perspectives on trafficking in human beings

Transcrição

BROCHURE_BLEU_UK_GREC_PORT.qxd
09/10/2002
23:14
Page 1
Perspectives on trafficking
in human beings
O Tráfico de Pessoas
Εµπορια ανθρωπων
09/10/2002
23:14
Page 2
IMPORTANT NOTICE
The greek section of the brochure was set on a roman language text processing software that does not handle non roman (i.e. greek) typesets very well - we encountered
a number of problems while attempting to convert the greek text document to a format we could typeset.
It is therefore possible that some minor mistakes have slipped through. We apologize
in advance and would be very thankful if you could drop us a note in order to inform
us of any errors you may have spotted.
Thank you !
Coordination:
Comité Contre l’Esclavage Moderne (CCEM)
Georgina Vaz Cabral and Federica Marengo
Marc Béziat, coordinator
English translation: Stephen Noble
Portuguese translation : Iolanda Andrade
Greek translation: Sophia Pilioussi (Greece)
with the kind assitance of Sophia Ramond in Paris
Illustrations : D.R. and Marie Dorigny
Cover Art : Catherine Suchocka
Layout and Design : Grégoire Seither ([email protected])
with the precious help of Thomas Linard and Serge Paulus
who found a way through the Unicode maze.
Printed by : Autographe/GP, Paris 01 43 58 26 26
Published with the financial help
of the European Commission - Daphne Project
The content of these pages in no way represents the views
of the European Commission or its services. .
© CCEM - September 2003
Legal deposit : under way - ISBN : under way
Supplement to the CCEM quarterly Newsletter – CP n° 0104H78875
09/10/2002
23:14
Page 1
ENGLISH:
Perspectives on trafficking in human beings
phenomenon - legislation - assistance . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
PORTUGUES:
Fenómeno – Legislação – Apoio
...............................
53
ΕΛΛΑ∆Α:
Εµπορια ανθρωπων:
Φαινοµενο − Νοµοθεσια − Ποστηριξη . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
09/10/2002
23:14
Page 2
Trafficking in human beings
Illustration :
Christine Nehammer-Markus
2
09/10/2002
23:14
Page 3
PERSPECTIVES
ON TRAFFICKING IN HUMAN BEINGS
PHENOMENON
-
TABLE
LEGISLATION
-
ASSISTANCE
OF CONTENTS
Introduction ...................................................................................................... 5
1. Trafficking in human beings as a phenomenon ................... 7
2. Definitions ................................................................................................. 25
3. Preventing trafficking in human beings ................................. 31
4. Penalising trafficking in human beings ................................... 35
5. Victims assistance and protection............................................... 41
6. EU Initiatives ............................................................................................ 49
Conclusion ....................................................................................................... 51
09/10/2002
23:15
Page 4
Photo: D.R.
4
09/10/2002
23:15
Page 5
INTRODUCTION
The Daphne project “improving the provision of assistance and
protection for victims of trafficking in human beings” has been
elaborated under the general framework of the improvement of
information exchange and co-operation between key authorities
engaged in the fight against trafficking in human beings.
The project aims at collecting and promoting best practices regarding the assistance of victims of trafficking with a view to their
integration in the countries of destination as well as to their reintegration in the countries of origin.
Trafficking in human beings is a controversial and delicate issue.
Victims of this phenomenon are often liable to inhuman treatments. However, in most countries, they are regarded as irregular
migrants who face forced deportation.
This brochure comprises the experiences of assistance of victims of
trafficking in three EU Member States: the Comité Contre
l’Esclavage Moderne (CCEM) in France, Payoke and Pag-Asa in
Belgium and the Association On the Road, Differenza Donna and
the Servizio Pastorale Migranti-Caritas in Italy, as well as an intergovernmental organisation; the International Organisation for
Migration (IOM).
The phenomenon, its current definitions as well as counter-trafficking strategies are hereby presented along with examples.
5
09/10/2002
23:15
Page 6
Ads published in the lebanese press in
January 1998
6
1. TRAFFICKING
09/10/2002
23:15
Page 7
IN HUMAN BEINGS AS A PHENOMENON
Trafficking in human beings is a phenomenon that undergoes constant mutation,
thus its most usual form today may be outmoded tomorrow. This is why in this first
section the brochure seeks to deal with the issue of trafficking in human beings in
a way that accurately reflects the reality. With this in mind, we have chosen to discuss the various activities that may constitute elements of trafficking in human
beings separately. The brochure aims to depict a concrete picture of these elements
by providing many minor examples, and endeavours to avoid lapsing into stereotypes.
1.1 Trafficking from the country of origin
to the country of destination
Nobody, wherever they may be in the world, leaves their home country without (a)
reason(s). Leaving means breaking with one’s family, loved ones, friends, job, village or city, region, country, culture, food, climate, one’s home. In short, when people leave, they leave everything behind - and often it is all they have ever known
in their lives. We may therefore ask what factors impel them to leave ‘home’, no
matter what the costs involved are.
CASE 1 : A young woman from Sierra Leone saw her father and
mother being murdered. During her flight, she lost touch with her husband and two-year-old child, and ended up in a refugee camp in a neighbouring country.
She made contact with an old female friend who had gone to Western Europe
many years before. This friend helped the woman travel illegally to Belgium
and then obliged her to work as a prostitute in a bar.
The factors underlying the decision to leave home may be classified into two
groups. Firstly, the role of the ‘push’ factors, in other words factors in the home
country such as poverty, unemployment, repression, natural disasters and war,
which should not be underestimated.
Secondly, there are ‘pull’ factors in Western countries that attract people, such as
democracy, freedom and employment opportunities. Also not to be overlooked are
the numerous success stories (true or otherwise) and photographs of compatriots
who have preceded the potential migrant and images of the Western world.
7
09/10/2002
23:15
Page 8
1.1.1 Recruiting methods
It is not necessarily the most defenceless people who become victims of trafficking.
Rather, it is those who are looking for alternatives to their present living conditions. Generally, it is young people with a sense of initiative who do not wish to
simply resign themselves to a socio-economic situation that offers them no prospects. Often, such people make an error of judgement. They understand the circumstances they want to escape from and the society they wish to flee. But they
are usually far less shrewd in their assessment of the reality that will greet them at
the other end. Often, they overestimate the opportunities they will have in the
Western society. And usually, they fail to appreciate the fact that those who present them with the prospect of a brighter future have other plans for them.
This group of people easily fall prey to the promise of an attractive job abroad.
They believe this job will provide them with plenty of money with which they can
financially support their families in their home countries. Sadly, in many cases prospective migrants are not told what kind of work they are being offered. And even
if the nature of the work is made clear to them, they are misled about the remuneration, employment conditions and the nature of work relations.
CASE 2 : A young Lithuanian woman aged 24 was considering leaving
her home country. Her situation in Lithuania was so insecure that she was
no longer able to provide for herself. At this point, she had already been
out of work for a year and no change in her prospect seemed likely. When
the young woman left home, she was told that she would be able to work in
a bar in Germany and that all she would have to do was encourage customers
to have a drink, and she would earn a percentage of the takings. Ultimately,
the woman had to work as a prostitute and give up all her earnings, and was
beaten if the pimp considered that she was not bringing in enough money
Very often, parents entrust their children to relatives, friends and other people
–who might be traffickers– living in Europe. By doing so the parents hope to give
a chance to their children to attend school, undertake vocational training and
finally have a better life. However, upon arrival in the country of destination, those
children might be facing conditions similar to modern slavery.
Another way used especially for enticing girls to the West is the lover-boy method.
Girls meet someone in a discotheque, after school, or even in their own neighbourhood. They start a relationship, and everything seems fine. After some time,
the boy suggests that they go to the West together in order to embark on a happy
and prosperous life there. At first, everything seems to be fine, but once they have
arrived in the country of destination, it is made clear to the girl that she must earn
money and is obliged to work in prostitution.
8
09/10/2002
23:15
Page 9
1. Trafficking in human beings as a phenomenon
CASE 3 :
A Moroccan woman wanted to bring a Moroccan girl with her
to Belgium. She promised the girl’s parents that she would take care of the
girl as if she were her own daughter and that she would also try to save
some money and do her best to find a husband for the girl. It was also
agreed that the girl would look after the woman’s children and help with
the household chores.
Once they arrived in Belgium, it was made clear to the girl that she had sole
responsibility for the domestic chores, and had to help in a shop. The girl slept
on the floor in the children’s room, was not allowed to eat with the family,
never received any pay and was told that she was not allowed out because
this was dangerous, as she was staying in the country illegally.
After the girl had lived for seven years in these conditions, the woman tried
to send her back to Morocco.
CASE 4 :
In March 1999, a 26-year-old Albanian woman got to know
a man of about the same age. From the first time they met, the man
made her to believe that he was head-over-heels in love with her and
wanted them to marry her and go to Italy together. Because the woman was
still involved in divorce proceedings, she initially refused to start a relationship with this man. However, after some time, it became clear that the infatuation was mutual. The man asked that they keep their relationship discreet
because he was still married and living with another woman. Some months
later, the young couple decided to leave for Italy. Once they arrived there, it
became apparent that the woman was fated to work as a prostitute and that
if she refused to do so, the man would arrange for her sister to be brought
over to work in her place.
The most drastic method of forcing people to go abroad is by kidnapping them.
This practice is particularly prevalent with regards to girls from Eastern Europe.
The kidnapping usually leads to a situation of forced prostitution.
CASE 5 :
A sixteen-year-old Albanian girl was approached by two men
on her way to school. They asked her if she would like to have a drink
with them. She did not object, and got into their car. The two men drove
her to a café and got her completely drunk. The next thing the girl remembered is being with the two men in the car again. After a long journey during
which she was physically abused and confined, the girl finally ended up in a
situation of sexual exploitation.
9
09/10/2002
23:15
Page 10
CASE 6 :
A fifteen-year-old Albanian girl was 100 metres away from
her home. A car drew up and three men bundled her into it and drove
off with her. Ultimately, she was forced to display herself in a window
and work as a prostitute, at first in the Netherlands and then in Belgium..
There are increasing rumours to the effect that street and unregistered children are
taken away for illegal adoption or for use in the trade of human organs to Western
countries.
In several countries of origin, travel and employment agencies have also been
suspected of involvement in activities linked with human trafficking. They usually
offer their customers assistance with obtaining a passport, a visa, if necessary, in
making the appropriate travel arrangements (i.e. tickets and itinerary) and a job in
one of the Western countries. These agencies generally make themselves known by
placing advertisements in newspapers.
CASE 7 :
A 23-year-old Ukrainian woman answered a newspaper
advertisement offering well-paid work serving in a restaurant in
Belgium, including free board and lodging. She believed that in this way
she would be able to pay for care for her three-year-old disabled daughter.
The restaurant was a bar and the work consisted of selling her body.
CASE 8 :
A Filipino widow and mother of two decided to go and work
abroad so that she could give her children a better life. At a local travel
agency she was offered the opportunity to work as a baby-sitter for a
diplomat in Paris in return for a substantial salary. When she arrived, she
found that the employer’s children were aged 16 years and older. Moreover,
these children spent most of their time in their country of origin. Her work
consisted of around 13 hours a day of housework. Her pay was sent directly to
the agency by the diplomat for the first two months; in subsequent months
she received just one fifth of the agreed amount. In addition, her special passport was withheld from her and she was forbidden to go out.
1.1.2. Documents
Migrants are subjected to a number of rules relating to both crossing borders and
seeking employment in a foreign country. Travel documents and a valid visa are the
basic items needed to enter a foreign country be it of transit or destination.
10
09/10/2002
23:15
Page 11
Moreover, in order to work, migrants have to have a residence document and a
work permit. To comply with these rules, many traffickers in human beings seek to
acquire for their victims a specious legal status by providing them with fake or forged documents, or by forcing them to enter into a fictitious marriage contract. In
addition, the urge and desire to migrate and work abroad is so intense that victims
are often prepared to set off even without the necessary documents despite all the
risks involved.
1.1.3. Travel conditions
The type of travel documents held by victims of trafficking in human beings
influence a great deal the conditions under which the movement takes place. If the
victims hold the necessary documents –whether or not they are fake or have been
forged– they can make use of regular means of transport such as aircraft and trains.
This contrasts with the situation of those who travel with unreliable documents, or
without any papers. This group of migrants has to avoid any checks while crossing
borders into the country of transit and/or final destination. As a result, people are
often transported as a “commodity” in trucks or ships. There is generally little to
eat or drink, no sanitary arrangements and a shortage of air. If they seem likely to
be discovered, most smugglers choose to make their escape and leave the stowaways to their fate. Sometimes, the result is death. Another, frequently used method
of border crossing is by foot across the “Green Borders” (i.e. forest-covered mountain ranges or rivers). In general, participants in this type of movement do not have
adequate clothing.
CASE 9 :
A Chinese woman and mother of two set out for the
Ukraine, with the intention of then making her way into Western
Europe. She hoped to be able to find work in Western Europe so that she
could provide a better future for herself and for her two children.
In the Ukraine, she made contact with people who were known to organise
journeys to Western European countries. The woman set out with 13 other
travellers by car as far as the border with the Czech Republic. There they had
to cross the border on foot through the mountains.
Because of a misunderstanding, nobody came to pick them up at the arranged location, and they had to turn back. They spent the night without shelter
and were given a little bread and water.
Some seventy people were added to the group and the passage across the
mountains was attempted again. This time, two trucks were waiting for the
group. After a two-week stop-over, the journey was resumed in small groups.
The woman had to stand with another three people behind a false wall in a
van. In these conditions, they travelled via Germany through to Antwerp.
There, the woman had to get out because she had not paid enough to continue her journey to England.
11
09/10/2002
23:15
Page 12
During the journey, many victims become involved in transfers between smugglers
and traffickers. Whether such transfers occur by means of actual buying and selling
depends on the organisational form of the criminal network with which the voyage has been undertaken.
Within the spectrum of organised crime, we shall focus on two examples of criminal networks which operate on two opposite ends, one based on a strict hierarchical structure or the Pyramid Model, and the second, a loosely knit network.
Strict Hierarchical Structure
The first type of network relies extensively on a traditional, hierarchical structure.
Such structures of human traffickers operate at the highest level of criminal organisations. These are true mafia-like structures with international branches, generally involved in several forms of crime such as illegal arms dealing, drug trafficking
and money laundering. They are networks that offer full “travel packages”, which
include false passports, transport and accommodation. In other words, one organisation has complete control from the country of origin, via transit countries
through to the country of destination. The members of such organisations may,
depending on their position within the organisation, be responsible for either the
whole journey or just a part of it. With these networks, the fare for the journey is
agreed on in advance, and thus no buying and selling of migrants takes place en
route, even if (a) transfer(s) take(s) place. This hierarchical organisational structure
is found, for example, among the Nigerian networks of trafficking in human
beings.
CASE 10 :
A 18-year-old Nigerian girl took up the offer of a woman,
also Nigerian, to go and work in Europe. Before her departure, she had
to undergo voodoo rituals and swear never to say who had brought her
to Europe. She had to pay US$50,000 for the trip. Together with two Nigerian
men, she travelled by car from Lagos to Cotonou and from there to Abidjan
with a Moroccan man. Later on she was handed over to a white man who
accompanied her by plane via Morocco to Paris. The other woman met her at
the airport. The latter paid off her debt by working as a prostitute.
Chinese networks of trafficking in human beings also operate as genuine mafia
type structures in which the network usually guarantees the entire journey from
China through to the desired country of destination. Payment for the journey can
be made in two ways. In the first case, the person pays part of the debt to the criminal network upon arrival in the country of destination. This implies that the network itself has a place of employment where the person can earn money to pay off
the remainder of the debt. Examples include Chinese restaurants and garment
sweatshops.
12
09/10/2002
23:15
Page 13
CASE 11 : A Chinese girl aged seventeen approached a well-known
trafficking network in order to be assisted to leave China for the USA.
Her parents paid a part of the costs in advance, with the balance to be
paid off upon arrival. She was picked up by a first man and travelled with
five others to Bangkok. There, she was locked up while a second man arranged
a false passport and a ticket. A third man took the girl to the airport and a
fourth man accompanied her on a plane to Copenhagen. A fifth man, who
was also on the plane, joined the girl and her companion after they had landed. Together they took a train to Brussels with the intention of travelling on
to Chicago.
In the second method of payment, the migrant or their family and friends pay for
the journey in instalments. In concrete terms, this means that a first sum of money
is paid to the network in order to get the migrant to a transit country, and when
the person wishes to proceed with the journey a second sum has to be paid, and so
on until they reach the final destination. If no money is paid, the person is left
behind without further assistance. In this way, the criminal network is always sure
of being paid. However, such an approach means that the migrant generally incurs
a high level of indebtedness along with family and friends, as they take out loans
from money-lenders.
CASE 12 :
A Chinese girl was supposed to pay US$20,000 for her trip to
England. She paid an advance of US$16,000, and her mother was supposed
to pay the rest while the girl was on her journey. On arrival in Hungary, the
girl and her 20 fellow travellers had to telephone home to request their families to pay the balance. Because the girl’s mother had not yet paid when they
left Hungary, she was beaten. Finally, the girl was left behind in Belgium with
two others because not enough money had been paid to settle her debt.
Loosely Knit Network
Trafficking networks also operate in flexible structures bringing together different
groups that enter into collaborative arrangements with one another in order to
form a complete chain. Such structures are able to adapt quickly and effortlessly to
unexpected changes in the environment. In chronological order, the people involved are recruiters, passport-suppliers, smugglers, accommodation providers and
other smugglers in the countries of transit and/or of destination. These criminal
organisations do not really operate in any well defined organised structure, and
have little regard for the victims, due to the fact that they make their expected profit from the passage as the transfer of migrants is always accompanied by some
form of sale, at an ever-increasing price.
13
09/10/2002
23:15
Page 14
CASE 13 :
A Moldavian girl left her country with a man, also of
Moldavian origin. The man had promised her that she could get work in
Italy as a cleaning lady. In Romania, he sold the girl to a Yugoslav, who
then took her to Belgrade and locked her up in a house together with other
young girls. Here, she was told that she was going to be put to work as a prostitute. She was then taken to Montenegro where she was sold to an
Albanian, who took her on to Albania. There too she was locked up for about
a month together with other girls until two other Albanian men bought her.
These men finally transported her to Western Europe and forced her to work
as a prostitute for them.
CASE 14 :
A Moldavian girl set out with two other girls for Romania,
accompanied by a man. They were sold at US$400 per person to a
Romanian. They crossed the border into Yugoslavia and were lodged
with nine other Eastern European girls. Two men then bought the girls at
US$450 per person. They travelled to Belgrade, where the girls were sold in
groups of twos or threes at a still higher price. From Belgrade, the Moldavian
girl was taken along with three others to Montenegro and sold to an
Albanian and a Yugoslav. They joined eight other girls and were taken
through the mountains into Albania. While they awaited a further sale, the
girls had to work as prostitutes. The Moldavian girl was bought by two
Albanians together with one of the other girls. They left via Tirana and then
by boat from Vlöre to Italy. In Milan, they had to work as prostitutes for the
two men. Finally, they were transported in a van in which six other adults and
a few children were stowed to Belgium, where they again had to work as prostitutes.
1.2 Forms of exploitation in the country of destination
Upon arrival in the country of destination, most migrants appear to be highly vulnerable and fairly dependent on those who will have organised their journey, lacking documents and financial resources, deprived of all communication and given
over to abuse and violence. Traffickers’ activities involve putting victims in a position of dependency. The accumulation of a supposed debt constitutes an important
element here. This debt consists, among other things, of the cost of tickets, travel
and residence documents and accommodation. The debt is fictitious, or at any rate
many times higher than the actual costs incurred and sometimes increases over
time. Many victims have to incur debts among their own circle of acquaintances or
with the criminal networks themselves in order to pay these extremely high intermediation costs. By the time the victims have realised what kind of a situation they
have landed themselves in, they are scarcely able to return home because of these
debts. The debt thus legitimises the financial exploitation of the victims vis-à-vis
14
09/10/2002
23:16
Page 15
their exploiters. Victims’ earnings have to be handed over to their exploiters in
whole or in part in order to pay off the accumulated debt.
To increase a victims’ state of dependency and restrict their freedom of movement
still further, their identity papers are frequently confiscated when they arrive at
their final destination.
Secondly, attempts are made to prevent victims from seeking help. This is, for
example, achieved by physically curtailing their freedom and by undermining their
trust in others, so that they no longer dare to seek help. The exploiters look for
workplaces where they can easily keep an eye on the victims and usually also restrict their freedom of movement outside working hours by reminding them of their
illegal status or pointing out that they will be prosecuted for forgery if they are
found to be in possession of false identification papers.
1.2.1 - Sexual exploitation
Prostitution is the most familiar form of exploitation of victims of trafficking in
human beings. Originally, it was standard practice to consider exploitation in terms
of trafficking in women - purely victims of sexual exploitation - rather than trafficking in human beings.
In principle, the basic elements of this form of exploitation are common to every
situation here, i.e., forced prostitution and being required to give up all or part of
one’s earnings to one’s exploiter. However, depending on the woman’s cultural
background, this practice can take many different forms.
Thus it is striking that women who have to work for criminal networks from
Eastern Europe, generally the Albanian or Romanian mafia, are watched constantly. The girls are accompanied to the place where they have to work as prostitutes
and their exploiters try to ensure that the girls do not keep back any money or
attempt to escape.
CASE 15 :
An Albanian woman was taken to Belgium, accompanied
by the brother of her future pimp. They booked a hotel room in which
the woman was locked up. Four days later, the pimp’s brother took her
to a friend’s house where she was locked up for 12 days. There was always
someone in the house. In the mean time, the pimp and another brother arrived in Belgium. Together, the three brothers rented an apartment. They made
it clear to the woman that she would have to work as a prostitute and hand
over the money to the oldest brother and that if she resisted, she would be
beaten. Every evening, she was taken by car to a bar. She was also given a
mobile telephone on which she was always contacted by the pimp to check
whether she had a client. The client would be told to pay the pimp directly. If
the woman stayed on her own in the apartment, she always had to put on the
same part of a certain video if she was called, so that the brothers could be
sure that she was in the apartment.
15
09/10/2002
23:16
Page 16
These kinds of practices are never found among African women. For example,
Nigerian girls are seldom or never kept under such close watch by their ‘madam’.
Yet they give up their money without resistance. This is because usually, before
they leave their country of origin, a sort of agreement is entered into between the
‘madam’, the girl and sometimes the girl’s parents. An agreement of this kind is
accompanied by a number of rituals, e.g., voodoo, which the girl has to undergo.
These rituals involve her having to give up parts of herself –fingernails, hair, menstrual blood and the like, which are made into a package. She then has to swear
that she will never tell anyone of who helped her to go to the West and is warned
that if she does, the voodoo will destroy her and her family. There is widespread
belief that those who do not keep their word die within three years.
CASE 16 : A young Nigerian woman met a man who often stayed in
Europe. He told her that she could study in Europe, would be able to find
work much more quickly there and hence would have a better future.
First of all, the man procured a passport for her. Just before her departure, the
woman had to visit a sort of medicine man and undergo a number of rituals.
She had to swear that whatever she was involved in while in Europe, she
would never tell her parents about it. The man clipped her finger and toenails
and a cut off a lock of hair. They travelled together to the Netherlands. There
she had to work as a prostitute because she was supposed to pay back the
trafficker US$30,000. The woman began to work out of fear. The man or one
of his friends would show up at irregular intervals, sometimes after a week,
sometimes after a few days, and collect the money she had earned.
One possible reaction to the extremely dependent position of victims vis-à-vis their
exploiters is the tendency of victims to protect their pimps/madams. This form of
“protection” is based on the hope that the original promises made by the exploiters will be kept as long as victims do what is required of them. This phenomenon
is known as ‘identification with the aggressor’. In other words, the victims try to
protect themselves by placating as far as possible those in whose power they find
themselves.
Victims of sexual exploitation are found in the various settings of prostitution:
street and bar prostitution, shop-fronts, cabarets, massage parlours and private
houses. The settings of prostitution that are least visible give the pimps the most
opportunity to abuse the girls working for them.
1.2.2 Economic exploitation
Although sexual exploitation appears to be the most discussed form of trafficking
in human beings, we should not overlook the reality of trafficking for economic
exploitation. Because of the precarious administrative situation of the victims in
the country of destination and the high levels of indebtedness, most victims are
16
09/10/2002
23:16
Page 17
vulnerable targets of exploitation as cheap labour. This form of exploitation is not
the preserve of any one type of work or employment sector; it is possible to exploit
people in a way that deprives them of their dignity in any employment setting.
Economic exploitation in the context of trafficking in human beings and illegal
employment in general are closely connected with one another. Yet there is a noticeable difference in the circumstances in which the victims have to work and the
way in which their vulnerable situations are abused. The various examples supplied
in this document are obviously not exhaustive.
a. Domestic workers
Women, men and children who work as domestic workers may be subjected to
degrading living and work conditions, which are equivalent to the conditions experienced by victims of modern slavery. Because this target group works in the privacy of the home, the abuse is usually “invisible”, and often difficult to tackle. Most
domestic staff work long hours, starting early in the morning and finishing late at
night. They work seven days a week, all year round. Often, this is accompanied by
abuse, humiliation and confinement. If a contract has been drawn up at all, its provisions are totally ignored.
CASE 17 :
To help her family, a Moroccan girl sought work. She was
put in touch with a man who proposed to go with her to Spain, where
she would be able to work. It was neither made clear to her what kind
of work was involved, nor how much she would earn. She had to pay a large
amount of money for travel expenses. This sum was scraped together by her
family and acquaintances. The girl was supposed to pay it back once she
began work in Spain. In Madrid, she met two brothers, friends of the first
man, who lived in Belgium. They persuaded her to go with them to Belgium,
where she could work with a family and would be able to earn more than in
Spain. She started work as a housekeeper and babysitter with the men’s sister.
During the four months that she worked there, she was never paid and she
was constantly insulted and beaten. Finally, she fled. She then met another
Moroccan man who offered her work in a banquet hall. Because she still had
large debts, she decided to accept the offer. While waiting for work, she
stayed with the man’s family, where she was obliged to do housework for no
pay. The girl was sexually and physically abused by the man when his wife was
out of the house. Needless to say, the work in the banquet hall did not materialise.
Individuals with diplomatic status are able to import domestic staff based on their
needs. In all cases, the domestic workers are obliged to comply with the wishes of
their employer(s) given the fact that the latter can fall back on their diplomatic
immunity. Even the Office of Protocol in the host country, which is responsible for
issuing a special identity card to domestic staff employed by diplomats, finds it difficult to intervene in situations where staff are being exploited.
17
09/10/2002
23:16
Page 18
This office may attempt to negotiate an amicable arrangement between the diplomat and the member of staff. If negotiation appears impossible, the only option
available to the Office of Protocol is to declare the diplomat in question ‘persona
non grata’. In other words, the office declares that the diplomat in question may
no longer enter the country. The risk is that such a decision could have a negative
effect on the international relations between the host country and the diplomat’s
country. It goes without saying that not all diplomats exploit domestic workers.
CASE 18 :
Via an intermediary, a 23-year-old woman from Sri Lanka
arrived in Paris to work for a diplomat. According to the employment
contract, she was being hired as a babysitter. At the diplomat’s home, it
was made clear to her that she would have to do housework. She worked seven days a week, from about 6 in the morning to between 1 and 3 in
the morning. If she did not comply, she was beaten. Officially, she was earning
an acceptable wage, but in reality she never received any payment. On various
occasions, the diplomat tried to have sexual relations with her. After six
months, the woman managed to escape. There were several people in the
diplomat’s service, all of them working in similar conditions.
b. Sweatshops (garment and textiles sectors, etc.)
Both men and women are employed for a pittance in underground textile workshops. Particularly renowned for economic exploitation are the sweatshops where
people sort clothes and pack them in large bales for grading. The victims of human
trafficking employed in these sweatshops are usually men, due to the strenuous
physical effort required.
CASE 19 :
A Syrian man aged 25 decided to come to the West to
work and later return to his family with the money he earned. In Italy,
he was advised to go and work in Belgium and was also given a telephone number. Once he arrived in Brussels, he called the number and so made
contact with a man who was the owner of a textile workshop. The Syrian man
started working there in good faith. The owner looked after the young man’s
possessions on the pretext that he was protecting them from theft. It was also
agreed that the owner would withhold the agreed salary until the time when
the Syrian was to return to his family. The Syrian man worked seven days a
week for five months. He had to sleep and eat in the workshop. After a workrelated accident, he was kicked out, as he was no longer able to work hard
enough. He neither recovered his money or possessions, and nor was his salary paid.
