Livreto Espanhol 17/03_Layout 1
Transcrição
Livreto Espanhol 17/03_Layout 1
Sérgio Amaral Capa certa_Layout 1 05/04/11 15:32 Page 1 Sérgio Amaral/OTCA Capa certa_Layout 1 05/04/11 15:32 Page 2 Quiénes Somos/About Us Secretario General/Secretary General Embajador/Ambassador Alejandro A. Gordillo (Perú) - 2011 [email protected] Director Ejecutivo/Executive Director Embajador/Ambassador Mauricio Dorfler (Bolivia) - 2009 [email protected]. Director Administrativo/Administrative Director Carlos Aragón (Brasil) – 2011 [email protected] Coordinador de Infraestructura, Transporte, Comunicación y Turismo/ Infrastructure, Transport, Communication and Tourism Coordinator Donald Sinclair (Guyana) - 2006 [email protected] Coordinador de Asuntos Indígenas/Indigenous Affairs Coordinator Jan Tawjoeram (Suriname) - 2007 [email protected]. Coordinador de Medio Ambiente/Environment Coordinator Antonio Matamoros (Ecuador) - 2009 [email protected]. Coordinador de Salud/Health Coordinator Antonio Restrepo (Colombia) - 2010 [email protected] Coordinador de Ciencia, Tecnología y Educación/Science, Technology and Education Coordinator Germán Gómez (Venezuela) - 2010 [email protected] Contáctenos/Contact us La Secretaría Permanente de la Organización del Tratado de Cooperación Amazónica (SP/OTCA) está ubicada en el SHIS QI 5 Conjunto 16 Casa 21, Lago Sul, Brasilia-DF, Brasil – CEP: 71615-160. Teléfonos: (55 61) 3248-4119/4132 - Fax: (55 61) 3248-4238 The Permanent Secretariat of the Amazon Cooperation Treaty Organization (ACTO/PS) is located at SHIS QI 5 Conjunto 16 Casa 21, Lago Sul, Brasilia-DF, Brazil CEP: 71615160 / Phone Numbers: (55 61) 3248-4119/4132 - Fax: (55 61) 3248-4238 www.otca.info Livreto Espanhol 17/03_Layout 1 05/04/11 16:33 Page 3 La Amazonía, una presentación Todo lo que se dice respecto a la Amazonía es inmenso, grande, desafiante y muchas veces inmensurable. Los retos del pasado y del futuro se nos imponen en el presente. Para actuar en beneficio de la región es imprescindible conocer sus peculiaridades y características. La Amazonía representa el 6% de la superficie del planeta y ocupa el 40% del territorio de América Latina y el Caribe. Sus dimensiones entre 5.1 y 8.1 millones de kilómetros cuadrados impresionan. Sus ríos aportan aproximadamente 20% del agua dulce del planeta en los océanos, cantidad mayor que los ríos Missouri-Missisipi, Nilo e Yangtzê juntos. Su cuenca posee 25 mil kilómetros de ríos navegables. El río Amazonas tiene 6,9 mil kilómetros de extensión y es el mayor del mundo. Cuenta con más de mil afluentes y alrededor de 220 mil metros cúbicos de agua vertida por segundo. Al menos 40 mil especies de plantas han sido identificadas en la Cuenca Amazónica. De ese total, 2 mil han sido clasificadas por su utilidad, como alimentos, medicinas y para otros fines. La diversidad cultural es una de las principales características de la región. Viven en la Amazonía 420 diferentes pueblos indígenas y tribales que hablan 86 lenguas y 650 dialectos. Al menos 60 pueblos viven en condición total de aislamiento. Sus 38,7 millones de habitantes responden por el 11% de la población de los ocho países amazónicos. 3 Foto: Archico/OTCA Livreto Espanhol 17/03_Layout 1 05/04/11 16:33 Page 4 El Tratado de Cooperación Amazónica El Tratado de Cooperación Amazónica (TCA), firmado en julio de 1978 por Bolivia, Brasil, Colombia, Ecuador, Guyana, Perú, Suriname y Venezuela, es el instrumento jurídico que reconoce la naturaleza transfronteriza de la Amazonía. La preservación del medio ambiente hasta la década de 1970 no pasaba de un mero compromiso político a la luz de la Declaración de Estocolmo de 1972 que consideraba la protección del medio ambiente como una de las futuras prioridades de la humanidad. Reafirma la soberanía de los países amazónicos e incentiva, institucionaliza y orienta el proceso de cooperación regional entre los mismos. Prevé el incremento de la investigación científica y tecnológica, el intercambio de informaciones, la utilización racional de los recursos naturales, la libertad de navegación, la preservación del patrimonio cultural, los cuidados con la salud, la creación de centros de investigación, el establecimiento de una adecuada infraestructura de transportes y comunicaciones, y el incremento del turismo y del comercio fronterizo. Tiene como objetivo central, la promoción del desarrollo armónico de la Amazonía, y la incorporación de sus territorios a las respectivas economías nacionales, lo que es fundamental para el mantenimiento del equilibrio entre crecimiento económico y preservación del medio ambiente. En 1995, los países amazónicos decidieron fortalecer institucionalmente al Tratado de Cooperación Amazónica con la creación de una Secretaría Permanente dotada de personalidad jurídica. La decisión fue implementada en 1998, con la aprobación del Protocolo de Enmienda al TCA que instituyó oficialmente la Organización del Tratado de Cooperación Amazónica (OTCA) como mecanismo responsable por el perfec cionamiento y fortalecimiento del proceso de cooperación desarrollado en el ámbito del Tratado. 4 Livreto Espanhol 17/03_Layout 1 05/04/11 16:33 Page 5 LA OTCA Foto: OTCA Como organismo internacional, la OTCA a través de su Secretaría Permanente, coordina los procedimientos en el marco del TCA y dinamiza de la ejecución de sus decisiones. Las varias dimensiones de la actuación de la OTCA – político-diplomática, estratégica y técnica – corresponden a las diferentes instancias del Tratado y garantizan el cumplimiento de los propósitos tanto del TCA como de la propia Organización. Sin lugar a dudas, la OTCA es un instrumento contemporáneo del TCA con una amplia visión del proceso de cooperación Sur-Sur, que fortalece la vocación de sus gobiernos en construir sinergias con otros actores, naciones, organismos multilaterales, agencias de fomento, movimientos sociales, comunidad científica, sectores productivos y la sociedad en su conjunto. La OTCA coordina estudios y proyectos pilotos sobre las potencialidades económicas generadoras de renta y oportunidades para la región amazónica proporcionando así, la efectiva cooperación – integración de los Países Miembros del Tratado. Una de sus funciones como organismo regional es coordinarse con las demás iniciativas que existen en el espacio territorial que abarca la Amazonía, sea en materia de infraestructura, transporte o comunicaciones. Un elemento importante para conseguir este objetivo es una adecuada interrelación con las acciones de la Unión de Naciones Suramericanas (Unasur). La Secretaría Permanente Desde el principio, la OTCA se ha empeñado en construir una institucionalidad capaz de contribuir a la superación de los desafíos presentes al desarrollo sostenible de la región amazónica y en la constitución de un espacio político de diálogo regional capaz de construir consenso y convergencia. En el marco de esos esfuerzos y retos, el 13 de diciembre de 2002, se inauguró en Brasília, la sede de la OTCA donde se instala su Secretaría Permanente (SP). La Secretaria Permanente de la OTCA estableció como línea estratégica de su directriz, políticas para minimizar las discontinuidades geográficas a través de puentes de diálogo, y representa una fuerte aliada de los países amazónicos en cuanto a la protección de los intereses regionales. 5 Livreto Espanhol 17/03_Layout 1 05/04/11 16:33 Page 6 Mecanismos de Aplicación del Tratado de Cooperación Amazónica (TCA) Livreto Espanhol 17/03_Layout 1 05/04/11 16:33 Page 7 Livreto Espanhol 17/03_Layout 1 05/04/11 16:33 Page 8 Reunión de Presidentes La Reunión de los Presidentes de los Países Amazónicos no es una instancia ordinaria del TCA. Se trata de un foro fundamental para el diálogo sobre los intereses comunes, el intercambio de opiniones acerca de los temas que afectan la zona, y el consenso en cuanto a las acciones orientadas a lograr el desarrollo de la región por medio de políticas y estrategias conjuntas. Los Jefes de Estado se han reunido tres veces en Manaos (Brasil). El mes de mayo de 1989 discutieron el futuro de la cooperación para el desarrollo y la protección del patrimonio de sus respectivos territorios amazónicos; en febrero de 1992, abordaron la preparación a la Conferencia de las Naciones Unidas para el Medio Ambiente y el Desarrollo, y en 2009, otorgaron un claro mandato para el relanzamiento de la OTCA y expresaron su firme respaldo a la gestión de la Secretaría Permanente de la Organización (SP/OTCA). Reunión de Ministros La Reunión de Ministros de Relaciones Exteriores es el órgano supremo del Tratado de Cooperación Amazónica y las reuniones ocurren siempre que los Cancilleres lo juzguen conveniente, a fin de fijar las directrices básicas de la política común, apreciar y evaluar la marcha del proceso de Cooperación Amazónica y adoptar las decisiones tendientes a la realización de los fines propuestos. Las reuniones se celebran por iniciativa de cualquiera de las Partes siempre que cuente con el apoyo de por lo menos otros cuatro Países Miembros. Generalmente son precedidas por reuniones del Consejo de Cooperación Amazónica. En conmemoración a los 30 años de vigencia del TCA, los Ministros de Relaciones Exteriores del Tratado de Cooperación Amazónica realizaron su décima reunión en la ciudad de Lima, Perú, el 30 de noviembre de 2010. En la ocasión, los Cancilleres suscribieron la Declaración de Lima que reitera el renovado rol de la OTCA como un foro de cooperación, intercambio, conocimiento y proyección conjunta para enfrentar los nuevos desafíos internacionales. Asimismo, adoptaron una nueva Agenda Estratégica de Cooperación Amazónica que norteará los trabajos de la Organización en el corto, mediano y largo plazo. 8 Foto: Sérgio Amaral/OTCA Livreto Espanhol 17/03_Layout 1 05/04/11 16:33 Page 9 9 Livreto Espanhol 17/03_Layout 1 05/04/11 16:33 Page 10 Declaración de Lima Los Ministros de Relaciones Exteriores del Estado Plurinacional de Bolivia, de la República Federativa del Brasil, de la República de Colombia, de la República del Ecuador, de la República Cooperativa de Guyana, de la República del Perú, de la República de Suriname y de la República Bolivariana de Venezuela, reunidos en la ciudad de Lima el 30 de noviembre de dos mil diez, con motivo de su X Reunión y en conmemoración del trigésimo aniversario de la entrada en vigencia del Tratado de Cooperación Amazónica: SEGUROS de que a treinta años de la vigencia del Tratado de Cooperación Amazónica los Países Miembros han realizado significativos avances en el contexto de un inédito proceso de cooperación, que necesita ser decididamente impulsado y relanzado para pro- fundizar, fortalecer y ampliar la integración de los países de la región amazónica; DECIDIDOS a adoptar medidas que impulsen y reafirmen el renovado rol de la Organización del Tratado de Cooperación Amazónica (OTCA) como un foro de coo peración, intercambio, conocimiento y proyección conjunta para enfrentar los nuevos desafíos internacionales; CONVENCIDOS de la urgente necesidad de adoptar medidas financieras que permitan dotar a la estructura institucional de la OTCA de los medios apropiados que le permitan cumplir con los mandatos y solicitudes de los Países Miembros; DECIDIDOS a fortalecer, profundizar y ampliar el diálogo para continuar conservando y protegiendo integralmente sus territorios amazónicos, facilitar el acercamiento entre sus pueblos y promover el desarrollo armónico, participativo y sostenible de los mismos; CONSCIENTES que la Amazonía contiene un valioso potencial para el desarrollo integral sostenible de los países, y fortalece las capacidades de las respectivas economías nacionales; PERSUADIDOS de la importancia de la riqueza histórica y socio-cultural heredada y viva en los pueblos que tradicionalmente habitan la región amazónica; CONVENCIDOS que el desarrollo de los respectivos territorios amazónicos debe estar caracterizado por criterios de sostenibilidad y conservación del ambiente, 10 Livreto Espanhol 17/03_Layout 1 05/04/11 16:33 Page 11 considerando en todo momento los valores culturales y sociales, así como los conocimientos y saberes ancestrales de los pueblos indígenas y otras comunidades asentadas en la región. Teniendo en cuenta los mandatos de la Declaración de los Jefes de Estado sobre la OTCA, adoptada en la ciudad de Manaos, el veintiséis de noviembre del año dos mil nueve. Declaran y ratifican: 1. La urgencia e importancia del relanzamiento de la OTCA; 2. La voluntad política de sus