dumiize farya£ tiraa
Transcrição
dumiize farya£ tiraa
DUMIIZE FARYA£ TIRAA WEST AFRICA SEED ALLIANCE ICRISAT – Niamey Tel: (227) 20722626 / 20722529 E-mail: [email protected] 2 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Kay-furu Dumiizey ce-dirawo Hakiikandiyaà seeda silmaà May no ga hin ga te suubaney farko? 3 4 5 Fondey kaà I ga gana ga te suuban farko Tangami nda hina fo? Mate no faro hima ga bara? Suuban farmi anniya tira silmaà 6 7 8 9 Mate no suubano go nda? Mate no I ga te ga iro baano tabbatandi nda? Mate no dumiizey larwayyaào ga te nda? Ifo ga ti suuban fari taàyaà sabiilo? 10 11 13 14 Fari larwayyaào tira silmaà May no hima ga ay no fahamay goyo ra? Ifo se no I ga suubano iro ka? Ifo se no I ga dumiizo hakiikandi? 15 16 17 18 Hakiikandiyaà tira silmaà Mate no saajawyaào ga te nda? Ifo ga ti ntaasey furo care ra yaào sabiilo? Mate no wiiyaào ga te nda, ifo se mo no I ga a daà barma? 19 20 22 23 Mate no gisanta hawzuyaào ga te nda? Larwayyaào ciitey nda a fondey 24 25 3 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Dumiizey ce-dirawo Hari hinza no boro ga guna da ni ga dumiizo far: Dumo suubanyaào; Farmo nda fatawco fondey; Ciitey kaà ga fondo sintinayey gorandi Mate no zaamaani dumiizo suubanyaào ga te nda? Dumiize suubanantey farmo nufaa ga ti I ma kande alfarey se gaakasinay I ma du dumiize asilikoy hanno yaà. Nufaa din boona ga ti I ma du dumiize asilikoy yaà kaà sinda marga-marga kulu. Dumiize suubanantey farmo ga jiiri boobo sambu, suubanyaào mo si te kala jiiri 6 ga koy 7 boà. Suuban kulu kaayaào si te kala mannaà jiiro dumiizo boà. Jiiri kulu farmo si te kala sarti yaà boà, ya-din no i ga goyo larway ga di hala a go ga dumiizo kaà i go ga far ciiti fondey gana, i ma du ga bay hala i ga hin ga goy nd’a hanfo. Dumiize asilikoyo ga no jiiri kulu farmo dumo ga fun. A ga naà I ma ye ga du suuban taji yaà koyne kaà ga fun dumo din ga. Dumiizo kaà se I ga ne GO-G3 ga ti dumiizey asili fuuma. Fondey kaà I daahirandi boà no farmo ga te, I ma ye ga I far ga du dumiize hanney kaà I gab a yaà. Dumiize suuban sintinayey ga no I ga jiiri sintinay nda ihinkanta dumo ka, wala mo I ma duw’a saruuso kaà ga haggoy nda hawzuyaào do, wala binde dumiizo asilo ga. 00 01 NTAASU SUUBANANTEY LARWAYYAN SARUUSA 02 03 Dumiize asilo (04) tabbatante R1 (05) LARWAY / KAN GO NGA BON GORAY DUMII ZE SUUBANTEY FARKO Tabbatante R2 (06) Mate kaà alfarey ga goy nda ntaasey Larwayyan nda gunayan fuwo DUMIIZO SUUBANYANO ALWAATO JIIRI 6 ga 7 Dumiize kajo 4 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Hakiikandiyaà seeda silmaà Iri sintina CEDEAO/UEMOA (G1, G2, G3) Dumiizo asilo (G4) Iro : ……………………………………………………….. Lambaa : ……………………………………………….. Gaabo : ………………………………………………… Zayyaào jando : …………………………………… Hano : …………………………………………………. A hananyaào: ……………………………………… Tinayo : kilo (kg)…………………………………. : ________________________________ Kg Dumiizo asilo CEDEAO/UEMOA Iro : ……………………………………………………….. Lambaa : ……………………………………………….. Gaabo : ………………………………………………… Zayyaào jando : …………………………………… Hano : …………………………………………………. A hananyaào: ……………………………………… Tinayo : kilo ……...……………………………….kg Suuban sintina R1 CEDEAO/UEMOA Suuban sintina R1 Suuban hinkanta R2 Iro : ……………………………………………………….. Lambaa : ……………………………………………….. Gaabo : ………………………………………………… Zayyaào jando : …………………………………… Hano : …………………………………………………. A hananyaào: ……………………………………… Tinayo : kilo (kg)………………………………….Kg Suuban hinkanta CEDEAO/UEMOA Iro : ……………………………………………………….. Lambaa : ……………………………………………….. Gaabo : ………………………………………………… Zayyaào jando : …………………………………… Hano : …………………………………………………. A hananyaào: ……………………………………… Tinayo : kilo (kg)………………………………….kg 5 DUMIIZE FARYA£ TIRAA May no ga hin ga te suubaney farko? Andamamiize wala sata kulu kaà faham nda farmo, a ga yadda mo nda larwayyaà no ga hin ga te dumiize suubanantey farko. (farmo goyo ciiti tiara izibi 2) Ifo ga ti I ma boro larway? (farmo goyo ciiti tiara izibi 14 ga