18
09/10/2002
23:16
Page 19
There are also large garment manufacturing sweatshops, where men and women
are stranded for many years so that they can repay the debt they incurred in travelling to the West, bit by bit.
CASE 20 :
A 28-year-old Pakistani was found in an illegal textile
sweatshop in Belgium. Together with four colleagues, he lived in the
workshop, subsisting on the food packages that the boss dropped off
every weekend. His pay was 62 Euros. The rest was withheld “to cover costs”.
c. Catering and services industry
Many victims of economic exploitation –men, women and children alike– are
employed in the country of destination in restaurants, bakeries, snack bars, night
shops, etc. A number of the people employed in these places are placed directly by
the network and are supposed to repay their debt in this way. Others are trying to
pay off their debt to their family, who will usually have borrowed large amounts
from loan sharks.
CASE 21 :
In an all-in-one deal at the price of US$15,000, a young
Chinese man travelled via a migrant-smuggling network to the
Netherlands. Because his family had paid for the trip upfront with borrowed money, he started work for around US$300 per month in a Chinese
restaurant. He worked there six days a week from 10.30 am to 11 pm, sleeping
in the attic room above the restaurant. The man worked in similar conditions
in another three restaurants for a total of five years. During this period, he
managed to pay just US$5,000 back to his family, who were being continually pressurised by the loan sharks who wanted their money back.
We should not forget that some parents let their children go and work for families
in good faith, but afterwards it turns out that the families’ intention was to get
cheap labour.
CASE 22 : At the age of 14, a Moroccan girl was taken by her cousin
to Belgium. He owned three snack bars in Brussels, where the girl was to
start work immediately. If she failed to do exactly what she was told, the
girl was, in the presence of customers, beaten by her cousin until he drew
blood.. Generally, she worked from 9 am to 1 am. During a certain period, she
had to work from 6 pm to 6 am. The girl worked under these conditions for
nearly three years and never received any pay..
19
09/10/2002
23:16
Page 20
d. Begging and street peddling
Victims of trafficking for labour exploitation feature strongly in the informal sector performing a variety of activities such as street peddling and begging. Most victims work for long hours every day at busy intersections and well frequented places of business, such as shopping centres and cafés. There are indications that debt
bondage by traffickers has led to victims being forced to work in all kinds of commerce, such as the sales of flowers, cigarettes, souvenirs, etc.
CASE 23 :
A 19-year-old Bolivian woman was invited to travel to
Europe on the pretext of a brighter future. She had never imagined that
in Italy she would have to sleep in a van. Every morning, she was dropped off at some market or other, where she had to sell all kinds of trinkets.
Only when she had made enough money was she given the bare minimum of
food.
e. Sports
The trafficking of human beings in the sports sector is by no means uncommon, in
particular in the field of football. In fact it has been discovered that some victims
involved in this sector present similar characteristics to those in other sectors, such
as prostitution.
Young players from Africa, South America or Eastern Europe go wherever the ‘market’ offers the best conditions, usually via an agent. The contracts between broker
and player are generally extremely dubious and are drawn up in a language the
young player is not familiar with, meaning that he does not know what he is
signing. If an agent manages to sell just one player to a serious club, he will have
already done very well.
The worst aspect of the transaction is what happens to all the other players who
are rejected after being given a test, either by the failure of agents to sell them or
because they do not satisfy the requirements of the clubs. A test may consist of a
couple of matches with the reserve team, but may equally last for weeks or even
months, during which time the young player earns virtually nothing.
The young players want to believe the agents promises because for them and their
families, this opportunity represents a way out of poverty. However, the reality is
that there are numerous complaints of exploitation, abuse of trust and demeaning
treatment, for example, wretched housing, little or no sanitary arrangements and
a minimum amount of food and clothing.
Some of the players are simply dropped by the agent and others are taken on illegally by smaller clubs, who pay them a small wage ‘off the record’ that they are
unable to live on. Even on this completely illegal circuit, clubs sometimes sell
players on without the players in question having any say in the matter.
20
09/10/2002
23:16
Page 21
Instead of the imagined accomplishment as a footballer in Europe, the fate that
generally awaits such players is a degrading round of begging for a contract.
Usually, they dare not return home because they are unable to meet the financial
obligations they have taken on vis-à-vis their families.
CASE 24 : A Cameroonian youngster was taken by an agent to
Germany where he was given a test by a German football club, which,
eventually, was not interested in the player. In the end, the youngster was
able to start playing for a Belgian club on the basis of a contract as a non-amateur (this is the category between the amateur and professional categories)
but the conditions set out in the contract were not honoured. In practice, the
player earned just US$70 per week. Moreover, his administrative situation was
never regularised, despite the fact that the club had promised to do so. After
one season, he was dismissed, even though he had entered into a three-year
contract. The youngster subsequently played for two other clubs under similar conditions.
Things only work out for a small number of players who are taken on by a club that
offers them a proper contract. For some of them, a work permit and an employment card are taken care of by the club. Usually, they are only paid the minimum
wage, although this is sometimes supplemented by bonuses or benefits in kind,
such as accommodation.
21
09/10/2002
23:16
Page 22
1.3 Views on smuggling and trafficking in human beings
Smuggling of migrants on the one hand and trafficking in human beings on the
other are two issues that should basically be distinguished from one another.
Nevertheless, they are closely related because of a number of shared characteristics, which often overlap to some extent. In fact, the distinction between smuggling and trafficking appears to be barely discernable. What in most cases starts
out as smuggling frequently ends up as trafficking in human beings.
1.3.1 Similarity of modes of transport
In practice, it turns out that most of the itineraries and key cities used by criminal
networks are the same for both smuggling activities and trafficking in human
beings. Other common criminal acts linking the two offences are the use of false
papers or forged passports, visas and birth and marriage certificates. The way in
which smugglers bring people into a country also involves abusing the circumstances in which these people find themselves. If in the process such people are misled
or subjected to force in any way, this form of smuggling of migrants then becomes
very close to trafficking in human beings. Forcing someone to make payments ‘in
kind’ is one example of this.
One aspect that should not be overlooked areis the immense sums of money that
people have to pay for their passage. Some pay the entire sum in advance by borrowing money from loan sharks, family and acquaintances, to whom they will
repay the money as soon as possible. Others only pay an advance and must then
pay the balance to the network. Whenever and whoever they have to pay, they are
for years faced with enormous debts that have to be repaid. This naturally means
that after such illegal migrants have arrived in the country of destination, they
enter illegal employment or become involved in criminal activities.
CASE 25 :
During a medical examination of a number of Iranians, all
of them reported that they had undergone kidney operations for the
removal of kidney stones. During the same period, a large number of
people were taken off the waiting list for a donor kidney. Finally, a number of the Iranians admitted that they had had to give a kidney to a criminal
network in order to pay for their trip.
CASE 26 :
A Russian family wanted to travel to Western Europe for
economic reasons. A Russian smuggling network was prepared to procure the necessary documents for the family in return for payment and a
certain service. This service was that the man should first accompany a
twelve-year-old boy to Belgium, with all the risks involved. After the man
returned, having successfully completed his mission, he still had to pay
US$7,500 for false documents for his family and a planned itinerary.
22
09/10/2002
23:16
Page 23
1.3.2 Interception before exploitation can take place
Victims who are intercepted at border checkpoints or at passport checkpoints at
airports are usually not aware of the final destination of their journey. In theory,
they are regarded as victims of smuggling but in practice, they are trafficked with
a view to eventually being exploited by the networks. This is a virtual certainty if
the victim indicates that the cost of the journey has not yet been paid in full to
those organising it.
CASE 27 : An African girl wanted to go to London to study. The chances of arranging this officially were regarded by those who knew her as
non-existent. Through the grapevine she got in touch with a man who
could procure her a passport and airline ticket for around US$5,000. The girl
was unable to pay this much but the man assured her that she would be able
to work in London to pay off what was owing and fund her studies at the
same time. The nature of the work was not specified. The girl travelled with
the man and a second man to Cotonou Airport. The first man stayed behind
while the second took the plane with the girl. During a stop-over in Brussels,
both the girl and the man were intercepted. Both had the same address in
London on their bags.
23
09/10/2002
23:16
Page 24
Photo: D.R.
24
09/10/2002
23:16
Page 25
2. DEFINITIONS
We are aware that there are numerous different definitions of trafficking in
humans. Some are very broad, and also cover the smuggling of migrants, while
others strictly distinguish between the two phenomena. We do not wish to get
involved in the debate about the scope of the definition, so we shall simply reproduce a number of current versions.
On 6 October 2000 the Special Committee of the United Nations responsible for
drawing up the protocol supplementing the United Nations Convention against
transnational organised crime, aimed at preventing, suppressing and punishing
trafficking in persons, especially women and children: Article 3, adopted the following definition of trafficking.
Use of terms:
a. ‘Trafficking in persons’ shall mean the recruitment, transportation, transfer, harbouring or receipt of persons, by means of the threat or use of
force or other forms of coercion, of abduction, of fraud, of deception, of
the abuse of power or of a position of vulnerability or of the giving or
receiving of payments or benefits to achieve the consent of a person
having control over another person, for the purpose of exploitation.
Exploitation shall include, at a minimum, the exploitation of the prostitution of others or other forms of sexual exploitation, forced labour or services, slavery or practices similar to slavery, servitude or the removal of
organs;
b. The consent of a victim of trafficking in persons to the intended exploitation set forth in subparagraph (a) of this article shall be irrelevant where
any of the means set forth in subparagraph (a) have been used;
c. The recruitment, transportation, transfer, harbouring or receipt of a child
for the purpose of exploitation shall be considered ‘trafficking in persons’
even if this does not involve any of the means set forth in subparagraph
(a) of this article;
d. ‘Child’ shall mean any person under eighteen years of age.
Supplementing the same Convention a second protocol was elaborated, a protocol
against the smuggling of migrants by land, sea and air:
25
09/10/2002
23:16
Page 26
Article 3, Use of terms:
a. ‘Smuggling of migrants’ shall mean the procurement, in order to obtain,
directly or indirectly, a financial or other material benefit, of the illegal
entry of a person into a State Party of which the person is not a national
or a permanent resident;
b. ‘Illegal entry’ shall mean crossing borders without complying with the
necessary requirements for legal entry into the receiving State;
c. ‘Fraudulent travel or identity document’ shall mean any travel or identity
document :
(i) - that has been falsely made or altered in some material way by anyone
other than a person or agency lawfully authorised to make or issue the
travel or identity document on behalf of a State; or
(ii) - that has been improperly issued or obtained through misrepresentation, corruption or duress or in any other unlawful manner; or
(iii) - that is being used by a person other than the rightful holder;
d. ‘Vessel’ shall mean any type of water craft, including non-displacement
craft and seaplanes, used or capable of being used as a means of transportation on water, except a warship, naval auxiliary or other vessel owned
or operated by a Government and used, for the time being, only on
government non-commercial service.
The European Commission in a communication in December 2000 a proposal for a
framework decision regarding combating trafficking in human beings and the
sexual exploitation of children gave the following definition.
Article 1 :
Offences concerning trafficking in human beings
for the purpose of labour exploitation.
Each Member State shall take the necessary measures to ensure that the
recruitment, transportation or transfer of a person, including harbouring
and subsequent reception and the exchange of control over him or her is
punishable, where the fundamental rights of that person have been and
continue to be surpressed for the purpose of exploiting him or her in the
production of goods or provision of services in infringement of labour
standards governing working conditions, salaries and health and safety,
and:
- use is made of coercion, force or threats, including abduction, or
- use is made of deceit or fraud, or
- there is a misuse of authority, influence or pressure, or
- there is another form of abuse.
26
09/10/2002
23:17
Page 27
2. Definitions
Article 2 :
Offences concerning trafficking in human beings
for the purpose of sexual exploitation
Each Member State shall take the necessary measures to ensure that the
recruitment, transportation or transfer of a person, including harbouring
and subsequent reception and the exchange of control over him or her is
punishable, where the purpose is to exploit him or her in prostitution or
in pornographic performances or in production of pornographic material,
and:
- use is made of coercion, force or threats, including abduction, or
- use is made of deceit or fraud, or
- there is a misuse of authority, influence or pressure, or
- there is another form of abuse.
In the Europol convention of 1995, traffic in human beings is defined as follows:
‘Subjection of a person to the real and illegal sway of other persons by
using violence or menaces or by abuse of authority or intrigue with a view
to exploitation of prostitution, forms of sexual exploitation and assault of
minors or trade in abandoned children’.
The Organisation for Security and Co-operation in Europe (OSCE), in “Trafficking
in Human Beings: implications for the OSCE”, defines trafficking in human beings
as:
- all acts involved in the recruitment, abduction, transport (within or across
borders), sale, transfer, harbouring, or receipt of persons;
- by the threat or use of force, deception, coercion (including abuse of
authority), or debt bondage;
- for the purpose of placing or holding such person, whether for pay or not,
in involuntary servitude, forced or bonded labour, or in slavery-like conditions,
- in a community other than the one in which the person lived at the time
of the original deception, coercion or debt bondage.
As far as the International Organization for Migration (IOM) is concerned, trafficking in human beings occurs when:
- a migrant is illicitly engaged (recruited, kidnapped, sold, etc.) and/or
moved, either within national or across international borders;
- intermediaries (traffickers) during any part of this process obtain economic or other profit by means of deception, coercion and/or other forms of
exploitation under conditions that violate the fundamental human rights
of migrants.
27
09/10/2002
23:17
Page 28
The Global Alliance Against Trafficking in Women (GAATW), the International
Human Rights Law Group and the Foundation Against Trafficking in Women (STV),
in conjunction with numerous NGOs around the world, have developed a definition based on their long-standing experience in the field:
‘Any act or attempt involving the recruitment, transport within or across
national boundaries, exchange, sale, transfer, lodging or reception of a
person by means of deception, constraint (including the use of force or
the abuse of authority) or by means of debt bondage with a view to placing or maintaining the person in question, with or without financial
consideration, in a position of servitude (domestic, sexual or reproductive), in forced labour or in conditions analogous to slavery, in a community other than that in which the person lived until the moment the deception, constraint or debt bondage was brought to bear.’
28
09/10/2002
23:17
Page 29
2. Definitions
29
09/10/2002
23:17
Page 30
I.O.M. Information campaign
30
3. PREVENTING
09/10/2002
23:17
Page 31
TRAFFICKING IN HUMAN BEINGS
3.1 Information and awareness-raising campaigns
Information campaigns are crucial short-term instruments in preventing trafficking
in human beings. Often, potential migrants, in particular women and minors, lack
sufficient information on the real conditions they will face in the country of destination. Traffickers often take advantage of this lack of information to lure their victims with promises of employment and a better life.
Information campaigns should aim at providing persons wishing to emigrate with
accurate information on migration issues in order to enable them to make informed decisions regarding their migration. The campaigns should offer factual information on the possibilities, advantages and limits of legal migration as well as providing practical information such as visa requirements, residence, working and
other immigration procedures.
In the framework of a counter-trafficking strategy, information campaigns should
be developed in co-operation with NGOs of countries of origin and destination,
IOs, concerned government authorities, research institutions and the media.
PROJECT "MË JEP NDIHME" (HELP ME)
TRAINING OF SOCIAL WORKERS IN ALBANIA
Coord. : “On the Road” (Italy).
The project has been elaborated under the framework of the platform of the city of Scutari in collaboration with the region of Emilia
Romania and the Commune de Ferrara. From 1999 to 2001 the association On the Road has trained 40 social workers of 15 associations
and private organisations. This training module enabled the trainees
to set up sensibilisation campaigns as well as networking activities.
Furthermore the project aimed at developping social policies in cooperation with international organisations in Albania through training of authorities, educators and social workers both in the private
and public sector.
31
09/10/2002
23:17
Page 32
It is important that the campaigns provide information on the realities and disadvantages of illegal migration, covering the risks and dangers of exploitation associated with illegal migration. Information should also be given on referral addresses in the country of destination such as service providers who can assist migrants.
Special attention needs to be paid to women and minors, as they are particularly
vulnerable to trafficking. In cases of trafficking for the purposes of sexual exploitation, it is advisable to undertake awareness-raising campaigns targeting male
clients in countries of destination with regard to the violence used by traffickers as
well as the living conditions of trafficked women and minors.
There is also a need to raise awareness of the problem of trafficking in human
beings among relevant authorities in order to sustain the effects of information
campaigns. Moreover, measures must be developed by policy-makers to prosecute
traffickers and to protect and assist victims of trafficking.
3.2 Gender equality
Gender-based discrimination is one of the main reasons leading women and girls
to emigrate. It is shown by the inferior status accorded to women, which leads to
a lack of educational, vocational and employment opportunities for girls, expectation of women to perform certain family and community roles and discrimination
against women in political participation, sexuality, religion and social life.
Therefore there is a need to develop strategies to promote and incorporate gender equality policies in national, regional and international planning and to strengthen existing mechanisms at a national and international level to promote gender
mainstreaming.
3.3 Co-operation and development
The underlying root causes of trafficking in human beings often comprise the lack
of educational and employment opportunities.
Often, migration is perceived as the sole income-generating strategy for women
and girls.
It is therefore advisable to set up in close co-operation with local NGOs, IOs, and
government authorities, projects in the countries of origin to enhance incomegenerating facilities such as vocational training facilities, skills-training, businesstraining, livelihood training and micro-credit programmes. Similarly, there is a need
to support funding for projects aimed at strengthening organisations working with
vulnerable groups thus promoting the above-mentioned activities which would
enable vulnerable groups to develop a positive sense of community, identity and
self esteem, as well as their social and economic development. Reconstruction of
the social system is imperative in order to develop a grassroots network of service
providers who would assist these vulnerable groups, thus decreasing the risk of
them being recruited by criminal networks.
It is also imperative to include and mainstream sensitisation on trafficking in income-generating programmes, thus integrating would-be and returned victims of
trafficking into income-generating activities.
32
09/10/2002
23:17
Page 33
3. Preventing trafficking in human beings
INFORMATION
CAMPAIGN AGAINST
TRAFFICKING IN WOMEN FROM THE
UKRAINE
Coord. : IOM
In the wake of large numbers of victims of trafficking from the
Ukraine, from January to June 1998 the IOM mission in Kiev carried
out an information campaign designed to provide potential victims
of trafficking with accurate and reliable information about the realities of living and working abroad as well as the risks and consequences related to trafficking.
The project was set up in co-operation with the Ukrainian Ministry
of Family and Youth Affairs, the Ministry of Labour and Social Policy
and the Ministry of Education, and funded by the U.S. State
Department Bureau of Population, Refugees and Migration under
the U.S.-E.U. new Transatlantic Agenda.
The campaign entailed thorough research in order to gather information on the issue of trafficking as well as a profile of potential victims, the design of an overall communication strategy and dissemination of information to mass audiences.
With the results of the research, a communication strategy was designed involving positive and negative messages, rational and emotional elements as well as combining main media and intensive
grassroots networking.
In line with the general guidelines of the overall communication
strategy, two TV documentaries were produced. Additionally, three
public service announcements were produced focussing on the danger of employment offers in the West and where to find reliable
information on organisations and individuals offering work abroad.
To complement the television public service announcements, a series
of radio programmes were produced to provide a more in-depth
examination of the trafficking issue as well as to reach a wider
audience by using different media channels.
IOM designed a brochure and poster to provide potential victims of
trafficking with more detailed information on the phenomenon and
available resources of assistance.
The project also set up a telephone hotline, which provides information on social, legal, and employment conditions abroad, as well as
counselling for potential and actual victims of trafficking..
33
09/10/2002
23:17
Page 34
A voluntary lawyer of the CCEM - Photo: D.R.
34
4. PENALISING
09/10/2002
23:17
Page 35
TRAFFICKING IN HUMAN BEINGS
4.1 Belgium
In Belgium, trafficking in human beings resurfaced on the public agenda in the
early nineties after the publication of a book entitled “Ze zijn zo lief, mijnheer”
(“They are so sweet, sir”), written by the journalist Chris De Stoop.
The book, coupled with the unwavering efforts of MEP Patsy Sörensen, exposed
the international mechanisms behind this illicit trade and the terrible exploitation
of the victims that goes with it.
In the wake of strong public reaction, a Parliamentary Investigation Committee
was formed in the House of Representatives, charged with examining proposals for
a structural policy on combating the international trade in women.
Since then, a number of measures have been taken,, eventually leading to the 1995
Law on the Abolition of Trafficking in Human Beings and Child Pornography alongside a coherent policy aimed at combating the phenomenon.
Law on the Suppression of Trafficking in Human Beings
and Child Pornography of 13 April 1995
The law on the Suppression of Trafficking of Human Beings and Child Pornography
in force since 13th April 1995 amended the Penal Code and the Aliens Law. It makes
a clear distinction between the trade aimed at sexual exploitation, which is penalised by the Penal Code, and that aimed at economic exploitation and clandestine
immigration, which is penalised by the Aliens Law.
The law on the combating of trafficking in human beings inserts Article 77 bis into
the Aliens Law on the access to the territory, stay, residence and removal of foreigners of 15 December 1980, which penalises:
“Whoever contributes in any manner, directly or through an intermediary to
permit entry, stay or transit and
- employs, directly or indirectly, deception, violence, threats or any form of
constraint towards a foreigner;
- or abuses a particularly vulnerable situation in which a foreigner finds
himself/herself due to his/her illegal administrative or precarious situation, pregnancy, sickness, disability, physical or mental deficiency shall be
sentenced to a one to five-year term of imprisonment and a [12 euro to
619 euro] fine.”
35
09/10/2002
23:17
Page 36
Recently a new paragraph 1 has been introduced in the Aliens Law complementing
Article 77bis and stipulates that:
“Shall be sentenced to a one to five-year term of imprisonment and a [2
euro to 619 euro] fine whoever abuses, directly or through an intermediary, a particularly vulnerable situation in which a foreigner finds himself/herself due to his/her illegal administrative or precarious situation
and thereby sells, rents or puts at the disposal of other people rooms or
any other premises with the aim of making an abnormal profit.”
The law of 13th April 1995 also penalises forced prostitution, exploitation of prostitution and management of a brothel. Furthermore, this law pays particular
attention to the protection of minors and to the social position of prostitutes.
However, the 1995 law was amended by the adoption of the law of 20 November
2000 regarding the protection of minors from criminal acts.
Article 379: “Whoever commits a sexual offence by provoking, encouraging or assisting in the debauchery, corruption or prostitution of a minor
of one or another sex to satisfy the passions of others shall be sentenced
to a five to ten-year term of imprisonment and a [12 euro to 619 euro]
fine.
He/she shall be sentenced to a ten to fifteen-year term of imprisonment
and a [2 euro to 1239 euro] fine if the minor concerned is below the age
of sixteen.
There shall be a penalty of a fifteen to twenty-year term of imprisonment
if the minor concerned is below the age of fourteen.”
Article 380, paragraph 1: “Shall be sentenced to a one to five-year term
of imprisonment and to [ 12 euro to 619 euro] fine anyone who:
- in order to satisfy the passions of others, hires, trains, seduces or detains
for the purposes of debauchery or prostitution even with his/her
consent a person who has reached the age of majority;
- runs a brothel;
- sells, rents out or puts at the disposal of other people for the purposes
of prostitution rooms or any other premises with the aim of making an
abnormal profit;
- exploits debauchery or prostitution of others in any manner.
Paragraph 3: Shall be punished by a ten to fifteen-year term of imprisonment and a [12 euro to 1239 euro] fine the offences referred to in paragraph 1 insofar as their perpetrator:
- employs towards the foreigner directly or indirectly deceptions, violence, threats or any form of constraint;
- or abuses a particularly vulnerable situation in which the foreigner
finds himself/herself due to his/her illegal administrative or precarious
situation, pregnancy, sickness, disability or physical or mental
deficiency.
36
09/10/2002
23:17
Page 37
4. Penalising trafficking in human beings
Paragraph 5: Shall be punished by a fifteen to twenty-year term of imprisonment and a [24 euro to 2478 euro] fine the offences referred to in
paragraph 4 if they are committed against a minor below the age of sixteen.
Furthermore, an article was introduced in the Criminal Investigation Code, which
stipulates that action may be taken against a Belgian or a foreigner found in
Belgium who has been found to have committed outside the territory of the
Kingdom one of the offences mentioned above, even if the Belgian authorities
have not received any complaint or official notification from a foreign authority.
The law of 13 April 1995 provides for the closure and cessation of activity of establishments in which the above-mentioned infractions have been found to have
been committed, confiscation of goods and prohibition of sex advertisements.
4.2 Italy
Since the second half of the eighties, Italy has seen an increasing influx of migrants
from Eastern Europe and Africa alongside the emergence and mushrooming of criminal organisations active in the trafficking of human beings. Trafficking is largely
dominated by Albanian, Russian, Turkish, Nigerian and Chinese criminal organisations and features rising tensions between various foreign criminal networks for
the control of the illegal market, especially in drugs and prostitution. As combating
trafficking has become a priority for the Italian authorities, Italy has taken several
judicial and humanitarian initiatives in recent years to counter the phenomenon.
Currently, the offence of trafficking in human beings is not specifically dealt with
under any statutory provision. However, the offence is punishable under a series of
provisions dealing with bodily harm and sexual offences, slavery like practices, kidnapping, exploitation and abetting of prostitution and living off the earnings of
prostitution as well as other offences related to the phenomenon. The situation
changes further when minors are specifically involved. Law n° 269/98 regarding
provisions against the exploitation of prostitution, pornography and sexual tourism involving minors, as new forms of enslavement, amends the legal framework
to strengthen the protection of minors from this type of offence.
Article 600 of the Italian Penal Code : “Any person who reduces another
to slavery or to a condition similar to slavery is punishable by rigorous
terms of imprisonment of between five and fifteen years.
Article 601 of the Italian Penal Code : “Whosoever trafficks or otherwise
trades in slaves or persons in conditions similar to slavery shall be punishable by rigorous imprisonment of five to twenty years.
The limits of this article consists mainly in the fact that it is rarely applicable to the
real conditions of persons subjected to trafficking, since the article is not applicable in the case of strong psychological conditioning that does not however negate
the person’s capacity to voluntarily escape from the exploitation to which such a
37
09/10/2002
23:17
Page 38
person is subjected. In regard of the vulnerable situation of minors, the Italian law
n° 269/98 amended Article 601 in order to overcome the limits of the application
of Article 600 with the following provision:
“Whosoever trafficks or otherwise trades in minors under the age of eighteen so as to induce them into prostitution shall be punishable by rigorous terms of imprisonment of six to twenty years”.
Recently a new proposal for a law has been submitted. Under this bill, the notion
of slavery is distinguished from that of servitude and the punishment inflicted
entails imprisonment for eight to twenty years.
The bill defines slavery as “ the condition of a person subjected, even merely in fact,
to powers corresponding to those arising under property or other real rights or to
the condition of a person who is subjected to the treatment of a chattel”.
According to the text of the draft law, servitude is “ the condition of a person forced or induced to provide sexual or other services”. The bill therefore defines a new
offence, i.e., trafficking in human beings, and introduces it in the Penal Code under
Article 602bis.
“ Whoever, by means of violence, threats or deception, forces or encourages a person to enter or stay or leave the national territory, or transfers
within the national territory for the purposes of economic or sexual
exploitation or servitude shall be punished by rigorous terms of imprisonment of eight to twenty years.”
The main advantage of the above definition is the possibility of placing the offence in the category of offences coming under the jurisdiction of anti-mafia district
prosecutors’ offices dealing with mafia criminal organisations. This would lead to a
centralisation of information gleaned from the investigation of such offences,
greater international co-ordination and co-operation as well as access to the investigative instruments available for the detection of organised crime.
Act 20 of February 1958, n° 75: Annulment of regulations on prostitution and the
fight against the exploitation of prostitution : also known as the Merlin bill because of the name of the senator who drafted the bill, this Act is a sort of a compromise between differing positions. In effect, on the one hand the bill abolishes the
regulation of prostitution and doesn’t consider application of penal sanctions
against persons engaged in prostitution. On the other hand, however, it punishes
not only conduct pertaining to the organisation of prostitution and procuring, but
also aiding and abetting, thus reflecting the lawmaker’s intention to curtail the
increase of prostitution which were still considered as socially harmful.
Act 3 of August 1998, n° 269: Regulations on the exploitation of prostitution, pornography and sex tourism involving minors as new forms of slavery : by introducing
the offence of juvenile prostitution, the legislator drew inspiration from the principle of the UN international Convention on Children’s Rights, ratified by Italy in
1991. Article 2, paragraph 2 of Act n° 269/1998 introduced in the Criminal Code
Article 600(ii) envisaging the offence of juvenile prostitution. The provision of sanctions with terms of imprisonment of six to twelve years and a fine of [15 000 euro
to 150 000 euro] against anyone inducing a person under 18 years of age to pro-
38
09/10/2002
23:17
Page 39
4. Penalising trafficking in human beings
stitute him/herself, namely anyone abetting or procuring prostitution involving a
minor. The law aims, through Article 1, paragraph 1 of Act n° 269/1998, at protecting the minor’s personal freedom, and more precisely, at safeguarding his/her physical, psychological, spiritual, moral and social development from any type of sexual
