Trưỡng Lão Thích Thông Lạc

Transcrição

Trưỡng Lão Thích Thông Lạc
TG NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO
LOØNG YEÂU THÖÔNG
TAÄP I
LÔØI NOÙI ÑAÀU
Loøng yeâu thöông laø moät ñöùc tính cuûa muoân loaøi, khi môùi sinh ra laø ñaõ
mang theo vôùi ñöùc tính naøy, nhöng loøng yeâu thöông coù nhöõng caáp ñoä
khaùc nhau.
Nhö moät ngoâi nhaø ñang bò chaùy moïi ngöôøi chaïy ñeán ñeàu ñöùng beân ngoaøi
keâu cöùu, hay chæ laáy maét nhìn tröôùc caûnh moät em beù ñang bò keït trong ngoâi nhaø
löûa. Hoï khoâng daùm xoâng vaøo löûa chæ bieát chôø ñôïi nhöõng ngöôøi lính cöùu hoûa,
chöù khoâng coøn caùch naøo khaùc cöùu em beù thoaùt ra khoûi nôi nguy hieåm.
Khoâng theå chôø ñôïi lính cöøu hoûa ñeán; khoâng theå nhìn caûnh keâu khoùc cuûa
moät em beù trong côn löûa ñoû chaùy aøo aït; khoâng theå nhìn caùi cheát cuûa moät em beù
ñau thöông nhö vaäy ñöôïc. Moät ngöôøi ñaøn oâng trong ñaùm ñoâng xoâng vaøo löûa ñoû
cöùu chaùu beù thoaùt naïn.
Haønh ñoäng thaät laø kieân cöôøng anh duõng, tuy cô theå bò boûng nhöng ñaõ ñeå
laïi moät hình aûnh “Ngöôøi Huøng” trong moãi ngöôøi. Bôûi loøng yeâu thöông laø moät
söùc maïnh duy nhaát khieán cho con ngöôøi xem thöôøng caùi cheát, coi caùi cheát nheï tôï
loâng hoàng.
Ñoïc caâu chuyeän Nôi Trôû Veà chuùng ta môùi thaáy “Loøng yeâu thöông duõng
caûm” thaät laø cao thöôïng tuyeät vôøi. Chæ coù loøng yeâu thöông thaät söï môùi daùm bieán
mình trôû thaønh nhöõng con ngöôøi duõng caûm, môùi laøm neân nhöõng kyø tích tinh
thaàn yeâu thöông vó ñaïi cho ñôøi.
Loøng yeâu thöông vì ngöôøi., noùi thì ai noùi cuõng ñöôïc, nhöng ñeán khi laøm
môùi thaáy khoù voâ cuøng. Chuùng toâi chæ öôùc mong sao moïi ngöôøi vì thöông ngöôøi
maø queân mình ñeå cho ñôøi ngaøy caøng toát ñeïp hôn. Ñoïc nhöõng caâu chuyeän taâm
hoàn cao thöôïng cuûa Haø Mai Anh dòch töø tieáng Phaùp sang tieáng Vieät, tuy saùch do
ngöôøi YÙ vieát, nhöng sao taâm hoàn cuûa hoï laïi gaàn guõi vôùi daân toäc Vieät Nam ñeán
-2-
Tröôûng Laõo THÍCH THOÂNG LAÏC
theá.. Caùc chaùu beù tuy tuoåi coøn hoïc troø nhöng vì loøng thöông ngöôøi maø queân
mình daùm hy sinh mình cöùu ngöôøi, khieán chuùng toâi xuùc ñoäng töø trong saâu thaåm
cuûa traùi tim neân khoâng theå caàm ñöôïc nhöõng gioït nöôùc maét töï nhieân tuoân traøo.
Loøng yeâu thöông laø moät caûm xuùc töï nhieân maø moãi ngöôøi ai cuõng coù. Treân
ñôøi khoâng ai soáng maø thieáu loøng yeâu thöông. Loøng yeâu thöông seõ coù yù nghóa
hôn nhieàu khi chuùng ta bieát ban taëng cho moïi ngöôøi khoâng phaân bieät thaân, sô ñeå
laøm cho cuoäc soáng aám aùp, haïnh phuùc hôn; ñeå laøm cho moïi ngöôøi gaàn guõi nhau
hôn.
Thaät laø haïnh phuùc voâ cuøng khi moãi ngöôøi bieát taän duïng loøng yeâu thöông
cuûa mình ban taëng cho nhöõng ngöôøi gaëp hoaøn caûnh khoâng may; ban taëng cho
nhöõng ngöôøi ñang caàn loøng yeâu thöông thì ñôøi soáng loaøi ngöôøi seõ ñeïp bieát bao!
Tröôûng laõo Thích Thoâng Laïc
*****
LÔØI CAÛM ÔN
Kính xin caùc taùc giaû trong caùc saùch, baùo cho pheùp chuùng toâi ñöôïc trích nhöõng baøi
vieát veà ñaïo ñöùc ñeå laøm saùng toû neàn ÑAÏO ÑÖÙC NHAÂN BAÛN – NHAÂN QUAÛ cuûa Phaät
giaùo.
Xin chaân thaønh caûm ôn quyù vò.
Kính ghi
HT. THÍCH THOÂNG LAÏC
-3-
TAÄP I
NÔI TRÔÛ VEÀ
Trong cuoäc soáng haèng ngaøy con ngöôøi ñoái xöû vôùi con ngöôøi baèng LOØNG YEÂU
THÖÔNG thì theá gian naøy laø Thieân ñaøng, Cöïc laïc. Neáu treân theá giôùi moïi ngöôøi ñeàu bieát
yeâu thöông nhau thì theá giôùi ñaâu coøn chieán tranh, xaõ hoäi ñaâu coøn coù tranh chaáp vaø gia ñình
ñaâu coøn coù caõi coï hôn thua.
Cho neân LOØNG YEÂU THÖÔNG raát quan troïng ñoái vôùi cuoäc soáng cuûa con ngöôøi hôn
ngaøn vaøng. Bôûi vaäy, LOØNG YEÂU THÖÔNG khoâng theå ñoåi baèng tieàn baïc, cuûa caûi taøi saûn maø
baèng caû traùi tim; baèng caû moät taâm hoàn chaân thaät.
Bôûi vaäy, “NÔI TRÔÛ VEÀ” cuûa moïi ngöôøi khoâng phaûi laø nôi giaøu sang, danh lôïi, tieàn
baïc, cuûa caûi, ruoäng ñaát nhieàu maø nôi LOØNG YEÂU THÖÔNG. Chæ coù loøng yeâu thöông chaân
thaät môùi laø nôi trôû veà cuûa moïi ngöôøi: “Moät coâ beù moà coâi cha meï soáng cuøng baø ngoaïi trong
moät caên phoøng nhoû treân gaùc.
Moät ñeâm caên nhaø boãng boác chaùy vaø ngöôøi baø ñaõ thieät maïng trong khi coá gaéng cöùu chaùu
gaùi cuûa mình, ngoïn löûa lan nhanh, vaø caû taàng treät cuûa caên nhaø nhanh choùng chìm vaøo bieån
löûa.
Nhöõng ngöôøi haøng xoùm goïi ñieän cho ñoäi cöùu hoûa, roài ñöùng ñoù nhìn trong voâ voïng, maø
khoâng theå xoâng vaøo nhaø bôûi ngoïn löûa ñaõ chaën kín moïi loái vaøo. Coâ beù tuyeät voïng keâu khoùc
caàu cöùu beân cöûa soå treân gaùc. Luùc aáy trong ñaùm ñoâng laïi coù tin ñoàn raèng: “löïc löôïng cöùu hoûa
seõ ñeán chaäm vaøi phuùt vì hoï ñang baän chöõa chaùy ôû nôi khaùc.”
Ñoät nhieân ngöôøi ñaøn oâng xuaát hieän cuøng vôùi chieác thang. OÂng döïng chieác thang töïa
vaøo chieác töôøng cuûa ngoâi nhaø, roài nhanh choùng tieán vaøo beân trong. Vaø oâng trôû ra vôùi coâ beù ôû
treân tay mình. OÂng trao coâ beù cho nhöõng ngöôøi ñang dang tay chôø beân döôùi roài maát huùt vaøo
maøn ñeâm.
Moïi ngöôøi ñieàu tra vaø thaáy raèng coâ beù chaúng coøn ngöôøi thaân naøo caû. Vaøi tuaàn sau, moät
cuoäc hoïp ñöôïc toå chöùc ñeå quyeát ñònh xem ai laø ngöôøi seõ chaêm soùc vaø nuoâi naáng coâ beù.
Moät coâ giaùo muoán nhaän nuoâi coâ beù. Coâ ñöa ra lyù do raèng mình coù theå baûo ñaûm cho
em moät neàn giaùo duïc toát. Moät ngöôøi noâng daân nhaän chaêm soùc coâ beù vì oâng cho raèng coâ beù seõ
khoûe maïnh vaø thoaûi maùi khi ñöôïc soáng ôû noâng traïi. Nhöõng ngöôøi khaùc cuõng ñöa ra nhöõng lyù
do thuaän lôïi ñeå ñöôïc nhaän nuoâi coâ beù. Cuoái cuøng moät ngöôøi daân giaøu coù nhaát thò traán ñöùng
daäy vaø noùi: “Toâi coù theå mang ñeán cho coâ beù naøy taát caû nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi maø moïi
ngöôøi vöøa ñeà caäp, coäng vôùi tieàn baïc vaø taát caû nhöõng gì maø tieàn coù theå mua ñöôïc.”
-4-
Trong suoát buoåi thaûo luaän, coâ beù vaãn im laëng, maét nhìn xuoáng saøn nhaø.
“Coøn ai coù yù kieán gì khaùc nöõa khoâng?” OÂng chuû tòch leân tieáng.
Moät ngöôøi ñaøn oâng töø cuoái phoøng böôùc leân phía tröôùc. Böôùc ñi cuûa oâng chaäm chaïp vaø
coù veû ñau ñôùn. Khi ñaõ ñeán tröôùc maët moïi ngöôøi, oâng böôùc thaúng ñeán choã coâ beù vaø ñöa ñoâi
baøn tay ra. Moïi ngöôøi voâ cuøng kinh ngaïc. Baøn tay vaø caû hai caùnh tay cuûa oâng ñeàu bò phoûng
traàm troïng.
Coâ beù oøa khoùc:
“Ñaây chính laø ngöôøi ñaõ cöùu chaùu!”
Roài coâ beù quaøng tay quanh coå ngöôøi ñaøn oâng, nhö ñang giöõ chaët laáy cuoäc soáng thaân
thöông, nhö em ñaõ laøm trong caùi ñeâm ñònh meänh aáy. Roài coâ beù guïc ñaàu vaøo vai ngöôøi ñaøn
oâng vaø khoùc nöùc nôû trong giaây laùt. Sau ñoù em ngöôùc nhìn leân vaø mæm cöôøi vôùi oâng.
“Cuoäc hoïp ñeán ñaây laø keát thuùc,” ngöôøi chuû toïa tuyeân boá.
Khuyeát Danh
Caâu chuyeän tuy ñôn sô nhöng baèng nhöõng gioït nöôùc maét yeâu thöông maø khoâng ai caàm
ñöôïc nhöõng xuùc ñoäng. Vì LOØNG YEÂU THÖÔNG oâng môùi xoâng vaøo nhaø löûa ñeå cöùu chaùu beù
thoaùt naïn, vì LOØNG YEÂU THÖÔNG maø chaùu beù chôø ngöôøi ñaõ cöùu mình trong löûa ñoû vaø
cuoái cuøng hoï laïi gaëp nhau trong LOØNG YEÂU THÖÔNG.
NÔI TRÔÛ VEÀ ñaõ khieán cho nhieàu ngöôøi phaûi rôi nöôùc maét tröôùc taám LOØNG YEÂU
THÖÔNG khoâng theå dieãn taû baèng lôøi maø baèng traùi tim cuûa con ngöôøi. Ñuùng vaäy, ngöôøi ñaøn
oâng cöùu chaùu beù baèng traùi tim YEÂU THÖÔNG, vaø chaùu beù chæ nhaän LOØNG YEÂU THÖÔNG
aáy baèng traùi tim YEÂU THÖÔNG cuûa mình. Chuùng ta ñöøng hieåu traùi tim yeâu thöông chæ coù
trai gaùi, môùi duøng danh töø naøy. Ñaáy laø hieåu moät caùch khoâng cao thöôïng, khoâng trong saïch,
coøn phaøm phu tuïc töû, taâm coøn bò chi phoái giöõa nam vaø nöõ, taâm khoâng coù loái thoaùt ra khoûi
tình nhuïc duïc thaáp heøn. Cho neân hieän giôø noùi ñeán loøng yeâu thöông töø traùi tim thì moïi ngöôøi
ñaõ hieåu loøng yeâu thöông töø traùi tim moät caùch sai laàm. Traùi tim yeâu thöông ôû ñaây laø LOØNG
YEÂU THÖÔNG chaân thaät töø trong taän ñaùy loøng saâu thaåm cuûa con ngöôøi.
Treân ñôøi khoâng coù moät vaät gì ñaùnh ñoåi LOØøNG YEÂU THÖÔNG ñöôïc, duø tieàn cuûa,
vaøng baïc, ngoïc ngaø, chaâu baùu nhö nuùi, nhö röøng cuõng khoâng ñaùnh ñoåi ñöôïc nhö treân ñaõ
noùi.
-5-
TAÄP I
Trong cuoäc ñôøi chuùng ta thöôøng thaáy, nhöõng ngöôøi giaû doái hay möôïn LOØNG YEÂU
THÖÔNG ñeå lôïi duïng nhau. Noùi YEÂU THÖÔNG laø ñeå lôïi duïng coâng söùc cuûa ngöôøi khaùc;
noùi YEÂU THÖÔNG laø ñeå chieám ñaït tieàn baïc, cuûa caûi, taøi saûn, ruoäng vöôøn, ñaát ñai; noùi YEÂU
THÖÔNG laø ñeå lôïi duïng tình duïc, noùi YEÂU THÖÔNG laø ñeå lôïi duïng baèng moïi thöù khaùc
nöõa. Khi lôïi duïng nhöõng ngöôøi khaùc ñöôïc nhö vaäy, ñeå roài hoï giöõ gìn ñöôïc nhöõng gì?
Taát caû nhöõng gì treân theá gian naøy ñeàu voâ thöôøng, ngay caû baûn thaân cuûa mình coøn giöõ
gìn khoâng ñöôïc thay, huoáng laø nhöõng vaät gì khaùc.
Hieän giôø chuùng ta toaøn laø nhöõng ngöôøi ñang soáng trong ñieân ñaûo töôûng neân chaïy theo
aûo aûnh, duïc voïng cuûa caùc phaùp theá gian, ñeå roài töï chuoát laáy toaøn nhöõng söï khoå ñau. Coù phaûi
vaäy khoâng quyù vò?
Ai cuõng bieát caùc phaùp ñeàu voâ thöôøng, ñoù laø moät söï thaät ñöông nhieân, khoâng ai daùm
phuû nhaän lôøi noùi naøy. Nhöng taïi sao chuùng ta ngu si ñeán ñoåi muø quaùng khoâng thaáy caùc phaùp
voâ thöôøng nhö thaät ñeå ñem söï soáng cao quyù cuûa mình chaïy theo aûo aûnh maø thoï laáy muoân
ngaøn söï khoå ñau.
Treân theá gian naøy caùc phaùp ñeàu voâ thöôøng, nhöng coù moät phaùp khoâng voâ thöôøng, noù
ñang ngöï trò trong loøng cuûa chuùng ta, noù maõi maõi khoâng bao giôø maát. Vaäy quyù vò coù bieát noù
laø phaùp gì khoâng?
Ñoù laø LOØNG YEÂU THÖÔNG cuûa chuùng ta ñaáy quyù vò aï! LOØNG YEÂU THÖÔNG hôn
taát caû moïi thöù treân ñôøi, noù laø moät söùc maïnh voâ bieân maø cuoäc soáng cuûa con ngöôøi khoâng theå
thieáu ñöôïc. Neáu ai bieát trao taëng LOØNG YEÂU THÖÔNG cuûa mình laø bieát ñem laïi söï bình
an, yeân vui, haïnh phuùc cho mình, cho ngöôøi khaùc.

LOØNG YEÂU THÖÔNG CỦA CAROLYN
LOØNG YEÂU THÖÔNG cuûa Carolyn ñaõ coi nheï taát caû taøi saûn, cuûa caûi, tieàn baïc cuûa
mình. Coâ ñaõ ñem moät ngoâi nhaø ñaõ söûa sang ñeïp maét nhaát, vöøa yù nhaát, nhöng bieát roõ ngoâi
nhaø naøy coù nhöõng kyõ nieäm töøng soáng cuûa chaùu Jenny ôû ñaây, neân coâ trao ngoâi nhaø aáy cho caû
gia ñình chaùu Jenny vôùi moät LOØNG YEÂU THÖÔNG roäng lôùn töø traùi tim. Thaät laø cao thöôïng
thay!
-6-
“Carolyn laùi xe chaàm chaäm vaøo thò traán, trong tieát trôøi thu trong laønh, coâ thaáy loøng
mình thaät nheï nhoõm, quan saùt quanh caùnh cöûa thò traán nhoû beù naøy, coâ muoán tìm cho mình moät
khoâng gian lyù töôûng ñeå soáng vaø vieát nhöõng taùc phaåm maø coâ aáp uû töø laâu .
Caùch trung taâm thò traán khoaûng 7 caây soá coù moät khu röøng nhoû, thieân nhieân trong laønh
vaø yeân tónh, coâ chaïy xe ñeán ñoù vaø thaät baát ngôø döôùi caùc taùn caây coù moät caên nhaø baèng goã xinh
xaén naèm taùch bieät vôùi cuoäc soáng oàn aøo cuûa thò traán. Ngoâi nhaø ñang treo bieån rao baùn. Ñaây
ñuùng nhö laø ngoâi nhaø mô öôùc cuûa coâ töø bao naêm nay.
Coâ men theo loái moøn, ñeán tröôùc coång ngoâi nhaø. Laù caây traûi daøi treân loái ñi, khieán böôùc
chaân cuûa coâ giaäm leân ñaùm laù khoâ taïo ra nhöõng tieáng laïo xaïo. Ñi qua caùnh coång maøu traéng,
coâ böôùc leân haøng hieân baèng gaïch vaø nhìn vaøo ngoâi nhaø vaéng chuû qua lôùp kính trong suoát.
Caùch baøi trí trong caên nhaø Carolyn caûm thaáy thích thuù vaø môùi laï.
Sau ñoù coâ nhanh choùng tìm ñeán caên phoøng rao baùn ngoâi nhaø vaø coâ ñöôïc bieát raèng, ngoâi
nhaø bò tòch bieân vaø chuû nhaân cuûa noù khoâng coù khaû naêng traû nhöõng khoaûng tieàn vai möôïn cuûa
ngaân haøng.
Khi hoaøn taát caùc thuû tuïc mua baùn nhaø, caàm chieác chìa khoùa vaø giaáy chuû quyeàn nhaø vöøa
kyù treân tay Carolyn vaãn chöa tin noåi caên nhaø ñaõ thaät söï thuoäc veà mình. Ñöôïc ngöôøi baïn giôùi
thieäu moät ngöôøi thôï söûa chöûa nhaø gioûi trong vuøng teân laø Henry, Carolyn ñeán gaëp vaø nhôø anh
thôï söûa laïi caên nhaø.
Giöõa thaùng 12 moïi vieäc ñaõ hoaøn taát vôùi ngoâi nhaø xinh nhö coâ mong öôùc, maùi nhaø khoâng
coøn doät, caên nhaø khoaùc moät lôùp sôn maøu vaøng nhaït töôi taén, khung cöûa soå maøu xanh luïc baõi
coû ñöôïc caét tia caån thaän. Trong ngoâi nhaø thaät aám aùp, khaùc haúng vôùi veû hoang pheá khi Carolyn
tìm thaáy noù. Moät khung caûnh thaät tuyeät ñeå coâ coù theå ngoài saùng taùc tieáp nhöõng cuoán tieåu
thuyeát, nhöõng baûn thaûo ñang dang dôû, thöïc söï caên nhaø ñaõ ñem ñeán cho coâ nguoàn caûm xuùc daøo
daït, nhöõng yù töôûng saùng suûa xuaát hieän, meàm maïi uyeån chuyeån, vaø coâ ñaõ vieát baèng taát caû taâm
hoàn mình.
Vaøo moät buoåi chieàu trôøi laïnh, khi ñang luùi cuùi queùt saân, Carolyn baát chôï nghe tieáng
chaøo thaät nhoû: “Chaøo coâ”. Carolyn quay veà phía tieáng noùi vaø thaáy moät coâ beù coù maùi toùc ñoû
hoe ñang ñöùng thaäp thoø tröôùc coång.
Chaøo chaùu – Carolyn mæm cöôøi teân chaùu laø gì ?
- Jenny - theá coøn coâ?
- Coâ laø Carolyn
-7-
TAÄP I
- Coâ thaáy ngoâi nhaø theá naøo? – Vò khaùch beù nhoû nhìn coâ vaø hoûi.
- Coâ raát thích noù, tröôùc ñaây coâ luoân mô mình seõ soáng trong moät ngoâi nhaø nhö theá naøy
chaùu a!
- Gia ñình chaùu cuõng raát yeâu noù – Jenny noùi - maøu sôn môùi laøm noù ñeïp quaù!
- Carolyn ngöøng queùt:
- Tröôùc ñaây chaùu ñaõ soáng ôû ñaây sao?
- Vaâng khi boá chaùu maát gia ñình chaùu phaûi chuyeån ñi!
- Theá baây giôø gia ñình chaùu soáng ôû ñaâu? Carolyn caûm thaáy ñoäng loøng traéc aån.
- Treân moät cabin trong thò traán coâ aï!
Carolyn ñaët choåi xuoáng, ñeán gaàn coâ beù vaø hoûi:
- Chuyeän gì ñaõ xaûy ra vôùi boá chaùu vaäy?
Boá chaùu bò beänh trong moät thôøi gian daøi vaø khoâng theå tieáp tuïc laøm vieäc ñöôïc. Meï chaùu
ñaõ vay möôïn tieàn ñeå chaïy chöõa cho boá nhöng baùc só baûo khoâng theå cöùu chöõa ñöôïc. Boá chaùu
ñaõ maát vaøo naêm ngoaùi, tröôùc leã giaùng sinh. Sau ñoù ngaân haøng noùi vôùi meï chaùu raèng gia ñình
chaùu phaûi chuyeån ñi. Meï chaùu ñaõ khoùc raát nhieàu!
- AØ! Ra laø vaäy sao? Jenny! Chaùu uoáng moät ly nöôùc chanh nheù?
-Caùm ôn coâ nhöng chaùu xin pheùp coâ veà. Meï chaùu seõ raát lo khi khoâng thaáy chaùu. Chaùu
coøn phaûi troâng em ñeå meï naáu böõa toái nöõa. Coâ cho pheùp chaùu quay laïi ñaây chöù aï?
- Coâ raát mong gaëp chaùu!
Tröôùc khi ñi khuaát Jenny coøn ngoaùi laïi nhìn ngoâi nhaø vôùi veû luyeán tieác.
Nhìn ngoâi nhaø nieàm mô öôùc cuûa mình Carolyn caûm thaáy raát buoàn. Beân trong ngoâi nhaø,
coâ döôøng nhö thaáy caûnh sinh hoaït cuûa gia ñình Jenny. Ngöûi thaáy muøi baùnh mì nöôùng trong
caên beáp nhoû. Coâ coøn nghe ñöôïc tieáng cöôøi ñuøa cuûa ñöùa treû thô vaø nuï cöôøi haïnh phuùc cuûa boá
meï chuùng … coâ thaáy loøng mình ñang raát boái roái.
-8-
Trong ñeâm giaùng sinh, Carolyn nhôø Henry ngöôøi thôï söûa chöõa nhaø – caûi trang thaønh
oâng giaø Noel ñeán run chuoâng tröôùc cabin nhaø Jenny. Khi anh böôùc vaøo vôùi nuï cöôøi raïng rôõ
khoâng khí trong gia ñình coâ beù trôû neân aám aùp hôn trong ñeâm laïnh giaù. Anh trao cho Jenny moät
con buùp beâ ñaëc bieät coù maùi toùc ñoû nhö maùi toùc cuûa coâ beù, vaø quaû boùng cao su maøu xanh cho
em trai cuûa Jenny vaø noùi:
- Chò Sarah! Ñaây laø moùn quaø daønh cho chò.
Sarah ngaïc nhieân nhaän chieác phong bì roài môû ra. Beân trong coù moät chieác chìa khoùa, tôø
giaáy chuyeån nhöôïng ngoâi nhaø ñöùng teân Sarah vaø taám thieäp ñöôïc ghi: “Ngoâi nhaø ñang ñoùn chôø
gia ñình chò ! Toâi hy voïng leã giaùng sinh naêm nay thaät söï ñem laïi yù nghóa cho gia ñình chaùu
Jenny. Ñieàu naøy môùi ñuùng laø ngoâi nhaø mô öôùc cuûa toâi. Chuùc gia ñình chò giaùng sinh thaät vui
veû. Moät ngöôøi baïn.
Ñoâi maét cuûa Sarah ngaán leä coâ khoâng ngôø raèng moät ngöôøi phuï nöõ xa laï -ï moät taám loøng
nhaân aùi vaø quaù ñoåi cao thöôïng coù theå hy sinh caû moät gia taøi moät nieàm mô öôùc cuûa mình cho
ngöôøi khaùc. Rieâng ñoái vôùi Carolyn - duø laø moät ngöôøi phuï nöõ nhoû beù hay laø moät nhaø vaên noåi
tieáng sau naøy – ngoâi nhaø mô öôùc ñoù chính laø nôi ñaõ thöïc hieän ñöôïc nhöõng yù töôûng nhaân vaên
cao caû tröôùc heát trong cuoäc ñôøi vaø ñi vaøo nhöõng trang saùch.”
Thanh Mai
Theo The Dream
Keát luaän caâu chuyeän treân khoâng ai caàm ñöôïc nöôùc maét. Moät ngoâi nhaø ñeïp vaø vöøa yù
nhö vaäy, theá maø Carolyn thaûn nhieân hy sinh trao laïi cho ngöôøi khaùc vôùi taám LOØNG YEÂU
THÖÔNG roäng môû. Vì bieát raèng ngoâi nhaø aáy coù nhöõng kyû nieäm cuûa chaùu beù Jenny töøng
soáng ôû ñoù. Chính LOØNG YEÂU THÖÔNG môùi ñem laïi cho mình cho ngöôøi moät söï bình an,
moät nieàm vui chaân thaät, moät cuoäc soáng nhìn veà töông lai saùng laïng, moät cuoäc soáng traøn ñaày
nhöïa soáng YEÂU THÖÔNG.
Bôûi vaäy, LOØNG YEÂU THÖÔNG chæ coù ban taëng nhau baèng haønh ñoäng töø trong traùi
tim, maø khoâng heà môû mieäng noùi ôn, noùi nghóa; LOØNG YEÂU THÖÔNG chia seû nhau moïi
vieäc laøm maø khoâng heà keå coâng, keå söùc. Trong cuoäc soáng haèng ngaøy chuùng ta laøm ñöôïc
nhöõng gì cho ngöôøi khaùc laø ñaõ ban taëng LOØNG YEÂU THÖÔNG.
Chuùng ta khoâng chòu khoù quan saùt, chöù neáu chòu khoù quan saùt chuùng ta seõ thaáy LOØNG
YEÂU THÖÔNG theå hieän baèng haønh ñoäng raát roõ raøng: Daét moät baø laõo qua ñöôøng, ñoù laø haønh
ñoäng LOØNG YEÂU THÖÔNG; nhöôøng choã ngoài cho ngöôøi coù em nhoû hay moät ngöôøi giaø yeáu
-9-
TAÄP I
treân xe bus, ñoù cuõng laø haønh ñoäng LOØNG YEÂU THÖÔNG; duøng lôøi an uûi moät ngöôøi naøo ñoù
ñeå hoï ñöôïc yeân taâm an vui ñoù cuõng laø ñaõ ban taëng haønh ñoäng LOØNG YEÂU THÖÔNG cho
ngöôøi aáy.
Trong cuoäc soáng haèng ngaøy coù raát nhieàu vieäc khieán cho moïi ngöôøi baát an, khi gaëp
tröôøng hôïp aáy chuùng ta caàn ban taëng haønh ñoäng LOØNG YEÂU THÖÔNG ñeán vôùi hoï, chæ bieát
ban taëng LOØNG YEÂU THÖÔNG chaân thaät töø traùi tim cuûa mình thì seõ an uûi bieát bao nhieâu
taâm hoàn ñang khoå ñau.