respectivos gobiernos con los principios, propósitos, objetivos y disposiciones del Tratado suscrito el tres de julio de mil novecientos setentaiocho y su Protocolo de Enmienda, de catorce de diciembre de mil novecientos noventiocho; 3. La importancia del nuevo rol y misión de la Organización y de su Secretaría Permanente, promoviendo el pleno cumplimiento de los objetivos del Tratado y los mandatos de las instancias pertinentes; 4. Su interés por contar con una Organización moderna y dinámica, reconocida en los Países Parte y posicionada a nivel internacional, que genere resultados efectivos y atienda las expectativas regionales; 5. La relevancia e importancia de la aprobación de la nueva Agenda Estratégica de Cooperación Amazónica, que en sus ocho áreas temáticas, fortalece el accionar conjunto de los Estados Miembros; 6. Su decisión de asegurar el fortalecimiento de la Secretaría Permanente para llevar a cabo todos los mandatos otorgados por los Países Miembros; 7. El derecho soberano de cada país sobre sus recursos naturales, teniendo en cuenta que la promoción del desarrollo económico y social de los respectivos pueblos asentados en la Amazonía debe enmarcarse en los planes nacionales de desarrollo pertinentes, siguiendo criterios de equilibrio entre el crecimiento económico y la conservación del ambiente; 8. La importancia de fortalecer las diversas vertientes de cooperación entre las instancias nacionales responsables del desarrollo de sus respectivos territorios 11 Livreto Espanhol 17/03_Layout 1 05/04/11 16:33 Page 12 amazónicos, mediante la profundización y ampliación de sus mecanismos de intercambio de experiencias, información y nuevas tecnologías a través de las Comisiones Nacionales Permanentes (CNP) y de reuniones de autoridades sectoriales del más alto nivel; 9. El propósito de continuar el proceso de reactivación y fortalecimiento de las CNP de cada uno de los Países Miembros, en su rol de instancias encargadas de la implementación en sus respectivos territorios nacionales del Tratado; 10. El objetivo de fortalecer la identidad amazónica de los Países Miembros de la OTCA, los que se caracterizan por poseer ecosistemas megadiversos que constituyen un excepcional patrimonio natural; 11. La necesidad de proteger y promover, en el marco de las respectivas legislaciones nacionales y el derecho internacional, los conocimientos tradicionales de los pueblos indígenas y otras comunidades tribales amazónicas, garantizándoles el derecho a la consulta previa e informada y a la participación justa y equitativa de los beneficios generados por tales conocimientos, que constituyen una riqueza inmaterial que debe ser reconocida; 12. Que la lucha contra el hambre y la pobreza son temas transversales que forman parte de los desafíos que afectan el desarrollo sostenible de los Países Miembros de la Organización; 13. La interrelación esencial y dinámica entre las regiones andina y amazónica, teniendo en cuenta su desarrollo integral y los aspectos complementarios de las respectivas economías nacionales. Conforme a ello, acuerdan reforzar las acciones de cooperación en el marco de las agendas temáticas sectoriales acordadas regionalmente; 14. La necesidad de profundizar la cooperación e intercambio de experiencias y buenas prácticas de los Países Miembros: en los ámbitos científico y tecnológico mediante el establecimiento de redes institucionales y académicas regionales, de mecanismos de comunicación e información; en el mejoramiento de la calidad y ampliación de la cobertura de los servicios básicos en salud, educación, agua potable y saneamiento para los pueblos indígenas y otras comunidades tribales; 15. La prioridad que le otorgan a las negociaciones en curso para dotar a las Partes de un Reglamento sobre Navegación Comercial, en cumplimiento de los principios consagrados en el Tratado, que deberá tener en cuenta la conservación del ambiente, que está llamado a constituirse en herramienta práctica y efectiva de comercio y conexión, entre los diversos territorios nacionales amazónicos; 12 Livreto Espanhol 17/03_Layout 1 05/04/11 16:33 Page 13 16. La importancia que otorgan al proceso de consultas políticas sobre los convenios, procesos y negociaciones internacionales en curso, principalmente en los temas bosque, biodiversidad, protección de especies en peligro de extinción así como en cambio climático, asuntos en los que la OTCA – através de su Secretaria Permanente – está llamada a ejercer un rol de articulación y apoyo, según el interés y mandato de los Países Miembros; 17. Su agradecimiento a los gobiernos y organismos internacionales que prestan asistencia técnica y financiera a la OTCA; 18. La necesidad de que la Secretaría Permanente amplíe la identificación de fuentes de cooperación para la ejecución y desarrollo de programas, proyectos y actividades estratégicas, en el marco de las prioridades aprobadas por los Países Miembros, sin perjuicio de fuentes de financiamiento provenientes de los propios países, siguiendo lo contemplado en la Declaración de Jefes de Estado de Manaus del año 2009. Foto:OTCA Suscrita en la ciudad de Lima, a los treinta días del mes de noviembre del año dos mil diez , en cuatro ejemplares en los idiomas español, holandés, inglés y portugués. 13 Foto: Sérgio Amaral/OTCA Livreto Espanhol 17/03_Layout 1 05/04/11 16:33 Page 14 Consejo de Cooperación Amazónica El Consejo de Cooperación Amazónica (CCA) es integrado por los representantes diplomáticos de alto nivel de los Países Miembros del Tratado. El Consejo tiene como atribuciones: velar por el cumplimiento de los objetivos y finalidades del Tratado y por el cumplimiento de las decisiones adoptadas en las reuniones de Ministros de Relaciones Exteriores; recomendar a las Partes la conveniencia u oportunidad de celebrar reuniones de Cancilleres y preparar la agenda correspondiente; considerar las iniciativas y proyectos que presenten las Partes e implementar las decisiones que correspondan a la realización de estudios y proyectos bilaterales y multilaterales; y evaluar el cumplimiento de los proyectos de interés. Comisión de Coordinación del Consejo de Cooperación Amazónica La Comisión de Coordinación del Consejo de Cooperación Amazónica (CCOOR), está conformada por los representantes de los Países Miembros acreditados ante la OTCA. Es un órgano consultivo y auxiliar del Consejo de Cooperación Amazónica. Realiza el seguimiento de la planificación, programación y ejecución presupuestaria de la Secretaría Permanente y evalúa las actividades desarrolladas en el ámbito del Tratado. Comisiones Nacionales Permanentes Las Comisiones Nacionales Permanentes (CNPs) son las instancias encargadas de aplicar las disposiciones del Tratado de Cooperación Amazónica, ejecutar proyectos y 14 Livreto Espanhol 17/03_Layout 1 05/04/11 16:33 Page 15 programas e implementar las decisiones adoptadas por las reuniones de los Ministros de Relaciones Exteriores y por el Consejo de Cooperación Amazónica. Tienen el propósito de reunir todas las entidades responsables por el desarrollo y cooperación amazónica en sus respectivos territorios. Las Cancillerías presiden las Comisiones Nacionales Permanentes. En la Declaración sobre la OTCA aprobada el 2009 en Manaos, los Presidentes de los países amazónicos reafirmaron la importancia que, de acuerdo al artículo 23 del Tratado de Cooperación Amazónica, los Países Miembros establezcan o reactiven las Comisiones Nacionales Permanentes como instancias encargadas de la ejecución de las decisiones emanadas de las Reuniones de Ministros de Relaciones Exteriores. En ese sentido, Los Cancilleres de los Países Miembros de la OTCA, en su Décima Reunión de Ministros de Relaciones Exteriores, aprobaron una resolución para apoyar la reactivación de las ocho Comisiones Nacionales Permanentes de los Países Miembros. Comisiones Especiales de la Amazonía Las Comisiones Especiales de la Amazonía, están destinadas al estudio y proposición de soluciones para problemas de la región, y la búsqueda de oportunidades para implementar proyectos en sus áreas de actuación. Reúnen a las instituciones nacionales competentes en cada sector, conformando una red de comunicación regional. Se desarrollan en el nivel operativo y están destinadas a la promoción de actividades de carácter específico: medio ambiente, educación, ciencia y tecnología, asuntos indígenas, salud, transportes, comunicaciones e infraestructura y turismo. También las Comisiones Especiales apoyan, articulan y supervisan los proyectos desarrollados en el ámbito de la Secretaría Permanente de la OTCA. 15 Livreto Espanhol 17/03_Layout 1 05/04/11 16:33 Page 16 Fotos: Sérgio Amaral/OTCA La Coyuntura Actual Desde julio de 2009, la Secretaría Permanente de la OTCA, por mandato de los Países Miembros, inició la revisión de su Plan Estratégico 2004 – 2012 entendiendo la necesidad de actualizar las prioridades nacionales sobre el espacio amazónico. En ese contexto, en la Decima Reunión de Ministros de Relaciones Exteriores del TCA, los Cancilleres aprobaron la nueva Agenda Estratégica de Cooperación Amazónica, con acciones especificas a corto, mediano y largo plazo que reafirman los vínculos de cooperación que los países mantienen desde hace 30 años y relanzando a la Organización en el nuevo escenario regional de sus Países Miembros. 16 Livreto Espanhol 17/03_Layout 1 05/04/11 16:33 Page 17 Cooperación Internacional La importancia de la Cooperación Internacional para el funcionamiento de la Organización del Tratado de Cooperación Amazónica (OTCA) es reconocida por los países Miembros que decidieron en reunión del Consejo de Cooperación Amazónica (CCA), realizada en Río de Janeiro, Brasil, el 14 de mayo de 2010, perfeccionar y fortalecer institucionalmente ese proceso. En ese sentido, los Ministros de Relaciones Exteriores, en su décima reunión, aprobaron una Resolución de suscripción de acuerdos y lineamientos para la relación con la Cooperación Internacional, que destaca el establecimiento de procedimientos, mecanismos y términos para la consideración, negociación y la firma de propuestas de acuerdo entre la Secretaría Permanente y terceros países, organismos internacionales y/u otras entidades. La OTCA firmó diversos memorandos de entendimiento con numerosas entidades y se relaciona con algunas de las principales agencias de cooperación del mundo, tales como: ABC: Agencia Brasileña de Cooperación BMZ: Ministerio Federal de Cooperación Económica y Desarrollo, de Alemania BID: Banco Interamericano de Desarrollo BIRD: Banco Mundial CAF: Corporación Andina de Fomento DGIS: Dirección General de la Cooperación para el Desarrollo, de Holanda FAO: Organización de las Naciones Unidas para la Agricultura y Alimentación GEF: Fondo Mundial para el Medio Ambiente GIZ: Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH OEA: Organización de los Estados Americanos OIMT: Organización Internacional de Maderas Tropicales PNUD: Programa de las Naciones Unidas para el Desarrollo PNUMA: Programa de las Naciones Unidas para el Medio Ambiente SCDB: Secretaría del Convenio sobre la Diversidad Biológica KFW: Banco Alemán de Desarrollo UICN: Unión Internacional para la Conservación de la Naturaleza UE: Unión Europea WWF: Fondo Mundial para la Vida Salvaje y la Naturaleza 17 Foto: Sérgio Amaral/OTCA Livreto Espanhol 17/03_Layout 1 05/04/11 16:33 Page 18 Biodiversidad El Programa Biodiversidad (2006 – 2010) fue desarrollado en el marco de la Cooperación Técnica Regional No Reembolsable No. ATN/OC-9251-RG, Iniciativa para la Promoción de Bienes Públicos Regionales: “Fortalecimiento de la Gestión Regional Conjunta para el Aprovechamiento Sostenible de la Biodiversidad Amazónica” del Banco Interamericano de Desarrollo –BID, con el objetivo coordinar y estimular el conocimiento sobre la biodiversidad regional en la Amazonía y sobre sus usos potenciales, apoyando tareas de conservación y aprovechamiento sostenible que requerían la colaboración entre los países de la Cuenca Amazónica y que beneficiara a todos ellos. Está cooperación OTCA/BID posibilitó la elaboración de un Plan de Acción Regional para la Biodiversidad Amazónica de acuerdo con los lineamientos previstos en el Convenio sobre Diversidad Biológica –CDB , que refleja el compromiso de los países de la región para articular políticas que garanticen la protección de la biodiversidad amazónica con acciones de corto, mediano y largo plazo en los siguientes temas: Investigación, Tecnología e Innovación en Biodiversidad Amazónica; Áreas Protegidas Amazónicas; Gestión, Monitoreo y Control de Especies de Fauna y Flora Silvestres Amenazadas por el Comercio; y Uso Sostenible de la Biodiversidad y el Biocomercio. Este Plan de Acción pasó a formar parte de la Agenda Estratégica de Cooperación Amazónica aprobada en la X Reunión de Cancilleres. 