abuse or exploitation.
Furthermore, Article 600bis punishes whomever has sexual intercourse in exchange
for money or any other economic benefit, with a minor aged between fourteen
and sixteen by a six month to three-year term of imprisonment. If the crime has
been committed against a minor between sixteen and eighteen years of age, the
penalty is reduced by one third. However, if the minor is under fourteen, the penalty is increased by between one third one half of the maximum term. All provisions
envisaging the offence of sexual exploitation of minors are also sustained when
the envisaged crimes are committed abroad by an Italian national or against an
Italian national or a foreigner concurrently with an Italian national.
4.3 Austria
In recent years, Austria has witnessed an increasing influx of women and girls from
Eastern Europe and Latin America. In Austria, trafficking for the purposes of prostitution is specifically penalised by section 217 of the Austrian Penal Code, thus
punishing trafficking in human beings only in the event it is carried out for the purposes of prostitution.
Paragraph one of section 217 penalises the recruitment or abduction of persons for
the purposes of prostitution in a country of which the person is a non-resident,
engagement by the person concerned in prostitution prior to being trafficked notwithstanding.Trafficking for the purposes of prostitution is penalised by a six
month to five-year term of imprisonment.
If trafficking has been committed under aggravated circumstances, i.e., where use
has been made of deception, threats or force or for the purposes of (financial) gain,
the punishment is a one to ten-year term of imprisonment.
Under the Austrian Penal Code, slavery is penalised under Article 104:
“Whoever trades in slaves shall be punished by a term of imprisonment of
ten to twenty years” and “ whoever induces the servitude of another
person or reduces him/her to a condition similar to slavery“
Trafficking for other purposes such as domestic exploitation, economic exploitation
or even striptease dancing is not particularly penalised under the Austrian Penal
Code.
In July 2000, section 105 was introduced in the Aliens Act with a view to penalising
the exploitation of a foreigner, when abuse has been made of the vulnerable position of the foreigner.
39
09/10/2002
23:17
Page 40
Photo : Screenshot from France 2 Television - 1996
Liberation of Mehret, a victim of trafficking
held at the home of a diplomat
40
5. VICTIM
09/10/2002
23:18
Page 41
ASSISTANCE AND PROTECTION
5.1. Assistance programmes in the country of destination
Many trafficked migrants do not hold the proper documents required for staying
legally in the country of destination. Therefore they are often not regarded as victims of a criminal offence but as offenders. It goes without saying that the governments of the countries of destination as well as of origin should treat trafficked
migrants as victims rather then offenders.
Due to the clandestine and criminal nature of trafficking, victims are often exposed to significant risks with regards to their health and well-being. Fear of deportation and retaliation against members of victims’ families, as well as coercion and
exploitation of and violence against victims by the traffickers, often push victims
into marginal and vulnerable situations.
In order to contribute to the protection and assistance of victims of trafficking in
human beings in a durable and sustainable manner, there is a need for integrated
policies and programmes aimed at the protection and improvement of the former’s position. As such, it is advisable to set up victim protection programmes tailored
to their individual needs.
These programmes should provide residence status for victims of trafficking in tandem with services such as protection, socialisation, counselling, psychosocial and
medical support, legal assistance, shelter, vocational training, job referral and follow-up.
Some governments have set up protection programmes for victims and the possibility to obtain a residence permit in the country of destination if the latter co-operate with the law enforcement bodies or take part in social programmes.
However, under most legal frameworks, it is not beneficial for victims to testify
against traffickers, as it would expose them and members of their families to a high
risk of retaliation by the traffickers.
41
09/10/2002
23:18
Page 42
5.1.1. The case of Belgium
Residence permit procedure, employment facilities and welfare support for victims
of trafficking
A circular from the federal Ministry of Justice and the federal Ministry of the
Interior regarding the issuance of residence documents and work permits for
foreign victims of trafficking outlines a special residence permit procedure for
these people.
In accordance with this circular, a victim is entitled to the following residence permit procedure:
- An authorisation order granting the victim an official rest period of fortyfive days after leaving the environment of exploitation and is being assisted by a specialised centre.
- A “declaration of arrival” for three months is granted if the victim decides to bring charges before a court of law or file an official complaint or
declaration with the police within the above-mentioned forty-five day
period.
- After the three-month period, if the Prosecutor’s office decides to uphold
the complaint and considers the plaintiff as a possible victim of trafficking, the victim is recorded in the Immigration Register and is granted a
six-month residence document.
- The victim concerned may apply for an unlimited stay, if the person
against whom the complaint has been lodged is summoned to appear
before a court of law. The permanent residence document is granted only
if the declaration or complaint made by the victim has played a meaningful part in the judicial investigation.
A victim who possesses a declaration of arrival or a certificate of registration in the
Aliens Register is entitled to work officially.
Three specialised reception centres for victims of trafficking, i.e., Pag-Asa, Payoke
and Sürya, are entitled to apply for the documents related to this residence permit
procedure on the victim’s behalf.
These centres offer a wide variety of services to victims of trafficking in human
beings such as legal assistance, counselling, mental and healthcare, vocational guidance, referral for job training, shelter and follow-up.
It should be underlined that the aforementioned circular applies to victims of trafficking in the broadest sense: trafficking for the purposes of sexual and economic
exploitation and clandestine immigration.According to the same circular, a victim
of trafficking may officially be employed in Belgium. In this case, the employer has
to apply to the Ministry of Labour for permission to employ a third national and
for a work permit for him/her.
42
09/10/2002
23:18
Page 43
5. Victim assistance and protection
In accordance with a Royal Decree concerning the financing of the reception of
victims of trafficking, the residence document entitles the holder to social benefits
paid either by the specialised reception centre or by Social Welfare.
However, recently a new residence permit procedure has been submitted to the
ministries of Labour, the Interior, Social Affairs, Public Health and Justice on the
initiative of the three specialised centres and the Foreign Service.
The new procedure establishes that:
- If the Foreign Service does not receive an answer from the Prosecutor’s
office, the declaration of arrival is extended for another three-month period. If the Prosecutor’s office still does not reply before the extension of
the second three-month period, the Foreign Service will nevertheless issue
a 6-month residence document.
- During the entire period, the victim is under the obligation to be assisted
by a specialised centre.
- The certificate is extended for the duration of the judicial investigation.
- The victim may apply for permanent stay if:
- his/her complaint leads to the sentencing of the trafficker in the first
instance.
- even when the accused has not been sentenced for an infringement
regarding trafficking, the Public Prosecutor includes in his/her claim
against the accused an infringement regarding trafficking or when the
complaint has been significant for the whole procedure.
5.1.2. The case of Italy
Article 18 of the Consolidation Act with provisions concerning regulations on
immigration and the status of foreigners (Decreto Legislativo 25 luglio 1998, n°
286)
Article 18 on immigration regulates procedures for the granting of residence permits for reasons of social protection. The permit may be granted,
whenever police operations, investigations or court proceedings involving
any of the offences set out in Art. 3 of Law 75 (1958), or in Art. 380 of the
Code of Criminal Procedure [offences connected with prostitution or
other serious crimes], or whenever the social services of a local administration, in the performance of their social assistance work, identify situations of abuse or severe exploitation of a foreign citizen, and whenever
the safety of the said foreign citizen is endangered as a consequence of
attempts to escape from a criminal organisation which is engaged in one
of the above-mentioned offences, or as a consequence of statements
made during preliminary investigations, or in the course of court proceedings.
43
09/10/2002
23:18
Page 44
Local authorities, registered private associations or the state attorney may apply
for the issuance of a residence permit when criminal proceedings have already
been initiated with respect to facts concerning abuse or serious exploitation.
When the request is made by services or departments of a local authority or by a
private organisation, the “questore” has to assess the presence of circumstances of
abuse or violence towards the foreigner.
Furthermore the “questore” has to be informed of the integration programme the
foreigner is following.
The private organisations have to inform the mayor of the place and time of the
programme’s commencement. They also have to carry out all the administrative
procedures and send the local authorities a bi-annual report on the progress of the
programme implementation. They are also obliged to inform the mayor and the
head of police in the case the foreigner ends his/her participation in the integration programme.
The permit “issued in pursuance to this article has a duration of six months and
may be renewed for one year or for a longer period, if required for judicial purposes” or in the case that the foreigner is employed at the date of expiry of the
permit. “The residence permit provided for by this article may also be converted
into a residence permit for education purposes, when the holder of the said permit is enrolled in an official educational institution”.
However, the residence permit is revoked in the case of programme discontinuation or conduct incompatible with the programme’s aims, or in case the conditions
for granting the permit no longer apply.
With the implementation of Article 18 regarding the regulation of migration and
the status of foreigners, private associations must be registered and have to sign
specific agreements or contracts with the local authorities. The application for
registration has to be submitted along with a project proposal regarding the individual integration programme to the Ministry of Social Affairs and the Ministry of
Equal Opportunities. An Inter-Ministerial Committee composed of representatives
of the Ministry of Social Affairs, the Ministry of Equal Opportunities, the Ministry
of the Interior and the Ministry of Justice decides on the registration and the project proposals.
In general, these integration programmes focus on vocational guidance and training, occupational insertion as well as providing victims with legal assistance, mental and health support and shelter.
5.2. Voluntary return and reception in the country of origin
Few international standards relate to the return of victims of trafficking. Article 19
of the 1949 Convention for the Suppression of Trafficking in Persons and of the
Exploitation of the Prostitution of Others stipulates that the costs of repatriation
have to be paid for by the victim of trafficking. In case the victim can’t meet the
costs of the repatriation, the receiving state is obligated to provide temporary care
and legal repatriation.
44
09/10/2002
23:18
Page 45
However, the recently drafted UN Protocol to Prevent, Suppress and Punish
Trafficking in Persons, especially Women and Children, supplementing the United
Nations Convention against Transnational Organised Crime, provides for the obligation of the country of origin to accept and facilitate the return of a victim
without undue or unreasonable delay. The country of origin has to issue travel
documents or any other authorisation necessary for travel and re-entry, as well as
to verify, without undue or unreasonable delay, whether the victim is its national.
Receiving countries are obligated to guarantee that the return shall be with due
regard for the safety of the returnee and for the status of any legal proceedings
related to the fact that the person is a victim of trafficking and shall preferably be
voluntary.
Some individuals who have been deceived and exploited by traffickers wish to
return to their country of origin. However, while some of them can apply for voluntary repatriation programmes, others face deportation. In both cases, obstacles
might prohibit their return especially when they migrated without legal documents or when traffickers have confiscated these.
Victims of trafficking are often deprived of all financial means to enable them to
return to their country of origin and lack legal travel documents. Therefore it
would be desirable for the countries involved in the repatriation process to provide funds for the victims to return home, combined with the provision of necessary
assistance and support.
Furthermore, there is a need to set up programmes to guarantee the safe return of
victims wishing to return to their country of origin. These programmes should offer
a broad variety of services tailored to the individual needs of the returnee such as
pre and post departure counselling, financial support, integration assistance, follow-up and referral assistance, family mediation as well as vocational training,
continuing education, opportunities for self-support and job-seeking.
5.2.1. Voluntary repatriation and reintegration
The International Organisation for Migration runs several projects on return and
reintegration for trafficked persons through close co-operation with governments
and local NGOs in Africa, Asia and Europe.
Assisted voluntary return
Since 1979, the International Organisation for Migration has been implementing
assisted voluntary return programmes on behalf of EU Member States.
These large-scale return programmes have proven to be a more humane and costeffective alternative to forced deportation as they balance the need for the
migrant to avoid the stigma of forced deportation with the challenge of host
countries to manage their migration issues in the most humane and cost-effective
manner.
45
09/10/2002
23:18
Page 46
These return programmes offer a humane solution to the migrant who wants to
avoid the stigma of deportation and its possible negative repercussions regarding
successful reintegration.
As the cost of travel is kept to a minimum through arrangements with airline companies and other public transport and freight carriers, these return programmes
are less expensive compared to the costs of deportation procedures and the longerterm social costs for a prolonged stay.
The assisted voluntary return programme basically consists of three stages of implementation: pre-departure, travel and post-arrival. It offers information and counselling for migrant communities in the host country, travel arrangements and
optionally, when IOM is present in the country of origin, post-arrival reception,
information, referral, start-up finance and homeward travel.
IOM has been implementing assisted voluntary return programmes in several countries such as Belgium, Italy and Germany. For the purpose of this brochure, we shall
be illustrating the case of such return using the example of Belgium.
IOM REAB
PROGRAMME
Since 1984, IOM has been running an assisted voluntary return programme in close collaboration with the Belgian government on the
basis of two key aspects: the project has a humanitarian and voluntary
character as it assists aliens who have made the decision, free of pressure
or coercion, to return to their country of origin or to a third country and
who do not have any financial means and want to avoid the stigma of
deportation. The assistance comprises arrangements and costs for return
tickets for the returnee and his/her family, expenses related to departure
and a reintegration fee. In order to implement the programme, IOM
works closely with the United Nations High Commissioner for Refugees,
the Belgian Commissioner General for Refugees and Stateless Persons,
voluntary agencies and service providers.
Assisted voluntary return and reintegration
It is highly desirable to ensure the durability of the return and to alleviate the root
causes of trafficking so as to link up the assisted voluntary return programme with
a voluntary reintegration programme.
When designing and implementing return and reintegration projects, one should
proceed on a case-by-case basis, as victims’ situations, needs and priorities differ
widely according to a variety of circumstances, not least in their countries of origin.
Given the fact that there is an increase in the number of unaccompanied minors
trafficked for sexual and economic exploitation, special consideration, taking into
account the best interest of the minor, should be given to this group.
In recent years, IOM has been running several assisted voluntary return and reintegration programmes in several countries of origin.
46
09/10/2002
23:18
Page 47
For the purpose of this brochure, we shall be illustrating this initiative with the
example of the assisted voluntary return and reintegration programme in the
Mekong region as it is the oldest.
RETURN
AND REINTEGRATION OF TRAFFICKED AND OTHER
VULNERABLE WOMEN AND MINORS FROM SELECTED
COUNTRIES IN THE
MEKONG
REGION
Since 1996, IOM has been running a project on prevention, voluntary return
and integration in partnership with concerned government agencies, NGOs
and IGOs in the six countries of the Mekong region: Thailand, Cambodia,
Vietnam, Myanmar, Laos and the Yunnan Province of China.
The overall objective of this project was to break the cycle of trafficking and retrafficking through the establishment of an efficient infrastructure for the
voluntary, secure and humane return and reintegration of trafficked and other
vulnerable women and minors, as well as empowering victims of trafficking in
order to reduce their vulnerability to being re-trafficked. ,
In this regard, the project aimed, through networking and the enhancement of
an institutionalised and multi-sector approach by deepening co-operation between government authorities and NGOs, to evolve from a return and reintegration programme to the establishment of a regional counter-trafficking
mechanism.
In the countries of origin, the return and reintegration programmes provided
a wide range of activities depending on the availability and capacity of co-operating organisations.
The return and rehabilitation programmes were carried out either by government authorities or NGOs providing beneficiaries with medical and mental
health services, shelter, education, counselling, vocational training, follow-up,
micro-credits and income-generating activities.
Since the start of the project, several hundreds of victims have been assisted to
return to their country of origin. A number of them also participated in the
reintegration assistance programmes.
In addition to the voluntary return and rehabilitation programmes, several prevention activities focussing on community counter-trafficking and HIV awareness-raising in countries of origin were undertaken.
Likewise, projects assisting communities prone to illegal migration and trafficking have been carried out. Additionally, activities have been carried out in the
training of government and NGO staff in the protection, return and reintegration of victims of trafficking. Furthermore, the project entailed research studies
and several forum activities on reintegration strategies and illegal labour movements.
47
09/10/2002
23:18
Page 48
Photo: D.R.
48
09/10/2002
23:18
Page 49
6. EU INITIATIVES
The Common Action of 24 February 1997, proposes a definition of trafficking and
sexual exploitation of adults and minors. It also urges EU Member States to penalize the aforesaid offences, to design adequate protection and assistance measures
for victims of trafficking and sexual exploitation, and to develop broad judicial cooperation between Member States. In response, the European Commission developed two specific programmes, one on combating violence against women and
minors and the second to counter the phenomenon of trafficking in human beings.
6.1 Daphne
The Daphne programme aims to protect minors, young people and women against
violence through prevention and support for victims of violence.
The programme promotes establishment and strengthening of multidisciplinary
networks and encourages co-operation between NGOs and other organisations
and public organisations at different levels, in order to improve the exchange of
relevant information and best practices with regard to the prevention of violence
and support for and protection of minors, young people and women. The programme also encourages the drawing up of information campaigns in co-operation with EU Member States and awareness-raising campaigns with regard to the
general public, the media and women, minors and young persons with regard to
the potential risks of violence and how to avoid them.
It also supports the development of information sources comprising information
on violence as well as its prevention and support for victims of violence, which are
accessible to NGOs and public bodies. Furthermore, the programme encourages
and supports research studies on violence and sexual abuse as well as identifying
appropriate measures for the prevention of violence and support for victims of violence. Likewise, the Daphne programme promotes improvement of recognition,
management and reporting of the consequences of violence.
6.2 Stop
The STOP II programme aims to contribute to the prevention and combating of
trafficking in human eings and sexual exploitation of minors. The programme
encourages and supports the setting up of networks of key authorities in the field
of preventing and combating trafficking in human beings as well as assisting victims of trafficking in view of the exchange and dissemination of information, experience, new techniques and best practices. Stop II also promotes scientific research
as well as the production of manuals and training modules. By providing incentives
and support to a multidisciplinary and co-ordinated approach to the issue of trafficking in human beings and the sexual exploitation of minors, the programme
seeks to stimulate the involvement of private or public organisations in EU Member
States as well as in the candidate states and third countries.
49
09/10/2002
23:18
Page 50
Photo: D.R.
50
09/10/2002
23:18
Page 51
CONCLUSION
As trafficking in human beings is a multi-faceted phenomenon, it is generally
agreed amongst key-players charged with the duty of preventing and combating
trafficking in human beings, that a multi-disciplinary approach towards combating
trafficking is the only option that has any prospect of success. Therefore there is a
need for increased co-ordination and co-operation between all the governmental,
non-governmental and international bodies involved in the fight against trafficking. It is advisable to establish networking between representatives of concerned
bodies at a national as well as at an international level. This would create a forum
offering a high level oversight of the development of counter-trafficking policies
in countries of destination and origin. Efforts should also be made to share best
practices in combating and preventing trafficking in human beings as well as ensuring the collection and exchange of information and reliable data.
At a national level, it is advisable to draft agreements involving concerned government agencies and involving concerned government agencies and NGOs, which
would enable enhanced co-ordination and collaboration of a multi-sector strategy
whereby each agency would contribute its authority and expertise to counter the
cross-cutting issue of trafficking.
Compared to the penalties for other criminal acts, trafficking’s comparative advantage lies in the fact that the risks for traffickers are generally quite small in the light
of its potential financial return. One way of combating trafficking is to make such
activities less attractive for traffickers by further criminalizing trafficking and
increasing the penalties.
The existing governmental approach is predominantly focussed on repressive strategies such as restrictive immigration policies and the strengthening of criminal
action. This approach has shown little preventive effects. Furthermore, it has failed
to meet the victim’s needs.
Alongside repressive strategies to counter trafficking, there is a need to develop
strategies aimed at improving and ensuring protection of the basic human rights
of victims of trafficking in human beings.
51
09/10/2002
23:18
Page 52
09/10/2002
23:18
Page 53
Fenómeno – Legislação – Apoio
09/10/2002
23:18
Page 54
Redacção:
Ilse Husboch e Bruno Moens
Traducção:
Iolanda Andrade
Coordenação:
Georgina Vaz Cabral, Federica Marengo e Anelise Araujo-Forlot
Fotos: D.R.
Ilustração da capa:
Catherine Suchocka
Maquete:
Grégoire Seither
Impressão:
Autographe/GP 01 43 58 26 26
Tiragem:
1000 exemplares
Depósito Legal: Em curso -- ISBN: Em curso
Estas páginas foram realizadas com o apoio financeiro
da Comissão Europeia - Programa Daphné
O conteúdo destas páginas não reflecte em caso algum as opiniões
da Comissão Europeia ou os seus serviços.
© CCEM - Septembre 2003
09/10/2002
23:18
Page 55
“ Tráfico de pessoas - Como apoiar as vitimas ?” é um guia de
orientação, publicado no âmbito do projecto Daphne “Por um
melhor apoio e protecção às vitimas de tráfico de pessoas”.
Este projecto foi concebido no quadro geral do reforço da troca
de informações e cooperação entre os organismos envolvidos na
luta contra o tráfico de pessoas.
O seu objectivo é identificar e promover a melhor forma de apoiar
as vitimas de tráfico de pessoas, com o intuito de as ajudar a se
reintegrarem no país de acolhimento ou regressarem ao seu país
de origem e aí serem re-integradas.
Este guia de orientação faz parte de um pacote de informação e
sensibilização que inclui uma brochura entitulada “Tráfico de pessoas: Fenómeno - legislação - apoio”, bem como uma cassete
video.
Estes instrumentos testemunham a experiência de associações de
três países europeus: O Comité contra a escravatura moderna
(CCEM), sediado em França e que coordena o projecto; Payoke e
Pag-Asa, sediadas na Bélgica; e On the Road, Differenza Donna e
Servizio Pastorale Migranti , sediadas em Itália, bem como a de
uma organização intergovernamental, a OIM – Organização
Internacional para as Migrações.
As páginas que se seguem deverão ser utilizadas por todos os profissionais envolvidos na luta contra o tráfico de pessoas e na prestação de apoio a estas vítimas.
09/10/2002
23:18
Page 56
O Traffico de Pessoas
Ilustração:
Christine Nehammer-Markus
56
09/10/2002
23:19
Page 57
O TRÁFICO DE PESSOAS
FENÓMENO – LEGISLAÇÃO – APOIO
SUMÁRIO
INTRODUÇÃO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
TRÁFICO DE PESSOAS, UMA REALIDADE
59
1.
O
2.
DEFINIÇÕES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
3.
PREVENIR
O TRÁFICO DE PESSOAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
77
4.
REPRIMIR
O TRÁFICO DE PESSOAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
83
5.
APOIAR
E PROTEGER AS VÍTIMAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
87
6.
INICIATIVAS
DA
.........
UNIÃO EUROPEIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
CONCLUSÃO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
57
09/10/2002
23:19
Page 58
Foto: D.R.
58
09/10/2002
23:19
Page 59
INTRODUÇÃO
O projecto Daphne “ Para um melhor apoio e protecção das vítimas de tráfico de
pessoas” foi concebido no quadro geral de reforço da troca de informações e
cooperação entre as organizações envolvidas na luta contra o tráfico de pessoas.
Tem como objectivo recolher e promover as melhores prácticas em matéria de
apoio às vítimas numa perspectiva de inserção no País de acolhimento e/ou de
reintegração no País de origem.
O tráfico de pessoas é um fenómeno da actualidade delicado e controverso. As
vítimas desta prática hedionda são ainda alvo de um tratamento desumano. Em
muitos Países são consideradas imigrantes em situação irregular e que devem
consequentemente regressar aos seus Países de origem.
Este livro testemunha a experiência de associações de três Países Europeus: O
Comité contra a escravatura moderna (CCEM) sediado em França, A Payoke e a
Pag-Asa sediadas na Bélgica, as “On the Road”, “Differenza Donna” e “Servizio
pastorale Migranti – Caritas” sediadas em Itália , bem como um organismo intergovernamental , a Organização international para as migrações (OIM).
O fenómeno, bem como as suas definições mais correntes e uma apresentação das
estratégias de combate * são aí descritas e ilustradas com exemplos.
* As traduções das disposições das legislações não são oficiais.
59
09/10/2002
23:19
Page 60
Pequenos anúncios divulgados
na imprensa libanesa em Janeiro de 1998
60
1. O TRÁFICO
09/10/2002
23:19
Page 61
DE PESSOAS, UMA REALIDADE
O tráfico de pessoas é um fenómeno em constante evolução. A sua forma mais
corrente hoje, pode bem tornar-se obsoleta amanhã. Por esta razão, a primeira
parte deste livro de divulgação tenta abordar a questão do tráfico de pessoas por
forma a reflectir a realidade com a exactidão que for possível. Nesta perspectiva,
escolhemos abordar separadamente as diferentes actividades que se enquadram
no tráfico de pessoas. Este livro de divulgação visa reproduzir uma imagem concreta destes elementos através de um elevado número de exemplos e tentar evitar
cair em descrições esteriotipadas.
1.1. O tráfico a partir do País de origem até ao País de destino
Nenhum ser humano em parte alguma do mundo decide abandonar o seu País de
origem sem razão para tal. Uma partida é sinónimo de ruptura com a família, com
os que lhe são queridos, com os amigos, com uma cidade ou com uma aldeia, com
uma região, com toda uma cultura, com uma culinária específica, com um tipo de
clima e acima de tudo com um lar. Podemos portanto interrogar-nos sobre os factores que os levam a largar tudo isto e não interessando a que preço.
Dois grupos de factores podem estar na origem desta partida. Por um lado, razões
inerentes ao País de origem, tais como a pobreza, o desemprego, a repressão,
catástrofes de ordem natural e a guerra.
EXEMPLO 1 :
Uma jovem oriunda da Serra Leoa, na sequência dos
seus progenitores terem sido assassinados, viu-se obrigada a fugir, tendose então separado do seu marido e filho de dois anos de idade nessa sua
fuga. Aquando da sua permanência num campo de refugiados situado num
País vizinho, re-estabeleceu o contacto com uma velha amiga, que há já
alguns anos havia partido para a Europa Ocidental e que por sua vez a ajudou a ilegalmente viajar para a Bélgica onde de seguida a obrigou a se prostituir num Bar.
Por outro lado, existem elementos nos Países ocidentais, que os atraem, tais como
a liberdade, a riqueza e as possibilidades de emprego. Não nos podemos igualmente esquecer das inúmeras histórias de sucesso (verídicas ou não) e das fotos
dos compatriotas que antecederam o potencial imigrante, bem como as imagens
da sociedade ocidental veiculadas pela televisão.
61
09/10/2002
23:19
Page 62
1.1.1. Métodos de recrutamento
As vítimas de tráfico de pessoas não são necessariamente pessoas sem defesa, mas
talvez mais indivíduos que procuram alternativas para as suas condições de vida.
Trata-se normalmente de jovens com uma certa capacidade de iniciativa e que não
querem resignar-se a uma situação socio-económica sem grandes perspectivas de
futuro. Subestimam muitas vezes as oportunidades oferecidas pela nossa sociedade ocidental, mas não se apercebem que muitas vezes confiam em criminosos.
Este candidatos inicialmente cedem e fazem-no facilmente perante uma qualquer
promessa de trabalho no estrangeiro, que lhes pareça interessante. Elas pensam
que este trabalho lhes permitirá ganhar dinheiro suficiente para ajudarem a sua
família financeiramente. Na maior parte das vezes, os potenciais imigrantes não
conhecem infelizmente nada do tipo de trabalho que lhes será proposto. E mesmo
que possam conhecer a natureza do trabalho, foram enganados quanto à remuneração, bem como em relação às condições de trabalho e vida que os esperam.
EXEMPLO 2 :
Uma jovem de 24 anos da Lituânia considerava sair do
seu País. A sua situação era de tal forma precária, que já não conseguia
fazer face às suas necessidades. Antes de partir, foi-lhe prometido um
trabalho num bar na Alemanha. Tudo o que deveria fazer era incitar os
clientes desse bar a beberem em troca de uma percentagem das receitas
financeiras. Finalmente foi forçada a prostituir-se e a entregar tudo o
que ganhava. O seu proxeneta batia-lhe sempre que considerava que ela não
tinha realizado uma quantia suficiente.
Muitas vezes os pais confiam os seus filhos a pessoas que lhes são próximas, a amigos ou mesmo conhecidos que residem na Europa (por vezes confiam-nos mesmo
a traficantes). Ao agirem desta forma, os pais esperam poder dar aos filhos a possibilidade de frequentarem a escola, um curso de formação profissional e ou
mesmo de poderem ter sucesso na sua vida. Estas crianças quando chegam ao País
de destino podem expor-se a situações semelhantes a situações de escravatura.
EXEMPLO 3 :
Uma senhora marroquina desejava poder levar consigo
para a Bélgica uma jovem. Prometeu aos pais dessa jovem que a trataria
como ”se de uma sua filha se tratasse” e que faria tudo o que estivesse
ao seu alcance para economizar algum dinheiro e procurar um marido
para ela. Tinha sido acordado que a jovem se ocuparia dos filhos
pequenos da senhora e que a ajudaria nas tarefas domésticas. A partir do
momento em que chegou à Bélgica passou apenas a incumbir-se das tarefas
domésticas e por outro lado a trabalhar também na loja. Dormia no mesmo
quarto que as crianças, mas no chão e não estava autorizada nem a comer à
mesa com a família, nem a sair para nenhum lado, sob o pretexto de que era
perigoso, dada a irregularidade da sua situação. Depois de ter sobrevivido
sete anos nestas condições, a senhora tentou reenviá-la de novo para
Marrocos.
62
09/10/2002
23:19
Page 63
O tràfico de pessoas, uma realidade
Um outro método de atrair jovens para Países ocidentais é o método do “noivo”.
Jovens raparigas conhecem rapazes nas discotecas, depois da escola ou mesmo no
quarteirão onde vivem, iniciam um relacionamento em que tudo parece correr da
melhor forma. Depois de um certo tempo, os jovens sugerem lhes partirem juntos
para o ocidente, a fim de poderem levar uma vida melhor e mais feliz. No início
tudo parece decorrer bem, mas uma vez chegados ao País de destino a rapariga
passa a ser obrigada a prostituir-se para angariar dinheiro.
EXEMPLO 4 : Em Março de 1999, uma jovem albanesa de 26 anos travou conhecimento com um jovem da mesma idade. Desde o primeiro
encontro o jovem fez-lhe sentir que estava perdidamente apaixonado
por ela e que queria casar e levá-la consigo para Itália. A jovem que se encontrava em processo de divórcio e que inicialmente se recusou a ter qualquer
aventura com este indivíduo acabou por ceder ao fim de algum tempo. O
jovem pediu-lhe que fosse discreta no que respeitava o envolvimento, uma
vez que era ainda casado e vivia com uma outra jovem. Alguns meses mais
tarde, o jovem casal decidiu-se finalmente a partir para Itália. Assim que chegou ao País de destino, apercebeu-se que iria ser forçada a prostituir-se. Se
entendesse recusar-se a fazê-lo o indivíduo fez-lhe saber que faria vir a sua
irmã mais nova para ocupar o seu lugar.
O rapto é o método mais radical e que se encontra particularmente expandido na
Europa de Leste. Esta situação leva normalmente a situações de prostituição forçada.