Moãi böôùc ñi traùnh giaäm ñaïp leân nhöõng loaøi vaät nhoû nhít nhö kieán vaø coân truøng döôùi
böôùc chaân, ñoù laø chuùng ta cuõng thöïc hieän haønh ñoäng LOØNG YEÂU THÖÔNG.
Ñem moät naém côm hay moät naém luùa cho moät con chim hay moät con gaø cuõng nhö cho
moät con meøo ñang ñoùi, ñoù cuõng laø thöïc hieän haønh ñoäng LOØNG YEÂU THÖÔNG.
Nghe tieáng keâu caàu cöùu cuûa moät con nhaùi tröôùc mieäng con raén, chuùng ta khoâng theå
laøm ngôi, vaø coá tìm moïi caùch ñeå cöùu con nhaùi vaø ngaên chaën con raén traùnh laøm nhöõng ñieàu
aùc.
Con raén tuy khoâng aên thòt con nhaùi nhöng noù cuõng khoâng cheát ñoùi ñaâu quyù vò aï! Vì noù
cuõng coù theå soáng baèng nhöõngthöïc phaåm khaùc nhö traùi caây chín, côm hoaëc nhöõng laù caây hoaëc
coû non.
Khi chuùng ta ngaên con raén khoâng cho gieát haïi con nhaùi laø chuùng ta ñaõ laøm ñöôïc hai
ñieàu laønh :
1- Laø cöùu con nhaùi.
2- Laø giuùp con raén traùnh laøm ñieàu aùc.
Trong cuoäc soáng haèng, neáu chuùng ta chæ soáng coù moät mình thì khoâng coù ñieàu gì phaûi
noùi, nhöng ñaõ noùi cuoäc soáng thì phaûi coù nhieàu ngöôøi, nhöng coù nhieàu ngöôøi thì phaûi coù nhieàu
yù. Vì theá, coù nhöõng yù ñoàng nhau thì thaät laø thuaän chieàu maùt maùi, nhöng coù nhöõng yù khoâng
ñoàng nhau laø do tính coá chaáp yù mình ñuùng, yù ngöôøi khaùc sai. Do yù ngöôøi khaùc sai maø mình
ñaõ ñaùnh maát LOØNG YEÂU THÖÔNG. Ñaùnh maát LOØNG YEÂU THÖÔNG neân coù nhieàu tröôøng
hôïp xaûy ra neân chuù yù:
Thöù nhaát: Khi maát LOØNG YEÂU THÖÔNG neân coù nhöõng yù kieán coá chaáp taïo thaønh
nhöõng cuoäc caõi coï tranh hôn thieät, bieán cuoäc soáng baát an cho nhau.
- 10 -
Thöù hai: Khi maát LOØNG YEÂU THÖÔNG neân ngöôøi naøy ñoái vôùi ngöôøi khaùc sinh ra thuø
gheùt, coù khi ñi ñeán choã aáu ñaû vaø gaây ra aùn maïng.
Thöù ba: Khi maát LOØNG YEÂU THÖÔNG thì baïo löïc gia ñình thöôøng xaûy ra, do vôï hay
choàng muoán chieám höõu laøm quyeàn cuûa rieâng mình (ghen, tuoâng.)
Thöù tö: Khi maát LOØNG YEÂU THÖÔNG neân con ngöôøi thöôøng coù tính hay sôï seät, nhuùt
nhaùt, thieáu can ñaûm khoâng daùm nhaän nhaän loãi mình thöôøng ñoå loãi cho ngöôøi khaùc. Chaùu beù
Garoâneâ can ñaûm daùm ñöùng leân nhaän loãi thay cho baïn mình thaät laø moät LOØNG YEÂU
THÖÔNG cao thöôïng.
“Giờ vào lớp, ông Perbôni chưa có đấy, ba bốn cậu đang thi nhau chế giễu anh
Crôtxi khốn nạn - tức là cậu bé tóc vàng, tay liệt, con bà bán hoa quả - Họ lấy thước
đánh cậu, lấy vỏ hạt dẻ ném cậu, họ gọi cậu là con quỉ què và mếu máo giả cách làm
người liệt tay. Ngồi trơ một mình ở đầu ghế, cậu thẹn thùng và đưa mắt nhìn người
nọ, người kia như để van lơn họ khỏi hành hạ mình. Được thể, bọn học trò càng làm
già. Cậu phẫn uất quá, máu đưa lên cổ và phát run người. Thình lình, Phranti, một
đứa học trò mặt xấu như khỉ, đứng lên ghế, khuỳnh hai cánh tay như người khoác hai
cái giỏ, bắt chước bộ tịch mẹ cậu Crôtxi những khi đứng đợi con ở cửa trường (Đã
mấy hôm nay, bà không đến đón con vì bị ốm.) Coi tấn tuồng câm ấy học trò cười ầm
cả lên. Crôtxi điên tiết, vồ ngay lọ mực trước mặt ném Phranti, Phranti né mình, lọ
mực trúng giữa ngực ông Perbôni ở ngoài bước vào.
Mọi người hết vía, chạy trốn về chỗ và ngồi im thin thít.
Thầy giáo lên bục cau mày hỏi:
_Ai ném lọ mực?
Chẳng ai hé răng.
Thầy gắt:
_ Ai ? Ai ném?
Lúc ấy bị kích thích vì lòng thương bạn, anh Garônê đứng dậy nói quả quyết:
_ Thưa thầy, con.
Thấy mọi người sửng sốt về câu trả lời ấy, thầy hiểu ngay và ôn tồn nói:
_ Không. Không phải con.
- 11 -
TAÄP I
Xong thầy lại nói:
_ Ai trót dại đứng lên thú nhận, ta sẽ tha.
Crôtxi đứng lên nói:
_ Thưa thầy, các anh ấy chọc con, đánh và chửi con... Con mất trí... Con trót
ném...
_ Thầy nói tiếp:
_ Cho ngồi xuống. Bây giờ đến lượt những kẻ sinh sự đứng lên.
Bốn anh trong bọn khiêu khích đứng dậy, cúi đầu.
_ Thầy mắng:
_ Các anh đã vô cớ lăng mạ một người bạn không trêu chọc các anh. Các anh đã
chế giễu một người tàn tật. Các anh đã xúc phạm một đứa trẻ yếu đuối không tự vệ
được. Các anh đã làm một điều hèn hạ đáng xấu hổ, một điều có thể làm nhơ nhuốc
đến phẩm giá của con người, các anh là những đồ đê tiện!
Nói xong thầy xuống giữa lớp, lại chỗ anh Garônê ngồi. Thấy thầy đến, anh cúi
đầu. Ông Perbôni để tay xuống dưới cằm nâng mặt anh lên, nhìn thẳng vào hai mắt
anh và nói :
_ Con có một trái tim cao thượng đáng khen!
Anh Garônê nhân dịp ấy cúi vào tai thầy nói nhỏ mấy câu. Lập tức thầy quay lại
chỗ 4 kẻ tội nhân và đột nhiên bảo:
_ Thôi! Tha cho các anh.”
Caâu chuyeän xaûy ra xung quanh caùc chaùu hoïc troø, nhöng ñaõ noùi leân ñöôïc LOØNG YEÂU
THÖÔNG cao thöôïng, vì theá chuùng ta caàn phaûi laáy göông haïnh cuûa chaùu Garoâneââ soi laïi
mình ñeå luùc naøo cuõng bieát ñem LOØNG YEÂU THÖÔNG trao taëng cho moïi ngöôøi ñeå moïi
ngöôøi treân haønh tinh naøy gaàn guõi nhau hôn, bieát xoa dòu nhöõng veát thöông ñau cuûa cuoäc ñôøi.
Thöù naêm: Khi maát LOØNG YEÂU THÖÔNG neân taùnh tình khoâng thaúng thaén, quanh co,
löøng chöøng bieán mình trôû thaønh ngöôiø thuï ñoäng, ai noùi sao nghe vaäy. Cuoái cuøng chaúng khaùc
naøo ngöôøi a dua, xu nònh. Ngöôøi thöôøng a dua, xua nònh laø ngöôøi “ba phaûi”, khoâng phaûi laø
ngöôøi thaønh thaät, hoï baèng maët vôùi moïi ngöôøi, chöù khoâng baèng loøng.
- 12 -
Thöù saùu: Khi maát LOØNG YEÂU THÖÔNG ngöôøi ta thöôøng hay noùi thaúng trong ñaàu
khieán moïi ngöôøi caêm gheùt maát thieän caûm.
Thöù baûy: Khi maát LOØNG YEÂU THÖÔNG ngöôøi ta thöôøng maït saùt vaø hay noùi xaáu
ngöôøi khaùc.
Thöù taùm: Khi maát LOØNG YEÂU THÖÔNG ngöôøi chæ bieát mình vaø coi ai treân ñôøi naøy
cuõng chaúng ra gì.
Bôûi vaäy LOØNG YEÂU THÖÔNG giuùp cho con ngöôøi trôû thaønh nhöõng ngöôøi toát, nhöõng
ngöôøi coù ñaïo ñöùc, coù loøng nhaân aùi , coù ñöùc nhaãn nhuïc bieát tuøy thuaän, ñaày loøng tha thöù yeâu
thöông vaø luoân luoân coøn bieát roäng môû voøng tay chia seõ nhöõng noãi buoàn vui vôùi moïi ngöôøi.

LOØNG YEÂU THÖÔNG LOAØI SAÂU BOÏ CUÛA CHAÙU CUÛA CHAÙU BRIAN
Chuùng ta ñaõ töøng chöùng kieán bieát bao nhieâu ngöôøi coi thöôøng maïng soáng cuûa loaøi vaät,
xem maïng cuûa loaøi vaät nhö ñaát caùt. Thaáy moät con kieán boø treân saân laø laáy chaân chaø ñaïp cho
cheát môùi thoâi, coù ngöôøi coøn duøng löûa ñoát kieán, thaáy kieán cheát naèm ngoån ngang chaúng chuùt
loøng thöông xoùt. Haàu heát moïi ngöôøi ai cuõng xem thöôøng maïng soáng cuûa loaøi vaät. Rieâng
chaùu BRIAN thì khaùc, LOØNG YEÂU THÖÔNG cuûa chaùu raát ñaëc bieät maø ngöôøi lôùn nhö
chuùng ta cuõng khoâng ngôø ñöôïc. LOØNG YEÂU THÖÔNG cuûa chaùu xuaát phaùt töø trong traùi tim
yeâu thöông, neân nhöõng haønh ñoäng giuùp nhöõng con saâu thoaùt cheát cuûa chaùu laø moät baøi hoïc
YEÂU THÖÔNG saâu saéc ñoái vôùi moïi ngöôøi. Baøi hoïc LOØNG YEÂU THÖÔNG aáy coù moät giaù
trò raát lôùn maø khi nhaéc ñeán nhöõng haønh ñoäng aáy thì khoâng ai coù theå naøo queân ñöôïc. “Brian
là một cậu bé bảy tuổi. Cậu là người hay mơ mộng và luôn làm cho cô giáo của mình tức giận.
Cô giáo của cậu lại là một người rất nghiêm khắc.
Một hôm Brian đến trường trể một tiếng đồng hồ. Ngay khi cậu vừa đến lớp, cô giáo của
cậu vội ra khỏi lớp học, xuống văn phòng trường và gọi điện thoại cho mẹ Brian. “Hôm nay
Brian đi học trễ một tiếng đồng hồ”, cô giáo nói. “Tôi gần như hết chịu nổi rồi!”
Cả ngày hôm ấy, mẹ Brian hết sức lo lắng cuối cùng, Brian cũng về đến nhà.
“Brian có chuyện gì xảy ra ở trường vậy con?”
“Con đi học trể. Cô giáo của con rất giận.”
“Mẹ biết rồi. Cô ấy đã gọi điện cho mẹ. Mà chuyện gì đã xảy ra vậy con?”
- 13 -
TAÄP I
“Dạ”, Brian bắt đầu kể lại câu chuyện của mình: “Chắc trước đó trời có mưa, con thấy
có rất nhiều sâu ở hai bên vĩa hè”. Cậu ngưng lại một lúc rồi nói tiếp: “Con biết các em nhỏ sẽ
giậm lên chúng, nên con cố đem bỏ chúng lại vào trong những cái lỗ.”
Cậu ngước nhìn mẹ: “Con mất rất nhiều thời gian để làm việc đó vì chúng không chịu đi
mẹ ạ!”
Người mẹ ôm cậu vào lòng và nói: “Mẹ yêu con lắm, Brian à!” Bà nói.
Jay O’Callahan
Caäu beù Brian coù nhöõng haønh ñoäng LOØNG YEÂU THÖÔNG loaøi vaät xuaát phaùt töø traùi
tim nhaân aùi thaät tuyeät vôøi nhö ñaõ noùi ôû treân. Chuùng ta khoâng theå laáy vaät gì so saùnh vôùi
LOØNG YEÂU THÖÔNG loaøi vaät maø caäu beù naøy ñaõ thöïc hieän thaät laø cao quyù voâ cuøng. Moät
haønh ñoäng maø noù mang ñeán hai vieäc thieän nhö sau:
1- Cöùu nhöõng con saâu thoaùt cheát.
2- Giuùp moïi ngöôøi traùnh voâ tình laøm ñieàu aùc.
LOØNG YEÂU THÖÔNG loaøi vaät cuûa caäu beù Brian ñaõ khieán chuùng ta thöùc tænh nhaän
bieát raèng söï soáng cuûa con ngöôøi cuõng nhö söï soáng cuûa muoân loaøi vaät khaùc ñeàu bình ñaúng.
Bôûi vì, söï soáng laø moät ñieàu raát cao quyù treân theá gian naøy cho neân noù luoân luoân phaûi ñöôïc toân
troïng bình ñaúng nhö nhau. Vì theá khoâng ai coù quyeàn cöôùp laáy maïng soáng cuûa ngöôøi khaùc
cuõng nhö maïng soáng cuûa caùc loaøi vaät khaùc. Neáu ngöôøi naøo cöôùp laáy maïng soáng cuûa loaøi vaät
khaùc thì cuõng nhö cöôùp laáy maïng soáng cuûa con ngöôøi. Ngöôøi aáy ñöôïc xem laø moät AÙC QUYÛ,
moät La Saùt. Hoï khoâng phaûi laø loaøi ngöôøi. Vì loaøi ngöôøi coù boä oùc thoâng minh, coù tính nhaân aùi
vaø ñöùc ñoä hieàn laønh, bieát thöông yeâu, tha thöù, bieát traùnh nhöõng ñieàu laøm ñau khoå mình ñau
khoå ngöôøi.
Bôûi vaïây moät con ngöôøi thì khoâng theå soáng nhö loaøi ñoäng vaät aùc, chæ bieát gieát haïi vaø aên
thòt laãn nhau. Cho neân nhöõng ngöôøi gieát haïi vaø aên thòt chuùng sinh thì chuùng ta neân xem laïi
hoï, hoï coù phaûi chính laø con ngöôøi hay khoâng?
Xung quanh chuùng ta cuøng soáng chung nhau toaøn laø con ngöôøi, nhöng kyø thöïc coù hai
haïng ngöôøi:
1- Haïng ngöôøi coù ñaïo ñöùc, coù nhaân tính, coù loøng töø aùi, coù LOØNG YEÂU THÖÔNG, bieát
tha thöù moïi söï loãi laàm cuûa ngöôøi khaùc, soáng vì moïi ngöôøi, vì söï soáng cuûa taát caû caùc loaøi vaät
khaùc.
- 14 -
2- Haïng ngöôøi tính tình hung döõ, coäc caèn, thoâ loâ, thieáu vaên hoùa, khoâng loøng nhaân aùi,
khoâng bieát tha thöù moïi loãi laàm cuûa ngöôøi khaùc, thöôøng coá chaáp, nham hieåm, coù nhieàu thuû
ñoaïn gian xaûo haïi ngöôøi, thöôøng laøm khoå mình khoå ngöôøi, thích gieát haïi vaø aên thòt chuùng
sinh, soáng moät ñôøi soáng ñaày ñau khoå chæ vì bieát coù mình maø queân moïi ngöôøi.
Chuùng ta töï suy nghó con ngöôøi coù quyeàn soáng thì con vaät cuõng coù quyeàn soáng. Taïi sao
con ngöôøi cöôùp laáy maïng soáng cuûa con vaät maø coøn aên thòt chuùng? Nhö vaäy con ngöôøi soáng
coù bình ñaúng hay khoâng?
Quyeàn bình ñaúng soáng cuûa con ngöôøi cuõng nhö caùc loaøi vaät nhö nhau. Taïi sao con
ngöôøi noùi ñöôïc maø khoâng laøm ñöôïc? Con ngöôøi coù ñaàu oùc thoâng minh vaø nhaân aùi hôn caùc
loaøi vaät khaùc, bieát phaân bieät thieän aùc roõ raøng, bieát söï ñau khoå baûn thaân mình vaø cuõng bieát
moïi söï ñau khoå cuûa caùc loaøi vaät khaùc, nhöng haàu heát con ngöôøi giaû ñieác laøm ngô ñeàu laøm
ngöôïc laïi quyeàn soáng bình ñaúng aáy. Hoï xem thöôøng maïng soáng cuûa loaøi vaät nhö coû raùc,
muoán ñaâm gieát luùc naøo laø tuøy yù. Hoï coi maïngï soáng cuûa loaøi vaät chaúng ra gì. Haèng ngaøy
nhöõng baø noäi trôï ñaõ gieát bieát bao nhieâu con vaät ñeå laøm thöïc phaåm cho gia ñình. Moät chieác
taøu ñaùnh caù ñaõ gieát bieát bao nhieâu sinh maïng caù toâm chæ trong vaøi tieáng ñoàng hoà. Cho neân,
maïng soáng cuûa loaøi vaät nhö traâu, boø, heo, deâ, gaø, vòt, caù, toâm v.v…. cheát döôùi baøn tay con
ngöôøi haøng vaïn trieäu trieäu chæ trong moät ngaøy khaép nôi treân theá giôùi. Vì theá baûo sao con
ngöôøi soáng ñöôïc bình an, yeân vui, cuoäc soáng cuûa hoï do soáng aùc neân phaûi gaùnh chòu: khoâng
beänh taät thì tai naïn xaûy ñeán, khoâng thieân tai thì luõ luït, khoâng baûo toá thì hoûa hoaïn; khoâng
chieán tranh nöôùc naøy thì chieán tranh nöôùc khaùc, khoâng khoå ñau cheát choùc kieåu naøy thì phaûi
khoå ñau cheát choùc kieåu khaùc. Nhaân naøo thì quaû naáy khoâng ai coù theå traùnh khoûi, luaät nhaân
quaû raát coâng baèng. Ñöøng baûo raèng khoâng coù nhaân quaû, chuùng ta chæ caàn nhìn nhöõng haønh
ñoäng cuûa moïi ngöôøi ñang soáng haèng ngaøy thì bieát ngay cuoäc soáng cuûa hoï nhö theá naøo.
Thaät söï maø noùi treân haønh tinh naøy chæ coù loaøi ngöôøi laø ñoäc aùc kinh khuûng nhaát, khoâng
coù moät loaøi vaät naøo aùc ñoäc baèng. Bôûi vaäy loøng daï con ngöôøi gheâ gôùm laém, chuùng ta laø
nhöõng ngöôøi hoïc vaø soáng theo ñaïo ñöùc nhaân baûn – nhaân quaû cuûa Phaät giaùo thì neân caûnh
giaùc, ñöøng voäi tin moät ngöôøi caû. Vì theá ñöùc Phaät ñaõ töøng nhaéc nhôû chuùng ta: “Ñöøng coù tin!
Ñöøng coù tin!!!!!”
Con ngöôøi thöôøng hoâ haøo soáng bình ñaúng, nhöng chaúng coù bình ñaúng chuùt naøo caû, chæ
laø khaåu hieäu, chæ laø lôøi noùi suoâng.
Cho neân, lôøi noùi söï soáng bình ñaúng nhö nhau, söï soáng raát laø cao quyù, nhöng xeùt cho
cuøng ngöôøi ta chæ noùi chöù ngöôøi ta khoâng xem söï soáng ra sao caû. Noùi thì noùi raát hay, nhöng
- 15 -
TAÄP I
ngöôøi ta coù theå ñaâm cheùm gieát nhau nhö gieát moät con heo, con boø, con choù v.v… khoâng hôn
khoâng keùm.
Khi moät ñaát nöôùc coù chieán tranh thì maïng soáng cuûa con ngöôøi khoâng coøn coù nghóa lyù
gì? Chuùng toâi ñaõ töøng chöùng kieán moät cuoäc caøng caøng queùt cuûa quaân ñoäi Phaùp taïi huyeän Cuû
Chi thuoäc tænh Gia Ñònh chæ coù moät ngöôøi lính Phaùp bò du kích baén bò thöông, chuùng lieàn vaøo
xoùm gaàn ñoù ñoát nhaø cöûa nhaân daân luøa taát caû ngöôøi giaø, phuï nöõ,ø treû con hôn caû traêm ngöôøi ra
moät baõi ñaát troáng roài duøng suùng saùt haïi khoâng coøn moät ngöôøi naøo soáng soùt. Thaät laø kinh
khuûng, haõi huøng, toäi caùc cuûa chieán tranh, con ngöôøi gieát con ngöôøi chaúng coù chuùt LOØNG
YEÂU THÖÔNG. OÂi! Chieán tranh! LOØNG YEÂU THÖÔNG cuûa con ngöôøi vôùi con ngöôøi coøn
ñaâu nöõa.
Moät baõi chieán tröôøng ñeå laïi bieát bao ngöôøi cheát. Vaäy söï soáng coù quyù khoâng? Coù bình
ñaúng khoâng? Thöa quyù vò!
Nhìn con ngöôøi gieát loaøi vaät haèng ngaøy laøm thöïc phaåm thì bieát söï soáng ñaâu coøn coù yù
nghóa gì cao quyù. Gieát con vaät ñöôïc thì gieát con ngöôøi cuõng vaäy thoâi.
Loaøi ngöôøi thöôøng cöôùp maïng soáng cuûa loaøi vaät ñeå nuoâi maïng soáng cuûa mình, vì theá
söï soáng cuûa con ngöôøi raát moûng manh. Moät traän luõ luït thuûy tai; moät côn ñoäng ñaát, moät traän
hoûa hoaïn; moät baõi chieán tröôøng thì con ngöôøi cheát nhö rôm ra, coøn coù nghóa lyù gì söï soáng
cao quyù. Phaûi khoâng quyù vò?
Toäi aùc cöôùp söï soáng cuûa muoân loaøi vaïn vaät do con ngöôøi taïo ra thì con ngöôøi phaûi thoï
laõnh nhöõng khoå ñau cheát daàn moøn trong beänh taät, trong tai naïn, trong moïi söï xung ñoät.
Chuùng ta khoâng tin ñieàu naøy thì haõy vaøo caùc beänh vieän khaép nôi treân theá giôùi cuõng nhö
trong ñaát nöôùc cuûa chuùng ta thì chuùng ta seõ nhìn thaáy caûnh ñòa nguïc beänh taät khoå ñau naøy, seõ
nhì thaáy caûnh ñòa nguïc baïo löïc gia ñình, seõ nhìn thaáy caûnh ñòa nguïc cuûa chieán tranh.
Nhaân naøo quaû naáy khoâng ai coù theå traùnh khoûi duø bay leân trôøi hay chung xuoáng bieån
cuõng khoâng thoaùt khoûi. Nhaân quaû nghieäp baùo GIEÁT CHUÙNG SINH thì ñeàn maïng, gieát moät
maïng phaûi ñeàn möôøi maïng. AÊN THÒT CHUÙNG SINH thì phaûi thoï chòu beänh taät hoaëc tai naïn
naøy tai naïn khaùc maø khoâng moät ai troán khoûi. Baèng chöùng aáy ñeå cho chuùng ta thaáy: Coù ai aên
thòt chuùng sinh maø khoâng ñau beänh bao giôø? Duø laø baùc só Ñoâng y hay Taây y, chính hoï vaãn
coù beänh vaø ñoâi khi chính baûn thaân hoï coøn phaûi thoï chòu nhöõng beänh ngaët ngheøo nguy hieåm.
Ñoù laø veà baûn thaân coøn nhöõng ngöôøi thaân trong gia ñình cuûa hoï coù ngöôøi naøo khoâng beänh
khoâng? Ñöøng baûo raèng baùc só khoâng beänh.
- 16 -
Haønh ñoäng THÖÔNG YEÂU loaøi saâu cuûa caäu beù Brian ñaõ kheùo nhaéc nhôû moïi ngöôøi
haõy YEÂU THÖÔNG SÖÏ SOÁNG; haõy TOÂN TROÏNG SÖÏ SOÁNG. SÖÏ SOÁNG laø moät ñieàu cao
quyù nhaát treân theá gian naøy. Ñöøng laøm toån thöông söï soáng cuûa mình, cuûa ngöôøi vaø cuûa muoân
vaät thì môùi may ra söï soáng treân haønh tinh môùi ñöôïc bình an, yeân vui vaø haïnh phuùc.

LOØNG YEÂU THÖÔNG CUÛA ROÂBETTI
Chæ coù LOØNG YEÂU THÖÔNG laø duy nhaát treân ñôøi naøy, noù ñem laïi söï bình an cho
mình cho ngöôøi nhö treân ñaõ noùi. Caäu beù Roâbetti daùm lieàu mình hy sinh ñeå cöùu ngöôøi khaùc
moät caùch gan daï, vì cöùu moät em beù maø baøn chaân caäu bò baùnh xe nghieàn naùt, nhöng tinh thaàn
YEÂU THÖÔNG cuûa caäu cao thöôïng tuyeät vôøi, khoâng theå laáy vaät gì so saùnh vôùi söï hy sinh
cao caû aáy.
“Niên học này đã mở đầu bằng một tai họa. Sáng nay, cha tôi đưa tôi đi học. Tôi maõi
nhắc lại những lời tâm huyết của ông Perbôni đã nói với học trò hôm trước cho cha tôi nghe,
nên tới trường lúc nào không biết. Tôi giật mình thấy một đám túm đông, túm đỏ ở trước cửa.
Cha tôi bảo: "Chắc lại có sự chẳng lành gì đây." Chúng tôi khó nhọc mới len vào được.
Phòng khách đầy những phụ huynh và những học trò mà lúc ấy các thầy giáo không tài nào xua
vào lớp được. Mọi con mắt đều nhìn vào cửa buồng ông hiệu trưởng. Một ông đội mũ cao vừa
đến, người ta thì thào: "Bác sĩ đấy".
Cha tôi hỏi một giáo sư thì ông trả lời:
- Bánh xe đè phải chân nó.
Ông khác nói tiếp:
- Và nghiền nát bàn chân.
Nạn nhân là một trò lớp hai, đi học qua phố Đôra Grôtxa, thấy một em bé tuột tay mẹ
dắt, ngã lăn trước một cái ôtô hàng đang vùn vụt chạy tới. Lập tức, cậu chạy ra lôi đứa bé kia
dậy và ôm được nó lên rồi, nhưng không may, bánh xe lướt phải chân cậu. Cậu là con một viên
Quan Ba pháo binh.
Trong khi chúng tôi đang nghe người ta kể lại như thế, thì ở ngoài có một người đàn bà
xô đẩy mọi người và hốt hoảng chạy vào như một người điên. Đó là mẹ cậu Rôbetti, người học
trò bị nạn. Một người đàn bà khác là mẹ cậu bé được cứu chạy ra ôm lấy bà, thổn thức khóc và
đưa bà vào phòng ông hiệu trưởng. Ở ngoài, người ta nghe tiếng kêu đau đớn của bà Rôbetti.
- 17 -
TAÄP I
- Ôi Guiliô con ơi!!!
Lát sau, một chiếc xe ngựa đỗ trước giậu, ông hiệu trưởng bế cậu Rôbetti ra. Cậu bé, sắc
da nhợt nhạt, hai mắt nhắm nghiền, gục đầu vào vai ông hiệu trưởng. Phút ấy, trong phòng im
lặng như tờ, người ta chỉ nghe thấy tiếng nức nở của bà mẹ thôi. Ông hiệu trưởng dừng bước
giữa phòng, nâng cao cậu bé lên như để mọi người trông rõ. Tức thì các thầy giáo, các cô giáo,
các phụ huynh và học trò, ai nấy đều xúc động thương cho cậu và khen cậu là người can đảm ít
có. Mấy cô giáo đứng gần đấy liền hôn hai bàn tay xanh rớt của cậu.
Cậu Rôbetti bỗng bừng mắt và hỏi se seû:
- Cặp sách con đâu?
Mẹ em bé sống sót giơ cặp, vừa nói vừa khóc:
- Em ơi! Cặp đây rồi, coâ sẽ đem lại nhà cho em.
Thấy con nói được, bà Rôbetti mới lại hồn. Mọi người đều giải tán. Cậu bé bị thương
được đưa lên xe rất cẩn thận. Xe bắt đầu chuyển bánh, chúng tôi vào lớp ai nấy đều cảm động
và lặng thinh”.