18 Livreto Espanhol 17/03_Layout 1 05/04/11 16:33 Page 19 Programa Regional Amazonía El Programa Uso Sostenible y Conservación de los Bosques y de la Biodiversidad en la Región Amazónica, denominado Programa Regional Amazonía – PRA, nació de una cooperación conjunta entre la Organización del Tratado de Cooperación Amazónica (OTCA), la Cooperación Internacional de Holanda (DGIS) y la Cooperación para el Desarrollo de Alemania (BMZ/GTZ), hoy denominada GIZ. El objetivo del Programa Regional Amazonía es: la Secretaría Permanente de la OTCA y las organizaciones, instituciones y redes relevantes logran establecer una política regional de recursos naturales para el espacio amazónico, orientada al desarrollo sostenible. El programa responde a la necesidad de fortalecer la cooperación para el manejo sostenible de los recursos naturales de la región amazónica en cinco áreas: conservación y uso sostenible de los recursos naturales; integración y competitividad regional; gestión del conocimiento y transferencia tecnológica; y fortalecimiento institucional. Además abarca los temas de turismo sostenible, biocomercio y asuntos indígenas. 19 Photo: ACTO Livreto Ing 17-03_Layout 1 05/04/11 16:37 Page 1 Livreto Ing 17-03_Layout 1 05/04/11 16:37 Page 21 Amazonia, an Introduction Everything that is said about the Amazon describes it is immense, large, challenging and often immeasurable. Past and future challenges impinge upon the present. In order to act for the benefit of the region it is essential to know its peculiarities and characteristics. The Amazon covers 6% of the planet's surface and occupies 40% of the Latin American and Caribbean territory. Its dimensions - between 5.1 and 8.1 million kilometers - are impressive. Its rivers discharge approximately 20% of the world's fresh water to the oceans, more than the Missouri-Mississippi, Nile and Yangtze rivers together. Its basin has 25 thousand kilometers of navigable rivers. With its 6.9 thousand kilometers of extension, the Amazon River is the longest in the world. It has over a thousand tributaries and discharges nearly 220 thousand square meters per second. At least 40 thousand plant species have been identified in the Amazon Basin. Of this total, 2 thousand were classified as being used for food, medicine or other purposes. Cultural diversity is one of the main characteristics of the region. The Amazon is inhabited by 420 different indigenous and tribal peoples that speak 86 languages and 650 dialects. At least 60 peoples live in complete isolation. Its 38.7 million inhabitants account for 11% of the population of the eight Amazon countries. 21 Photo: Archive/ACTO Livreto Ing 17-03_Layout 1 05/04/11 16:37 Page 22 The Amazon Cooperation Treaty The Amazon Cooperation Treaty (ACT), signed on July 1978 by Bolivia, Brazil, Colombia, Ecuador, Guyana, Peru, Suriname and Venezuela, is a legal instrument that recognizes the transboundary nature of the Amazon. Until the 1970's, environmental preservation was no more than a commitment in light of the 1972 Stockholm Declaration that considered environmental protection one of the future priorities of mankind. The ACT reaffirms the Amazon countries' sovereignty and encourages, institutionalizes and guides regional cooperation among them. It also foresees increased scientific and technological research, information exchange, natural resources use, freedom of navigation, preservation of cultural heritage, healthcare, creation of research centers, establishment of adequate transport and communication infrastructure, and enhanced tourism and trade along the borders. The main purpose of the ACT is to promote the harmonious development of the Amazon while incorporating the countries' Amazonian territories into their respective national economies, an essential condition for reconciling economic growth with environmental preservation. In 1995 the Amazon countries decided to institutionally strengthen the Amazon Cooperation Treaty by creating a Permanent Secretariat endowed with legal personality. The decision was enforced in 1998 with the approval of the ACTO Protocol of Amendment that officially instituted the Amazon Cooperation Treaty Organization (ACTO) as a mechanism responsible for enhancing and strengthening cooperation processes developed in the context of the Treaty. 22 Livreto Ing 17-03_Layout 1 05/04/11 16:37 Page 23 ACTO Photo: ACTO As an international organization, ACTO coordinates procedures in the framework of the ACT and expedites the execution of its decisions through its Permanent Secretariat. The various dimensions of its operations - political-diplomatic, strategic and technical - correspond to the different spheres of the Treaty and ensure compliance with the purposes of the ACT and of the Organization itself. ACTO is without doubt a contemporaneous instrument of the ACT with a broad vision of South-South cooperation that strengthens its governments' vocation to build synergies with other players, nations, multilateral bodies, development agencies, social movements, scientific community, productive sectors and society in general. ACTO coordinates studies and pilot projects on economic perspectives capable of generating income and opportunities for the Amazon region, thus fostering effective cooperation and integration among the Party Countries of the Treaty. One of its functions as a regional entity is liaising with ongoing initiatives in the Amazonian territory in areas like infrastructure, transport and communications. One important element in the attainment of this goal is ensuring an adequate interconnection with actions developed by the Union of South American Nations (Unasur). The Permanent Secretariat Ever since it was created, ACTO has strived to build an institutionality capable of contributing solutions to the challenges of sustainable Amazonian development, establishing a regional political and dialogue space able to build consensus and convergence. In the context of these efforts and challenges, the ACTO headquarters was inaugurated on 13 December 2002 with the installation of its Permanent Secretariat (PS). The ACTO Permanent Secretariat based its strategy on formulating policies to minimize geographical discontinuities through forum for dialogue, thus functioning as a strong ally of the Amazon countries in protecting regional interests. 23 Livreto Ing 17-03_Layout 1 05/04/11 16:37 Page 24 Act Enforcement Mechanisms the Amazon Cooperation Treaty (TAC) Livreto Ing 17-03_Layout 1 05/04/11 16:37 Page 25 Livreto Ing 17-03_Layout 1 05/04/11 16:37 Page 26 Meeting of Presidents The Meeting of Presidents of the Amazon Countries is not an ordinary sphere of the ACT. It is a fundamental forum for dialogue on common interests, exchange of opinions on topics that affect the zone, and consensus on actions geared to achieving regional development through common policies and strategies. The Heads of State met three times in Manaus (Brazil). In May 1989 they discussed the future of cooperation for development and protection of their respective Amazonian territories. In February 1992 they addressed preparations for the United Nations Conference on Environment and Development, and in 2009 they gave a clear mandate for the re-launching of ACTO and expressed their firm support to the administration of the Organization's Permanent Secretariat (ACTO/PS). Meeting of Ministers The Meeting of Ministers of Foreign Affairs is the supreme body of the Amazon Cooperation Treaty. Its meetings are convened whenever deemed convenient by the Ministers to set basic directives for common policy, appraise and evaluate the Amazonian cooperation process and adopt the necessary decisions to achieve its ends. The meetings are convened by initiative of any of the parties so long as they are supported by at least four Party Countries. They are usually preceded by meetings of the Amazon Cooperation Council. In commemoration of 30 years of the ACT, the Ministers of Foreign Affairs of the Amazon Cooperation Treaty held its tenth meeting in Lima, Peru, on November 30, 2010. On the occasion, the Ministers signed the Declaration of Lima which reiterates the renewed role of the ACTO as a forum for joint cooperation, exchange, knowledge and joint to confront new international challenges. They also adopted a new Strategic Agenda of Amazon Cooperation that guides the work of the Organization in the short, medium and long term. 26 Foto: Sérgio Amaral/OTCA Livreto Ing 17-03_Layout 1 05/04/11 16:37 Page 27 27 Livreto Ing 17-03_Layout 1 05/04/11 16:37 Page 28 Lima declaration The Foreign Affairs Ministers of the Plurinational State of Bolivia, the Federative Republic of Brazil, the Republic of Colombia, the Republic of Ecuador, the Cooperative Republic of Guyana, the Republic of Peru, the Republic of Suriname and the Bolivarian Republic of Venezuela, together in Lima the 30th of November 2010 on occasion of their 10th Meeting and celebrating the 30th anniversary of the entry into force of the Amazon Cooperation Treaty: CERTAIN that after thirty years of validity of the Amazon Cooperation Treaty advances have been made in the context of an unprecedented cooperation process that needs to be decisively driven and relaunched to enhance, strengthen and expand the integration of the countries of the Amazon region; DETERMINED to adopt measures that drive and reaffirm the renewed role of the Amazon Cooperation Treaty Organization (ACTO) as a cooperation, exchange, knowledge and joint projection forum to face the new international challenges; CONVINCED of the urgent need to adopt financial measures to endow the institutional structure of ACTO with appropriate means that allow it to fulfill the mandates and requests of the Member Countries; DETERMINED to strengthen, deepen and expand dialogue, to continue integrally protecting and conserving their Amazonian territories, to facilitate closer ties between the peoples and to promote their harmonious, participatory and sustainable development; AWARE that the Amazon presents a valuable potential for the integral sustainable development of the countries that strengthens the capacities of their respective national economies; PERSUADED of the importance of the inherited historical and socio-cultural wealth that is alive in the peoples that traditionally inhabit the Amazon region; CONVINCED that the development of the respective Amazonian territories must be underpinned by criteria of environmental sustainability and conservation, and must take into account the cultural and social values and 28 Livreto Ing 17-03_Layout 1 05/04/11 16:37 Page 29 ancestral knowledge and wisdom of the indigenous peoples and other communities that inhabit the region; In view of the mandates of the Declaration of Heads of State on ACTO adopted in Manaus on 26 November 2009: Declare and ratify: 1. The urgency and importance of relaunching ACTO. 2. The political will of their respective Governments to respect the principles, purposes, objectives and provisions of the Treaty signed on 3 July 1978 and its Amendment Protocol signed on 14 December 1998. 3. The importance of the new role and mission assigned to the Organization and its Permanent Secretariat, promoting full compliance with the objectives of the Treaty and the mandates of the relevant bodies. 4. Their interest in counting with a modern and dynamic organization recognized by the Member Countries and well positioned in the international sphere that produces effective results and meets regional expectations. 5. The relevance and importance of the approval of the new Strategic Agenda of Amazon Cooperation that, in its eight subject areas, strengthens the joint actions of the Members States; 6. Their decision to strength the Permanent Secretariat to fulfill all the mandates issued by the Member Countries; 7. The sovereign right of each country over its natural resources, taking into account that promoting the economic and social development of the settlers of the Amazon must be framed in the relevant national development plans, reconciling economic growth and environmental conservation; 8. The importance of strengthening the various cooperation lines between the national bodies responsible for the development of their respective Amazonian territories by enhancing and expanding their mechanisms to share experience, information and new technologies through the Permanent National Commissions (PNCs) and sectoral ministerial meetings at the highest level. 