EXEMPLO 5 : Uma jovem albanesa de 16 anos foi abordada por dois
homens quando regressava da escola. Propuseram-lhe irem tomar um
copo, tendo ela aceite e entrado na viatura. Os dois homens fizeram-a
beber até que se sentisse bêbada, situação da qual ela se lembra vagamente
bem como de ter voltado a entrar na viatura com eles. Depois de uma longa
viagem foi fechada e lançada numa situação de exploração sexual depois de
terem abusado dela sexualmente.
EXEMPLO 6 :
Uma jovem albanesa de 15 anos que se encontrava a 100
metros de casa, foi abordada por três indivíduos numa viatura que dela
se aproximou. Os indivíduos saíram do veículo agarraram-a e empurraram-a para dentro da viatura, antes de retomarem a estrada. Acabou sendo
forçada a exibir-se numa vitrine e a prostituir-se, primeiro nos Países Baixos e
depois na Bélgica.
63
09/10/2002
23:19
Page 64
Sabe-se que crianças de rua e crianças que não foram registadas são raptadas,
quer para serem ilegalmente adoptadas, quer para serem utilizadas no tráfico de
orgãos em Países da Europa ocidental.
Em diversos Países, suspeita-se que agências de viagens e de colocação estejam
relacionadas com o tráfico de pessoas. Normalmente estas agências propõem aos
clientes, através de anúncios colocados no jornal, ajuda na obtenção de passaportes e/ou vistos (se for caso disso, tomando todas as disposições necessárias no que
respeita aos títulos de viagem e mesmo ao itinerário), bem como à procura de um
emprego na Europa ocidental.
EXEMPLO 7 :
Uma viúva oriunda das Filipinas e mãe de duas crianças
decidiu partir para o estrangeiro, a fim de proporcionar uma vida melhor aos seus filhos. Uma agência de viagens local propôs-lhe um emprego de baby-sitter em casa de um diplomata em Paris, em troca de um bom
salário. Ao chegar a Paris constatou que os filhos do diplomata tinham idades
superiores a 16 anos e mais ainda, viviam a maior parte do tempo no seu País
de origem. O seu trabalho consistia efectivamente em desempenhar tarefas
domésticas durante quase 13 horas diárias. Durante os dois primeiros meses o
seu salário foi entregue pelo diplomata directamente à agência e nos meses
que se seguiram não recebeu senão um quinto do montante que tinha sido
acordado previamente.
EXEMPLO 8 :
uma jovem ucraniana de 23 anos respondeu a um anúncio colocado no jornal oferendo um trabalho bastante bem remunerado
de empregada num restaurante na Bélgica, incluindo viagem e alojamento. Acreditando tratar-se de uma maneira de melhor assegurar o
futuro da sua filha de três anos deficiente aceitou, tendo posteriormente
constatado que o restaurante afinal era um bar e que o seu trabalho consistia
em vender o seu corpo.
1.1.2 Documentos
Para poderem passar as fronteiras e encontrar um emprego no estrangeiro, os
imigrantes têm de se submeter a um certo número de regras. Os documentos de
viagem e um visto regulamentar são os elementos base indispensáveis para se
entrar num País estrangeiro, quer seja em trânsito quer como destino final. Mais
ainda, para poderem trabalhar os imigrantes precisam de uma autorização de permanência ou de uma autorização de trabalho. Por esta razão, inúmeros traficantes de pessoas tentam obter um estatuto legal para as suas vítimas, nomeadamente através da obtenção de documentos falsos ou casamentos fictícios.
Por outro lado, o desejo de imigrar é tal, que as vítimas partem sem os documentos necessários, independentemente dos riscos que correm ao fazê-lo.
64
09/10/2002
23:19
Page 65
1.1.2. Condições de viagem
As condições de viagem das vítimas de tráfico de pessoas dependem dos documentos
que possuem. Para além dos passaportes e vistos (sejam elas verdadeiros ou falsos), as
vítimas são muitas vezes “transportadas como mercadoria” de camião ou de barco,
em condições indignas e precárias. Se os passadores temem ser descobertos, optam
pela fuga e abandonam os seus passageiros clandestinos à sua própria sorte. Por
vezes, os imigrantes tentam igualmente passar a fronteira a pé através de rios ou florestas, mesmo não estando equipados para tais travessias.
EXEMPLO 9 : Uma chinesa, mãe de duas crianças decidiu partir para
a Ucrânia, como forma de se aproximar da Europa ocidental. Esperava
poder aí encontrar um trabalho que lhe garantisse um melhor futuro
para si e para os seus. Na Ucrânia entrou em contacto com indivíduos conhecidos por organizarem viagens para a Europa ocidental. Este senhora partiu
numa viatura com mais 13 outros passageiros até à fronteira da
Checoslováquia, que atingiram a pé através das montanhas. No seguimento
de um mal entendido, ninguém os veio buscar ao lugar previamente acordado. Foram por isso obrigados a dar meia volta e a passar a noite ao relento.
Entretanto um outro grupo de 70 pessoas veio juntar-se ao primeiro grupo,
tendo tentado de novo atravessar a fronteira montanhosa. Desta vez dois
camiões esperavam o grupo. Depois de uma interrupção no decorrer da viagem, que durou duas semanas , a viagem prosseguiu e a jovem chinesa viuse obrigada a viajar com três outras pessoas por detrás de uma parede falsa
montada no camião. Assim viajaram nestas condições até Anvers, depois de
passarem pela Alemanha. A jovem foi obrigada a terminar a sua viagem
inicialmente prevista até Inglaterra, por não possuir dinheiro suficiente para
pagar o resto da viagem.
As condições de viagem são determinadas e organizadas segundo a forma de
actuação das redes criminosos incumbidas de o fazer e que podem ser mais ou
menos redes estruturadas.
A rede estruturada
Uma rede estruturada trata-se de uma verdadeira estrutura do tipo mafioso, implantada a nível internacional e geralmente implicada em diversas formas de criminalidade, tais como a venda de armas ilegais, o tráfico de droga e o branqueamento de dinheiro. Algumas redes propõem “pacotes” por inteiro que incluem passaportes falsos,
o transporte e o alojamento. Melhor dizendo, organizações que controlam toda a viagem, desde o País de origem até alcançar o País de destino passando pelos vários
Países em trânsito. Os membros destas organizações podem, consoante a sua posição
na organização, serem responsáveis por uma parte da viagem ou pela viagem na sua
íntegra. Nestas redes, o preço da viagem é acordado antecipadamente: não se trata
portanto de uma questão de compra e/ou de venda dos imigrantes ao longo da rota,
mesmo que hajam várias tranferências a ser feitas. Este tipo de estrutura caracteriza,
por exemplo as redes de tráfico de pessoas nigerianas.
65
09/10/2002
23:19
Page 66
EXEMPLO 10 :
Uma nigeriana aceitou uma oferta que lhe foi feita
por uma outra nigeriana, de partir para ir trabalhar na Europa. Antes da
sua partida teve de submeter-se a rituais vudu e de jamais revelar quem
a teria trazido para a Europa. Pagou US 50.000 pela viagem. Viajou de automóvel acompanhada por dois nigerianos de Lagos a Cotonou e daí na direcção de Abidjan com um intermediário marroquino. Um branco acompanhoua de seguida no avião até Paris via Marrocos. A mulher veio então esperá-la
ao aeroporto. Foi obrigada a prostituir-se como forma de reembolso das suas
dívidas.
As redes chinesas de tráfico de pessoas incumbem-se do pacote conjunto da viagem. O pagamento efectua-se de duas formas. O candidato a imigrante paga uma
parte da sua viagem à rede criminosa no momento em que chega ao País de destino. A rede deve depois encontrar-lhe um posto de trabalho (por exemplo em restaurantes chineses ou em ateliers de confecção clandestinos), onde o imigrante se
sujeitará a ser explorado até reembolsar o pagamento total de viagem.
EXEMPLO 11 :
Uma jovem chinesa de 17 anos dirigiu-se a uma rede
de traficantes bastante conhecida, a fim de a ajudarem a abandonar a
China em direcção aos Estados Unidos.. Os seus pais pagaram uma parte
do frete anteriormente, devendo o resto ser reembolsado à chegada.
Um primeiro intermediário levou-a até Bangkok conjuntamente com cinco
outras raparigas. Foi de seguida fechada até que um segundo intermediário
lhe conseguisse arranjar um passaporte e um bilhete. Um terceiro indivíduo
acompanhou-a até ao aeroporto, enquanto um outro a acompanhou durante
o vôo até Copenhague. Um quinto homem, que se encontrava a bordo do
avião juntou-se lhes aquando da aterragem. Apanharam de seguida o comboio até Bruxelas, com a intenção de depois prosseguirem viagem até
Chicago.
O imigrante pode igualmente pagar a viagem em várias prestações (pagamento
efectuado directamente quer pelo imigrante quer pela sua família e/ou amigos).
Uma primeira soma permite-lhe efectuar uma parte da viagem. Se o resto não for
entregue o imigrante não poderá atingir o seu destino final. Desta forma a rede
criminosa está sempre segura quanto aos pagamentos.
EXEMPLO 12 :
66
Uma chinesa deveria pagar supostamente 20.000 US
dólars pela sua viagem até Inglaterra. Ela entregou inicialmente 16.000
e a sua mãe deveria pagar o restante depois da sua partida. Uma vez chegados à Hungria, ela e os seus 20 companheiros de viagem foram obrigados a telefonar às suas famílias exigindo-lhes o pagamento do montante
remanescente. Como a sua mãe não tinha ainda pago a totalidade do montante em falta, quando os imigrantes abandonaram a Hungria a jovem foi
maltratada e agredida, tendo sido posteriormente largada na Bélgica com
duas outras jovens cuja soma final não tinha ainda sido paga.
09/10/2002
23:19
Page 67
Uma tal abordagem significa que o imigrante fica geralmente numa posição de
dívida perante a sua família e amigos, mas também perante usurários.
A rede pouco estruturada
As redes de tráfico operam igualmente num quadro de estruturas flexíveis que reunem vários grupos em acordo a fim de constituirem uma rede completa. Estas estruturas são capazes de se adaptar rapidamente e sem qualquer tipo de dificuldade às
mudanças inesperadas que venham a ocorrer no meio em que operam. Os diferentes
intermediários são angariadores, fornecedores de passaportes, fornecedores de alojamento e passadores para quer Países de trânsito, quer de destino. Na realidade estas
organizações criminosas operam sem uma estrutura rigidamente definida. Por outro
lado preocupam-se pouco com a sua”mercadoria”, sendo o objectivo principal a
obtenção dos seus lucros no que se refere à passagem dos imigrantes.
EXEMPLO 13 :
Uma jovem da Moldávia abandonou o seu país acompanhada de um homem igualmente da Moldávia. Este tinha-lhe prometido enontrar trabalho em Itália como mulher a dias. Uma vez chegados
à Roménia vendeu-a a um Sérvio que a levou até Belgrado, onde a sequestrou
conjuntamente com outras jovens. Foi-lhe dito que deveria trabalhar como
prostituta, tendo quase de imediato sido levada até Montenegro, onde foi
vendida a um Albanês que a transportou par a Albânia. Foi de novo sequestrada durante sensivelmente um mês com outras tantas raparigas, até que
dois outros Albaneses a comprassem. Finalmente estes mesmos homens levaram-a por fim para a Europa ocidental, onde a obrigaram a prostituir-se por
conta deles.
EXEMPLO 14 : Uma jovem da Moldávia decidiu partir para a Roménia
em companhia de um homem e duas outras jovens. Cada uma das três
jovens foi vendida a um Romeno por 400US dólars. Atravessaram a fronteira sérvia onde foram alojadas com nove outras jovens oriundas de Países de
Leste. Foram compradas por dois indivíduos a 450US dólars cada, tendo depois
viajado para Belgrado onde foram vendidas mais duas ou três vezes a preços
cada vez mais elevados. De Belgrado a jovem da Moldávia foi levada com três
outras jovens até Montenegro onde todas foram vendidas a um Albanês e a
um Sérvio. Foram transportadas até à Albânia através das montanhas, conjuntamente com oito outras raparigas. Enquanto aguardavam uma transacção as
raparigas deviam prostituir-se. A jovem da Moldávia foi comprada por dois
outros Albaneses, tendo todos partido para Tirana donde seguidamente viajaram de barco de Vlore para Itália. Em Milão as duas jovens foram obrigadas
a prostituir-se por conta dos dois homens. Finalmente foram transportadas
clandestinamente para a Bélgica de camioneta com seis outros adultos e algumas crianças. Uma vez chegadas ao seu destino foram de novo coagidas à prática da prostituição.
67
09/10/2002
23:19
Page 68
1.2. Formas de exploração no país de destino
À chegada aos Países de destino, a maioria dos imigrantes fica vulnerável e tornase dependente dos que lhes organizaram a viagem. De facto, nem sempre
dispõem dos documentos necessários nem de recursos financeiros suficientes,
estão privados de qualquer tipo de comunicação e são maltratados ou alvo de violência sobre eles perpetrada. Para aumentar o estado de dependência das vítimas
e ainda limitar a sua liberdade de movimentação, os seus documentos de identificação são-lhes frequentemente confiscados assim que atingem o destino final. O
objectivo principal dos traficantes consiste em os colocar numa situação de total
dependência.
A acumulação de presumíveis dívidas é neste aspecto um elemento essencial. Estas
dívidas incluem nomeadamente o preço dos bilhetes, do alojamento, dos documentos de viagem e das autorizações de permanência. Estas dívidas são fictícias
(ou, em todo o caso superiores aos fretes efectivados) aumentando mesmo por
vezes, com o decorrer do tempo. Numerosas vítimas têm que consequentemente
incorrer em dívidas no seu próprio meio ou contraírem-as directamente nas redes
criminosas a fim de pagarem os custos extremamente elevados dos intermediários.
É a partir deste momento que as vítimas se apercebem da situação em que se
encontram. Apercebem-se igualmente que é tarde demais para regressarem a
casa. A dívida está na origem da exploração, consequentemente as vítimas devem
remeter uma parte do que ganham aos que as exploram.
Por outro lado faz-se tudo o que é possivel para evitar que as vítimas peçam ajuda:
seja ,por exemplo, travando fisicamente a sua liberdade, seja anulando a sua
confiança nos outros para que não ousem pedir-lhes ajuda. Os exploradores procuram postos de trabalho onde possam controlar todos os seus passos, limitandolhes igualmente a liberdade de movimentação fora das horas de trabalho fazendo constante referência ao seu estatuto de clandestinas ou mesmochamando-lhes
a a tenção dos riscos que correm de poderem ser levados a tribunal por falsificação ou utilização de falsificação caso sejam apanhadas com documentos de identificação falsificados.
1.2.1. Exploração sexual
68
A prostituição é a forma mais comum de exploração das vítimas de tráfico de pessoas, anteriormente apelidada de “tráfico de mulheres”.
Caracteriza-se pela obrigação de entregar toda ou parte dos ganhos a um explorador. No entanto e consoante as origens culturais das vítimas são utilizadas diversas práticas de controle e submissão. É confrangedor constatar como mulheres
obrigadas a trabalhar para redes criminosas da Europa de Leste, tais como as
máfias albanesas ou romenas, são constantemente vigiadas. As jovens são escoltadas até ao seu local de trabalho e os seus exploradores fazem tudo para que elas
não tentem escapar ou mesmo conservar parte do dinheiro ganho.
Contrariamente, as mulheres africanas, nomeadamente as nigerianas, são rarmente vigiadas pela sua “dona”. O que significa que lhe entregam o dinheiro sem
qualquer resistência. Esta submissão é o resultado de uma espécie de acordo firmado entre a “dona”, a jovem e por vezes os pais da jovem, antes da sua saída do
País de origem.
09/10/2002
23:20
Page 69
Este tipo de acordo implica um certo número de rituais (especialmente de vudu),
a que a jovem se deve submeter. No contexto destes rituais, a jovem deve entregar uma “parte” de si mesma : unhas, cabelos, sangue menstrual, etc.
Seguidamente deve jurar jamais denunciar a pessoa que a ajudou a entrar na
Europa. Se ela não respeitar essa promessa, o vudu provocar-lhe-á a morte, assim
como a todos os membros da sua família. Muitas acreditam efectivamente que
todos os que quebrarem a promessa morrerão num prazo de três anos.
EXEMPLO 15 :
Uma jovem albanesa foi levada para a Bélgica por um
irmão do seu futuro proxeneta e seguidamente trancada num hotel.
Quatro dias mais tarde, o irmão do proxeneta levou-a para casa de um
amigo, onde esteve sequestrada durante 12 dias. A jovem compreendeu de
imediato que deveria trabalhar como prostituta e entregar todo o dinheiro
realizado ao irmão mais velho, sob pena de ser espancada se o não fizesse.
Todas as noites ela era levada de carro para um bar. O proxeneta entregoulhe um telefone portátil para poder verificar a qualquer momento se ela estava ou não com clientes.. O acordo estabelecido com o cliente era de pagar
directamente ao proxeneta. Sempre que a jovem se encontrava sozinha em
casa para além dos irmãos lhe telefonarem regularmente, ela devia passar
permanentemente em frente de um magnetoscópio ligado a uma cassete
video para provar que estava efectivamente em casa.
EXEMPLO 16 :
Uma jovem nigeriana conheceu um homem que viajava para a Europa com frequência. Ele prometeu ajudá-la a encontrar
um trabalho e a poder continuar a estudar mais facilmente na Europa do
que o poderia fazer em África. Esta promessa fez com que ela perspectivasse
um futuro melhor. O indivíduo arranjou-lhe um passaporte sem grandes
demoras. Pouco antes da sua partida, a jovem deveria consultar um feiticeiro
e submeter-se a um certo número de rituais. Ela devia igualmente jurar que o
que quer que lhe viesse a acontecer na Europa jamais deveria ser divulgado
aos pais. O indivíduo cortou-lhe as unhas das mãos e dos pés assim como uma
mecha de cabelo. O casal viajou até aos Países Baixos, onde ela foi obrigada a
se prostituir a fim de reembolsar os 30.000 dólars americanos que devia ao traficante. Petrificado pelo medo a jovem obedeceu. O indivíduo e/ou um dos
seus amigos ia aparecendo espaçadamente e de forma regular, por vezes
semanalmente, outras vezes ao fim de alguns dias ou ao fim de uma semana
para colectar todo o dinheiro que tinha realizado.
Face a esta situação de extrema dependência as vítimas tendem a querer proteger
o seu proxeneta. Melhor dizendo, elas tentam proteger-se apaziguando tanto
quanto lhes é possível aqueles que as dominam. Esta reacção é apelidada de
“identificação à agressor”. A exploração da prostituição manifesta-se em duas formas distintas: a prostituição de rua, nos bares, nas vitrines, nos cabarets, nas casa
de massagem e casa privadas. A prostituição menos visível é a que permite o
maior número de abusos.
69
09/10/2002
23:20
Page 70
1.2.2. A explotação económica
Se bem que a explotação sexual pareça ser a forma de tráfico de pessoas mais
conhecida, não se deve negligenciar a exploração económica.
Tendo em conta a situação administrativa precária no País de destino e o nível de
endividamento elevado, a maior parte das vítimas representa um alvo vulnerável
como mão de obra barata. Esta forma de exploração não se limita a um tipo de
emprego ou a um sector específico. É efectivamente possível explorar uma pessoa
de forma a privá-la da sua liberdade e da sua dignidade em qualquer campo profissional. A exploração económica em condições de escravatura está normalmente
fortemente ligada ao emprego ilegal.
A escravatura doméstica
As mulheres, homens e crianças que trabalham como empregados domésticos
podem confrontar-se com condições de vida e de trabalho degradantes, análogas
às da escravatura. Estas pessoas trabalham num quadro familiar e privado. É muitas vezes difícil detectar os abusos. A maioria dos empregados domésticos tem
horários de trabalho violentos, começando bem cedo pela manhã e terminando
noite fora. Trabalham toda a semana ao longo do ano inteiro, sem qualquer
repouso e sem direito a folgas. Estas condições de vida difíceis são muitas vezes
acompanhadas de maus tratamentos, humilhações e sequestro. Se porventura foi
redigido um contrato, as condições nele consignadas são totalmente ignoradas.
EXEMPLO 17 : Uma jovem marroquina aventurou-se à procura de emprego para poder ajudar a sua família. Entrou em contacto com um indivíduo
que lhe propôs levá-la para Espanha onde facilmente encontraria trabalho.
A sua actividade e remuneração não lhe foram especificadas. Deveria no
início da viagem pagar uma elevada soma de dinheiro pelo frete de deslocação.
Essa soma foi-lhe cedida pela família e pessoas do seu conhecimento. A jovem
comprometeu-se a reembolsar essa soma assim que começasse a trabalhar.
Chegada a Madrid conheceu dois amigos do indivíduo, que por sua vez viviam na
Bélgica. Estes persuadiram-na a seguir com com eles para a Bélgica, onde haveria
hipótese de trabalhar numa família por um salário mais convincente dos que
aqueles que conseguiria em Espanha. Foi assim que começou a trabalhar como
governanta. Foi constantemente insultada e agredida, sem vez alguma receber o
salário prometido. Ao fim de quatro meses conseguiu fugir. Conheceu então um
outro marroquino, que lhe propôs trabalhar num salão de banquetes. Uma vez
que a dívida contraída não estava ainda totalmente paga, ela aceitou aproposta.
Enquanto aguardava a concretização desse emprego aceitou alojar-se em casa
desse indivíduo e da sua família, onde foi obrigada a desenvolver todas as tarefas domésticas sem qualquer tipo de remuneração. Além disso a jovem foi abusada sexual e fisicamente. O trabalho prometido nunca se concretizou.
70
As pessoas que possuem estatuto diplomático têm a possibilidade de mandar vir
do estrangeiro empregados domésticos em função das suas necessidades pessoais.
A imunidade diplomática protege-os de qualquer tipo de intervenção que possa
09/10/2002
23:20
Page 71
vir a ser efectuada. Esta impunidade cria abusos e vulnerabiliza ainda mais os
empregados domésticos destas pessoas. O serviço do Protocolo do Ministério dos
Negócios Estrangeiros dos Países de acolhimento, encarregue de lhes emitir um
cartão de trabalho especial para empregados domésticos ao serviço de diplomatas, dificilmente pode intervir em situações de exploração de pessoal. Este serviço
pode naturalmente tentar negociar um acordo amigável entre o diplomata e o
seu empregado. Se toda e qualquer negociação se tornar de todo impossível, a
única opção do Ministério consiste em declarar o diplomata em questão “persona
non grata”, o que quer dizer que este serviço interdita este diplomata de entrar
no País. O risco de uma tal decisão é que possa vir a ter um efeito negativo nas
relações diplomáticas entre Estados. Convém sublinhar, evidentemente, que nem
todos os diplomatas exploram o seu pessoal.
EXEMPLO 18 : Com a ajuda de um intermediário, uma jovem do SriLanka de 23 anos chegou a Paris para trabalhar ao serviço de um diplomata.
Segundo os termos do contrato de trabalho, ela havia sido contratada como
baby-sitter. Uma vez chegada a casa do diplomata, compreendeu de imediato
que o seu trabalho consistia em efectuar os trabalhos domésticos unicamente.Ela
trabalhava sete dias por semana, das 6 à 1 da manhã, quando não o era até às 3.
Se não obedecia, era agredida. O seu contrato estipulava um salário aceitável,
mas de facto nunca lhe pagaram. Várias vezes o diplomata tentou abusar dela
sexualmente. Ao fim de seis meses a jovem conseguiu finalmente fugir. Várias
pessoas estavam ao serviço do diplomata em condições s emelhantes
Ateliers clandestinos (sectores de confecção e texteis, etc.)
Há homens e mulheres que trabalham em ateliers clandestinos por um salário
baixíssimo. Ateliers, que empregam trabalhadores que fazem triagem de tecidos
para posteriormente os empacotarem. Estes estabelecimentos têm a reputação de
serem lugares de exploração económica.
EXEMPLO 19 : Um jovem sírio de 25 anos de idade decidiu procurar trabalho na Europa ocidental, a fim de poder regressar para junto da sua família com o dinheiro que tivesse ganho. Aconselhado por alguém em Itália, partiu para a Bélgica com um contacto telefónico no bolso.
Aí entrou em contacto com o proprietário de um atelier textil. O jovem começou
de imediato a trabalhar na base da confiança. O proprietário guardava os bens do
jovem sob pretexto de os proteger de eventualmente poderem ser roubados. Foi
igualmente acordado que ele enquanto empregador ficaria com o salário do
jovem até ao momento do seu regresso a casa. Este jovem trabalhou sete dias na
semana durante cinco meses, em que foi obrigado a dormir e a comer no próprio
atelier. Na sequência de um acidente de trabalho, em que ficou impedido de fazer
os trabalhos mais pesados, foi posto à porta da rua. Não recuperou nem o seu dinheiro, nem os seus bens, para além de que o seu salário nunca lhe foi pago.
71
09/10/2002
23:20
Page 72
EXEMPLO 20 :
Um paquistanês de 28 anos de idade foi encontrado
num atelier clandestino na Bélgica. Não só vivia no atelier com quatro
outros colegas, como se alimentava graças ao pacote de comida que o
seu patrão lhes deixava todos os fins de semana. O seu salário equivalia a 62
euros, guardando o patrão o restante para “cobrir o frete”.
As vítimas de tráfico de pessoas que encontramos nestes ateliers são geralmente
homens, tendo em conta o esforço físico requerido. Existem também grandes ateliers de fabrico de vestuário, onde inúmeros homens e mulheres trabalham durante anos a fim de poderem pagar a sua dívida.
Sectores de prestação de serviços e de restaurantes
No País de destino, um grande número de vítimas (homens, mulheres e crianças)
saõ empregados em restaurantes, padarias, snack- bares, lojas nocturnas, etc.
Alguns são colocados directamente pela rede deste tipo de estabelecimentos e aí
são obrigados a trabalhar para pagar a dívida contraída. Outros tentam reembolsar as famílias das grandes somas de dinheiro que contraíram por empréstimo.
EXEMPLO 21 :
Por um montante global de 15.000 dólars americanos,
um jovem chinês viajou até aos Países Baixos graças a uma rede de tráfico de imigrantes. A sua família tinha contraído um empréstimo para
pagar a sua viagem antecipadamente. Empregado num restaurante chinês, ele trabalhava seis dias por semana, das 10h30 até às 23h por sensivelmente US 300, dormindo num sotão por cima do restaurante. Este chinês trabalhou em três outros restaurantes em condições semelhantes por um período de 5 anos. Durante todo este tempo conseguiu reembolsar à justa os 5.000
dólars americanos à sua família, que era continuamente importunada pelos
usurários.
Temos que nos conscencializar que certo pais deixamos seus filhos partir para trabalharem em casa de família, numa perspectiva de boa fé, mas o que acontece é
que estas famílias procuram maioritariamente mão de obra barata.
EXEMPLO 22 :
Uma jovem marroquina de 14 anos de idade foi levada por um primo seu para a Bélgica, a fim de aí trabalhar no seu snackbar. Se ela não fazia exactamente o que lhe era pedido, o seu primo
batia-lhe mesmo na frente de clientes. Normalmente trabalhava das 9 da
manhã à 1 da manhã do dia seguinte, mas vezes houve em que foi obrigada
a trabalhar noite fora. Esta jovem trabalhou nestas condições durante quase
três anos sem nunca ter recebido qualquer remuneração.
72
09/10/2002
23:20
Page 73
Mendicidade e venda ambulante
As vítimas de tráfico de pessoas usadas com a finalidade de mão de obra barata,
são particularmante numerosas no que respeita a venda ambulante e à mendicidade. A maior parte das vítimas trabalha todos os dias durante muitas horas nos
passeios ou em sítios frequentados por muita gente, tais com centros comerciais
ou cafés. A servidão provocada por endividamento leva-os a submeterem-se a actividades de toda a espécie, como a venda de flores, cigarros, souvenirs, etc.
EXEMPLO 23 : Uma jovem boliviana de 19 anos foi incentivada a
emigrar para Itália, Almejando um futuro melhor ela jamais havia concebido ter que dormir num camião. Todas as manhãs era levada aos mercados, onde tinha de vender todo o tipo de bugigangas. Ela recebia um mínimo
de alimentação apenas quando tinha realizado o suficiente nas vendas.
O tráfico de pessoas não é de maneira nenhuma desconhecido no meio desportivo, particularmente no futebol. De facto, algumas vítimas deste sector apresentam características muito semelhantes às notadas noutros sectores, como por
exemplo o da prostituição. Jovens jogadores oriundos de África, América do Sul
ou Europa de Leste aventuram-se para onde o “mercado” lhes oferece melhores
condições, muitas vezes através de um agente. Os contratos firmados entre o
agente e o jogador são geralmente muito duvidosos e redigidos numa Língua que
o jogador não domina, pelo que consequentemente desconhece o que assina.
EXEMPLO 24 : Um jovem camaronês foi levado para a Alemanha por
um agente, a fim de se submeter a um teste num clube de futebol. O
clube decidiu finalmente não comprar o jogador. Ele teve então a oportunidade de jogar num clube belga com um contrato não amador (categoria situada entre as categorias dos amadores e profissionais). No entanto as
condições definidas no contrato não foram respeitadas. O jogador ganhava
apenas 70 dólares americanos por semana. Mais ainda, a sua situação administrativa nunca mais foi regularizada independentemente da promessa feit
pelo clube. No final de uma temporada, foi repatriado, não obstante ter assinado um contrato por três anos. Seguidamente jogou em mais dois outros clubes em condições semelhantes.
O objectivo do agente é vender um jogador a um clube de prestígio. O aspecto
negativo destas transações é o que acontece a jogadores rejeitados, seja porque o
agente não os conseguiu vender, seja porque elas não satisfaziam as exigências
dos clubes. Um jovem jogador não ganha praticamente nada, durante o periodo
de estágio que se pode prolongar por vários meses. Os jovens jogadores querem
acreditar nas promessas feitas pelos seus agentes, uma vez que para eles e para as
suas famílias essa oportunidade representa uma forma de fugir à pobreza. No
entanto a realidade é outra ... (exploração, abuso de confiança, tratamento
73
09/10/2002
23:20
Page 74
humilhante, alojamentos miseráveis, falta de instalações sanitárias e muito pouco
para comer e vestir). Em alguns casos, o agente deixa simplesmente cair alguns jogadores ou fá-los entrar ilegalmente dentro dos pequenos clubes, que lhes atribuem um
salário não declarado, que não lhes permite fazer face às suas necessidades. Neste
quadro completamente ilegal, os clubes por vezes vendem os jogadores sem mesmo
terem o seu consentimento.
Em vez do sucesso que esperavam encontrar na Europa como futebolistas, o destino
destes jogadores limita-se a muitas vezes se sujeitarem às exigências traçadas pelo
agente. Na maior parte das vezes não ousam regressar aos seus Países de origem, por
ser um sinónimo de falhanço.
O sucesso no fim de um trajecto não se desenha senão para um pequeno número de
jogadores, que conseguem assinar um contrato correcto com um qualquer clube.
Nalguns casos, é mesmo o próprio clube que trata de lhes arranjar uma autorização
de trabalho. Em geral não ganham senão o ordenado mínimo, com eventuais prémios
e ou algumas vantagens, tipo alojamento.
1.3. Relação entre o tráfico de imigrantes e o tráfico de pessoas
Convém estabelecer uma distinção entre o tráfico de imigrantes e o tráfico de pessoas. O tráfico de imigrantes é o transporte ilegal de indivíduos tendo como contrapartida pagamentos elevados, enquanto o tráfico de pessoas é a deslocação violenta
de pessoas, a fim de as explorar. No entanto, estes dois fenómenos têm um certo
número de características comuns. De facto, muitos casos de tráfico de imigrantes
terminam em situações de tráfico de pessoas.
1.3.1. Semelhança nas formas de transporte adoptadas
A maior parte dos itinerários utilizados pelas redes criminosas são idênticas quer no
caso de tráfico de imigrantes, quer no tráfico de pessoas, como comuns são a utilização de documentos, passaportes, vistos, certidões de casamento e nascimento falsificadas. O método utilizado pelos passadores, a fim de fazer entrar os imigrantes num
País implica igualmente tirar partido da situação na qual as pessoas se encontram. Se
os passadores lhes mentiram ou com elas utilizarem a força, seja de que forma for,
este tipo de tráfico será semelhante ao tráfico de pessoas. Forçar alguém a pagar
“usando-o” não é senão um exemplo entre vários.
EXEMPLO 25 : Durante um exame médico levado a cabo a um certo
número de iranianos, todos fizeram saber que tinham sido sujeitos a operações aos rins na sequência de problemas com cálculos renais.
Sensivelmente na mesma altura em que esta situação ocorreu, um elevado número de pessoas deixou de fazer parte da lista de espera para dadores
de rins. Alguns iranianos acabaram por admitir ter dado um dos seus rins à
rede criminosa a fim de pagar a sua viagem.
Não se deve negligenciar as enormes somas de dinheiro que os imigrantes têm que
pagar pelas suas viagens. Alguns são obrigados a apresentar o montante antes da
efectivação da viagem o que os leva a cair nas mãos de usurários , familiares, conhe-
74
09/10/2002
23:20
Page 75
cidos e terem de os reembolsar pelos montantes assim que possível. Outros pagam
apenas um montante inicial, devendo posteriormente pagar o restante. Qualquer que
seja a solução escolhida, estarão endividados durantes vários anos, o que leva muitos
imigrantes a aceitar qualquer trabalho ilegal ou mesmo a envolverem-se em actividades criminosas no País de destino.
EXEMPLO 26 :
Uma família russa queria imigrar para a Europa ocidental por razões económicas. Uma rede russa dedicada à imigração clandestina foi contactada a fim de fornecer à família os documentos necessários, em troca de um montante e de um serviço: o marido deveria acompanhar um jovem de doze anos até à Bélgica, com todos os riscos que daí adviessem. Depois de terminada esta missão, o marido deveria pagar ainda um montante de 7.500 dólares americanos para obter os documentos falsos necessários a toda
a sua família, bem como a organização da sua passagem clandestina.
1.3.2. Intercepção antes da exploração
As vítimas interceptadas no controlo fronteiriço geralmente desconhecem o destino final da sua viagem. Elas são consideradas clandestinas uma vez que são vítimas de tráfico de pessoas. E este facto é tanto mais real quanto o custo da
viagem não tiver sido inteiramente reembolsado aos traficantes.
EXEMPLO 27 :
Uma jovem chinesa de 17 anos de idade tinha contactado uma organização especializada em imigração clandestina para que
a ajudasse a abandonar o País. Os seus pais pagaram um montante inicial
e o resto deveria ser pago assim que a jovem chegasse aos Estados Unidos da
América. Isto não deveria constituir qualquer problema, supostamente a
jovem encontraria facilmente trabalho e então rembolsaria o remanescente
da dívida. A jovem foi interceptada juntamente com um companheiro de viagem e dois guias pelo controlo de imigração no Aeroporto de Bruxelas.
EXEMPLO 28 : Uma jovem africana desejava ardentemente ir estudar
para Londres. Segundo os que lhe eram próximos, as oportunidades de se
arranjar um acordo por via oficial eram nulas. Através de contactos fortuitos teve conhecimento e contactou um indivíduo que lhe arranjaria
um passaporte e um bilhete de avião por sensivelmente 5.000 dólares americanos. Uma vez que a jovem não poderia pagar tal quantia, foi esclarecida
pelo indivíduo que poderia arranjar um emprego em Londres a fim de o
reembolsar, bem como paralelamente pagar os seus estudos. A natureza do
trabalho nunca lhe foi especificada. A jovem apresentou-se no Aeroporto de
Cotonou onde se encontrou com o dito indivíduo e um dos seus amigos, com
o qual seguiu viagem. Durante uma escala em Bruxelas, a jovem foi interceptada conjuntamente com o indivíduo. Ambos tinham a mesma identificação
de uma morada em Londres na sua bagagem.
75
09/10/2002
23:20
Page 76
Foto : D.R.
76
09/10/2002
23:20
Page 77
2. DEFINIÇÕES
Existem inúmeras definições para o tráfico de pessoas. Algumas englobam igualmente a imigração clandestina, se bem que outras distigam claramente os dois
fenómenos. Não pretendemos debater o assunto a fim de chegaros a uma definição, apresentamos apenas um certo número de versões actuais sobre este assunto.
Em 6 de Outubro de 2000 foi adoptada uma definição sobre o tráfico de pessoas
pelo Comité Especial das Nações Unidas, encarregue da elaboração do protocolo
adicional à Convenção das Nações Unidas contra a criminalidade transnacional
organizada, visando prevenir, reprimir e punir o tráfico de pessoas, particularmente o que envolvesse mulheres e jovens. O artigo 3º adoptou a seguinte definição, no que respeita o tráfico de pessoas:
a) A expressão “tráfico de pessoas” designa o recrutamento, o transporte, o transfer, o alojamento e/ou acolhimento de pessoas, através do
recurso à ameaça ou o recurso ao uso da força e/ou outras formas de
coacção levadas a cabo através de rapto, fraude, mentira, abuso de autoridade ou situação de vulnerabilidade, ou através da oferta ou aceitação
de pagamentos ou vantagens a fim de obter o consentimento de uma
pessoa, exercendo sobre ela a autoridade com fins de exploração.
A exploração engloba, no mínimo a exploração advinda da prostituição