Taâm Hoàn Cao Thöôïng
Moät em beù cöùu moät em beù thoaùt cheát trong gan taác tröôùc maét moïi ngöôøi maø khoâng ai
kòp phaûn öùng gì caû, neáu khoâng coù em nhanh chaân thì em beù seõ ra sao? Moät baøn chaân cuûa em
ñoåi laáy maïng soáng cuûa em beù thaät laø cao caû. Ñoïc ñeán ñaây ai cuõng phaûi xuùc caûm rơi nước mắt
vaø chaáp nhaän loøng haøo hieäp cao thöôïng cuûa caäu beù bieát cöùu ngöôøi duø phaûi hy sinh thaân
maïng. Ñoù laøđđcaäu beù Robetti bieát ñem LOØNG YEÂU THÖÔNG đến với em beù vaø chaéc chaén
seõ ñeán vôùi mọi người.

LOØNG YEÂU THÖÔNG CUÛA MARIO
Trong cuoäc soáng haèng ngaøy coù bieát bao con ngöôøi haøo hieäp toát buïng, nhöng chöa coù
dòp giuùp ngöôøi trong côn hoaïn naïn baèng LOØNG YEÂU THÖÔNG chaân thaät cuûa mình maø thoâi.
Toâi coøn nhôù moät caâu chuyeän hy sinh mình cöùu ngöôøi cuûa chaùu beù Mario. Tröôùc söï
soáng cheát maø daùm lieàu cheát ñeå giuùp ngöôøi khaùc soáng veà sum hôïp vôùi gia ñình thaät laø vó ñaïi
vaø cao thöôïng voâ cuøng: “Cách đây vài năm, trong một buổi sớm mùa đông, một chiếc tàu
Lewon rời bến Livơpun để sang đảo Malta. Kể cả 60 thủy thủ, thì trong tàu có tất cả hơn 200
người. Viên thuyền trưởng và những thủy binh phần nhiều là người nước Anh cả.
- 18 -
Trong số hành khách có mười người Italia, ba thương gia, một linh mục, vài nhạc công.
Ở đầu tàu, trong số hành khách hạng ba có một cậu bé người Italia trạc 12 tuổi ; coi nét mặt
nghiêm trang và quả quyết của cậu, người ta có thể biết cậu là người ở đảo Sicile. Cậu ngồi
một mình trên đống dây tàu, tựa vào một cái vali cũ. Da nâu, tóc đen, quần lấm rách, vai đeo
túi dết, cậu nhìn tàu, nhìn bể với một nét mặt âu sầu, nét mặt của những kẻ bị đau đớn vì cảnh
ngộ suy kiệt của gia đình.
Tàu đi được một lúc lâu, một thủy thủ người Italia dắt một em gái nhỏ ra đầu tàu, lại chỗ
cậu bé, bảo:
_ Mariô ơi! Ta đã kiếm cho em một người bạn đồng hành đây.
Rồi người thuỷ thủ đi.
Mariô hỏi cô bé:
_ Em đi đâu?
_ Em đi về đảo Malta, để thăm thầy đẻ em đang mong đợi, tên em là Giulietta Phagiani.
Mariô không nói gì.
Một lúc sau cậu lấy bánh và quả khô ở túi dết ra. Giulietta cũng mở gói bánh "bít - quy",
hai em cùng ăn vui vẻ.
_ Thú quá! Sắp được khiêu vũ bây giờ!
Người thuỷ thủ Italia đi qua nói thế, rồi gió thổi càng mạnh, tàu tròng trành ghê sợ.
Nhưng hai em chưa nếm mùi say sóng bao giờ nên không để ý.
Cô bé cười nụ. Cô bằng trạc tuổi bạn, nhưng cao hơn da cũng nâu quần áo cũng tầm
thường như cậu, tóc buộc khăn mù soa đỏ hai tay đeo vòng bạc con, người coi mảnh dẻ, yết ớt,
có lẽ cô cũng đã chịu nhiều nỗi gian truân.
Lúc rồi, hai em kể chuyện nhà cho nhau nghe. Cậu bé, mồ côi cha mẹ. Cha cậu làm thợ,
mới mất ở Livơpun được mười hôm nay. Ông lãnh sự Italia thấy cậu bơ vơ liền cấp giấy cho
cậu về quê ở Palermô. Cậu định về tìm mấy người họ hàng để nương nhờ.
Còn cô bé năm ngoái có bà dì đưa cô sang Luân Đôn, làm con nuôi để bớt cho cha mẹ
một miệng ăn vì nhà cô thanh bạch. Được vài tháng, dì cô bị tai nạn ô tô, chết không để lại một
đồng nào. Ông Lãnh sự Italia ở đây cũng cho cô về nước.
Vì thế cả hai đều được gởi người thủy thủ Italia trông nom.
- 19 -
TAÄP I
Cô bé nói:
_ Như thế là em trở về tay không, mà thầy đẻ em cứ yên trí là sau này thế nào em cũng có
một cái vốn to. Nhưng dù sao thầy đẻ em vẫn thương yêu em và thấy em trở về được mạnh giỏi
thì vui sướng biết dường nào! Các em cũng thế. Chúng nhớ em lắm. Em có bốn em mà em là chị
cả.
Nói xong cô hỏi bạn:
_ Thế anh cũng về tìm bà con?
_ Anh cũng định thế, song không biết có ai chịu giúp đỡ anh không?
_ Những người ấy không yêu anh à?
_ Anh chưa thể biết được.
Cô bé nói tiếp:
_ Đến lễ Giáng sinh này, em vừa đúng 12 tuổi.
Suốt ngày, hai trẻ ngồi cạnh nhau, khi nói chuyện tâm sự, khi nhìn mặt bể khơi, ai cũng
tưởng là hai anh em. Lúc buồn, cô bé lại giở bít tất ra đan, còn cậu bé thì tư lự nhìn ra mặt bể.
Một buổi chiều kia, khi cậu đang đứng tựa bao lơn xem "động bể" bỗng một lớp sóng bạc
đầu kéo đến vỗ vào mặt cậu, đồng thời tàu tròng trành, làm cậu ngã vập đầu vào ghế, máu chảy
ròng ròng.
Cô bé vội chạy hỏi:
- Anh có việc gì không?
Rồi cô tháo mù soa trên đầu buộc vết thương cho bạn. Một giọt máu ở trán cậu rỏ xuống
làm ố chiếc áo vàng của cô.
_ Cậu bé lấy làm cảm động và xin lỗi cô.
Trời tối, Mariô và Giulietta vừa xuống phòng ngủ được một lúc thì trời nổi bão.
Trên mui gió giật đùng đùng làm gãy cột buồm, rứt đứt ba chiếc sà lúp treo ở cạnh tàu và
đánh bay bốn con bò buộc ở đằng mũi.
- 20 -
Tình trạng lúc bấy giờ thật là lộn xộn, không thể tả được. Một sự kinh hoàng lớn trên
tàu: tiếng kêu, tiếng khóc, tiếng cầu nguyện nổi lên mọi chỗ nghe rất thương tâm. Đêm càng
khuya gió càng mạnh. Đến gần sáng thì phong ba lại càng kịch liệt.
Sóng ngang nước ngược trùm lấp cả tàu, gặp cái gì là đánh gẫy và cuốn đi. Nóc buồng
máy bị gió đánh sụp xuống, nước tràn vào ồ ồ làm tắt cả lò, khói bay mù mắt; tài xế đều phải
bỏ chạy, rồi bốn bên nước cứ cuồn cuộn chảy vào như suối, như thác.
_ Bơm nước ra!
Viên thuyền trưởng vừa ra lệnh thì bỗng một trận gió giật phi thường làm đứt hết dây và phá
tung các cửa, tức thì một cây nước lớn đổ vào đầy tàu.
Hành khách ai nấy rụng rời, mặt xám như gà cắt tiết, gào khóc như điên. Viên thuyền
trưởng không để chậm một phút, sai buông luôn chiếc thuyền xuống bể.
Năm người lính thuỷ vào ngồi... Nhưng thuyền vừa chấm mặt nước bể thì một con sóng
lớn đánh chìm nghỉm ! Hai người lính thuỷ chết đuối. Còn ba người kia hết sức bình sinh phấn
đấu với sóng mới với được dây leo lên tàu.
Lúc ấy, nước đã gần tới bao lơn. Một tấn thảm kịch diễn ra ở trên boong. Mẹ thất vọng
ôm chặt con vào lòng. Bạn bè hôn nhau để vĩnh biệt. Mấy người nhát gan lánh vào trong
phòng để khỏi nhìn thấy cái chết không tránh được. Một hành khách tự tử bằng súng lục lăn
xuống chân thang. Một số đông người nữa chen chúc vào nhau đợi chết.
Tiếng kêu khóc lẫn trong gió gào nghe rất kinh hồn.
Mariô và Giulietta, hai trẻ lúc ấy đều ôm vào cột buồm gẫy, mắt đăm đăm nhìn bể.
Bây giờ, gió đã bớt mạnh, sóng đã hơi yên, nhưng con tàu cứ dần dần chìm. Chỉ trong
vài phút nữa là đắm xuống đáy bể.
_ Cho sà lúp xuống bể, mau!
Theo lệnh thuyền trưởng, người ta thả chiếc sà lúp mà gió còn để sót lại. Mười bốn thuỷ
thủ và hành khách được phép xuống.
Viên thuyền trưởng ở nguyên trên tàu. Bọn thuỷ thủ kêu to:
_ Mời đại uý xuống đây với chúng tôi!
Viên thuyền trưởng đáp:
_ Ta phải chết tại nhiệm sở của ta.
- 21 -
TAÄP I
Bọn thuỷ thủ kêu nài:
_ Xin đại uý cứ xuống, mau gặp tàu đến cứu thì ta thoát nạn. Xin đại uý cứ xuống mau!
Không thì nguy đến tính mệnh.
_ Ta ở lại.
Bọn thuỷ thủ nhìn hành khách trên tàu gọi:
_ Còn một chỗ cho một người đàn bà. Không thấy có ai trả lời. Bọn ấy lại kêu:
_ Một trẻ em vậy!
Nghe tiếng ấy, Mariô và Giulietta đều nhảy bổ ra mạn tàu như hai con thú dữ và tranh
nhau kêu:
_ Tôi! Tôi!
Tiếng dưới thuyền kêu lên:
_ Đứa bé xuống, đứa lớn ở lại vì thuyền đã nặng lắm rồi.
Thấy nói thế, cô bé kinh ngạc, sững người nhìn Mariô bằng đôi mắt của kẻ hấp hối.
Mariô lại nhìn cô bé, trông thấy giọt máu đỏ ở vạt áo cô, nhớ ngay cái cử chỉ quí hoá của
bạn, rồi một ý định cao thượng qua nét mặt cậu như một luồng chớp, cậu trả lời:
_ Cô này nhẹ hơn tôi! ....Em Giulietta ơi! Em còn cha, còn mẹ . Anh chỉ có một mình...
Anh nhường chỗ cho em. Em xuống mau!
Người dưới thuyền kêu:
_ Chùng chình mãi! Quăng nó xuống đây!
Mariô liền ôm ngang Giulietta ném xuống.
Cô bé kêu lên một tiếng là rơi tòm ngay xuống bể. Một người thuỷ thủ mau tay cứu được
và lôi lên thuyền.
Mariô đứng trên mạn tàu trông theo, trán cao ngạo tóc phất phới, vẻ bình tĩnh và trang
nghiêm.
Thuyền từ từ xa, Giulietta ngoảnh nhìn Mariô khóc thổn thức và đưa tay ra vĩnh biệt.
_ Anh ở lại!
- 22 -
_ Vĩnh biệt em!
Thuyền đã rời xa, nhấp nhô trong muôn nghìn lớp sóng. Trời u ám. Trên tàu không còn
một tiếng kêu, nước ngập đến mui... Giulietta không dám nhìn, giấu mặt trong hai bàn tay. Khi
cô bé ngẩng đầu lên, thì con tàu đã biến mất! ...”
Hà Mai Anh
Tuy raèng caâu chuyeän nhöng tröôùc caûnh sinh ly töû bieät cuûa hai chaùu beù Giulietta vaø
Mario, chuùng bieát nhöôøng söï soáng cho nhau thaät laø cao thöôïng. Ñaønh raèng söï soáng raát laø
quyù, nhöng bieát ñem söï soáng cuûa mình laøm moät vieäc nghóa thì söï soáng aáy coøn cao quyù hôn.
Mario ñaõ bieát ñem söï soáng cuûa mình giuùp cho Giulietta vui xum hôïp vôùi nhöõng ngöôøi thaân
trong gia ñình thaät laø tuyeät vôøi. Ñoïc ñeán ñaây ai maø khoâng xuùc ñoäng rôi nöôùt maét, nhaát laø
nhöõng chaùu beù tuoåi coøn thô ngay maø coøn bieát hy sinh mình nhö vaäy thaät laø moät taám göông
saùng cho chuùng ta soi. Phaûi khoâng quyù vò?
LOØNG YEÂU THÖÔNG cuûa chaùu beù Mario thöïc hieän ñuùng nghóa yeâu thöông vaø ngöôøi
ñaùng nhaän LOØNG YEÂU THÖÔNG aáy laø chaùu Giulietta. Ngöôøi cho vaø ngöôøi nhaän thaät ñuùng
nghóa soáng laøm ngöôøi, ñôøi ñôøi ngöôøi ta seõ nhôù maõi khoâng queân nhöõng taám göông hy sinh
naøy.
Treân ñaây laø LOØNG YEÂU THÖÔNG con ngöôøi vôùi con ngöôøi nhaát laø caùc chaùu tuoåi
coøn hoïc troø maø ñaõ neâu göông LOØNG YEÂU THÖÔNG cao thöôïng saùng choùi khieán cho chuùng
ta caøng yeâu thöông vaø yeâu thöông maõi maõi. Nhôø coù LOØNG YEÂU THÖÔNG chuùng ta môùi
tha thöù nhöõng loãi laàm cuûa nhau; nhôø coù yeâu thöông chuùng ta môùi ñeâm laïi söï soáng bình yeân
cho nhau; nhôø coù loøng yeâu thöông chuùng ta môùi bieát toân troïng söï soáng cuûa nhau, môùi bieát
quyù troïng cuoäc soáng cuûa muoân loaøi laø hôn nhieàu.
LOØNG YEÂU THÖÔNG! LOØNG YEÂU THÖÔNG! Seõ ñem laïi söï bình an, yeâu vui vaø
haïnh phuùc cho baûn thaân, gia ñình vaø xaõ hoäi.

LOØNG YEÂU THÖÔNG TOÅ QUOÁC
Cuõng töø LOØNG YEÂU THÖÔNG aáy chuùng ta bieát thöïc hieän cho queâ höông, xöù sôû; cho
ñaát nöôùc, Toå quoác cuûa mình thì LOØNG YEÂU THÖÔNG aáy ñaõ trôû neân roäng raõi bao la vaø cao
quyù voâ cuøng, voâ taän, ñoù laø LOØNG YEÂU THÖÔNG TOÅ QUOÁC.
- 23 -
TAÄP I
Noùi ñeán LOØNG YEÂU THÖÔNG TOÅ QUOÁC laø noùi ñeán bao anh huøng lieät só cuûa Ñaát
nöôùc ñaõ oanh lieät duõng caûm hy sinh cho Toå quoác.
Lòch söû coøn ghi laïi vaø ñaõ chöùng minh nhöõng ñieàu aáy. Töø Toå Huøng Vöông döïng nöôùc
ñeán oâng cha cuûa chuùng ta ñaõ traûi qua nhieàu ñôøi, hoï ñaõ ngaû xuoáng ñeå baûo veä maõnh ñaát naøy,
hoï ñaõ ñem maùu xöông toâ ñaáp cho queâ höông naøy. Ngaøy nay ñaát nöôùc Vieät Nam coù moät neàn
ñoäc laäp, töï do, haïnh phuùc maø toaøn daân ñang ñöôïc thoï höôûng laø nhôø bao coâng lao cuûa Toå tieân
vaø cuûa oâng baø chuùng ta quaù lôùn. Laø moät coâng daân Vieät Nam, taáùt caû chuùng ta laø con chaùu
nhieàu ñôøi cuûa Toå tieân. Vì vaäy, ñôøi dôøi chuùng ta khoâng theå queân aân aáy ñöôïc.
Trong chieán tranh ñeå baûo veä neàn ñoäc laäp töï do cho toaøn daân coù ñöôïc nhö ngaøy hoâm
nay. Thaät ra khoâng bieát bao coâng lao cuûa anh huøng lieät só, keå töø vua Huøng Vöông ñeán ngaøy
nay xöông cuûa daân toäc chuùng ta chaát nhö nuùi, maùu cuûa daân toäc chuùng ta chaûy thaønh soâng.
Nhìn baûn ñoà töø Nam chí Baéc ñaâu ñaâu cuõng coù nghóa tranh lieät só. Nhöng nhöõng nghóa trang
lieät só aáy chæ ghi laïi nhöõng anh huøng lieät só trong coâng cuoäc khaùng chieán, chieán ñaáu ñuoåi
giaëc, keå töø naêm 1945 ñeán naêm 1975. Coøn tính töø naêm 1945 trôû veà tröôùc coù bieát bao nhieâu
anh huøng lieät só voâ danh ñaõ vì Toå quoác hy sinh mình maø khoâng ñöôïc ghi teân vaøo söû saùch vaø
nghóa trang nhö baây giôø.
Ngaøy mai con chaùu cuûa chuùng ta coøn thaáy ñaâu di tích aáy. Tuy caùc ñeàn thôø cuûa caùc
Ngaøi coøn ñoù, hoàn thieâng soâng nuùi coøn kia, nhöng con chaùu chuùng ta laáy gì ñeå laøm moät daáu
aán trong taâm, ñeå noùi leân haønh ñoäng LOØNG YEÂU THÖÔNG TOÅ QUOÁC?
Vì vaäy, hoâm nay chuùng ta muoán noùi leân LOØNG YEÂU THÖÔNG TOÅ QUOÁC laø chuùng
ta phaûi laøm nhöõng gì toát ñeïp cho Toå quoác, duø vieäc laøm lôùn hay việc laøm nhoû luoân luoân toâ
theâm nhöõng danh döï cho Toå quoác, traùnh khoâng ñöôïc laøm aûnh höôûng mang tieáng xaáu cho Toå
quoác. Chuùng ta phaûi laøm raïng danh con Tieân chaùu Roàng maø khoâng caàn phaûi ghi vaøo söû saùch;
maø khoâng caàn ai bieát ñeán, chæ bieát mình luùc naøo cuõng baûo veä danh döï Toå quoác treân heát,
khoâng ñeå cho moät ngöôøi naøo daùm laêng nhuïc daân mình, toå quoác mình: “Năm trước, một chiếc
tàu Tây Ban Nha rời bến Bardêlôna (2) để đi Giênôva (3). Trên tàu, trừ người Tây Ban Nha,
còn có một số người Pháp, người Italia, người Thuỵ Sĩ, và nhiều người khác nữa. Trong những
hành khách người ta nhận thấy một đứa trẻ độ 11 tuổi, ăn mặc nhơm nhếch, đứng riêng một
chỗ và nhìn những người kia bằng đôi mắt hầm hầm. Nó nhìn như thế cũng không phải hẳn là
không có cớ. Cha mẹ nó là nông dân ở gần Pađôva, cố nhiên là nghèo túng, hai năm trước vì
tham tiền đã cho nó đi ở với một người chủ xiếc rong. Người này dạy nó một vài món nhảy, lộn
rồi bắt nó theo sang Pháp và Tây Ban Nha. Nó bị hành hạ luôn tay và ăn uống không đủ.
Đến thành Bardêlôna, không thể chịu được cái đời sống khổ ải ấy nữa, đứa trẻ khốn nạn
liền trốn chủ đến cầu cứu viên lãnh sự Italia. Động mối thương tâm, viên lãnh sự xin cho nó
- 24 -
một chỗ trong tàu nói trên và cho nó một lá thư giới thiệu cùng ông thị trưởng thành Giênôva
nhờ ông trả về cho cha mẹ nó, là người đã bán nó như một con vật. Thằng bé còm gầy yếu đuối
và mặc bộ quần áo rách . Người ta cho nó ngồi phòng hạng nhì. Hành khách ai cũng nhìn nó,
có người hỏi nó song nó không trả lời. Nó có vẻ căm ghét mọi người vì những sự khắc khổ và
hành phạt đã làm cho nó oán hận và không có cảm tình. Tuy nhiên, có ba người hành khách đã
khéo làm cho nó hé răng. Nó kể chuyện nó bằng tiếng Italia pha giọng Tây Ban Nha. Ba người
khách kia không phải là dân Italia nhưng cũng thương nó, cho tiền để nó nói chuyện, nghe cho
đỡ buồn. Đồng thời, có mấy thiếu phụ đi qua, ba ông quí khách hãnh diện ném thêm tiền xuống
bàn loảng xoảng và nói : "Cầm lấy! Cầm lấy nữa này!"
Đứa bé sung sướng, vơ tiền bỏ túi, cảm ơn rồi vào phòng. Nó buông màn cửa xuống
ngồi yên lặng và nghĩ đến những việc nó sẽ phải làm.
Nó nghĩ: với số tiền ấy, nó sẽ được ăn no, không phải thèm nhạt như trước. Khi tới
Giênôva, nó sẽ sắm một bộ cánh mới để thay bộ quần áo nó đeo hai năm trời nay, rách như tổ
đỉa. Nó lại định để ra một ít tiền đem về cho cha mẹ, chắc là được săn đón và quí hoá hơn là về
tay không. Số tiền ấy đối với nó là một món tiền to. Ngồi sau rèm cửa, nó trừ đi tính lại và
trong lòng thấy khoan khái nhẹ nhàng.
Lúc ấy, ba người khách nói trên đang ngồi ở buồng ăn, quây quần uống rượu và nói
chuyện về những cuộc du lịch của mình cùng phong tục những nước đã đi qua. Tình cờ, câu
chuyện nhằm vào nước Italia. Một người bắt đầu phàn nàn về khách sạn, người chê về xe lửa.
Cuối cùng, rượu say, họ thi nhau nói xấu tất cả những gì thuộc về nước Italia. Người thứ nhất
nói biết thế, họ sẽ di du lịch xứ Lappôn (4) (ở cực bắc châu Âu) còn hơn sang nước Italia.
Người thứ nhì nói quả quyết rằng ở Italia hắn gặp toàn thị những phường quỷ quyệt và những
quân cường đạo. Người thứ ba nói thêm rằng:
_ Những người tùng sự nước Italia không biết chữ.
Người thứ nhất nói:
_ Đó là một dân tộc ngu dốt!
Người thứ nhì tiếp:
_ Bẩn thỉu!
_ Và ăn...
Người thứ ba định nói câu "ăn cắp" nhưng chưa dứt lời thì một trận mưa toàn tiền vàng
và bạc hắt vào mặt những người ấy rơi tung toé xuống bàn và trên sân. Ba người hầm hầm
đứng dậy xem trận mưa dữ ấy ở đâu ra thì lại bị ném thêm.
Cậu bé thành Pađôva vén rèm thò đầu ra thét bằng giọng khinh bỉ:
- 25 -
TAÄP I
_ Cầm lại tiền của các người. Ta không thèm nhận của bố thí của những người kẻ đã
lăng mạ nước ta.”
Moät caäu beù 11 tuoåi maø bieát baûo veä Toå quoác mình, khi bò ngöôøi ta noùi nhöõng lôøi maï
nhuïc daân toäc mình, noùi xaáu daân toäc mình thì caäu thaø cheát ñoùi chöù khoâng nhaän tieàn baïc cuûa
nhöõng ngöôøi ñeâ heøn xaáu xa chæ bieát noùi xaáu nöôùc ngöôøi khaùc. Tinh thaàn baûo veä Toå quoác cuûa
caäu beù thaät laø ñaùng khen, ñaùng laøm göông cho chuùng ta, chuùng ta caàn phaûi hoïc hoûi ôû nhöõng
göông haïnh naøy ñeå khoâng phuï coâng ôn cuûa Toå tieân, oâng baø, chuù baùc, anh chò em ñaõ coù coâng
döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc.
Yeâu nöôùc khoâng chæ coù nghóa vuï caàm suùng ñaùng giaëc ñeå baûo veä bieân cöông laõnh thoå;
yeâu nöôùc laø baûo veä Toå quoác mình khoâng ñeå cho moät ngöôøi naøo thoùa maï laêng nhuïc Toå quoác;
yeâu nöôùc laø khoâng ñeå cho moät ngöôøi naøo chöûi maéng, noùi xaáu daân toäc mình. Caäu beù thaønh
Padoâva thaät ñaùng cho chuùng ta khaâm phuïc. Caäu ñöôïc nhöõng ngöôøi naøy boá thí cho caäu raát
nhieàu tieàn nhöng khi noùi xaáu daân toäc caäu laø caäu neùm traû laïi taát caû tieàn baïc vaø noùi thaúng vaøo
maët cuûa nhöõng ngöôøi thieáu vaên hoùa, khoâng lòch söï, thieáu leã ñoä, khoâng bieát toân troïng ñoái vôùi
moät daân toäc nöôùc khaùc: “Cầm lại tiền của các người. Ta không thèm nhận của bố thí của
những người đã lăng mạ nước ta.” noùi tuy ngaén goïn cuûa caäu beù nhöng ñaày ñuû yù nghóa cuûa
moät ngöôøi YEÂU THÖÔNG ñaát nöôùc.
Ngöôøi coâng daân trong moät nöôùc bieát toân troïng queâ höông Toå quoác cuûa mình thì cuõng
phaûi bieát toân troïng queâ höông Toå quoác cuûa ngöôøi khaùc. Côù sao laïi cheâ bai noùi xaáu daân toäc
nöôùc khaùc. Chaùu beù thaät xöùng ñaùng laø moät coâng daân nöôùc YÙ, moät göông YEÂU THÖÔNG Toå
quoác maø chuùng toâi caàn phaûi hoïc hoûi ôû caäu beù naøy raát nhieàu.

TOÂN TROÏNG
SÖÏ SOÁNG CUÛA MÌNH VAØ MOÏI NGÖÔØI LAØ YEÂU THÖÔNG TOÅ QUOÁC
Con ngöôøi ñoái vôùi con ngöôøi khi gaëp nhau ñeàu noùi toát cho nhau, ñöøng noùi xaáu nhau,
noùi xaáu nhau laø phæ baùng Toå quoác, vì moãi ngöôøi laø moät coâng daân trong nöôùc. Cho neân noùi
xaáu ngöôøi laø noùi xaáu Toå quoác. Caùc chaùu coù bieát khoâng?
Ngöôøi bieát yeâu thöông Toå quoác laø ngöôøi khoâng noùi xaáu moät ngöôøi naøo caû, noùi xaáu moät
coâng daân trong nöôùc ñoù laø phæ baùng ñaát nöôùc ñoù. Ngöôøi coù ñaïo ñöùc laø ngöôøi bieát toân troïng
mình vaø ngöôøi, bieát toân troïng mình vaø ngöôøi laø bieát toân troïng Toå quoác. Coøn nhöõng haïng
ngöôøi thieáu ñaïo ñöùc, thieáu vaên hoùa khi gaëp ngöôøi naøy noùi theo ngöôøi naøy vaø noùi xaáu ngöôøi
- 26 -
kia hoaëc noùi lôøi ly giaùn khieán cho ngöôøi naøy gheùt ngöôøi kia. Ñoù laø nhöõng haïng ngöôøi xaáu
xa, ñeâ tieän, heøn nhaùt, thieáu ñaïo ñöùc v.v… xaõ hoäi khoâng duøng nhöõng haïng ngöôøi ñoù.
Khi gaëp nhöõng ngöôøi hay noùi xaáu ngöôøi khaùc laø chuùng ta khoâng neân thaân caän vôùi hoï,
tìm moïi caùch traùnh xa, hoï laø nhöõng con vi truøng beänh truyeàn nhieåm khoâng coù thuoác trò, hoï laø
nhöõng ngöôøi gaây roái traät töï gia ñình vaø xaõ hoäi, taïo ra caûnh caõi coï, xung ñoät, hoï laø maàm
moáng ñau khoå gaây taïo ra chieán tranh. Trong ñôøi soáng haèng ngaøy nhöõng haïng ngöôøi naøy
khoâng phaûi laø ít, chæ caàn chuùng ta chòu khoù laéng nghe hoï noùi chuyeän laø bieát ngay lieàn ngöôøi
xaáu hay ngöôøi toát.