koy19) Tira no boro ga te ga fondo hã larwayyaà saruuso ga; Ma ciya goyo ciitey ganako; Boro ma nga mayo hantuyaà patanto tiraa day; Ma patanto tiara din tajandi jiiri hinza kulu banda; I ga hin ga tiraa din bayandi da gazeyaà go ga te boro goyo ra. Boro ma nga laasaabo ninandi hala a ga furo goyo ra Ciiti fo yaà no boro ga gana ga du yadda? (farmo goyo ciiti tiara izibi 10) Boro ma yadda nda goyo boriyandiyaào ciitey; Ma bara nda batame kaà ga goyo te; Ma bara nda goyteeriyaà kaà ga faham nda goyo ; Ma bar anda goy-jinay hanno yaà ; Dumiize kulu kaà boro suuban gonda nga ciitey kaà a ga dake boro boà. Boro ma duumi saruusi maananta kaà ga haggoy nda farmo do koyyaà ra. Manti boro alfaritaray no ga naà ma te dumiize suubanantey farko. Boro ma ciya laabo ciiti tiraa nda goyo ciitey ganako. 6 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Fondey kaà I ga gana ga te suuban farko Ministeero kaà ga haggoy nda farmo Saruuso kaà ga haggoy nda baarico farmo Bira kaà ga haggoy nda dumiizey, ciitey nda larwayyaào Dumiize komitaray hããyaà tira silmaà Baarico ……………………. Dapartama ………………………… kwaaraa ………….. Maayo nda baabo maayo ……………………………………………………………………. Nango kaà a go …………………………………………………………………………………. Kambe goyo ………………………………………………………………………………………. Zingayze no ? aho/_/ habada/_/ A go ga goy saruusi fo ra? Aho /_/ habada /_/ Saruusi fo no? ………………………………………………………………………………. Kurayey (kambo): 1……………………………………………………………………………………………………… 2…………………………………………………………………………………………………….. 3………………………………………………………………………………………………… Dumiizey kaà se I go ga hããyaào te: 1…………………………………………………………………………………………… 2………………………………………………………………………………………….. 3…………………………………………………………………………………………. Kwaaraa…………………………………… hano ………………………… Kambe daàyaà 7 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Tangami nda hina fo? Sandayey kaà araà ga di da araà ga dumiize suubanante far, wala da araà gonda anniyaa ga ti: Arzakaa kambo do hare: boro ma bara nda nooru kaà: ga dumiizo, zaamaani birjo nda aàwaarey safarey day. Boro ma farmo fondo beery kulu gana (soolaa, dumiizey, hallasa) Boro ma faro nda dumiizey larwayyaào tinayey sambu. Ntaaso marguyaào, safayaào, dundunyaào nda a daà barmayaào. Boro ma bara nda hina kaà ga goyo gasandi Batama do hare: a ga hima nda: Boro ma bara nda batame, kaà a tubu, a hi, wala a day. Batama alhaalo wala a dumo kaà ga hagu nda dumiize suubanante farmo. Btama windanta wala a nango boro se. Dumiizey dundunyaào goy-jinayey za farmo kala wiiyaào ga Tanda, mangasi, wkc. Laabo soolayaào, ntaaso wiiyaào, dundunyaào, safayaào, saajawyaào nda a gisiyaào goyjinayey. Dabari beeri-beerey: Boro ma faham nda dumayaào Boro ma faham nda aàwaarey wiiyaào (safara) Boro ma faham nda wiiyaào banda goyey Boro ma faham nda saruusey farey larwayyaào kala a ma ka ga to dumiizey saajawyaào ; ma yadda nd’ey mo Laabaarey : hala boro ga ba ma du laabaarey Iro kaà boro ga ba nga ma far suubanyaào Hantumo sartey Irey kaà boro ga ba nga ma far asiley Borey kaà se boro ga dumiizey neera Sanday dumi-dumi no boro ga di hala ni ga te dumiize suubaney farko. A ga waajibi no boro ma bara nda nooru, goy-jinay hanno yaà; ya-din mo no boro ma du I boà fahamay. 8 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Mate no faro hima ga bara? Fondo hakiikantey Izibi 20: faro nango Larwaykey hima ga farkey batamey kaà ra I go ga goyo te haggoy Larwaykey gonda fondo kaà ga faro guna alwaati kulu kaà I ba farmo goyey waate. Izibi 21: batamey ganda iri Niizeeru laabo ra, farmi batamey ga ti wo kaà yaà gomnato gorandi. Wo-din se, larwayyaà saruusey no ga boro no fahamay batama kaà ga wasa iro kaà boro go ga far se. Sarti fo yaà mo ne Faro hima ga te nangu kaà ga hagu nda dumiizo farmo. Faro hima ga te batame baafunante kaà ra dumiizo ga zaada. Faro mana hima ga bara nda fandu nda gooru. Faro hima ga bara fondo beeri kaà borey gag ana gumo boà, i ma du ga beeje dumiizo se ga a day. Hari kaà ga naà i ma fondey wo