de alguém e/ou de outras formas de exploração sexual, de trabalho e/ou
serviços forçados, escravatura ou práticas semelhantes à escravatura, servidão e tráfico de órgãos humanos;
b) O consentimento de uma vítima de tráfico de pessoas em face da
exploração em vista, tal como considerada na alínea a) do presente artigo, é indiferenciado, desde que qualquer das formas referidas na alínea
a) tenha sido utilizada;
c) O recrutamento, o transporte, o transfer, o alojamento ou o acolhimento de jovens para fins de exploração são considerados “tráfico de
pessoas”, mesmo que o não sejam;
d) Ter em linha de conta as formas referenciadas na alínea a) do presente artigo;
O termo “jovem” designa qualquer pessoa com idade inferior a 18 anos.
77
09/10/2002
23:20
Page 78
No intuito de complementar a Convenção das Nações Unidas, um segundo protocolo foi elaborado (Protocolo contra a introdução clandestina de imigrantes por
terra, mar e ar) que retomando o artigo 3º utiliza os seguintes termos:
a) A expressão “introdução clandestina de imigrantes” designa um acto
que assegura a entrada ilegal num Estado de uma pessoa que não é
alguém que tenha saído ou que seja um residente permanente nesse
Estado, a fim de retirar directa ou indirectamente vantagem financeira
ou qualquer outra vantagem material da entrada ilegal de alguém, que
não saíu, nem é residente permanente nesse mesmo Estado;
b) A expressão “entrada ilegal” designa a passagem de fronteiras, sempre que as condições necessárias a uma entrada legal nesse Estado de acolhimento não estejam satisfeitas;
c) A expressão “falso documento de viagem ou de identidade fraudulenta” designa todo o documento de viagem ou de identidade:
i) que tenha sido contrafeito ou modificado de forma substancial por
uma qualquer entidade ou autoridade que não a(s) que estejam legalmente habilitadas a fazê-lo ou a emiti-lo, quer se trate de um documento de viagem ou de identificação em nome de um Estado, ou
ii) que tenha sido emitido ou obtido através de maneira irregular através
de apresentação de falsa declaração, corrupção ou coacção, e/ou utilizando qualquer outra forma ilegal; ou
iii) que esteja a ser utilizado por uma pessoa que não o seu titular legítimo;
d) O termo “navio” designa todo o tipo de veículo aquático incluindo os
que se não destinem a esses fins ou um hidroavião, utilizado ou podendo ser utilizado como meio de transporte aquático, à excepção de navios
de guerra, navios de guerra auxiliares e/ou quaisquer outros navios pertencentes ao governo ou por ele explorados, enquanto utilizados exclusivamente para efectuar serviços públicos não comerciais.
Numa comunicação efectuada no mês de Dezembro de 2000, a Comissão Europeia
deu a seguinte definição no quadro da proposta de decisão referente à luta
contra o tráfico de pessoas.
Artigo 1 :
Infracções ligadas ao tráfico de pessoas com fins de exploração laboral.
Cada Estado membro deverá tomar as medidas necessárias para punir
toda a forma de recrutamento, transporte, transfer e/ou alojamento,
bem como a aquisição e transferência de controle exercido sobre uma
pessoa que foi privada dos seus direitos fundamentais, e tudo o que
tenha como objectivo fins de exploração na produção de bens e/ou prestação de serviços, contra as normas de regulamento das condições de trabalho, salários, segurança e saúde, bem como:
78
09/10/2002
23:20
Page 79
Definições
a) o uso de coacção, força ou ameaça, incluindo o rapto;
b) o uso da mentira e/ou fraude;
c) o abuso de autoridade ou de influência e/ou o exercício de pressão;
d) a pressão efectivada através de uma outra qualquer forma de abuso.
Artigo 2
Infracções ligadas ao tráfico de pessoas com o objectivo de exploração sexual
Cada Estado membro deverá tomar as medidas necessárias a fim de punir
toda e qualquer forma de recrutamento, transporte, transfer e/ou alojamento, bem como a aquisição ou transferência de controlo sobre alguém
com o objectivo de fins de exploração ligados à prostituição e/ou à pornografia infantil ou produção de material pornográfico, assim como:
a) o uso de coacção, força ou ameaça, incluindo o rapto,
b) o uso da mentira e/ou fraude,
c) o abuso de autoridade ou de influência e/ou exercício de pressão,
d) a pressão efectivada através de uma outra
qualquer forma de abuso.
Na convenção Europol de 1995 o tráfico de pessoas é definido da seguinte forma:
“submeter uma pessoa abusando de uma situação de autoridade ou de uso de
manobras com vista à sujeição de exploração através da prostituição e/ou outras
formas de exploração e violência sexual no que se refere a menores ou qualquer
tipo de comércio ligado a crianças abandonadas”.
A “Organisation pour la Sécurité et la Coopération en Europe (OSCE), dentro do
âmbito das implicações de “Trafficking in Human Beings” define o tráfico da
seguinte forma:
“ – todos os actos inerentes ao recrutamento, rapto, transporte, venda,
transfer, alojamento e ou recepção de pessoas;
-através de ameaças ou utilização da força, o uso da mentira, coarção ou
servidão como forma de pagamento de dívida;
- para fins de deslocação ou detenção de pessoas, pagas ou não num
estado de servidão involuntária, para efectuar trabalho forçado ou como
forma de pagamento por dívida, numa comunidade que não aquela em
que residia antes de ter sido enganada, levada à força ou submetida a
pagamento da dívida contraída.
79
09/10/2002
23:20
Page 80
Para a “Organisation internationale pour les Migrations (OIM), há tráfico de pessoas sempre que:
- um imigrante é envolvido de forma ilícita (raptado, vendido ou simplesmente recrutado) e/ou deslocado, seja dentro das fronteiras internas
do seu País ou para um País estrangeiro;
- os intermediários (traficantes) tirem partido em qualquer estádio do
processo em que intervêm, quer economicamente, quer de outra qualquer forma, através do uso da mentira, coacção e/ou outras formas de
exploração, cujas condições violem os direitos individuais fundamentais
dos imigrantes.
A “Global Alliance Against Trafficking in Women (GAATW)”, a “International
Human Rights Law Group” e a “Foundation Against Trafficking in Women (STV)”
em colaboração com inúmeras ONGs do mundo inteiro chegaram a uma definição baseada nas suas experiências no terreno.
“Todo o acto ou tentativa que implique o recrutamento, o transporte
dentro ou fora das fronteiras nacionais, a troca, a venda, o transfer, o
alojamento ou acolhimento de uma pessoa, através do uso da mentira,
da obrigatoriedade (incluindo o recurso à força ou ao abuso de autoridade) ou como meio de servidão por dívidas contraídas colocar ou manter essa pessoa, com ou sem contrapartidas financeiras em servidão
(doméstica, sexual ou reprodutiva) num trabalho forçado ou em condições análogas à da escravidão, numa comunidade que não aquela em
que a pessoa residia no momento do uso da mentira, do uso da força ou
da servidão por dívidas contraídas”.
80
09/10/2002
23:20
Page 81
Definições
81
09/10/2002
23:20
Page 82
Panfleto usado numa campanha de sensibilização
lançada pela IOM
82
3. PREVENIR
09/10/2002
23:21
Page 83
3.1. Campanhas de informação e de sensibilização
As campanhas de informação e de sensibilização são instumentos a curto prazo
que desempenham um papel essencial na prevenção do tráfico de pessoas. Muitas
vezes, os potenciais imigrantes, particularmente as mulheres e os menores, não
são informados sobre as verdadeiras condições às quais deverão fazer face no País
de destino. Os traficantes tiram muitas vezes partido de potenciais promessas de
emprego e a esperança de uma vida melhor para atrair as suas vítimas.
O objectivo das campanhas de informação deve consistir em fornecer indicações
precisas às pessoas que desejam sair dos seus Países de origem, a fim de lhes permitir tomar uma decisão com total conhecimento de causa. As campanhas devem
fornecer informações concretas sobre as possibilidades, vantagens e limitações da
imigração legal, bem como as condições de aquisição de um visto, de uma autorização de permanência ou de trabalho, e/ou outros procedimentos relacionados
com a imigração. As campanhas de informação devem ser lançadas em cooperação com as ONGs dos Países de origem e de destino, organismos internacionais,
organismos governamentais ligados a estes assuntos, institutos de pesquisa e serviços informativos. É essencial que as campanhas forneçam a todos a informação
sobre as realidades e inconvenientes de uma imigração ilegal, abordando igualmente os riscos e perigos de exploração a eles associados.
PROJECTO "MË JEP NDIHME" (AIDE MOI)
FORMAÇÃO DE ASSISTENTES SOCIAIS NA ALBÂNIA
Coordenação : “On the Road” (Italia).
O projecto foi realiado no quadro da plataforma da cidade de Scutari em
colaboração da região de Emilia Romagna e da Comunidade de Ferrara.
Entre 1999 e 2001, a associação On the Road assegurou a formação de
quarenta assistentes sociais de quinze associações e organismos particulares. Esta formação dever-lhes-ia permitir de seguida levar a cabo campanhas de sensibilização e criar redes nacionais. O projecto previa igualmente promover o desenvolvimento de políticas sociais em cooperação
com organizações internacionais activas na Albânia, através da formação
de quadros, formadores e assistentes sociais quer no sector público quer
no privado.
83
09/10/2002
23:21
Page 84
Estas informações são igualmente difundidas pelos centros de orientação existentes nos Países de destino, tais como os de prestação de serviços, que apoiam os imigrantes. Uma atenção especial deverá ser dada às mulheres e aos menores que
constituem pela sua vulnerabilidade face ao tráfico de pessoas.
No caso de tráfico de pessoas com fins de exploração sexual, é recomendado levarem-se a cabo campanhas de sensibilização destinadas a clientes masculinos nos Países de destino, focando a violência utilizada pelos traficantes, bem
como as condições de vida a que são sujeitas as mulheres e os menores, vítimas
deste tipo de tráfico.
As autoridades competentes devem igualmente ser sensibilizadas para o
tráfico de pessoas, a fim de poderem apoiar os resultados das campanhas de informação. Mais ainda, as medidas a tomar devem ser desenvolvidas pelos responsáveis políticos a fim de se legalmente poder proceder criminalmente contra os traficantes mas igualmente proteger e apoiar as vítimas.
3.2. Paridade
A discriminação por género é uma das principais razões que leva as jovens a imigrar. Ela traduz-se numa condição de inferioridade sentida pelas mulheres que
lhes restringe o acesso à educação, formação profissional e emprego, à atribuição
de certos papeis comunitários e familiares, mas também na sua participação em
questões políticas, religiosas, sexuais e da vida social.
Deverão ser desenvolvidas estratégias a fim de promover, reforçar e integrar políticas de igualdade entre os sexos num quadro de planificação nacional,
regional e internacional.
1.3. Cooperação e desenvolvimento
A inexistência de possibilidades de emprego e de formação profissional é uma das
causas que está na origem da imigração das mulheres. O partir é muitas vezes sentido como a única estratégia que permitirá às mulheres e jovens fazer face às suas
necessidades. Será recomendável lançar projectos nos Países de origem, em estreita colaboração com as ONGs locais, organizações internacionais e organismos
governamentais, com o objectivo de promover os meios de criar algo como centros de formação profissional e comercial, apostando na aquisição de competências e igualmente concessão de programas de micro-crédito.
Convém igualmente apoiar financeirqmente projectos que visem reforçar organizações que trabalham com grupos vulneráveis. Promover este tipo de apoio permitirá que os grupos vulneráveis possam vir a desenvolver uma identidade, uma
auto estima e um espírito comunitário positivo, que os leve a melhorar a sua situação económica e social. Deverá recriar-se um sistema social que desenvolva uma
rede de prestação de serviços locais que apoie estes grupos mais vulneráveis e
assim evite o risco de poderem ser recrutados por redes criminosas.
É igualmente essencial tornar estas actividades acessíveis às vítimas já existentes
e/ou às potenciais vítimas de tráfico de pessoas, incluindo nos seus programas uma
componente de sensibilização ao tráfico.
84
09/10/2002
23:21
Page 85
Prevenir o tráfico de pessoas
CAMPANHA
OIM NA LUTA
NA UCRÂNIA
DE INFORMAÇÃO DA
CONTRA O TRÁFICO DE MULHERES
Tendo em conta a amplitude do fenómeno de tráfico de pessoas na
Ucrânia, a OIM levou a cabo de Janeiro a Junho de 1998 uma campanha de informação em Kiev destinada a fornecer informação precisa e fiável às potenciais vítimas de tráfico no que respeita a realidade e condições de vida e de trabalho no estrangeiro, bem como os
riscos e as consequências relacionadas com o tráfico de pessoas.
Este projecto foi lançado em colaboração com o Ministério ucraniano para a Família e Juventude, o Ministério do Trabalho e Política
Social e o Ministério da Educação, tendo sido financiado pelo
Departamento para a população, os refugiados e as migrações
(ministério americano para os negócios estrangeiros) de acordo com
o novo acordo transatlântico (U.S.A. – U.E.).
Esta campanha teria necessitado de uma pesquisa mais aprofundada
a fim de se poderem reunir as informações sobre o problema do tráfico de pessoas, estabelecer o perfil das potenciais vítimas, conceber
uma estratégia de comunicação global e difundir as informações
para o grande público.
No quadro da estratégia global de comunicação, dois documentários
sobre os riscos da imigração ilegal e sobre as realidades quotidianas
da vida dos imigrantes foram produzidos pela televisão. Por outro
lado, três comunicados de interesse público foram difundidos a fim
de reforçar o perigo existente na oferta de emprego no ocidente e
divulgando onde encontrar informações fiáveis sobre organizações e
pessoas oferecendo empregos no estrangeiro. Para completar, foram
realizados vários programas de rádio com o objectivo de propor uma
análise mais aprofundada sobre a questão do tráfico de pessoas e de
sensibilizar um público mais alargado que utiliza outro tipo de meios
de comunicação.
A OIM criou igualmente uma brochura e um panfleto fornecendo
informações mais detalhadas às potenciais vítimas, quer sobre este
fenómeno quer sobre os recursos e apoios disponíveis.
Este projecto previa igualmente lançar uma linha de apoio telefónico fornecendo informações sobre as condições sociais, legais e de
emprego no estrangeiro, bem como conselhos às potenciais vítimas
ou às já vitimizadas.
85
09/10/2002
23:21
Page 86
Uma advogada pro bono
trabalhando para o CCEM
Foto de D.R.
86
4.
REPRIMIR
09/10/2002
23:21
Page 87
4.1. O exemplo da Bélgica
Na Bélgica o tema sobre o tráfico de pessoas tornou-se ordem do dia no início dos
anos 90, depois da publicação de um livro do jornalista holandês Chris De Stoop
intitulado “Ze zinj zo lief, mijnheer” ( “ Elas são tão gentis, Senhor”).
Este livro conjuntamente com os esforços constantes de Patsy Sorensen (membro
do Parlamento Europeu), divulga os mecanismos internacionais que estão na base
deste comércio ilícito e da exploração aviltante das vítimas que nele caiem.
No seguimento de uma viva reacção da opinião pública, uma comissão de inquérito parlamentar foi efectuada pela Câmara dos representantes, encarregue de
examinar as propostas com o objectivo de adoptar uma política estrutural relativa à luta contra o comércio de mulheres.
Desde então uma série de medidas têm vindo a ser tomadas, segundo a lei de 1995
referente à abolição do tráfico de pessoas e de pornografia infantil, bem como
uma política coerente visando combater este fenómeno.
Lei relativa à repressão e à abolição do tráfico de pessoas e de pornografia infantil datada de 13 de Abril de 1995
A lei relativa à repressão e abolição do tráfico de pessoas e de pornografia infantil, em vigor desde 13 de Abril de 1995 acresceu ao Código penal e à lei sobre os
estrangeiros vigente. Ela distingue claramente o comércio tendo como objectivo a
exploração sexual (sancionada pelo código penal) e o comércio visando a exploração económica e a imigração clandestina (sancionada pela lei sobre os estrangeiros).
A lei relativa à luta contra o tráfico de pessoas introduziu o artigo 77 bis, relativo
à lei de acesso ao território, permanência, residência e o afastamento de estrangeiros datada de 15 de Dezembro de 1980, que prevê que:
“Quem quer que contribua, de que maneira seja, directamente ou através de um intermediário, para a entrada, permanência ou trânsito de um
estrangeiro, fazendo uso sem conhecimento desse estrangeiro, de forma
directa ou indirecta, de manobras fraudulentas, de violência, de ameaças
ou de uma outra qualquer forma de força ou abuso tirando partido de
uma situação particular de vulnerabilidade em que esse estrangeiro se
possa encontrar mercê da sua situação administrativa ilegal ou precária,
de um estado de gravidez ou doença, de uma enfermidade ou deficiên-
87
09/10/2002
23:21
Page 88
cia física ou mental, será punido com uma pena de prisão de um a cinco
anos e do pagamento de um montante de 12 a 619 euros”.
Recentemente, o artigo 77 bis foi complementado por uma nova alínea 1 que
pune, “quem quer abusando da situação particularmente vulnerável de um
estrangeiro, o vender, alugar ou puser à disposição para fins de prostituição em
quartos ou em qualquer outro local com o objectivo de através dele obter um proveito dito anormal”.
A lei de 13 de Abril de 1995 sanciona igualmente a prostituição forçada, a exploração da prostituição e a gestão de bordéis. Por outro lado esta lei preocupa-se
particularmente com a protecção de menores e o aspecto social dos que se prostituem. A lei de 1995 foi acrescida pela adopção da lei de Novembro de 2000 no
que respeita a protecção de menores contra actos criminosos.
Artigo 379 : “Quem quer que atente contra os bons costumes, excitando,
favorecendo ou facilitando a satisfação do prazer de outrem, o deboche,
a corrupção ou a prostituição de um menor do sexo masculino ou feminino será punido com pena de prisão entre cinco a dez anos e o pagamento de um montante entre os 12 e os cento e dezanove euros.
- Ele/ela será punido/a com pena de prisão entre dez a quinze anos e de
um pagamento entre doze a mil duzentos e trinta e nove euros, se o
menor não tiver completado dezaseis anos.
- A pena de prisão será entre quinze a vinte anos, se o menor não tiver
completado catorze anos.”
Artigo 380, alínea 1 : “ Será punido com pena de prisão entre um a cinco
anos e o pagamento de um montante entre 12 a 619 euros:
- Quem quer que para satisfazer o prazer de outrem tenha alugado,
treinado, seduzido ou detido com vista ao deboche ou à prostituição,
mesmo com o seu consentimento, um maior de idade;
- Quem quer que tenha uma casa de deboche ou de prostituição;
- Quem quer que tenha vendido, alugado ou posto à disposição quartos ou qualquer outro local com o objectivo de facilitar a prostituição e assim obter um lucro dito anormal;
- Quem quer que tenha de uma qualquer maneira explorado o deboche ou a prostituição de alguém.
A pena passa de dez a quinze anos de prisão e o montante de 12 a 1239 euros se
o autor “tiver feito uso, de forma directa ou indirecta de manobras fraudulentas,
de violência, ameaças ou de uma qualquer forma de imposição; ou abuso da situação particularmente vulnerável de uma pessoa, mercê da sua situação administrativa ilegal ou precária, do seu estado de gravidez, de uma doença, de uma enfermidade ou de uma deficiência física ou mental”.
88
09/10/2002
23:21
Page 89
Reprimir o tráfico de pessoas
Se as infracções forem cometidas em relação a um menor de dezaseis anos de
idade, a pena de prisão é agravada de quinze para vinte anos e o montante de
vinte e quatro euros para dois mil quatrocentos e setenta e oito euros.
Por outro lado, foi introduzido um artigo no Código de instrução criminal, prevendo poder se atentar do ponto de vista legal contra qualquer belga ou estrangeiro que se encontre na Bélgica, que tenha cometido fora do território uma das
infracções acima referidas, mesmo que a autoridade belga não tenha recebido
qualquer queixa ou notificação oficial apresentada por nenhuma autoridade
estrangeira.
A lei de 13 de Abril de 1995 prevê o encerramento ou a cessação de actividade de
instituições que tenham cometido uma das infracções acima mencionadas, bem
como a confiscação de bens e interdição de colocar pequenos anúncios de cariz
sexual.
4.2. O exemplo de Itália
Desde os anos oitenta que Itália tem vindo a conhecer um fluxo crescente de imigrantes provenientes de África e da Europa de Leste, bem como o emergir e a proliferação de organizações criminosas activas no domínio do tráfico de pessoas. As
organizações criminosas albanesas, russas, nigerianas e chinesas disputam entre si
o controle dos mercados ilegais (droga, prostituição, branqueamento de capitais
...). A luta contra o tráfico de pessoas tornou-se uma prioridade para as autoridades, que têm vindo a tomar várias iniciativas ao nível jurídico e social.
O código penal italiano condena a escravatura (artigo 600) e o comércio e tráfico
de escravos (artigo 601).
Artigo 600 do Código penal italiano :
“Qualquer pessoa que reduza uma outra à escravatura ou a uma condição semelhante à da escravatura é passível de vir a cumprir uma pena de
prisão entre cinco a quinze anos”.
Artigo 601 do Código penal italiano
“Quem quer que trafique ou realize um outro qualquer tipo de comércio de escravos ou de pessoas em condições semelhantes à escravatura é
passível de vir a cumprir uma pena de prisão entre cinco a vinte anos.
Estes artigos são raramente aplicados às condições reais das pessoas sujeitas ao
tráfico, uma vez que não se aplicam a casos de condicionamento psicológico
importante, que pode obstruir a capacidade de fugir voluntariamente à exploração a que estão sujeitas.
Tendo em consideração a situação vulnerável dos menores, a lei italiana nº 269/98
foi acrescida do artigo 601 a fim de superar estes obstáculos acrescentando-lhe a
seguinte disposição:
“Quem quer que trafique ou realize um outro qualquer tipo de comércio que envolva menores, cuja idade seja inferior a 18 anos, para fins de
prostituição é passível de vir a cumprir uma pena de prisão entre os seis
e os vinte anos”.
89
09/10/2002
23:21
Page 90
Foi recentemente introduzido um novo projecto lei. Este distingue a noção de
escravatura e a de servidão e a pena de prisão prevista implica um periodo de oito
a vinte anos.
Este projecto de lei define escravatura como sendo “a condição de sujeição de
uma pessoa, mesmo de facto, ao poder correspondente aos atribuídos aos direitos
de propriedade ou de outros direitos reais”.
Segundo o projecto de lei, a servidão é “a condição de uma pessoa ser forçada ou
incitada a fornecer serviços sexuais a outrem”.
Este projecto de lei define igualmente uma nova infracção, no que respeita o tráfico de pessoas, introduzindo um artigo 602 bis.
“quem quer que force ou incite, através de violência, ameaças ou mentira uma pessoa a entrar, largar ou ficar em território nacional ou a efectuar deslocações dentro do território nacional com o objectivo de exploração económica ou sexual ou com fins de servidão é passível de vir a ser
punido com pena de prisão entre oito a vinte anos”*
A principal vantagem da definição acima referida é a possibilidade de colocar a
infracção no grupo das que dependem da competência dos gabinetes dos procuradores do departamento anti-mafia que trata de assuntos relacionados com
organizações criminosas ligadas à máfia. Este reagrupamento implicará uma centralização das informações obtidas através de inquéritos levados a cabo no âmbito de tais infracções, uma maior coordenação e cooperação internacionais, bem
como um maior acesso aos meios de investigação utilizados na luta contra o crime
organizado.
Lei de 20 de Fevereiro de 1958, nº 75: anulação da regulamentação em matéria
de prostituição e de luta contra a exploração de prostituição de outrem
A lei nº 75 de 20 de Fevereiro de 1985, conhecida igualmente por lei de Merlin é
uma espécie de compromisso entre diferentes posições. De facto, esta lei aboliu a
regulamentação da prostituição e não reconhece a aplicação de sanções penais às
pessoas quue se prostituem. No entanto, ela sanciona não apenas todo o tipo de
conduta relacionado com a organização da prostituição e do proxenetismo, mas
também a cumplicidade, refletindo assim a intenção do legislador de refrear o
aumento da prostituição, que ainda hoje é considerada uma praga social.
Lei de 3 de Agosto de 1998, nº 269: regulamentação da exploração da prostituição, da pornografia e do turismo sexual envolvendo menores como uma nova
forma de escravatura
Para estabelecer a prostituição infantil, o legislador inspirou-se no princípio da
Convenção internacional dos direitos da criança das Nações Unidas, ratificada por
Itália em 1991.
A alínea 2 do artigo 2 da lei nº 269/1998 introduziu no Código penal o artigo 600
bis reconhecendo a infracção da prostituição infantil. A sanção prevista consiste
90
09/10/2002
23:21
Page 91
Reprimir o tráfico de pessoas
numa pena de prisão compreendidad entre seis e doze anos e o pagamento de
um montante situado entre os 15 000 e os 150 000 euros para qualquer pessoa que
incite outra pessoa com idade inferior a 18 anos a se prostituir e qualquer pessoa
que seja cúmplice de prostituição ou de proxenetismo que envolva menores.
A lei visa, através da alínea 1 do artigo 1 da lei nº 269/1998, proteger a liberdade
pessoal do menor e particularmente proteger o seu desenvolvimento físico, psicológico, espiritual, moral e social contra todo e qualquer tipo de abuso e exploração sexual.
Mais ainda, o artigo 600 plus sanciona com uma pena de prisão de seis meses a
três anos toda e qualquer pessoa que tenha relações sexuais com menores de idades situadas entre os catorze e os dezaseis anos, mediante o pagamento de dinheiro ou outra qualquer vantagem económica. Se a vítima tiver entre dezaseis e
dezoito anos, a pena é reduzida num terço. No entanto, se a vítima tiver uma
idade inferior a catorze anos, a pena será aumentada um terço até metade do período maximo. Todas as disposições que prevêm a infracção da exploração de
menores aplicam-se igualmente desde que os delitos sejam cometidos no estrangeiro por cidadãos italianos ou contra cidadãos italianos ou estrangeiros tendo
simultâneamente nacionalidade italiana.
1.3. O exemplo da Áustria
Ao longo destes últimos anos, a Áustria tem vindo a testemunhar um fluxo crescente de mulheres e jovens provenientes da Europa de Leste e da América Latina.
Na Áustria, o tráfico de pessoas para fins de prostituição é especificamente sancionado pelo artigo 217 do Código penal, uma vez que o tráfico com outros fins
que não os da prostituição (exploração doméstica, exploração económica ou do
mundo do espectáculo erótico) não está sujeito a qualquer medida específica.
A primeira alínea do artigo 217 sanciona o recrutamento ou rapto de pessoas com
o fim de as fazerem prostituir-se num País onde elas não são residentes, independentemente de elas se quererem ou não prostituir.
O tráfico de pessoas tendo por finalidade a prostituição é sancionado com uma
pena de prisão de seis meses a cinco anos. Situações agravantes, como o recurso à
mentira, ameaças ou utilização de força para obter proveitos (financeiros), elevam
a pena até dez anos de prisão.
O Código penal austríaco prevê igualmente o crime da escravatura. O artigo 104
define que: “quem quer que se entregue ao comércio de escravos incorre numa
pena de dez a vinte anos de prisão”e “quem quer que provoque a situação de servidão de alguém ou o reduza a uma situação análoga à da escravatura, ou ainda
a que um indivíduo ele próprio se reduza a uma situação de escravatura.”
Contrariamente ao disposto no artigo 217, o atigo 104 do Código penal aplica-se
a todos os casos.
Em Julho de 2000, foi introduzido o artigo 105 à lei sobre estrangeiros a fim de
sancionar a exploração de estrangeiros e de abusar da sua situação de vulnerabilidade.
91
09/10/2002
23:21
Page 92
Foto retirada do programa televisivo –France 2 – 1996
Libertação de Mehret, vítima de escravatura doméstica em
casa de um diplomata
92
5. APOIAR
09/10/2002
23:21
Page 93
E PROTEGER AS VÍTIMAS
5.1. Programas de apoio no País de destino
Inúmeras vítimas encontram-se em situação de irregularidade no País de destino.
Os governos dos Países de destino e de origem devem considerá-las antes de mais
vítimas e não criminosos.
Tendo em conta a natureza clandestina e criminosa do tráfico de pessoas, as vítimas são muitas vezes sujeitas a riscos que põem em perigo a sua saúde e o seu
bem-estar. O medo de serem expulsas e as represálias contra os membros da sua
família, bem como a coacção e a exploração, assim como a violência dos traficantes leva muitas vezes as vítimas a situações de marginalidade e de vulnerabilidade.
A fim de contribuir de maneira efectiva à protecção e apoio das vítimas desta nova
forma de escravatura, é indispensável levar a cabo políticas e programas integrados visando proteger e melhorar a sua situação.
Estes programas de protecção deveriam ser adaptados às suas necessidades individuais e complementados com a atribuição de um documento de autorização de
permanência. As vítimas deveriam poder beneficiar de uma socialização, de aconselhamento, de apoio psicossocial e médico, de apoio jurídico, de uma orientação
e de acompanhamento profissional.
Alguns governos já lançaram programas de apoio às vítimas permitindo-lhes a
obtenção de autorização de permanência no País de destino se colaborarem com
o sistema judicial ou se se integrarem num programa social de reabilitação.
No entanto, as vítimas não vêm com bons oçhos testemunharem contra os traficantes, uma vez que o seu testemunho as leva a arriscar a sua vida e a das suas
famílias.
93
09/10/2002
23:21
Page 94
5.1.1. O exemplo da Bélgica
Procedimento relacionado com a atribuição de autorizaçõ de permanência, serviços de emprego e de apoio às vítimas de tráfico
Uma circular emitida pelo Ministério federal da Justiça e pelo Ministério federal
do Interior referente à atribuição de autorização de permanência e autorização
de trabalho às vítimas estrangeiras faz saber tratar-se de um procedimento especial ao lhes autorgar uma autorização de permanência.
De acordo com esta circular, o procedimento é o seguinte:
Primeira fase:
Uma ordem para abandonar o território (no prazo de quarenta e cinco dias) é
enviada às pessoas que abandonaram o meio que as forçou a entrar no tráfico
de pessoas, devendo elas se dirigir a um serviço de apoio especializado.
Segunda fase:
Uma “declaração de entrada” no País (por um período de três meses) é-lhes
entregue caso elas tenham, no prazo dos quarenta e cinco dias, apresentado
uma queixa ou uma declaração contra a pessoa que as estava a explorar junto
de um qualquer serviço policial.
Terceira fase:
No final do período de três meses, se o Procurador do Rei informar que a
queixa ou declaração apresentada foi aceite como podendo ter fundamento e
considerada a queixosa uma eventual vítima de tráfico, a vítima será então
inscrita no Registo de estrangeiros e ser-lhe-á atribuída uma autorização de
permanência por um período de seis meses.
A pessoa em questão pode requerer um pedido de autorização de permanência
por período indeterminado, quando a pessoa (independentemente do sexo)
contra a qual apresentou queixa foi indiciada para ir a tribunal. A autorização de
permanência por um período indeterminado pode ser outorgada quando a
queixa ou declaração apresentada pela pessoa em questão foi considerada como
tendo fundamento. Uma vítima está oficialmente autorizada a trabalhar a partir
do momento em que possua uma declaração de entrada no País ou uma certidão
de inscrição no Registo de estrangeiros.
Os três centros de acolhimento especializados em questões relacionadas com o
tráfico de pessoas (Pag-Asa, Payoke e Surya) estão autorizados a pedir toda a
documentação relacionada com os procedimentos de emissão de autorização de
permanência em nome da vítima. Estes Centros dispõem de uma grande variedade de serviços ao serviço das vítimas de tráfico, tais como apoio jurídico, aconselhamento, cuidados médicos e de apoio psicológico, orientação profissional permitindo-lhes seguir a formação mais adequada, alojamento / follow-up.
Convém sublinhar que a circular acima mencionada se aplica a vítimas de tráfico
no seu sentido mais amplo: vítimas de tráfico com o objectivo de exploração económica e sexual, bem como imigração clandestina.
94
09/10/2002
23:21
Page 95
Apoiar e proteger as vítimas
Segundo a mesma circular, uma vítima de tráfico pode trabalhar oficialmente na
Bélgica, desde que neste caso o empregador peça uma autorização ao Ministério
do Trabalho para contratação de uma pessoa saída de um outro País e a respectiva autorização de trabalho.
De acordo com o Decreto Real regulamentando o financiamento do acolhimento
ás vítimas de tráfico, a autorização de permanência atribui ao seu titular vantagens sociais assumidas pelo centro de acolhimento especializado ou reembolsadas
pela segurança scial.
Entretanto melhoramentos em relação ao procedimento de concessão de autorização de permanência foram submetidos à apreciação dos Ministérios do
Trabalho, do Interior e dos Assuntos Sociais, sob a iniciativa dos três centros especializados e do Serviço de estrangeiros.
A proposta prevê que a seguir à segunda fase, se o Serviço de estrangeiros não
obtiver resposta do Gabinete do Procurador, a declaração de entrada seja prolongada por um novo período de três meses. Se mesmo assim, o Gabinete do
Procurador não responder antes da prorrogação do prazo de três meses , o Serviço
de estrangeiros deverá emitir uma autorização de permanência válida por um período de seis meses.
Durante todo este período, a vítima tem a obrigação de ser assistida por um centro especializado.
O certificado será prolongado durante todo o inquérito judicial.
A vítima pode pedir uma autorização de permanência se:
- A sua queixa levar à condenação do traficante em primeira instância.
- O Procurador do Rei incluir uma infracção em matéria de tráfico de pessoas na
queixa apresentada contra o acusado, mesmo que o acusado não tenha sido
condenado por essa infracção, ou se a queixa teve fundamento durante todo
o procedimento.
5.1.2. O exemplo de Itália
O artigo 18 de um texto único com as disposições referentes à regulamentação
sobre a imigração e o estatuto de estrangeiros (Decreto Legislativo de 25 de Julho
de 1998, nº286)
O artigo 18 relativo à imigração regulamenta os procedimentos para a concessão
de autorização de permanência por razões de protecção social. Esta autorização
pode ser concedida “desde que as operações policiais, os inquéritos e os procedimentos judiciais incluam uma das infracções definidas pelo art. 3 da lei de 75
(1958) ou pelo art. 380 do Código de procedimento penal (ligados à prostituição
e a outros delitos graves), ou desde que os serviços sociais de uma administração
local, no exercício do seu trabalho de assistência social, identifiquem situações de
95
09/10/2002
23:21
Page 96
abuso ou de exploração grave de um cidadão estrangeiro e desde que a segurança deste cidadão estrangeiro seja posta em perigo na sequência de tentativas de
fuga de uma organização criminosa implicada em qualquer das infracções acima
mencionadas, na sequência de declarações feitas durante os inquéritos preliminares ou na sequência dos procedimentos judiciais”
As autoridades locais, as associações privadas a elas associadas ou o Procurador da
República podem pedir a concessão de uma autorização de permanência desde
que tenham sido iniciados procedimentos penais na sequência de situações de violência e de exploração graves.
A partir do momento em que o pedido tenha dado entrada através de uma autoridade local ou através de uma organização privada oficializada, o “questore”
tendo uma incumbência semelhante à do prefeito da Polícia, deve avaliar a existência de circunstâncias de abuso ou de violência no que respeita a presumível vítima. Mais ainda, o “questore” deve ser informado do programa de integração que
está a ser seguido. As organizações privadas devem informar o Presidente da
Câmara do local e data de início deste programa de integração. Devem igualmente efectuar todos os procedimentos administrativos apropriados e enviar um
relatório semestral às autoridades locais sobre a evolução do programa. Estas associações têm igualmente a obrigação de informar o Presidente da Câmara e o prefeito da Polícia, se por exemplo algum estrangeiro deixar de participar no programa de integração.
A autorização “concedida em conformidade com este artigo tem uma duração de
seis meses e pode ser renovada por um período de um ano ou mais, se necessário,
por razões judiciais”, se o estrangeiro arranjou emprego até à data da expiração
ou se se inscreveu nalgum estabelecimentode ensino oficial.