29 Livreto Ing 17-03_Layout 1 05/04/11 16:37 Page 30 9. The purpose of continuing the process of reactivating and strengthening the PNCs of all the Member Countries in their role of instances in charge of implementing the Treaty in their corresponding territories. 10. The goal of strengthening the Amazonian identity of the Member Countries of ACTO, characterized by possessing megadiverse ecosystems that constitute an exceptional natural heritage. 11. The need of protect and promote – within the framework of their respective national legislations and international law - the traditional knowledge of Amazonian indigenous peoples and other tribal communities, ensuring their rights to prior informed consultation and equitable sharing of the benefits derived of such knowledge, which constitutes intangible wealth that must be recognized. 12. That the fight against hunger and poverty is a crosscutting topic that is part of the challenges that affect the sustainable development of the Organization’s Member Countries. 13. The essential and dynamic inter-relation between the Andean and Amazonian regions, taking into account the region's integral development and the complementary aspects of their respective national economies. In view of the above, they agree to reinforce the cooperation actions in the framework of the regionally concerted sectoral thematic agendas. 14. The need of deepen cooperation between the Member Countries and share experience and good practices in science and technology by establishing regional academic and institutional networks and information and communication mechanisms, in addition to improving quality and expanding coverage of basic services in health, education, safe water and sanitation for indigenous peoples and other tribal communities. 15. The priority assigned to ongoing negotiations to endow the Parties with Commercial Navigation Regulations, in compliance with the principles enshrined in the Treaty. These must take into account environmental conservation and are expected to become a practical and effective tool for trade and connection between the various Amazonian national territories. 16. The importance assigned to internal political consultation processes on 30 Livreto Ing 17-03_Layout 1 05/04/11 16:37 Page 31 ongoing international negotiations, processes and conventions - especially concerning forests, biodiversity, protecting endangered species and climate change - for which ACTO, through its Permanent Secretariat, is called on to exercise a liaising and supportive role, according to the interests and mandates of the Member Countries. 17. Their recognition to the governments and international organizations that offer technical and financial cooperation to ACTO. 18. The need for the Permanent Secretariat to intensify the identification of cooperation sources for the execution and development of strategic programs, projects and activities in the framework of the priorities approved by the Member Countries, without prejudice of funding from the countries themselves following the provisions of the Statement of Manaus of Heads of States of 2009. Photo: ACTO Signed in Lima on 30 November 2010 in four copies in Spanish, Dutch, English and Portuguese. 31 Photo: Sérgio Amaral/ACTO Livreto Ing 17-03_Layout 1 05/04/11 16:37 Page 32 Amazon Cooperation Council The Amazon Cooperation Council (CCA) is formed by high level diplomatic representatives of the Member Countries of the Treaty. Among the Council's attributions are to: foster compliance with the objectives and purposes of the Treaty, and with the decisions adopted in meetings of Foreign Affairs Ministers; recommend the convenience and timeliness of holding these meetings and prepare the corresponding agenda; consider the initiatives and projects presented by the Parties and implement decisions related to the conduction of bilateral and multilateral studies and projects; and evaluate the implementation of projects of interest. Coordinating Commission of the Amazon Cooperation Council The Coordinating Commission of the Amazon Cooperation Council is formed by representatives of the Member Countries accredited before ACTO. It is a consultative and auxiliary body of the Amazon Cooperation Council. The Council is in charge of monitoring the planning, programming and execution of the Permanent Secretariat's budget and evaluates the activities developed in the framework of the Treaty. Permanent National Commissions The Permanent National Commissions (PNCs) are the entities responsible for applying the provisions of the Amazon Cooperation Treaty, executing projects and 32 Livreto Ing 17-03_Layout 1 05/04/11 16:37 Page 33 programs and implementing the decisions adopted by the meetings of Foreign Affairs Ministers and by the Amazon Cooperation Council. Their purpose is to gather all the entities responsible for developing Amazonian cooperation in their respective territories. The Ministries of Foreign Affairs chair the Permanent National Commissions. In the Declaration on ACTO approved in 2009 in Manaus, Brazil, pursuant to Article 23 of the Amazon Cooperation Treaty, the Presidents of the Amazon countries reaffirmed the importance of establishing or reactivating the Permanent National Commissions of the Member Countries as the entities in charge of executing the decisions issued from the Meetings of Foreign Affairs Ministers. In this regard, the Foreign Ministers of the Member Countries of the ACTO, at this Tenth Meeting of Ministers of Foreign Affairs, approved a resolution to support and reactivate the eight National Permanent Commissions of the Member Countries. Special Commissions for the Amazon The Special Commissions for the Amazon study and propose solutions for regional problems, seeking opportunities to implement projects in their areas of action. They bring together national competent entities of all sectors to form a regional communication network. The Commissions function at the operational level and promote activities in specific areas like environment, education, science and technology, indigenous affairs, health, transport, communication, infrastructure and tourism. The Special Commissions also support, coordinate and supervise projects developed within the framework of the ACTO Permanent Secretariat. 33 Livreto Ing 17-03_Layout 1 05/04/11 16:37 Page 34 Photo: Sérgio Amaral/ACTO Current Situation The ACTO Permanent Secretariat began reviewing its 2004-2012 Strategic Plan in 2009 as per mandate of its Member Countries, understanding the need to update the countries’ priorities for the Amazonian space. In this context, in the Tenth Meeting of Ministers of Foreign Affairs of the ACTO, the Ministers approved the new Strategic Agenda of Amazon Cooperation, with specific actions of short, medium and long term that reaffirm the bonds of cooperation the countries have for 30 years and relaunching the Organization in the new regional scenario of its Member Countries. 34 Livreto Ing 17-03_Layout 1 05/04/11 16:37 Page 35 International Cooperation Recognizing the importance of international cooperation for the functioning of the Amazon Cooperation Treaty Organization, the Member Countries agreed to institutionally strengthen cooperation during the Amazon Cooperation Council (CCA) meeting held on 14 May 2010 in Rio de Janeiro, Brazil. In this context, the Foreign Ministers adopted at its tenth meeting, a resolution of signed agreements and guidelines for the relationship with International Cooperation, which included the establishment of procedures, mechanisms and terms for consideration, negotiation and signing of proposals of agreements between the Permanent Secretariat and third countries, international organizations and/or other entities. ACTO has signed memoranda of understanding with countless entities and liaises with some of the world's main cooperation agencies, among them: ABC: Brazilian Cooperation Agency BMZ: Federal Ministry for Economic Cooperation Development of Germany CAF: Andean Development Corporation DGIS: Netherlands Directorate-General of Development Cooperation EU: European Union FAO: United Nations Food and Agriculture Organization GEF: Global Environment Fund GIZ: Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH IBRD: World Bank IDB: Inter-American Development Bank ITTO: International Tropical Timber Organization IUCN: International Union for Conservation of Nature KFW: German Development Bank OAS: Organization of American States SCBD: Secretariat of the Convention on Biological Diversity UNDP: United Nations Development Programme UNEP: United Nations Environment Programme WWF: World Wildlife Fund 35 Foto: Sérgio Amaral/OTCA Livreto Ing 17-03_Layout 1 05/04/11 16:38 Page 36 ACTO/IDB Biodiversity Program The Biodiversity Program (2006 -2010) was developed in the context of the Non Reimbursable Technical Cooperation Agreement ATN/OC-9251-RG: Inter-American Development Bank –IDB project “Strengthen the Joint Regional Management for Sustainable Use of Amazon Biodiversity", has contributed to coordinate and stimulate knowledge on regional biodiversity in the Amazon and its potential uses by supporting conservation and sustainable development tasks that require collaboration between the countries of the Amazon basin and benefit them all. The agreement called for the formulation of an Amazon Regional Biodiversity Action Plan in accordance with the Convention on Biological Diversity -CDB guidelines, and reflects the countries' commitment towards coordinating policies that guarantee Amazonian biodiversity protection through short, medium and long term actions in the following themes: Research, Technology and Innovation in Amazonian Biodiversity; Amazon Protected Areas; Management, Monitoring and Control of Wild Fauna and Flora Species Endangered by Trade; and Sustainable Use of Biodiversity and Biotrade. This Plan of Action was included as part of the new Strategic Agenda of Amazon Cooperation approved in Lima in the tenth Meeting of Foreign Ministries. 36 Photo: Sérgio Amaral/ACTO Livreto Ing 17-03_Layout 1 05/04/11 16:38 Page 37 Regional Amazon Program The Program for Sustainable Use of Forests and Biodiversity in the Amazon Region or Regional Amazon Program (PRA for its name in Spanish) was developed through cooperation between ACTO, Netherlands Development Cooperation (DGIS) and German Development Cooperation (BMZ/GTZ), renamed GIZ. The main objective is: ACTO’s Permanent Secretariat (PS) and relevant organizations, institutions and networks achieve the creation and implementation of a regional, sustainability-oriented natural resources policy for the Amazon region. The program responds to the need to strengthen cooperation for sustainable natural resources management in five areas: conservation and sustainable use of natural resources; regional integration and competitiveness; knowledge management and technological exchange; and institutional strengthening. 37 Foto: OOAS Livreto Holan 17-03_Layout 1 05/04/11 16:42 Page 1 Livreto Holan 17-03_Layout 1 05/04/11 16:42 Page 39 Het amazonegebied – een presentatie Als men het heeft over het Amazonegebied zegt men: enorm, groot, overtreffend en heel vaak onmetelijk. De uitdagingen van het verleden en van de toekomst doen zich in het heden gelden. Om ten behoeve van de regio actie te ondernemen, is het noodzakelijk om haar bijzonderheden en karakteristieken te kennen. Het Amazonegebied vertegenwoordigt 6% van de landoppervlakte van de planeet en beslaat 40% van het grondgebied van Latijns-Amerika en het Caribisch Gebied. Haar dimensies, tussen 5,1 en 8,1 miljoen vierkante kilometers, zijn indrukwekkend. Haar rivieren dragen bij aan ongeveer 20% van het zoetwater van de planeet dat uitstroomt in de oceanen, een hoeveelheid die groter is dan die van de rivieren Missouri–Mississippi, Nijl en Yangtze samen. Haar bekken bevat 25.000 kilometer aan bevaarbare rivieren. De Amazonerivier strekt zich uit over 6,9 kilometer en is de grootste rivier ter wereld. Het heeft meer dan duizend zijtakken en een uitstroom van ongeveer 220.000 kubieke meter water per seconde. Er zijn ten minste 40.000 soorten planten geïdentificeerd in het Amazonebekken. Van dit totaal zijn 2.000 geclassificeerd naar hun gebruik, zoals voeding, medicament of voor andere doeleinden. De culturele diversiteit is een van de voornaamste karakteristieken van de regio. Er wonen in het Amazonegebied 420 verschillende inheemse en tribale volken die 86 talen en 650 dialecten spreken. Ten minste 60 volken leven in volledige isolatie. Haar 38,7 miljoen inwoners komen overeen met 11% van de bevolking van de acht Amazonische landen. 