Ngöôøi toát khoâng bao giôø noùi xaáu moät ai caû, chæ coù nhöõng ngöôøi xaáu môùi noùi xaáu ngöôøi
khaùc. Cho neân, nhöõng haïng ngöôøi naøy raát khoù söûa ñoåi tính tình, duø muoán, duø khoâng neáu hoï
khoâng töï giaùc thaáy nhöõng ñieàu noùi xaáu ngöôøi khaùc laø sai, laø ngöôøi xaáu aùc thì hoï cuõng khoâng
laøm sao trôû thaønhø ngöôøi toát ñöôïc. Bôûi thoùi naøo taät naáy neân raát khoù söûa ñoåi. Phaûi khoâng caùc
chaùu?
Trong chieán tranh taïi queâ höông Việt Nam, chúng ta ruùt ra moät baøi hoïc coù kinh nghieäm
thieát thöïc. Neáu moïi ngöôøi ai cuõng nhö caäu beù khoâng tham tieàn naøy thì ñaát nöôùc laøm sao coù
giaëc ngoaïi xaêm. Đất nước coù giặc ngoại xăm là do những người tham quyền lợi. Giặc lợi
dụng chỗ tham quyền lợi ấy mới mua chuoäc, nhôø ñoù giaëc môùi rõ đường đi, nước bước trong
nöôùc Bôûi vaäy khoâng coù noäi giaùn thì laøm sao coù ngoaïi xaêm.
Trên thế giới nước nào mãi mãi có chiến tranh là đất nước đó có nhöõng người tham
quyeàn cố vị laøm noäi giaùn.
Lịch sử ñaõ nhắc nhở và chỉ cho chúng ta thấy roõ quyeàn vaø lợi đã làm mờ mắt những nhaø
lãnh đạo, thöôøng ñaát nöôùc bò chia ñoâi ñeàu do tranh quyeàn vaø coá vò maø daân toäc phaûi chòu khoå
ñau voâ vaøng.
Xöông treân dòng sông Gianh, hận tương tàn dân tộc còn đó. Maùu döôùi dòng Bến Hải,
buoàn phân ly nòi giống còn đây. OÂi! Ñau thöông bieát maáy khi ñaát nöôùc bò chia ñoâi.
Cho neân sự thương đau chia reû của một dân tộc không phải vì quyền lợi sai khiến thì còn
cái gì nữa? Những trang sử ấy không thể nào quên được. Phải không các cháu?
Quyền, lợi đã đánh mất LÒNG YÊU THƯƠNG TỔ QUỐC, ñoù laø moät ñieàu maø khoâng ai
daùm phuû nhaän. YEÂU THÖÔNG TOÅ QUOÁC laø yeâu thöông daân toäc töùc laø khoâng laøm cho daân
toäc khoå ñau, không làm nhục cho Tổ quốc, thöôøng ñem laïi söï an vui, töï do, bình ñaúng, ngheà
- 27 -
TAÄP I
nghieäp, coâng aên vieäc làm cho toàn dân, nhôø ñoù nước giàu dân mạnh, côm aên aùo maëc ñöôïc ñaày
ñuû.
Baûo veä ñöôïc neàn ñoäc laäp, töï do, haïnh phuùc cuûa moät Ñaát nöôùc khoâng phải là việc dễ
làm, maùu xöông cuûa daân toäc phaûi ñoå bieát bao nhieâu treân maõnh ñaát queâ hương này mới có
được nền độc lập, tự do, hạnh phúc như ngày hôm nay.
Cho neân nhöõng baøi hoïc THÖÔNG YEÂU TOÅ QUOÁC caøng hoïc nhieàu caøng thaám thía
coâng ôn cuûa Toå tieân döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc.
Ñaát nöôùc Vieät Nam hoâm nay ñöôïc saùnh vai cuøng vôùi caùc nöôùc treân theá giôùi, khoâng
thua keùm moät ñaát nöôùc naøo. Ñoù laø moät danh döï raát lôùn cho Toå quoác maø Toå tieân, oâng baø, cha
mẹ và anh chị em cuûa chuùng ta ñaõ ñoåi laáy baèng maùu vaø nöôùc maét ñeå laïi cho con chaùu môùi coù
ngaøy hoâm nay.
Vì danh döï Toå quoác chuùng ta laø con chaùu phaûi maõi maõi toû ra xöùng ñaùng laø nhöõng coâng
daân Vieät Nam toát, khoâng neân laøm moät ñieàu gì aûnh höôûng xaáu cho queâ höông, duø coù ñi vaø ôû
baát cöù moät nöôùc naøo treân theá giôùi, duø chuùng ta coù mang quoác tòch moät ñaát nöôùc naøo thì
chuùng ta cuõng vaãn laø ngöôøi Vieät Nam, cuõng vaãn höôùng veà toå quoác Vieät Nam, moät loøng yeâu
thöông ñaát nöôùc Vieät Nam. Phaûi khoâng caùc chaùu?
Laø moät người Vieät Nam, thaø cheát chöù khoâng ñeå ngöôøi nöôùc khaùc laêng nhuïc toå quoác, só
nhuïc daân toäc mình.
Hôõi caùc chaùu nam nöõ thanh nieân vaø nam nöõ thanh thieáu nieân haõy vì toå quoác Vieät Nam
maø sieâng naêng hoïc taäp ñeå trôû thaønh nhöõng coâng daân toát vaø höõu ích cho baûn thaân, gia ñình vaø
ñaát nöôùc cuûa mình.
Caùc chaùu laø maàn non cuûa Toå quoác, laø nhöõng anh huøng töông lai cuûa Ñaát nöôùc caùc
chaùu haõy traùnh xa nhöõng teä naïn xaõ hoäi. Ñoù laø nhöõng nôi röôïu cheø say xæn, nhöõng nôi baøi
baïc huùt chích, nhöõng nôi mua daâm, maõi daâm, nhöõng nôi ñaâm thueâ cheùm möôùn, cöôùp boác taøi
saûn cuûa ngöôøi khaùc v.v… Nhöõng haønh ñoäng voâ ñaïo ñöùc soáng xaáu xa, ñeâ heøn, haï tieân v.v…
Khi caùc chaùu sa ngaû vaøo boán choã naøy ngöôøi ta seõ ñaùnh giaù trò caùc chaùu laø nhöõng thanh nieân
vaø thanh thieáu nieân nam nöõ Vieät Nam hö thaân maát neát. Voâ tình caùc chaùu bò ngöôøi ta ñaùnh
giaù trò nhö vaäy laø caùc chaùu coù toäi vôùi Toå quoác, caùc chaùu ñaõ laøm sæ nhuïc queâ höông ñaát nöôùc,
laøm sæ nhuïc Toå tieân, oââng baø, cha meï cuûa caùc chaùu. Caùc chaùu coù bieát khoâng?
- 28 -
Vì vaäy caùc chaùu caàn phaûi traùnh nhöõng nôi ñoù. Những nơi đó seõ ñöa caùc chaùu vaøo con
ñöôøng toäi loãi, truïy laïc, hö thaân, maát neát vaø laøm hö haïi töông lai cuoäc ñôøi cuûa caùc chaùu. Caùc
chaùu cöù suy nghó ñi! Coù ñuùng khoâng?
Neáu caùc chaùu töùc giaän hay coù moät thaùi ñoä gì khoâng vöøa yù roài ø thoát ra nhöõng lôøi thoâ loå,
tuïc tæu hoaëc chöûi theà Ñ. M… thì caùc chaùu ñaõ töï laøm sæ nhuïc caùc chaùu. Laøm sæ nhuïc caùc chaùu
laø laøm sæ nhuïc Toå quoác cuûa caùc chaùu. Taïi sao vaäy?
Vì caùc chaùu laø con Tieân, chaùu Roàng ñaïi dieän cho daân toäc Vieät Nam maø noùi ra nhöõng
lôøi thieáu vaên hoùa, thieáu ñaïo ñöùc toân troïng mình, toân troïng ngöôøi laø khoâng coøn xöùng ñaùng
ngöôøi coâng daân Vieät Nam.
Moät laàn nöõa các cháu nên nhớ, nếu các cháu ñaõ sa ngaû vaøo nhöõng con ñöôøng toäi loãi ñoù
vaø noùi nhöõng lôøi thieáu vaên hoùa laø caùc chaùu ñaõ laøm sæ nhuïc Toå quoác, ñaõ laøm maát danh döï cho
Ñaát nöôùc Vieät Nam. Moät Ñaát nöôùc maø thanh nieân vaø thanh thieáu nieân nam nöõ thjieáu vaên
hoùa vaø ñaïo ñöùc nhö vaäy thì khoâng xöùng ñaùng saùnh vai cuøng caùc nöôùc treân theá giôùi, raát nhuïc
nhaõ caùc chaùu aï!
Laø thanh nieân vaø thanh thieáu nieân nam nöõ Vieät Nam caùc chaùu phaûi soáng ñôøi ñaïo ñöùc
coù vaên hoùa bieát toân troïng mình vaø toân troïng ngöôøi, bieát noùi nhöõng lôøi oân toàn nhaõ nhaën nheï
nhaøng vôùi moïi ngöôøi, khoâng bao giôø noùi lôøi coäc caèn, thoâ loå, chöûi theà v.v… Nhaát laø caùc chaùu
thanh nieân vaø thanh thieáu nieân nam nöõ haõy traùnh xa nhöõng nôi aên chôi, röôïu cheø, ñaøng
ñieám, baøi baïc, huùt chích v.v… Ñoù laø nôi sinh ra nhöõng teä naïn xaõ hoäi, nôi ñoù laø nôi seõ ñöa caùc
chaùu trôû thaønh nhöõng con ngöôøi laøm sæ nhuïc Toå quoác caùc chaùu coù bieát khoâng?
Caùc chaùu haõy noi göông em beù ngöôøi YÙ 12 tuoåi daùm hy sinh thaân maïng cuûa mình vì
Toå quoác: “Năm 1859, trong cuộc chiến tranh để giải phóng cho xứ Lômbacđi, quân Pháp và
quân Italia đã đại thắng quân Áo ở trận Xolphêrinô và trận Xan Mactinô. Sau những trận này
được mấy hôm, vào khoảng cuối tháng sáu, một đội kỵ mã nhỏ đi nhẩn nha trong con đường
hẻm về phía địch để dò xét hai bên cánh đồng. Đội kỵ mã này có một sĩ quan và một viên đội
chỉ huy; hai người đều yên lặng, cố nhìn những tên lính xung phong bên địch vận đồ trắng thấp
thoáng ở đằng xa.
Đội kỵ mã cứ thế đi tới một cái nhà tranh, chung quanh giồng những cây tần bì cao lớn.
Trước nhà có một đứa con trai độ 12 tuổi đang cầm dao róc vỏ một cành tần bì để làm gậy.
Trên cửa sổ nhà này có treo một lá cờ tam tài lớn, bên trong chẳng có ai cả. Khi thấy quân kỵ
mã đến, đứa bé vứt que và cất mũ chào. Đó là một cậu bé tóc đỏ, mắt xanh, vẻ mặt quả quyết.
Cậu vận áo sơ mi, hở ngực.
Sĩ quan dừng ngựa hỏi:
- 29 -
TAÄP I
Em làm gì ở đây? Sao không đi lánh nạn với gia quyến?
Cậu bé trả lời:
Cháu không có gia quyến. Cháu là một đứa trẻ moà coâi. Cháu chỉ làm việc cho những
người muốn tìm cách sinh sống cho cháu. Cháu ở đây để xem đánh trận.
Em có thấy quân Áo qua đây không?
Không, đã ba hôm nay cháu không nôm thấy.
Nhưng chỉ trông thấy một khu đồng hẹp vì nhà này thấp quá.
Vieân sĩ quan suy nghĩ một lúc rồi xuống ngựa, trèo lên mái nhà tranh nhìn xét. Vieân sĩ
quan vừa tụt xuống vừa nói:
_Phải leo lên cây mới nhìn được.
Ngay trước nhà có một cây tần bì cao lắm, ngọn mềm phe phẩy trong đám mây xanh. Vieân sĩ
quan đứng ngẫm nghĩ, nhìn cây rồi lại nhìn lính rồi lại nhìn cây, sau đột nhiên hỏi cậu bé:
_ Em trông có tinh không?
_Cháu à? Mắt cháu có thể nhìn rõ một con chim cách xa nghìn thước.
_Em có thể trèo lên cây này không?
_Lên ngọn cây này? Chỉ là công việc trong nháy mắt.
_ Em thử nhìn xem ở đằng xa, về phía địch có quân lính, cát bụi bay, ngựa hay súng ống
gì không?
_Vâng.
_ Em cố giúp ta và em có muốn gì không?
Cậu bé cười nhạt đáp:
_ Không, cháu chả muốn gì cả. Nếu làm việc cho quân Áo thì các vàng cháu cũng không
giúp. Nhưng cho quân ta... cháu là người Lômbacđi...
_ Thế thì tốt lắm. Trèo đi!
- 30 -
_ Khoan để cháu cởi giày đã.
Cậu tháo giày, thắt chặt lại dây lưng, vứt mũ xuống cỏ rồi bám cây, leo thoăn thoắt như một
con mèo.
Một lát sau, cậu bé đã lên tít ngọn cây, lá che kín chân, chỉ trông thấy ngực. Ánh nắng
chiếu vào tóc cậu lóng lánh như nhuộm vàng để nhìn cho rõ:
_ Nhìn thẳng đằng trước mặt và đằng xa em!
Cậu víu một tay, còn một tay giơ lên ngang trán để nhìn cho rõ.
Vieân sĩ quan nói:
_ Có thấy gì không?
Cậu cúi xuống lấy tay làm loa và trả lời:
_ Có hai người cưỡi ngựa trên đường.
_ Gần hay xa?
_ Độ nghìn hay hơn nghìn thước.
_ Họ tiến về phía này?
_ Không, họ đứng.
Im lặng một lúc, viên sĩ quan lại hỏi:
Em còn trông thấy gì nữa không? Thử quay sang bên phải xem.
Cậu bé nhìn về bên phải rồi đáp:
_ Có trông thấy người không?
_ Không. Họ nấp cả trong ruộng lúa.
Ngay lúc ấy, một viên đạn bay vút trong không và rơi xuống sau nhà.
Viên sĩ quan kêu:
_ Em ơi xuống đi! Họ nhìn thấy em rồi. Ta không muốn dò thêm gì nữa. Xuống ngay đi!
- 31 -
TAÄP I
Cậu đáp:
_ Cháu không sợ.
_ Xuống! Ta bảo xuống kia mà!
_ Thong thã đã... Đằng kia, ở bên trái cháu trông thấy... Một viên đạn nữa vụt qua tai
làm ngắt lời cậu. Cậu rùng mình kêu:
_ Lũ quái định "truy" mình đây.
Viên sĩ quan phát tức, thét:
_ Xuống lập tức!
Cậu đáp:
_ Vâng, cháu xuống. Xin chú yên tâm, đã có cây che cho cháu. Nhưng chú có muốn biết
bên trái có gì nữa không?
_ Không! Không! Xuống đi!
Cậu nghiêng mình về bên trái vừa nhìn vừa nói to:
_ Bên trái, gần nhà thờ, hình như có...Viên đạn thứ ba trúng ngọn cây, người ta thấy cậu
lộn nhào, trước còn bám vào cây, vào cành, sau buông tay và rơi lộn đầu xuống đất.
Viên sĩ quan vừa nguyền rủa quân thù vừa chạy lại.
Cậu bé nằm sõng sượt trên đất, hai tay dang ra. Một dòng máu đỏ ở ngực chảy ra. Người
đội và hai người lính xuống ngựa chạy lại. Viên sĩ quan mở áo sơ mi cậu xem thì viên đạn thấu
phổi bên trái. Viên sĩ quan kêu:
_ Tội nghiệp! Thằng bé chết rồi!
Viên đội nói tiếp:
_ Không, nó còn sống.
Viên sĩ quan gọi cậu bé:
_ Em ơi! Đứa em khốn khổ và can đảm của ta ơi! Tỉnh lên! Tỉnh lên!
Viên sĩ quan vừa nói vừa cầm khăn mùi soa lau vết thương cho cậu, cậu mở bừng mắt rồi ngả
đầu ra chết.
- 32 -
Viên sĩ quan tái lợt, nhìn cậu bé hồi lâu, đứng dậy rồi lại nhìn hình như không nỡ dứt...
Viên sĩ quan buồn rầu nhắc lại:
_ Thương thay! Đứa trẻ can đảm!
Nói xong, viên sĩ quan với lá cờ treo ở trước cửa nhà kia phủ lên mình cậu bé như một tấm vải
liệm chỉ để hở đầu. Viên đội nhặt giày, mũ, dao và gậy gọt dở để bên mình cậu.
Viên sĩ quan đứng im lặng một lát rồi quay lại bảo viên đội:
_ Ta sẽ cho xe hồng thập tự lại rước em. Cái chết này có ý nghĩa quân nhân. Nhà binh sẽ
phải chôn cất cho tử tế.
Nói xong, viên sĩ quan giơ tay chào cậu bé lần cuối cùng.
Rồi, mọi người lên ngựa thẳng tiến. Vài giờ sau, thi hài cậu bé được táng theo tang lễ
nhà binh.
Khi đạo quân kỵ đi khỏi một lúc thì có một đại đội pháo binh đi đến. Chính đội này, mấy
hôm trước đây đã đổ máu một cách rất dũng cảm trong trận Xan Mactinô.
Tin cậu bé can đảm kia đã bay tới các hàng quân một cách rất nhanh chóng. Vì thế, khi
qua chỗ thi hài cậu bé nằm dưới gốc cây tần bì, các sĩ quan đều giơ gươm chào, một viên cúi
xuống bờ suối gần đó rứt nắm hoa, ném trên mình cậu bé. Thế rồi theo gương ấy, tất cả đội
pháo binh ai cũng nhặt hoa ném vào. Trong vài phút đồng hồ, hoa phủ đầy thi thể cậu bé.
Quan, lính lúc diễn qua, ai cũng nói:
_ Can đảm thay cậu bé xứ Lômbacđi!
_ Vĩnh biệt em!
_ Em thực là người dũng cảm!
_ Vinh dự thay cho em!
_ Chúc em yên giấc nghìn năm!
Một sĩ quan tháo tấm Quận công bội tinh của mình đặt nơi ngực cậu. Tức thì, lại một trận mưa
hoa phơi phới rơi xuống ngực máu đào, đầu tóc đỏ của cậu bé yên nghỉ dưới lá cờ tam tài đắp
ngang. Nét mặt cậu bé như tươi cười! Phải chăng lòng cậu sung sướng và tự hào vì đã bỏ
mình cho quê hương của cậu?”
- 33 -
TAÄP I
Tâm Hồn Cao Thượng
Ngöôøi YÙ sao hoï vieát chuyeän giaùo duïc treû em tình yeâu thöông toå quoác raát tuyeät vôøi,
Thaày mong raèng nhöõng caây buùt cuûa nhöõng nhaø vaên, nhaø baùo vaø caùc chaùu sinh vieân Vieät
Nam seõ coù nhöõng baøi vieát giaùo duïc treû em gaây xuùc ñoäng khoâng thua gì ngöôøi YÙ.
****
LOØNG YEÂU THÖÔNG BAÏN BEØ GIÖÕA BAÙ NHA VAØ TÖÛ KYØ
Nhöõng caâu chuyeän giaùo duïc ñaïo ñöùc loøng yeâu thöông cho treû em cuûa ngöôøi YÙ raát tuyeät
vôøi, nhöng ngöôøi Trung Quoác hoï cuõng khoâng keùm, hoï coù nhöõng con ngöôøi ñaïo ñöùc
hieáu haïnh, nhöõng ñoâi vôï choàng chung thuûy, tình baèng höõu keo sôn gaén boù v.v...
Chuùng ta haõy ñoïc caâu chuyeän “Baù Nha, Töû Kyø” môùi thaáy roõ LOØNG YEÂU
THÖÔNG baïn beø cuûa ngöôøi Trung Quoác khoù tìm thaáy trong cuoäc ñôøi naøy. Caâu
chuyeän tình baïn giöõa Baù Nha vaø Töû Kyø laøm xuùc ñoäng loøng ngöôøi. Moät ñoâi tri aâm
tri kyû maø treân ñôøi khoù coù ñoâi baïn naøo nhö vaäy:
“Thôøi Xuaân Thu Chieán Quoác, taïi kinh ñoâ, nöôùc Sôû (nay thuoäc veà phuû Kinh
Chaâu, tænh Hoà Quaûng) coù moät ngöôøi danh só hoï Du teân Thuïy, hieäu laø Baù Nha.
Baù Nha tuy ngöôøi nöôùc Sôû, nhöng laïi laøm quan nöôùc Taán ñeán böïc Thöôïng
Ñaïi Phu. Taán vaø Sôû thôøi ñoù hai nöôùc giao haûo nhau.
Moät hoâm, Baù Nha phuïng meänh vua Taán sang nöôùc Sôû ñeå gaén lieàn daây thaân
höõu giöõa hai nöôùc cho beàn vöõng theâm. Baù Nha ñöôïc vua nöôùc Sôû troïng ñaõi,
truyeàn baøy yeán tieäc ñaõi ñaèng raát haäu.
Tuy nhieân, Baù Nha khoâng laáy theá laøm vui, vì ñaõ bao naêm xa caùch ñaát toå queâ
höông, nay laïi ñöôïc trôû veà, taám loøng nhung nhôù nhöõng kyû nieäm thaân yeâu xa xöa
laâng laâng vaøo taâm naõo. Töø maùi gia ñình ñeán nhöõng caây toøng, caây baù, môùi ngaøy
naøo maø nay ñaõ vöøa moät ngöôøi oâm, caùi ñònh luaät bieán chuyeån khoâng ngöøng ñaõ
phuû moät maøu tang treân doøng ñôøi xa cuõ. Sau caùc yeán tieäc, Baù Nha ñi thaêm vieáng
moä phaàn, hoï haøng, beø baïn, taám loøng quyeán luyeán queâ höông caøng thaáy thieát tha
hôn luùc naøo heát.”
Ñuùng vaäy, con ngöôøi duø baát cöù ngöôøi naøo ai cuõng coù loøng yeâu queâ höông. Cho
neân khoâng coù moät ngöôøi naøo xa queâ höông khi trôû veà maø loøng khoâng nao nao
- 34 -
nhöõng kyû nieäm vui buoàn. Baù Nha cuõng vaäy, khi trôû veà queâ höông thì khoâng
traùnh khoûi loøng quyeán luyeán.
“Nhöng vì nhieäm vuï chöa thaønh, Baù Nha khoâng daùm vì theá maø löu laïi nôi
ñaát toå, phaûi ñaønh vaøo trieàu ñeå töø giaõ quoác vöông trôû veà nöôùc Taán.
Vua Sôû ban khen raát nhieàu vaøng baïc, luïa laø, gaám voùc, vaø truyeàn ñem ra moät
chieác thuyeàn raát lôùn ñeå ñöa Baù Nha veà nöôùc. Baù Nha laø moät khaùch phong löu,
loãi laïc, trong taâm hoàn chöùa ñöïng moät nguoàn tình caûm thanh cao, coi caûnh vaät
thieân nhieân nhö moät moùn aên tinh thaàn baát taän.
Moät hoâm, thuyeàn ñeán cöûa soâng Haùn Döông, gaëp luùc traêng thu vaèng vaëc, trôøi
roäng sao thöa, Baù Nha truyeàn caém thuyeàn döôùi chaân nuùi ñeå vui vôùi caûnh ñeïp
haûi hoà. Maët nöôùc soâng luùc baáy giôø trong vaét nhö mieáng thuûy tinh, gioù loäng traêng
ngaøn baäp beành soùng voã. Baù Nha truyeàn cho ñoàng töû ñoát lö traàm vaø laáy tuùi ñaøn
ñaët leân tröôùc aùn.
Baù Nha môû tuùi gaám, naâng caây Dao caàm ñaët ngay ngaén roài thöû giaây.
Hôi traàm quyeän gioù, reùo raét ñöa tieáng ñaøn vuùt taän treân khoâng.
Trong luùc ñang höùng thuù, boãng tô ñoàng ñöùt maát moät daây, Baù Nha thaát kinh
töï nghó: “Daây ñaøn ñöùt aét coù ngöôøi quaân töû ñang nghe nhaïc ñaâu ñaây?” Beøn
truyeàn taû höõu leân bôø xem thöû keû naøo ñaõ nghe ñaøn maø khoâng ra maët?”
Ñöùt daây ñaøn khoâng phaûi do taâm linh, maø do aâm thanh cuûa khuùc nhaïc quaù
caêng ñeå noùi leân noãi loøng tình caûm cuûa ngöôøi nhaïc só truyeàn vaøo aâm thanh trôû
thaønh ca khuùc ai oaùn. Khi aáy coù ngöôøi nghe leùn nhaïc maø ngöôøi aáy laø ngöôøi am
töôøng aâm nhaïc neân taâm hoàn giao caûm vôùi khuùc nhaïc. Taâm hoàn giao caûm vôùi
khuùc nhaïc töùc laø giao caûm vôùi ngöôøi nhaïc só. Hai tinh thaàn cuøng giao caûm moät
khuùc nhaïc thì daây ñaøn luùc baáy giôø quaù caêng thaúng neân phaûi ñöùt. Ngöôøi nhaïc só
taøi ba thì nhaän ra lieàn vaø bieát coù ngöôøi nghe leùn.
Baù Nha laø moät nhaïc só taøi hoa neân khi daây ñaøn ñöùt thì nhaän ra lieàn coù ngöôøi
nghe leùn. Ñaây laø moät vieäc xaûy ra raát taàm thöôøng, nhöng neáu khoâng hieåu bieát thì
cho ñoù laø thieâng lieâng. Khi Baù Nha truyeàn leänh gia nhaân leân bôø tìm kieám:
- 35 -
TAÄP I
“Taû höõu vaâng leänh vöøa toan böôùc vaøo bôø, thì töø beân treân coù tieáng ngöôøi noùi
voïng xuoáng:
- Xin Ñaïi nhaân chôù laáy laøm laï, vì keû tieåu daân kieám cuûi veà muoän, ñi ngang qua
ñaây nghe tieáng ñaøn tuyeät dieäu neân chaân böôùc khoâng ñaønh ñoù thoâi.
Baù Nha vöøa cöôøi vöøa noùi:
Ngöôøi tieàu phu naøo maø laïi daùm noùi chuyeän nghe ñaøn tröôùc maët ta, thaät laø keû
cuoàng voïng. Nhöng thoâi, haõy cho haén ñi!”
Keû laøm quan naøo ñôøi naøo cuõng vaäy, luoân luoân coù loái haùch dòch “ta ñaây”, nhaát
laø trong thôøi ñaïi phong kieán. Baù Nha tuy ngöôøi nhaïc só taøi hoa nhöng laøm quan
cuõng khoâng traùnh khoûi loái “mieät thò” ngöôøi khaùc. Khi gaëp Töû Kyø khoâng phaûi laø
thöù daân queâ muøa ngu doát, neân daïy ngay cho Baù Nha moät baøi hoïc ñaïo ñöùc bieát
toân troïng moïi ngöôøi:
“Töø beân treân laïi coù tieáng voïng xuoáng ñaùp:
Ñaïi nhaân noùi nhö theá laø sai roài! Ñaïi nhaân nghe caâu: “Thaäp thaát chi aáp, taát
höõu trung tín” ñoù sao? (Trong caùi aáp möôøi nhaø aét coù ngöôøi trung tín). Trong nhaø
coù ngöôøi quaân töû ôû thì ngoaøi cöûa coù ngöôøi quaân töû ñeán. Vaû laïi neáu Ñaïi nhaân
khinh raèng trong choán nuùi non queâ muøa khoâng coù ngöôøi bieát nghe nhaïc, thì
tieáng ñaøn tuyeät dieäu cuûa Ñaïi nhaân cuõng khoâng neân gaûy leân ôû ñaây laøm gì?”
Moät baøi hoïc ñaïo ñöùc ñaõ laøm saùng maét Baù Nha, ñöøng khinh cheâ moïi ngöôøi laø
ngu doát, chæ coù moät mình laø trí tueä thoâng minh, vaên hay chöõ toát.
“Nghe caâu traû lôøi aáy Baù Nha hôi ngöôïng, bieát mình ñaõ lôõ lôøi, lieàn voäi vaõ böôùc
ra tröôùc muõi thuyeàn hoûi:
- Neáu keû treân bôø quaû thaät laø moät ngöôøi bieát nghe ñaøn thì ñaây ta hoûi thöû, vaäy
chôù ta vöøa gaûy khuùc gì ñoù?
Gioïng noùi treân bôø vaãn bình thaûn voïng xuoáng:
- Ñoù laø khuùc “Khoång Voïng Vi” than caùi cheát cuûa Nhan Hoài, nhöng vì bò ñöùt
daây neân maát moät caâu choùt. Khuùc aáy nhö sau:
- 36 -
“Khaû tích Nhan Hoài meänh taûo vöông
Giaùo nhaân tö töôûng, maán nhö söông!