“A autorização de permanência prevista neste artigo permite o acesso aos serviços sociais e aos estabelecimentos de ensino, bem como a inscrição nos serviços de
emprego e a possibilidade de acesso a um emprego sob reserva da condição de
idade mínima ser satisfeita.”
No entanto, esta autorização de permanência ser-lhe-á retirada caso deixe de participar no programa de integração, a sua conduta não seja compatível com os
objectivos do programa ou ainda se as condições de concessão dessa autorização
não sejam mais aplicáveis.
Nos termos do regulamento da aplicação do Texto Único, as associações intervenientes nesta política devem ser oficializadas e terem já concluidos os contratos ou
acordos específicos com as autoridades locais. O pedido de inscrição deve ser submetido aos Ministérios dos Assuntos Sociais e de Igualdade de Oportunidades com
uma proposta de projecto de programa de integração individualizada. Uma
Comissão interministerial, composta por representantes dos Ministérios dos
Assuntos sociais e da Igualdade de Oportunidades, do Interior e da Justiça, decide
em função das propostas dos projectos.
Em geral, estes programas de integração visam propor às vítimas uma orientação
e formação profissionais, um apoio a l’inserção no mundo do trabalho mas também apoio jurídico, cuidados médicos e apoio psicológico, bem como alojamento.
96
09/10/2002
23:22
Page 97
5.2. O regresso voluntário e o acolhimento no País de origem
Poucas normas internacionais fazem referência ao retorno das vítimas de tráfico
de pessoas aos seus Países de origem. O artigo 19 da Convenção para a repressão
do tráfico de pessoas e a exploração da prostituição de outrem datando de 1949
estipula que o pagamento dos gastos de repatriamento deve ser reembolsado
pela vítima. Se a vítima não pode assumir esses gastos, o Estado de acolhimento
tem a obrigatoriedade de financiar esse pagamento temporáriamente e proceder
ao repatriamento legal.
No entanto, o recente Protocolo das Nações Unidas com o objectivo de prevenir,
reprimir e punir o tráfico de pessoas, em particular o de mulheres e crianças, complementando a Convenção das Nações Unidas contra o crime transnacional organizado, prevê a obrigatoriedade de um País de origem aceitar e facilitar o regresso de uma vítima dentro de um prazo razoável.
O País de origem deve emitir os documentos de viagem e toda e qualquer outra
autorização necessária à efectivação da viagem e retorno ao País de origem, bem
como verificar sem grandes delongas se a vítima em causa é ou não oriundo do
seu país. Os Países de acolhimento têm a obrigatoriedade de garantir que esse
regresso, de preferência voluntário, seja feito com toda a segurança e respeitando os procedimentos acordados. Alguns indivíduos que foram decepcionados e
explorados por traficantes desejam ardentemente regressar ao seus Países de origem. No entanto, uns poderão inscrever-se em programas de repatriamento
voluntário, enquanto outros deverão enfrentar a expulsão. Em qualquer um dos
casos poderão haver obstáculos que possam impedir o seu regresso, particularmente se imigraram sem documentos legais ou se os traficantes lhos confiscaram.
Na maioria dos casos, as vítimas de tráfico não dispõem de meios financeiros para
regressar aos seus Países de origem, nem de documentos de viagem legais. É
consequentemente preferível que o processo de repatriamento e de apoio seja
assumido pelos Países de destino e de origem.
Por outro lado, devem ser levados a cabo programas que possam garantir a segurança das vítimas que pretendem regressar aos seus Países de origem. Estes programas devem fornecer uma vasta gama de serviços adaptados às necessidades da
pessoa repatriada, tais como informações (antes e depois da partida), um apoio
financeiro, uma ajuda à sua reintegração, serviços de orientação, follow-up e
mediação familiar, acções de formação profissional permanentes, bem como oportunidades de poder arranjar um emprego e fazer face às suas necessidades.
5.2.1. Programas de apoio ao regresso voluntário
Desde 1979 que a Organização internacional das migrações têm efectuado programas de apoio ao regresso voluntário para os Estados membros da UE.
Constatou-se que estes programas de regresso efectuados em grande escala constituiam uma alternativa mais humana e económica à expulsão forçada. Estes programas de regresso evitam que o imigrante sinta o impacto negativo da expulsão
e tenha eventuais repercussões em relação ao sucesso da sua reintegração.
97
09/10/2002
23:22
Page 98
Uma vez que os custos de viagem são reduzidos, graças a acordos estabelecidos
com companhias aéreas e outras transportadoras públicas, os custos destes programas de regresso são inferiores aos custos associados a procedimentos de expulsão, bem como os custos sociais (a longo termo) associados a uma permanência
prolongada.
A efectivação dos programas de apoio ao regresso voluntário compreende três
etapas fundamentais: o período que antecede a partida (com o fornecimento de
informações e conselhos às comunidades de imigrantes no país de acolhimento),
a viagem propriamente dita e o período que se segue à chegada, sempre que a
OIM esteja presente no País de origem (fornecimento de informação aos imigrantes, orientação a dar-lhes, fundos para se organizarem e deslocações a efectuarem no País de origem).
A OIM lançou uma série de programas de apoio ao regresso voluntário em vários
Países, entre os quais a Bélgica, Itália e Alemanha.
O PROGRAMA REAB
DA
OIM
NA
BÉLGICA
Desde 1984 que a OIM lançou um programa de apoio ao regresso
voluntário, em estreita colaboração com o Governo belga, o Alto
Comissariado das Nações Unidas para os refugiados, o Comissariado geral
belga para os refugiados e apátridas, organizações de benevolência e fornecedores de serviço.
O programa reveste-se de um carácter humanitário e voluntário uma vez
que ajuda os estrangeiros que tomaram a decisão, sem que tenham sido
submetidos a qualquer pressão ou coarção, de regressar aos seus Países de
origem ou de partir para um terceiro país e que não disponham de meios
financeiros suficientes e queiram evitar as consequências inerentes a uma
expulsão. Este apoio inclui a organização da viagem e os custos dos bilhetes de regresso do imigrante e da sua família, as despesas ligadas à sua
partida e à sua reintegração.
5.2.2. Apoio ao regresso voluntário e à reintegração
Recomenda-se vivamente a certificação da durabilidade do regresso e a redução
das causas fundamentais de tráfico de pessoas, a fim de se poder associar um programam de apoio ao regresso voluntário ao de um programa de reintegração
voluntária.
A elaboração e efectivação de projectos de regresso e de reintegração devem ser
examinados caso a caso, uma vez que as situações, as necessidades e as prioridades das vítimas diferem grandemente em função das circunstâncias, nomeadamente as existentes nos seus Países de origem.
Tendo em conta o aumento do número de menores não acompanhados vítimas de
exploração económica e sexual, dever-se-lhes-á prestar uma atenção especial,
tendo em consideração os interesses do menor.
98
09/10/2002
23:22
Page 99
REGRESSO
E REINTEGRAÇÃO DE VÍTIMAS DE TRÁFICO DE
PESSOAS E OUTRAS VÍTIMAS VULNERÁVEIS
MENORES) EM ALGUNS
PAÍSES
DA REGIÃO
(MULHERES E
DO MÉKONG
Desde 1996 que a OIM gere um projecto em parceria com agências governamentais envolvidas neste processo, as ONGs e organizações intergovernamentais dos seis Países da região do Mékong : a Tailândia, o Cambodja,
o Vietnam, o Myanmar, o Laos e a província chinesa de Yunnan.
O objectivo global deste projecto consiste em romper o ciclo vicioso do tráfico de pessoas através da implementação de uma infraestrutura eficaz
que assegure o regresso voluntário com toda a segurança bem como a
reintegração das vítimas de tráfico e outras vítimas vulneráveis (mulheres
e menores). Este projecto visa igualmente permitir às vítimas correrem
menos riscos de cair de novo na mesma malha.
Tendo isto em vista, colocar-se em campo, desenvolvendo uma abordagem
institucionalizada e multi-sectorial através do aprofundamento da cooperação entre as autoridades governamentais e as ONGs, significa transformar este programa de regresso e de reintegração num mecanismo regional de luta contra o tráfico de pessoas.
No País de origem, os programas de regresso e de reintegração propõem
uma vasta gama de actividades em função da disponibilidade e das capacidades das organizações cooperantes.
Os programas de regresso e de reabilitação propõem aos beneficiários serviços médicos e de apoio psicológico, alojamento, serviços educacionais,
orientação, formação profissional, follow-up , bem como micro-créditos e
actividades geradores de proveitos financeiros.
Desde o seu início, este projecto já permitiu a centenas de vítimas a possibilidade de regressarem aos seus Países de origem. Algumas delas participaram igualmente em programas de apoio e de reintegração.
Para além dos programas de regresso voluntário e de reabilitação, foram
organizadas diferentes acções de prevenção no âmbito da luta contra o
tráfico e de sensibilização sobre o problema do HIV nos Países de origem.
Outros projectos ainda foram levados a cabo para apoiar comunidades
alvo de imigração ilegal e de tráfico de pessoas.
Acções de formação sobre protecção, regresso e reintegração das vítimas
de tráfico de pessoas forma organizadas por membros de organizações
governamentais e das ONGs.
Por fim, este projecto engloba ainda estudos de pesquisa e várias actividades de forum sobre estratégias de reintegração e problemas relacionados com os movimentos de trabalhadores em situação ilegal.
99
09/10/2002
23:22
Page 100
Photo: D.R.
100
6. INICIATIVAS
DA
09/10/2002
23:22
Page 101
UNIÃO EUROPEIA
A acção comum de 24 de fevereiro de 1997 propõe definições em relação ao tráfico de
pessoas bem como à exploração sexual de adultos e de menores. Apela aos Estados membros da UE que sancionem estas infracções, tomem medidas de protecção e de apoio adequadas às vítimas de tráfico de pessoas e de exploração sexual e desenvolvam uma vasta
cooperação judicial entre os vários Estados membros. Por seu lado, a Comissão europeia
desenvolveu dois programas específicos, um visando a luta contra a violência no que se
refere às mulheres e menores, e um segundo contra o fenómeno do tráfico de pessoas.
6.1 Daphné
O programa Daphné visa proteger os menores, os menores, as jovens e as mulheres através da prevenção e apoio concedidos às vítimas de violência.Daphne reforça o estabelecimento e o reforço de redes multidisciplinares, bem como a cooperação nomeadamente entre as ONGs e as organizações públicas afim de melhorar a troca de informações e
os procedimentos no quadro da prevenção da violência, do apoio e protecção a menores,
jovens e mulheres. Visa igualmente lançar campanhas de informação em colaboração
com os Estados membros da UE e campanhas de sensibilização sobre os potenciais riscos
de violência e as formas de os evitar, destinadas ao grande público, aos orgãos de informação bem como às mulheres, aos menores e aos jovens. Daphne favorece igualmente o
desenvolvimento de fontes de informação incluindo as relacionadas com a violência, prevenção e apoio às vítimas de violência. Estas fontes devem ser acessíveis às ONGs e aos
organismos públicos. Financia ainda estudos sobre a violência e abusos sexuais com vista
à identificação das medidas apropriadas a tomar para prevenir a violência bem como a
apoio a prestar às vítimas dessa violência. O programa Daphné promove igualmente a
identificação, a gestão e a comunicação das consequências dessa violência.
6.2. Stop
O programa Stop visa contribuir na prevenção e luta contra o tráfico de pessoas e exploração de menores. Encoraga a efectivação de redes que trabalhem com as autoridades
competentes no domínio da prevenção e na luta contra o tráfico de pessoas, bem como
no apoio a prestar ás vítimas com vista a trocar e difundir informações, experiências ,
novos métodos e mlhores técnicas de abordagem.
STOP promove igualmente a pesquisa científica, bem como a elaboração de manuais e
módulos de formação. Ao promover uma abordagem multidisciplinar e coordenada ao
tráfico de pessoas e à exploração de menores, este program tenta estimular o empenhamento de organizações privadas ou públicas dos estados membros da UE, bem como de
outros Países candidatos e/ou de terceiro mundo.
101
09/10/2002
23:22
Page 102
Photo: D.R.
102
09/10/2002
23:22
Page 103
CONCLUSÃO
O tráfico de pessoas é um fenómeno multidimensional. É convicção dos intervenientes na prevenção e luta contra este fenómeno que uma abordagem multidisciplinar constitui a única opção com hipóteses de ser bem sucedida.
Uma coordenação e cooperação estreita entre todas as organizações governamentais, não governamentais e internacionais empenhadas na luta contra o tráfico de pessoas torna-se indispensável. Convém igualmente estabelecer uma rede
entre os vários representantes dos organismos envolvidos quer a nível nacional
quer a nível internacional. Esta colaboração permitirá poder criar um forum que
tenha um forte nível de controlo do desenvolvimento das políticas de luta contra
o tráfico de pessoas nos Países de destino, de trânsito e de origem. É igualmente
necessário melhorar e partilhar as melhores prácticas no domínio da luta e de prevenção do tráfico de pessoas, bem como recolher e trocar informações fiáveis.
A nível nacional devem ser estabelecidos acordos com as autoridades governamentais e com as ONGs envolvidas permitindo uma melhor coordenação e uma
melhor colaboração no quadro de uma estratégia multisectorial onde cada instituição deverá partilhar as suas competências tendo como objectivo combater o
tráfico de pessoas.
Os traficantes e exploradores tiram partido do facto de os riscos que correm serem
inferiores aos potenciais ganhos financeiros envolvidos. Uma das maneiras de
lutar contra este fenómeno consiste em tornar estas actividades menos rentáveis
aos olhos dos traficantes, penalizando-os de forma mais dura e aumentando as
penas em que incorrerem.
A abordagem actual dos governos concentra-se principalmente nas estratégias
repressivas tais como políticas de imigração restritivas e no reforço dos procedimentos penais. Esta abordagem não abrange efeitos preventivos e mais ainda não
responde às necessidades das vítimas.
Para além dos métodos repressivos usados na luta contra esta escravatura, devem
imperativamente ser desenvolvidas estratégias com o objectivo de melhorar e
garantir a protecção dos direitos fundamentais das vítimas de tráfico de pessoas.
103
ΕΜΠΟΡΙΑ ΑΝΘΡΩΠΩΝ¥ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ
ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ - ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ - ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Εισαγωγή............................................................................................... 107
1.Το φαινόμενο της εμπορίας ανθρώπων ........................... 109
2.Ορισμοί......................................................................................... 129
3.Πρόληψη της εμπορίας ανθρώπων ................................... 135
4.Ποινικοποιώντας την εμπορία ανθρώπων ...................... 139
5.Βοήθεια και προστασία του θύματος ................................ 147
6.Πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.......................... 157
Συμπεράσμα ........................................................................................ 159
105
Photo: Marie Dorigny
106
Εισαγωγή
Το πρόγραμμα ∆ΑΦΝΗ « Βελτιώνοντας την παροχή βοήθειας και την
προστασία των θυμάτων της εμπορίας ανθρώπων » αναπτύχθηκε
κάτω από το γενικό πλαίσιο της ανταλλαγής πληροφοριών και της
συνεργασίας μεταξύ των αρχών που εμπλέκονται στην καταπολέμηση της
σωματεμπορίας.
Το πρόγραμμα στοχεύει στην συλλογή και στην προαγωγή των καλύτερων
πρακτικών αναφορικά με τη βοήθεια των θυμάτων εμπορίας, με σκοπό την
ένταξή τους στις χώρες προορισμού αλλά και την επανένταξή τους στις
χώρες προέλευσης.
Η εμπορία ανθρώπων είναι ένα θέμα επίμαχο και ευαίσθητο. Τα θύματα
αυτού του φαινομένου συχνά τυγχάνουν απάνθρωπης μεταχείρισης και
επίσης, στις περισσότερες χώρες τους θεωρούν παράνομους μετανάστες
οι οποίοι και αντιμετωπίζουν αναγκαστική απέλαση.
Αυτό το εγχειρίδιο, περιλαμβάνει την εμπειρία θυμάτων σωματεμπορίας
που έχουν βοηθηθεί σε τρεις χώρες – μέλη της ΕΕ : Comité Contre l’Esclavage Moderne στη Γαλλία, Payoke και Pag-Asa στο Βέλγιο, On the Road, η Differenza Donna και η Servizio Pastorale Migranti – Caritas στην Ιταλία καθώς
και μια μη κυβερνητική οργάνωση ο ∆ιεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης
(∆ΟΜ).
Το φαινόμενο, οι ορισμοί του καθώς και οι στρατηγικές του παρουσιάζονται
εδώ με παραδείγματα.
107
Photo: D.R.
108
1. Το φαινόμενο της εμπορίας ανθρώπων
Η εμπορία ανθρώπων είναι ένα φαινόμενο που μεταβάλλεται διαρκώς κι
έτσι η πιο συνηθισμένη μορφή του, αύριο θα φαίνεται ξεπερασμένη. Γι’
αυτό το λόγο το πρώτο μέρος του εγχειριδίου προσπαθεί να αντιμετωπίσει
το θέμα της εμπορίας ανθρώπων μ’ έναν τρόπο που να αντιπροσωπεύει
ακριβώς την πραγματικότητα. Έχοντας υπόψη μας αυτό, επιλέξαμε να
εκθέσουμε ξεχωριστά τις διάφορες δραστηριότητες που μπορεί να
αποτελούν στοιχεία της εμπορίας ανθρώπων. Το εγχειρίδιο έχει ως στόχο
να παρουσιάσει μια συγκεκριμένη εικόνα αυτών των στοιχείων μέσω
παραδειγμάτων και αποφεύγοντας τα στερεότυπα.
1.1 Εμπορία ανθρώπων από τη χώρα προέλευσης στην χώρα
προορισμού
Κανένας άνθρωπος ανα τον κόσμο, δεν εγκαταλείπει τη χώρα του
χωρίς λόγο. Με το να φύγεις σημαίνει ότι διαλύεις την οικογένεια σου,
τσακώνεσαι μ’ αυτούς που αγαπάς, τους φίλους σου, χάνεις τη δουλειά
σου εγκαταλείπεις το χωριό ή την πόλη σου, τη χώρα σου, τον πολιτισμό
σου, το σπίτι σου. Με λίγα λόγια, όταν κάποιος φεύγει αφήνει πίσω του τα
πάντα. Εύλογο είναι να αναρωτηθεί κάποιος για τους παράγοντες που τους
αναγκάζουν να αφήσουν το σπίτι τους με οποιοδήποτε κόστος
.
Οι παράγοντες αυτοί χωρίζονται σε δύο ομάδες. Από τη μια μεριά είναι
οι παράγοντες όπως οικονομική ανέχεια, ανεργία, καταπίεση, φυσικές
καταστροφές και πόλεμοι, οι οποίοι και δεν πρέπει να υποτιμούνται.
Από την άλλη, υπάρχουν παράγοντες στη ∆υτική Ευρώπη που ελκύουν
τους ανθρώπους, όπως η δημοκρατία, η ελευθερία και οι ευκαιρίες για
επαγγελματική απασχόληση. Επίσης, δεν πρέπει να παραβλέψουμε τις
ιστορίες (αληθινές ή μη), και τις φωτογραφίες συμπατριωτών οι οποίοι
προϋπήρξαν μετανάστες στον ∆υτικό κόσμο.
1η περίπτωση : Μια νεαρή γυναίκα από τη Σιέρα Λεόνε, είδε τους
γονείς της να δολοφονούνται. Έφυγε από τη χώρα της, χάνοντας
επαφή με τον σύζυγο και το δίχρονο παιδί της, και κατέληξε σε
ένα κέντρο συγκέντρωσης προσφύγων σε μια γειτονική χώρα.
109
Έκανε
στην
την
μετά
επαφές με μια ηλικιωμένη γυναίκα που είχε ταξιδέψει
∆υτική Ευρώπη πριν πολλά χρόνια. Η γυναίκα αυτή
βοήθησε
να
ταξιδέψει
παράνομα
στο
Βέλγιο
και
την ανάγκασε να δουλεύει σαν πόρνη σε ένα μπαρ.
1.1.1. Μέθοδοι συλλογής νέων ανθρώπων
Θύματα σωματεμπορίας δεν είναι απαραίτητα μόνο οι άνθρωποι που
δεν μπορούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, αλλά είναι κι εκείνοι
που ψάχνουν για διεξόδους στις συνθήκες διαβίωσής τους. Γενικά, οι νέοι
άνθρωποι, που παίρνουν πρωτοβουλίες είναι κι αυτοί που δεν παραδίνονται
σε μια κοινωνικο – οικονομική κατάσταση που δεν έχει καμία προοπτική.
Συχνά, αυτοί οι άνθρωποι κάνουν λάθος κρίσεις. Αντιλαμβάνονται τις
συνθήκες που επικρατούν στις κοινωνίες τους από τις οποίες θέλουν και
να δραπετεύσουν, όμως δεν έχουν τόσο καλή κρίση στο τι τους περιμένει
στην πραγματικότητα. Συχνά υπερεκτιμούν τις ευκαιρίες που πρόκειται να
έχουν στη ∆υτική κοινωνία και αποτυγχάνουν να αντιληφθούν το γεγονός
ότι αυτοί που τους παρουσιάζουν την προοπτική ενός λαμπρού μέλλοντος,
έχουν άλλα σχέδια γι’ αυτές. Αυτές οι γυναίκες γίνονται πολύ εύκολα
« λεία » της υπόσχεσης για μια καλή δουλειά στο εξωτερικό. Πιστεύουν ότι
αυτή η δουλειά θα τους παράσχει πάρα πολλά χρήματα με τα οποία θα
μπορέσουν να στηρίξουν οικονομικά τις οικογένειές τους στην πατρίδα
τους. ∆υστυχώς σε πολλές περιπτώσεις οι μελλοντικές μετανάστριες δεν
γνωρίζουν τι δουλειά προσφέρεται κι ακόμη κι αν τους ξεκαθαριστεί η
φύση της εργασίας που θα κάνουν, εξαπατούνται σχετικά με την αμοιβή
τους, τις συνθήκες εργασίας και τις εργασιακές σχέσεις.
2η περίπτωση : μια νέα γυναίκα, 24 ετών από τη Λιθουανία, σκεφτόταν
να εγκαταλείψει την πατρίδα της. Η κατάσταση στη Λιθουανία ήταν τόσο
αβέβαιη που δεν μπορούσε να παρέχει στον εαυτό της ούτε τα απαραίτητα.
Είχε ένα χρόνο χωρίς δουλειά και της φαινόταν ότι τίποτε δεν θα άλλαζε.
Όταν η γυναίκα έφυγε από το σπίτι της, της είπαν ότι θα μπορούσε να
δουλέψει σε ένα μπαρ στη Γερμανία και ότι το μόνο που θα έκανε ήταν να
ενθαρρύνει τους πελάτες να πιουν ένα ποτό και θα έπαιρνε ποσοστά από
αυτό. Τελικά, κατέληξε να δουλεύει σαν πόρνη, να δίνει τα χρήματα που
έβγαζε σ’ αυτόν που την εξέδιδε και ο οποίος τη χτυπούσε αν θεωρούσε ότι
τα χρήματα που έφερνε δεν ήταν αρκετά
110
Πολύ συχνά, οι γονείς εμπιστεύονται τα παιδιά τους σε συγγενείς, φίλους
ή άλλους – μπορεί να είναι και σωματέμποροι – που ζουν στην Ευρώπη.
Μ’ αυτόν τον τρόπο οι γονείς ελπίζουν ότι θα δώσουν στα παιδιά τους την
ευκαιρία να πάνε σχολείο να λάβουν τη βασική εκπαίδευση και τελικά να
έχουν μια καλύτερη ζωή. Παρόλα αυτά, μετά την άφιξή τους στη χώρα
προορισμού, τα παιδιά μπορεί να αντιμετωπίσουν συνθήκες όμοιες με
αυτές της μοντέρνας δουλείας.
Μια άλλη μέθοδος που χρησιμοποιούν για να πείσουν τα νέα κορίτσια να
πάνε στη ∆ύση, είναι η μέθοδος του « εραστή ». Τα κορίτσια γνωρίζουν
κάποιον σε μια ντίσκο, μετά το σχολείο ή ακόμη και στη γειτονιά τους.
Αρχίζουν μια σχέση και όλα στην αρχή φαίνονται καλά. Μετά από καιρό το
αγόρι προτείνει στην κοπέλα να φύγουν στις ∆υτικές κοινωνίες μαζί ώστε
να έχουν μια ευτυχισμένη και επιτυχημένη ζωή. Στην αρχή, όλα είναι καλά,
αλλά μόλις φτάσουν στη χώρα προορισμού, ξεκαθαρίζεται στην κοπέλα ότι
πρέπει να κερδίσει χρήματα και εξαναγκάζεται να δουλέψει σαν πόρνη.
3η περίπτωση : Μια Μαροκινή γυναίκα ήθελε να πάρει μαζί της στο Βέλγιο
ένα κορίτσι από το Μαρόκο. Υποσχέθηκε στους γονείς της ότι θα την
πρόσεχε σαν κόρη της, θα προσπαθούσε να αποταμιεύσει χρήματα και να
της βρει και κάποιον να παντρευτεί. Επίσης, συμφωνήθηκε να προσέχει η
κοπέλα τα παιδιά της γυναίκας αυτής και να τη βοηθάει με τις δουλειές του
σπιτιού.
Όταν έφτασαν στο Βέλγιο, ξεκαθαρίστηκε στην κοπέλα ότι θα είχε την
αποκλειστική ευθύνη για τις οικιακές δουλειές και θα βοηθούσε και σε ένα
μαγαζί. Το κορίτσι κοιμόταν στο πάτωμα, στο δωμάτιο των παιδιών και δεν
της επιτρεπόταν να τρώει με την οικογένεια. ∆εν πληρωνόταν ποτέ και δεν
της επιτρεπόταν να βγαίνει έξω, επειδή ήταν επικίνδυνο μιας και έμενε στη
χώρα παράνομα.
4η περίπτωση : Τον Μάρτιο του 1999, μια 26χρονη Αλβανίδα γνώρισε
έναν συνομήλικο της άντρα. Από την πρώτη στιγμή που συναντήθηκαν,
ο άντρας αυτός την έκανε να πιστέψει ότι ήταν ερωτευμένος μαζί της και
ήθελε να την παντρευτεί και να πάνε στην Ιταλία μαζί. Η κοπέλα στην αρχή
αρνήθηκε να κάνει σχέση μαζί του επειδή ήταν στη μέση οι διαδικασίες του
διαζυγίου της. Παρόλα αυτά μετά από κάποιον καιρό ήταν ξεκάθαρο ότι τα
αισθήματα ήταν αμοιβαία. Ο άντρας της ζητούσε να κρατήσουν μυστική
111
της σχέση τους γιατί ήταν ακόμη παντρεμένος και ζούσε με τη γυναίκα
του. Μετά από κάποιους μήνες το ζευγάρι αποφάσισε να φύγει στην Ιταλία.
Όταν έφτασαν, η γυναίκα υποχρεωνόταν να δουλεύει σαν πόρνη και αν
αρνούνταν ο άντρας θα κανόνιζε να φέρουν την αδερφή της να δουλέψει
στη θέση της.
Η πιο δραστική μέθοδος να αναγκάσει κανείς κάποιες γυναίκες να φύγουν
στο εξωτερικό είναι απαγάγοντας τες. Αυτό ειδικά, γίνεται με κορίτσια από
την Ανατολική Ευρώπη. Η απαγωγή συνήθως οδηγεί στην αναγκαστική
πορνεία.
5η Περίπτωση : ∆ύο άντρες πλησίασαν μια 16χρονη Αλβανίδα την ώρα
που πήγαινε στο σχολείο της. Την ρώτησαν αν θα ήθελε να πιει ένα ποτό
μαζί τους. ∆εν έφερε αντίρρηση, και μπήκε στο αυτοκίνητο τους. Οι δυο
άντρες την πήγαν σε μια καφετέρια και την μέθυσαν. Το μόνο πράγμα που
η κοπέλα θυμόταν μετά ήταν να μπαίνει στο αυτοκίνητο μαζί τους. Μετά
από ένα μακρινό ταξίδι όπου κακοποιήθηκε σωματικά η κοπέλα κατέληξε
στην πορνεία.
6η περίπτωση : Μια 15χρονη Αλβανίδα, βρισκόταν 100 μέτρα από το σπίτι
της. Ένα αυτοκίνητο σταμάτησε μπροστά της και τρεις άνδρες κατέβηκαν
και αρπάζοντάς την, την έβαλαν στο αυτοκίνητο και εξαφανίστηκαν. Τελικά,
την εξανάγκασαν να εμφανίζεται σε « βιτρίνα » και να δουλεύει σαν πόρνη,
αρχικά στην Ολλανδία και μετά στο Βέλγιο.
Υπάρχουν όλο και πιο πολλές φήμες ότι τα παιδιά του δρόμου και
τα παιδιά που δεν είναι εγγεγραμμένα τα παίρνουν και τα δίνουν για
παράνομες υιοθεσίες ή για εμπόριο οργάνων στις ∆υτικές κοινωνίες.
Σε ορισμένες χώρες προέλευσης, υποψιάζονται ακόμη ότι τα ταξιδιωτικά
γραφεία και τα γραφεία ευρέσεως εργασίας, εμπλέκονται σε δραστηριότητες
που συνδέονται με τη σωματεμπορία. Συνήθως προσφέρουν στους
πελάτες τους βοήθεια στο να πάρουν βίζα ή διαβατήριο αν χρειάζεται, να
κανονίσουν τα απαραίτητα για το ταξίδι (πχ. Εισιτήρια, δρομολόγια) και
δουλειά στις ∆υτικές κοινωνίες. Αυτές οι εταιρείες γίνονται γνωστές στα
άτομα στα οποία απευθύνονται, μέσω διαφημίσεών τους σε εφημερίδες.
112
7η περίπτωση : Μια 23χρονη Ουκρανή απάντησε σε μια αγγελία εφημερίδας
που προσέφερε μια πολύ καλά αμειβόμενη δουλειά σε ένα εστιατόριο του
Βελγίου, με δωρεάν διαμονή και εισιτήρια.
8η περίπτωση : Μια χήρα από τις Φιλιππίνες και μητέρα δυο παιδιών
αποφάσισε να φύγει για δουλειά στο εξωτερικό με σκοπό να προσφέρει
στα παιδιά της μια καλύτερη ζωή. Στο ταξιδιωτικό γραφείο, της
προσέφεραν δουλειά στο Παρίσι, στο σπίτι ενός ∆ιπλωμάτη, όπου θα
δούλευε ως babysitter, και θα ανταμειβόταν με ένα πολύ καλό μισθό. Όταν
έφτασε εκεί, ανακάλυψε ότι τα παιδιά του διπλωμάτη ήταν ηλικίας από
16 ετών και πάνω κι επιπλέον, ότι τα παιδιά περνούσαν τον περισσότερο
καιρό τους στην πατρίδα τους. Η δουλειά της γυναίκας ήταν 13 ώρες την
ημέρα οικιακή εργασία. Η αμοιβή της, στελνόταν από τον διπλωμάτη
κατευθείαν στο ταξιδιωτικό γραφείο για τους πρώτους δυο μήνες. Τους
μήνες που ακολούθησαν, λάμβανε το 1/5 από το συμφωνημένο ποσό και
το διαβατήριό της, της αποσπάσθηκε και της απαγορεύτηκε η έξοδος.
1.1.2. Έγγραφα
Για να περάσει κάποιος μετανάστης τα σύνορα και να αναζητήσει εργασία
σε μια ξένη χώρα, πρέπει να υπακούσει σε κάποιους κανόνες. Τα βασικά
στοιχεία που πρέπει κάποιος να έχει για να περάσει σε μια ξένη χώρα είτε
μετάβασης ή προορισμού είναι ταξιδιωτικά έγγραφα και θεωρημένη βίζα.
Επιπλέον, για να εργαστεί κάποιος εκεί, πρέπει να έχει έγγραφα μόνιμης
κατοικίας και άδεια εργασίας. Πολλοί σωματέμποροι, για να τηρήσουν
αυτούς τους κανόνες, ψάχνουν να βρούν για τα θύματά τους ένα ειδικό
νομικό πλαίσιο που θα τους παρέχει ψεύτικα ή παραποιημένα έγγραφα, ή
που θα τους αναγκάζουν να υπογράψουν ένα ψεύτικο συμβόλαιο γάμου.
Σε αντίθεση, η επιθυμία για μετανάστευση και εύρεση εργασίας στο
εξωτερικό είναι τόσο έντονη που τα θύματα είναι συχνά προετοιμασμένα
να φύγουν στο εξωτερικό και χωρίς τα απαιτούμενα έγγραφα παρόλο το
ρίσκο.
1.1.3. Συνθήκες ταξιδιού
Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες γίνεται η μετακίνηση των θυμάτων
εμπορίας ανθρώπων, επηρεάζονται από τα έγγραφα που έχουν στα χέρια
τους. Αν το θύμα έχει όλα τα απαραίτητα έγγραφα – είτε πλαστά, είτε
όχι- μπορεί να χρησιμοποιήσει τα συνήθη μέσα μεταφοράς, όπως τρένα,
113
αεροπλάνα, σε αντίθεση με αυτούς τους οποίους ταξιδεύουν με μη πιστευτά
έγγραφα ή χωρίς. Αυτοί που ταξιδεύουν δίχως έγγραφα αποφεύγουν κάθε
έλεγχο καθώς περνούν τα σύνορα προς τη χώρα μετάβασης ή /και στον
τελικό προορισμό τους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μεταφέρονται τα
θύματα αυτά μέσα σε πλοία ή φορτηγά, σαν « εμπόρευμα », όπου υπάρχει
πολύ λίγο φαγητό και νερό, λίγος αέρας και γενικά υπάρχει έλλειψη υγιεινών
συνθηκών. Αν υπάρχει πιθανότητα να τους ανακαλύψουν, οι μεταφορείς
των ανθρώπων αυτών εξαφανίζονται και τους αφήνουν στην τύχη τους.
Μερικές φορές το αποτέλεσμα είναι ο θάνατος.
Μια άλλη μέθοδος που συχνά χρησιμοποιείται για να περάσουν τα σύνορα,
είναι να περάσουν με τα πόδια την « Πράσινη Γραμμή » (πχ. ∆ασώδη βουνά,
ποτάμια). Γενικά, αυτοί που παίρνουν μέρος σε τέτοιου είδους μετακινήσεις
δεν έχουν και τον κατάλληλο ρουχισμό.
9η περίπτωση : Μια Κινέζα μητέρα δυο παιδιών, έφυγε για την Ουκρανία, με
σκοπό να καταφέρει να πάει στη ∆υτική Ευρώπη. Ήλπιζε να βρει δουλειά
εκεί ώστε να μπορέσει να προσφέρει στα παιδιά της και στη ίδια ένα
καλύτερο μέλλον. Στην Ουκρανία έκανε επαφές με άτομα που οργάνωναν
εκδρομές σε ∆υτικο- Ευρωπαϊκές χώρες. Η γυναίκα έφυγε μαζί με άλλους
13 ταξιδιώτες με αυτοκίνητο μέχρι τα σύνορα της Τσεχίας. Από και έπειτα
έπρεπε να διασχίσουν τα σύνορα με τα πόδια διαμέσου βουνών.
Εξαιτίας ενός μπερδέματος, κανείς δεν πήγε να τους πάρει από το
συμφωνημένο μέρος και έτσι, έπρεπε να γυρίσουν πίσω. Πέρασαν τη
νύχτα χωρίς καταφύγιο με λίγο ψωμί και νερό. 70 άνθρωποι προστέθηκαν
στο γκρουπ και ξαναπροσπάθησαν να περάσουν τα βουνά. Αυτή τη φορά
τους περίμεναν δυο φορτηγά. Μετά από δυο εβδομάδες χωρίστηκαν σε
μικρά γκρουπ. Η γυναίκα αυτή έπρεπε να στέκεται μαζί με άλλους τρεις
ανθρώπους πίσω από έναν ψεύτικο τοίχο σε ένα φορτηγάκι. Κάτω από
αυτές τις συνθήκες ταξίδεψαν μέσω Γερμανίας ως την Αμβέρσα. Εκεί, η
γυναίκα έπρεπε να κατεβεί γιατί δεν είχε πληρώσει αρκετά χρήματα ώστε
να συνεχίσει το ταξίδι ως τη Μεγάλη Βρετανία.
Στη διάρκεια του ταξιδιού, πολλά θύματα εμπλέκονται σε συναλλαγές
μεταξύ των μεταφορέων και των σωματεμπόρων. Το αν οι συναλλαγές
γίνονται με μορφή αγοραπωλησίας εξαρτάται από την οργανωτική δομή
του κάθε δικτύου.
Θα πρέπει να επιστήσουμε την προσοχή μας στα δυο παραδείγματα
των δικτύων τα οποία λειτουργούν σχεδόν αντίθετα. Το ένα λειτουργεί
114
βασιζόμενο σε αυστηρά ιεραρχική δομή (Μοντέλο Πυραμίδας) και το άλλο
με μια πιο χαλαρή δομή.
Ιεραρχική δομή
Ο πρώτος τύπος δικτύου βασίζεται σε μια παραδοσιακά ιεραρχική δομή.
Τέτοιες δομές σωματεμπόρων βρίσκονται σε οργανώσεις που εμπλέκονται
στο υψηλότερο επίπεδο εγκλημάτων. Αυτές είναι δομές που μοιάζουν μ’
αυτές της μαφίας με διεθνή παραρτήματα, μπλεγμένα σε διάφορες μορφές
εγκλήματος όπως παράνομη διακίνηση όπλων, εμπόριο ναρκωτικών και
ξέπλυμα βρώμικου χρήματος.
Είναι δίκτυα τα οποία προσφέρουν πλήρη « ταξιδιωτικά πακέτα », τα οποία
περιλαμβάνουν ψεύτικα διαβατήρια, μετακίνηση και καταλύματα. Με άλλα
λόγια, μια οργάνωση έχει τον απόλυτο έλεγχο από την χώρα προέλευσης
και την χώρα μετάβασης ως την χώρα προορισμού. Τα μέλη αυτών των
οργανώσεων μπορεί, ανάλογα με την θέση που έχουν στην οργάνωση
να είναι υπεύθυνοι είτε για όλο το ταξίδι είτε κάποιο μέρος του. Σ’ αυτά
τα δίκτυα το κόστος του ταξιδιού προ-συμφωνείται κι έτσι δεν μπορεί να
γίνει καμία περαιτέρω αγοραπωλησία μεταναστών κατά τη διάρκεια του
ταξιδιού. Αυτή η ιεραρχική δομή λειτουργεί πχ. στα δίκτυα των Νιγηριανών
σωματεμπόρων.
10η περίπτωση : Μια 18χρονη από τη Νιγηρία δέχθηκε την προσφορά
μιας εξίσου Νιγηριανής γυναίκας, να πάει για δουλειά στην Ευρώπη. Πριν
την αναχώρησή της, έπρεπε να παρακολουθήσει τελετές βουντού και
να υποσχεθεί ότι δε θα αποκαλύψει ποτέ ποιος την έφερε στην Ευρώπη.
Έπρεπε επίσης να πληρώσει 50,000 δολάρια για το ταξίδι αυτό. Ταξίδεψε
μαζί με δυο Νιγηριανούς άντρες με αυτοκίνητο από το Λαγός στο Κότινου
και από εκεί στο Αμπιτζάν μαζί με έναν Μαροκινό άντρα. Αργότερα την
παρέδωσαν σ’ έναν λευκό άντρα ο οποίος την συνόδευσε με αεροπλάνο
στο Παρίσι. Η άλλη γυναίκα την συνάντησε στο αεροδρόμιο. Για να
πληρώσει το « χρέος » της δούλευε σαν πόρνη.
Τα Κινέζικα δίκτυα σωματεμπόρων λειτουργούν επίσης με τον τύπο
οργάνωσης της μαφίας, ο οποίος συνήθως εγγυάται την αίσια έκβαση του
ταξιδιού από την Κίνα ως τη χώρα προορισμού. Η πληρωμή του ταξιδιού
μπορεί να γίνει με δύο τρόπους. Ο πρώτος τρόπος είναι ότι το άτομο
πληρώνει κάποιο μέρος του χρέους στο δίκτυο μετά την άφιξή του στη
115
χώρα προορισμού. Αυτό σημαίνει ότι το ίδιο το δίκτυο έχει κάποιο χώρο
όπου μπορεί το άτομο να εργαστεί και να αποπληρώσει το χρέος. Πχ.
Κινέζικα εστιατόρια, και χώρους εργασίας με άσχημες συνθήκες, χωρίς
πληρωμή.
11η περίπτωση : Μια κοπέλα από την Κίνα, ηλικίας 17 ετών, πλησίασε ένα
γνωστό δίκτυο σωματεμπορίας για να την βοηθήσουν να φύγει από την
Κίνα για την Αμερική. Οι γονείς της πλήρωσαν στην αρχή κάποιο χρηματικό
ποσό με την συμφωνία να πληρώσουν τα υπόλοιπα, μόλις η κόρη τους
φτάσει στον προορισμό της. Ένας άντρας την πήρε αρχικά και την έβαλε
να ταξιδέψει με άλλους πέντε για την Μπανκόγκ. Εκεί, έμεινε κλειδωμένη σ’
ένα μέρος μέχρι ο δεύτερος άντρας να κανονίσει για ψεύτικο διαβατήριο
και ένα εισιτήριο. Ο τρίτος άντρας την συνόδευσε ως το αεροδρόμιο και ο
τέταρτος με το αεροπλάνο στην Κοπεγχάγη. Ο πέμπτος άντρας που ήταν κι
αυτός στο αεροπλάνο, την συνόδευσε μετά την προσγείωσή τους με τρένο
ως τις Βρυξέλλες με σκοπό να ταξιδέψει για το Σικάγο.
Με τον δεύτερο τρόπο πληρωμής, η μετανάστρια ή η οικογένεια και οι
φίλοι πληρώνουν για το ταξίδι σε δόσεις. Πιο συγκεκριμένα, αυτό σημαίνει
ότι, δίνεται ένα αρχικό ποσό στο δίκτυο ώστε να φτάσει το άτομο στη
χώρα μετάβασης και όταν θελήσει να συνεχίσει το ταξίδι, πληρώνεται ένα
δεύτερο ποσό κι ούτω καθ’ εξής μέχρι να φτάσει στο προορισμό του. Αν δεν
πληρωθούν τα χρήματα τότε το άτομο μένει αβοήθητο. Έτσι, στο δίκτυο
είναι σίγουροι ότι θα πληρωθούν. Παρόλα αυτά, μια τέτοια προσέγγιση
σημαίνει ότι η μετανάστρια κινδυνεύει μαζί και η οικογένειά της και οι φίλοι
της με χρεοκοπία, αφού παίρνουν δάνεια από τοκογλύφους.
12η περίπτωση : Μια κοπέλα από την Κίνα έπρεπε να πληρώσει
20,000 δολάρια για το ταξίδι της στην Μεγάλη Βρετανία. Πλήρωσε
προκαταβολικά 16,000 και η μητέρα της θα πλήρωνε το υπόλοιπο κατά τη
διάρκεια του ταξιδιού της κοπέλας. Όταν έφτασε στην Ουγγαρία μαζί με
άλλες 20 συνταξιδιώτισσες της, ήθελε να τηλεφωνήσει στο σπίτι της για να
ζητήσει να πληρώσουν το υπόλοιπο ποσό. Επειδή όμως η μητέρα της δεν
είχε πληρώσει ακόμη, την ξυλοκόπησαν. Τελικά η κοπέλα παρέμεινε στο
Βέλγιο μαζί με άλλες δυο επειδή δεν πληρώθηκε το « χρέος » τους.
116
Χαλαρή δομή δικτύου
Τα δίκτυα σωματεμπορίας λειτουργούν ευέλικτα φέρνοντας σε επαφή
διαφορετικές ομάδες οι οποίες μεταξύ τους δημιουργούν μια τέλεια
αλυσίδα. Τέτοια δίκτυα μπορούν να προσαρμοστούν γρήγορα και
χωρίς κόπο σε απρόσμενες αλλαγές. Οι άνθρωποι που εμπλέκονται σ’
αυτά τα δίκτυα είναι με χρονολογική σειρά : εκείνοι που βρίσκουν τους
νεοσύλλεκτους, εκείνοι που τους χορηγούν διαβατήρια, οι διακινητές,
εκείνοι που παρέχουν καταλύματα και οι διακινητές στις χώρες μετάβασης
και προορισμού. Αυτές οι οργανώσεις δεν λειτουργούν με μια οργανωμένη
δομή, και δε σέβονται και πολύ τα θύματα. Αυτό φαίνεται από το γεγονός
ότι η μεταφορά των μεταναστών συνοδεύεται πάντα από κάποια μορφής
αγοραπωλησία με τιμή ολοένα και πιο αυξανόμενη.
13η περίπτωση : Ένα κορίτσι από τη Μολδαβία έφυγε από τη χώρα
της μ’ έναν άντρα επίσης Μολδαβό. Της είχε υποσχεθεί ότι θα έβρισκε
δουλειά στην Ιταλία σαν καθαρίστρια. Στη Ρουμανία την πούλησε σ’
έναν Γιουγκοσλάβο ο οποίος την πήγε στο Βελιγράδι και την κλείδωσε
σ’ ένα σπίτι μαζί με άλλες κοπέλες. Εκεί της αποκάλυψαν ότι θα δούλευε
σαν πόρνη. Μετά την πήγανε στο Μοντενέγκρο όπου πουλήθηκε σ’ έναν
Αλβανό οποίος την πήρε μαζί του στην Αλβανία. Εκεί την κλείδωσαν για
περίπου έναν μήνα μαζί με άλλες κοπέλες ώσπου δυο άλλοι Αλβανοί την
αγόρασαν. Αυτοί οι άνδρες τελικά την μετέφεραν στη ∆υτική Ευρώπη και
την ανάγκασαν να δουλέψει σαν πόρνη γι’ αυτούς.
14η περίπτωση : Μια κοπέλα από τη Μολδαβία μαζί με άλλες δυο κοπέλες
και τη συνοδεία ενός άντρα έφτασε στη Ρουμανία όπου πουλήθηκαν
για 400 δολάρια το άτομο σ’ έναν Ρουμάνο. Πέρασαν τα σύνορα της
Γιουγκοσλαβίας και τις έβαλαν να μείνουν μαζί με άλλες εννέα κοπέλες
από την Ανατολική Ευρώπη. ∆υο άντρες αγόρασαν τις κοπέλες για
450 δολάρια το άτομο. Ταξίδεψαν ως το Βελιγράδι όπου τα κορίτσια
πουλήθηκαν σε ομάδες των δυο ή τριών ατόμων σε ακόμη μεγαλύτερη
τιμή. Από το Βελιγράδι, η κοπέλα από την Μολδαβία βρέθηκε μαζί με
άλλες τρεις στο Μοντενέγκρο όπου πουλήθηκαν σ’ έναν Αλβανό και έναν
Γιουγκοσλάβο. Μαζί με άλλες οκτώ κοπέλες πέρασαν στην Αλβανία μέσα
από τα βουνά. Καθώς περίμεναν για την επόμενη πώλησή τους έπρεπε να
δουλεύουν σαν πόρνες. Η Μολδαβή αγοράστηκε από δυο Αλβανούς μαζί
με μια άλλη κοπέλα. Έφυγαν μέσω Τιράνων και με πλοίο για την Ιταλία. Στο
Μιλάνο, έπρεπε να δουλέψουν σαν πόρνες για τους δυο άντρες. Τελικά,
117
μεταφέρθηκαν μ’ ένα φορτηγάκι στο οποίο υπήρχαν άλλοι έξι ενήλικες και
κάποια παιδιά, στο Βέλγιο όπου κι εκεί θα δούλευαν σαν πόρνες.
1.2
Είδος εκμετάλλευσης στη χώρα προορισμού.
Μετά την άφιξή τους στη χώρα προορισμού οι περισσότερες μετανάστριες
φαίνονται ευάλωτες και εξαρτώμενες από αυτούς που οργάνωσαν το
ταξίδι χωρίς έγγραφα και χρήματα, χωρίς καμία επικοινωνία παραδομένοι
στην κακομεταχείριση και τη βία. Μια από τις δραστηριότητες των
σωματεμπόρων είναι και το ότι κάνουν τα θύματα να εξαρτώνται απόλυτα
από αυτούς.
Άλλο ένα σημαντικό στοιχείο είναι ο υπολογισμός του υποτιθέμενου
χρέους. Αυτό το χρέος, περιλαμβάνει μέσα στ’ άλλα, το κόστος των
εισιτηρίων, τα ταξιδιωτικά έγγραφα και το κόστος των καταλυμάτων. Το
χρέος είναι πλασματικό ή σ’ οποιοδήποτε τιμή, πολλές φορές υψηλότερη