39 Foto: Archief/OOAS Livreto Holan 17-03_Layout 1 05/04/11 16:42 Page 40 Het Overeenkomst voor Amazonische Samenwerking Het Overeenkomst voor Amazonische Samenwerking (OAS), getekend in juli 1978 door Bolivia, Brazilië, Colombia, Ecuador, Guyana, Peru, Suriname en Venezuela, is het juridisch instrument dat het grensoverschrijdende karakter van het Amazonegebied erkent. Het behoud van het milieu was tot de jaren zeventig niet meer dan een politieke belofte, tot de Verklaring van Stockholm van 1972 die de bescherming van het milieu als een van de toekomstige prioriteiten van de mensheid beschouwde. Het herbevestigt de soevereiniteit van de Amazonische landen en stimuleert, institutionaliseert en oriënteert het proces van regionale samenwerking tussen deze landen. Het voorziet een groei van wetenschappelijk en technologisch onderzoek, de uitwisseling van informatie, het rationeel gebruik van natuurlijke hulpbronnen, vrije scheepvaart, behoud van cultureel erfgoed, gezondheidszorg, oprichting van onderzoekscentra, zorgen voor een adequate transport– en communicatie-infrastructuur, en de groei van toerisme en grenshandel. Het Verdrag heeft als centrale doelstelling, de bevordering van de harmonische ontwikkeling van het Amazonegebied, en de incorporatie van zijn grondgebieden in de respectieve nationale economieën, hetgeen fundamenteel is voor het behoud van het evenwicht tussen economische groei en behoud van het milieu. In 1995 besloten de Amazonische landen het Verdrag inzake Amazonische Samenwerking institutioneel te versterken middels de oprichting van een Permanent Secretariaat met rechtspersoonlijkheid. Dit besluit werd geïmplementeerd in 1998, met de goedkeuring van het Protocol tot Wijziging van het OAS, dat officieel Organisatie van de Overeenkomst voor Amazonische Samenwerking (OOAS) in het leven riep als mechanisme verantwoordelijk voor de perfectionering en versterking van het proces van samenwerking in het kader van het Verdrag. 40 Livreto Holan 17-03_Layout 1 05/04/11 16:43 Page 41 De OOAS Foto: Archief/OOAS Zijnde een internationale organisatie, coördineert de OOAS, via haar Permanent Secretariaat, de processen binnen het kader van het OAS en bespoedigt de uitvoering van zijn besluiten. De gevarieerde dimensies van het werk van de OOAS – politiekdiplomatiek; strategisch en technisch – komen overeen met de verschillende instanties van het Verdrag en garanderen het bereiken van de doelen, zowel die van het OOAS als van de Organisatie zelf. Zonder twijfel is de OOAS een contemporain instrument van het OAS, met een brede visie over het Zuid-Zuid samenwerkingsproces, dat het streven van haar regeringen versterkt om synergieën te creëren met andere actoren, naties, multilaterale organisaties, hulporganisaties, sociale bewegingen, wetenschappelijke gemeenschap, productieve sectoren en de gemeenschap als geheel. De OOAS coördineert studies en proefprojecten over het inkomengenererende, economisch potentieel en mogelijkheden voor de Amazonische regio, aldus de effectieve samenwerking en integratie van de Lidlanden van het Verdrag stimulerende. Een van zijn functies als regionaal orgaan is het coördineren van de andere initiatieven die bestaan binnen het grondgebied dat de Amazoneregio omvat, zij het op het gebied van infrastructuur, transport of communicatie. Een belangrijk element om dit doel te bereiken is een adequate onderlinge relatie met de acties van de Unie van ZuidAmerikaanse Naties (Unasur). Het permanent secretariaat Vanaf haar oprichting heeft de OOAS zich toegelegd op het creëren van een organisatorische inrichting die in staat is tot het bijdragen aan het overstijgen van de uitdagingen die zich voordoen tegenover de duurzame ontwikkeling van de Amazone regio en bij het vestigen van een politiek forum voor regionale dialoog, dat geschikt is voor het bereiken van consensus en convergentie. In het kader van deze inspanningen en uitdagingen werd op 13 december 2002 in Brasilia het hoofdkantoor van de OOAS geïnaugureerd, alwaar het Permanent Secretariaat gevestigd is. Het Permanent Secretariaat van de OOAS heeft als strategische richtlijn een beleid vastgesteld gericht op het minimaliseren van de geografische discontinuïteit middels het maken van bruggen van dialoog. Het Permanent Secretariaat vormt een sterke partner van de Amazonische landen wat betreft de bescherming van de regionale belangen. 41 Livreto Holan 17-03_Layout 1 05/04/11 16:43 Page 42 Mechanismen voor de Tenuitvoerlegging van het OAS Livreto Holan 17-03_Layout 1 05/04/11 16:43 Page 43 Livreto Holan 17-03_Layout 1 05/04/11 16:43 Page 44 Vergadering van Presidenten De Vergadering van de Presidenten van de Amazonische Landen is geen reguliere instantie van het OAS. Het betreft een fundamenteel forum voor de dialoog over de gemeenschappelijke belangen, de uitwisseling van opinies over thema’s die van invloed zijn op de regio, en de consensus met betrekking tot de acties gericht op het bereiken van ontwikkeling in de regio middels gezamenlijk beleid en gemeenschappelijke strategieën. De Staatshoofden hebben drie keer vergaderd in Manaus (Brazilië). In mei 1989 bespraken zij de toekomst van de samenwerking voor ontwikkeling en bescherming van het erfgoed van hun respectieve Amazonische grondgebieden; in februari 1992 betrof het de voorbereiding op de VN Conferentie over Milieu en Ontwikkeling, en in 2009 spraken zij over de Klimaattop en gaven uitdrukking aan hun ferme steun aan het beheer door het Permanent Secretariaat van de Organisatie (PS/OOAS). Vergadering van Ministers De Vergadering van Ministers van Buitenlandse Zaken is het hoogste orgaan van het Verdrag inzake Amazonische Samenwerking. Haar vergaderingen vinden plaats steeds wanneer de Ministers van Buitenlandse Zaken dat wenselijk achten, teneinde de basisbeleidslijnen vast te stellen van het gemeenschappelijk beleid, de voortgang van het proces van Amazonische Samenwerking te beoordelen en te evalueren, en beslissingen te nemen inzake de realisatie van de voorgestelde doelen. De vergaderingen vinden plaats op initiatief van één der Partijen, mits ten minste vier andere Lidlanden hun ondersteuning daaraan geven. Over het algemeen worden ze voorafgegaan door vergaderingen van de Raad inzake Amazonische Samenwerking. Ter herdenking van het 30-jarig bestaan van het OAS hebben de Ministers van Buitenlandse Zaken van het Verdrag inzake Amazonische Samenwerking hun tiende vergadering gehouden in Lima, Peru, op 30 november 2010. Bij deze gelegenheid hebben de Ministers de Verklaring van Lima aangenomen waarin de rol van de OOAS als een forum voor samenwerking, uitwisseling, kennis en gezamenlijke planning om de nieuwe internationale uitdagingen aan te gaan, wordt onderstreept. Tevens namen zij een nieuwe Strategische Agenda voor Amazonische Samenwerking aan, die het werk van de Organisatie op korte, middellange en lange termijn richting geeft. 44 Foto: Sérgio Amaral/OOAS Livreto Holan 17-03_Layout 1 05/04/11 16:43 Page 45 45 Livreto Holan 17-03_Layout 1 05/04/11 16:43 Page 46 Verklaring van Lima De Ministers van Buitenlandse Zaken van de Plurinationale Staat van Bolivia, de Federale Republiek van Brazilië, de Republiek van Colombia, de Republiek van Ecuador, de Coöperatieve Republiek van Guyana, de Republiek van Peru, de Republiek van Suriname en de Bolivariaanse Republiek van Venezuela, bijeengekomen op 30 november 2010 in Lima, ter gelegenheid van de 10de Vergadering en de viering van de dertigste verjaardag van de inwerkingtreding van het Verdrag voor Amazonische Samenwerking: ERVAN VERZEKERD ZIJNDE dat in de dertig jaar dat het Verdrag inzake Amazonische Samenwerking van kracht is, de Lidstaten significante vooruitgang hebben geboekt in de context van dit unieke samenwerkingsproces, dat beslist een nieuwe impuls en stimulans vereist ter verdieping, versterking en uitbreiding van het proces van Zuid-Amerikaanse integratie; VASTBERADEN om maatregelen aan te nemen die de hernieuwde rol van de Organisatie van het Verdrag inzake Amazonische Samenwerking (OOAS) als forum voor samenwerking, uitwisseling, kennis en gezamenlijke toekomstplanning stimuleren en herbevestigen, teneinde de nieuwe internationale uitdagingen aan te gaan; OVERTUIGD van de urgente noodzaak om financiële maatregelen aan te nemen die toelaten om aan de institutionele structuur van de OOAS de geschikte middelen te geven om te kunnen voldoen aan haar mandaten en verzoeken vanuit de Lidlanden; VASTBERADEN om de dialoog te versterken, verdiepen en uit te breiden teneinde voort te kunnen gaan met het integraal behouden en beschermen van de Amazonische grondgebieden, het ondersteunen van de toenadering tussen de volken en het bevorderen van hun harmonieuze, participatieve en duurzame ontwikkeling; ZICH ERVAN BEWUST ZIJNDE dat het Amazonegebied een waardevol potentieel bevat voor de duurzame integrale ontwikkeling van de landen, en voor het versterken van de capaciteit van de respectievelijke nationale economieën; OVERTUIGD van het belang van de overgeërfde en levende historische en sociaalculturele rijkdom van de volken die de Amazonische regio traditioneel bewonen; OVERTUIGD dat de ontwikkeling van de respectieve Amazonische gebieden gekenmerkt dient te worden door criteria voor duurzaamheid en milieubescherming, daarbij voortdurend de culturele en sociale waarden alsook de traditionele kennis en wijsheid van 46 Livreto Holan 17-03_Layout 1 05/04/11 16:43 Page 47 de inheemse volken en andere gemeenschappen die wonen in de regio, in acht nemend. Met inachtneming van de mandaten van de Verklaring van Staatshoofden over de OOAS, goedgekeurd op 26 november 2009 te Manaus: Verklaren en Bekrachtigen: 1. De noodzaak en het belang van een herlancering van de OOAS; 2. De politieke bereidwilligheid van de respectievelijke Overheden inzake de principes, uitgangspunten, doelstellingen en bepalingen van het Verdrag ondertekend op 3 juli 1978 en het Protocol tot Wijziging, van 14 december 1998. 3. Het belang van de nieuwe rol en missie van de Organisatie en haar Permanente Secretariaat, ter stimulering van de volledige naleving van de doelen van het Verdrag en de mandaten van de pertinente instanties; 4. Hun belang om te kunnen rekenen op een moderne en dynamische Organisatie, erkend in de Lidstaten en internationaal gepositioneerd, die effectieve resultaten oplevert en voldoet aan de verwachtingen van de regio; 5. De relevantie en belang van de goedkeuring van een nieuwe Strategische Agenda inzake de Amazonische Samenwerking, die in haar 8 thematische ondwerperpen, de gezamelijke acties van de Lidstaten verterkt; 6. Hun besluit om het Permanente Secretariaat te versterken teneinde alle mandaten die aan hem worden opgedragen door de Lidlanden te kunnen uitvoeren; 7. Het soeverein recht van elk land over zijn natuurlijke hulpbronnen, met inachtneming van het feit dat de economische en sociale ontwikkeling van de respectieve volken woonachtig in het Amazonegebied deel moet uitmaken van de desbetreffende nationale ontwikkelingsplannen, op basis van een evenwicht tussen economische groei en milieubehoud; 8. Het belang van het versterken van de verschillende samenwerkingsinitiatieven tussen de nationale instanties die verantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling in hun respectievelijk Amazonegebied, middels de verdieping en verbreding van mechanismen voor het uitwisselen van ervaringen, informatie en nieuwe technologieën via de Permanente Nationale Commissies (PNC) en de vergaderingen van sectorale autoriteiten op het hoogste niveau; 47 Livreto Holan 17-03_Layout 1 05/04/11 16:43 Page 48 9. Het voornemen om het proces van heractivering en versterking van de PNCs voort te zetten in elk der Lidlanden, in hun rol van instanties belast met de uitvoering in hun desbetreffende nationale grondgebiedenvan het Verdrag; 10. Het doel van versterken van de Amazonische identiteit van de Lidstaten van de OVAS, die zich onderscheiden door hun enorme verscheidenheid in ecosystemen die een uitzonderlijk natuurlijk erfgoed vormen. 