Chæ nhaân laäu daïng, ñan, bieåu laïc,”
Dòch:
“Khaù tieác Nhan Hoài sôùm maïng vong
Toùc söông reøn ñuùc laáy nhôn taâm!
Ñan, bieåu ngoõ heïp vui cuøng ñaïo,”
Coøn khuùc choùt nhö sau:
“Löu ñaéc hieàn danh vaïn coå cöông.”
Dòch:
“Danh tieáng löu truyeàn vaïn coå nieân.”
Töû Kyø laø moät tieàu phu ñoán cuûi ñoåi gaïo nuoâi cha meï giaø yeáu trong sôn laâm
cuøng coác, nhöng laø moät hoïc giaû nghieân cöùu thaâm saâu caùc kinh saùch Nhaïc, Leã, Töù
Thö, Nguõ Kinh cuûa Nho giaùo ñeàu thoâng suoát, cho neân khi nghe Ba Nha noùi lieàn
chænh ngay lieàn khieán Baù Nha söôïng suøng. Töø laâu trong thaâm taâm Baù Nha
töôûng mình laø ngöôøi thoâng suoát, khoâng ngôø gaëp moät gaõ tieàu phu coøn thoâng suoát
hôn mình. Nhöng Baù Nha laø ngöôøi bieát troïng ngöôøi taøi neân khi nghe Töû Kyø ñoái
ñaùp thì khoâng ñoá kî maø coøn meán phuïc.
“Baù Nha nghe xong loøng phaán chaán vui möøng, voäi vaõ sai keû tuøy tuøng baéc caàu
leân bôø ñeå trieäu thænh ngöôøi laï maët xuoáng thuyeàn taâm söï.
Boïn ñaày tôù tuaân leänh, song boïn naøy laø nhöõng ñöùa phaøm tuïc, nhöõng con maét
thòt aáy ñaâu phaân bieät ñöôïc keû quí ngöôøi hieàn, chuùng quen thoùi xua bôï, heã thaáy
ngöôøi sang troïng thì thöa baåm, thaáy keû ngheøo khoù thì khinh bæ, thaáy chuû mình
sai ñoøi moät ngöôøi tieàu phu noùn laù, aùo vaû, tay caàm ñoøn gaùnh, löng giaét buùa cuøn,
chaân ñi giaøy coû, chuùng leân maët hoáng haùch, naït noä:
- 37 -
TAÄP I
- Haõy ñi xuoáng thuyeàn ngay, vaø phaûi giöõ leã! Heã thaáy laõo gia phaûi suïp laïy, laõo
gia coù hoûi gì thì phaûi löïa lôøi maø noùi keûo maát ñaàu ñoù!
Ngöôøi tieàu phu vaãn thaûn nhieân nhö khoâng nghe lôøi noùi cuûa chuùng, töø töø böôùc
xuoáng thuyeàn, boû ñoøn gaùnh vaø chieác buùa cuøn nôi muõi thuyeàn, roài böôùc vaøo yeát
kieán Baù Nha.
Troâng thaáy Baù Nha, ngöôøi tieàu phu chæ xaù daøi maø khoâng laïy.
Baù Nha thaáy theá cuõng ngaïc nhieân, song cuõng ñöa tay chaøo ñoùn, noùi:
- Thoâi, xin hieàn höõu mieãn leã cho.
Roài nhö muoán thöû taøi naêng ngöôøi tieàu phu xem thöïc chaát ñeán ñaâu, Baù Nha
sai ñoàng töû nhaéc gheá môøi tieàu phu ngoài laïi beân mình vaø hoûi:
- Hieàn höõu bieát nghe ñaøn chaéc laø bieát ai cheá ra caây Dao caàm, vaø bieát chôi ñaøn
coù nhöõng thuù gì chôù?
Ngöôøi tieàu phu mæm cöôøi ñaùp:
- Ñaïi nhaân ñaõ hoûi ñeán, chaúng leõ tieåu daân khoâng noùi ra nhöõng caùi mình bieát.
Xöa kia vua Phuïc Hy thaáy coù naêm saéc sao rôi xuoáng cuïm ngoâ ñoàng, vaø chim
Phöôïng Hoaøng ñeán ñoù ñaäu, nhaø vua bieát ngoâ ñoàng laø thöù goã quyù, haáp thuï tinh
hoa cuûa trôøi ñaát, coù theå duøng noù cheá laøm nhaïc khí ñöôïc, lieàn sai ngöôøi haï xuoáng
caét laøm ba ñoaïn. Ñoaïn ngoïn tieáng quaù trong vaø nheï, ñoaïn goác tieáng ñuïc vaø
naëng, chæ coù ñoaïn giöõa tieáng vöøa trong vöøa ñuïc, coù theå duøng ñöôïc. Vua beøn ñem
ngaâm nôi giöõa doøng nöôùc chaûy baûy möôi hai ngaøy, ñoaïn ñem phôi trong maùt chôø
cho thaät khoâ, löïa tay thôï kheùo laø Löu Töû Kyø cheá thaønh caây Dao caàm.
Dao caàm daøi ba thöôùc, saùu taác, moät phaân, aùn theo ba traêm saùu möôi moát ñoä
chu thieân, maët tröôùc roäng taùm taác aùn theo taùm tieát; maët sau roäng boán taác, aùn
theo boán muøa; beà daøy hai taác aùn theo löôõng nghi.
Ñaøn aáy goàm möôøi hai phím, töôïng tröng cho möôøi hai thaùng trong moät naêm,
laïi coù moät phím nöõa, töôïng tröng cho thaùng nhuaän, treân maéc naêm daây aùn theo
nguõ haønh, trong töôïng nguõ aâm: cung, thöông, doác, vuõ, chuûy. Tröôùc kia vua
Thuaán khaûy ñaøn nguõ huyeàn, thieân haï nhôù cha, theâm moät giaây oaùn goïi laø daây
- 38 -
vaên huyeàn (daây vaên). Luùc Vuõ Vöông ñaùnh vua Truï, tröôùc ca, sau muùa theâm moät
daây phaûn kích ñeå phaán khôûi goïi laø daây vuõ huyeàn (daây vuõ). Nhö vaäy tröôùc kia coù
naêm daây, sau theâm hai daây nöõa laø thaát huyeàn caàm.
Ñaøn aáy coù saùu “kî” vaø baûy “khoâng.” Saùu “kî” laø kî reùt lôùn, naéng lôùn, gioù lôùn,
tuyeát rôi lôùn... gaëp luùc aáy ngöôøi ta khoâng duøng; coøn baûy “khoâng” laø khoâng ñaøn
ñaùm tang, khoâng ñaøn trong luùc loøng nhieãu loaïn, khoâng ñaøn trong luùc baän roän,
khoâng ñaøn trong luùc thaân theå khoâng saïch, khoâng ñaøn trong luùc y quan khoâng teà
chænh, khoâng ñaøn trong luùc khoâng ñoát loø höông, khoâng ñaøn trong luùc khoâng gaëp
tri aâm.
Laïi coøn coù theâm taùm “tuyeät” laø: thanh, kyø, u, nhaõ, li, traùng, lu, tröôøng. Trong
taùm tuyeät aáy gôïi ñuû caû caùc tình caûm, vì vaäy tieáng ñaøn coù theå ñi ñeán tuyeät vôøi
vaäy.”
Nghe söï trình baøy lòch söû caây ñaøn cuûa Töû Kyø thì bieát ngay Töû Kyø laø moät vò
thaày cuûa caùc nhaïc só.
“Baù Nha nghe noùi bieát ngöôøi tieàu phu laø baäc kyø taøi, ñem loøng kính troïng hoûi:
- Hieàn höõu quaû laø moät ngöôøi tinh thoâng nhaïc lyù. Tröôùc kia Khoång Töû ñang
gaûy ñaøn, Nhan Hoài böôùc vaøo thoaûng nghe coù tieáng u traàm, bieát loøng Khoång Töû
coù yù tham saùt, neân laáy laøm laï hoûi ra môùi bieát Khoång Töû ñang ñaøn, thaáy moät con
meøo baét chuoät neân yù nieäm aáy xuaát loä ra tieáng tô ñoàng. Vaäy thì tröôùc kia Nhan
Hoài nghe tieáng ñaøn maø bieát loøng ngöôøi, coøn hieàn höõu ngaøy nay nghe ta ñaøn coù
bieát loøng ta ñang tö löï gì chaêng?
Ngöôøi tieàu phu ñaùp:
- Xin Ñaïi nhaân cöù gaûy cho toâi nghe moät khuùc, neáu may ra coù caûm thoâng ñöôïc
thì ñoù cuõng laø ñieàu may maén.
Baù Nha noái daây ñaøn, gaûy khuùc “yù taïi non cao.”
Tieàu phu mæm cöôøi noùi:
- Tuyeät thay! yù chí cao vuùt! yù taïi non cao...
Baù Nha nghe noùi ngöng ñaøn, laáy laïi taâm hoàn gaûy theâm khuùc: “yù taïi löu thuûy.”
- 39 -
TAÄP I
Tieàu phu cuõng cöôøi vaø noùi:
- Bao la trôøi nöôùc, thaät laø moät khuùc: yù taïi löu thuûy! Tuyeät hay!”
Nghe tieáng nhaïc maø bieát loøng ngöôøi thì ñoù laø baäc thaày cuûa nhöõng nhaïc só. Töû
Kyø thaät xöùng ñaùng laø baäc thaày cuûa caùc nhaïc só qua söï ñoái ñaùp vôùi Baù Nha, ai maø
khoâng nhaän ra.
“Thaáy tieàu phu bieát roõ loøng mình, Baù Nha thaát kinh, khaâm phuïc khoân cuøng,
môøi ngöôøi tieàu phu ngoài leân treân, khieán keû taû höõu daâng traø, roài baøy tieäc röôïu hai
ngöôøi ñoái aåm.
Trong luùc uoáng röôïu, Baù Nha cung kính, chaáp tay hoûi:
- Daùm hoûi tieân sinh, quí danh vaø queâ quaùn?
Ngöôøi tieàu phu cuõng ñöùng leân ñaùp leã, roài noùi:
Chuùng ta cuõng neân nhôù, luùc tröôùc khi böôùc xuoáng thuyeàn, Töû Kyø gaëp Baù Nha
aùo muõ caân ñai haún hoi chöùng toû laø moät vò quan ñöông trieàu, nhöng Töû Kyø chæ
giöõ leã xaõ giao xaù chaøo chôù khoâng quyø laïy nhö nhöõng ngöôøi khaùc. Nhöng khi Baù
Nha giöõ leã cung kính chaép tay thöa hoûi thì Töû Kyø cuõng giöõ leã ñöùng daäy chaép tay
cung kính traû lôøi. Ñaây laø ñöùc leã chuùng ta caàn phaûi hoïc hoûi, nhöng phaûi phuø hôïp
vôùi thôøi ñaïi, ñöøng quaù loãi thôøi maø moïi ngöôøi cho mình laø laïc haäu.
- Tieåu daân hoï Chung teân Töû Kyø, nguï taïi thoân Taäp Hieàn gaàn nuùi Nhaõ Yeán.
Coøn Ñaïi nhaân chaúng hay cao danh, quí taùnh, vaø hieän traán nhaäm nôi naøo?
Baù Nha kính caån ñaùp:
- Tieän quan hoï Du teân Thuïy, töï Baù Nha, nhaân vì coù coâng vuï neân ñeán nôi naøy.
Xeùt mình taøi heøn ñöùc thieáu khoâng xöùng ñaùng vôùi loäc nöôùc ôn vua, coøn tieân sinh
taøi naêng xuaát chuùng, hoïc vaán cao sieâu, leõ ra phaûi xuaát thaân ñoaït laáy coâng danh,
phoø vua giuùp nöôùc, löu danh muoân thuôû sao tieân sinh laïi cam aån daät nôi choán
nuùi non naøy maø laøm gì?
Töû Kyø noùi:
- 40 -
- Toâi coøn cha meï giaø, khoâng coù anh em, phaän laøm con phaûi lo ñeán chöõ hieáu,
daãu cho Coâng Haàu Baù Töôùc cuõng khoâng theå ñoåi laáy moät ngaøy hieáu döôõng cuûa toâi
ñöôïc.
- AØ! Ra tieân sinh laø ngöôøi chí hieáu, trong ñôøi khoù coù ai maø saùnh kòp nhö vaäy.
Chaúng hay tieân sinh naêm nay ñöôïc bao nhieâu tuoåi?
Töû Kyø ñaùp:
- Tieåu daân hai möôi baûy tuoåi.
Baù Nha voàn vaõ noùi:
- Tieän quan hôn tieân sinh moät tuaàn (möôøi tuoåi), neáu tieân sinh khoâng cheâ ñöùc
moïn taøi heøn thì xin keát laøm anh em ñeå khoûi phuï caùi nghóa tri aâm maø ñôøi toâi
chöa töøng ñöôïc gaëp.
Töû Kyø khieâm nhöôïng ñaùp laïi:
- Thöa Ñaïi nhaân, Ñaïi nhaân laø moät baäc coâng khanh thöôïng quoác, coøn toâi laø keû
aùo vaûi queâ muøa, naêm thaùng ra vaøo nôi sôn laâm cuøng coác, ñaâu daùm cuøng vôùi ñaïi
quan so vai, keát baïn, xin ñaïi quan mieãn cho.
Baù Nha nghe Töû Kyø noùi vaäy, loøng boài hoài, maët buoàn röôøi röôïi naên næ:
- Giaù trò con ngöôøi khoâng phaûi ôû choã giaøu sang phuù quí, maø laø choã ñöùc haïnh
taøi naêng, nay neáu tieân sinh chòu nhaän laøm anh em vôùi toâi thì thöïc laø vaïn haïnh,
coøn nhö giaøu ngheøo, sang heøn, chuùng ta khoâng neân noùi tôùi.
Noùi xong Baù Nha sai keû taû höõu gaây laïi loø höông, roài cuøng Töû Kyø laïy taùm laïy,
nhaän nhau laøm anh em khaùc hoï.
Baù Nha lôùn tuoåi hôn, laøm anh. Hai ngöôøi vui veû ngoài keà nhau ñoái aåm. Noãi
loøng taâm söï cuûa moät khaùch phong traàn vôùi moät ngöôøi chung ñænh ñöôïc hoaøn
toaøn côûi môû, vöôït qua nhöõng caùi giaû doái ñeâ heøn cuûa cuoäc soáng loaøi ngöôøi, ñeå trôû
laïi vôùi caùi thieân chaân thuaàn tuùy.”
Lôøi daïy naøy raát tuyeät vôøi: “vöôït qua nhöõng caùi giaû doái ñeâ heøn cuûa cuoäc
soáng loaøi ngöôøi, ñeå trôû laïi vôùi caùi thieân chaân thuaàn tuùy.” Ñuùng vaäy, con
- 41 -
TAÄP I
ngöôøi laø ôû choã tình nghóa chaân thaät, duøng ñaïo ñöùc ñoái xöû vôùi nhau. Danh lôïi chæ
laø söï giaû doái ñeâ heøn laøm cho cuoäc soáng cuûa con ngöôøi trôû neân thuø haän, trôû neân
ñau khoå.
“Hai ngöôøi chuyeän troø maõi maø khoâng bieát chaùn, ñeán khi aùnh traêng ñaõ nhaït
maøu, sao treân trôøi chæ coøn soùt laïi moät vaøi ñoám traéng, tieáng gaø eo oùc ñaàu thoân
giuïc boùng bình minh, hai ngöôøi vaãn coøn nhö ñaém say trong tình giao caûm, queân
haún caû thôøi gian.
Khi teân thuûy thuû ñeán gaàn xin leänh cho thuyeàn leân ñöôøng, Töû Kyø ñöùng daäy caùo
bieät.
Baù Nha gioïng run run, nhìn Töû Kyø noùi:
- Loøng toâi quaù caûm moä, chöa nôõ rôøi hieàn ñeä, vaäy môøi hieàn ñeä cuøng ñi vôùi toâi
qua moät ñoaïn ñöôøng, ñeå du sôn du thuûy vaø troø chuyeän cuøng nhau cho caïn moái
taâm tình.
Töû Kyø buøi nguøi ñaùp:
- Leõ ra tieåu ñeä phaûi ñöa tieãn hieàn huynh vaøi daëm môùi phaûi, ngaët vì cha meï
cuûa tieåu ñeä ôû nhaø ñang troâng, xin hieàn huynh thöù loãi.
Baù Nha noùi:
- Vaäy thì hieàn ñeä veà nhaø xin vôùi song thaân qua Taán Döông thaêm chôi, chaéc
Baù phuï vaø Baù maãu cuõng khoâng nôõ töø choái.
Töû Kyø noùi vôùi gioïng luyeán tieác:
Tieåu ñeä khoâng daùm phuï lôøi hieàn huynh, song vieäc naøy khoâng daùm höùa chaéc;
vì vaïn nhaát, neáu tieåu ñeä khoâng xin pheùp ñöôïc chung ñöôøng thì thaønh ra thaát
höùa vôùi hieàn huynh, aáy laø toäi cuûa tieåu ñeä raát lôùn!”
Lôøi höùa laø moät danh döï giaù trò cuûa con ngöôøi, chuùng ta haõy hoïc theo Töû Kyø
khoâng daùm höùa moät lôøi naøo caû. Sôï khi khoâng thöïc hieän ñöôïc lôøi höùa, vì taát caû
caùc phaùp treân theá gian naøy ñeàu voâ thöôøng, hoâm nay thì nhö vaäy nhöng ngaøy
mai thì laïi thay ñoåi khaùc. Cho neân hoâm nay höùa lôõ ngaøy mai cheát thì laøm sao
- 42 -
giöõ cho troïn lôøi höùa. Vì theá Töû Kyø kheùo leùo töø choái, maëc duø tình baïn giöõa Töû Kyø
vaø Baù Nha raát thaám thía, khoâng ai hieåu nhau hôn baèng hai ngöôøi baïn naøy.
“Caûm loøng hieáu thaûo cuûa Töû Kyø, Baù Nha noùi:
- Hieàn ñeä thöïc laø moät baäc quaân töû, neáu vaäy thì thoâi ñeå toâi seõ tìm caùch ñeán
thaêm tieåu ñeä.
Töû Kyø hoûi:
- Bao giôø hieàn huynh seõ gheù laïi thaêm tieåu ñeä?
Baù Nha tính ñoát tay moät luùc roài noùi:
- Sang naêm, cuõng ñuùng vaøo ngaøy naøy.
Töû Kyø noùi:
- Neáu vaäy thì sang naêm, cuõng ñuùng vaøo ngaøy naøy tieåu ñeä xin ñôïi hieàn huynh
nôi gaønh ñaù.
Töû Kyø noùi xong, toan caùo bieät, Baù Nha giöõ laïi, vaø noùi:
- Haõy khoan, hieàn ñeä thö thaû moät chuùt ñaõ.
Döùt lôøi, Baù Nha quay laïi sai ñoàng töû laáy ra hai neùn vaøng roøng, roài hai tay
naâng cao leân tröôùc maët, noùi:
- Ñaây laø moùn leã moïn cuûa ngu huynh laøm quaø cho Baù phuï vaø Baù maãu, taám
tình coát nhuïc, hieàn ñeä chôù neân choái töø.
Caûm tình tri ngoä, Töû Kyø khoâng daùm töø choái, ngheïn ngaøo caàm hai neùn vaøng,
leä traøn khoùe maét, buøi nguøi ra ñi.
Baù Nha tieãn ñeán ñaàu thuyeàn naém tay Töû Kyø khoâng nôõ rôøi...
Xöa nay coù cuoäc chia ly naøo maø khoâng ngaäm nguøi giöõa keû ôû, ngöôøi ñi, huoáng
chi tình baïn taâm giao, noãi loøng chöa caïn, Baù Nha cöù nhìn theo, nhìn maõi cho
ñeán luùc Töû Kyø ñi khuaát môùi cho nhoå neo.”
- 43 -
TAÄP I
Caûnh chia tay naøo maø khoâng baèng nöôùc maét. Baù Nha vaø Töû Kyø laø moät caâu
chuyeän, nhöng ñoïc ñeán ñoaïn naøy khoâng ai maø khoâng rôi nöôùc maét. Phaûi khoâng
quyù vò?
“Doïc ñöôøng Baù Nha laâng laâng nhôù tieác, ñaêm ñaêm ñoâi maét veà moät phöông trôøi,
neân maëc daàu trôøi trong gioù maùt, caûnh ñeïp muoân vaøn maø ñoái vôùi Baù Nha luùc aáy
nhö thôø ô laïnh nhaït.
Veà ñeán kinh ñoâ, Baù Nha vaøo yeát kieán vua Taán ñeå nhaän laáy nhöõng lôøi ban
khen cuûa cöûu truøng.
... Thôøi gian laëng leõ troâi nhö moät doøng soâng eâm aû...
Môùi ngaøy naøo, gioù thu raøo raït tieáng saùo bieät ly coøn vaêng vaúng beân tai, theá maø
thoaét ñaõ moät naêm qua; ngoïn gioù heo may töø mieàn baéc cöïc thoåi veà baùo hieäu laïi
moät muøa thu nöõa ñeán...
Baù Nha nhôù laïi ngaøy mình öôùc heïn, voäi vaõ vaøo trieàu xin vua Taán cho nghæ
pheùp veà Sôû thaêm nhaø.
Vua Taán nhaän lôøi. Baù Nha söûa soaïn caây ñaøn, ñem vaøi teân ñoàng töû roài laëng leõ
xuoáng thuyeàn ra ñi...
Khi ñeán Haùn Döông, vöøng kim oâ ñaõ ngaû boùng xuoáng loøng soâng, khoùi soùng
daâng leân nghi nguùt.
Boïn thuûy thuû vaøo baùo cho Baù Nha bieát thuyeàn ñaõ ñeán nuùi Maõ Yeân. Baù Nha
laäp töùc ra ñöùng nôi muõi thuyeàn xem cuøng boán phía, nhaän ra nôi ñaây, quaû laø nôi
ñaõ gaëp Töû Kyø naêm tröôùc.
Sau khi haï leänh caém thuyeàn, Baù Nha vaãn ñöùng troâng veà phía nuùi Maõ Yeân,
ñænh nuùi cao hun huùt, mòt môø trong maøn söông xaùm cuûa hoaøng hoân gôïi leân moät
caùi gì xa vaéng.
Baù Nha nghó buïng:
- Naêm ngoaùi vì tieáng ñaøn maø gaëp ñöôïc tri aâm, naêm nay ta ñaøn moät khuùc
nhaïc nöõa haún Töû Kyø nghe tieáng phaûi laàn ñeán.
- 44 -
Toái hoâm aáy, Baù Nha sai tieåu ñoàng laáy caây Dao caàm ra, ñoát loø höông vaën
phím, ñem heát tinh thaàn nhôù nhung gaûy thaønh moät khuùc nhaïc taâm tö.
Khi ñang ñaøn boãng thaáy trong tieáng ñaøn mình coù hôi ai oaùn noåi leân. Baù Nha
thaát kinh, döøng tay laïi, suy nghó: “Cung thöông coù tieáng ai oaùn theâ thaûm nhö
theá, haún Töû Kyø gaëp naïn lôùn roài. Saùng mai ta phaûi leân bôø doø hoûi môùi ñöôïc”.”
Ñuùng vaäy, aâm nhaïc thaät laø tuyeät vôøi vì aâm nhaïc duøng TÖÔÛNG UAÅN giao caûm
baèng aâm thanh thì khoâng coù gì giao caûm hôn ñöôïc. Khi aâm thanh thoaùt ra nhö
tieáng keâu ai oaùn khoùc thöông thì bieát ngay phaûi coù ngöôøi cheát. Baù Nha caûm
nhaän qua khuùc nhaïc maø bieát ngay Töû Kyø gaëp naïn.
“Ñeâm aáy, Baù Nha naèm thoån thöùc vôùi ngoïn ñeøn môø, suoát canh tröôøng khoâng
chôïp maét. Noãi loøng nhôù nhung boài hoài raøo raït daâng leân nhö nhòp soùng traàm baát
taän cuûa maët traøng giang.
Trôøi chöa saùng, Baù Nha ñaõ truyeàn cho ñoàng töû theo mình leân bôø, ñem theo
caây ñaøn vaø möôøi theû vaøng, nhaém chaân nuùi Maõ Yeân thaúng tôùi.
Ra khoûi trieàn nuùi, hai beân caây coái um tuøm, vaø coù maáy con ñöôøng baêng ngang
raát lôùn. Baù Nha khoâng bieát ñi con ñöôøng naøo, beøn ngoài nghæ chaân nôi moät taûng
ñaù, ñôïi coù ngöôøi naøo ñi ngang qua seõ hoûi thaêm.
Moät luùc sau, coù moät oâng laõo tay xaùch gioû maây, tay caàm gaäy truùc xaêm xaêm ñi
tôùi.
Baù Nha cuùi mình thi leã.
OÂng giaø thaáy theá hoûi:
- Tieåu sinh coù ñieàu gì caàn hoûi han chaêng?
Baù Nha cung kính ñaùp:
- Thöa laõo tröôïng, trong maáy con ñöôøng naøy, ñöôøng naøo veà Taäp Hieàn thoân?
OÂng giaø ñaùp:
- 45 -
TAÄP I
- Caû hai con ñöôøng, ñöôøng naøo cuõng veà Taäp Hieàn thoân caû. Con ñöôøng tay
phaûi veà thoân thöôïng Taäp Hieàn, coøn con ñöôøng beân traùi veà thoân haï Taäp Hieàn.
Vaäy tieân sinh caàn ñeán thoân naøo?
Baù Nha hoûi:
- Thöa laõo tröôïng, Chung Töû Kyø ôû veà thoân naøo?
Vöøa nghe nhaéc ñeán ba tieáng Chung Töû Kyø, oâng giaø kia boãng sa saàm neùt maët,
ñoâi maét saâu ngoøm ñoäng ñaày caû leä, thöù leä ñaëc vaø maën chaàm chaäm traøn ra treân
ñoâi maù nhaên nheo, oâng laõo suït suøi keå:
- Chung Töû Kyø chính laø con cuûa laõo. Naêm ngoaùi cuõng vaøo ngaøy naøy thaùng naøy
noù ñi ñoán cuûi veà muoän, coù gaëp moät ngöôøi nöôùc Taán laø Baù Nha tieân sinh. Vì choã
ñoàng thanh töông öùng hai ngöôøi keát nghóa anh em. Luùc ra ñi, Baù Nha tieân sinh
coù taëng cho con toâi hai neùn vaøng; con toâi veà nhaø duøng tieàn aáy mua saùch ñoïc, baát
keå giôø giaác. Vì ban ngaøy ñoán cuûi meät nhoïc, toái ñeán laïi lo hoïc haønh neân chaúng
bao laâu bò beänh lao maø qua ñôøi roài.
Chöa kòp noùi heát caâu, ñoâi doøng nöôùc maét cuûa Baù Nha ñaàm ñìa traøo ra nhö
hai doøng suoái. Baù Nha ngheïn ngaøo khoâng noùi ñöôïc nöûa lôøi.”
Ñuùng vaäy, khi nghe Töû Kyø cheát, moät ngöôøi baïn tri aâm maát thì treân ñôøi coøn ai
hieåu ñöôïc mình, cho neân Baù Nha ngheïn ngaøo khoùc nöùc nôû.
“Chung laõo thaáy theá laáy laøm laï hoûi teân tieåu ñoàng:
- Tieân sinh ñaây laø ai vaäy?
Tieåu ñoàng ñaùp:
- Thöa laõo tröôïng, ñaây laø quan Thöôïng Ñaïi Phu nöôùc Taán, Du Baù Nha ñoù!
Chung laõo nghe noùi thoát ra hai tieáng “oái trôøi!” roài cuõng ngheïn ngaøo khoâng noùi
gì ñöôïc nöõa. Caû hai ngöôøi chæ nhìn nhau, vaø thoâng caûm nhau baèng nhöõng doøng
nöôùc maét, hai thöù nöôùc maét khaùc nhau nhöng chaûy cuøng moät nhòp chung nhau
moät moái ñau ñôùn.
Cuoái cuøng, Chung laõo göôïng gaïo thi leã vaø noùi:
- 46 -
Mong ôn Ñaïi nhaân khoâng cheâ caûnh baàn haøn. Con laõo luùc laâm chung coù daën,
vì luùc soáng khoâng troøn ñöôïc ñaïo laøm con, luùc cheát xin choân nôi chaân nuùi Maõ
Yeân ñeå troïn nghóa taâm giao vôùi lôøi öôùc heïn cuøng quan Ñaïi phu nöôùc Taán. Vì theá
theo lôøi traên troái, laõo ñaõ ñem choân noù nôi beân ven ñöôøng ôû chaân nuùi. Con ñöôøng
tieân sinh ñi ñeán, beân maët coù naám ñaát con, ñoù laø ngoâi moä cuûa con toâi ñoù. Nay
môùi vöøa ñuùng moät traêm ngaøy, laõo mang vaøng höông ñeán thaêm moä, môùi gaëp tieân
sinh ôû ñaây.”
