Zviyitiko zvo muchadho Vazinji vanorangarira kuti zvikuru ku

Zviyitiko zvo muchadho Vazinji vanorangarira kuti zvikuru ku

Zviyitiko zvo muchadho
Vazinji vanorangarira kuti zvikuru ku kuzivisa pambhene muchadho, kana vandhu
vakayita muchadho avacharangariri kuti zvinobudirira zvimweni ngo kuti zvikuro
kuzivisa muchadho.
Zvikuro kuziva kuti no muchadho zvinobuda zviro zvakawanda kana zviyitiko
zvowushoni kana zvakashata zvinobudirira pakugara po vandhu vaviri vakachadha.
Mutemo wakatonga zviyitiko zviviri zvo muchadho zvatinoda kunanga:


Zviyitiko zvociwudhu
Zviyitiko zvokusihwa
Zviyitiko zvociwundhu
Zviro zvonoyitika kuti mwanarume no mwanakaji vana nderemejo yakayezana pa
mutemo ngo maponero ese pa zviyito zvopulitika pa wufumi yo pamuzi kana wo
maponero wowugariro ngo magariro wo mutemo wo munyika, kana wo mavakiro wo
munyika. Mayitiro aya anonanga kuti akuna no mumwe arikumbeji kupindirija
wumweni.
Mutemo wo wukama unonanga kuti zviyito zvociwundho, citendeho co mwanakaji kana
no mwanarume vanazvo umwe kuna wumweni ngo ndava yazvo wutendewo zvinangwa
kuti wutendeho wo vese:





Mukoja
Kuzwanana
Kubesana
Kubesa
Kupona mese
1. Mukoja
Zvinodikana kuti mwanarume kana mwanakaji vanodikana kureremejana kuda kuyitira
kuti vatame kuva no kutakana no kutukana, no kureremeja mayitiro wokupona pamuzi.
Wutendeho wunenda mberi kana vakananga kuti vagari vopamuzi vana wuteho
wokurangarira, kunanga zvavanorangarira, kunanga zvanoda pamutundhu, kwenda ku
gerejha ranoda, pomwepo no kusana basa ranoda, etc. wutendeho uwu wunorambisa
kumudoni kuphiningija zvo muhana, mo umweni, kunangira, kubatabata zvitengerebwe
zvo wumweni kufunyungura samba, pa njhiku jo nyamasi zvinorambiswa kubata bote ro
mudavijano ro munyara ro wumweni muno wayo acikayizivi, etc.
Wutendehwano uwu wunoyitihwa kuti kana pa mucadho panodikana kuva no kuzwanana
kana mukaji no mamuna vanodikana kureremejana.
2. kuzwanana
Kutendehwa ko kuzwanana kunoyitisa kuti mwanakaji no mwanarume panodikana kuva
no nderemejo, mumwe kana mwanarume no mwanakaji anodikana kuva no kuyita zviya
zvakanangwa pa nguva yo kucadha. Kana mugari mwanarume no mwanakaji anoyenda
koyita bonde kunja anosiya kuzwanana, no kudaro mucadho wunova wakaremba kudaro
panova no wuhwambi.
3. Kubesana
Zvinoyita kuti mwanarume no mwanakaji vanodikana kubesana mumwe no mwumwe
vanodikana kubesana ngo zvese pamaponero, vanodikana kuva varivese, kubesena ngo
maponero wo pawukama, kubesa wumweni anoda kubeswa ngo ndava yo ndhenda, kana
pakushupheka.
4. kubesa
Wutendeho wo mwanarume no mwanakaji anodikana kubudirira no kuwana kwake
aciviyisa pamuzi kuda kubesa wukama, izvo zvinoti kubesa pa muzi, ku cikora, ngo
zvokuha kana no wungumi.
No kudaro kuda kubesa wutendero uwu mutemo wunoti kuti panodikana kuva no konta
yo mubhanko yokuda kubesa no zvopamuzi.
5. kupona mese
Izvo zvinonangwa kuti wutendeho wo mese mwanakaji no mwanarume muna umwe no
umwe kuyitira kuti mubesane, kunangira kuti kupona pamuzi pondhopo, muciha mese,
mucivata pa muzi wondhowo kana kucitoyita bonde. Pa nguva yimweni zvinotendehwa
kuti mucipona mese pa muzi wondhowo kunangira, kana mumwe wenyu anobata kunja
ko nyumba kana umwe wenyu anoda kupona ndhambo ko wumweni ngo ndava
wokutama kuzwanana kana kucida kurambana, kana kudeya mutendehwa kupona mese.
Kana mayitiro wociwundhu zvinoyitisa kuti wuve no mutendere wo kusana zina
rawunoda kudayijwa ndi rona kupera komuchadho, no kudaro azvivangijihwi kubatisa
zina ro mamuna.
Zviyitiko zvociwundhu kana wutendeho watabhuyaya nyazuru azvidikani kubhusiyana
ngo kuti zvo ciwundhu.
Zviyitiko zvokusihwa
Muchadho wunoyitisa zviyitiko zvinoyitisa kuti magariro wo zviro zvanazvo mukaji no
mamuna pa nguva yo kuyita muchadho kana zviya zvokuti mundhu anova nazvona
pakupera kuyita muchadho.
Mutemo wakananga zviyito zvitatu zvo zviro zvavazvo mukaji no mamuna
vanotendehwa kusana ngo yapi yayo yavanoda kusana pakuyita muchadho.
Mutemo wunosanazve kuti kusana ko zviro zvinoyitwa awucikato wachadha ngo kuyitwa
ngo kuzwanana amucikato magara mese ( cimenengo 1 civaringo 128 pa mutemo wo
wukama) kana izvo zviro zvimweni zvinoti kuti azviviri kupera ngo kuti zvinoyitwa ngo
manera wo mukaji no mwanarume vanosa kubatisa ko zviro kana zviro zviya
zvinotendehwa ngo mutemo.
Kuna mayitiro matatu wo zviro kunangira:



Mayitiro wo kukashirana zvakawanika
Mayitiro wo kukashirana ko zvese
Mayitiro wo kukashirana zviro
Kuda kuziva wushoni zvawushoni kuziva kuti zviripo zviro zvako kana zviro zvo vese:


Zviro zvako ndizvona zviya kuti wakawana wega mwanarume kana mwanakaji.
Zviro zvo mese ngo zviya zvenu mese vovaviri mese.
1. Mayitiro wo kukashirana zvakawanika
Ngo aya mayitiro anoyitisa kuti zviro zvimweni ko zvese zvinoyitika kupera kuyitwa ko
muchadho no pomwepo no basa no vese mukaji no mamuna kana zviro zvese
zvakawanika kupera ko muchadho zviro zvo mese, kana azvicikaripi zvakawanika ngo
kusiyihwa kana kupuwa kana zviro tenga zviro zvokubatabasa nazvona ngo kuti izvo
zvinonangwa kuti zviro zvako. Zvidobudaro kana mucero ngo zviro zvako i zviro zvo
mwese.
2. Mayitiro wo kukashirana ko zvese
Mayitiro wo muchadho wo kuti anonanga kuti zvese zvo mukaji no mamuna zvese
dzvavo vese kana zviro zvakawanika kare, kana wari, kana zviro zvinozowanika pamberi,
kana kukasha zviro zvakapekejwa, kana zvakasiyiwa ngo mumwe wo mukaji no
mwanarume no kunangira kuti izvo zviro zvitame kupuwa mwanakaji kana mwanarume,
kana zviro zvimweni tenga nguvo, kana zvibatiro zvokubatisa ega, samba jo ciwundhu,
ndangarijo jo wukama, mupfupo, etc.
3. Mayitiro wo kukashirana zviro
Mayitiro aya mumwe no mumwe anovonera zviro zvakawanika kare, zviri zviya
zvakawanika kupera ko kuyitwa ko muchadho. Kana kuva zviro zvakawanika vari vaviri
izvo zvinonangwa kuti zviro zvo vese, kana mumwe wakabudirira kuda kuwana zviro
izvo. Pa mayitiro awo mumwe no mumwe anoyita zvanoda.
Muchadho
Zvini muchadho?
kazinji tinozvizwa kuti mumweni wachadha, kana takavhujisa kuti dzvini zvoyunovona
kuti mumweni wachadha tayida kuzwa mudaviro muzinji:





Ngo kuti anogara na ngana makore akawanda,
Ngo kuti anohwiru maningi kana anozvicengeta kana nokucengetavo wukama
wese;
Ngo kuti yana mwana na ngana;
Ngo kuti vandhu vakananga kuti venga vakachadha;
Ngo kuti,…
Mudaviro iji jinotandijira kuti vandhu vanomaziviro maziji ngo ndava yo muchadho, kuti
zvinozivika ngo kuti mutemo muzinji ajibudiswi kuna vandhu kunangira wukama zvina
kumavhiro zviro zvakawanda ngo kumweni kuna mavereketero acikazwanani no mutemo
jo Musambiki.
Kuna civaringo cocipiri kuna mutemo wowukama menengo 10/2004, pa njhiku 25 wo
Katutu Mukuru, mutemo wokuma yo Musambiki yinonanga kuti:
Muchadho
Wubatano wokutenderana kuna mwanarume no mwanakaji, kucizwirano co
mubatana kuna kuyita wukama wo kwenda no kwenda.
Ngativone zviro zvinobudirira pa kunanga muchadho:
Kubatana ngo kuda — zvinoda kunanga kuti kuzwanana ko vandhu, manangiro awo
anoda kutandijira kuti kuna muchadho jakasiyanasiyana kuti kaziji jinoyitwa ngo
wukama, tingabhuya ngo muchadho jokupsvanga kuti kusana ko mwanakaji no
mwanarume jo kuyitwa ngo hama javo, ngo kudaro zvinoyitwa ngo musikane no
murimbhawne kana vakazivana kana avazivani kuti ngo kuvangijihwa ngo wukama wo
mumwe wavo kana wo wavo vese vanoyitiswa kuti vachadhe, ngo kudaro kubatana
kwavo asipi kokuda, no kudaro azvidikani kuvoneka tenga mucadho ngo kuti panocota
kuzwanana.
(…) wega— muchadho kuti yizivike kuti ghokwadi pa mutemo wunodikana kuti wuyite
wubatano wo mwanakaji no mwanarume, ngo kuti mutemo wo Musambiki wunoyendesa
mberi muchadho wo mwanarume no mwanakaji, kana muchadho wo vandhu vaviri
(mwanakaji wumwe no mwanarume wumwe) kana asipi kuna mundhu wumwe no
vanakaji vazinji zvinoyitikaya no vanarume vanofuma vanakaji vazinji zviya
zvinotendehwaya kuti mundhu wumwe atendehwe mucadha no vanakaji vazinji.
(…) kuna mwanakaji wumwe no mwanarume wumwe- zvinoda kunanga kuti
muchadho wunodikana kuyitwa ngo mwanakaji wumwe no mwanarume wumwe, izvo
zviyita kuti muchadho wutambe kutendehwa ku vandhu vaviri vakayezana. Jiripo nyika
jinotendera muchadho wo vandhu vakayezana kudaro Musambiki ayina mutemowo.
(…) No zviyito zvo kuyita wukama- kana vandhu vaviri vakarovorana vanovha pa
hwiru kuti vanoda kupona vese kana kudaro kubatana kwavo kuna zviyitiko zvo kuyita
wukama izvo zvinoda kunanga kuti, vakarovorana avo vanozoyita wukama kana
avacikana mwana vona wukama, kubatana wuko kunodandha kugumira ku wukama wo
mwanarume no mwanakaji. Pa kuvha po muchadho mumwe ngo mumwe anova aciyita
wukama wo mwanarume kana wo mwanakaji.
(…) Ngo wobatano wo kwenda no kwenda pa maponero- zvinozivika kuti ngo
mucadho zvinobuda zviro zvakabatana ngo kuti muchadho ngho kwenda no kwenda kana
wo vandhu vaviri.
Pa kuvira pa vandhu vanochadha vona vanodikana kuyita wutenderano kana kubatisa
vese pa kupona vese vovaviri, nokudaro ngo ndava yo muchadho zvinobuda zviro zvavo
vese kuna mwanakaji no mwanarume, no kudaro zvinangwihwa ku nderemejo
kugondana, kudesana, kubesa, kupona mwese kana kutamba kuyita bonde no mundhu
kunja.
a) kwenda no kwenda- kana zvakanangwa kuti kwenda no kwenda azvidi kunanga
kuti kupera ko muchadho kana mumwe pa muzi wakafa, ngo kudaro zvinozivika
kuti muchadho wunoyitwa kuti yugare kwenda no kwenda no kudaro
zvintendehwa kuti njhiku yimweni wunopera muchadho kana mumwe kana vese
vakazwanana kuti varambane, izvo zvinovha pakuti mucadho wunovha pa kuda,
zvayidepi kuyita swiro kunanga kuti kuda kuyita muchadho kwayida kupsvanga
kuziva kuda kana no kudaro kuda kupekeja kuda kupera no muchadho kana vona
vakada.
b) Jho vandhu vaviri- izvi zviro zvina ziviso ro kuti muchadho wunodikana
kuyitwa no vandhu vaviri vakayezana kana muchadho wunodina kuyitwa ngo
mwanarume no mwanakaji. Aripo mayitiro amweni wo muchadho jinoyitwa ngo
cicete kana cimweni jinoyitwa ngo mayitiro wo wuwutendi vatendera kuti vayite
muchadho kuti mwanarume acadhe vanakaji vazinji, muchadho ijo jinotendehwa
pamweni ngo wucete kana no wutendi no kudaro ajitendehwi kuwutongi ngo kuti
ajizivi kutendehwa kuna mwanakaji no mwanarume basi.
Mayitiro wo muchadho
Mutemo wo wukama wunozivisa mayitiro matatu wo muchadho:
1. Yowutongi
2. Yowutendi
3. Yowucete
Yowutongi- muchadho wumweni wunoyitwa ngo mutemo wo wutongi wo munyika yo
Musambiki.
Yowutendi- Muchadho wumweni wunoyitwa ngo mutemo wo wutendi kana uwo
wakasiyanasiyana ngo wutendi no wutendi kana wutendi wondhowo wunozivika ku
bawuko rowutongi.
Yuwucete- Muchadho wumweni wunoyitwa ngo mayitiro wo mutundhu, mayitiro awo
muchadho akavhira kare acizivika ngo wutongi wo munyika yo Musambiki pa
cimenengo cocirongomuna pa civaringo cocirongomuna pa kubatisa no wutongi wo
1996, izvo zvayiziva kuti muchadho awucikazivi wo kuchadha vakaji vaviri wunoyitwa
ngo mayitiro wo mutundhu kana wakazivika ngo humambo.
Kana muchadho wo wutendi no wocucete kana wuzivike wunodikana kuti wuzivike ngo
wumamdo kana wuzivike ngo mayitiro wo muchadho wo wowutongi.
1. Muchadho wowutongi.
Ngo api mayitiro wokuda kuyita mucadho wowutongi?
Kuda kuyita muchadho wowutongi kana kuna zviro zvinovha mucivaringo co 50 kana
189 pa civaringo co wutongi wo wumambo zvinodikana kuvona zviri zvakadari:



Vandhu vaviri vanoda kuchadhana;
Vandhu vokubesera kana mundhu wo kuvonerera kana umwe wavo anozivika
kuti abudirire pa muchadho kana kubudirira pa mundhu acikapo;
Mubati wobasi wo wutongi anodikana kuva aripo.
2. Muchadho wo wucutendi
Kuti wuyitike muchadho wo wutendi wunodikana kuyita zvese zvinova pa civaringo co
50 pa mutemo wo wukama kana wunoda kuti ave aripo:



Vandhu vanoda kuyita muchadho, kana umwe wavo kana kupsvangi wo
mumweni;
Panodikana kuva no mutungamiriri wo kuda kuyita muchadho wo wutendi wo
kuda kuyita muchadho;
Vabudiriri vaviri (wari vanodayijwa vabeseri)
Vonayi kana apa panodikana kuva no mundhu wo wutendi madayijihro ake anova pa
wutendi kuna wutendi, ngo kunangira vo katorika anova mupiri, kana vo bawuko wo
amweni anova mufundisi, etc.
3. Muchadho wo wucucete
Pokuda kuyita muchadho uwo wunowanika pa civaringo co 51 pa mutemo wo wukama
kana panodikana kuva no:



Vayiti vo muchadho (mwanakaji no mwanarume);
Muvonereri vo mutundhu;
Vabudiriri vaviri;
Muvonereri wo mutundhu anodikana kuyita wiya anozivika ngo vatongi vo mutundhu
kana anodikana kuzivika ngo vandhu vo mutundhu, ngo kunangira anoyita sekeretariyo,
regulo, etc. kana wakayitwa muchadho wowutendi kana wucucete zvinoyitwa ndi
mubudiriri wocutendi kana vabudiriri vo muthundu kupindisa maphaso wo mbhamba yo
cutendi kana kufamba ko basa ro mbhamba yo cucete kuti zviyitwe mabasa yese
wokutara pa bhuku ro muchadho pa wutongi.
Zviro zvo kuphiningijira kuyita muchadho
Asipi nguva jese kuti muchadho wunoyitika kana kuda ko mwanarume no mwanakaji. Pa
zviphiningijo izvo zvinodayinjwa zviphiningijo zvo muchadho.
Zviphiningijo zvo muchadho
Muchadho wunoyitwa kuna wiya anokwanisa kuchadha, kuna wiya acikana
muphinganiso kuna mutemo, ngo kudaro muphinganiso awuna ndava no kuda ko vandhu
kana muphinganiso jinowanika pa mutemo. Zvinowanika zviphinganiso zviziji zvatinoda
kuvona kwatinendari:
a) zviriyo zviphinganiso kuti zvakayitika zvinophinga kuyitika ko muchadho wese.
Akuna mazano wokuda kuyita mucadho no magariro wondhowo, vandhu vondhovo
vanorambiswa ngo mumeso kuyita muchadho no mundhu ari wese, kana muchadho
wakayitika no magariro wondhowo wunopfujuhwa:


Vandhu kana mwanakaji no mwanarume avacikana 18 wo makore wo kubahwa;
mutemo wunofungunyura kuna varimbwane vana makore 16 kana 18
wokubahwa kuti avo vachadhe kana zvinodika vanodika kuti vave no
kutendehwa ngo majibaba avo; kana no vavonereri vavo kana ku wutongi wo
vanadoko.
Vandhu vanopenga vanoyitisa kuti vona avakwanisi kutonga hwiru hwavo kana
no kupona kwavo, kuvepo vona pa nguva imweni vanogara wushoni.

Pa kuva no muchadho wakayitika kare wunozivika ngo mutemo, kuti awuto
wakapera (kana azvivhiri kuchadha mundhu wacakacadha). Mutemo wunonanga
kuti wunodikana kupinda jiku 180 kutungamira ngo njhiku wakapera muchadho
wo kutanga, kana kudaro mutemo wunotendera kuyita muchadho wumweni.
Kuda kuphiningijira kuyimira azvicikashandi mutemo wakafunyungura musuvo
pa muphinungijiro uwo vacitendesa muchadho wo vandhu venga no muchadho
wo kare kuti vayite muchadho wumweni apacikato papera 180 ro njhiku
zvatanangaya nyazuru kuti mwanakaji atandijire kuti ana mimba kana kuramba
kuyita no mwanarume wumweni wapera kupinda 180 ro njhiku.
b) Zviripo zviphinganijo zvimweni zvinophinga kuyitiwa ko muchadho asipi
zvatanangaya nyazuru kana zvinorambisa kuyita muchadho no vandhu vamweni
kana vakawanika ku magariro wondhowo:

Muchadho wo baba no mwana wo kaji, kana mayi no mwana izvo
zvinonghwinisira vana vo kutenga;
Muchadho wo baba mudoko no muzukuru, kana mayi mudoko no muzukuru;
Muchadho wo vatezvara no nyamwana, mukwambo no vambiya, kana no
majimwaramu;
Po kurambiswa ko vandhu vanoda kuchadha tenga vandhu vakayita zviro
zvakashata ngo kuwuraya vandhu kana zvinozivika ngo mwanarume kana
mwanarume wo wumweni.



Izvo zviphiningijo zvina masoko wokuda kurembesa mayitiro wo muchadho varambisi
vo kudisisa ko moyo kuti kaziji kunesesa maponero wo wukama no kudaro vona vanova
vandhu vakabatana. Mufanikijo wumwe wunonangwa ngo kuti kunangira mayitiro wo
madani wo kuti baba vanenda pa bonde no mwana wavo.
c) Zvimweni zviphiningijo ngo zviya zvo kuti muchadho wunoyitiwa kuve no ndhango
uwu wunotendehwa:

Pakupera njhiku jo muchadho kana njhiku wawakapera mucadho no njhiku
yakayitwa muchadho wumweni, kana njhiku iji jinodikana kuyita jo mweji
mutandhatu. Mutemo wunoda kuti njhiku iji jireremejwe kuyitira kuti kutame
kuva no ndhangu jo kuvha kumajibaba kana kureremeje njhiku jo rufu kana
mucadho wakapera ngo kufa ko mundhu.

Muchadho wo hama no hama, kana uwu muyitiko wunova zviro zvimweni
zvinovoneka mu afirika kuti vese vakabahwa pa jinja rondhoro vanonangwa
kuti hama no hama.

Muchadho wo wiya anovonerera kana anovonera zviro zvo mwana mudoko,
zvinodika kuti atambe kucadwa kuyitira kuti vamweni asambe kubatira zviro
zvakubudirira.