gana, kala nda dumiize suubanantey farka na kambe dake farmo anniya tiraa wo ga. Laabaarey kaà go a ra ga ti : Baarico, dapartama, komino, kwaaraa. Iro farka maayo : …………………… Alkawalo lambaa : …………………………….hano : ……………. Dumiize irey kaà i ga far : …………………………. Faro beeriyaào (eka): ……………… Nango kaà faro go : ……………………… Jando kaà go faro nda kwaaraa game: Boro ma bara nda fari beeri yaà nangu ………….. Fondo boà no a go? Aho :/_/ hanno ra kaà boro ga hin ga zuure lookaci habada: /_/ kulu. Iro asilo: ……………………………… Dumayaào wala daseyaào hano: ………………… Game fo no bungey game:($a marje eka fo kulu ra): ………………… Dumarey baayaào bungey ra: (kilo marje no eka fo kulu ra): …….. Hala boro ga ba ma du dumiize iri Ntaaso wiiyaào hano: hanno yaà kaà ga te albarka (ntaasu ……………………………….. boobo), boro hima ga bayraykooney yaamarey gana. Boro hima ga kambe dake dumiize suubanantey farmo anniyaa tiraa ga, I ma du ga ni goyo larway. 9 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Misalin takardar bayyani ta noma Ministeero kaà ga haggoy nda farmo Saruuso kaà ga haggoy nda baarico farmo Bira kaà ga haggoy nda dumiizey, ciitey nda larwayyaào Dumiizey farmo anniya sambuyaào tiraa lambaa: ……. Farmo jiiro: /____/ kaydiyaa: /___/ jawo goyo: /___/ Baarico:…………… dapartamaa: ……….. komino: ………. Kwaaraa: …….. Suubano farka mayo: …………… alkawalo lambaa: …………… hano: ……. Dumiizey nda irey kaà bora ga far: ………………………. Dumiizey Iri sintina Iri hinkanta Iri hinzanta Kanandey Gande Bangandiyaào lambaa Hayni Haamo Dunguri Damsi Farey kaà I ka dumiizey se dimmaa: …. Faro seedandiyaào Farey marganta beera: …… Lamba Lamba Beeriyaào (eka) Farmi zeena Dumiize (manga a fun) Dumayaào wala daseyaào hano Game fo no bungey game Dumarey baayaào bungey ra Ntaaso wiiyaào hano Farmi dumi kaà no: mansin farmo /__/ kambe farmo /__/ Ntaaso wiiyaào: mansin wiiyaào /__/ kambe wiiyaào /__/(1) Fari komiyey : sintina……………………………………………………………………………. Ihinkanta……………………………………………………………………… Nango kaà I na faro albarkaa gisi…… saako tina:kilo 50/_/ kilo 100 /_/ Kwaaraa ………………….. hano ……………………… Saruuso jine-funa mayo: (1) I ma laabaarey kaà sinda nafa wi Lamba Lamba 10 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Mate no suubano go nda? Iri fo no hagu nda farmi? Dumiizey kaà araà araà ga bay gumo no ga hagu nda farmi. Da araà ga hin ga dumiize 2 ga koy 3 te. Wa si dumi iboobo da araà si hin ga I goy ga boori, wo-din ga naà araà dumiizo ma du ga te ihanno. Amma taali kulu si wo-din ra hala araà gonad hina nda fahamay boobo goyo boà. Iri folloà no araà hima ga far ntaasu dumi kulu ga. Wa si ntaasu kulu irey margu kaà ga naà I ma si care diksa. Iri fo yaà no i ga hã gumo? wa suuban iri hanna araà farmey se. iri hanna ga ti: wo kaà ga te gumo araà farey ra wo kaà yaà aàwaarey si hin ga sara wo kaà yaà I ga ba gumo araà kwaarey ra wo kaà yaà ga te nooru araà habey ra Ma fari komiyey hã I ma suuban ni se iro kaà ni hima ga far da fari komiyey gonda fari kaà ra i ga ngey farmey te go araà do hare, araà ma ntaasey zaadayaào guna ga boori. Wa koy ga I goyey guna. Araà ma I komiyey hã ga du faham. Ma Ma Ma Ma Mate no wo kaà araà ga far baayaào go nda? hã hala dumiize suubanantey farmo anniya tiraa go no; hã ga bay ntaasey irey kaà borey ga ba gumo; laasaabu ga bay mate kaà habo ce-dirawo go nda; faham ga bay hal ni gonad wayce yaà goyo wo ra. Ntaasey kaà gonda kwaasay habo ra no araà hima ga duma. Ma far iboobo da I go ga iro ceeci gumo habo ra. 11 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Mate no I ga te ga iro baano tabbatandi nda? I ma dumiizo asilo cabe Dumiize suubano fuuma ga ti dumiize kulu kaà i ga duma ga du dumiize taji. Dumiize kulu no ga hin ga te suuban kala wo kaà I te àwaayaà se. Izibi 23: dumiize suubaney asilo Saruuso kaà ga haggoy nda larwayyaào nda tabbatandiyaào wala saruusi kulu kaà ga I I hima ga dumiize suubaney asilo bay. yadda, hima ga alfarey gana ga di hala I go ga goy nda suubano