Ñuùng laø Töû Kyø soáng ñaõ höùa naêm sau seõ gaëp laïi choã naøy neân ñeán khi cheát
cuõng giöõ gìn lôøi höùa, cho neân xin cha mình khi cheát choân caát mình nôi heïn gaëp
baïn tri aâm. Ñoù laø moät danh döï maø laøm ngöôøi neân hoïc theo göông haïnh Töû Kyø.
“Baù Nha lau nöôùc maét noùi:
- Söï ñôøi bieán ñoåi, may ruûi khoù löôøng, nay ñaõ ñeán noãi naøy, toâi xin theo laõo
tröôïng ñeán tröôùc moä phaàn, ñeå laïy vaøi laïy cho thoûa tình mong nhôù.
Noùi xong, Baù Nha sai tieåu ñoàng xaùch gioû cho Chung laõo, roài cuøng nhau keû
tröôùc ngöôøi sau, trôû laïi nôi chaân nuùi.
Khi ñeán nôi, Baù Nha thaáy naám ñaát beân ñöôøng coû xanh chöa kín, loøng gôïi leân
moät moái theâ löông. Baù Nha vöøa khoùc vöøa laïy, tuy mieäng khoâng noùi ñöôïc nöûa lôøi
maø trong loøng nhö ñaõ noùi taát caû noãi buoàn bieät ly.
Laïy xong, Baù Nha truyeàn ñem caây ñaøn ñeán roài ngoài treân moät taûng ñaù, taáu leân
moät khuùc nhaïc “thieân thu tröôøng haän.”
Boãng thaáy gioù ngaøn rít maïnh, aùnh saùng u buoàn, maáy tieáng chim keâu u uaát
voïng leân töø xa nhö nhöõng hoàn ma boùng queá daät dôø khi say khi tænh.
Baûn nhaïc ngöng, gioù ngöøng thoåi, trôøi laïi saùng daàn.
Baù Nha noùi vôùi Chung laõo:
- Coù leõ hoàn Töû Kyø ñaõ hieän veà ñoù! Chaúng hay laõo baù coù bieát chaùu ñaøn khuùc gì
ñoù khoâng?
Chung laõo ñaùp:
- 47 -
TAÄP I
- Luùc nhoû laõo cuõng coù bieát chuùt ít veà caàm thaùo, nhöng nay tuoåi ñaõ giaø, taâm
thaàn hoãn loaïn khoâng coù theå phaân ñònh ñöôïc khuùc gì.
Baù Nha noùi:
- Chaùu vöøa ñaøn khuùc ñoaûn ca ñeå vieáng ngöôøi tri aâm, taøi hoa meänh yeåu.
Xin ñoïc thaønh lôøi vaên ñeå laõo Baù nghe:
“ÖÙc tích khöù nieân xuaân,
Giang thöôïng baèng taèng hoäi quaân.
Kim nhaät truøng laïi phoûng,
Baát kieán tri aâm nhaân!
Ñaûn kieán nhöùt phaàn thoå,
An nhieân thöông ngaõ taâm!
Baát giaùc leä phaân phaân...
Lai hoan khöù haø khoå?
Giang baïn, khôûi saàu vaân.
Töû Kyø, Töû Kyø heà...!
Nhó, ngaõ thieân kim nghóa,
Lòch taän thieân nhai voâ tuùc ngöõ.
Thöû khuùc chung heà baát phuïc ñaøn.
Tam xích dao caàm vò quaân töû.”
Dòch:
“Töø nhôù thöûa muøa thu naêm ngoaùi,
- 48 -
Treân traøng giang gaëp baïn coá nhaân.
Naêm nay laïi ñeán Giang Taân
Doøng soâng maùt laïnh, coá nhaân ñaâu roài!
Buoàn chæ thaáy naám moà beân nuùi,
Coõi ngaøn naêm chia caùch ñau loøng.
OÂi! Thöông taâm! OÂi! Thöông taâm!
Suït suøi lai laùng bao doøng leä rôi!
Maây saàu laáp loaùng chaân trôøi,
Ñeâm vui ñoåi laáy moät ñôøi khoå ñau.
Töû Kyø! Töû Kyø ñaâu!
Ngaøn vaøng khoân chuoäc ñöôïc baàu taâm giao,
Thoâi töø ñaây, vôùi phím ñaøn.
Ngaøn thu thoâi heát mô maøng coá nhaân!”
Ñoïc xong, Baù Nha hai tay caàm caâu ñaøn ñöa leân cao ñaäp maïnh xuoáng taûng ñaù.
Caây ñaøn vôõ ra töøng maûnh, truïc ngoïc, phím ñoàng rôøi raõ tôi bôøi.”
Khi ñaøn xong Baù Nha lieàn ñaäp ñaøn tan naùt vì treân ñôøi khoù tìm ngöôøi hieåu
ñöôïc loøng mình. Töû Kyø maát thì Baù Nha khoâng coøn ai hieåu ñöôïc tieáng nhaïc cuûa
mình, neân Baù Nha ñaäp naùt caây ñaøn laø noùi leân trong cuoäc ñôøi tri aâm khoù gaëp tri
kyû khoân tìm.
“Chung laõo hoaûng kinh hoûi:
- Sao tieân sinh giaän gì maø laïi ñaäp caây ñaøn ñi vaäy?
Baù nha ñoïc luoân boán caâu thô ñeå ñaùp lôøi oâng laõo:
- 49 -
TAÄP I
“Thoái ñoaùi Dao caàm phöôïng vó haøn,
Töû Kyø baát taïi höôùng thuøy ñaøn?
Xuaân phong maõn dieän giai baèng höõu,
Duïc mòch tri aâm, nan thöông nan!”
Dòch:
“Dao caàm ñaäp naùt ñau loøng phöôïng,
Ñaõ vaéng Töû Kyø ñaøn vôùi ai?
Gioù xuaân boán maët, bao beø baïn.
Muoán tìm tri aâm, thaät khoù thay!”
Chung laõo thôû daøi noùi:
- Chæ vì khoâng coù ngöôøi bieát nghe maø keû ñaøn hay phaûi ñaønh thaát voïng!
Baù Nha hoûi:
- Laõo baù ôû thoân Taäp Hieàn naøo?
Chung laõo ñaùp:
- Teä xaù ôû nôi thoân Taäp Hieàn thöôïng, vaäy môøi ñaïi nhaân, neáu khoâng cheâ ngheøo
naøn, xin ñeán ñoù nghæ ngôi.
Baù Nha noùi:
- Haï quan xin caûm ôn Laõo baù, nay neáu haï quan coù trôû veà ñoù cuõng chæ gôïi
theâm nhieàu moái nhôù nhung maø thoâi. Nhaân dòp haï quan coù ñem theo möôøi neùn
vaøng, xin daâng cho laõo baù duøng moät nöûa trong vieäc cung döôõng tuoåi giaø, coøn
moät nöûa mua maáy maãu ruoäng ñeå laøm töï cho Töû Kyø. Mai haï quan veà trieàu daâng
bieåu caùo quan trôû veà queâ cuõ, chöøng aáy haï quan seõ röôùc Baù phuï, Baù maãu veà soáng
chung ñeå yeân höôûng nhöõng ngaøy taøn. Toâi töùc laø Töû Kyø vaø Töû Kyø cuõng töùc laø toâi
vaäy.
- 50 -
Noùi xong Baù Nha hai tay daâng möôøi neùn vaøng cho Chung laõo, suïp xuoáng ñaát
laïy maáy laïy roài ra ñi. Chung laõo ñöùng nhìn theo, loøng buøi nguøi luyeán aùi...”
Loøng yeâu thöông, tình baïn cuûa Baù Nha vaø Töû Kyø treân ñôøi khoù tìm. Loøng yeâu
thöông aáy ñaõ gaây vaøo loøng ngöôøi nhöõng caûm xuùc töø trong traùi tim YEÂU
THÖÔNG maø moïi ngöôøi ñeàu rôi nöôùc maét khi Baù Nha trôû laïi thaêm Töû Kyø ñuùng
ngaøy heïn, nhöng Töû Kyø vaéng boùng, chæ coøn nuùi non truøng truøng ñieäp ñieäp. Khi
ñöôïc bieát Töû Kyø cheát thì Baù Nha tan naùt coõi loøng, trôøi ñaát moät maøu ñen toái.
*****
LOØNG YEÂU THÖÔNG CUÛA THAÙNH MAHATMA GANDHI
“Khi moät böïc kyø taøi töø traàn, nhö Pasteur ôû cuoái theá kyû tröôùc vaø Einstein gaàn
ñaây, rieâng caùi giôùi cuûa böïc kyø taøi ñoù xoùt xa, coøn nhöõng ngöôøi khaùc chæ coù caûm
töôûng nhö thaáy moät vì sao ñoåi ngoâi treân trôøi. Neáu ngöôøi coù kyø taøi thuoäc vaøo
haïng Naõ Phaù Luaân, chæ haêm hôû chinh phuïc ñaát ñai, thì khi cheát ñi, nhaân loaïi
ñaõ chaúng buoàân tieác maø coøn reo hoø laø khaùc. Nhöng khi moät vò ñaïi ñöùc vónh bieät
thì chuùng ta söõng sôø, ñieáng laëng nhö cha hay thaày cuûa ta maát vaäy.”
Muoán ca ngôïi ñeán moät baäc kyø taøi, ngöôøi ta hay so saùnh vôùi nhöõng ngöôøi coù
taøi khaùc ñeå khieán moïi ngöôøi löu yù hôn. Ñaây cuõng vaäy, taùc giaû muoán giôùi thieäu
Thaùnh Gandhi thì nhaéc ñeán Pasteur, Einstein vaø Naõ Phaù Luaân.
“Toâi chaéc baïn ñaõ ñöôïc nghe oâng cha ta keå laïi nhöõng haønh ñoäng daõ man cuûa
tuïi “baïch quyû” khi chuùng xaâm chieám nöôùc ta theá kyû tröôùc, roài laïi ñöôïc tai nghe
nhöõng lôøi khinh maïn cuûa D’Argenlieu, maét thaáy nhöõng vuï taøn saùt cuûa ñoäi vieãn
chinh Phaùp hoài möôøi naêm gaàn ñaây maø loøng toâi suøng suïc leân, chæ aân haän khoâng
dieät ñöôïc quaân thuø, vaø töï hoûi khoâng hieåu taïi sao Gandhi laïi gaøn ñeán noåi chuû
tröông thuyeát baát baïo ñoäng ñoái vôùi moät haïng ngöôøi chæ bieát duøng suùng ñaïn ñeå
“noùi chuyeän.” Vaâng, quaû thaät nhieàu laàn toâi ñaõ phaûi böïc mình veà oâng.”
Chính ñoái vôùi keû thuø cuûa daân cuûa nöôùc, chuùng luoân luoân duøng suùng ñaïn gieát
haïi daân AÁn, theá maø Gandhi laïi khoâng thuø haän traû ñuûa baèng söï cheát choùc maø laïi
chuû tröông thuyeát baát baïo ñoäng, thaø chuùng gieát mình maø mình khoâng gieát
chuùng. Gandhi coù caùi nhìn YEÂU THÖÔNG ñoái vôùi keû giaëc. Nhôø ñoù sau naøy ngöôøi
ta hieåu oâng môùi goïi oâng laø Thaùnh Gandhi.
- 51 -
TAÄP I
“Vaäy maø ñaàu naêm 1948, khi hay tin Gandhi maát toâi cuõng buøi nguøi, thaãn thôø
moät hoài laâu. Moät ngöôøi ñöùc cao caû nhö vaäy, thöông yeâu caû ñeán nhöõng keû thuø
thaâm ñoäc nhaát cuûa mình, maø bò moät keû ñoàng chuûùng vaø ñoàng ñaïo gieát thì coøn
ñaâu laø ñaïo Trôøi nöõa?
Chaéc baïn coøn nhôù tröôøng hôïp ra sao chöù? Thaùnh môùi ñaøm ñaïo vôùi oâng Patel,
phoù thuû töôùng taân AÁn Ñoä, roài khoan thai laïi nôi caàu nguyeän. Moät ñaùm ñoâng tín
ñoà ñaõ ñôïi saün ôû ñaøn traøng. Thaáy Thaùnh böôùc tôùi, nhieàu ngöôøi tieán laïi ñeå laïy,
phuû phuïc döôùi chaân Thaùnh. Thaùnh chaáp tay leân ngöïc ñaùp leã moïi ngöôøi. Ngay
luùc ñoù, moät keû tieán ra, khi coøn caùch Thaùnh hai böôùc, ruùt suùng saùu baén Thaùnh
luoân ba phaùt. Sau khi tieáng noå thöù ba, Thaùnh ngaõ guïc xuoáng. Ngöôøi ta khieâng
Thaùnh vaøo trong taåm thaát. Möôøi phuùt sau Thaùnh taét thô.û”
Taïo sao Thaùnh Gandhi laïi bò aùm saùt? Ngöôøi aùm saùt Thaùnh Gandhi coù phaûi laø
keû thuø cuûa Thaùnh Gandhi khoâng?
Khoâng, ñoù khoâng phaûi keû thuø cuûa Thaùnh Gandhi maø laø moät nhoùm ngöôøi noâng
noåi, chöa hieåu thuyeát baát baïo ñoäng cuûa Gandhi. Thuyeát baát baïo ñoäng cuûa Gandhi
khoâng phaûi laø sôï giaëc, khoâng phaûi laø ñaàu haøng giaëc, khoâng phaûi ñöông ñaàu
choáng giaëc baèng suùng ñaïn, göôm ñao hay baèng caùch bieåu tình ñoøi yeâu saùch naøy
yeâu saùch khaùc. Thuyeát baát baïo ñoäng cuûa Thaùnh Gandhi laø mang LOØNG YEÂU
THÖÔNG ñeán vôùi moïi ngöôøi, trong ñoù coù quaân thuø ñang xaâm chieám ñaát nöôùc
oâng.
Do hieåu laàm thuyeát baát baïo ñoäng cuûa Thaùnh Gandhi neân hoï cho oâng ñaàu haøng
giaëc, maø nhoùm ngöôøi naøy caêm thuø töùc giaän keû thuø xaâm chieám ñaát nöôùc vaø taøn
saùt nhaân daân AÁn moät caùch daõ man neân môùi aùm saùt oâng.
“Tín ñoà nam nöõ khoùc vang leân. Thuû töôùng Nehru laïi guïc ñaàu vaøo thaây Thaùnh
maø khoùc. Daân chuùng tuï hôïp laïi ñoøi ñöôïc chieâm ngöôõng dung nhan Thaùnh laàn
choùt. Ba trieäu röôõi ngöôøi döï ñaùm thieâu hoùa cuûa Thaùnh. Khi ngoïn löûa ñaàu tieân
boác leân ôû hoûa ñaøn, caû moät bieån ngöôøi rung ñoäng uû ruõ nhö chòu moät söùc ñeø naëng
neà. Coù nhieàu tieáng nöùc nôû trong ñaùm ñoâng.
Hay tin Thaùnh maát, caû theá giôùi thöông tieác.
Chính khaùch phaùp Leùon Blum vieát: “Toâi chöa bao giôø ñöôïc gaëp Gandhi. Toâi
khoâng bieát ngoân ngöõ cuûa Ngöôøi. Toâi chöa bao giôø ñaët chaân leân xöù sôû Ngöôøi, vaäy
- 52 -
maø toâi thaáy buoàn thaûm nhö maát moät ngöôøi thaân vaäy. Khaép theá giôùi ñau khoå vì
caùi cheát cuûa baäc kyø nhaân ño.ù”
Stafford Cripps, moät chính khaùch Anh tuyeân boá: “Coå kim toâi chöa thaáy ngöôøi
naøo ñaõ chöùng thöïc ñöôïc moät caùch maïnh meõ, minh xaùc nhö vaäy raèng tinh thaàn
thaéng vaät chaát.”
Nhaø baùc hoïc Albert Einstein cuõng noùi: “Thaùnh Gandhi chöùng toû raèng ngöôøi ta
coù theå cheá ngöï ñöôïc traêm trieäu sinh linh khoâng phaûi baèng nhöõng lôøi höùa haõo
huyeàn, nhöng maùnh khoeù xaûo quyeät, maø chæ baèng taám göông saùng cuûa moät ñôøi
thanh cao, trong saïch.”
Vaø ñaïi töôùng George C.Marshall baûo Thaùnh laø “phaùt ngoân vieân cho löông taâm
nhaân loaïi.”
Treân ba ngaøn ñieän tín cuûa caùc toång thoáng, caùc vua chuùa, caùc giaùo chuû, caùc
ñoaøn theå, caùc hoäi vieân khaép theá giôùi gôûi tôùi AÁn Ñoä ñeå ñieáu: “Ngöôøi baïn cuûa
nhöõng keû ngheøo nhaát”. Lieân hieäp quoác ruû côø tang.
Loøng yeâu thöông cuûa Thaùnh Gandhi ñaõ mang ñeán cho moïi ngöôøi, neân khi hay
tin oâng maát caû theá giôùi ñeàu buoàn thöông ñeå tang cho oâng.
“Maïnh Töû coù laàn baûo raèng ai cuõng thaønh Nghieâu, Thuaán ñöôïc. Ñoïc tieåu söû
Gandhi toâi môùi thaáy lôøi ñoù khoâng phaûi laø hoaøn toaøn voâ ly.ù”
Moät con ngöôøi bieát YEÂU THÖÔNG, laáy loøng yeâu thöông xoùa nhoøa haän thuø,
cho neân ñöôïc tin Ngaøi maát caû theá giôùi buoàn thöông tang toùc laø phaûi. Cuoäc ñôøi
cuûa Thaùnh Gandhi ñaáu tranh cho söï töï do bình ñaúng baèng LOØNG YEÂU
THÖÔNG, ñem loøng yeâu thöông ñeán vôùi moïi ngöôøi khoâng phaân bieät ngöôøi thaân
hay keû thuø, vì theá moïi ngöôøi kính troïng Gandhi nhö laø moät baäc Thaùnh.
“Hoài nhoû, Gandhi laø moät thanh nieân raát taàm thöôøng, taàm thöôøng quaù nöõa,
khoâng ai ngôø raèng sau laïi thaønh moät vó nhaân.
OÂng sinh ngaøy 02 thaùng 10 naêm 1869, taïi Porbandar, moät tieåu bang ôû bôø bieån
phía Taây AÁn ñoä. Giöõa khoaûng töø Bombay tôùi Karachi, toå phuï oâng thuoäc giai caáp
thöông nhaân ñöôïc tieåu vöông xöù Porbandar môøi laøm thuû töôùng. Thaân phuï oâng
ñöôïc thöøa höôûng chöùc ñoù, tuy giaøu sang nhöng phoùng tuùng, khi cheát gia saûn gaàn
- 53 -
TAÄP I
heát nhaün. Luùc nhoû tính tình oâng nhuùt nhaùt, coù hoài ham huùt thuoác laù, aên caép
tieàn nhaø ñeå mua thuoác laù; coù hoài baïn ruõ reâ, ñi tìm thuù vui nhuïc duïc. Möôøi boán
tuoåi cöôùi moät coâ môùi möôøi ba, tính hay ghen caám ñoaùn vôï, vôï khoâng phuïc neân
hai vôï choàng gaây loän nhau raát thöôøng.
Naêm 1888 oâng qua Anh hoïc veà luaät, ba naêm sau thi ñaäu veà nöôùc. Trong thôøi
kyø du hoïc, chaúng giao thieäp vôùi ai, maø hình nhö ngoaøi moân luaät ra, chaúng thaâu
thaùi ñöôïc chuùt gì cuûa vaên minh AÂu Taây.
ÔÛ Anh veà, oâng laøm Thaày kieän nhöng aáp uùng noùi khoâng ra lôøi, neân moãi laàn ra
toaø chæ laøm troø cöôøi cho thieân haï. Maø caùi taùnh hay ghen vôï vaãn khoâng boû, coù laàn
ñuoåi vôï veà nhaø boá meï ñeû. Suoát ngaøy chaúng bieát laøm gì, chæ noâ ñuøa vôùi con nít.
Con ngöôøi nhö vaäy thì ai chaúng baûo raèng seõ keùo daøi moät cuoäc ñôøi voâ vò vaø voâ ích
cho tôùi khi cheát?”
Thaùnh Gandhi cuõng laø nhöõng con ngöôøi taàm thöôøng nhö bao nhieâu ngöôøi
khaùc, oâng khoâng laøm vieäc gì goïi laø xuaát saéc hôn ngöôøi. Nhöng thôøi theá taïo anh
huøng, moät khuùc quanh cuûa cuoäc ñôøi ñaõ bieán oâng trôû thaønh moät baäc Thaùnh.
“Vaäy maø chæ nhôø hai vieäc xaûy ra trong hai naêm, taâm hoàn oâng thay ñoåi haún.
Vieäc thöù nhaát: “Moät hoâm, moät ngöôøi anh ruoät oâng teân laø Laxmidas bieát oâng
quen moät vieân quan cai trò Anh töø khi oâng coøn hoïc ôû Luaân Ñoân, nhôø oâng laïi ñuùt
loùt vôùi vieân ñoù ñeå ñöôïc ñeà cöû laøm boä tröôûng ôû Porbandar. OÂng uaát öùc, caêm gan,
töø ñoù gheâ tôûm nhöõng keû luoàn cuùi ngöôøi Anh.”
Vieäc thöù hai: “Sau chuyeän ñoù oâng qua Nam Phi bieän hoä moät vuï kieän. Tôùi Nam
Phi, oâng ñi xe löûa ñeán Pereùtoria, xöù Transvaal ñeå tôùi toaø. OÂng coù veù xe löûa haïng
nhaát. Tôùi nöûa ñöôøng ôû Maritzbourg, nhaân vieân xe löûa ñuoåi oâng xuoáng haïng ba
ñeå nhöôøng choã cho moät ngöôøi da traéng. OÂng phaûn khaùng thì moät vieân caûnh saùt
toáng oâng xuoáng saân ga. Ñeâm ñoù oâng ngoài trong ga, reùt run caàm caäp maø suy nghó
veà söï daõ man cuûa ngöôøi Anh vaø quyeát chí tranh ñaáu.”
Töø moät ngöôøi AÁn bình thöôøng nhö bao nhieâu ngöôøi AÁn khaùc, nhöng coù hai söï
vieäc baát bình ñaõ bieán oâng trôû thaønh moät vò Thaùnh sau naøy:
- Moät laø thaáy ngöôøi AÁn luoàn cuùi xin xoû ngöôøi Anh ñeå laøm tay sai cho giaëc.
- 54 -
- Hai laø thaáy ngöôøi daân AÁn bò ngöôøi Anh hieáp ñaùp taøn nhaãn, boùc loät coi reû
daân AÁn toaøn laø “cu li.”
“Hoài ñoù ôû Nam Phi coù haøng vaïn ngöôøi AÁn qua laøm aên. Hoï gioûi giang, caàn
kieäm nhöng bò ngöôøi da traéng hieáp ñaùp taøn nhaãn. Baát kyø ngöôøi AÁn naøo cuõng bò
ngöôøi Anh goïi laø “cu li”, giaùo sö, y só, luaät sö AÁn ñeàu laø cu li heát raùo. Coù nôi
ngöôøi AÁn khoâng ñöôïc ñi treân væa heø, phaûi ñi ôû giöõa ñöôøng, xe caùn cheát cuõng
maëc. Chính Gandhi coù laàn ñi treân heø bò ñaù ñít, toáng xuoáng ñöôøng, ngöôøi AÁn naøo
cuõng uaát öùc, nhöng chöa coù ai caàm ñaàu. Sau vuï Maritzbourg, Gandhi dieãn
thuyeát ôû Preùtoria hoâ haøo ñoàng baøo saùt caùnh nhau ñeå tranh ñaáu. Naêm ñoù oâng hai
laêm tuoåi. Cuoäc ñôøi oâng ñaõ chuyeån höôùng. OÂng hoaït ñoäng raùo rieát ñeå phaûn khaùng
söï phaân bieät maøu da: vieát baùo, dieãn thuyeát (luùc naøy oâng ñaõ laø nhaø huøng bieän
roài, chöù khoâng aáp uùng nhö tröôùc), phaùt saùch. Danh oâng baét ñaàu noåi leân vaø ngöôøi
Anh baét ñaàu gheùt oâng.”
Thaáy nhöõng ñieàu nhuïc nhaõ cuûa daân toäc AÁn, oâng vieát saùch noùi roõ haønh vi
haønh haï cuûa ngöôøi Anh ñoái vôùi ngöôøi AÁn, khieán cho ngöôøi AÁn caêm thuø ngöôøi
Anh, vaø oâng coøn ñöùng leân laõnh ñaïo hoâ haøo keâu goïi toaøn daân AÁn ñoaøn keát choáng
söï hieáp ñaùp cuûa ngöôøi Anh. Baáy giôø oâng trôû thaønh moät vò laõnh tuï cuûa nhaân daân
AÁn:
“Naêm 1896, oâng veà AÁn nghæ 6 thaùng, soaïn moät cuoán saùch taû nhöõng ngöôøi Anh
haønh haï ngöôøi AÁn ôû Nam Phi, xuaát baûn moät vaïn baûn, laøm cho dö luaän soâi noåi.
Roài oâng toå chöùc cuoäc mít tinh ôû Bombay ñeå uûng hoä phong traøo tranh ñaáu cuûa
ngöôøi AÁn ôû Nam Phi.
Vì nhöõng haønh ñoäng ñoù, khi oâng trôû qua Nam Phi, ngöôøi da traéng ñoùn ñaùnh
oâng, ñoøi gieát oâng. Neáu sôû caûnh saùt khoâng can thieäp thì chaéc oâng bò chuùng treo coå
leân caây roài.
Laàn naøy oâng ñem caû vôï con qua Nam Phi ôû, ñònh chieán ñaáu cho tôùi khi thaønh
coâng môùi veà xöù. Vaø oâng ôû luoân ñoù cho tôùi ñaàu ñaïi chieán thöù nhaát, chæ laâu laâu veà
thaêm queâ ít thaùng.
Vaên phoøng luaät sö cuûa oâng raát phaùt ñaït, nhöng kieám ñöôïc bao nhieâu tieàn oâng
ñem giuùp phong traøo heát caû. OÂng hai laàn qua Anh vaän ñoäng vôùi caùc chính khaùch
Luaân Ñoân, roài laäp moät khung traïi roäng moät ngaøn maãu ôû Lawley cho ñoàng baøo
- 55 -
TAÄP I
caøy caáy, troàng troït vaø soáng taäp theå; moïi ngöôøi laøm laáy baùnh ñeå aên, ñan laáy deùp
ñeå ñi, ñoùng laáy ñoà ñaïc ñeå duøng, may laáy quaàn aùo ñeå maëc.”
Caùch thöùc toå chöùc cuûa oâng giuùp nhaân daân AÁn töï tuùc laøm laáy taát caû vaät duïng
maø khoâng caàn duøng vaät duïng cuûa ngöôøi Anh. Muïc ñích ñaáu tranh baát baïo ñoäng
cuûa oâng laø baøi haøng ngoaïi xöû duïng haøng noäi, toaøn daân AÁn khoâng mua haøng hoùa
cuûa ngöôøi Anh.
“OÂng laïi toå chöùc nhöõng cuoäc phaûn khaùng, ñình coâng lôùn lao ñeå choáng nhöõng
ñaïo luaät daõ man cuûa ngöôøi Anh baét caùc kieàu daân AÁn ôû Transvaal baát kyø trai
gaùi, cöù 8 tuoåi trôû leân phaûi coù moät taám giaáy caên cöôùc, phaûi ñeå cho caûnh saùt khaùm
xeùt nhaø cöûa, caû ñaøn baø vaø con gaùi; baét ngöôøi AÁn phaûi cöû haønh ñaùm cöôùi theo leã
giaùo AÂu. Chính phuû baét giam oâng. Dö luaän soâi noåi hôn, phong traøo caøng lan
roäng; naêm vaïn thôï ñình coâng, khaùm ñöôøng khoâng ñuû choã ñeå giam. Luaân Ñoân
xoân xao, roát cuoäc nhaø caàm quyeàn Nam Phi phaûi thaû oâng vaø thuyeát laäp moät uûy
ban ñieàu tra.
ÔÛ khaùm ra, oâng phaûn khaùng uûy ban ñieàu tra do caùc tröôûng Botha vaø Smuts
chæ ñònh vì hai ngöôøi naøy khoâng coù caûm tình vôùi ngöôøi AÁn, OÂng laïi toå chöùc moät
cuoäc mít tinh ôû Durban hoâ haøo ñoàng chí tieáp tuïc tranh ñaáu, töï nguyeän vaøo tuø.”