Magariro anobudirira pa mundhu anocengetwa ngo mwanakaji no mwanarume
pa wukama wo kucengetwa;

Kunanga ko vandhu vanochadha ngo cishayisho cikuru kuda azvito zvakazivika
ngo mwanakaji ngo mwanarume wo wumweni kana azvikato zvazivika
zvitopezwa kana kupfujura, ngo mavonero wo wutongi zvinova kuti zvimweni
zvinorambiswa kana zvina mayitiro wo kuti mwanakaji no mwanarume vayite
ngo kukasika muchadha kuyitira kuti vatambe kugogehwa wiya wakanesesa
kupona ko wumweni;

Pa kugara ko majibaba kana viya vanoda kuchadha vana makore mashoma,
kana kuramba ko majibaba kuramba kuyitisa muchadho wo wiya ana makore
acikagumi 18 wo makore. Kana pa ndhango iji mutemo wunopsvanga
kuphiningijira kuti vandhu vana makore mashoma vayite muchadho ngo kuti
avana hwiru wo kuyita muzi.
Izvi zviphinganiso zvinorambisa kuyita muchadho majhi azviyitisi kuti mucadho
wupfujuhwe kana vanopuwa wushupho.
Zvini wukama?
Po kuziva wushoni kana ngo wutengo kana ngo civaringo co 1 pa mutemo wo 10/2004
wo njhiku 25 pa mweji wa Katutu Mukuru pa mutemo wo wukama, wukama ciro cikuru
co kupona izvo zvivha pa kupona no vamweni, no kudeya vese vakabatana ngo jinja,
muchadho, kuzwanana, zvinobara gukumuso kana vanokhwija kupona kwavo.
Kana,
Kubata ko vandhu vese wumwe no mumwe ngo pamusoro po muchadho, ngo wubariho,
ngo kuzwanana. Kana tizive wushoni kunangwa ko muchadho tinova ticinanga kuti:
Muchadho- pa mweni inobuda ko kuzwanana ko wukama, pa kubatana ngo kuda kwake
mundhu kana mwanarume no mwanakaji pokuda kuvaka muzi po kuda kupashurirana
kupona. Kuzwanana uko kunopera kana wumwe wakafa ko wumwe wavo kana vese kana
ngo kukuda kurambana.
Wukama- mayitiro amweni wo kuyita wukama izvo zvinonanga kuti mundhu anoyita
wukama ngo ndava yokugara no ngazi yondhoyo kana inowanika kuna vese, kana
zvimweni vokubwahwza ngo vamwebi kana kubahwa ngo vamweni, kana zvimweni
vandhu vakabatana ngo kuzwanana ngo mwanarume no mwanakaji kana vana ngazi
yondhoyo (wukama) yo mwanakaji no mwanarume wumweni.
Kuzwanana ko wukama kunowanika ngo ndava yo kuyita vana kana vayitewo
mwanarume kana wo mwanakaji.
Kubatana- kuzwanana ko wukama kana zvinobatana ngo vandhu vanobatana ngo ndava
yo mwanakaji no mwanarume kana vojinja rondhoro vo wumweni, kana no wukama vo
mwanakaji kana no mwanarume wo wumweni, kuzwanana uwu wunotanga no mbhamba
yo muchadho. Wuzwanano uwo awuna kupera kana mucadho wakapera.
Kutenga mwana-Mayitiro amweni wo kuyita wukama zvinova pa mayitiro wo
wokuzwanana zvakayezana no kubara mwana (vana vokutenga kana vokubara) kana
kuyita ngo kuziva kuti zviripo kubatana ko wukama kana wucizviziva kuti akuna
wukama wo kubata. Zvakagara tenga mundhu wumwe kuva mayi wo vana vo mamuna
wavakachadha na vona kana asipi iwewe wakabara.
Mutemo wo wukama wunotendera kuzwanana ko wukama kuyitira kuti zviro zvo
majibaba zvive zvenu (kubatana ko wumwe, zvakagarika, wegawega kana zvinovoneka
pa mwanarume no mwanakaji).
Pa mayitiro amweni wukama wunotendera zvito zvimweni zvokusiyanasiyana no
zvimweni azviwaniki pa mutemo wo wukama tenga vandabahwa vana vadoko
vanocengetwa ngo wukama awucikapi wake, murekhi wo pamuzi, kana vamweni no
zvivaringo zvo pa 20/2002 pa 30 mweji wa Peta (zvinonangwa ngo mutemo wunonanga
ngo desima wo kuwana ko vandhu wegawega -IRPS).