11. Het belang van de bescherming en promotie – in het kader van nationale wetgeving en internationaal recht - van de traditionele kennis van inheemse volken en andere tribale Amazonische gemeenschappen, hen daarbij waarborgend het recht op voorafgaande en goed geïnformeerde consultaties en op een rechtvaardige en gelijkwaardige deelname in de voordelen die voortkomen uit deze kennis, die een immateriele rijkdom vormt die erkenning verdient. 12. Dat de strijd tegen honger en armoede transversale thema’s zijn die onderdeel zijn van de uitdagingen die de duurzame ontwikkeling van de Lidstaten beïnvloeden. 13. De essentiële en dynamische betrekkingen tussen de Andes– en Amazonegebieden, met inachtneming van hun integrale ontwikkeling en de complementaire aspecten van de respectieve nationale economieën. In deze context, komen de Lidstaten overeen de samenwerking te versterken in het kader van sectorale thematische agenda’s die regionaal worden overeengekomen. 14. De noodzaak tot het verdiepen van de samenwerking en het uitwisselen van ervaringen en best practices tussen de Lidstaten: op het gebied van wetenschap en technologie middels het instellen van regionale institutionele en academische netwerken en van mechanismen voor communicatie en informatie; het verbeteren van de kwaliteit en uitbreiden van het bereik van basisvoorzieningen in de gezondheidszorg, onderwijs, drinkwater en sanitaire voorzieningen voor inheemse volken en en andere tribale gemeenschappen; 15. De prioriteit van de lopende onderhandelingen over het invoeren van een Reglement voor de Commerciële Scheepvaart, in naleving van de fundamentele principes van het Verdrag, met inachtneming van de bescherming van het milieu, teneinde een praktisch en effectief instrument te ontwikkelen voor de handel en verbinding tussen de verschillende nationale Amazonische grondgebieden, en tussen de regio en de Atlantische Oceaan. 48 Livreto Holan 17-03_Layout 1 05/04/11 16:43 Page 49 16. Het belang dat wordt gehecht aan politieke consultaties over actuele internationale verdragen, procedures en onderhandelingen, voornamelijk op het gebied van bossen, biodiversiteit, bescherming van met uitsterving bedreigde soorten alsook klimaatverandering, onderwerpen waarin de OOAS – via haar Permanente Secretariaat - geroepen is een rol van afstemming en ondersteuning rol te vervullen, volgens de belangen en het mandaat van de Lidstaten. 17. De Lidstaten betuigen hun dank aan de overheden en internationale organen die technische en niet-aflosbare financiële steun verlenen aan de OOAS; 18. De noodzaak voor het Permanent Secretariaat om de identificatie te vergroten van bronnen van technische en financiële samenwerking en ontwikkeling ter uitvoering van reeds lopende strategische programma’s, projecten en activiteiten, in het kader van de geïdentificeerde prioriteiten die zijn goedgekeurd door de Lidlanden overeenkomstig de van kracht zijnde procedures, alsook van bronnen van financiering afkomstig van de lidlanden zelf, in overeenkomst met de Verklaring van de Staathoofden van Manaus in het jaar 2009. Foto: OOAS Ondertekend te Lima, op de dertigste dag van de maand november in het jaar tweeduizendtien, in vier versies: in het Spaans, Nederlands, Engels en Portugees. 49 Foto: Sérgio Amaral/OOAS Livreto Holan 17-03_Layout 1 05/04/11 16:43 Page 50 Raad inzake Amazonische Samenwerking De Raad inzake Amazonische Samenwerking (RAS) bestaat uit de diplomatieke vertegenwoordigers op hoog niveau van de Lidlanden van het Verdrag. De Raad heeft als bevoegdheden: Toezien op het bereiken van het streven en de doelstellingen van het Verdrag en op de naleving van de besluiten genomen door de vergaderingen van de Ministers van Buitenlandse Zaken; aanbevelingen doen aan de Partijen over de wenselijkheid of gelegenheid voor het houden van vergaderingen van de Ministers van Buitenlandse Zaken en het voorbereiden van de bijbehorende agenda; het beoordelen van initiatieven en projecten die de Partijen presenteren en het implementeren van besluiten die gerelateerd zijn aan de realisatie van studies en bilaterale en multilaterale projecten; en het evalueren van de uitvoering van belangrijke projecten. Commissie voor Coördinatie van de Raad inzake Amazonische Samenwerking De Commissie voor Coördinatie van de Raad inzake Amazonische Samenwerking (CCOOR) bestaat uit vertegenwoordigers van de Lidlanden die geaccrediteerd zijn bij de OOAS. Het is een consultatief en ondersteunend orgaan van de Raad inzake Amazonische Samenwerking. Het zorgt voor het opvolging geven aan de budgettaire planning, programmering en uitvoering van het Permanent Secretariaat en evalueert de activiteiten die zijn ontwikkeld in het kader van het Verdrag. Permanente Nationale Commissies De Permanente Nationale Commissies (PNC’s) zijn de instanties belast met het uitvoeren van de voorzieningen van het Verdrag inzake Amazonische Samenwerking, 50 Livreto Holan 17-03_Layout 1 05/04/11 16:43 Page 51 het uitvoeren van projecten en programma’s en het implementeren van de besluiten genomen door de vergaderingen van de Ministers van Buitenlandse Zaken en door de Raad inzake Amazonische Samenwerking. Ze streven ernaar om alle entiteiten, verantwoordelijk voor de Amazonische ontwikkeling en samenwerking, bijeen te brengen in hun respectieve grondgebieden. De Ministers van Buitenlandse Zaken zitten de Permanente Nationale Commissies voor. In de Verklaring over de OOAS, goedgekeurd in 2009 te Manaus, onderschreven de Presidenten van de Amazonische landen het belang om, ingevolge artikel 23 van het Verdrag, de Permanente Nationale Commissies in te stellen of te heractiveren, als instanties die belast zijn met de uitvoering van de besluiten afkomstig van de Vergaderingen van Ministers van Buitenlandse Zaken. In dit kader hebben de Ministers van Buitenlandse Zaken van de Lidlanden van de OOAS tijdens hun Tiende Vergadering van de Ministers van Buitenlandse Zaken, een Resolutie goedgekeurd ter reactivering van de acht Permanente Nationale Commissies van de Lidlanden. Speciale Commissies van het Amazonegebied De Speciale Commissies van het Amazonegebied zijn gericht op de bestudering en het voorstellen van oplossingen voor problemen van de regio, en het zoeken naar mogelijkheden voor het uitvoeren van projecten in hun werkveld. Ze bestaan uit de daartoe bevoegde nationale instituties in elke sector, aldus een netwerk van regionale communicatie vormend. Ze functioneren op operationeel niveau en richten zich op het stimuleren van activiteiten met een specifiek karakter: milieu, onderwijs, wetenschap en technologie, inheemse aangelegenheden,gezondheid, transport, communicatie, en infrastructuur en toerisme. De Speciale Commissies verlenen tevens ondersteuning aan, werken samen met, en houden toezicht op projecten die worden ontwikkeld in het werkgebied van het Permanent Secretariaat van de OOAS. 51 Livreto Holan 17-03_Layout 1 05/04/11 16:43 Page 52 Foto: Sérgio Amaral/OOAS Huidige situatie Sinds juli 2009 is het Permanent Secretariaat van de OOAS, bij mandaat van de Lidlanden, begonnen met de herziening van het Strategisch Plan 2004 – 2012, de noodzaak erkennend voor het actualiseren van de nationale prioriteiten inzake het Amazonisch gebied. In deze context heeft de Tiende Vergadering van de Ministers van Buitenlandse Zaken een nieuwe Strategische Agenda voor Amazonische Samenwerking goedgekeurd, waarin specifieke acties zijn opgenomen voor de korte, middellange en lange termijn die de samenwerkingsverbanden die al 30 jaar worden onderhouden tussen de landen, te heraffirmeren, en om de Organisatie te herlanceren binnen het nieuwe regionale scenario van haar Lidlanden. 52 Livreto Holan 17-03_Layout 1 05/04/11 16:43 Page 53 Internationale Samenwerking Het belang van de Internationale Samenwerking voor de functionering van de Organisatie van de Overeenkomst voor Amazonische Samenwerking (OOAS) wordt erkend door de Lidlanden die tijdens de vergadering van de Raad inzake Amazonische Samenwerking gehouden te Rio de Janeiro, Brazilië, op 14 mei 2010, besloten om dit proces institutioneel te perfectioneren en versterken. In het verlengde hiervan namen de Ministers van Buitenlandse Zaken tijdens hun Tiende Vergadering een resolutie aan betreffende het aangaan van overeenkomsten en richtlijnen voor de relatie met Internationale Samenwerkingsorganisaties, waarin de procedures, mechanismen en voorwaarden worden vastgesteld voor het beoordelen, voeren van onderhandelingen en ondertekenen van conceptovereenkomsten tussen het Permanent Secretariaat en derde landen, internationale organisaties en/of andere entiteiten. De OOAS heeft diverse memoranda van overeenstemming (MOU’s) getekend met vele entiteiten, en ze onderhoudt relaties met enkele van de voornaamste samenwerkingsagentschappen in de wereld, zoals: ABC: Braziliaans Agentschap voor Samenwerking BMZ: Federaal Ministerie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling van Duitsland IDB: Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank IBRD: Wereldbank CAF: Andes Ontwikkelingsmaatschappij DGIS: Directoraat-Generaal voor Internationale Samenwerking van Nederland FAO: Voedsel en Landbouworganisatie van de VN GEF: Fonds voor het Wereldmilieu GIZ: Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH OAS: Organisatie van Amerikaanse Staten ITTO: Internationale Organisatie voor Tropisch Hout UNDP: Ontwikkelingsprogramma van de VN UNEP: Milieuprogramma van de VN KFW: Duitse Ontwikkelingsbank IUCN: Internationale Unie voor Natuurbehoud EU: Europese Unie WWF: Wereld Natuurfonds 53 Foto: Sérgio Amaral/OOAS Livreto Holan 17-03_Layout 1 05/04/11 16:43 Page 54 Biodiversiteit Het Programma voor Biodiversiteit (2006 – 2010) werd ontwikkeld in het kader van de Regionale Technische Niet–Leningsondersteuning no. ATN/OC-9251-RG, Initiatief voor de Bevordering van Regionale Publieke Goederen: “Versterking van het Gezamenlijke Regionaal Beheer voor Duurzame Benutting van de Biodiversiteit van het Amazonegebied” van de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank – IDB, met als doel het coördineren en stimuleren van kennis over regionale biodiversiteit in het Amazonegebied en over het potentiële gebruik daarvan, hiermee ondersteuning gevend aan de taken voor behoud en duurzame benutting, waarbij samenwerking tussen de landen van het Amazonebekken onontbeerlijk is en hen allen ten goede zal komen. Deze samenwerking OOAS/IDB heeft het opstellen van een Regionaal Actieplan voor Amazonische Biodiversiteit mogelijk gemaakt, in overeenstemming met de richtlijnen zoals voorzien in de Conventie inzake Biologische Diversiteit – CBD, die weerspiegelt de vastberadenheid van de landen van de regio om een beleid te voeren dat garanties biedt op de bescherming van de Amazonische biodiversiteit met acties op korte, middellange en lange termijn op de gebieden van Onderzoek, Technologie en Innovatie in Amazonische Biodiversiteit; Beschermde Gebieden; Beheer, Monitoring en Controle van door Handel Bedreigde Oerwoudfauna en –Flora; en Duurzaam Gebruik van de Biodiversiteit en Biohandel. Dit Actieplan is inmiddels opgenomen in de Strategische Agenda voor Amazonische Samenwerking zoals goedgekeurd in de XE Vergadering van de Ministers van Buitenlandse Zaken. 54 Foto: Sérgio Amaral/OOAS Livreto Holan 17-03_Layout 1 05/04/11 16:43 Page 55 Regionaal Programma Amazonegebied Het Programma Duurzaam Gebruik en Behoud van de Bossen en van de Biodiversiteit in de Amazonische Regio, kortweg genoemd het Regionaal Programma Amazonegebied (RPA) komt voort uit een gezamenlijke samenwerking tussen de Organisatie van de Overeenkomst voor Amazonische Samenwerking (OOAS), het Directoraat-Generaal voor Internationale Samenwerking van Nederland (DGIS) en het Duits Agentschap voorOntwikkelingssamenwerking (BMZ/GTZ; nu GIZ genaamd). Het doel van het Regionaal Programma Amazonegebied is: Het Permanent Secretariaat van de OOAS en de relevante organisaties, instituten en netwerken slagen erin een regionaal beleid te vormen voor natuurlijke hulpbronnen in het Amazonegebied, gericht op duurzame ontwikkeling. Het programma is een antwoord op de noodzaak tot het versterken van de samenwerking voor het duurzaam beheer van de natuurlijke hulpbronnen van het Amazonegebied op vijf gebieden: behoud en duurzaam gebruik van de natuurlijke hulpbronnen; regionale integratie en competitiviteit;kennismanagement en overdracht van technologie; en institutionele versterking. Bovendien beslaat het de thema’s duurzaam toerisme, biohandel en inheemse aangelegenheden. 