Cuoäc ñaáu tranh baát baïo ñoäng cuûa oâng keâu goïi toaøn daân AÁn töï nguyeän vaøo tuø
ñeå ñaáu tranh choáng söï aùp böùc cuûa ngöôøi Anh.
“Luùc ñoù, nhaân vieân Hoûa xa cuõng laïi ñình coâng. Nhaø caàm quyeàn Nam Phi boái
roái. OÂng ñaõ khoâng theøm lôïi duïng tình theá ñoù ñeå yeâu saùch theâm maø coøn coù moät
haønh ñoäng raát cao thöông laø haï leänh baõi boû cuoäc “töï ñoäng vaøo tuø” ñaõ ñònh tröôùc
ñeå cho nhaø caàm quyeàn deã xöû.”
Cuoäc ñaáu tranh “töï nguyeän vaøo tuø” cuûa oâng ñöôïc moïi ngöôøi uûng hoä, oâng ñaõ
giaønh thaéng lôïi thì oâng laïi haï leänh baõi boû khieán cho ngöôøi Anh khoâng khoù xöû
neân oâng ñöôïc theá giôùi khaâm phuïc:
“Thaùi ñoä ñoù laøm dö luaän theá giôùi raát khaâm phuïc. Töôùng Smuts thaáy vaäy caûm
meán oâng, vaø giöõa naêm 1914 oâng vaø hai beân thoaû thuaän vôùi nhau ñöôïc. Chính
phuû Nam Phi phaûi chaáp nhaän:
- 56 -
Moät laø baõi boû ñaïo luaät veà hoân nhaân, vaø nhaän raèng hoân nhaân theo leã AÁn, Hoài
ñeàu hôïp phaùp.
Hai laø baõi boû soá thueá thöôøng nieân ñaùnh vaøo nhöõng ngöôøi AÁn maõn haïn giao
keøo maø muoán ôû laïi Nam Phi laøm aên.
Ba laø nhaän cho ngöôøi AÁn ôû Nam phi ñöôïc töï do vaøo xöù Le Cap.
Cuoäc tranh ñaáu thaønh coâng, Gandhi qua Anh roài veà AÁn. Tröôùc khi ñi, oâng
taëng keû ñòch cuûa oâng laø töôùng Smuts moät ñoâi deùp chính tay oâng beän khi ngoài
khaùm, Smuts traân troïng giöõ kyû nieäm ñoù, sau naøy vieát:
“Toâi mang ñoâi deùp aáy ñaõ maáy chuïc naêm maø vaãn baên khoaên khoâng bieát mình
coù xöùng ñaùng ñöôïc xoû chaân vaøo deùp cuûa böïc vó nhaân hieàn trieát ñoù khoâng (…)
nhöõng ngöôøi nhö Thaùnh Gandhi ñaõ chuoäc nhöõng loãi laàm ti tieän cuûa chuùng ta,
vaø luoân luoân nhaéc nhôû chuùng ta ñöøng bao giôø queân laøm ñieàu thieän.” Nhaân loaïi
ñöôïc bao nhieâu ngöôøi laøm cho keû ñòch ñöôïc khaâm phuïc tôùi nhö vaäy?”
Vöøa ñaáu tranh vöøa nhaân nhöôïng, luùc naøo oâng cuõng laáy LOØNG YEÂU THÖÔNG
ñoái vôùi keû thuø, vì theá keû thuø luùc naøo cuõng xem oâng laø moät ngöôøi baïn toát.
“OÂng ñaët chaân leân ñaát Anh thì ñaïi chieán thöù nhaát buøng noå ñöôïc hai ngaøy.
Ñaàu naêm 1915, oâng veà AÁn, xuaát baûøn cuoán Hind Swarai trong ñoù coù ñoaïn oâng
noùi raèng, ngöôøi AÁn bò ngöôøi Anh cai trò laø taïi ngöôøi AÁn ham nhöõng tieän lôïi vaø
neàn vaên minh maùy moùc maø ngöôøi Anh ñem laïi, ham lôïi maø buoân baùn vôùi hoï, roài
tranh daønh caõi coï nhau ñeå hoï lôïi duïng söï chia seõ ño.ù”
OÂng Gandhi noùi raát ñuùng, khi moät nöôùc khaùc ñeán cai trò nöôùc mình, chính
nhöõng ngöôøi daân trong nöôùc mình ham meâ danh laøm oâng naøy, baø kia vaø nhöõng
vaät chaát cuûa nöôùc ngoaøi nhö maùy moùc xe coä neân môùi bò ngöôøi nöôùc ngoaøi cai trò.
Trong thôøi Phaùp cai trò ñaát nöôùc chuùng ta cuõng vaäy, ngöôøi naøo ñöôïc hoïc
tröôøng Taây, vaøo daân Taây laø haõnh dieän nhaát. Ñoù laø nhöõng ngöôøi baùn nöôùc cho
giaëc, laøm tay sai cho giaëc maø khoâng bieát, coøn laáy laøm haõnh dieän, thaät laø nhuïc
nhaõ.
“OÂng löïa moät khu ñaát treân bôø soâng Sabarmeti, moät nôi aåm thaáp, buøn laày cuûa
ñaùm daân ngheøo khoå ngoaïi oâ thaønh phoá Ahmeùdabad, caát moät caên nhaø nhoû laøm
- 57 -
TAÄP I
nôi luyeän tinh thaàn vaø truyeàn giaùo. OÂng soáng moät ñôøi khoå haïnh nhö moät nhaø tu
haønh: Phoøng chaät heïp nhö moät buoàng giam; ngaøy naéng nhö thieâu thì oâng khieâng
baøn ra giöõa trôøi laøm vieäc; ñeâm laïnh nhö caét, oâng cuõng nguû ôû giöõa trôøi. OÂng ñaõ
boû ngheà luaät sö vaø soáng xa baø vôï, ngoaøi nhöõng giôø ñoïc kinh Ghita, oâng dieãn
thuyeát hoâ haøo ñoàng baøo giaûi phoùng toå quoác. OÂng chæ aên traùi caây vaø uoáng söõa deâ.
Chæ baän moät chieác phaù baèng vaûi traéng, mình ñeå traàn.”
Duø oâng laø moät nhaø ñaïi caùch maïng ñaáu tranh ñem laïi quyeàn lôïi cho daân toäc
AÁn, nhöng oâng khoâng queân mình laø moät nhaø tu haønh theo AÁn Giaùo neân loái soáng
cuûa oâng raát ñôn giaûn, xa lìa nhöõng caùm doã cuûa cuoäc ñôøi.
“OÂng chuû tröông raèng phong traøo giaûi phoùng phaûi khôûi töø nôi thoân daõ, nghóa
laø phaûi ñaøo luyeän tri thöùc caû tinh thaàn cuûa daân queâ tröôùc heát vaø daïy cho hoï
ñoaøn keát vôùi nhau.
Ñoaøn keát daân toäc AÁn ñoä, vieäc ñoù môùi khoù khaên laøm sao! Veà chính trò, xöù ñoù
chia thaønh haøng traêm tieåu bang, tuy cuõng thuoäc quyeàn cai trò cuûa ngöôøi Anh maø
moãi tieåu bang coù moät cheá ñoä khaùc nhau.
Veà toân giaùo thì cuõng coù caû chuïc toân giaùo maø hai toân giaùo lôùn laø ñaïo Baø La
Moân vaø ñaïo Hoài thì choáng nhau kòch lieät.
Veà xaõ hoäi cuõng chia laøm nhieàu giai caáp: boïn quyù phaùi soáng truy laïc trong
cung ñieän, heát ñi saên baén thì thöôûng thanh saéc; boïn tu haønh Baø La Moân tuy
khoâng coù quyeàn haønh nhöng uy theá raát maïnh; döôùi nöõa laø haïng thöông nhaân,
coâng nhaân vaø noâng daân; sau cuøng laø haïng tieän daân.
Khaép theá giôùi, töø coå ñeán kim, khoâng coù haïng daân naøo laïi bò khinh boû nhö
haïng tieän daân ñoù. Hoï ñoâng tôùi saùu chuïc trieäu ngöôøi, vaø ngöôøi AÂu goïi hoï laø haïng
“khoâng ai daùm chaïm tôùi” (intouchable). Baïn thöû töôûng töôïng baïn sinh ôû AÁn Ñoä.
Vaø hai ngaøn naêm tröôùc toå tieân baïn ôû giai caáp tieän daân, thì ngaøy nay baïn cuõng
phaûi laø moät tieän daân, bò coi laø dô daùy töø taâm hoàn ñeán theå xaùc. Baïn khoâng coù
quyeàn ñöôïc muùc nöôùc gieáng trong laøng; coù khaùt thì ra ngoaøi raõnh, ngoaøi möông,
voác nöôùc leân maø uoáng. Baïn khoâng coù quyeàn ñöôïc voâ moät tieäm naøo; muoán mua gì
thì ñöùng ôû ngoaøi ñöôøng roài chuû tieäm lieäng ñoà ra cho. Baïn khoâng ñöôïc voâ chuøa
cuûa caùc giai caáp khaùc, khoâng ñöôïc voâ tröôøng hoïc, maø cuõng khoâng ñöôïc voâ toaø aùn
nöõa. Trong laøng, baïn phaûi ôû taïi moät khu rieâng bieät, taát nhieân laø baån thæu nhaát.
- 58 -
Trong chaâu thaønh, khu tieän daân cuûa baïn phaûi coù töôøng cao bao kín boán beà ñeå
khoûi laây qua nhöõng khu khaùc. Moät ngöôøi AÁn naøo lôõ chaïm phaûi baïn thì hoï khaïc,
nhoå, veà nhaø taém röûa ngay, chay tònh vaø laøm leã taåy ueá. Chæ chaïm vaøo caùi boùng
cuûa baïn hoï cuõng thaáy nhô nhôùp nöõa, cho neân coù nhöõng con ñöôøng baïn khoâng coù
quyeàn ñöôïc ñi. Vaø neáu boùng cuûa baïn in leân moät cheùn côm cuûa hoï thì hoï ñoã cheùn
côm ñoù ñi lieàn.
Ñoù tình caûnh chia reõ cuûa AÁn Ñoä veà chính trò, toân giaùo xaõ hoäi nhö vaäy. Laïi
theâm ngöôøi Anh duøng chính saùch hieåm ñoäc “chia ñeå trò” luoân luoân tìm caùch töôùi
daàu theâm vaøo löûa cho söï phaân chia buøng leân nöõa. Hieåu nhö vaäy roài. Baïn môùi
thaáy coâng vieäc cuûa Gandhi khoù khaên laøm sao.
Thaùng 5 naêm 1918 oâng baét ñaàu ñaû ñaûo tinh thaàn phaân chia giai caáp vaø beânh
vöïc haïng tieän daân. Nhaø oâng laø nôi dieãn thuyeát, nôi tuï hôïp cuûa haïng trí thöùc,
quyeàn theá. Vaäy maø oâng cho moät gia ñình tieän daân ñeán truù nguï. Ngöôøi ta nhao
nhao leân phaûn ñoái. Nhieàu phuù thöông AÁn trôï caáp cho oâng, hoï khoâng göûi tieàn
nöõa. Khi heát tieàn ñoà ñeä oâng hoûi oâng phaûi laøm sao? OÂng ñaùp:
Thì Thaày troø mình vaøo soáng chung vôùi nhöõng ngöôøi tieän daân, chöù sao?
Chính baø vôï cuõng phaûn ñoái oâng, nhöng oâng thuyeát phuïc ñöôïc.
Ít laâu sau oâng nhaän con moät ngöôøi tieän daân laøm con nuoâi, goïi nhöõng ngöôøi
tieän daân laø “nhöõng con cöng cuûa Thöôïng Ñeá”. OÂng thöôøng caàu trôøi kieáp sau
ñöôïc taùi sanh laøm tieän daân ñeå chia seû noãi buoàn tuûi cuûa haïng ngöôøi chòu söï baát
coâng do thaønh kieán xaõ hoäi ñoù. Coù laàn nghe nhöõng lôøi chæ trích cuûa boïn thieån
caän, oâng böïc mình thoát: “Neáu quaû thöïc toân giaùo chuùng ta baét chuùng phaûi coi
haïng tieän daân - ñoàng baøo cuûa chuùng ta - nhö suùc vaät, thì toâi xin ruoàng boû ñaïo
toâi”. Nhöng ñaïi ña soá quaàn chuùng ñeàu caûm phuïc taâm hoàn cao thöôïng cuûa oâng.
OÂng ñi tôùi ñaâu ngöôøi ta cuõng bu laïi, xin oâng ban phöôùc, xin ñöôïc hoân chaân oâng.
Coù keû naèm raïp xuoáng ñaát, hoân veát chaân treân caùt. Vaø danh töø MaHa maø thi haøo
Rabindranath Tagore - ngöôøi ñöôïc giaûi thöôûng Nobel veà vaên thô naêm 1913 - ñaõ
taëng oâng ñaàu tieân, nay ñöôïc toaøn theå daân AÁn duøng, roài sau naøy ñöôïc khaép theá
giôùi duøng. Theá laø töø hoài Ñöùc Thích Ca ñaéc ñaïo ñeán nay nhaân loaïi ñöôïc theâm
moät vò thaùnh soáng nöõa, vaø caû hai ñeàu sinh ôû xöù AÁn Ñoä huyeàn bí!”
- 59 -
TAÄP I
Chính Gandhi ñaõ hieåu söï phaân chia nhieàu giai caáp ôû nöôùc oâng nhö vaäy, neân
muoán phaù tan nhöõng giai caáp trong nöôùc thì oâng choïn moät giai caáp maø soá ngöôøi
nhieàu nhaát ñoù laø giai caáp haï tieän cuøng ñinh. OÂng thöïc hieän loøng yeâu thöông ñeán
giai caáp naøy baèng caùch oâng soáng vôùi hoï, chia seû vôùi hoï. Nhôø ñoù, oâng keâu goïi hoï
ñoaøn keát vaø khoâng sôï moät giai caáp naøo trong xaõ hoäi. Chính vì LOØNG YEÂU
THÖÔNG chaân thaät cuûa oâng maø hoï saün saøng saùt caùnh beân oâng vaø coù theå cheát vì
oâng. Soáng giöõa giai caáp naøy oâng coøn caàu cho kieáp sau mình seõ sinh vaøo nhöõng
nhaø ngöôøi daân haï tieän ñeå chia xeû vôùi hoï nhöõng ñieàu baát coâng cuûa xaõ hoäi.
“Ñaàu naêm 1917, oâng thaønh coâng trong moät vuï chieán ñaáu nöõa. Nhöõng chuû
ñieàn Anh ôû Champaran, moät mieàn naèm döôùi chaân nuùi Hymalaya, öùc hieáp taù
ñieàn, baét hoï troàng chaøm, roài tôùi khi chaøm maát giaù, baûo hoï thoâi ñöøng troàng nöõa,
laïi baét hoï boài thöôøng ñeå buø vaøo soá chaøm thoâi khoâng troàng. Hoï nhôø luaät sö beânh
vöïc hoï, nhöng voâ hieäu. OÂng tieáp xuùc vôùi caùc luaät sö naøy vaø baûo: “Toaø khoâng
phaân xöû ñöôïc vieäc naøy ñaâu. Daân queâ bò öùc hieáp ñe doïa ñeán noãi sôï ngöôøi Anh
nhö vaäy thì toaø aùn laøm sao beânh vöïc hoï tröôùc cöôøng quyeàn ñöôïc? Phaûi laøm cho
hoï heát sôï haõi ñaõ”. Vaø oâng vaøo haøng xoùm ñieàu tra. Xin yeát kieán uûy vieân Anh.
Vieân naøy chöûi ruûa oâng, haï leänh ñuoåi oâng ra khoûi mieàn, oâng khoâng tuaân leänh,
tieáp tuïc thaêm doø dö luaän, quan saùt tình hình. Ngöôøi Anh boû tuø oâng. Töùc thì daân
queâ moïi nôi heûo laùnh keùo nhau tôùi Motihara, chaät caû chaâu thaønh; loøng coâng
phaãn soâi noåi, ngöôøi naøo cuõng nghieán raêng, voã ngöïc, ñoøi thaû oâng, ngöôøi maø hoï
chöa bieát maët, môùi chæ nghe teân laø moät vò Thaùnh nhaân laën loäi töø xa laïi ñeå beânh
vöïc hoï. Hoï heát sôï ngöôøi Anh, ñaõ trôû thaønh con ngöôøi hieân ngang. Vaø ñuùng nhö
Gandhi ñaõ noùi, moät khi hoï ñaõ cöông cöôøng khoâng chòu khaát, thì vaán ñeà ñaõ giaûi
quyeát xong. Ñoàng thôøi oâng hoâ haøo caùc luaät sö theo moät chöông trình hoaït ñoäng,
muïc ñích ñeå laøm cho nhaø caàm quyeàn toáng mình vaøo khaùm. Nhaø caàm quyeàn thaáy
vaäy phaûi luøi böôùc, baét taù ñieàn Anh hoaøn laïi soá tieàn hoï ñaõ thu moät caùch baát coâng
cuûa boïn taù ñieàn AÁn.”
OÂng ñem loøng yeâu thöông ñeán vôùi daân chuùng ôû mieàn Champaran ñeå ñaáu
tranh ñoøi quyeàn coâng baèng, khi oâng bò baét ôû tuø thì nhöõng ngöôøi daân ôû ñaây noåi
daäy choáng laïi chaùnh quyeàn ñoøi thaû oâng ra vaø phaûi thöïc hieän boài hoaøn soá tieàn
cho taù ñieàn. Nhôø LOØNG YEÂU THÖÔNG cuûa nhaân daân ôû ñaây ñoái vôùi oâng neân hoï
khoâng coøn sôï haõi tuø toäi cuûa ngöôøi Anh, maïnh daïn xuoáng ñöôøng bieåu tình choáng
ñoái chaùnh quyeàn thuoäc ñòa Anh.
- 60 -
Bôûi vaäy, LOØNG YEÂU THÖÔNG laø moät söùc maïnh phi thöôøng, xem phaùp luaät
cai trò cuûa ngöôøi Anh nhö taám giaáy loän, khoâng coøn giaù trò gì caû. Töø khi coù
Gandhi veà ñaây keâu goïi hoï ñoaøn keát, bieát thöông yeâu nhau thì tuø toäi vaø söï ñaøn aùp
cuûa ngöôøi Anh khoâng coøn coù nghóa gì caû.
“Sau vuï ñoù oâng tuyeân boá: “Ngöôøi Anh khoâng theå naøo haï leänh maø baét ñöôïc
ngöôøi AÁn phaûi tuaân theo. Caù nhaân ñöôïc giaûi phoùng thì quoác gia seõ ñöôïc giaûi
phoùng. Neáu caû traêm trieäu ngöôøi khoâng sôï, khoâng tham gia thì nhöõng ñaïo luaät
cuûa ngöôøi Anh coù long troïng ban haønh ra, cuõng chæ laø moät môù giaáy loan.”
Ñuùng vaäy, caù nhaân ñöôïc giaûi phoùng thì quoác gia seõ ñöôïc giaûi phoùng. Moät caù
nhaân khoâng sôï tuø toäi cuûa giaëc thì phaùp luaät coù ñaët ra cuõng khoâng coøn coù nghóa
lyù gì, vaø nhö vaäy giaëc khoâng coøn cai trò ñöôïc ai. Cho neân phaùp luaät ñaët ra laø ñeå
cho toaøn daân phaûi thoâng suoát, toaøn daân coù söï thoâng suoát laø phaûi laáy yù kieán cuûa
toaøn daân ñoùng goùp, chôù khoâng phaûi quyù vò ngoài treân treân roài veõ phaùp luaät maø
baét daân phaûi tuaân theo.
Phaùp luaät ñöôïc ñaët ra laø vì baûo veä quyeàn soáng cuûa nhaân daân, baûo veä neàn ñoäc
laäp, töï do, daân chuû chung cho caû nöôùc. Vì theá daân phaûi hieåu, phaûi baøn, phaûi
kieåm tra. Cho neân, thaáy ñöôïc daân AÁn khoâng sôï tuø toäi cuûa thöïc daân Anh, neân
Gandhi baûo: “Caù nhaân ñöôïc giaûi phoùng thì quoác gia seõ ñöôïc giaûi phoùng neáu caû
traêm trieäu ngöôøi khoâng sôï...”
“Lôøi tuyeân boá ñoù cho ta thaáy oâng laø nhaø caùch maïng oân hoaø. Sau vuï oâng xuyùt
bò ngöôøi Anh ôû Nam Phi gieát (vuï Durban) maø oâng cuõng khoâng oaùn hoï. Chính
giaùo sö Thompson ôû ñaïi hoïc ñöôøng Oxford cuõng phaûi nhaän:
“Leõ ra Gandhi thì phaûi thuø oaùn ngöôøi da traéng ñeán maõn ñôøi. Nhöng oâng ñaõ
tha thöù cho nhöõng keû moät möïc ñoøi treo coå oâng leân caây.”
Chaúng nhöõng oâng tha thöù, maø khi ñaïi chieán thöù nhaát buøng noå, oâng coøn buoàn
cho ngöôøi Anh nöõa, vì oâng hoâ haøo ngöôøi AÁn giuùp tieàn cho ngöôøi AÁn ñi lính cho
Anh. Toâi ñaõ ñoïc moät truyeän keå moät vò Phaät naøo ñoù ôû AÁn Ñoä thaáy moät con coïp
caùi ñoùi, khoâng coù söõa nuoâi ñaøn con, maø nhuû loøng thöông haïi, töø treân cao gieo
mình xuoáng tröôùc hang coïp, ñeå laøm moài cho coïp. Loøng nhaân töø cuûa Gandhi coù
theá ví vôùi loøng nhaân cuûa vò Phaät ñoù ñöôïc.”
- 61 -
TAÄP I
Giuùp cho keû thuø maø keû thuø khoâng bieát ôn, oâng chaúng traùch maø coøn tha thöù
cho thöïc daân Anh. Thaät laø LOØNG YEÂU THÖÔNG cuûa oâng roäng lôùn voâ cuøng.
“Maø chính phuû Anh y nhö loaïi coïp khoâng hieåu ñöôïc loøng hy sinh ñoù. Cuõng
nhö thöïc daân Phaùp, thöïc daân Anh trong côn nguy, höùa chieán tranh döùt thì cho
ngöôøi AÁn döï vaøo moïi ngaønh cai trò vaø höôûng nhöõng thöïc hieän daân chuû ñeå laàn
laàn ñi tôùi söï töï trò. Tieáng suùng môùi im, hoï nuoát ngay lôøi höùa, ñaõ chaúng nôùi roäng
cho daân AÁn maø coøn thaét chaët hôn, thaúng tay ñaøn aùp moät caùch voâ cuøng daõ man.”
Ñoái vôùi ngöôøi Anh xem uy tín nhö ñaát caùt, ñaõ nuoát lôøi, neân giaù trò lôøi höùa cuûa
thöïc daân Anh luùc baáy giôø khoâng coøn ai tin töôûng, nhöng khoâng vì theá maø
Gandhi gheùt giaäân hoï maø chính Gandhi laïi tha thöù cho hoï. Bôûi Gandhi ñem
LOØNG YEÂU THÖÔNG ñeán vôùi keû thuø neân luùc naøo cuõng tha thöù, vì theá oâng môùi
ñöôïc ngöôøi ñôøi goïi laø THAÙNH.
Con ngöôøi ta deã queân aân nghóa, khi laâm nguy ngöôøi ta giuùp mình thoaùt nguy
khoán thì höùa ñuû ñieàu, nhöng khi thoaùt khoûi nguy khoán thì ñoái xöû khoâng ra gì.
Ngöôøi AÁn ñi lính ñaùnh giaëc giuùp cho ngöôøi Anh, khi hoøa bình trôû laïi thì ngöôøi
Anh ñoái xöû ngöôøi AÁn raát toài teä.
“Hoï baét giam caùc nhaø aùi quoác AÁn, xöû kín caùc chính trò phaïm, ñoùng cöûa baùo
chí, thieát laäp cheá ñoä kieåm duyeät, haïn cheá caùc quyeàn töï do caên baûn. Ngöôøi AÁn
phaãn uaát, höôùng caû veà Gandhi chôø moät meänh leänh. Töùc thì oâng ra leänh toång baõi
thò, toång baõi coâng trong toaøn coõi.
Baûn yù oâng laø phaûn khaùng quyeát lieät trong voøng traät töï. Nhöng vì oâng khoâng
döï bò, huaán luyeän quaàn chuùng tröôùc neân ôû nhieàu nôi xaûy ra nhöõng cuoäc ñoå maùu.
OÂng raát ñau xoùt, bieát nhö vaäy taát thaát baïi vaø loaïn seõ noåi.
Thaùng 4 naêm 1919 ôû Pundjab, nhieàu ngöôøi Anh bò daân chuùng ñaùnh gieát.
Chính phuû Pundjab haï leänh cho thieáu töôùng Edwrad Harry Dyer ñaøn aùp. Hay
tin daân chuùng laøm mít tinh ôû coâng tröôøng Yallianoualla Bag treân moät baõi ñaát boû
hoang, boán beà laø töôøng cao, chæ thoâng ra ngoaøi do moät vaøi ngoõ heûm, y ñem lính
vaø xe thieát giaùp tôùi chaën heát caùc loái ra roài chaúng haï lònh giaûi taùn gì caû, xua heát
daân chuùng vaøo choã ñaát truõng, cho xaû suùng baén vaøo. Keát quaû laø treân moät ngaøn
röôõi ngöôøi AÁn vöøa cheát vöøa bò thöông.
- 62 -
Chöa heát. Maáy hoâm sau, muoán baùo thuø moät ngöôøi Anh bò gieát, y cho vaây heát
caùc ñöôøng chung quanh, baét moïi ngöôøi AÁn, heã ñi qua ñöôøng ñoù phaûi boø nhö choù,
sau cuøng baét ngöôøi AÁn naøo heã gaëp moät vieân voõ quan Anh ôû ñaâu maø khoâng xuoáng
xe, haï muõ cuïp duø laïi thì seõ bò troùi vaøo coät, quaát baèng roi da tröôùc coâng chuùng.
Toâi ñaõ ví thöïc daân Anh vôùi coïp. Khoâng, Coïp khoâng ñeâ tieän nhö vaäy. Maø choù thì
khoâng taøn nhaãn nhö vaäy.”
Moät nöôùc naøo ñi xaâm chieám vaø cai trò moät ñaát nöôùc khaùc laø hoï xem daân nöôùc
ñoù hôn loaøi suùc vaät. Hoï muoán ñaùnh muoán gieát ngöôøi daân baûn xöù luùc naøo cuõng
ñöôïc. Thaät laø taøn nhaãn, hoï laø nhöõng ngöôøi maát nhaân tính, chæ laø moät aùc thuù.
“Tröôùc thaùi ñoä bæ oåi ñoù cuûa ngöôøi Anh, Gandhi tìm moät phöông phaùp tranh
ñaáu maø khoâng laøm cho ngöôøi Anh vin vaøo côù gì ñeå gieát daân voâ toäi ñöôïc. OÂng
nghó ra phöông phaùp baát hôïp taùc.
Thöïc ra phöông phaùp ñoù oâng ñaõ nghó tôùi möôøi hai naêm tröôùc, naêm 1907 hoài
oâng coøn ôû Nam Phi. Hoài ñoù coù laàn naèm trong khaùm, oâng ñöôïc ñoïc cuoán baát tuaân
chaùnh quyeàn (Civil Disobedience) cuûa Henry David Thoreau. Thoreau laø moät
ngöôøi Hueâ Kyø, sanh naêm 1817, baát maõn chính phuû vì chieán tranh vôùi Meã Taây
Cô, nhaát laø vì cheá ñoä noâ leä, caát moät caùi choøi ôû Walden Pond, troàng luùa rau khoai
ñaäu laáy maø aên, vaø khoâng chòu ñoùng thueá cho chính phuû neân bò nhoát khaùm.
Trong cuoán “Baát tuaân chaùnh quyeàn,” oâng chuû tröông raèng quoác gia toàn taïi vì
caù nhaân chöù khoâng phaûi caù nhaân vì quoác gia. Thieåu soá phaûi choáng laïi vôùi ña soá
neáu ña soá khoâng haønh ñoäng theo nhöõng quy taéc luaân lyù. Quoác daân coù theå choáng
laïi chính phuû baèng caùch baát tuaân leänh chính phuû, khoâng ñoùng thueá, khoâng ñi
lính.
Cuoán ñoù ñaõ ñeå laïi moät aán töôïng saâu xa trong taâm hoàn Gandhi vaø oâng dòch ra
nhieàu ñoaïn ñaêng trong baùo Ngoân luaän AÁn Ñoä, baây giôø oâng ñem aùp duïng noù vaøo
coâng vieäc tranh ñaáu cuûa oâng.”