kaà I larway. Dumiize suuban farko kulu no ga dumiizo asilo cabe nda tabbatandiyaà tiraa, daymi tiraa, dumiizo kandeyaà tiraa, wala binde tira kulu kaà ga hima wo-din yaà. Dumiize suubaney asilo (fuuma) Suuban hanney ga caada zama I na I larway, I na I tabbatandi. Daymi ga, boro ma tira kaà ga naà I ma dumiizo asilo bay ta. Tiraa ding a furo tabbatandiyaào ra. Daymi tiraa din boà, I ga dumo hantum, ya-din ga, a asilo. Suubaney dumey ga ti: asilo (G4), tabbatante sintina (R1), tabbatante hinkanta (R2). Farmi ga no asilo ga fun. Kampaney wala dumiize farkey ga asilo goy ga tabbatante sintina ka. (R1). Farko cindey mo ga tabbatante sintina (R1) sambu ga tabbatante hinkata ka (R2). Dumiizey asilo ga caada nda tabbatanta zama I ga hanan gumo.zango boà 99,9. Hayey simaàey: asili 1000: dala 400; tabbatante 300: dala 140 dumi kulu kaà no. Dumiize suubano fuuma ga ti dumiize kulu kaà i day ga duma ga du dumiize taji. A hima ga boori ga no dumiize hanno ga fatta a ga. Tira sintina kaà larwayka ga hã ga ti asilo daymi tiraa. Da tira wo-din si no, I si larway boro se. 12 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Ma yadda nda fari komiyey larwayyaào za farmo kala neerayaào Larwayyaào manti kala goyey kaà fari komiyey ga te ga dumiize iro hananyaào wala a asilo, a kasuyaào nda a baano guna hala a go fondo mate kaà cine Niizeero bayraykooney na a gorandi nda. Izibi 24: larwayyaào alwaatey Larwayyaào si te kala za farmo, daà barmayaào, saajawyaào, dundunyaào, neerayaào nda dumayaào ga. Izibi 78: larwaykey Ministeero kaà ga haggoy nda farmo na tira bangandi kaà ga iri no fahamay borey kulu kaà hima ga larwayyaào te boà. Borey din kulu no I daà zeeyaà I ma du ga goyo boriyandi. Izibi 79: hino kaà go larwaykey se Larwaykey gonda konkonse fondo kaà ga naà: I ma farkey dumiizo neerayaào windey, mangasey, Larwaykey ga hin ga farey zuure waati kulu kaà I barmey, nda nangu kulu ba kaà manti I ma saaware boro ga. kaà I ga ngey ntaasey gisi guna. I ma dumiize suubanantey farkey goyo wala neerayaào tirey guna. I ga hã mo ga faham ga boori. I ma faro, mootey, goy-jiney nda safarey kulu kaà ga furo goyo ra guna hala I go fondo. I ma konkonse te farmo boà ga di hala goyo go fondo. Larwayyaào nafaa ga ti I ma du iri hanno.larwaykey kaà saruuso kaà ga haggoy nda farmo donton hinne no gonda dumiizo larwayyaào fondo za farmo kala neera waate. A gonda fondo kaà ga dumiizo farmo, dundunyaào, daà barmayaào nda neera guna. 13 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Mate no dumiizey larwayyaào ga te nda? Dumiizey larwayka Bayraykooni no kaà ga haggoy nda dumarey larwayyaào ga du ga hakiikandi kaà goyo go ga te sartey kaà Niizeero gaayi boà. Izibi 28: faro ra larwayyaào Larwaykey ga farey zuure. Wo-din se, I gonda fondo kaà ga dumarey larway. Zuureyaà kulu banda, I ga tira hantum ga ci mate kaà goyo ce-dirawo go ga te nda. Zuureyaà taaci no i ga te farmo waate : Larwayka ga neesi ga di hala Alfaro go Sintina: hala dumayaào ga te no ga sartey kaà saruuso gorandi gana. zuureyaào din ga te. A maanaa ga ti I ma di hala faro ga boori dumiizo kaà I ga ba ga far se. Ihinkanta: hala a ga te boosi. Ihinzanta: da a te boosi. Zuureyaà hinzanta si te kala waati kaà cine faro jara kulu boosu. Itaacanta: waati kaà ntaaso wiiyaào maanu no zuureyaà wo-ne ga te. Ntaaso nin ga kubandi. Sorro hinza deedandi no dumiize suubanante fari hima ga du zuureyaà: soolayaào waate, booso waate, wiiyaào waate 14 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Ifo ga ti suuban fari taàyaà sabiilo? Dumiize suubanante fari ga ti fari kulu kaà i ka suuban zaadandiyaà se. Izibi 30: faro taàyaào sabiiley Fari kulu kaà si ga fondey wo gana, i ga a taà : A ma boori A ma du safari Iro ma hanan. Larwaykey gy tiraa ra no i na sartey wo gorandi. Fari kulu kaà ga ziibi, a sig a du saajawyaà no I ga taà. Izibi 31: tiraa kaà larwaykey ga te zuureyaào banda Zuureyaào kaà larwaykey ga te farey ra