του πραγματικού κόστους και μερικές φορές υπερβολικά αυξανόμενη.
Πολλά θύματα πρέπει να καλύψουν τα χρέη τους από τους γνωστούς τους
ή μέσω των ίδιων των δικτύων για να ξεπληρώσουν το μέσο κόστος.
Όταν τα θύματα αντιληφθούν σε ποια κατάσταση έχουν περιέλθει δεν
μπορούν πια να επιστρέψουν εξαιτίας των χρεών τους. Το χρέος αυτό είναι
μόνο η αρχή της οικονομικής εκμετάλλευσής τους. Αυτά που κερδίζουν
πρέπει να τα δίνουν στους εκμεταλλευτές τους, όλα ή ένα μέρος από αυτά
για να πληρώσουν το χρέος τους.
Για να αυξήσουν την εξάρτηση του θύματος και να περιορίσουν την
ελευθερία των κινήσεών του ακόμη περισσότερο, τους κατασχέτουν τα
χαρτιά τους μόλις φτάσουν στον προορισμό τους.
Επίσης, γίνονται προσπάθειες να αποτρέψουν τα θύματα να ζητήσουν
βοήθεια. Αυτό πχ επιτυγχάνεται με περιορισμό της ελευθερίας τους και
μειώνοντάς την εμπιστοσύνη τους προς τους άλλους, ώστε να μην τολμούν
να ζητήσουν βοήθεια. Οι εκμεταλλευτές αποζητούν χώρους εργασίας όπου
μπορούν να επιβλέπουν το θύμα και συνήθως απαγορεύουν την ελευθερία
κινήσεων εκτός ωρών εργασίας θυμίζοντάς τους ότι βρίσκονται παράνομα
εκεί ή επισημαίνοντάς τους ότι θα διωχθούν νομικά για πλαστογραφία αν
βρουν επάνω τους ψεύτικες ταυτότητες.
118
1.2.1. Σεξουαλική εκμετάλλευση
Η πορνεία είναι το πιο γνωστό είδος εκμετάλλευσης των θυμάτων
σωματεμπορίας. Τα βασικά στοιχεία αυτής της εκμετάλλευσης είναι κοινά
σε κάθε περίπτωση πχ. Εξαναγκαστική εκπόρνευση και παράδοση όλων ή
ενός μέρους των κερδών τους στους εκμεταλλευτές τους. Παρόλα αυτά,
οι πρακτικές ελέγχου που θα χρησιμοποιηθούν εξαρτώνται κι από τον
πολιτισμό από τον οποίο προέρχεται η κοπέλα. Οι γυναίκες που δουλεύουν
για δίκτυα Ανατολικών χωρών όπως η Αλβανική ή η Ρουμάνικη μαφία
επιτηρούνται συνεχώς. Τα κορίτσια συνοδεύονται στον χώρο εργασίας
τους και οι εκμεταλλευτές τους προσπαθούν να βεβαιωθούν ότι δεν τους
κρύβουν χρήματα αλλά ούτε και προσπαθούν να δραπετεύσουν.
15η περίπτωση : Μια Αλβανίδα οδηγήθηκε στο Βέλγιο συνοδευόμενη από
τον αδερφό του μελλοντικού προαγωγού της. Την κλείδωσε σ’ ένα δωμάτιο
ξενοδοχείου και μετά από τέσσερις ημέρες την πήγε στο σπίτι ενός φίλου
του όπου την κλείδωσε για 12 ώρες. Εν τω μεταξύ ο προαγωγός και ο
ένας αδερφός έφτασαν στο Βέλγιο. Τα τρία αδέρφια νοίκιασαν μαζί ένα
διαμέρισμα. Ξεκαθάρισαν στη νεαρή γυναίκα ότι θα πρέπει να δουλέψει
σαν πόρνη και να δίνει τα χρήματα που θα βγάζει στον μεγαλύτερο αδερφό
κι αν αντιστεκόταν θα την χτυπούσαν. Κάθε απόγευμα την οδηγούσε ένα
αυτοκίνητο στο μπαρ που θα δούλευε. Της έδωσαν ακόμη κι ένα κινητό
τηλέφωνο στο οποίο θα της τηλεφωνούσε ο προαγωγός για να ελέγξει αν
έχει πελάτη. Ο πελάτης ενημερωνόταν για το ότι θα έπρεπε να πληρώσει
τον προαγωγό απευθείας. Όταν η γυναίκα έμενε μόνη της στο διαμέρισμα,
θα έπρεπε να εμφανίζεται σε μια συγκεκριμένη βιντεοκάμερα, για να
βεβαιώνουν ότι βρίσκεται στο διαμέρισμα.
Αυτές τις πρακτικές δεν τις βρίσκει κανείς στις γυναίκες που προέρχονται
από την Αφρική. Πχ. Οι Νιγηριανές κοπέλες σπάνια ή ποτέ δεν βρίσκονται
υπό τόσο στενή επιτήρηση από την μαντάμ, και δίνουν τα λεφτά που
κερδίζουν χωρίς καμιά αντίσταση. Αυτό γίνεται, γιατί συνήθως πριν φύγουν
από τη χώρα προέλευσης, γίνεται κάποιο είδος συμφωνίας ανάμεσα στη
μαντάμ και την κοπέλα και μερικές φορές και με τους γονείς της κοπέλας.
Μια τέτοια συμφωνία συνοδεύεται από έναν αριθμό τελετουργιών πχ.
Βουντού στις οποίες η κοπέλα θα πρέπει να δώσει μέρη του σώματός της
όπως νύχια, τρίχες από τα μαλλιά της, αίμα περιόδου, τα οποία τα κάνουν
ένα πακέτο. Μετά πρέπει να ορκιστεί ότι δεν θα πει σε κανέναν ποιος
την βοήθησε να πάει στη ∆ύση και προειδοποιείται ότι αν μαρτυρήσει
119
το βουντού θα καταστρέψει κι αυτήν και την οικογένειά της. Υπάρχει
διαδεδομένη η ιδέα ότι αυτές οι κοπέλες που δεν κράτησαν την υπόσχεσή
τους πέθαναν σε τρία χρόνια.
16η περίπτωση : Μια νεαρή Νιγηριανή συνάντησε έναν άνδρα ο οποίος
πήγαινε συχνά στην Ευρώπη και της είπε ότι θα μπορούσε να σπουδάσει
εκεί, να βρει μια καλή δουλειά πολύ εύκολα κι έτσι θα είχε ένα καλύτερο
μέλλον. Αρχικά της έδωσε ένα διαβατήριο και πριν την αναχώρησή
της, έπρεπε να επισκεφτεί έναν γιατρό για μια σειρά τελετουργικών.
Υποσχέθηκε να μην πει τίποτε στους γονείς της, για οτιδήποτε θα έκανε
στην Ευρώπη. Ο άντρας της έκοψε ένα νύχι, ένα δάχτυλο και μια τούφα από
τα μαλλιά της. Ταξίδεψαν μαζί στην Ολλανδία όπου θα έπρεπε να δουλεύει
σαν πόρνη γιατί υποτίθεται ότι θα έπρεπε να ξεχρεώσει τα 30,000 δολάρια
στο σωματέμπορο. Η γυναίκα άρχισε να δουλεύει από φόβο. Ο άντρας ή
κάποιοι από τους φίλους του εμφανιζόταν σε ανύποπτες στιγμές μετά από
μερικές μέρες, μια εβδομάδα και έπαιρναν τα χρήματα που έβγαζε.
Μια πιθανή αντίδραση των εξαρτημένων θυμάτων, είναι η τάση τους να
προστατεύουν την μαντάμ, ή τον προαγωγό τους. Αυτού του είδους η
προστασία βασίζεται στην ελπίδα ότι θα κρατηθεί η αρχική υπόσχεσή που
τους έδωσαν, εφόσον βέβαια κάνουν αυτό που τους ζητούν. Η αντίδραση
είναι γνωστή ως « ταύτιση με τον θύτη »
Τα θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης τα βρίσκει κανείς σε διάφορα μέρη
όπου ασκείται η πορνεία : στο δρόμο, σε μπαρ, σε βιτρίνες με γυναίκες,
καμπαρέ, ιδιωτικά σπίτια. Όταν το περιβάλλον όπου ασκούν την πορνεία
δεν είναι ιδιαίτερα ορατό, δίνεται η δυνατότητα στους προαγωγούς να
κακομεταχειρίζονται τα κορίτσια που δουλεύουν γι’ αυτούς.
1.2.2. Οικονομική εκμετάλλευση
Παρόλο που η σεξουαλική εκμετάλλευση είναι το πιο διαδεδομένο είδος
εμπορίας ανθρώπων, δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε τον πραγματικό
λόγο που είναι η οικονομική εκμετάλλευση. Εξαιτίας της αβέβαιης
κατάστασης την οποία βιώνουν τα θύματα στη χώρα προορισμού καθώς
και τα υψηλά χρέη, γίνονται ευάλωτοι στόχοι εκμετάλλευσης (φτηνή
δουλεία). Αυτό το είδος εκμετάλλευσης δεν περιορίζεται σε κάποιον
συγκεκριμένο εργασιακό τομέα.
120
Το άτομο γίνεται θύμα εκμετάλλευσης στερώντας του την αξιοπρέπεια
του σ’ οποιοδήποτε εργασιακό περιβάλλον. Η οικονομική εκμετάλλευση
μέσω της εμπορίας ανθρώπων και η παράνομη εργασία είναι άρρηκτα
συνδεδεμένα μεταξύ τους.
Α. Οικιακοί βοηθοί
Γυναίκες, άνδρες και παιδιά που δουλεύουν σαν οικιακοί βοηθοί
υποβάλλονται σε συνθήκες διαβίωσης και εργασίας παρόμοιες με αυτές
που βιώνουν τα θύματα της μοντέρνας δουλείας.
Επειδή αυτή η ομάδα στόχος εργάζεται στο σπίτι, η κακομεταχείριση είναι
συνήθως « αόρατη » και συχνά δύσκολο να αντιμετωπιστεί. Τα περισσότερα
άτομα δουλεύουν πολλές ώρες ξεκινώντας από πολύ νωρίς το πρωί και
τελειώνοντας αργά τη νύχτα. ∆ουλεύουν όλες τις ημέρες της εβδομάδας,
όλο το χρόνο. Συχνά, αυτό συνοδεύεται από κακομεταχείριση, εξευτελισμό
και εγκλεισμό, κι ακόμη κι αν έχει συνταχθεί συμβόλαιο, οι όροι του
αθετούνται.
17η περίπτωση : Μια Μαροκινή κοπέλα για να βοηθήσει την οικογένειά
της έψαξε για δουλειά. Ήρθε σε επαφή μ’ έναν άντρα που της πρότεινε
να πάνε μαζί στην Ισπανία όπου θα μπορούσε να δουλέψει. Ούτε της
ξεκαθαρίστηκε τι είδους δουλειά θα έκανε, ούτε πόσα χρήματα θα
κέρδιζε. Θα έπρεπε να πληρώνει ένα μεγάλο ποσό για έξοδα ταξιδιού,
το οποίο θα πλήρωνε η οικογένειά της και οι γνωστοί της και θα τους τα
έδινε πίσω μόλις έπιανε δουλειά στην Ισπανία. Στη Μαδρίτη, συνάντησε
δυο αδέλφια, φίλους του πρώτου άντρα που της πρότεινε να πάνε εκεί, οι
οποίοι ζούσαν στο Βέλγιο. Την έπεισαν να πάει μαζί τους στο Βέλγιο όπου
θα δούλευε με μια οικογένεια και θα έβγαζε περισσότερα χρήματα από ότι
στην Ισπανία. Άρχισε να δουλεύει σαν γκουβερνάντα. Κατά τη διάρκεια
των πρώτων τεσσάρων μηνών δεν την πλήρωναν ποτέ, την πρόσβαλαν και
την χτυπούσαν συνέχεια. Τελικά έφυγε. Συνάντησε έναν Μαροκινό άντρα
ο οποίος της προσέφερε δουλειά σε μια αίθουσα Συμποσίων. Επειδή είχε
ακόμη μεγάλα χρέη δέχθηκε την προσφορά. Έμενε μαζί με την οικογένεια
αυτού του άντρα ενώ περίμενε να την καλέσουν για δουλειά. Εκεί, ήταν
υποχρεωμένη να κάνει τις δουλειές του σπιτιού. Όταν έλειπε η σύζυγός του
η κοπέλα κακοποιούνταν σεξουαλικά από τον Μαροκινό άντρα. Περιττό να
σημειωθεί ότι ποτέ δεν την ειδοποίησαν στην δουλειά που της πρότεινε.
121
Εκείνοι που μπορούν να φέρουν στη χώρα και να προσλάβουν εύκολα
οικιακούς βοηθούς ανάλογα τις ανάγκες τους, είναι τα άτομα που κατέχουν
υψηλές θέσεις στη διπλωματία. Σ’ όλες τις περιπτώσεις οι οικιακοί βοηθοί
υποχρεώνονται να συμβιβαστούν με τις ανάγκες του εργοδότη τους. Ακόμη
και το Γραφείο Πρωτοκόλλου του Υπουργείου Εξωτερικών στην χώρα όπου
βρίσκονται, το οποίο είναι υπεύθυνο για την έκδοση ειδικών ταυτοτήτων σ’
αυτούς που εργάζονται σε διπλωμάτες το βρίσκει δύσκολο να παρεμβαίνει
σε καταστάσεις όπου το προσωπικό πέφτει θύμα εκμετάλλευσης.
Το γραφείο, μπορεί να επιχειρήσει να διαπραγματευτεί έναν φιλικό
διακανονισμό ανάμεσα στον διπλωμάτη και στα μέλη του προσωπικού.
Αν αυτό είναι αδύνατο η μόνη επιλογή είναι το Γραφείο Πρωτοκόλλου να
ανακηρύξει τον διπλωμάτη ως « persona non grata ».
Με άλλα λόγια, ο διπλωμάτης δεν μπορεί να ξαναπάει στη χώρα. Το ρίσκο
είναι ότι μια τέτοια απόφαση θα μπορούσε να έχει αρνητικά αποτελέσματα
στις διεθνείς σχέσεις ανάμεσα στη χώρα του διπλωμάτη και την φιλόξενα
χώρα.
18η περίπτωση : Μια 23χρονη κοπέλα από τη Σρι Λάνκα έφτασε στο Παρίσι
για να δουλέψει σ’ έναν διπλωμάτη. Σύμφωνα με τη σύμβαση εργασίας της,
την προσέλαβαν ως babysitter. Στο σπίτι του διπλωμάτη της ξεκαθαρίστηκε
ότι θα έκανε τις δουλειές του σπιτιού. ∆ούλευε όλη την εβδομάδα από τις
έξι το πρωί μέχρι τις μια ή τις τρεις το άλλο πρωί. Αν δεν υπάκουγε την
χτυπούσαν. Στη σύμβασή της φαινόταν ότι έπαιρνε ένα σεβαστό μισθό
αλλά στην πραγματικότητα ποτέ δεν πληρωνόταν. Σε διάφορες στιγμές ο
διπλωμάτης προσπάθησε να συνάψει σχέσεις μαζί της. Η κοπέλα κατάφερε
να ξεφύγει μετά από έξι μήνες. Πολλοί άνθρωποι υπήρχαν στις υπηρεσίες
του διπλωμάτη οι οποίοι δούλευαν στις ίδιες συνθήκες.
Β. Χώροι εργασίας με απάνθρωπες συνθήκες και ελάχιστους μισθούς
(υφαντήρια, μαγαζιά με ρούχα κλπ)
Άνδρες και γυναίκες εργάζονται για ελάχιστα χρήματα σε υπόγεια
υφαντήρια. Ιδιαίτερα γνωστοί για την οικονομική εκμετάλλευση που
ασκούν, είναι οι χώροι με απάνθρωπες συνθήκες εργασίας, όπου οι
εργάτες ξεδιαλέγουν ρούχα και τα πακετάρουν σε μεγάλα δέματα. Τα
θύματα εμπορίας που εργάζονται εκεί είναι συνήθως άντρες εξαιτίας του
γεγονότος ότι χρειάζεται μυϊκή δύναμη.
122
19η περίπτωση : Ένας Σύριος άντρας 25 ετών, αποφάσισε να πάει για
δουλειά στη ∆ύση και μετά να επιστρέψει στην οικογένειά του με τα
λεφτά που θα κέρδιζε. Στην Ιταλία, τον συμβούλευσαν να πάει για δουλειά
στο Βέλγιο και του έδωσαν έναν αριθμό τηλεφώνου. Όταν έφτασε στις
Βρυξέλλες τηλεφώνησε στο νούμερο αυτό κι ήρθε σε επαφή με έναν άντρα
στον οποίο ανήκε κάποιο υφαντήριο. Άρχισε να δουλεύει εκεί έχοντας του
εμπιστοσύνη. Ο ιδιοκτήτης του υφαντήριου πρόσεχε τα υπάρχοντά του
Σύριου άντρα με την δικαιολογία ότι τα προστάτευε να μην του τα κλέψουν.
Επίσης, είχε συμφωνηθεί, ότι ο ιδιοκτήτης θα κρατούσε το μισθό του μέχρι
τη στιγμή που θα γύρναγε πίσω στην οικογένειά του. Ο Σύριος δούλευε
όλες τις ημέρες της εβδομάδας για πέντε μήνες. Κοιμόταν κι έτρωγε εκεί.
Μετά από ένα ατύχημα στη δουλειά τον έδιωξαν εφόσον δεν μπορούσε να
δουλέψει πολύ. Αφού έφυγε δεν πήρε πίσω ούτε τα υπάρχοντά του ούτε
και τα λεφτά.
Επίσης, υπάρχουν μεγάλες βιοτεχνίες ρούχων με απάνθρωπες συνθήκες
εργασίας και χαμηλούς μισθούς όπου άντρες και γυναίκες μένουν για
πολλά χρόνια εκεί ώστε να ξεχρεώσουν το χρέος τους για το ταξίδι τους
στη ∆ύση.
20η περίπτωση : ένας 28χρονος Πακιστανός βρέθηκε σ’ ένα παράνομο
υφαντήριο με απάνθρωπες συνθήκες εργασίας στο Βέλγιο. Ζούσε εκεί
μέσα μαζί με τέσσερις συνεργάτες, και τρεφόταν με υπολείμματα φαγητού
που έπεφταν από το αφεντικό τα Σαββατοκύριακα. Ο μισθός του ήταν
62 ευρώ. Τα υπόλοιπα τα κρατούσαν για να καλύψουν το χρέος του.
Γ. Τομέας υπηρεσιών
Πολλά θύματα οικονομικής εκμετάλλευσης, άντρες, γυναίκες και παιδιά
εργάζονται στη χώρα προορισμού σε εστιατόρια, φούρνους, σνακ –
μπαρ, νυχτερινά μαγαζιά κλπ. Ένας αριθμός ανθρώπων που εργάζονται
σ’ αυτά τα μέρη τοποθετούνται εκεί κατευθείαν από το ίδιο το δίκτυο και
υποτίθεται ότι έτσι θα ξεχρεώσουν τα χρέη τους. Άλλοι, προσπαθούν να
ξεχρεώσουν την οικογένειά τους η οποία δανείζεται μεγάλα ποσά από τους
τοκογλύφους.
21η περίπτωση : Στην τιμή των 15,000 δολαρίων ένας νέος Κινέζος άντρας
ταξίδεψε μέσω ενός δικτύου διακίνησης μεταναστών στην Ολλανδία.
Επειδή, η οικογένειά του είχε πληρώσει για το ταξίδι προκαταβολικά με
123
δανεικά χρήματα, άρχισε να δουλεύει για περίπου 300 δολάρια το μήνα σε
ένα Κινέζικο εστιατόριο. Εκεί δούλευε έξι μέρες την εβδομάδα από τις 10:30
το πρωι έως τις 11:00 μμ και κοιμόταν στη σοφίτα πάνω από το εστιατόριο.
Με τις ίδιες συνθήκες δούλεψε σε άλλα τρία εστιατόρια σε διάστημα πέντε
χρόνων. Σ’ αυτό το διάστημα, κατάφερε να πληρώσει μόνο 5.000 δολάρια
στην οικογένειά του, η οποία πιεζόταν συνεχώς από τους τοκογλύφους που
ζητούσαν πίσω τα λεφτά.
∆εν πρέπει να ξεχνάμε ότι κάποιοι γονείς αφήνουν τα παιδιά τους
να δουλέψουν σε οικογένειες έχοντάς τους εμπιστοσύνη, αλλά μετά
αποδεικνύεται ότι οι προθέσεις τους ήταν να έχουν απλά, φτηνά εργατικά
χέρια.
22η περίπτωση : Ένα κορίτσι από το Μαρόκο στην ηλικία των 14 ετών,
πήγε στο Βέλγιο με τον ξάδερφό της ο οποίος είχε τρία σνακ μπαρ στις
Βρυξέλλες όπου και άρχισε να δουλεύει. Όταν δεν έκανε ακριβώς ό, τι της
έλεγε την χτυπούσε ακόμη και μπροστά σε πελάτες μέχρι που μάτωνε.
∆ούλευε από τις 9πμ ως τη 1πμ. Για κάποιο διάστημα δούλευε από τις 6 μμ
ως τις 6 πμ. Η κοπέλα δούλευε κάτω από αυτές τις συνθήκες για περίπου
τρία χρόνια και ποτέ δεν πληρωνόταν.
∆. Μικροπωλητές και ζητιάνοι
Τα θύματα της σωματεμπορίας για εργατική εκμετάλλευση κάνουν
διάφορες δραστηριότητες όπως πωλήσεις μικροαντικειμένων στους
δρόμους, και ζητιανιά. Τα περισσότερα θύματα δουλεύουν πολλές ώρες
κάθε μέρα σε πολυσύχναστους δρόμους και εμπορικά κέντρα, καφετέριες
κλπ. Υπάρχουν αποδείξεις ότι το χρέος των θυμάτων τους έχει οδηγήσει να
δουλεύουν σε όλα τα είδη εμπορίου όπως πωλήσεις λουλουδιών, τσιγάρων,
σουβενίρ.
23η περίπτωση : Μια 19χρονη Βολιβιανή ταξίδεψε στην Ευρώπη για ένα
καλύτερο μέλλον. Ποτέ δεν είχε φανταστεί ότι στην Ιταλία θα κοιμόταν σ’
ένα φορτηγάκι. Κάθε πρωί, την άφηνε σε κάποια αγορά όπου θα έπρεπε
να πουλάει όλα τα είδη ψεύτικων κοσμημάτων. Μόνο όταν έφερνε αρκετά
χρήματα, της δινόταν ελάχιστο φαγητό.
124
Ε. Σπορ
Η εμπορία ανθρώπων στον τομέα των σπορ είναι συνηθισμένο φαινόμενο
και ιδιαίτερα στο ποδόσφαιρο. Μάλιστα, όσοι εμπλέκονται σ’ αυτόν τον
τομέα παρουσιάζουν παρόμοια χαρακτηριστικά με εκείνα των θυμάτων
που εμπλέκονται πχ στην πορνεία. Νέοι παίκτες από Αφρική, Νότια
Αμερική ή Ανατολική Ευρώπη πηγαίνουν εκεί όπου η « αγορά » προσφέρει
τις καλύτερες συνθήκες, συνήθως μέσω κάποιου ατζέντη. Τα συμβόλαια
ανάμεσα στον πράκτορα και στον παίκτη είναι ιδιαίτερα ασαφή και σε
γλώσσα την οποία δεν γνωρίζει ο παίκτης άρα δεν ξέρει και τι υπογράφει.
Ο στόχος του ατζέντη είναι να καταφέρει να πουλήσει έστω κι έναν παίκτη
σε μια καλή ομάδα.
Η χειρότερη εκδοχή αυτής της συναλλαγής είναι αυτό που συμβαίνει
σε παίκτες, οι οποίοι αφού περάσουν κάποιο τεστ απορρίπτονται, είτε
λόγω αποτυχίας του ατζέντη να τους πουλήσει, είτε γιατί δεν πληρούν τις
προϋποθέσεις της ομάδας. Το τεστ μπορεί να αποτελείται από κάποιους
αγώνες με την ομάδα που τους προορίζουν, και μπορεί να διαρκέσει για
εβδομάδες ή και μήνες κατά τη διάρκεια των οποίων ο παίκτης δεν κερδίζει
απολύτως τίποτα.
Οι νέοι παίκτες θέλουν να πιστεύουν ότι αυτά που υποσχέθηκαν οι
ατζέντηδες σ’ αυτούς και στις οικογένειές τους, θα πραγματοποιηθούν,
γιατί αυτή η ευκαιρία αντιπροσωπεύει την απόδρασή τους από τη φτώχεια.
Παρόλα αυτά η πραγματικότητα είναι ότι υπάρχουν πολλές καταγγελίες
για εκμετάλλευση, προδοσία εμπιστοσύνης και ταπεινωτική μεταχείριση
πχ. άθλια σπίτια, ανύπαρκτες συνθήκες υγιεινής, και ελάχιστο φαγητό και
ρουχισμό.
Κάποιοι από τους παίκτες απλά εγκαταλείπονται από τους ατζέντηδες
και άλλοι μπαίνουν παράνομα σε μικρότερες ομάδες, οι οποίοι τους
πληρώνουν έναν μικρό μισθό ανεπίσημα με τον οποίο δεν είναι δυνατόν
να ζήσουν. Ακόμη και σ’ αυτό το παράνομα κύκλωμα, οι ομάδες πουλούν
παίκτες χωρίς εκείνοι να μπορούν να εκφράσουν την άποψή τους γι’ αυτό.
Αντί να γίνουν ποδοσφαιριστές στην Ευρώπη, που είναι και το ιδανικό τους,
η μοίρα που συνήθως τους περιμένει είναι ταπεινωτική : να παρακαλούν
για ένα συμβόλαιο. Συνήθως δεν γυρνούν σπίτι τους γιατί δεν μπορούν να
αντεπεξέλθουν στις οικονομικές υποχρεώσεις που έχουν οι οικογένειές
τους.
125
24η περίπτωση : Ένας νέος από το Καμερούν πήγε με τον ατζέντη του
στη Γερμανία όπου υποβλήθηκε σε κάποιο τεστ για μια Γερμανική ομάδα
η οποία τελικά δεν ενδιαφέρθηκε να τον αγοράσει. Στο τέλος, άρχισε να
παίζει σε μια Βελγική ομάδα που το συμβόλαιο τον κατάτασσε σε ομάδα
κατηγορίας ανάμεσα από ερασιτεχνική και επαγγελματική, αλλά οι όροι
του δεν ήταν και οι ιδανικοί. Στην πραγματικότητα ο παίκτης έπαιρνε μόνο
70 δολάρια την εβδομάδα. Η κατάσταση δεν βελτιώθηκε παρά το γεγονός
ότι η ομάδα υποσχέθηκε ότι θα το ρύθμιζε. Μετά από μια περίοδο, τον
απέβαλαν παρά το γεγονός ότι είχε υπογράψει 3ετές συμβόλαιο. Μετά από
αυτό, έπαιξε σε άλλες δυο ομάδες με τις ίδιες συνθήκες.
Τα πράγματα πάνε καλά μόνο για έναν μικρό αριθμό παικτών οι οποίοι
πηγαίνουν σε ομάδες όπου υπογράφουν κανονικά συμβόλαια. Για κάποιους
απ’ αυτούς, η άδεια εργασίας και η επαγγελματική κάρτα κανονίζονται από
την ομάδα. Συνήθως πληρώνονται με τον χαμηλότερο μισθό παρόλο που
κάποιες φορές παίρνουν και κάποια επιδόματα σε χρήμα ή σε είδος όπως
πχ καλά καταλύματα.
1.3
Απόψεις για τη διακίνηση και την εμπορία ανθρώπων.
Η διακίνηση μεταναστών από τη μια μεριά και η εμπορία ανθρώπων από την
άλλη είναι δυο έννοιες οι οποίες θα πρέπει να διαχωριστούν μεταξύ τους,
αν και έχουν αρκετά κοινά χαρακτηριστικά. Στην πραγματικότητα είναι
πολύ δύσκολο να γίνει αυτός ο διαχωρισμός μεταξύ τους. Αυτό που στις
περισσότερες περιπτώσεις φαίνεται σαν διακίνηση συχνά αποδεικνύεται
ότι είναι εμπορία ανθρώπων.
1.3.1. Ομοιότητα στους τρόπους διακίνησης
Αποδεικνύεται ότι τα περισσότερα δρομολόγια που ακολουθούν και οι
πόλεις που χρησιμοποιούν τα δίκτυα, και για τη διακίνηση αλλά και την
εμπορία ανθρώπων είναι τα ίδια. Άλλες εγκληματικές δραστηριότητες
που συνδέουν την διακίνηση με την εμπορία ανθρώπων, είναι η χρήση
ψεύτικων χαρτιών ή πλαστών διαβατηρίων, πιστοποιητικών γέννησης ή
/και γάμου και βίζες. Ο τρόπος με τον οποίο οι διακινητές φέρνουν τους
ανθρώπους σε μια χώρα, περιλαμβάνει και τον εκβιασμό των καταστάσεων
στις οποίες βρίσκονται οι άνθρωποι αυτοί. Αν κατά τη διαδικασία τα
θύματα παραπλανηθούν ή υποστούν κατά κάποιο τρόπο βία, αυτό το είδος
διακίνησης μεταναστών πλησιάζει κατά πολύ την εμπορία ανθρώπων. Ένα
126
παράδειγμα είναι το να εκβιάζει κανείς κάποιον να πληρώσει σε είδος.
Μια άλλη πλευρά που δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί είναι τα υπέρογκα
ποσά που πρέπει να πληρώσει κάποιος για να μεταβεί σε μια άλλη χώρα.
Κάποιοι πληρώνουν εξ’ αρχής όλο το ποσό δανειζόμενοι, από τοκογλύφους,
την οικογένειά τους, τους γνωστούς τους, στους οποίους θα πρέπει να
ξεπληρώσουν το ποσό όσο το δυνατόν συντομότερα. Άλλοι, πληρώνουν
μόνο κάποιο από το ποσό προκαταβολικά και μετά πρέπει να πληρώσουν
το υπόλοιπο ποσό στο δίκτυο. Για χρόνια, έρχονται αντιμέτωποι με
υπερβολικά χρέη τα οποία πρέπει να αποπληρώσουν. Αυτό σημαίνει,
ότι αφού οι παράνομοι μετανάστες φτάσουν στη χώρα προορισμού,
εμπλέκονται είτε σε εγκληματικές δραστηριότητες είτε πιάνουν δουλειά
παράνομα.
25η περίπτωση : Κατά τη διάρκεια μιας Ιατρικής εξέτασης κάποιων
Ιρανών, όλοι ανέφεραν ότι είχαν υποβληθεί σε εγχειρήσεις νεφρού για
αφαίρεση λίθων. Την ίδια περίοδο, αρκετοί άνθρωποι βγήκαν από τη λίστα
αναμονής για μεταμόσχευση νεφρού. Στο τέλος, κάποιοι από τους Ιρανούς
παραδέχτηκαν ότι αναγκάστηκαν να δώσουν το νεφρό τους σ’ ένα δίκτυο
εγκληματιών για να πληρώσουν για το ταξίδι τους.
26η περίπτωση : Μια οικογένεια Ρώσων θέλησε να ταξιδέψει στη ∆υτική
Ευρώπη για οικονομικούς λόγους. Ένα ρώσικο δίκτυο διακινητών θα
ετοίμαζε τα απαραίτητα έγγραφα πληρώνοντάς του κάποιο ποσό και
φέρνοντας εις πέρας κάποια υπηρεσία η οποία ήταν, να συνοδεύσει ο
άντρας της οικογένειας αρχικά ένα 12χρονο αγόρι στο Βέλγιο μ’ όποιο
ρίσκο αυτό περιλάμβανε και αφού θα είχε επιτύχει την αποστολή του, θα
έπρεπε να πληρώσει 7.500 δολάρια για τα έγγραφα της οικογένειας του και
για το σχεδιασμό του δρομολογίου που θα ακολουθούσαν.
1.3.2. Έλεγχος πριν την εκμετάλλευση
Τα θύματα που τα σταματούν για έλεγχο είτε στα σύνορα, είτε στους
χώρους ελέγχου διαβατηρίων στα αεροδρόμια, συνήθως δεν γνωρίζουν
τον τελικό προορισμό τους. Στη θεωρία, είναι θύματα διακίνησης αλλά
στην πραγματικότητα είναι θύματα εμπορίας ανθρώπων με τελικό σκοπό
την εκμετάλλευσή τους από τα παράνομα δίκτυα. Αυτό είναι σίγουρο ότι
θα συμβεί, αν το θύμα δεν ξεπληρώσει το κόστος του ταξιδιού σ’ αυτούς
που το οργάνωσαν.
127
27η περίπτωση : Ένα κορίτσι από την Αφρική ήθελε να πάει στο Λονδίνο
να σπουδάσει. Οι πιθανότητες να προγραμματιστεί το ταξίδι νόμιμα
ήταν ανύπαρκτες. Ήρθε σε επαφή με έναν άντρα ο οποίος μπορούσε να
της χορηγήσει διαβατήριο και αεροπορικό εισιτήριο για 5.000 δολάρια.
Το κορίτσι δεν μπορούσε να πληρώσει τόσα χρήματα αλλά εκείνος τη
διαβεβαίωσε ότι μόλις πάει στο Λονδίνο θα μπορούσε να δουλέψει και
να πληρώσει αυτά που του χρώσταγε αλλά και να βγάλει χρήματα για τις
σπουδές της. Η φύση της δουλειάς, δεν ήταν συγκεκριμένη. Το κορίτσι
ταξίδεψε μαζί του και με έναν άλλο άντρα ως το αεροδρόμιο του Κότινου. Ο
πρώτος άντρας έμεινε πίσω στην Αφρική ενώ ο δεύτερος ταξίδεψε μαζί της.
Στην ενδιάμεση στάση στις Βρυξέλλες, τους κατέβασαν από το αεροπλάνο.
Είχαν και οι δύο στις βαλίτσες τους την ίδια διεύθυνση στο Λονδίνο.
128
2.
Ορισμοί
Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν αρκετοί διαφορετικοί ορισμοί για την εμπορία
ανθρώπων. Κάποιοι είναι αρκετά περιεκτικοί και καλύπτουν και την
διακίνηση μεταναστών, ενώ άλλοι δύσκολα διαχωρίζουν τις δυο έννοιες.
Επειδή δεν θέλουμε να μπούμε σε συζήτηση για τους δυο ορισμούς, απλά
θα αναπαραγάγουμε κάποιες πρόσφατες απόψεις.
Τον Οκτώβριο του 2000 η Ειδική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών, υπεύθυνη
για τον σχεδιασμό του συμπληρωματικού πρωτοκόλλου της Συνθήκης του
ΟΗΕ ενάντια στο διεθνικό οργανωμένο έγκλημα είχε σαν προτεραιότητά
του την πρόληψη, την καταστολή και τιμωρία της εμπορίας ανθρώπων,
ειδικότερα των γυναικών και των παιδιών. Το Άρθρο 3 υιοθέτησε τους
παρακάτω ορισμούς για τη σωματεμπορία :
Α) Η « εμπορία ανθρώπων » σημαίνει την συλλογή, τη μεταφορά, τη
μετακίνηση, την υπόθαλψη ανθρώπων μέσω απειλής ή χρήση βίας
ή άλλων μορφών εξαναγκασμού, απαγωγής, εξαπάτησης, απάτης,
κατάχρησης δύναμης ή μια ευάλωτης κατάστασης, ή της πληρωμής
ή λήψης χρημάτων με σκοπό τη συγκατάθεση ενός ατόμου ώστε
να ασκήσει εξουσία πάνω σε έναν άλλον άνθρωπο με σκοπό την
εκμετάλλευση.
Η εκμετάλλευση θα περιλαμβάνει στο ελάχιστο την εκμετάλλευση της
εκπόρνευσης του άλλου, ή άλλες μορφές σεξουαλικής εκμετάλλευσης,
αναγκαστική εργασία ή υπηρεσίες, δουλεία ή πράξεις όμοιες με δουλεία,
υποτέλεια ή αφαίρεση οργάνων.
Β) Η συγκατάθεση ενός θύματος εμπορίας ανθρώπων στην σκόπιμη
εκμετάλλευση, που παρουσιάζεται στην υποπαράγραφο (Α) αυτού του
άρθρου, δεν παίζει κανένα ρόλο, όταν έχουν χρησιμοποιηθεί τα μέσα
που αναφέρονται εκεί.
Γ) Η συλλογή νέων ανθρώπων, η μεταφορά, η μετακίνηση, η υπόθαλψη ενός
παιδιού με σκοπό την εκμετάλλευση θα πρέπει να θεωρείται « εμπορία
ανθρώπων » ακόμη κι αν δεν περιλαμβάνει κανένα από τα μέσα που
παρουσιάζονται στην υποπαράγραφο (Α) αυτού του άρθρου.
∆) « Παιδί » σημαίνει οποιοδήποτε άτομο κάτω των 18 ετών.
129
Για την συμπλήρωση της ίδιας συνθήκης έγινε ένα δεύτερο πρωτόκολλο,
ένα πρωτόκολλο ενάντια στη διακίνηση των μεταναστών από ξηράς,
θαλάσσης και αέρος :
Άρθρο 3, χρήση των όρων :
Α) « ∆ιακίνηση μεταναστών » θα σημαίνει την προαγωγή τους με σκοπό την
αποκόμιση άμεση ή έμμεση, οικονομικών ή άλλων πλεονεκτημάτων της
παράνομης εισόδου ενός ατόμου σε μια χώρα στην οποία το άτομο δεν
είναι μόνιμος κάτοικος ή δεν έχει άδεια παραμονής.
Β) « Παράνομη είσοδος » θα σημαίνει το πέρασμα των συνόρων χωρίς την
τήρηση των απαραίτητων διαδικασιών για την νόμιμη είσοδο στη χώρα
προορισμού.
Γ) « Ψευδή ταξιδιωτικά έγγραφα ή ψευδής ταυτότητες » θα σημαίνει
οποιαδήποτε ταξιδιωτικά ή προσωπικά έγγραφα, που :
Είναι ψεύτικα ή αλλαγμένα από κάποιο πρόσωπο εκτός του ατόμου ή της
εταιρείας που είναι εξουσιοδοτημένοι από τον νόμο να εκδώσουν τέτοια
έγγραφα εκ μέρους του κράτους,
Έχουν εκδοθεί λάθος ή αποκτηθεί μέσω παραποίησης, διαφθοράς ή πίεσης
ή με άλλον παράνομο τρόπο ή
Χρησιμοποιούνται από άλλο άτομο εκτός του νόμιμου κατόχου
∆) « Πλεούμενο » θα θεωρείται οποιοσδήποτε τύπος θαλάσσιου σκάφους,
συμπεριλαμβανομένων σκαφών ή υδροπλάνων που χρησιμοποιούνται
- ή μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν μέσα μεταφοράς στο νερό εκτός
από πολεμικά πλοία, βοηθητικά πλοιάρια ή άλλο πλεούμενο που ανήκει
- ή χρησιμοποιείται από το κράτος, εκείνη τη στιγμή, για μη εμπορική
χρήση.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, τον ∆εκέμβριο του 2000, σε μια ανακοίνωση της
έδωσε τον παρακάτω ορισμό για το πλαίσιο της αντιμετώπισης της
εμπορίας ανθρώπων και της σεξουαλικής εκμετάλλευσης των παιδιών :
130
Άρθρο 1
Αδικήματα σχετικά με την εμπορία ανθρώπων με σκοπό την εργασιακή
εκμετάλλευση
Κάθε κράτος – μέλος πρέπει να πάρει τα απαραίτητα μέτρα ώστε να
βεβαιώσει ότι η συλλογή νέων ανθρώπων, η μεταφορά ή η μετακίνηση
ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένης της υπόθαλψης και ακολούθως την
παραλαβή του ατόμου και την άσκηση ελέγχου σ’ αυτόν / αυτήν, είναι
αξιόποινα όταν τους έχουν στερηθεί τα βασικά δικαιώματα με σκοπό την
εκμετάλλευσή του / της στην παραγωγή αγαθών, ή παροχή υπηρεσιών
παραβαίνοντας τις νόμιμες συνθήκες εργασίας, μισθούς, υγιεινή και
ασφάλεια και :
– τη χρήση εξαναγκασμού, βίας, ή απειλών συμπεριλαμβανομένης και
της απαγωγής ή
– εξαπάτηση ή
– κακή χρήση της εξουσίας, επιρροή ή πίεση ή
– άλλη χρήση βίας.
Άρθρο 2
Αδικήματα σχετικά με την εμπορία ανθρώπων με σκοπό την σεξουαλική
εκμετάλλευση
Κάθε κράτος – μέλος πρέπει να πάρει τα απαραίτητα μέτρα ώστε να
βεβαιώσει ότι η συλλογή νέων ανθρώπων, η μεταφορά ή η μετακίνηση
ενός ατόμου συμπεριλαμβανομένης της υπόθαλψης και ακολούθως την
παραλαβή του ατόμου και την άσκηση ελέγχου σ’ αυτόν / αυτήν, είναι
αξιόποινα, όταν ο σκοπός είναι η εκμετάλλευσή του/της στην πορνεία
ή σε πορνογραφικές πράξεις ή στην παραγωγή πορνογραφικού υλικού
και :
– τη χρήση εξαναγκασμού, βίας, ή απειλών συμπεριλαμβανομένης και
της απαγωγής ή
– εξαπάτηση ή
– κακή χρήση της εξουσίας, επιρροή ή πίεση ή
– άλλη χρήση βίας.
131
Στην συνθήκη της Europol του 1995, η εμπορία ανθρώπων ορίζεται ως
εξής :
« Η υποταγή ενός ατόμου στον παράνομο έλεγχο άλλων ατόμων με τη χρήση
βίας, ή απειλών ή με την κατάχρηση εξουσίας ή δολοπλοκιών με σκοπό την
εκμετάλλευση μέσω πορνείας, άλλων μορφών σεξουαλικής εκμετάλλευσης και
βιαιοπραγίας ανηλίκων ή εμπόριο εγκαταλελειμμένων παιδιών ».
Η Οργάνωση για την Ασφάλεια και την Συνεργασία στην Ευρώπη (Organization for Security and Co-operation in Europe, OSCE), στο « Εμπορία
Ανθρώπων : Αποτελέσματα του OSCE », ορίζει την εμπορία ανθρώπων ως :
– οι πράξεις που περιλαμβάνονται στην εύρεση και συλλογή νέων
ανθρώπων, στην απαγωγή, στην υπόθαλψη ή στην παραλαβή των
ατόμων,
– η χρήση βίας, απειλών, απάτης, εξαναγκασμού (συμπεριλαμβανομένης
κατάχρησης εξουσίας), ή χρεωστικών δεσμών
– η τοποθέτηση ενός ατόμου είτε επί πληρωμή είτε όχι, σε μη εθελοντική
εργασία, αναγκαστική εργασία ή σε εργασία με συνθήκες όμοιες με
αυτές της δουλείας.
– σε μια κοινωνία άλλη από αυτήν που ζούσε το άτομο τη στιγμή της
αρχικής απάτης, εξαναγκασμού ή χρεωστικών δεσμών
Όσον αφορά τον ∆ιεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (IOM), η
εμπορία ανθρώπων λαμβάνει χώρα όταν :
– ένας μετανάστης είναι μπλεγμένος σε παρανομίες (συλλογή
ανθρώπων, απαγωγές, πωλήσεις κλπ) και / ή έχει μετακινηθεί μέσα σε
μια χώρα ή εκτός,
– οι μεσολαβητές (σωματέμποροι), κατά τη διάρκεια αυτής της
διαδικασίας αποκομούν οικονομικά ή άλλα οφέλη μέσω απάτης,
εξαναγκασμού, και / ή άλλων μορφών εκμετάλλευσης κάτω από
συνθήκες οι οποίες καταπατούν τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα
των μεταναστών.
132
Η Παγκόσμια Συμμαχία Ενάντια στην Εμπορία Γυναικών (Global Alliance
Against Trafficking In Women GAATW), ο ∆ιεθνής Νομικός Οργανισμός
Ανθρωπίνων ∆ικαιωμάτων (International Human Rights Law Group) και
ο Οργανισμός Ενάντια στην Εμπορία Γυναικών, σε συνεργασία με άλλες
ΜΚΟ απ’ όλον τον κόσμο, έχουν αναπτύξει έναν ορισμό βασισμένο στην
πολύχρονη εμπειρία τους στον τομέα :
« Οποιαδήποτε πράξη ή προσπάθεια συμπεριλαμβανομένης της
συλλογής ανθρώπων, της μεταφοράς μέσα ή έξω από τα σύνορα, της
ανταλλαγής, της πώλησης, της μετακίνησης, της στέγασης ή υποδοχής
ενός ατόμου μέσω απάτης, εξαναγκασμού (με χρήση βίας ή κατάχρησης
εξουσίας) ή μέσω χρεωστικών δεσμών με σκοπό την διατήρηση ή
την τοποθέτηση ενός ανθρώπου σε μια αβέβαιη κατάσταση, με ή
χωρίς οικονομικό ενδιαφέρον, σε μια κατάσταση εργασίας (οικιακή,
σεξουαλική, ή αναπαραγωγική), σε αναγκαστική δουλειά ή σε συνθήκες
ανάλογες της δουλείας, σε μια κοινωνία άλλη από αυτήν που ζούσε
το άτομο ως τη στιγμή που ασκήθηκε απάτη, είτε εξαναγκασμός ή
χρεωστικοί δεσμοί ».
133
Photo: I.O.M. Information campaign
134
3.
3.1.
Πρόληψη της εμπορίας ανθρώπων
Πληροφόρηση και ενημερωτικές εκστρατείες
Οι ενημερωτικές εκστρατείες παίζουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη
της εμπορίας ανθρώπων. Συχνά, πιθανοί μελλοντικοί μετανάστες,
ιδιαίτερα γυναίκες και παιδιά δεν έχουν επαρκή πληροφόρηση για τις
πραγματικές συνθήκες που θα αντιμετωπίσουν στην χώρα προορισμού.
Οι σωματέμποροι, εκμεταλλεύονται την έλλειψη πληροφόρησης ώστε να
παρασύρουν τα θύματα, υποσχόμενοι μια καλή δουλειά και μια καλύτερη
ζωή.
Οι ενημερωτικές εκστρατείες θα πρέπει να στοχεύουν στο να παρέχουν,
στα άτομα που θέλουν να μεταναστεύσουν, ακριβείς πληροφορίες σε
θέματα που τους αφορούν ώστε να τους δοθεί η δυνατότητα να πάρουν
τις αποφάσεις τους αφού πρώτα θα έχουν ενημερωθεί. Οι εκστρατείες
αυτές πρέπει να προσφέρουν πληροφορίες βασισμένες στις δυνατότητες,
στα πλεονεκτήματα και στα όρια της νόμιμης μετανάστευσης καθώς και
πρακτικές πληροφορίες όπως το τι χρειάζεται για να βγάλει κανείς βίζα,
άδεια παραμονής, άδεια εργασίας και άλλες διαδικασίες που αφορούν τους
μετανάστες. Στα πλαίσια της στρατηγικής ενάντια στη σωματεμπορία οι
ενημερωτικές εκστρατείες θα πρέπει να αναπτύσσονται σε συνεργασία με
ΜΚΟ χωρών προέλευσης και προορισμού, ∆ιεθνείς οργανισμούς, κρατικές
υπηρεσίες, κέντρα ερευνών και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Πρόγραμμα : “ME JEP NDIHME” (ΒΟΗΘΗΣΤΕ
Κοινωνικών Λειτουργών στην Αλβανία
ΜΕ)¥Εκπαίδευση
Συντονιστής : On The Road (Ιταλία)
Το πρόγραμμα αναπτύχθηκε στα πλαίσια των υποσχέσεων της πόλης Scutari σε συνεργασία με την περιοχή Emilia Romana και την Commune de
Ferrara. Από το 1999 ως το 2001 η οργάνωση On The Road είχε εκπαιδεύσει
40 Κοινωνικούς Λειτουργούς 15 εταιρειών και ιδιωτικών οργανώσεων.
Αυτή η εκπαιδευτική ομάδα έδωσε τη δυνατότητα στους εκπαιδευόμενους
να μπορέσουν να αναπτύξουν εκστρατείες ευαισθητοποίησης καθώς και
δραστηριότητες δικτύωσης.
Επιπλέον, το πρόγραμμα στόχευε στην ανάπτυξη μιας κοινωνικής πολιτικής
σε συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς στην Αλβανία μέσω εκπαίδευσης
των αρχών, εκπαιδευτών και κοινωνικών λειτουργών, και στον ιδιωτικό
αλλά και στον δημόσιο τομέα.
135
Είναι σημαντικό το ότι οι εκστρατείες παρέχουν πληροφόρηση για
το τι συμβαίνει στην πραγματικότητα και τα μειονεκτήματα της
παράνομης μετανάστευσης, καλύπτοντας τα ρίσκα και τους κινδύνους
της εκμετάλλευσης που συνδέεται μ’ αυτήν. Θα πρέπει επίσης να δίνεται
πληροφόρηση σε όσους παρέχουν υπηρεσίες στη χώρα προορισμού
και βοηθούν τους μετανάστες. Ειδική προσοχή θα πρέπει να δοθεί στις
γυναίκες και τα παιδιά, μιας και είναι ιδιαίτερα τρωτοί στη σωματεμπορία.
Σε περιπτώσεις εμπορίας ανθρώπων, με σκοπό την σεξουαλική
εκμετάλλευση, προτείνεται να γίνονται ενημερωτικές εκστρατείες που
θα έχουν ως στόχο τους, τους άντρες – πελάτες, στις χώρες προορισμού,
σεβόμενοι τις συνθήκες στις οποίες ζουν οι γυναίκες και τα παιδιά – θύματα
σωματεμπορίας και τη βία που έχουν υποστεί από τους σωματέμπορους.
Υπάρχει ανάγκη για ενημέρωση των σχετικών αρχών σχετικά με το
πρόβλημα της σωματεμπορίας, ώστε να υποστηριχθούν τα αποτελέσματα
των εκστρατειών πληροφόρησης. Επιπλέον, πρέπει να παρθούν μέτρα από
τους πολιτικούς ώστε να δικαστούν οι σωματέμποροι και να βοηθηθούν τα
θύματα εμπορίας.
3.2.
Ισότητα των δυο φύλων
Η διάκριση που γίνεται ανάμεσα στα δυο φύλα, είναι ένας από τους
κυριότερους λόγους που αναγκάζουν τις γυναίκες και τα νεαρά κορίτσια να
μεταναστεύσουν. Αυτό φαίνεται από την κατώτερη θέση που κατέχουν οι
γυναίκες, σύμφωνα με τις ίδιες, η οποία οδηγεί στην έλλειψη εκπαίδευσης,
βασικής μόρφωσης και ευκαιριών εργασίας για τα κορίτσια, τις προσδοκίες
των γυναικών να δημιουργήσουν οικογένεια, να κατέχουν σημαντικούς
ρόλους στην κοινωνία, τη διάκριση που υπάρχει ενάντια στις γυναίκες
στην συμμετοχή τους στην πολιτική, στην σεξουαλική ζωή, στη θρησκεία
και γενικά στην κοινωνική ζωή.
Γι’ αυτό το λόγο, υπάρχει η ανάγκη να αναπτυχθούν στρατηγικές για την
προώθηση και την ενσωμάτωση των πρακτικών της ισότητας των δυο
φύλων στην εθνική, τοπική και διεθνή ανάπτυξη, και στην ενδυνάμωση
των μηχανισμών που ήδη υπάρχουν σε εθνικό και διεθνές επίπεδο ώστε να
προαχθεί η ιδέα της ισότητας.
3.3.
Συνεργασία και Ανάπτυξη
Η αιτία της συντέλεσης της εμπορίας ανθρώπων εμπεριέχεται συχνά στην
έλλειψη εκπαίδευσης και ευκαιριών εργασίας.
Συχνά, η μετανάστευση θεωρείται η μοναδική στρατηγική των γυναικών
και των κοριτσιών για απόκτηση εισοδήματος.
136
Γι’ αυτό το λόγο, θα πρέπει να δημιουργηθούν, σε συνεργασία με τοπικές
ΜΚΟ, διεθνείς οργανισμούς, και κρατικές υπηρεσίες, προγράμματα
στις χώρες προέλευσης ώστε να ενισχυθούν οι ευκαιρίες απόκτησης
εισοδήματος, όπως προγράμματα βασικής εκπαίδευσης, εκπαίδευση
δεξιοτήτων, εκπαίδευση στην εργασία, στον τρόπο συντήρησής τους
και χρηματοδοτικά προγράμματα. Επίσης υπάρχει η ανάγκη στήριξης
της χρηματοδότησης αυτών των προγραμμάτων που στοχεύουν στην
ενδυνάμωση των οργανώσεων που δουλεύουν με ευαίσθητες ομάδες και
στην προαγωγή των παραπάνω δραστηριοτήτων οι οποίες θα βοηθήσουν
αυτές τις ομάδες στην κοινωνική και οικονομική τους ανάπτυξη καθώς και
να αναπτύξουν την προσωπικότητά τους, την αυτοπεποίθησή τους και μια
θετική άποψη για το κοινωνικό σύνολο. Η αποκατάσταση του κοινωνικού
συστήματος είναι επιβεβλημένη για την ανάπτυξη ενός τοπικού δικτύου
παροχής υπηρεσιών, το οποίο θα βοηθήσει αυτές τις ομάδες ανθρώπων,
κι έτσι θα μειωθεί ο κίνδυνος να πέσουν θύματα εκμετάλλευσης των
παράνομων δικτύων.
Είναι επίσης απαραίτητο, να συμπεριλάβουμε την προσπάθεια
ευαισθητοποίησης για το θέμα της σωματεμπορίας, στα προγράμματα
δημιουργίας εισοδήματος.
Ενημερωτική εκστρατεία ενάντια στην εμπορία γυναικών από την
Ουκρανία.¥Συντονιστής : ∆ΟΜ (∆ιεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης)
Εξαιτίας του μεγάλου αριθμού των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων από την
Ουκρανία, από τον Ιανουάριο ως τον Ιούνιο του 1998 ο ∆ΟΜ έκανε μια
ενημερωτική εκστρατεία στο Κίεβο, ώστε να παράσχει σε πιθανά θύματα
της σωματεμπορίας, έγκυρες και αξιόπιστες πληροφορίες για τις συνθήκες
διαβίωσης και εργασίας στο εξωτερικό καθώς και για τους κινδύνους και τις
επιπτώσεις της σωματεμπορίας.
Το πρόγραμμα έγινε σε συνεργασία με το Ουκρανικό Υπουργείο για
την οικογένεια και τους νέους, το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής
Πολιτικής, και το Υπουργείο Παιδείας χρηματοδοτούμενο από το
Υπουργείο Εξωτερικών της Αμερικής, Γραφείο πληθυσμού, προσφύγων και
μεταναστών, υπό την νέα ατζέντα Η.Π.Α. – Ε.Ε.
Η εκστρατεία αυτή συμπεριλάμβανε μια εκτενή έρευνα για την συλλογή
πληροφοριών στο θέμα της σωματεμπορίας, καθώς και για το προφίλ των
πιθανών θυμάτων, τον σχεδιασμό μιας επικοινωνιακής πολιτικής και την
διάδοση των πληροφοριών στο κοινό.
137
Από τα αποτελέσματα της έρευνας σχεδιάστηκε μια επικοινωνιακή
πολιτική συμπεριλαμβάνοντας θετικά ή αρνητικά μηνύματα, ορθολογικούς
και συναισθηματικούς παράγοντες καθώς και τον συνδυασμό των κύριων
μέσων ενημέρωσης και τοπικών δικτύων.
Στα πλαίσια των οδηγιών της επικοινωνιακής στρατηγικής, παρήχθησαν
δυο τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ. Επιπρόσθετα, παρήχθησαν δυο ανακοινώσεις
δημοσίων υπηρεσιών που επικεντρώνονταν στον κίνδυνο της προσφοράς
εργασίας στη ∆ύση και ενημέρωναν πού μπορεί κανείς να βρει έγκυρες
πληροφορίες για οργανισμούς και ιδιώτες που πρόσφεραν εργασία, στο
εξωτερικό. Για το συμπλήρωμα των ανακοινώσεων αυτών, παρήχθησαν
μια σειρά ραδιοφωνικών εκπομπών για να παράσχουν μια πιο σε βάθος
εξέταση του θέματος της εμπορίας ανθρώπων καθώς και για να αποταθεί
σε μεγαλύτερο κοινό χρησιμοποιώντας διαφορετικά κανάλια.
Ο ∆ΟΜ σχεδίασε ένα φυλλάδιο και μια αφίσα ώστε να δώσει στα
πιθανά θύματα μια πιο λεπτομερή ενημέρωση για το φαινόμενο της
σωματεμπορίας και διαθέσιμες πηγές βοήθειας.
Το πρόγραμμα επίσης δημιούργησε και μια τηλεφωνική γραμμή ΣΟΣ,
η οποία παρείχει πληροφορίες για κοινωνικές, νομικές και εργασιακές
συνθήκες στο εξωτερικό, καθώς και συμβουλευτική για πιθανά αλλά και
πραγματικά θύματα της σωματεμπορίας.
138
4.
4.1.
Ποινικοποιώντας την εμπορία ανθρώπων
Βέλγιο
