52 ro botników), a 1890 — doszła do 120— 150 cntn. (120 robotników). roku 1890 i produkcja w zrosła na 170—-190 cntn. dziennie. W roku 1901 zakupiono centralną m aszynę parow ą i kocioł o 100 m etrach kw adratow ych, ciśnie nia 10 atm. 1908 sprow adzono kocioł w odnorurkow y, po w ierzchni 200 m tr. kw., ciśnienia 10 atm. Znaczne powiększenie zakładu siłotw órczego w ym agało odpowiedniego w ykorzystania przez ulep szenie, podniesienie i potanienie produkcji. Zadania te zostały przez kierownictwo fabryki jaknajlepiej roz w iązane a rezultaty osiągnięte w krótkim czasie w y m agały nowego powiększenia zakładu i pociągnęły w roku 1910 przedłużenie budynku kotłowni i hali maszyn. P o śmierci Hermana Dittricha, 2. października 1910, fabrykę objęli w dow a pani Marta Dittrich oraz jej syn chemik Karol Dittrich. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM m m + ® * ® * ® * ® ® * ® * ® + ® + ® + ♦ ♦ ii ♦ ♦ ♦ ♦ ® W. R A K O W S K I Tel. 25-77, Poznań, ul. Pocztow a Nr. 1, I. męska: Bielizna Koszule dzienne, wierzchnie, sportowe, nocne, kołnierzyki, półkoszulki, m an- ki ety białe i kolorowe, garniturki. B ielizn a dla dzieci i n ie m o w lą t. S p r z e d a ż tylko h u r to w a . Tel. 25-77. damska: Koszule dam skie dzienne, nocne, garnitury, kombinacje, halki, kaftaniki, - pantalony, podstaniki. W ykon anie w ła s n e i p ie r w sz o r zę d n e. S p r z e d a ż tylko hurtow a. mMSM Górnośląska Fabryka Mebli Wyściełanych DUDZIK I T elefon 1062. M y s ł o w i c e , u l Bytomska 15, [= @ = i =@=> Poleca meble klubowe, skórzane, gobelinowe, kanapy pluszowe, otom any i m aterace Hurtownie i D etalicznie W yroby w w y k o n a n iu p ie r w sz o r z ę d n e m . c = ® = i i < = ^© = i T elefon 1062. PRZEMYSŁ I HANDEL GÓRNOŚLĄSKI ZESZY T PO ŚW IĘCO N Y III. TARGOM W SCH O D NIM ROK ZAŁOŻENIA 1 9 1 0 LWÓW KATOWICE Biura: „ P IL O T * Batorego 4. Magazyny: Zyblikiewicza 13. rach. bież. Biura: Wojewódzka 50. rach. bież. pomuanuon D O M H A N D LO W Y i TECHNICZNY POLSKI BAIiKHANDLOWY |P.K . 0. Nr. 141.785| P. K. O. Nr. 300.735 Telefon 434. Telefon 179. SPÓŁKA Z OGR. POR. Centrala we Lwowie Oddział w Katowicach dostarcza: dostarcza: »Ż e I a z o ęgiel M o t o r y M a s z y n y do obróbki metali i drzewa Urządzenia młyńskie Lokom obile G a t r y Turbiny A u to m o b ile T r a n s m is je P a s y oraz wszelkie maszyny dla każdej gałęzi przemysłu. * l a c h ę K o k s S t a l :czki żelazne v pocynkowane i lakierowane Belki żelazne budowlane wszelkich wymiarów Surów kę odlewniczą Wały korbow e kute i obrobione. Adres telegr. •AA PILOT" Lwów. Adres telegr. PILOT" Katowice. H f= g r = Tf= i *_ ’ F = i ■ » jg r^ ^ T»= a Tsa^ ^ » T g ^ i 1^ = irs^ sY = = g L ir= s¥ = = ^ r= = ^ r=gi=y^s=in==i^= ir = = «itj f ” | U U M | H H i n i l l t ł t > y t M « i g i t t M t i < M i t i i i ł i ł M M l l i l i l | l < M « « U I M I M < t M « H t M > M I M t O H I M M I t M | l » l t l f « < n i > ^ « > U i l M H I H t l l W t M I M I H « n N f l n i N I M I t i l H I M i M * M U U H I I M » » M > 'M i H i i » H ( M l i i » l i i l H > l l l l t « M t < i H « U « t * H t l H I M H « l « « H * Giesche Katowice. Spółka Akcyjna Kopalnie węgla kamiennego, kopalnie rudy cynkowej i ołowianej, huty żelazne, prażalnie błyszczu cynkowego i fabryki kwasu siarkowego, walcownie ołowiu i cynku, fabryki śrutu ołowianego, glejty ołowianej i minji ołowianej, ałuniarnie, fabryki gliny ogniotrwałej, cegielnie parowe. Gatunki w ągla: Gatunki cynku: Wildensteinsegen Morgenroth Cleophas (Węgiel płomienny) Cleophas (Węgiel tłusty) W. H. (Huta Wilhelminy) P. H. (Huta Pawła) N. H. (Huta Norma) H. J. Giesche (Huta Łowicz) R. Z. T. (Cynk rafinowany) Ołów rafinowany: Gatunek Huta Pawła —— Blacha ołowiana, drut ołowiany, śrut ołowiany, glejta złota, glejta preparowana, minja ołowiana. Blachy cynkowe, taśmy cynkowe, wilryol (siarczan) cynkowy. K A D M Kwas siarkowy wszelkich stopni, oleum, siarkan amoniaku, siarkan glinowy. Giesclie Spółko Akcyjna (Giesche Aktien-Gesellschaft) Katowice. Steinkohlengruben, Blei- und Zinkerzbergwerke, Metallhiitten, Blenderóstanstalten und Schwefefsaurefabriken, Blei- und Zinkwalzwerke, Bleischrot, Bleiglatte- und Bleimennigefabrik, Alaun: : werk, Chamottefabriken, Dampfziegeleien. : Kohlenm arken: Wildensteinsegen Morgenroth Cleophas Flammkohlen Cleophas Fettkohlen Zinkm arken: W- H. (WilHelminehiitte) P. H. (Paulshiitte). N. H. (Normahatte) H. J. Giesche (Lowitscłjhiitte) F. Z. T. (Feinzink) W eichblei: Markę Paulshutte O.-S. —— Bleiblech, Bleidraht, Bleischrot. Schuppengiatte, PrSparierte Glatte, Bleimennige Zinkblech, Zinkb&ndei*, Zinkvit?iol. KADMIUN Schwefelsaure aller Gr&digkeiten, Oleum, schwefelsaures Ammoniak, schwefelsaure Tonerde. B iblioteka Śląska 3 0 2 8 7 8 , ^ P ra c o w n io l .. A".,: i $ iQ&lca jtac — 910/65 30 000 .ś^t ZJEDNOCZONY GÓRNOŚLĄSKI PRZEMYSŁ SPIRYTUSU I LIKIERÓW SpdłKa Akcyjna w Królewskie; Hucie dawn, Adam P r z y b y ła Telefon Aft 1137, t .„p Telefon M 1137. F ab ry k a likierów oraz wolne spirytusu K rólew ska" H uta ulica Florjańska M 38 Telefon 1137 i 1609, ■SP Rybnik, Rynek M 5 Telefon 15. . Składnica likierów - monnNiono i w in Katowice ulica Marjacka M 7 Telefon 1277* III Su 1