banda, tira no I ga te ga ci mate kaà goyo ce-dirawo go ga te nda. Tiraa din ra, larwaykey ga kande Alfaro kaà fari zuureyaào te se yaamaryaà wala sifayaà sanda mate kaà sarto na a ci nda. Dumiize suubanante fari kulu no hima nda zuureyaà, I ma du ga bay hala a go fondo wala I ma a taà. Zuureyaào si te kala farikoyo wala a wakiili fo jine. 15 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Fari larwayyaào tira silmaà Ministeero kaà ga haggoy nda farmo Saruuso kaà ga haggoy nda baarico farmo Bira kaà ga haggoy nda dumiizey, ciitey nda larwayyaào Fari zuureyaà tiraa kaà I ga te zuureyaào banda Zuureyaào lambaa…………… Hano ……………… nago kaà dumarey to…….. Alfaro bayyaào Maayo ……………………………… baabo maayo …………………………………. Baarico……………………………. Dapartama ……………………………………. Faro bayyaào Dumiizo …………………. Iro ………………………….. iro kaà I ga far…………… Dumiize asilo …………………….. gusamo lambaa ………………………………. Dumiizo kaà I duma……dumayaào sintinyaào….. dumayaào banyaào….. Farmo alhaalo…….. dumaro baayaào(kilo/eka)…….. wiiyaào hano ………. Daabuyaào nda saajawyaào Zaamaani birjo dumayaào ga…………. Baayaào ………….. hano ………… Zaamaani birjo me wiiyaào ga ………. Baayaào ………….. hano ………… Subey wiiyaào safari ………… Baayaào ………….. hano ………… Aàwaarey safari …………….. Baayaào ………….. hano ………… Faro alhaalo Kabuyaàey 1 2 3 Dimmaa Rabo Marje zango boà 4 Jarawey Dumi cindey Dumari jantekomey Baayaào $aàey zeerayaào m2 Baayaào Ihanno /_/ iyaamo /_/ Tabbatandiyaào: Dumi fo yaà: ………………………………………………………………………………………………………….. Aàwaara wala doori: ……………………………………………………………………………………………... Jaraw laaley: ……………………………………………………………………………………………………….. Hari kaà I hã boro ga: ……………………………………………………………………………………….. Larwayka sanno: fari ga I yadda – fari kaà I wangu (1) Borey kaà go no larwayyaào waate: Dumiize farka wala bora kaà go a ma ga: …………………………………………………….. Dumiizo komiyo: ……………………………………………………………………………………………. Larwayka (kambe daàyaào) Kwaaraa ……………………………………. Hano ……………………………. (1) I ma laabaarey kaà sinda nafa wi 16 DUMIIZE FARYA£ TIRAA May no hima ga ay no fahamay goyo ra? Dumiizey komiyey: boro yaà no kaà hino no fondo I ma goyey larway. izibi 32: dumiizey komiyey A ga waajibi no suuban farko kulu kaà sinda fahamay goyo ra ma dumiizey komi fo ce a ma ka ga nga goyo larway za zooruyaào kala neerayaào ga. Dumiizey komiyo hima ga te: Boro kaà ga saruuso kaà ga haggoy nda farmo yadda. Farko folloà se no a ga hin ga goy. Amma, a ga hin ga zinga nda farko boobo da a ga hin ga I kulu muraadey te fondo hanno ra. Tinay wo-ne yaà no dumiizey komiyey boà: A ma dumarey guna; Boro ma dumiizey komiyo hã goy kulu kaà A hima ga bara waati kaà larwaykey ka ga zuureyaào boro ga te ga. te. A ma goy-jinayey kulu hawzu ga I saajaw; A ma irey ka care rag a seeda daà I ga; A ma ntaasey daà mangaso ra fondey gana. Izibi 33: goyo gunayaào Farko kulu goyey sogonyaào ra, a hima ga larway nga boà se. Izibi 34: suuban fari taàyaà Boro ga hin ga ni suubano faro taà da a si boori wala da hawzuyaào sartey mana kubay. Wo-din ga, a hima ga saruuso kaà ga haggoy nda larwayyaào laabaarandi za ce-taya ra. Suuban ko kulu hima ga bara nda fahamandiko: dumiizey komi, a ma du ga laabaarey toonandi saruusey do, wala mo a ma du laabaari taji saruusey do farmo boriyandiyaào fonda ra. 17 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Ifo se no I ga suubano iro ka? Dumiizo iro: kayna no I ga ka iri fo ga sanda mate kaà bayraykooney na a yaamar nda. Izibi 39: iro ga kaayaào I ma du ga di dumiize kulu darzaa guna, larwayyaà saruuso ga ka dumiizo ga kayna ga konkonse te a boà. Konoknsa din si te kala sartey kaà boà ndu$$a laabey sataa kaà ga haggoy nda dumiizey kaà se I ga ne “I.S.T.A.” waafaku. Tira fo ra no I fahamandi tinayo kaà I ga ka dumiize kulu ga. Leedayze fo yaà ra no I ga kaayaào te. Fahamay wone yaà no I daà Leedey din ga: Larwayyaào saruuso: Dumiizo farka mayo: Dumiizo iro: Darzaa: Lambaa: Tinayo wala iri-irey kaà go a ra: Safaro kaà I goy nda: Iro kaayaào hano: Larwayka mayo: Konkonse no I hima ga te dumiize kulu kaà I ka neerayaà ma ga se ga du ga di mate kaà a ga zay nda, a hananyaào nda iro baano. Da boro ga ba ma dumiizo hanno bay, I hima ga kayna ka a ga, ga konkonse te a boà. sartey kaà boà ndu$$a laabey sataa kaà ga haggoy nda dumiizey kaà se I ga ne “I.S.T.A.” waafakay boà no konkonsa ga te. 18 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Ifo se no I ga dumiizo hakiikandi? Dumiizo tabbatandiyaà: ga ti hakiikandiyaào kaà I ga te dumiizo boà hari banda kaà I na a gosi mansiney ra nda farey ra. Izibi 54: tabbatandiyaào Izibi no kaà ga dumiize dumi-dumey kulu neerayaào fondey gorandi. Izibi 55: dumiizey suubanyaào fondey Hakiikandiyaào si te kala dumiizey kaà farmo I larway ga. Wala mo irey kaà go laabo dumiize suubanantey tiraa ra. Izibi 56: hakiikandiyaào jangalo I ga patanti bana dumiize kulu kaà I hakiikandi. A ga ciya faro ra larwayyaào do wala bira ra neesiyaào do no. Patanto banayaào si te kala waati kaà cine sataa wala saruuso kaà ga haggoy nda dumiizey neesiyaào na nga goyo ban. Ministeero kaà ga haggoy nda farmo no ga mate kaà no patanto banayaào, mate kaà a ga te nda, nda fondey kaà ra a ga te gorandi. Dumiize hanno suubanyaà ga naà a ma te nooru, ya-din mo no boro ga hin ga a neera nangu kulu kaà boro ga ba. I hima ga dumiize kulu kaà I te neerayaà se hakiikandi. Wo kulu kaà i hakiikandi ga hanan, a ga boori, a farmi ga kaanu. Hakiikandiyaào ga bora kaà go ga farmo te tilasandi a ma patanti bana waati kaà cine a na dumiize suubanantey farmo anniya sambu. 19 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Hakiikandiyaà tira silmaà Ministeero kaà ga haggoy nda farmo Saruuso kaà ga haggoy nda baarico farmo Bira kaà ga haggoy nda dumiizey, ciitey nda larwayyaào Hakiikandiyaào tiraa Dumiize gusamo kaà maayey go iri se ganda farmo na bayraykooney yaamarey nda hakiikandiyaào fondey gana. I yadda mo kaà: Dumiize yaà (1)…………………… Seedaa haro dumo (2) ……………. Dumiizo bayyaào lambaa: …………………………………………………………….. Dumo: ……………………………………………………………………………………….. Iro: ……………………………………………………………………………………………… Nango kaà I na a far:………………………………………………………………… Gusamo tinayo: ……………………………………………………………………. Kunkuney kaà ra dumiizey go dimmaa: ………………………….. Seedey kaà I ga daà kunkuney ga za …………….. kala ………………………. Tiraa teeyaào kwaaraa ………………………………….. hano …………………….. Saruuso kaà ga haggoy nda larwayyaào nda hakiikandiyaào jine-funa maayo (1) I ma seedey kan si nafatuusu (2) I ma tikitey harey ci 20 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Mate no saajawyaào ga te nda? Kunkuniyaào: ga ti hari kulu kaà ra I ga dumiizo daà. A ga ciya saaku, leeda, tira wala konko kaà ra dumiizey go saajawante. Izibi 46: kunkuni dumi-dumey Ngey ga ti wo kaà ya laabo yaddandi. I hima ga hanan, ga gaabu, ga dumiizey hallasi hallasiyaà kuku. Izibi 47: kunkuney seedey Dumiize suubanantey farko kulu hima ga seeda daà nga dumiizey kunkuney ga. Kunkuni fo kulu ga gonda Dumiizo kunkuniyaào nda a boà fahama fahamey wo: ga cabe kaà a go hallasante, a ga boori. Neeraka mayo, nango nda a sisiri lambaa; A seedaa (da a gonda); Dumiizey maayey sanda mate kaà I go laabo dumiize tira beero ra; Dumiize kanandey, jiirey nda I farmo ce-dirawo; Tinay timmanta: Hakiikandiyaà seedaa; Safaro kaà I daà ga goyo te. Kunkuniyaào ga naà a ma te darza beeri neeraa do, I ga a day ga boori. Seeda dumi-dumey kaà I ga daà ga kunkuney taalam, ga naà I ma a sifa. 21 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Muusa go ga nga dumiize yaà kaà I mana hakiikandi neera. I go sayante. A go ga hê nda jaà ga neerayaào. Hamiidu gonda dumiize suubanante yaà kaà I kunkuni ga boori, I gonda seeda. Daykey yadda a ga, I go ga ka nda himma. Dumiize kulu kaà I hallasi ga cabe kaà koyo goni goyo ra gumo 22 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Ifo ga ti ntaasey furo care ra yaào sabiilo? Ba da dumiizey du hallasiyaà hanno, I ga hin