55 Foto: OTCA Livreto Port 17-03_Layout 1 05/04/11 16:46 Page 1 Livreto Port 17-03_Layout 1 05/04/11 16:46 Page 57 Amazônia, uma apresentação Tudo o que se diz a respeito da Amazônia é imenso, grande, desafiador e muitas vezes imensurável. Para atuar em benefício da região é imprescindível conhecer suas peculiaridades e características, pois os desafios do passado e do futuro se impõem no presente. A Amazônia representa 6% da superfície do planeta e ocupa 40% do território da América Latina e Caribe. Suas dimensões entre 5.1 e 8.1 milhões de quilômetros quadrados impressionam. O rio Amazonas tem 6,9 mil quilômetros de extensão e é o maior do mundo. Conta com mais de mil afluentes e cerca de 220 mil metros cúbicos de água vertida por segundo. Seus rios despejam aproximadamente 20% da água doce do planeta nos oceanos, quantidade maior que a dos rios Missouri-Missisipi, Nilo e Yangtzê juntos. A Bacia Amazônica possui 25 mil quilômetros de rios navegáveis. Nela foram encontradas, pelo menos, 40 mil espécies de plantas. Desse total, dois mil foram classificadas por sua utilidade como alimentos, medicamentos e outros fins. A diversidade cultural é uma das suas principais características da região. Vivem na Amazônia 420 diferentes povos indígenas e tribais que falam 86 línguas e 650 dialetos. Pelo menos 60 povos vivem em condições de total isolamento. Seus 38,7 milhões de habitantes respondem por 11% da população dos oito países amazônicos. 57 Foto: Archico/OTCA Livreto Port 17-03_Layout 1 05/04/11 16:46 Page 58 O Tratado de Cooperação Amazônica O Tratado de Cooperação Amazônica (TCA), assinado em julho de 1978 por Bolívia, Brasil, Colômbia, Equador, Guiana, Peru, Suriname e Venezuela, é o instrumento jurídico que reconhece a natureza transfronteriça da Amazônia. A preservação do meio ambiente até a década de 1970 não passava de um mero compromisso à luz da Declaração de Estocolmo, de 1972, que considerava a proteção do meio ambiente como uma das futuras prioridades da humanidade. O Tratado reafirma a soberania dos países amazônicos e incentiva, institucionaliza e orienta o processo de cooperação regional entre eles. Prevê o incremento da pesquisa científica e tecnológica, o intercâmbio de informações, a utilização racional dos recursos naturais, a liberdade de navegação, a preservação do patrimônio cultural, os cuidados com a saúde, a criação de centros de pesquisa, o estabelecimento de uma adequada infraestrutura de transportes e comunicações, e o incremento do turismo e do comércio fronteiriço. Tem como objetivo central, a promoção do desenvolvimento harmônico da Amazônia, e a incorporação de seus territórios às respectivas economias nacionais, o que é fundamental para a manutenção do equilíbrio entre crescimento econômico e preservação do meio ambiente. Em 1995, os países amazônicos decidiram fortalecer institucionalmente o Tratado de Cooperação Amazônica com a criação de uma Secretaria Permanente dotada de personalidade jurídica. A decisão foi implementada, em 1998, com a aprovação do Protocolo de Emenda ao TCA que instituiu oficialmente a Organização do Tratado de Cooperação Amazônica (OTCA) como mecanismo responsável pelo aperfeiçoamento e fortalecimento do processo de cooperação desenvolvido no âmbito do Tratado. 58 Livreto Port 17-03_Layout 1 05/04/11 16:46 Page 59 A OTCA Foto: OTCA Como organismo internacional, a OTCA por meio da sua Secretaria Permanente, coordena os procedimentos no marco do TCA e dinamiza a execução das decisões. As várias dimensões da atuação da OTCA – político-diplomática estratégica e técnica – correspondem às diferentes instâncias do Tratado e garantem o cumprimento dos propósitos tanto do TCA como da própria Organização. Sem dúvida, a OTCA é um instrumento contemporâneo do TCA com uma ampla visão do processo de cooperação Sul-Sul, que fortalece a vocação de seus governos em construir sinergias com outros atores, nações, organismos multilaterais, agências de fomento, movimentos sociais, comunidade científica, setores produtivos e a sociedade em seu conjunto. A OTCA coordena estudos e projetos piloto sobre as potencialidades econômicas geradoras de renda e oportunidades para a região amazônica proporcionando assim, a efetiva cooperação – integração dos países membros do Tratado. Uma das funções como organismo regional é a coordenação das demais iniciativas que existem no espaço territorial que abarca a Amazônia, seja em matéria de infraestrutura, transporte ou comunicações. Um elemento importante para alcançar esse objetivo é uma adequada interrelação com as ações da União de Nações Sul-Americanas (Unasul). A Secretaria Permanente Desde o início, a OTCA se empenhou em construir uma institucionalidade capaz de contribuir para a superação dos desafios presentes ao desenvolvimento sustentável da região amazônica e na constituição de um espaço político de diálogo regional capaz de construir consenso e convergência. No marco desses esforços e desafios, em 13 de dezembro de 2002, inaugura-se em Brasília (foto), a sede da OTCA onde se instala sua Secretaria Permanente (SP). A Secretaria Permanente da OTCA estabeleceu como linha estratégica de sua diretriz, políticas para minimizar as descontinuidades geográficas através de pontes de diálogo, e representa uma forte aliada dos países amazônicos quanto à proteção dos interesses regionais. 59 Livreto Port 17-03_Layout 1 05/04/11 16:46 Page 60 Mecanismos de Aplicação do Tratado de Cooperação Amazônica (TCA) Livreto Port 17-03_Layout 1 05/04/11 16:46 Page 61 Livreto Port 17-03_Layout 1 05/04/11 16:46 Page 62 Reunião de Presidentes A Reunião dos Presidentes dos Países Amazônicos não é uma instância ordinária do TCA. Trata-se de um foro fundamental para o diálogo sobre os interesses comuns, o intercâmbio de opiniões acerca dos temas que afetam a zona, e o consenso quanto às ações orientadas a alcançar o desenvolvimento da região por meio de políticas e estratégias comuns. Os Chefes de Estado se reuniram três vezes em Manaus (Brasil). No mês de maio de 1989, discutiram o futuro da cooperação para o desenvolvimento e a proteção do patrimônio dos seus respectivos territórios amazônicos; em fevereiro de 1992, abordaram a preparação da Conferência das Nações Unidas para o Meio Ambiente e o Desenvolvimento; e em 2009, outorgaram um claro mandato para o relançamento da OTCA e expressaram seu firme respaldo à gestão da Secretaria Permanente da Organização (SP/OTCA). Reunião de Ministros A reunião de Ministros das Relações Exteriores é o órgão supremo do Tratado de Cooperação Amazônica. As reuniões ocorrem sempre que os chanceleres julguem conveniente, para fixar as diretrizes básicas da política comum, apreciar e avaliar o processo de Cooperação Amazônica e adotar as decisões necessárias em relação aos fins propostos. Elas são realizadas por iniciativa de qualquer uma das partes sempre que conte com o apoio de pelo menos quatro Países Membros. Geralmente, são precedidas por reuniões do Conselho de Cooperação Amazônica. Em comemoração aos 30 anos de vigência do TCA, os Ministros das Relações Exteriores do Tratado de Cooperação Amazônica realizaram sua décima reunião na cidade de Lima, Peru, no dia 30 de novembro de 2010. Na ocasião, os chanceleres subscreveram a Declaração de Lima que reitera o renovado papel da OTCA como um fórum de cooperação, intercâmbio, conhecimento e projeção conjunta para enfrentar os novos desafios internacionais. Também adotaram uma nova Agenda Estratégica de Cooperação Amazônica que orientará os trabalhos da Organização no curto, médio e longo prazo. 62 Foto: Sérgio Amaral/OTCA Livreto Port 17-03_Layout 1 05/04/11 16:46 Page 63 63 Livreto Port 17-03_Layout 1 05/04/11 16:46 Page 64 Declaração de Lima Os Ministros das Relações Exteriores do Estado Plurinacional da Bolívia, da República Federativa do Brasil, da República da Colômbia, da República do Equador, da República Cooperativa da Guiana, da República do Peru, da República do Suriname e da República Bolivariana da Venezuela, reunidos na cidade de Lima em 30 de novembro de dois mil e dez, por ocasião de sua X Reunião e da comemoração do trigésimo aniversário da entrada em vigor do Tratado de Cooperação Amazônica: CONVENCIDOS de que, transcorridos trinta anos da entrada em vigor do Tratado de Cooperação Amazônica, os Países Membros realizaram avanços significativos no contexto de um processo de cooperação inédito, que requer ser impulsionado e relançado com determinação para aprofundar, fortalecer e ampliar a integração dos países da região amazônica; DECIDIDOS a adotar medidas que impulsionem e reafirmem o papel renovado da Organização do Tratado de Cooperação Amazônica (OTCA) como fórum de cooperação, intercâmbio, conhecimento e projeção conjunta para fazer frente aos novos desafios internacionais; CONVENCIDOS da urgente necessidade de adotar medidas financeiras que permitam dotar a estrutura institucional da OTCA dos meios apropriados para cumprir os mandatos e solicitações dos Países Membros; DECIDIDOS a fortalecer, aprofundar e ampliar o diálogo para continuar conservando e protegendo integralmente seus territórios amazônicos, facilitar a aproximação entre seus povos e promover seu desenvolvimento harmônico, participativo e sustentável; CONSCIENTES de que a Amazônia contém um valioso potencial para o desenvolvimento integral sustentável dos países e fortalece as capacidades das respectivas economias nacionais; PERSUADIDOS da importância da riqueza histórica e sociocultural herdada e viva nos povos que tradicionalmente habitam a região amazônica; CONVENCIDOS de que o desenvolvimento dos respectivos territórios amazônicos deve caracterizar-se por critérios de sustentabilidade e conservação do meio ambiente, levando em consideração a todo instante os valores culturais e sociais e 64 Livreto Port 17-03_Layout 1 05/04/11 16:46 Page 65 os conhecimentos e saberes ancestrais dos povos indígenas e outras comunidades assentados na região. Levando em consideração os mandatos da Declaração dos Chefes de Estado sobre a OTCA, adotada na cidade de Manaus, aos vinte e seis dias de novembro de dois mil e nove; Declaram e ratificam: 1. A urgência e importância do relançamento da OTCA; 2. A vontade política de seus respectivos governos quanto aos princípios, propósitos, objetivos e disposições do Tratado firmado a três de julho de mil novecentos e setenta e oito e de seu Protocolo de Emenda, de quatorze de dezembro de mil novecentos e noventa e oito; 3. A importância do novo papel e da missão da Organização e de sua Secretaria Permanente, promovendo o pleno cumprimento dos objetivos do Tratado e dos mandatos das instâncias pertinentes; 4. Seu interesse em contar com uma Organização moderna e dinâmica, reconhecida nos Países Membros e posicionada internacionalmente, que gere resultados efetivos e que atenda às expectativas regionais; 5. A relevância e importância da aprovação da nova Agenda Estratégia de Cooperação Amazônica, que em suas oito áreas temáticas, fortalece a ação conjunta dos Países Membros. 