Στο Βέλγιο, το θέμα της σωματεμπορίας επανέρχεται στην επικαιρότητα μετά
από τη δημοσίευση ενός βιβλίου του κ. Chris de Stoop, ∆ημοσιογράφου, με
τίτλο “Ze zijn zo lief” (« Είναι τόσο γλυκές, κύριε »).
Το βιβλίο αυτό μαζί με τις προσπάθειες της MEP Patsy Sorensen, απεκάλυψε
τους διεθνείς μηχανισμούς που κρύβονται πίσω από το παράνομο εμπόριο
και την εκμετάλλευση που υφίστανται τα θύματά του.
Μετά από μια δημόσια, ισχυρή αντίδραση δημιουργήθηκε στο Κοινοβούλιο
μια Ερευνητική Επιτροπή, η οποία θα εξέταζε τις προτάσεις για μια πιο
οργανωμένη πολιτική ως προς την αντιμετώπιση της εμπορίας γυναικών.
Έκτοτε, πάρθηκαν κάποια μέτρα που καταλήγουν, στον Νόμο του 1995 για
την καταστολή της Εμπορίας ανθρώπων και της παιδικής πορνογραφίας,
και σε μια ισχυρή πολιτική που είχε σαν στόχο την καταπολέμηση του
φαινομένου.
Νόμος για την καταστολή της Εμπορίας Ανθρώπων και της Παιδικής
Πορνογραφίας, 13 Απριλίου 1995
Ο νόμος για την καταστολή της εμπορίας ανθρώπων και της παιδικής
πορνογραφίας από τις 13 Απριλίου 1995, άλλαξε τον ποινικό κώδικα και τον
νόμο περί αλλοδαπών. Κάνει ξεκάθαρο διαχωρισμό ανάμεσα στο εμπόριο
που έχει σαν στόχο την σεξουαλική εκμετάλλευση, το οποίο τιμωρείται
από τον ποινικό κώδικα, κι από αυτό που στοχεύει στην οικονομική
εκμετάλλευση και στην λαθρομετανάστευση, η οποία τιμωρείται από το
νόμο περί αλλοδαπών.
Ο νόμος για την καταστολή της εμπορίας ανθρώπων, εισάγει το άρθρο 77,
στο νόμο περί αλλοδαπών του ∆εκεμβρίου του 1980, σχετικά με την
πρόσβαση, παραμονή σε μια χώρα, και την απομάκρυνση των αλλοδαπών,
το οποίο αναφέρει :
« Οποιοσδήποτε συνεισφέρει με όποιον τρόπο, άμεσα ή έμμεσα, στην
άδεια εισόδου, παραμονής ή μετάβασης και
– χρησιμοποιεί, άμεσα ή έμμεσα βία, απάτη, απειλές ή οποιαδήποτε
μορφή περιορισμού σε αλλοδαπό,
– ή εκμεταλλεύεται μια ιδιαίτερα ευάλωτη κατάσταση στην οποία έχει
περιέλθει ο/η αλλοδαπός/ή, εξαιτίας της αβέβαιης κατάστασης του
/της, εγκυμοσύνης, αρρώστιας, σωματικής ανικανότητας ή νοητικής
στέρησης, θα τιμωρείται με ένα έως και πέντε χρόνια φυλάκιση και σε
πρόστιμο από 12 έως και 619 ευρώ.
139
Πρόσφατα μια νέα παράγραφος εισήχθη στο νόμο περί αλλοδαπών για να
συμπληρώσει το Άρθρο 77 και διατάζει :
« Θα τιμωρείται με ένα έως και πέντε χρόνια φυλάκιση και με πρόστιμο
από 12 έως και 619 ευρώ οποιοσδήποτε εκμεταλλεύεται άμεσα ή έμμεσα
μια ιδιαίτερα ευάλωτη κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο /η αλλοδαπός
/ή, εξαιτίας της αβέβαιης κατάστασης του /της και γι΄ αυτό το λόγο
πουλάει, νοικιάζει ή θέτει στη διάθεση άλλων ανθρώπων, δωμάτια ή
κτίρια με σκοπό να αποκομίσει παράνομα χρήματα ».
Ο νόμος της 13ης Απριλίου 1995 τιμωρεί την εξαναγκαστική πορνεία, την
εκμετάλλευση της πορνείας και την διοίκηση οίκων ανοχής. Επιπλέον,
αυτός ο νόμος επικεντρώνεται στην προστασία των ανηλίκων και στην
κοινωνική θέση των εκπορνευόμενων.
Παρόλα αυτά, ο νόμος του 1995 αλλάχθηκε από την υιοθέτηση του νόμου
του Νοεμβρίου του 2000 σχετικά με την προστασία των ανηλίκων από
εγκληματικές πράξεις.
Άρθρο 379 : « Οποιοσδήποτε υποπέσει σε σεξουαλικό αδίκημα, προκαλώντας,
ενθαρρύνοντας ή βοηθώντας στην αποπλάνηση, στη διαφθορά ή
στην εκπόρνευση ενός ανήλικου του ενός ή του άλλου φύλου για να
ικανοποιήσει τα πάθη άλλων, θα τιμωρείται με πέντε έως και δέκα χρόνια
φυλάκιση και με πρόστιμο από 12 έως και 619 ευρώ.
Θα τιμωρείται με δέκα έως και δεκαπέντε χρόνια φυλάκιση και με
πρόστιμο από 2 έως και 1.239 ευρώ, αν ο/ η ανήλικος/η είναι κάτω των
16 ετών.
Η ποινή θα είναι από 15 έως και 20 χρόνια φυλάκιση αν ο/η ανήλικος/η,
είναι κάτω των 14 ετών ».
Άρθρο 380, παράγραφος 1 : « Θα τιμωρείται με ένα έως και πέντε χρόνια
φυλάκιση και με πρόστιμο από 12 έως και 619 ευρώ όποιος :
– για να ικανοποιήσει τα πάθη άλλων, προσλαμβάνει, εκπαιδεύει, αποπλανεί
ή κρατεί για αποπλάνηση ή για εκπόρνευση ακόμη και με την συγκατάθεσή
του /της ενήλικα.
– ∆ιοικεί έναν οίκο ανοχής.
– Πουλάει, νοικιάζει ή θέτει στη διάθεση άλλων ανθρώπων δωμάτια ή κτίρια
με σκοπό την χρησιμοποίησή τους για την εκπόρνευση ατόμων ώστε να
βγάλει παράνομα κέρδος
140
– Εκμεταλλεύεται την αποπλάνηση ή την εκπόρνευση άλλων με οποιονδήποτε
τρόπο ».
Παράγραφος 3 : « Θα τιμωρείται με δέκα έως και δεκαπέντε χρόνια φυλάκιση
και με πρόστιμο από 2 έως και 1.239 ευρώ, για τα αδικήματα της
παραγρ. 1 ο δράστης που
– κάνει χρήση άμεσα ή έμμεσα βίας, απάτης, απειλής ή οποιασδήποτε μορφής
περιορισμού σε αλλοδαπό
– ή εκμεταλλεύεται μια ιδιαίτερα ευάλωτη κατάσταση στην οποία έχει
βρεθεί ο/η αλλοδαπός/ή, εξαιτίας της αβέβαιης κατάστασης του /
της, εγκυμοσύνης, αρρώστιας, σωματικής ανικανότητας ή νοητικής
στέρησης.
Παράγραφος 5 : Θα τιμωρείται με 15 έως και 20 χρόνια φυλάκιση και με
πρόστιμο από 24 έως και 2.478 ευρώ για τα αδικήματα της παραγρ. 4 αν
έχουν διαπραχθεί σε ανήλικο κάτω των 16 ετών.
Επιπλέον, ένα άρθρο εισήχθη στον Κώδικα διερεύνησης εγκλημάτων ο
οποίος επισημαίνει πως πρέπει να λαμβάνονται μέτρα ενάντια σ’ έναν
Βέλγο ή κάποιον αλλοδαπό που βρίσκεται στο Βέλγιο κι έχει αποκαλυφθεί
ότι έχει διαπράξει μέσα ή έξω από τη χώρα κάποιο από τα αδικήματα που
προαναφέρθηκαν, ακόμη κι αν οι Βελγικές αρχές δεν έχουν λάβει κάποιο
παράπονο ή επίσημη ανακοίνωση από ξένη αρχή.
Ο νόμος της 13ης Απριλίου 1995 για την διακοπή ή λήξη της σύστασης
οίκων ανοχής στους οποίους έχει βρεθεί ότι έχουν διαπραχθεί οι παραπάνω
παραβάσεις, διατάζει την κατάσχεση αγαθών και την απαγόρευση
σεξουαλικών διαφημίσεων.
4.2.
Ιταλία
Από το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1980, η Ιταλία έχει δεχθεί μια
αύξηση στην εισροή μεταναστών από την Ανατολική Ευρώπη και την
Αφρική μαζί με την εμφάνιση παράνομων οργανώσεων, ενεργών στην
εμπορία ανθρώπων. Η σωματεμπορία ελέγχεται από Αλβανικές, Ρώσικες
Τούρκικες, Νιγηριανές και Κινέζικες παράνομες οργανώσεις και αναδεικνύει
εντάσεις ανάμεσα στα ξένα, παράνομα δίκτυα, για το ποιος θα κινεί τα
νήματα στην « αγορά » ειδικότερα, στα ναρκωτικά, στην πορνεία και στο
ξέπλυμα χρήματος. Καθώς η καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων έχει
141
γίνει για τις Ιταλικές αρχές προτεραιότητα, οι Ιταλοί τα τελευταία χρόνια
έχουν πάρει πρωτοβουλίες στον δικαστικό και ανθρωπιστικό τομέα για να
αντιμετωπίσουν το φαινόμενο.
Το αδίκημα της σωματεμπορίας δεν αντιμετωπίζεται από κάποια
συγκεκριμένη διάταξη θεσπισμένη από το νόμο. Παρόλα αυτά όμως, το
αδίκημα είναι τιμωρητέο όταν σχετίζεται με όρους όπως σωματικές βλάβες,
σεξουαλικά αδικήματα, δουλεία, απαγωγή, εκμετάλλευση και υπόθαλψη
της πορνείας, διαβίωση μέσω των κερδών από την πορνεία καθώς και
άλλα αδικήματα σχετικά με το φαινόμενο. Η κατάσταση αλλάζει όταν
εμπλέκονται ανήλικοι. Ο νόμος 269/98 σχετικά με τις διατάξεις κατά της
εκμετάλλευσης μέσω της πορνείας, της πορνογραφίας και του σεξουαλικού
τουρισμού με ανήλικους καθώς και νέων μορφών υποδούλωσης βελτίωσε
το νομικό πλαίσιο για να ενισχύσει την προστασία των ανηλίκων από
τέτοιου είδους αδικήματα.
Άρθρο 600 του Ιταλικού Ποινικού Κώδικα : « Όποιος οδηγεί κάποιον σε
δουλεία ή σε συνθήκες όμοιες με δουλείας, υπόκειται σε τιμωρία με
αυστηρές ποινές φυλάκισης από πέντε έως και 15 έτη ».
Άρθρο 601 του ιταλικού Ποινικού Κώδικα : « Οποιοσδήποτε εμπορεύεται
ανθρώπους ή αλλιώς εμπορεύεται σκλάβους ή ανθρώπους σε συνθήκες
όμοιες με δουλείας θα τιμωρείται με αυστηρές ποινές φυλάκισης από
πέντε έως και 20 έτη ».
Οι περιορισμοί αυτού του άρθρου, έγκεινται στο γεγονός ότι δεν είναι
συχνά εφαρμόσιμο στην πραγματικότητα, στα άτομα που υπόκεινται στη
σωματεμπορία, μιας και το άρθρο δεν εφαρμόζεται σε περιπτώσεις ισχυρής
ψυχολογίας, που παρόλα αυτά δεν αναιρεί την δυνατότητα του ατόμου
να θελήσει να αποδράσει από την εκμετάλλευση την οποία υπόκειται.
Αναφορικά με την ευάλωτη κατάσταση των ανηλίκων, ο Ιταλικός Νόμος
269/98 βελτίωσε το άρθρο 601 για να ξεπεράσει τα όρια της εφαρμογής
του άρθρου 600 με τις παρακάτω διατάξεις :
« Οποιοσδήποτε εμπορεύεται άνθρωπο ή αλλιώς εμπορεύεται ανήλικους
κάτω της ηλικίας των 18 ώστε να τους ωθήσει στην πορνεία θα τιμωρείται με
αυστηρές ποινές φυλάκισης από έξι χρόνια έως και 20 ».
Πρόσφατα, έχει υποβληθεί μια καινούρια πρόταση για αυτόν τον νόμο.
Με αυτήν την πρόταση, η έννοια της δουλείας διαχωρίζεται από αυτή της
υποτέλειας και η επιβληθείσα τιμωρία εμπεριέχει φυλάκιση από οκτώ ως
και 20 χρόνια.
142
Η πρόταση αυτή, ορίζει τη δουλεία ως « η κατάσταση ενός ατόμου, που
υπόκειται, ακόμα και σαν απλό γεγονός, στην εξουσία εκείνων που τον/την
χρησιμοποιούν σαν δική τους περιουσία ».
Σύμφωνα με την ίδια πρόταση η υποτέλεια ορίζεται ως « η κατάσταση ενός
ατόμου που εξαναγκάζεται ή παρακινείται να παρέχει σεξουαλικές ή άλλες
υπηρεσίες ». Ο νόμος δίνει νέο ορισμό για πχ την σωματεμπορία και τον
εισάγει στο άρθρο 602.
« Οποιοσδήποτε, με τη χρήση βίας, απειλής ή απάτης, αναγκάζει ή
ενθαρρύνει ένα άτομο να εισέλθει ή να παραμείνει ή να φύγει από την
εθνική επικράτεια ή να μεταφέρει κάποιον μέσα σ’ αυτή, για σκοπούς
οικονομικής ή σεξουαλικής εκμετάλλευσης ή υποτέλειας, θα τιμωρείται
με αυστηρές ποινές φυλάκισης από οκτώ χρόνια έως και 20 ».
Το κυριότερο πλεονέκτημα του παραπάνω ορισμού είναι η δυνατότητα
της κατάταξης του αδικήματος στην κατηγορία εκείνων των αδικημάτων
που ανήκουν στη δικαιοδοσία του γραφείου του ∆ημοσίου κατήγορου που
ασχολείται με υποθέσεις κατά της μαφίας. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει
στη συγκέντρωση των πληροφοριών που συλλέγονται από έρευνες τέτοιων
αδικημάτων, μεγαλύτερο διεθνή συντονισμό και συνεργασία καθώς και
πρόσβαση στα ερευνητικά εργαλεία για τον εξιχνίαση του οργανωμένου
εγκλήματος.
Νόμος Νο 75, 20 Φεβρουαρίου 1958 : Ακύρωση των κανονισμών της πορνείας
και της καταπολέμησης της εκμετάλλευσης : γνωστό και σαν νόμο του Merlin, λόγω του ονόματος του Γερουσιαστή που σχεδίασε τον νόμο, ο οποίος
είναι ένα είδος συμβιβασμού διαφόρων θέσεων. Στην ουσία, ο νόμος από
τη μια μεριά καταργεί τους κανονισμούς της πορνείας και δεν υπολογίζει
ποινικές κυρώσεις ενάντια στα άτομα που εμπλέκονται στην πορνεία. Από
την άλλη, τιμωρεί όχι μόνο τις επαφές με τις οργανώσεις που ασχολούνται
με την πορνεία και την μαστροπεία αλλά και την βοήθεια και υπόθαλψη
τους, οι οποίες θεωρούνται κοινωνικά επιβλαβείς, αντιπροσωπεύοντας την
πρόθεση του νομοθέτη να περιορίσει την αύξηση της πορνείας.
Νόμος Νο 269, 3 Αυγούστου 1998 : Κανονισμοί για την εκμετάλλευση της
πορνείας, πορνογραφίας, και του σεξουαλικού τουρισμού, εμπλέκοντας
ανήλικους σαν νέα μορφή δουλείας : εισάγοντας το αδίκημα της νεανικής
πορνείας, ο νομοθέτης εμπνεύσθηκε από την διεθνή Συνθήκη των
143
Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα του Παιδιού, επικυρωμένη από την
Ιταλία το 1991. Το Αρθρο 2, παραγρ. 2 του Νόμου 269/1998, εισήγαγε
στον Εγκληματικό Κώδικα, άρθρο 600, την πρόβλεψη του αδικήματος
της νεανικής πορνείας. Η ποινή που θα επιβάλλεται σε όποιον, προκαλεί
ανήλικο άτομο κάτω των 18 ετών να εκπορνευτεί, δηλαδή όποιον
ενθαρρύνει ή προμηθεύει ανήλικο, στην πορνεία, θα είναι φυλάκιση
από έξι έως και 20 χρόνια και πρόστιμο από 15.000,00 Ευρώ έως και
150.000,00 Ευρώ. Ο νόμος στοχεύει, μέσω του Άρθρου 1, παρ. 1, Νόμος 269/
1998, στην προστασία της ελευθερίας του ανηλίκου, και πιο συγκεκριμένα
στην διαφύλαξη της σωματικής, ψυχολογικής, πνευματικής, ηθικής
και κοινωνικής ανάπτυξης του από οποιανδήποτε μορφή σεξουαλικής
εκμετάλλευσης ή κακοποίησης.
Επιπλέον, το Άρθρο 600, τιμωρεί, οποιονδήποτε έχει σεξουαλική σχέση, με
αντάλλαγμα χρήματα ή άλλο οικονομικό όφελος, με ανήλικο ηλικίας από 14
έως 16, με ποινή φυλάκισης από έξι μήνες ως και τρία χρόνια. Αν το έγκλημα
έχει γίνει κατά ανηλίκου ηλικίας 16 – 18, η ποινή τότε μειώνεται στο 1/3. Αν
όμως ο/η ανήλικος/η είναι ηλικίας κάτω των 14 η ποινή αυξάνεται από το 1/
3 έως το μισό της μεγαλύτερης ποινής. Όλες οι διατάξεις που προβλέπουν
το αδίκημα της σεξουαλικής εκμετάλλευσης ανηλίκου, υποστηρίζονται
όταν τα προβλεπόμενα εγκλήματα έχουν διαπραχθεί στο εξωτερικό από
Ιταλικής εθνικότητας άτομο ή ενάντια σε Ιταλικής εθνικότητας άτομο ή σε
ξένο συγχρόνως και σε Ιταλικής εθνικότητας.
4.3.
Αυστρία
Πρόσφατα, στην Αυστρία υπήρξε αυξημένη εισροή γυναικών και κοριτσιών
από την Ανατολική Ευρώπη και την Λατινική Αμερική. Στην Αυστρία,
η σωματεμπορία με σκοπό την πορνεία τιμωρείται από το Άρθρο 217
του Αυστριακού Ποινικού Κώδικα, αλλά για τη σωματεμπορία με σκοπό
άλλο εκτός της πορνείας (εκμετάλλευση οικιακών βοηθών, οικονομική
εκμετάλλευση, στριπτίζ), δεν έχει παρθεί κάποιο συγκεκριμένο μέτρο.
Η πρώτη παράγραφος του Άρθρου 217 τιμωρεί την συλλογή νέων
ανθρώπων και την απαγωγή ατόμων με σκοπό την πορνεία σε μια χώρα
στην οποία το άτομο δεν είναι μόνιμος κάτοικος, ανεξάρτητα από το αν
το άτομο έχει εκπορνευτεί ή όχι. Η σωματεμπορία με σκοπό την πορνεία
τιμωρείται με φυλάκιση από έξι μήνες ως και πέντε χρόνια.
144
Αν η σωματεμπορία διαπραχτεί κάτω από άσχημες συνθήκες πχ με χρήση
απάτης, απειλής ή βίας ή με σκοπό (οικονομικού) κέρδους, η τιμωρία είναι
φυλάκιση από ένα ως και 10 έτη.
Σύμφωνα με τον Αυστριακό Ποινικό Κώδικα η δουλεία τιμωρείται με το
Άρθρο 104 :
« Οποιοσδήποτε ασχολείται με αγοραπωλησία σκλάβων και οποιοσδήποτε
ενθαρρύνει την υποτέλεια άλλου ατόμου ή τον υποβιβασμό του/της σε
συνθήκες δουλείας, θα τιμωρείται με φυλάκιση από 10 έως και 20 ετών ».
Τον Ιούλιο του 2000, το Άρθρο 105, εισήχθηκε στο Νόμο περί Αλλοδαπών
με σκοπό την τιμωρία της εκμετάλλευσης αλλοδαπών όταν γίνεται
κακομεταχείριση της ευάλωτης κατάστασης του αλλοδαπού.
145
Photo: Screenshot from France 2 Television - 1996
Liberation of Mehret, a victime of trafficking
held at the home of a diplomat
146
5.
5.1.
Βοήθεια και προστασία του θύματος
Προγράμματα βοήθειας στη χώρα προορισμού.
Πολλοί διακινούμενοι μετανάστες δεν έχουν τα έγγραφα που απαιτούνται
για την νόμιμη παραμονή τους στη χώρα προορισμού. Γι΄ αυτό το λόγο,
δεν θεωρούνται θύματα κάποιου εγκληματικού παραπτώματος αλλά
εγκληματίες. Οι κυβερνήσεις δε, των χωρών προορισμού αλλά και
προέλευσης θα πρέπει να μεταχειρίζονται τους διακινούμενους μετανάστες
σαν θύματα και όχι σαν εγκληματίες.
Εξαιτίας της παράνομης και εγκληματικής φύσης της σωματεμπορίας, τα
θύματα εκθέτονται σε σημαντικούς κινδύνους με συνέπειες στην υγεία και
τη διαβίωσή τους. Ο φόβος της απέλασης και της αντεκδίκησης κατά των
μελών της οικογένειας του θύματος καθώς και η εκμετάλλευσή τους και η
βία που ασκείται από τους σωματέμπορους συχνά σπρώχνουν τα θύματα
σε ακραίες και ευάλωτες καταστάσεις.
Για να συντελεσθεί η προστασία και η βοήθεια των θυμάτων σωματεμπορίας
μ’ έναν τρόπο που μπορεί να στηριχθεί και να είναι διαρκής, υπάρχει
ανάγκη για ολοκληρωμένες πολιτικές και προγράμματα που να βοηθούν
για την προστασία και την καλυτέρευση της θέσης τους. Έτσι, συνιστάται
να γίνουν προγράμματα για την προστασία του θύματος κατάλληλα
Αυτά τα προγράμματα πρέπει να προωθούν το χρόνο παραμονής των
θυμάτων της παράνομης διακίνησης διαδοχικά, με υπηρεσίες όπως είναι η
προστασία, κοινωνικοποίηση, συμβουλευτική, ψυχοκοινωνική και ιατρική
υποστήριξη, νομική βοήθεια, καταφύγιο, εκπαίδευση για επαγγελματικό
προσανατολισμό, αναζήτηση εργασίας και follow up.
Κάποιες κυβερνήσεις έχουν οργανώσει προγράμματα για την προστασία
των θυμάτων και τη δυνατότητα να λάβει άδεια παραμονής στη χώρα
προορισμού εάν συνεργαστούν αυτά με τις δικαστικές αρχές ή πάρουν μέρος
σε κοινωνικά προγράμματα. Όμως στα περισσότερα νομικά συστήματα, δε
ωφελείται το θύμα με το να καταθέσει κατά των δουλεμπόρων, διότι αυτό
θέτει το ίδιο το θύμα και τα μέλη της οικογένειας του σε μεγάλο κίνδυνο για
αντεκδίκηση από τους δουλεμπόρους.
147
5.1.1 Η υπόθεση του Βελγίου
Η διαδικασία της άδειας παραμονής, ευκολίες για την απασχόληση και
την κοινωνική πρόνοια για τα θύματα της εμπορίας ανθρώπων.
Μία εγκύκλιος από το Υπουργείο ∆ικαιοσύνης και το Υπουργείο Εσωτερικών
σχετικά με την έκδοση των εγγράφων για την παραμονή και την άδεια
εργασίας σε αλλοδαπά θύματα παράνομης διακίνησης, σκιαγραφεί μια
ειδική διαδικασία για την άδεια παραμονής για αυτούς τους ανθρώπους.
Σύμφωνα με αυτή την εγκύκλιο, ένα θύμα δικαιούται τα παρακάτω για την
άδεια παραμονής :
– Μία εξουσιοδότηση που παρέχει στο θύμα μία νόμιμη περίοδο
παραμονής σαρανταπέντε ημερών αφού έχει εγκαταλείψει το περιβάλλον
που το εκμεταλλεύτηκε και υποστηρίζεται από εξειδικευμένα κέντρα
– Μία δήλωση « άφιξης » για τρεις μήνες παρέχεται εάν το θύμα
αποφασίσει να απαγγείλει κατηγορίες στο δικαστήριο ή να κάνει μήνυση
ή δήλωση στην αστυνομία μέσα στο χρονικό διάστημα των πιο πάνω
αναφερομένων 45 ημερών.
– Μετά την περίοδο των 3 μηνών, εάν το γραφείο του δημόσιου κατήγορου
αποφασίσει να υποστηρίξει την αγωγή και θεωρήσει τον ενάγοντα ως
πιθανό θύμα παράνομης διακίνησης, το θύμα καταγράφεται στο μητρώο
των μεταναστών και του παρέχεται χαρτί για παραμονή 6 μηνών
– Το ενδιαφερόμενο θύμα μπορεί να κάνει αίτηση για απεριόριστο
χρόνο διαμονής, εάν το πρόσωπο για το οποίο η αγωγή έχει κατατεθεί,
έχει κληθεί να εμφανιστεί στο δικαστήριο. Το έγγραφο της διαρκούς
παραμονής παρέχεται μόνο εάν η δήλωση ή η μήνυση που έγινε από το
θύμα έχει παίξει σημαντικό ρόλο στη δικαστική έρευνα.
Ένα θύμα το οποίο κατέχει μία δήλωση άφιξης ή μία βεβαίωση της
καταγραφής στο μητρώο των αλλοδαπών δικαιούται να δουλέψει νόμιμα.
Τρία εξειδικευμένα κέντρα υποδοχής για τα θύματα παράνομης διακίνησης
όπως η Pagasa, Payoke και Surya έχουν το δικαίωμα να κάνουν αίτηση
για τα σχετικά έγγραφα σχετικά με την άδεια παραμονής εκ μέρους των
θυμάτων.
Αυτά τα κέντρα προσφέρουν μια ποικιλία υπηρεσιών στα θύματα
της παράνομης διακίνησης ανθρώπων όπως είναι νομική βοήθεια,
συμβουλευτική, ιατρική περίθαλψη, επαγγελματικό προσανατολισμό,
αναζήτηση δουλειάς, ξενώνα, follow up.
148
Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η προαναφερθείσα εγκύκλιος αναφέρεται
σε θύματα της παράνομης διακίνησης με την ευρεία έννοια : παράνομη
διακίνηση με σκοπό τη σεξουαλική και οικονομική εκμετάλλευση και
παράνομη μετανάστευση. Σύμφωνα με την ίδια εγκύκλιο, ένα τέτοιο θύμα,
μπορεί να προσληφθεί στο Βέλγιο. Σ’ αυτή την περίπτωση ο εργοδότης
μπορεί να κάνει αίτηση στο Υπουργείο Εργασίας για να πάρει άδεια να
απασχολήσει άτομο από άλλη χώρα και άδεια εργασίας για αυτόν/ αυτή.
Σύμφωνα με ένα βασιλικό διάταγμα που αφορά τη χρηματοδότηση της
υποδοχής θυμάτων παράνομης διακίνησης, ή άδεια παραμονής του
παρέχει κοινωνικά οφέλη πληρωμένα είτε από τα εξειδικευμένα κέντρα
υποδοχής ή από την κοινωνική Πρόνοια. Όμως προσφάτως μία νέα
διαδικασία για την άδεια παραμονής υποβάλλεται στα Υπουργεία Εργασίας,
Εσωτερικών, Κοινωνικών Υποθέσεων, ∆ημόσια Υγεία και ∆ικαιοσύνης
πάνω στην πρωτοβουλία των 3 εξειδικευμένων κέντρων και τις Υπηρεσίας
Αλλοδαπών.
Η νέα διαδικασία συνίσταται στο ότι :
– Εάν η υπηρεσία Αλλοδαπών δεν πάρει απάντηση από τα Γραφείο του
∆ημόσιου Κατήγορου, η δήλωση άφιξης παρατείνεται για άλλους
3 μήνες. Εάν το γραφείο του Εισαγγελέα ακόμη δεν έχει απαντήσει
πριν την παραίτηση από τη δεύτερη περίοδο των 3 μηνών, το γραφείο
Αλλοδαπών παρόλα αυτά θα εκδώσει για 6 μήνες άδεια παραμονής.
– Κατά τη διάρκεια όλης αυτής της περιόδου, το θύμα είναι υποχρεωμένο
να υποστηρίζεται από το εξειδικευμένο κέντρο.
– Η βεβαίωση παρατείνεται για τη διάρκεια της δικαστικής έρευνας.
– Το θύμα μπορεί να κάνει αίτησηγια μόνιμη διαμονή εάν
1. Με την καταγγελία του οδηγήσει στην καταδίκη δουλεμπόρου από
την πρώτη στιγμή
2. ακόμη κι αν ο κατηγορούμενος δεν έχει καταδικαστεί, για την
παράβαση σχετικά με την παράνομη διακίνηση ανθρώπων,
ο Εισαγγελέας περιλαμβάνει στην αγωγή της/του κατά του
κατηγορουμένου και την κατηγορία αυτή όταν η καταγγελία είναι
πολύ σημαντική για όλη τη διαδικασία.
149
5.1.2 Η υπόθεση της Ιταλίας.
Άρθρό 18 από την πράξη εφαρμογής με προβλέψεις που αφορούν
κανονισμούς για τη μετανάστευση και το status των αλλοδαπών
(νομοθετικό ∆ιάταγμα 25 Ιουλίου 1998 κο. 286)
Το άρθρο 18 για τη μετανάστευση ρυθμίζει διαδικασίες για την παροχή της
άδειας παραμονής για λόγους κοινωνικής προστασίας. Η άδεια μπορεί να
χορηγηθεί :
Οποτεδήποτε επιχειρήσεις της Αστυνομίας, έρευνες ή δικαστικές
διαδικασίες που σχετίζονται μ’ οποιοδήποτε από τα εγκλήματα που
εκτίθενται στο άρθρο 3 του νόμου 75 (1958) ή στο άρθρο 380 από
τον κώδικα ποινικής δικονομίας (εγκλήματα που σχετίζονται με την
πορνεία ή άλλα σοβαρά εγκλήματα) ή οποτεδήποτε οι κοινωνικές
υπηρεσίες της τοπικής αυτοδιοίκησης, στην τέλεση της κοινωνικής
τους εργασίας, αναγνωρίζει καταστάσεις εξαπάτησης ή σοβαρής
εκμετάλλευσης αλλοδαπών πολιτών ή οποτεδήποτε η ασφάλεια των
λεγόμενων αλλοδαπών πολιτών βρίσκεται σε κίνδυνο σαν συνέπεια
των προσπαθειών της διαφυγής τους από την εγκληματική οργάνωση,
στην οποία είναι δεσμευμένοι σε ένα από τα ανωτέρω αναφερθέντα
εγκλήματα ή σε συνέπεια των δηλώσεων που έγιναν κατά τη διάρκεια
των προκαταρκτικών ερευνών ή κατά τη διενέργεια των διαδικασιών της
δίκης.
Τοπικές αρχές καταγράφουν ιδιωτικές εταιρείες ή ο κρατικός λειτουργός
μπορεί να κάνει αίτηση για την έκδοση της άδειας παραμονής όταν
ήδη έχουν ξεκινήσει οι ποινικές διεργασίες με αναφορά σε πράξεις που
αφορούν κακομεταχείριση ή σοβαρή εκμετάλλευση.
Όταν το αίτημα γίνεται από υπηρεσίες ή τμήματα των τοπικών αρχών ή από
ιδιωτικές οργανώσεις ή αναφορά(θα πρέπει να υποτιμήσει τις συνθήκες της
κακομεταχείρισης ή της βίας κατά των αλλοδαπών. Εξάλλου η αναφορά
πρέπει να έχει πληροφορίες από το πρόγραμμα της επανένταξης που
ακολουθεί ο αλλοδαπός.
Οι ιδιωτικές οργανώσεις πρέπει να πληροφορήσουν το δήμαρχο για το
μέρος και το χρόνο που τα προγράμματα θα αρχίσουν. Αυτοί επίσης πρέπει
να διεκπεραιώσουν όλες τις διοικητικές διαδικασίες και να στείλουν στις
τοπικές αρχές δύο φορές το χρόνο έκθεση για την πρόοδο της εκτέλεσης
150
του προγράμματος. Είναι επίσης υποχρεωμένοι να πληροφορήσουν το
δήμαρχο και την αστυνομική διεύθυνση σε περίπτωση που ο αλλοδαπός
τελειώσει το πρόγραμμα επανένταξης.
Η εκδιδόμενη άδεια σύμφωνα μ’ αυτό το άρθρο, έχει διάρκεια για 6 μήνες
και μπορεί να ανανεωθεί για ένα χρόνο ή για μεγαλύτερη περίοδο, εάν
ζητείται για δικαστικούς σκοπούς ή στην περίπτωση που ο αλλοδαπός
έχει προσληφθεί την ημερομηνία λήξης της άδειας.
Η άδεια παραμονής που εξασφαλίζεται από αυτό το άρθρο, μπορεί
επίσης να μετατραπεί σε άδεια παραμονής για εκπαιδευτικούς σκοπούς
όταν αυτός που την έχει είναι γραμμένος σε επίσημο εκπαιδευτικό
ίδρυμα.
Όμως η άδεια παραμονής ανακαλείται σε περίπτωση διακοπής του
προγράμματος ή ασυμβίβαστου χειρισμού των στόχων του προγράμματος
ή σε περίπτωση που οι συνθήκες για την παροχή της άδειας δεν ισχύουν.
Με το άρθρο 18, σχετικά με τον νόμο περί μεταναστών και τη νομική
κατάσταση των αλλοδαπών, ιδιωτικές εταιρείες πρέπει να καταγραφούν
και να υπογράψουν ειδικές συμφωνίες ή συμβόλαια με τις τοπικές
αρχές. Η αίτηση για την καταγραφή πρέπει να υποβάλλεται μαζί με ένα
σχέδιο πρότασης σύμφωνα με το ατομικό πρόγραμμα επανένταξης του
Υπουργείου Εσωτερικών και του Υπουργείου Ίσων Ευκαιριών.
Μια διυπουργική επιτροπή αποτελούμενη από εκπροσώπους του
Υπουργείου Κοινωνικών Υποθέσεων, Ίσων Ευκαιριών, Εσωτερικών
και ∆ικαιοσύνης αποφασίζει για την καταγραφή και για τα σχέδια των
προτάσεων.
Γενικά αυτά τα προγράμματα επανένταξης εστιάζουν στον επαγγελματικό
προσανατολισμό, στην εκπαίδευση, καθώς και στην παροχή νομικής
βοήθειας, ιατρικής περίθαλψης και ξενώνα.
5.2.
Εθελοντική επιστροφή και υποδοχή στη χώρα προέλευσης.
Μερικά διεθνή δεδομένα σχετίζονται με την επιστροφή των θυμάτων
παράνομης διακίνησης. Το άρθρο 19 του 1949 της συνθήκης για την
απαγόρευση της παράνομης διακίνησης ανθρώπων, της εκμετάλλευσης
151
της πορνείας και άλλων, εγγυάται ότι το κόστος του επαναπατρισμού
θα πρέπει να πληρωθεί από τα θύματα. Σε περίπτωση που το θύμα
δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τα έξοδα του επαναπατρισμού, η χώρα
υποδοχής είναι υποχρεωμένη να παρέχει προσωρινή φροντίδα και νόμιμο
επαναπατρισμό.
Όμως το πρόσφατο σχέδιο του πρωτοκόλλου του ΟΗΕ για την πρόληψη,
καταστολή και τιμωρία της παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων,
ειδικά Γυναικών και παιδιών, συμπληρώνει την Συνθήκη του ΟΗΕ κατά
του ∆ιεθνικού οργανωμένου εγκλήματος, προβλέπει την υποχρέωση
της χώρας προέλευσης να δεχθεί και να διευκολύνει την επιστροφή του
θύματος χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση.
Η χώρα προέλευσης θα πρέπει να εκδώσει ταξιδιωτικά έγγραφα ή κάποια
άλλη εξουσιοδότηση αναγκαία για να ταξιδεύσει και να ξαναμπεί στη χώρα.
Όπως επίσης, πρέπει να ελέγξει χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση αν το
θύμα είναι εθνικός κάτοικος ή όχι. Οι χώρες υποδοχής είναι υποχρεωμένες
να εγγυηθούν ότι η επιστροφή των θυμάτων θα γίνει με ασφάλεια, όπως
επίσης ότι και οι νομικές διαδικασίες θα είναι εθελοντικές, όταν το άτομο
είναι θύμα σωματεμπορίας.
Κάποια άτομα που έχουν εξαπατηθεί και εκμεταλλευθεί από τους
δουλεμπόρους επιθυμούν να γυρίσουν στη χώρα προέλευσης τους.
Όμως ενώ κάποιοι από αυτούς μπορούν να ζητήσουν προγράμματα για
εθελοντικό επαναπατρισμό, άλλοι αντιμετωπίζουν απέλαση. Και στις
δύο περιπτώσεις, μπορεί να εμποδίσουν την επιστροφή τους ειδικά όταν
μεταναστεύουν χωρίς νόμιμα έγγραφα ή όταν οι δουλέμποροι τα έχουν
κατασχέσει. Τα θύματα της παράνομης διακίνησης και εμπορίας συχνά
τους στερούν όλα τα χρήματα με τα οποία θα μπορούσαν να γυρίσουν στη
χώρα προέλευσης και τα νόμιμα ταξιδιωτικά έγγραφα.
Επομένως θα ήταν επιθυμητό για τις χώρες που εμπλέκονται στη διεξαγωγή
του επαναπατρισμού να παρέχουν χρηματοδοτήσεις για την επιστροφή
των θυμάτων στο σπίτι τους, σε συνδυασμό με την παροχή της αναγκαίας
βοήθειας και υποστήριξης.
Επιπλέον υπάρχει ανάγκη να χρηματοδοτηθούν προγράμματα που θα
εγγυηθούν την ασφαλή επιστροφή των θυμάτων στη χώρα προέλευσης
τους. Αυτά τα προγράμματα θα πρέπει να προσφέρουν μια μεγάλη
152
ποικιλία υπηρεσιών, προσαρμοσμένες στις ατομικές ανάγκες θύματος,
συμβουλευτική πριν και μετά την αναχώρηση, οικονομική υποστήριξη,
βοήθεια επανένταξης, follow up, παρέμβαση στην οικογένεια καθώς και
επαγγελματικά σεμινάρια, συνεχή εκπαίδευση, ευκαιρίες, αυτό-υποστήριξη
και εύρεση εργασίας.
5.2.1. Εθελοντικός επαναπατρισμός και επανένταξη
Ο ∆ΟΜ υλοποιεί αρκετά προγράμματα για την επιστροφή και την
επανένταξη των θυμάτων της παράνομης διακίνησης και εμπορίας
ανθρώπων μέσω στενής συνεργασίας με κυβερνητικές και τοπικές ΜΚΟ σε
Αφρική, Ασία και Ευρώπη.
Βοηθούμενη εθελοντική επιστροφή
Μέχρι το 2979, ο ∆ΟΜ είχε υλοποιήσει βοηθούμενα προγράμματα
εθελοντικής επιστροφής για λογαριασμό κρατών μελών της ΕΕ. Αυτά τα
ευρείας κλίμακας προγράμματα έχουν αποδειχτεί ότι είναι πιο ανθρώπινα
και αποτελεσματικά ως εναλλακτική λύση στην αναγκαστική απέλαση.
Τα προγράμματα αυτά προσφέρουν μια ανθρώπινη λύση στον μετανάστη
ο οποίος θέλει να αποφύγει το στίγμα της απέλασης και το πιθανά αρνητικό
αντίκτυπο σε σχέση με την επιτυχή επανένταξη.
Καθώς το κόστος του ταξιδιού διατηρείται στο ελάχιστο, μέσω συμφωνιών
με τις αεροπορικές εταιρείες και άλλες δημόσιες μεταφορές και
ναυλωμένα οχήματα μεταφορών, αυτά τα προγράμματα είναι φθηνότερα
συγκριτικά με το κόστος των διαδικασιών της απέλασης και το κοινωνικό
κόστος μιας παρατεταμένης διαμονής. Το βοηθούμενο πρόγραμμα
εθελοντικής επιστροφής, αποτελείται βασικά από τρία στάδια :πριν την
αναχώρηση, το ταξίδι, και μετά την άφιξη. Προσφέρει πληροφορίες και
συμβουλευτική στις κοινότητες των μεταναστών στη φιλοξενούσα χώρα,
ταξιδιωτικές προετοιμασίες και προαιρετικά, όταν ο ∆ΟΜ έχει γραφείο
στην χώρα προέλευσης, υποδοχή μετά την άφιξη, πληροφόρηση, ιατρική
παρακολούθηση, οικονομική ενίσχυση για το ξεκίνημα και το ταξίδι προς
το σπίτι.
Ο ∆ΟΜ έχει εφαρμόσει υποβοηθούμενα προγράμματα εθελοντικής
επιστροφής σε αρκετές χώρες όπως το Βέλγιο, Ιταλία και Γερμανία. Για
το σκοπό αυτού του εγχειριδίου θα δείξουμε μια περίπτωση τέτοιας
επιστροφής χρησιμοποιώντας το παράδειγμα του Βελγίου.
153
Το πρόγραμμα REAB του ∆ΟΜ
Από το 1984 υλοποιείται ένα υποβοηθούμενο πρόγραμμα εθελοτνικής
επιστροφής σε στενή συνεργασία με την Βελγική κυβέρνηση με βάση
δυο απόψεις κλειδιά : το σχέδιο έχει έναν ανθρωπιστικό και εθελοντικό
χαρακτήρα καθώς βοηθά τους αλλοδαπούς οι οποίοι πήραν την απόφαση
χωρίς πίεση και εξαναγκασμό να γυρίσουν στην πατρίδα τους ή σε τρίτη
χώρα και οι οποίοι δεν έχουν κανένα οικονομικό όφελος και θέλουν
να αποφύγουν ταο στίγμα της απέλασης. Η βοήθεια περιλαμβάνει
τις προετοιμασίες και το κόστος του εισιτηρίου αυτού / αυτής και της
οικογένειάς του /της, έξοδα σχετικά με την αναχώρηση και την αποζημίωση
της επανένταξης. Για την εκτέλεση του προγράμματος ο ∆ΟΜ δουλεύει
στενά με την Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες, Γενική Βελγική
Επιτροπή για τους Προσφυγες και τα πρόσωπαπου δεν έχουν υπηκοότητα
και εθελοντικές οργανώσεις.
Βοηθούμενη εθελοντική επιστροφή και επανένταξη
Είναι πολύ σημαντικό να βεβαιώσουμε ότι η επιστροφή των θυμάτων θα
είναι μόνιμη και να καταπολεμήσουμε την σωματεμπορία ώστε έτσι να
συνδέσουμε τα προγράμματα εθελοντικής επιστροφής με το πρόγραμμα
εθελοντικής επανένταξης.
Καθώς σχεδιάζονται και υλοποιούνται τα προγράμματα επιστροφής και
επανένταξης, κάποιος θα πρέπει να ασχοληθεί με την κάθε υπόθεση
ξεχωριστά καθώς οι περιπτώσεις των θυμάτων, οι ανάγκες, και οι
προτεραιότητες διαφέρουν ανάλογα με τις συνθήκες και τη χώρα
προέλευσης. Εξαιτίας του γεγονότος ότι υπάρχει αύξηση του αριθμού των
ασυνόδευτων ανηλίκων, θυμάτων εμπορίας για σεξουαλική και οικονομική
εκμετάλλευση, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σ’ αυτήν την ομάδα,
λαμβάνοντας υπόψη το καλύτερο δυνατό για τον /την ανήλικο/η.
Τα τελευταία χρόνια ο ∆ΟΜ, υλοποιεί σε διάφορες χώρες προγράμματα
εθελοντικής επιστροφής και επανένταξης.
154
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΕΝΤΑΞΗ ΘΥΜΑΤΏΝ ΣΩΜΑΤΕΜΠΟΡΙΑΣ ΚΑΙ
ΑΛΛΩΝ ΕΥΑΛΩΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΠΟ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΕΣ
ΧΩΡΕΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΜΕΚΟΝΓΚ
Από το 1996, ο ∆ΟΜ υλοποιεί πρόγραμμα για την πρόληψη, εθελοντική
επιστροφή και επανένταξη σε συνεργασία με τα ενδιαφερόμενα πρακτορεία,
ΜΚΟ, και κυβερνητικές οργανώσεις στις έξι χώρες της περιοχής της
Μεκόνγκ : Ταϊλάνδη, Καμπότζη, Βιετνάμ, Μυανμάρ, Λάος, και τα περίχωρα
Γιούναν της Κίνας. Ο συνολικός στόχος αυτού του προγράμματος ήταν να
σπάσουν τον κύκλο της σωματεμπορίας μέσω της ίδρυσης μιας επαρκούς
υποδομής για την εθελοντική και ασφαλή επιστροφή και επανένταξη
των θυμάτων και άλλων ευάλωτων γυναικών και ανηλίκων καθώς και την
ενδυνάμωση των θυμάτων ώστε να ελαχιστοποιηθεί η αδυναμία τους να
ξαναπέσουν στα δίχτυα της σωματεμπορίας.
Το πρόγραμμα στόχευε μέσω της δικτύωσης και μιας οργανωμένης σε
πολλούς τομείς, προσέγγισης και μέσω της συνεργασίας των κυβερνητικών
αρχών και των ΜΚΟ, στην εξέλιξη του προγράμματος από την επιστροφή
και την επανένταξη, στην ίδρυση περιφερειακού μηχανισμού κατά της
σωματεμπορίας. Στις χώρες προέλευσης, τα προγράμματα επιστροφής
και επανένταξης παρείχαν μια σειρά ευρέων δράσεων ανάλογα με την
διαθεσιμότητα και την δυνατότητα των συνεργαζόμενων οργανώσεων.
Τα προγράμματα επιστροφής και αποκατάστασης υλοποιούνταν είτε από
κυβερνητικές υπηρεσίες είτε ΜΚΟ που παρείχαν στους ωφελούμενους
ιατρικές υπηρεσίες, καταφύγιο, εκπαίδευση, συμβουλευτική, βασική
εκπαίδευση, άλλες υπηρεσίες, δανεισμούς και εύρεση εισοδήματος.
Από την αρχή του προγράμματος αρκετές εκατοντάδες θυμάτων
βοηθήθηκαν ώστε να επιστρέψουν στη χώρα προέλευσής τους. Μερικοί,
συμμετείχαν και σε βοηθούμενα προγράμματα επανένταξης.
Σε αντίθεση με την εθελοντική επιστροφή και τα προγράμματα
αποκατάστασης, υλοποιήθηκαν αρκετές δραστηριότητες σχετικά με
την πρόληψη της σωματεμπορίας και εκστρατείες ενημέρωσης για τα
οροθετικά άτομα στις χώρες προέλευσης.
Επίσης έγιναν προγράμματα ώστε να βοηθηθούν κοινωνίες που είναι
δεκτικές στην παράνομη μετανάστευση και εμπορία ανθρώπων. Ακόμη,
έγινε εκπαίδευση του προσωπικού των κυβερνητικών ή μη κυβερνητικών
οργανώσεων για την προστασία, επιστροφή και επανένταξη των θυμάτων
εμπορίας. Επιπλέον, το πρόγραμμα περιελάμβανε έρευνες και άλλες
δραστηριότητες στρατηγικών επανένταξης και παράνομης δουλείας.
155
A voluntary lawyer of the CCEM counseling a victim
during the trial of its former «employers».
Photo: Marie Dorigny
156
6.
Πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Η κοινή δράση της 24ης Φεβρουαρίου του 1997, προτείνει τον ορισμό της
σωματεμπορίας και της σεξουαλικής εκμετάλλευσης ανηλίκων και ενηλίκων.
Επίσης, ωθεί τα κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να τιμωρήσουν τα
αδικήματα που αναφέρθηκαν προηγουμένως, να σχεδιάσουν επαρκή
μέτρα προστασίας και βοήθειας για τα θύματα σωματεμπορίας και
σεξουαλικής εκμετάλλευσης και να αναπτύξουν δικαστική συνεργασία
μεταξύ τους. Σε απάντηση όλων αυτών, η Ευρωπαϊκή Ένωση, ανέπτυξε
δυο συγκεκριμένα προγράμματα, ένα για την καταπολέμηση της βίας
ενάντια στις γυναίκες και τους ανήλικους και το άλλο για την εξάλειψη του
φαινομένου της εμπορίας ανθρώπων.
6.1.
Πρόγραμμα ∆άφνη
Το πρόγραμμα ∆άφνη, στοχεύει στην προστασία των ανηλίκων, νέων
ανθρώπων, και γυναικών από τη βία, μέσω της πρόληψης και της
υποστήριξης.
Το πρόγραμμα προωθεί την ίδρυση και ενδυνάμωση δικτύων που
ασχολούνται με διάφορα θέματα και ενθαρρύνει τη συνεργασία μεταξύ
των ΜΚΟ και άλλων οργανώσεων με σκοπό την ανταλλαγή πληροφοριών
και καλύτερων πρακτικών για την υποστήριξη και προστασία των ανηλίκων,
των νέων ανθρώπων και των γυναικών. Το πρόγραμμα επίσης ενθαρρύνει
τον σχεδιασμό ενημερωτικών εκστρατειών σε συνεργασία με κράτη – μέλη
της ΕΕ. στον γενικό πληθυσμό, τα μέσα ενημέρωσης και τις γυναίκες, τους
ανήλικους και τους νέους για τους πιθανούς κινδύνους που ενέχει η βία και
πως μπορούν να τους αποφύγουν.
Επίσης υποστηρίζει, την ανάπτυξη πηγών πληροφόρησης ώστε να
ενημερώνεται το κοινό για την πρόληψη της βίας και την υποστήριξη των
θυμάτων. Επιπλέον, το πρόγραμμα ενθαρρύνει και υποστηρίζει έρευνες για
τη βία και τη σεξουαλική κακοποίηση καθώς και την εύρεση κατάλληλων
μέτρων για την πρόληψη και την υποστήριξη των θυμάτων. Το πρόγραμμα
∆άφνη προωθεί την βελτίωση της αναγνώρισης, της μεταχείρισης και της
αναφοράς των συνεπειών της βίας.
6.2.
Πρόγραμμα ΣΤΟΠ
Το πρόγραμμα ΣΤΟΠ ΙΙ έχει ως στόχο τη συνεισφορά του στην πρόληψη και
την καταπολέμηση της σωματεμπορίας, και τη σεξουαλική εκμετάλλευση
157
των ανηλίκων. Το πρόγραμμα ενθαρρύνει και υποστηρίζει την δικτύωση
των αρχών για την πρόληψη και καταπολέμηση της σωματεμπορίας
καθώς και τη βοήθεια των θυμάτων, με σκοπό την ανταλλαγή και διάχυση
των πληροφοριών, εμπειριών, νέων τεχνικών και καλύτερων πρακτικών.
Προωθεί την επιστημονική έρευνα καθώς και την παραγωγή εγχειριδίων
και εκπαιδευτικών μοντέλων. To πρόγραμμα προσπαθεί να ενθαρρύνει την
συμμετοχή ιδιωτικών ή κρατικών οργανώσεων των κρατών μελών της ΕΕ
καθώς και των υποψηφίων και των τρίτων χωρών, με την παροχή κινήτρων
και υποστήριξης της πολυδιάστατης και συντονισμένης προσέγγισης στο
θέμα της σωματεμπορίας και σεξουαλικής εκμετάλλευσης ανηλίκων.
158
Συμπεράσμα
Μια και η σωματεμπορία είναι ένα πολύπλευρο φαινόμενο, είναι γενικά
αποδεκτό ότι ανάμεσα σε εκείνους που έχουν το καθήκον της πρόληψης
και καταπολέμησης του, η μόνη λύση που μπορεί να επιτύχει είναι
μια πολυδιάστατη προσέγγιση. Γι αυτό το λόγο υπάρχει η ανάγκη για
συντονισμό και συνεργασία ανάμεσα σε κυβερνητικές, μη κυβερνητικές
οργανώσεις, και διεθνείς οργανισμούς για την καταπολέμησή του.
Θα πρέπει να ιδρυθούν δίκτυα ανάμεσα σε αντιπροσώπους διεθνών
οργανισμών σε εθνικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Αυτό θα μπορούσε να
δημιουργήσει ένα φόρουμ προσφέροντας υψηλού επιπέδου εποπτεία της
ανάπτυξης στρατηγικών κατά της σωματεμπορίας στις χώρες προέλευσης
και προορισμού. Θα πρέπει επίσης να γίνουν προσπάθειες να διαδοθούν
οι καλύτερες πρακτικές για την καταπολέμηση και πρόληψη της εμπορίας
ανθρώπων, καθώς και να επιβεβαιωθεί η συλλογή και ανταλλαγή
πληροφοριών και άλλων αξιόπιστων δεδομένων.
Σε εθνικό επίπεδο, θα πρέπει να γίνουν συμφωνίες που θα αφορούν τις
ενδιαφερόμενες κρατικές υπηρεσίες και ΜΚΟ οι οποίες θα επιτρέπουν
πλήρη συντονισμό και συνεργασία μιας πολύπλευρης στρατηγικής όπου
κάθε υπηρεσία θα μπορεί να συνεισφέρει κατά της σωματεμπορίας.
Συγκρίνοντας τις ποινές άλλων εγκληματικών ενεργειών το πλεονέκτημα της
σωματεμπορίας είναι το γεγονός ότι το ρίσκο των εμπόρων, είναι μικρότερο
σε σύγκριση με τα οικονομικά τους οφέλη. Ένας τρόπος καταπολέμησης
της εμπορίας ανθρώπων είναι να γίνονται οι δραστηριότητες αυτές
λιγότερο ελκυστικές για τους εμπόρους, με το να αυξηθούν οι ποινές και να
τιμωρείται η σωματεμπορία.
Η υπάρχουσα κυβερνητική προσέγγιση επικεντρώνεται στον περιορισμό
της μεταναστευτικής πολιτικής, και των εγκληματικών ενεργειών. Αυτή η
προσέγγιση όμως δεν έχει δώσει αποτελέσματα. Επιπλέον, έχει αποτύχει
στο να αντεπεξέλθει στις ανάγκες του θύματος.
Μαζί με τις δεσποτικές αυτές στρατηγικές ενάντια στην σωματεμπορία
υπάρχει ανάγκη για ανάπτυξη στρατηγικών με στόχο την βελτίωση της
προστασίας των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων των θυμάτων της
σωματεμπορίας.
159

perspectives on trafficking in human beings

Transcrição

Documentos relacionados

i-Vortex

Radicais/ Prefixos Origem Sentido Exemplos

Instruções de montagem Montaj talimatı Oδηγίες

corecem® corecem

Frigorífico / congelador Combinado de refrigeração

Φράσεις: Μετανάστευση | Στέγαση (πορτογαλικά

Untitled - Road Ranger

es Instrucciones de manejo Aspirador el Οδηγίες - Alin

Οδηγίες χρήσης

cs Uživatelská příručka 2 pl Instrukcja użytkowania 37 ro Instrucţiuni