ga hasara wiiyaào safayaào ga. Hanfo yaà, jarawey kaà ga te farey ra ga hay, I ga I wi mo ga daà faro dumiizey ra. Boà-zayaào:I ma jarawey nda subu yaamey kulu far ga ka farey ra wala I ma I ton. Jarawey nda subu yaamey kaà ga te fari lambantey ra ga zay ga maanu faro. Boà-zayaào: ma tabbantandi kaà ni faro mooru fari ziibey. Boro ma a yaara mo hala boro ga ntaaso wi. Jarawey jeeney ga hin ga furo boro goyo waney ra wiiyaào wala safayaào waate. Boà-zayaào: ma batama haabu ga boori, ma goy-jinayey tuusu ga boori. Jarawey jeeney ga hin ga furo faro ntaaso ra yandiyaào waate. Boà-zayaào: ma yandiyaào jinayey nda batama hanse. Jarawey ga hin ga furo ntaaso ra saaku zeeney fonda ra. Boà-zayaào: ma goy nda saaku taji yaà. daban. I mana hima ga dumiizey irey daà care ra, I ma I fay ga ka care ra. Waaniwaani yaà no. Alwaati hinka ra no dumiizo ga hanan, (a) hala dumayaào ga te: ma ceeci dumiize hanno yaà, fari ka si ziibi. (b) ntaaso wiiyaào banda, ma yandiyaào do nda safayaào do hanse. I ma lamba daà saakey ga. 23 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Mate no wiiyaào ga te nda, ifo se mo no I ga a daà barma? Wiiyaào I ma si ntaaso wiiyaào kokorandi; da a gay gumo faro ra, a gaabo ga zabu dumayaào ga. I ma ntaaso wig a safa za masango mana koogu ga boori. Da safayaà mansino no araà go ga safayaào te nda, araà ma haggoy a ma si masango bagu-bagu. I ma jeeney yandi kayna ga i safa za haro kaà go masango ra mana ban ga boori. Wa si masango naà nda tayandi boobo hala araà ga I daà saakey ra, I ma si du ga sara. I ma jeeney hallasi ga wa harandam, aàwaarey, safarey, nda zaamaani birjo. I ma suubaney ka za heemaro rag a hallasi hala farmi tajo ga to. I ma si ntaasey margu Hala I ga dumiizo duma, fondo boobo no a ga gana Farey ra, za a zayyaào kala wiiyaào Za a wiiyaào kala safayaà Safayaào ga koy wayna ra yandiyaào Dundunyaào waate Hallasiyaào waate Wiiyaào banda, Neerayaào kaà boro ga te alfarey se ntaaso hima ga Waati kaà farka go ga dumayaào te. bara nangu I ma bay kaà: hanno ra. Dumiizey ga hin ga hasara gisiyaào waate da I mana yaamarey gana. waani yaà no. Jina kaà ra I ga hallasiyaào te alhaalo no ga naà hallasa ma boori, a ma du ga te nooru neerayaào ga. I ma goy nda hallasiyaào yaamarey. I ma si ntaasey daà care ra I ma dumiizey gisi nangu hanno kaà dunga wala yeeno si ba gumo, I ma si du ga hasara. Dumiizey ga hin ga hasara alwaati kulu ra da i mana du hallasay hanno. 24 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Mate no gisan hawzuyaào ga te nda? Harandaào nda alwaato alhaalo neesiyaào I ma dumiizo gisi btame kogo ra kaà haw ga a faaru, a ga hanan. Haw hima ga gisiro faaru, a ma si furo kankami ra. Dumiizey alhaalo gaayiyaào Da i asilo daray, i darzaa ga kaà. ya-din ga, gisira ma te ga boori se, I ma fondey wo gana: I ma saaku fo kulu ta ga boori ga lamba nda seeda daà i ga. I ma iri follonkey gisi waani-waani. I ma si saaku waani-waaney gisi care boà. I ma tira te kaà ga dumiizey boà fahamay go, i ma tirey din naagu saaku gusam kulu ga. I ma saakey furoyaào nda i fattayaào tirey hawzu ga boori. Dumiizey hallasiyaào Da I ga ba dumiizey ma si diksa, I ma: Saakey gisi nangu hanno ra, I ma si naà curey nda caàey ma I say-say. I ma dumiizey kaà ga hima care daà saaku yaà rag a te gu folloà I se, ga seeda daà I ga. I ma gisira hananandi. I ma aàwaarey ganji a ra furoyaà. I ma si dumiizey margu nda zaamaani birjo, safarey, wkc. Saakey guwey teeyaào Da I ga ba dumiizey ma hallasi ga Guwey boriyandiyaào fonda ra, I ma: asilo gaayi, I ma goy nda hawzuyaào I ma naà dumiizey ma haw faaru. I ma game daà guwey nda care game. Game ma furo sartey. mo guwey nda mangaso kambey game sanda CM 75. Game ma furo mo saakey nda fuwo beena game sanda CM 175 cine. Mangaso ra daàyaào waate, I ma haggoy saakey ma si furo care ra, I ma si bagu, I ma si nangu barmay I se mo. I ma si dumi waani-waanney dake care boà, i ma si furo care ra. Zama da saakey bagu, i ga furo care ra. I ma si saakey gisi laabo ra mangaso ra, I ma I dake kaataaku yaà boà kaà ga naà game ma te I cire kaà ga haw faaru. Sanda CM 10 ga koy 15 cine. Mangasey ma hanan, I ma beeri ga haw faaru. I ma si saakey margu nda hari fo kulu. A ma ciya ntaasey hinne no a ra. I ma seeda daà dumiize kulu ga. I ma I gisi kaataaku boà, I ma game te i se, I ma du ga haw faaru. 