6. Sua decisão de assegurar o fortalecimento da Secretaria Permanente para realizar todos os mandatos conferidos pelos Países Membros; 7. O direito soberano de cada país sobre seus recursos naturais, levando em consideração que a promoção do desenvolvimento econômico e social dos respectivos povos assentados na Amazônia deve inserir-se nos planos nacionais de desenvolvimento pertinentes, segundo critérios de equilíbrio entre o crescimento econômico e a conservação do ambiente; 8. A importância de fortalecer as diversas vertentes de cooperação entre as instâncias nacionais responsáveis pelo desenvolvimento de seus respectivos territórios amazônicos, por meio do aprofundamento e da ampliação de seus mecanismos de 65 Livreto Port 17-03_Layout 1 05/04/11 16:46 Page 66 intercâmbio de experiências, informação e novas tecnologias através das Comissões Nacionais Permanentes e das reuniões das autoridades setoriais do mais alto nivel; 9. O propósito de prosseguir com o processo de reativação e fortalecimento das CNP de cada um dos Países Membros, no seu papel de instâncias encarregadas da implantação do Tratado nos seus respectivos territórios nacionais; 10. O objetivo de fortalecer a identidade amazônica dos Países Membros da OTCA, que se caracterizam por possuir ecossistemas megadiversos que constituem um excepcional patrimônio natural; 11. A necessidade de proteger e promover – no marco das respectivas legislações nacionais e do direito internacional – os conhecimentos tradicionais dos povos indígenas e de outras comunidades tribais da Amazônia, assegurando seu direito à consulta prévia e informada e à repartição justa e equitativa dos benefícios gerados por tais conhecimentos, que constituem uma riqueza imaterial que deve ser reconhecida; 12. Que a luta contra a fome e a pobreza são temas transversais que fazem parte dos desafios que afetam o desenvolvimento sustentável dos Países Membros da Organização; 13. A inter-relação essencial e dinâmica entre as regiões andina e amazônica, levando em consideração seu desenvolvimento integral e a complementaridade das respectivas economias nacionais. Por conseguinte, acordam reforçar as ações de cooperação no âmbito das agendas temáticas setoriais acordadas regionalmente; 14. A necessidade de aprofundar a cooperação e o intercâmbio de experiências e boas práticas entre os Países Membros, com a criação de redes institucionais e acadêmicas regionais, de mecanismos de comunicação e informação, no que se refere ao melhoramento da qualidade e à ampliação da cobertura dos serviços básicos de saúde, educação, água potável e saneamento para os povos indígenas e outras comunidades tribais; 15. A prioridade que atribuem às negociações em curso para dar às partes um Regulamento relativo à Navegação Comercial, em conformidade com os princípios consagrados no Tratado, que deverá levar em consideração a conservação do meio ambiente - que está destinado a se tornar num instrumento prático e efetivo de comércio e de conexão entre os diversos territórios nacionais da Amazônia; 66 Livreto Port 17-03_Layout 1 05/04/11 16:46 Page 67 16. A importância atribuída ao processo de consultas políticas sobre os convênios, processos e negociações internacionais em curso, principalmente nos temas floresta, biodiversidade, proteção de espécies ameaçadas de extinção e mudanças climáticas, questões nas quais a OTCA – por meio de sua Secretaria Permanente – tem um papel de articulação e de apoio a exercer, conforme o interesse e os mandatos dos Países Membros. 17. O agradecimento aos governos e organismos internacionais que prestam assistência técnica e financeira não reembolsável à OTCA; 18. A necessidade de que a Secretaria Permanente amplie a identificação de fontes de cooperação para a execução de programas, projetos, e atividades estratégicas, no plano das prioridades aprovadas pelos Países Membros, sem prejuízo das fontes de financiamento provenientes dos próprios países, segundo as provisões da Declaração dos Chefes de Estado de Manaus do ano 2009. Foto: OTCA Feita em Lima, em 30 de novembro de 2010, em quatro vias, nos idiomas espanhol, holandês, inglês e português. 67 Foto: Sérgio Amaral/OTCA Livreto Port 17-03_Layout 1 05/04/11 16:46 Page 68 Conselho de Cooperação Amazônica O Conselho de Cooperação Amazônica (CCA) é integrado pelos representantes diplomáticos de alto nível dos Países Membros do Tratado. O Conselho tem como atribuições: velar pelo cumprimento dos objetivos e finalidades do Tratado e pelo cumprimento das decisões adotadas nas reuniões de Ministros das Relações Exteriores; recomendar às Partes a conveniência e oportunidade de celebrar reuniões de Chanceleres e preparar a agenda correspondente; considerar as iniciativas e projetos que apresentem as Partes e implementar as decisões que correspondam a realização de estudos e projetos bilaterais e multilaterais; e avaliar o cumprimento dos projetos de interesse. Comissão de Coordenação do Conselho de Cooperação Amazônica A Comissão de Coordenação do Conselho de Cooperação Amazônica (CCOOR) está integrada pelos representantes dos Países Membros filiados a OTCA. Ela é um órgão consultivo e auxiliar do Conselho de Cooperação Amazônica. Realiza o seguimento do planejamento, programação e execução orçamentária da Secretaria Permanente e avalia as atividades desenvolvidas no âmbito do Tratado. Comissões Nacionais Permanentes As Comissões Nacionais Permanentes (CNPs) são as instâncias encarregadas de aplicar as disposições do Tratado de Cooperação Amazônica, executar projetos 68 Livreto Port 17-03_Layout 1 05/04/11 16:46 Page 69 e programas e implementar as decisões adotadas pelas reuniões de Ministros das Relações Exteriores e pelo Conselho de Cooperação Amazônica. Têm o propósito de reunir todas as entidades responsáveis pelo desenvolvimento e cooperação amazônica em seus respectivos territórios. As Chancelarias presidem as Comissões Nacionais Permanentes. Na Declaração sobre a OTCA aprovada em 2009, em Manaus, Brasil, os presidentes dos países amazônicos reafirmaram a importância que, de acordo com o artigo 23 do Tratado de Cooperação Amazônica, os Países Membros estabeleçam ou reativem as Comissões Nacionais Permanentes como instâncias encarregadas da execução das decisões emanadas das Reuniões de Ministros das Relações Exteriores. Nesse sentido, Os Ministros das Relações Exteriores dos Países Membros da OTCA, na sua décima reunião, aprovaram una resolução para apoiar a reativação das oito Comissões Nacionais Permanentes dos Países Membros. Comissões Especiais da Amazônia As Comissões Especiais da Amazônia estão destinadas a estudar e propor soluções para os problemas da região, e a buscar oportunidades para implantação de projetos em suas áreas de atuação. Elas reúnem as instituições nacionais competentes em cada setor, formando uma rede de comunicação regional. Desenvolve-se no nível operativo e estão destinadas à promoção de atividades de caráter específico: meio ambiente, educação, ciência e tecnologia, assuntos indígenas, saúde, transportes, comunicação e infraestrutura e turismo. Também as Comissões Especiais apóiam, articulam e supervisionam os projetos desenvolvidos no âmbito da Secretaria Permanente da OTCA. 69 Livreto Port 17-03_Layout 1 05/04/11 16:46 Page 70 Fotos: Sérgio Amaral/OTCA A Conjuntura Atual Desde julho de 2009, a Secretaria Permanente da OTCA, por mandato dos Países Membros, iniciou a revisão do seu Plano Estratégico 2004 – 2012 entendendo a necessidade de atualizar as prioridades nacionais sobre o espaço amazônico. Nesse contexto, na Décima Reunião de Ministros das Relações Exteriores do TCA, os Chanceleres aprovaram a nova Agenda Estratégica de Cooperação Amazônica, com ações específicas para o corto, médio e longo prazo que reafirmam os vínculos de cooperação que os países mantêm há 30 anos e relançando à Organização no novo cenário regional dos seus Países Membros. 70 Livreto Port 17-03_Layout 1 05/04/11 16:46 Page 71 Cooperação Internacional A importância da Cooperação Internacional para o funcionamento da Organização do Tratado de Cooperação Amazônica (OTCA) é reconhecida pelos Países Membros que decidiram em reunião do Conselho de Cooperação Amazônica (CCA), realizada em Rio de Janeiro, Brasil, no dia 14 de maio de 2010, aperfeiçoar e fortalecer institucionalmente esse processo. Nesse sentido, os chanceleres na sua décima reunião, aprovaram uma resolução com diretrizes para a relação com a Cooperação Internacional, que destaca o estabelecimento de procedimentos, mecanismos e termos para consideração, negociação e a assinatura de propostas de acordo entre a Secretaria Permanente e terceiros países, organismos internacionais e/ou outras entidades. A OTCA assinou diversos memorandos de entendimento com muitas entidades e se relaciona com algumas das principais agências de cooperação do mundo, tais como: ABC: Agência Brasileira de Cooperação BMZ: Ministério Federal de Cooperação Econômica e Desenvolvimento, da Alemanha BID: Banco Interamericano de Desenvolvimento BIRD: Banco Mundial CAF: Corporação Andina de Fomento DGIS: Direção Geral da Cooperação para o Desenvolvimento, da Holanda FAO: Organização das Nações Unidas para a Agricultura e a Alimentação GEF: Fundo Mundial para o Meio Ambiente GIZ: Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH OEA: Organização dos Estados Americanos OIMT: Organização Internacional de Madeiras Tropicais PNUD: Programa das Nações Unidas para o Desenvolvimento PNUMA: Programa das Nações Unidas para o Meio Ambiente SCDB: Secretaria do Convênio sobre a Diversidade Biológica KFW: Banco Alemão de Desenvolvimento UICN: União Internacional para a Conservação da Natureza UE: União Européia WWF: Fundo Mundial para a Vida Selvagem e Natureza 71 Foto: Sérgio Amaral/OTCA Livreto Port 17-03_Layout 1 05/04/11 16:46 Page 72 Programa OTCA/BID Biodiversidade O Programa Biodiversidade (2006 – 2010) foi Implementado no âmbito do Convênio de Assistência Técnica ATN/OC-9251-RG: Projeto de “Fortalecimento da Gestão Regional Conjunta para o Aproveitamento Sustentável da Biodiversidade Amazônica” do Banco Interamericano de Desenvolvimento-BID, como objetivo coordenar e estimular o conhecimento sobre a biodiversidade regional na Amazônia e sobre seus usos potenciais, apoiando tarefas de conservação e aproveitamento sustentável que requeiram a colaboração entre os países da Bacia Amazônica e que beneficiem a todos eles. A cooperação OTCA/BID possibilitou a elaboração de um Plano de Ação Regional de Biodiversidade Amazônica, alinhado com o Convênio de Diversidade Biológica - CDB, e reflete o compromisso dos países da região para articular políticas que garantam a proteção da biodiversidade amazônica com ações de curto, médio e longo prazo nos seguintes temas: Pesquisa, Tecnologia e Inovação em Biodiversidade Amazônica; Áreas Protegidas Amazônicas; Gestão, Monitoramento e Controle de Espécies de Fauna e Flora Silvestres Ameaçadas pelo Comércio; e Uso Sustentável da Biodiversidade e Biocomércio. O plano de Ação passou a fazer parte da Agenda Estratégica de Cooperação Amazônica aprovada na décima reunião de Ministros das Relações Exteriores do TCA. 72 Livreto Port 17-03_Layout 1 05/04/11 16:46 Page 73 Programa Regional Amazônia O Programa Uso Sustentável e Conservação dos Bosques e da Biodiversidade na Região Amazônica, denominado Programa Regional Amazônia – PRA, nasceu de uma cooperação conjunta entre a Organização do Tratado de Cooperação Amazônica (OTCA), a Cooperação Internacional da Holanda (DGIS) e a Cooperação para o Desenvolvimento da Alemanha (BMZ/GTZ), hoje denominado GIZ. O objetivo é a Secretaria Permanente da OTCA e as organizações, instituições e redes relevantes estabelecer uma política regional de recursos naturais para o espaço amazônico, orientada ao desenvolvimento sustentável. O programa responde à necessidade de fortalecer a cooperação para o manejo sustentável dos recursos naturais da região amazônica em cinco áreas: conservação e uso sustentável dos recursos naturais; integração e competitividade regional; gestão do conhecimento e transferência tecnológica; e fortalecimento institucional. 73 Foto: OTCA Livreto Port 17-03_Layout 1 05/04/11 16:46 Page 74 Sérgio Amaral/OTCA Capa certa_Layout 1 05/04/11 15:32 Page 2 Quiénes Somos/About Us Secretario General/Secretary General Embajador/Ambassador Alejandro A. Gordillo (Perú) - 2011 [email protected] Director Ejecutivo/Executive Director Embajador/Ambassador Mauricio Dorfler (Bolivia) - 2009 [email protected]. Director Administrativo/Administrative Director Carlos Aragón (Brasil) – 2011 [email protected] Coordinador de Infraestructura, Transporte, Comunicación y Turismo/ Infrastructure, Transport, Communication and Tourism Coordinator Donald Sinclair (Guyana) - 2006 [email protected] Coordinador de Asuntos Indígenas/Indigenous Affairs Coordinator Jan Tawjoeram (Suriname) - 2007 [email protected]. Coordinador de Medio Ambiente/Environment Coordinator Antonio Matamoros (Ecuador) - 2009 [email protected]. Coordinador de Salud/Health Coordinator Antonio Restrepo (Colombia) - 2010 [email protected] Coordinador de Ciencia, Tecnología y Educación/Science, Technology and Education Coordinator Germán Gómez (Venezuela) - 2010 [email protected] Contáctenos/Contact us La Secretaría Permanente de la Organización del Tratado de Cooperación Amazónica (SP/OTCA) está ubicada en el SHIS QI 5 Conjunto 16 Casa 21, Lago Sul, Brasilia-DF, Brasil – CEP: 71615-160. Teléfonos: (55 61) 3248-4119/4132 - Fax: (55 61) 3248-4238 The Permanent Secretariat of the Amazon Cooperation Treaty Organization (ACTO/PS) is located at SHIS QI 5 Conjunto 16 Casa 21, Lago Sul, Brasilia-DF, Brazil CEP: 71615160 / Phone Numbers: (55 61) 3248-4119/4132 - Fax: (55 61) 3248-4238 www.otca.info Sérgio Amaral Capa certa_Layout 1 05/04/11 15:32 Page 1