25 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Larwayyaào ciitey nda a fondey Sartey kaà I gorandi ntaasu dumi 4 se 1.farey larwayyaà dimmaa : Fari kulu kaà ra i na hayni, kolkoti wala dunguri daà, larwaykey saruuso boro fo ga a zuure farmo waate. Zuureyaà hinza deedandi no ga hagu : Hala a ga te boosi, i ma du ga di ce-dirawo hala jaraw si a ra ; Da a sintin ga te boosi, ga di hala a go ga boori ; Booso banda, I ma di hala a boori. Amma, da damsi no, zuureyaà hinka wasa: sintina day, I ma d ice-dirawo hala jaraw si a ra; ihinkanta mo, da a boosu. Larwayyaào Dumiizo farmo anniyaa: boro hima ga tira te ga cabe kaà boro gonda dumiize farmi anniya.tiraa din hima ga to saruuso kaà ga haggoy nda farmo do hala goyo ga sintin. Dumiize suubano asilo: dumiize farka hima ga a asilo, baayaào, dumo, alhaalo bay zama daymo ga, a hima ga dumiizo daymi tiraa ta. Batama kaà ga hagu nda farmo: a ma ciya fari no kaà ra I mana far jiiro kaà bias, kala da dumiize suuban iri follonka no. da lambu (kali) ra no, sarto din si waajibi. Wo-din ga, I hima ga a far ga sbu baana wi habu hinza deedandi hala goyo ga sintin. Hari kulu mana hima ga bara batama ra. Iro booro: hala dumarey ga fatta, jarawey nda subey kulu hima ga daray. Dumiize hima-carey: I ma si dumiize kulu kaà ga hima wo kaà I go ga far daà zama fayankaa ga sandi. Dumiizo baano: fari kulu kaà ra farmo go ga te, hima ga hanan ga fun aàwaarey ga. I ga hin ga boro ganji farmo da aàwaara go a ra. 26 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Hayni larwayyaà fondey Fari larwayyaào fondey Sartey Iri sintina asilo hakiikantey Bungey gamey M 1000 M 1000 M 300 Jarawey dimmaa 0,10 0,10 0,6 Dumiize jantekomey dimmaa 0,05 0,05 0,10 Haamo larwayyaào fondey Fari larwayyaào fondey Sartey Iri sintina asilo hakiikantey Bungey gamey M 400 M 300 M 200 Jarawey dimmaa 0,1 0,1 0,5 Dumiize jantekomey dimmaa m2 500 boà 3 3 3 Dunguri larwayyaào fondey Fari larwayyaào fondey Sartey Iri sintina asilo hakiikantey Bungey gamey M 400 M 300 M 200 Jarawey dimmaa 0,1 0,1 0,5 Dumiize jantekomey dimmaa m2 500 boà 3 3 3 Damsi larwayyaào fondey Fari larwayyaào fondey Sartey Bungey gamey Jarawey dimmaa Dumiize jantekomey dimmaa m2 500 boà Iri sintina asilo hakiikantey 5m 5m 3m 0,10% 0,10% 0,10% 0 0 3 27 DUMIIZE FARYA£ TIRAA Sabayan Tiraa kan ga dumiize babandiyan sijiri Ministeero kaà ga haggoy nda farmo Saruuso kaà ga haggoy nda baarico farmo Bira kaà ga haggoy nda dumiizey, ciitey nda larwayyaào Dumiizey zaadandiyaào zingaa tiraa lambaa: ……….. Kampano mayo ……………………….. Nango …………………………………… Sisiri lambaa …………………… fax ……………………….. email ………………… Fari komiyo maayo …………………………………………………………………… Dumiizo farka Maayo nda baabo mayo …………………………………………………………….. Baarico …………………… dapartamaa ……………………. Kwaaraa ……… Nango kaà a go ……………………………………………………………………….. Farmi anniyaa lambaa……….. dumiizo wiiyaào jiiro Dumiize asilo kaà saruuso kande Dumiizey asilo nda I lambey Irey Dumo Tina (kilo) Dumey kaà I go ga ceeci Batama beera Nangu yeesey dimmaa …………………. Batamey beera(eka) …………………. Fondo dumi-dumey Farmo tukunco………………… banando hano …………………………… Dumiizey asiley: daymia hayo…………. Banando kaà I te wiiyaào ga……… Dumiizey kaà cindi tina (kilo)…………. Zango boà kanando……………………… Mate kaà banando ga te nda …………………………… Fondo cindey kaà i sambu ……………………………………………………………………… Kandeyaào wala ntaaso kaayaào zaari kokoranta …………………………… Kwaaraa mayo………………………. Hano………………………….. Dumiizey farka larwayyaào saruuso kambe daàyaào ''hantumo hima ga jin kambe danyano se <caw ga yadda> kampano