“Quoác gia toàn taïi vì caù nhaân chöù khoâng phaûi caù nhaân vì quoác gia,” lôøi
daïy naøy raát tuyeät vôøi. Moät quoác gia coù toàn taïi laø vì moãi coâng daân coù am töôøng
phaùp luaät cuûa quoác gia, maø phaùp luaät cuûa quoác gia laø do daân hieåu, daân baøn, daân
kieåm tra neân phaùp luaät quoác gia luoân luoân baûo veä quyeàn soáng cuûa nhaân daân, do
ñoù quoác gia coù toàn taïi laø vì nhaân daân.
- 63 -
TAÄP I
“Naêm 1920 oâng ñöôïc baàu laøm chuû tòch phong traøo vaän ñoäng töï trò, roài trôû
thaønh ngöôøi caàm ñaàu Ñaûng Quoác Ñaïi.
Ngöôøi Anh khoâng ngôø raèng vuï taøn saùt ôû Yallianoulla caøng laøm cho daân AÁn xoâ
ñaåy nhau theo oâng, ngöôøi töôïng tröng cho tinh thaàn AÁn.
OÂng hoâ haøo ñoàng baøo baát hôïp taùc vôùi ngöôøi Anh moïi phöông dieän: taåy chay
haøng hoùa cuûa Anh, taåy chay hoïc ñöôøng cuûa Anh, khoâng laøm coâng chöùc cho Anh,
khoâng buoân baùn cho Anh, khoâng ñoùng thueá cho Anh. OÂng nghó raèng phong traøo
ñoù khoâng coù tính caùch tranh ñaáu tích cöïc thì khoâng gaây söï ñoå naùt ñöôïc. Cuøng
laém laø ngöôøi Anh baét boû khaùm, maø khi ngöôøi ta ñaõ coi thöôøng danh lôïi thì
ngöôøi ta cuõng coi thöôøng söï ngoài khaùm.
OÂng phaùt ñoäng phong traøo, töï neâu göông tröôùc, traû Phoù Vöông AÁn Ñoä nhöõng
huy chöông maø chính phuû ñaõ taëng oâng, boû ñoà ngoaïi hoùa chæ quaán moät chieác phaù
baèng vaûi thoâ do oâng deät laáy. Vai vaùc bò, khoâng noùn, khoâng duø, khoâng deùp, oâng
lang thang moïi nôi hang cuøng ngoõ heûm, truyeàn nhieät quyeát vaø tin töôûng vaøo
loøng moïi ngöôøi. Tôùi ñaâu oâng xin aên ôû ñoù, vaø coù khi ngoài döôùi boùng caây, môû bò
ra, laáy buùt giaáy vieát baøi cho tôø India vaø tôø Navayivan, nhöõng cô quan truyeàn baù
tö töôûng cuûa oâng.”
Vì thöông daân yeâu nöôùc oâng phaùt ñoäng phong traøo baát hôïp taùc vôùi ngöôøi Anh,
boû heát taát caû nhöõng ñoà xa xæ cuûa ngoaïi quoác, oâng chæ coøn aên maëc nhö moät ngöôøi
AÁn ngheøo naøn ñi khaép cuøng ñaát nöôùc ñeå tuyeân truyeàn ñöôùng loái baát hôïp taùc vôùi
ngoaïi quoác. OÂng ñeán ñaâu ñöôïc nhaân daân höôûng öùng ñeán ñoù:
“Quoác daân haêng haùi höôûng öùng, nhieàu ngöôøi AÁn traû vaên baèng, chöùc saéc laïi
cho chính phuû Anh, nhieàu luaät sö ñoùng cöûa vaên phoøng, khoâng chòu bieän hoä cho
trong toaø aùn Anh nöõa, nhieàu giaùo sö boû tröôøng hoïc Anh, veà thoân queâ môû lôùp daïy
tieáng AÁn, hoïc sinh cuõng hy sinh töông lai ñaõ boû hoïc, veà laøm caùn boä tuyeân
truyeàn.
Khoâng quaûn naéng möa, oâng cöù laàm luõi tieán. Ñaèng ñaüng baûy thaùng trôøi ñeå daïy
ñoàng baøo caùch giaûi thoaùt thaân traâu ngöïa cuûa hoï. Choác choác chuyeán xe cuûa oâng
phaûi döøng laïi ñeå cho haøng ñaùm ngöôøi leo leân mui, chui qua cöûa, nhìn maët oâng,
hoân chaân oâng cho kyø ñöôïc. Coù nôi ngöôøi ta naèm ngang ñöôøng ray baét xe löûa
ngöøng ñeå ngöôøi ta ñöôïc chieâm ngöôõng dung nhan oâng. Coù hoâm giöõa nöûa ñeâm
- 64 -
tieáng baùnh xe raàm raàm treân ñöôøng saét nghe rôïn ngöôøi, oâng tænh daäy thì nghe
haøng vaïn tieáng hoan hoâ oâng. OÂng loù ñaàu ra cöûa tìm hieåu vieäc gì xaûy ra, thì caû
ñaùm ñoâng ñang oàn aøo boãng im laëng, cuøng quyø xuoáng tröôùc maët oâng. Ñoù ñaây coù
vaøi tieáng nöùc nô.û”
Haønh ñoäng LOØNG YEÂU THÖÔNG vì daân, vì nöôùc ñaõ khieán taát caû daân AÁn ñeàu
meán phuïc, hoï muoán thaáy maët oâng, oâm chaân vaø hoân ñeå toû loøng ngöôõng moä kính
yeâu.
“Coù laàn tröôùc moät ñaùm ñoâng, oâng yeâu caàu moïi ngöôøi côûi boû aâu phuïc ñeå oâng
thieâu huûy. Chæ trong nhaùy maét, aùo quaàn giaøy vôù caø vaït chaát thaønh ñoáng. OÂng
chaâm vaøo ñoù moät ngoïn löûa. Ít laâu sau khoâng ai daùm baän AÂu phuïc maø tôùi tröôùc
maët oâng nöõa.”
LOØNG YEÂU THÖÔNG cuûa daân AÁn ñoái vôùi oâng thaät laø saâu ñaäm, vì theá khi
oâng baûo sao hoï ñeàu vaâng theo laøm ñuùng lôøi daïy nhö vaäy.
“Thaáy phong traøo lan roäng, Chính phuû Anh toáng giam ba vaïn ngöôøi AÁn vì toäi
baát hôïp taùc. OÂng ñònh ra leänh baát hôïp taùc toaøn theå ôû töøng vuøng moät thì bò nhoát
khaùm. OÂng daën doø ñoàng baøo cöù bình tónh roài vui veû vaøo khaùm. OÂng noùi: “Chuùng
ta neân yeâu caàu môû roäng khaùm ñöôøng ñeå chuùng ta böôùc vaøo, haân hoan nhö moät
chuù reå veùn reøm böôùc vaøo buoàng cöôùi. Khaùm ñöôøng chính laø nôi chuùng ta reøn
luyeän yù chí ñaáu tranh.”
Ñuùng, khaùm ñöôøng laø nôi reøn luyeän yù chí ñaáu tranh cuûa ngöôøi laøm caùch
maïng. Ñaõ laø ngöôøi laøm caùch maïng laø vì thöông daân, yeâu nöôùc, neân hoï khoâng bao
giôø sôï vaøo tuø ra khaùm. Maëc cho chính phuû Anh toáng giam ba vaïn ngöôøi AÁn vì
toäi baát hôïp taùc thì Gandhi keâu goïi toaøn daân chaáp nhaän vaøo tuø, ñoù laø moät cuoäc
ñaáu tranh baát baïo ñoäng vôùi tay khoâng ñöông ñaàu vôùi suùng ñaïn. Nhöõng haønh
ñoäng chaáp nhaän vaøo tuø do Gandhi laõnh ñaïo, aáy laø LOØNG YEÂU THÖÔNG toå quoác
vaø daân toäc.
“Naèm khaùm ñöôïc ít laâu, oâng bò chöùng ruoät dö, phaûi moå. Söùc khoeû oâng suy
giaûm. Chính phuû Anh buoäc loøng phaûi thaû oâng. Ta neân nhôù, luùc ñoù caû theá giôùi ñaõ
phuïc oâng laø Thaùnh soáng. Vaø maáy naêm sau, Romain Rolland, moät vaên haøo phaùp
so saùnh oâng vôùi Tolstoi vieát: “ÔÛ Gandhi, caùi gì cuõng laø töï nhieân, khieâm toán, giaûn
dò, trong saïch, taát caû nhöõng chieán ñaáu cuûa oâng ñeàu toaû haøo quang eâm ñeàm cuûa
- 65 -
TAÄP I
toân giaùo; coøn ôû Tolstoi, caùi gì cuõng laø söï ngaïo maïn, phaûn ñoäng cuûa söï kieâu caêng,
söï thuø oaùn, choáng vôùi söï thuø oaùn, söï phaãn noä, choáng vôùi phaãn noä. Caùi gì ôû
Tolstoi cuõng laø baïo ñoäng caû, caùi thuyeát khoâng baïo ñoäng cuûa oâng cuõng vaäy.”
Chính phuû Anh sôï mang tieáng laøm moät ngöôøi ñöôïc theá giôùi ngöôõng moä nhö vaäy
cheát trong khaùm, neân buoäc loøng phaûi thaû oâng.
ÔÛ khaùm ra, Gandhi löu moät nôi ôû bôø bieån gaàn Bombay ñeå döôõng söùc.
Luùc ñoù söï tranh chaáp coå truyeàn giöõa hai daân toäc AÁn - Hoài laïi xuaát hieän, maø
phong traøo baát hôïp taùc cuõng xuoáng nhieàu. Moät soá luaät sö ñaõ môû laïi vaên phoøng,
hoïc sinh xin voâ ñaïi hoïc. Moät nhoùm caùch maïng AÁn thaáy vaäy, chuyeån höôùng tranh
ñaáu, töø tieâu cöïc qua tích cöïc, ñoøi Anh phaûi ban haønh cheá ñoä töï trò. Muoán khoûi
coù söï chia reõ, oâng phaûi thoûa thuaän vôùi nhoùm ñoù, nhöng sau thaáy khoù hôïp taùc vôùi
hoï ñöôïc, oâng quyeát laùnh khoûi tröôøng chính trò trong moät thôøi gian, trôû veà hoâ haøo
söï ñoaøn keát giöõa AÁn - Hoài vaø söï baát hôïp taùc vôùi Anh.
Muoán caûm hoaù caùc ñoàng baøo AÁn vaø Hoài, oâng tuyeân boá nhòn ñoùi hai moát hoâm.
Laàn nhòn ñoùi ñoù laø laàn thöù nhì. Laàn tröôùc xaûy ra vaøo hoài ñaïi chieán thöù nhaát.
OÂng laõnh ñaïo moät cuoäc baõi coâng trong caùc xöôûng deät ôû thaønh Ahmeùda Bad ñeå
ñoøi taêng löông cho thôï. Sau moät thôøi gian thôï naûn chí. Nhieàu keû ñaõ leùn luùt phaù
raøo, trôû laïi vieäc laøm, oâng ngaïi phong traøo seõ thaát baïi, quyeát tuyeät thöïc ñeå thôï
giöõ lôøi höùa, kieân nhaãn tranh ñaáu tôùi khi thaéng lôïi. Laàn ñoù oâng chæ nhòn aên ba
ngaøy vaø söï xích mít giöõa chuû vaø thôï ñöôïc giaûi quyeát xong.
Laàn naøy söùc oâng ñaõ suy, oâng 55 tuoåi maø laïi quyeát nhòn aên luoân 21 hoâm. Toâi
khoâng hieåu laøm sao moät ngöôøi gaày oám nhö oâng, bao nhieâu naêm vaát vaû nhö vaäy
maø coù söï chòu ñöïng beàn bæ ñeán möïc ñoù! Trong 21 ngaøy oâng chæ uoáng nöôùc laïnh
hoaëc nöôùc muoái, maø vaãn tieáp khaùch, vaãn vieát baùo! Ngaøy thöù 20, oâng caàu nguyeän
thöôïng ñeá: “Hôõi ñaáng cao caû, xin Ngaøi laøm cho toâi trôû neân moät vaät höõu duïng
cuûa Ngaøi, cho toâi linh caûm ñöôïc yù cuûa Ngaøi ñeå tìm phöông chaâm haønh ñoäng.”
Ñoái vôùi giaëc nhö thöïc daân Anh thì Gandhi thaønh coâng khoâng maáy khoù khaên,
nhöng ñieàu khoù khaên nhaát laø nhaân daân AÁn chia reõ thì raát khoù haøn gaén vaø hoøa
hôïp voâ cuøng.
Thöïc daân Anh raát khoân ngoan, lôïi duïng AÁn - Hoài chia reõ thì chuùng tìm moïi
caùch chia reõ theâm, laøm cho söï chia reõ caøng theâm traàm troïng.
- 66 -
Ba laàn tuyeät thöïc ñeå keâu goïi AÁn - Hoài ñoaøn keát nhöng oâng ñeàu thaát baïi. Do söï
chia reõ naøy maø oâng bò nhoùm quaù khích haï saùt oâng. Tuy oâng maát nhöng LOØNG
YEÂU THÖÔNG daân toäc khoâng bao giôø maát.
OÂng maát ñi nhöng loøng yeâu thöông daân toäc oâng, toå quoác oâng vaø nhöõng ngöôøi
cai trò laøm haïi oâng vaø ñoàng baøo daân toäc oâng khoâng maát. LOØNG YEÂU THÖÔNG
aáy vaãn maõi maõi ñi vaøo loøng ngöôøi.
“Ngaøy thöù 21, ñuùng 12 giôø tröa, oâng goïi baïn höõu, ñoà ñeä laïi beân giöôøng, yeâu
caàu ñoïc cho nghe moät ñoaïn kinh Coran, moät baûn thaùnh ca vaø vaøi baøi kinh khaùc.
Nghe xong, oâng caát gioïng khuyeân nhuû moïi ngöôøi roài nhaáp moät cheùn cam töôi. Ai
naáy ñeàu vui veû, thaáy oâng ñaõ qua ñöôïc laàn tuyeät thöïc ñoù.
Cuoäc tuyeät thöïc ñoù khoâng coù keát quaû khaû quan. Naêm 1924, kinh teá sau chieán
tranh ñaõ phuïc höng leân, ngöôøi ta ham vaät chaát maø tinh thaàn quaàn chuùng caøng
xuoáng. OÂng phaûi ñi coå ñoäng ñeå cuûng coá tinh thaàn ñoù.
Suoát naêm 1925, oâng ñi laïi khaép nôi tieáp xuùc vôùi daân chuùng. Töø nhöõng mieàn
heûo laùnh, haøng vaïn haøng öùc ngöôøi nghe oâng saép ñeán laø boû caû coâng aên vieäc laøm,
uøn uøn keùo nhau tôùi ñeå chieâm ngöôõng oâng. Tôùi ñaâu oâng cuõng coå ñoäng söï deät laáy
vaûi maø baän. OÂng bieát raèng phong traøo ñoù khoâng coù keát quaû lôùn veà kinh teá,
nhöng oâng cuõng phaùt ñoäng ñeå daân chuùng nhaän thaáy giaù trò nhöõng vaät chính tay
hoï taïo neân maø phaãn uaát tröôùc söï xa hoa cuûa nhöõng keû baùm vaøo ngöôøi Anh maø
boùc loät ñoàng baøo, soáng treân xöông maùu ñoàng baøo.
Naêm 1929, Chính Phuû Anh göûi phaùi ñoaøn Jonh Simon qua AÁn ñeå nghieân cöùu
vaøi ñieàu caûi caùch. Phaùi ñoaøn khoâng cho ngöôøi AÁn döï trong vieäc tìm moät giaûi
phaùp veà chính theå töông lai, neân bò toaøn quoác taåy chay. Ngöôøi Anh ñaøn aùp caùc
nhaø aùi quoác. Gandhi cuøng caùc ñaûng vieân Ñaûng Quoác Ñaïi nhö Chandra Bose,
Nehru tuyeân boá raèng neáu cuoái naêm 1929 AÁn khoâng ñöôïc töï trò thì seõ phaùt ñoäng
phong traøo ñoäc laäp.
Tôùi thaùng hai naêm sau, vaãn chöa coù gì thay ñoåi, Gandhi beøn hoâ haøo daân
chuùng baát hôïp taùc, khoâng ñoùng thueá, tröôùc heát laø khoâng noäp thueá muoái.
Ngaøy 12 thaùng 3, oâng daét 70 ngöôøi ñoà ñeä ñi töø Saharmati ñeán bôø bieån phía
nam. Ñoaøn ngöôøi ñi 24 ngaøy, ñöôïc 200 daëm, tôùi ñaâu daân chuùng cuõng xin gia
nhaäp ñoaøn, vaø khi ñeán bieån thì ñaõ thaønh moät ñaïo quaân khoâng baïo ñoäng, ñoâng
- 67 -
TAÄP I
tôùi haøng traêm ngaøn ngöôøi. Trong 24 ngaøy ñoù, khaép AÁn Ñoä, khaép theá giôùi ñeàu
höôùng caû veà cuoäc löõ haønh cuûa oâng, töï hoûi oâng seõ laøm gì ñaây.
Saùng ngaøy moàng 6 thaùng 4, sau khi caàu nguyeän, oâng ra hieäu leänh roài ra bôø
bieån vôùt muoái. Cöû chæ ñoù coù yù nghóa töôïng tröng raèng ngöôøi AÁn coù toaøn quyeàn
thoå saûn thieân nhieân Trôøi phuù cho, vaø luaät phaùp Anh khoâng theå ngaên caám noåi.
Daân chuùng moïi mieàn duyeân haûi ñeàu theo oâng, muùc nöôùc bieån, naáu laáy muoái
maø duøng. Haøng ngaøn ngöôøi bò baét giam, hoaëc bò ñaùnh naùt tay maø vaãn khoâng boû
duùm muoái môùi vôùt ñöôïc. Chính Ñaûng Quoác Ñaïi naáu muoái roài khoâng noäp thueá
ñem baùn cho daân. Taïi Karachi, 60.000 ngöôøi ra bieån laøm muoái. Lính thaáy hoï
ñoâng quaù, khoâng daùm baét. Phoù vöông Anh uaát haän, baét giam Gandhi khi oâng coù
döï ñònh tôùi xöôûng laøm muoái ôû Dharasana. OÂng bò giam, nhöng caùc ñoàng chí cöù
tieáp tuïc cuoäc haønh trình. Moät nhaø nöõ caùch maïng caàm ñaàu 2.500 ngöôøi ra leänh
khôûi haønh. Baø daën laø caû boïn laø seõ bò ñaùnh ñaäp taøn nhaãn, nhöng ñöøng khaùng cöï.
Moïi ngöôøi tuaân leänh baø. Caû ñoaøn laàm luõi tieán tôùi nhöõng nôi naáu muoái cuûa chính
phuû coù 4000 lính caûnh saùt baûo veä. Lính giang tay thöôùc vaø baùng suùng leân ñaàu,
leân löng hoï. Hoï khoâng keâu, khoâng ñôõ, cöù im laëng cho ñaùnh, heát toáp naøy tôùi toáp
khaùc, tieán leân cho maø ñaùnh, sau lính sôï, khoâng daùm ñaùnh nöõa, roát cuoäc coù hai
ngöôøi cheát vaø 320 ngöôøi bò thöông.
Töø luùc ñoù AÁn Ñoä ñaõ daønh ñöôïc töï do roài. Ngöôøi AÁn ñaõ toû cho theá giôùi thaáy söï
daõ man cuûa phöông Taây, thaáy tinh thaàn baát khuaát cuûa phöông Ñoâng vaø suùng
oáng cuûa Anh voâ hieäu löïc tröôùc tinh thaàn hy sinh ñoù.
Sau vuï ñoù chính phuû Anh phaûi thaû oâng ra, coâng nhaän nguyeân taéc ñoäc laäp cuûa
AÁn, baõi boû thueá muoái vaø toå chöùc hoäi nghò baøn troøn thöù nhì ôû Luaân Ñoân, cho caùc
ñaïi bieåu quoác hoäi ñöôïc tham gia.
Hoäi nghò laàn naøy ñaõ thaát baïi, cuõng vì leõ ngöôøi Anh chöa chòu, baøy möu moâ
chia reõ AÁn - Hoài laøm cho hai beân khoù thoaû thuaän vôùi nhau ñöôïc.
Nhöng nhôø laàn oâng qua Anh ñoù maø daân chuùng Anh hieåu oâng theâm, troïng oâng
theâm vaø coù theâm caûm tình vôùi daân toäc AÁn. Khi hay tin oâng ñöôïc vua vaø hoaøng
haäu Anh môøi tôùi hoaøng cung duøng traø. Caû nöôùc Anh xoân xao chôø ñôïi xem oâng aên
maëc ra sao. Thì cuõng vaãn laø chieác phaù, moät chieác khaên choaøng, moät ñoâi deùp, vôùi
moät caùi ñoàng hoà luûng laúng ôû ñaàu moät sôïi daây coät voâ thaét löng. Coù ngöôøi hoûi:
- 68 -
“OÂng aên maëc nhö vaäy khoâng thaáy laïnh sao?” OÂng cöôøi ñaùp: “Nhaø vua maëc nhieàu
aùo nhö vaäy, ñuû aám laây sang toâi roài.”
OÂng vui veû nieàm nôû vôùi moïi ngöôøi, ñuøa giôõn vôùi con nít Anh, xin pheùp coâng
an cho hai vieân thaùm töû hoä veä oâng qua YÙ chôi vôùi oâng tröôùc khi veà AÁn, giaùm ñoác
coâng an hoûi oâng vì leõ gì, oâng ñaùp: “Vì toâi coi hoï nhö ngöôøi trong gia ñình toâi.”
Heát thaûy caùc danh nhaân ñeàu ngöôõng moä oâng. Baùo chí ñua nhau keå nhöõng
chuyeän kyø thuù veà oâng. Duy coù moãi moät ngöôøi Anh gheùt oâng, laø Winston
Churchill. Churchill coù oùc quaù baûo thuû, suoát ñôøi chæ oâm aáp caùi moäng baûo toaøn ñeá
quoác Anh, neân duøng oâng, coù phaàn nhö sôï oâng nöõa, maø khoâng laøm gì noåi oâng.
Hoäi nghò baøn troøn thaát baïi. Ngöôøi Anh moät maët ñaøn aùp caùc nhaø caùch maïng.
Moät maët ñaët ra cheá ñoä baàu cöû rieâng bieät ñeå xuùi ngöôøi Hoài choáng ngöôøi AÁn. OÂng
tuyeät thöïc. Ngöôøi Hoài vì troïng oâng, töï yù xin ruùt boû cheá ñoä baàu rieâng. Theá laø
haønh ñoäng cuûa Anh thaát baïi.
Khi ñaïi chieán thöù nhì noå, oâng töï nghó khoâng neân thöøa cô Anh laâm nguy maø
traû thuø, neân long troïng höùa vôùi phoù vöông Anh laø seõ khoâng gaây roái cho Anh ôû
AÁn, nhöng khoâng cam ñoan raèng seõ xoâng vaøo voøng chieán ñaáu neáu laõnh thoå AÁn
bò ñe doïa. Ñaûng quoác hoäi AÁn cuõng ñôïi cho Anh, Myõ, Phaùp boû chính saùch ñeá quoác
ñi ñaõ roài môùi chòu cho AÁn ñöùng vaøo haøng nguõ ñoàng minh.
Nhöng luùc ñoù Churchill ñöông laøm thuû töôùng Anh, choáng laïi nguyeän voïng ñoù,
baûo khoâng khi naøo chòu chính tay mình laøm tan raõ ñeá quoác Anh.
Phaùp bò chieám ôû AÂu, roài tôùi Anh, Myõ ñaïi baïi ôû Thaùi Bình Döông. Töôùng quoác
xaõ Rommel vaøo tôùi cöûa ngoõ Ai Caäp. Nhieàu quan saùt vieân quaân söï lo ngaïi quaân
ñoäi Ñöùc seõ gaëp nhau treân ñaát AÁn. Moät phaùi quaù khích do Chandra Bose laøm thuû
laõnh, ñaõ hôïp taùc vôùi Nhaät.
Myõ vaø Trung Hoa thaáy tình hình nguy ngaäp, khuyeân Churchill nhöôïng boä ít
nhieàu ñeå daân toäc AÁn ñöùng vaøo phe töï do. Churchill baét ñaéc dó phaûi nghe, phaùi
Stafford Cripps qua AÁn thaêm doø yù kieán. Gandhi coi xong chöông trình cuûa
Cripps, baûo:
“Neáu chæ coù vaäy thoâi thì oâng neân ñaùp maùy bay veà Anh ngay toái nay ñi, ôû laïi
cuõng voâ ích.”
- 69 -
TAÄP I
Nhaän laøm sao ñöôïc moät chöông trình chia nöôùc AÁn laøm nhieàu nöôùc nhoû: moät
nöôùc cuûa AÁn, moät nöôùc cuûa Hoài, moät nöôùc cuûa ngöôøi Sikh, moät nöôùc cuûa tieåu
vöông do Anh giaät daây...
Naêm 1942 quaân ñoäi Nhaät ñaõ tieán ñeán saùt bieân thuyø AÁn maø thaùi ñoä chính phuû
Anh vaãn chöa coù gì thay ñoåi, Ñaûng Quoác Ñaïi baét ñaéc dó phaûi phaùt ñoäng moät
phong traøo baát hôïp taùc vaø tuyeân boá seõ duøng ñeán voõ khí, neáu caàn. Töùc thì Gandhi
vaø Nerhu bò baét giam. Daân chuùng noåi loaïn leân, ñoát phaù coâng sôû, ñöôøng daây theùp,
ñöôøng xe löûa, haønh hung ngöôøi Anh. Caùc ñaûng caùch maïng ngaám ngaàm toå chöùc
cuoäc khaùng chieán.
ÔÛ trong khaùm Gandhi tuyeät thöïc 21 ngaøy ñeå phaûn khaùng söï ñoäc taøi cuûa Anh.
Anh vaãn khoâng thay ñoåi thaùi ñoä, nhöng ít laâu sau, thaáy oâng yeáu quaù, traû töï do
cho oâng. Laàn ñoù laø laàn choùt oâng bò nhoát trong nguïc cuûa ngöôøi Anh. Tính ra oâng
ñaõ soáng 2.089 ngaøy trong caùc nhaø khaùm ôû AÁn vaø 249 ngaøy trong caùc nhaø khaùm ôû
Nam Phi.
Ñaïi chieán thöù nhì keát thuùc. Daân chuùng Anh môøi Churchill ruùt lui. Ñeå Attlee,
moät nhaân vaät ñaûng Lao ñoäng leân thay, haàu thoaùt ñöôïc naïn ñoäc taøi caàn thieát
trong chieán tranh maø tai haïi thôøi bình. Do ñoù chính saùch Anh ñoái vôùi AÁn cuõng
thay ñoåi.
Moät phaùi ñoaøn ñöôïc gôûi qua AÁn. Phaùi ñoaøn coù thieän chí traû laïi töï do cho AÁn
nhöng bò chia reõ trong maáy theá kyû vì chaùnh saùch hieåm ñoäc cuûa Anh. Daân toäc AÁn
khoù thoáng nhaát ñöôïc. Lieân ñoaøn Hoài giaùo nhaát ñònh ñoøi chia AÁn ra laøm hai, moät
cuûa AÁn vaø moät cuûa Hoài. Yinnah, ngöôøi caàm ñaàu lieân ñoaøn Hoài giaùo vaø Nerhu
choáng nhau. AÁn vaø Hoài gieát nhau treân khaép coõi. Gandhi thaân haønh tôùi töøng nôi
ñeå giaøn xeáp. Luùc ñoù oâng ñaõ 77 tuoåi, maø vaãn phaûi ñi lang thang trong nhöõng
laøng xoùm boû hoang vaø chaùy dôû, ñeå ñau loøng muïc kích nhöõng caûnh töông taøn cuûa
ñoàng baøo, caûnh ñoå naùt cuûa xöù sôû. Ngöôøi ra hoâ haøo nhau ñem maùu ñeå röûa maùu
thì oâng keâu leân, “toâi seõ ôû ñaây moät naêm vaø neáu caàn, ñeán khi toâi cheát ñeå daäp taét
noåi oaùn thuø naøy”, oâng laøm vieäc hai möôi giôø moät ngaøy khoâng tieác gì taám thaân
taøn nöõa. OÂng moät mình tieán vaøo nhöõng choã nguy hieåm thì trong soá haøng vaïn
haøng öùc ngöôøi cuoàng tín, ñöông caêm thuø, thieáu gì keû öùc oâng ñaõ ngaên caám söï traû
thuø maø muoán haïi oâng.
- 70 -
Roát cuoäc oâng cuõng vaãn thaát baïi: naêm 1947, AÁn ñoä bò chia ñoâi thaønh AÁn vaø
Hoài (töùc Pakistan), maø Hoài coù hai khu vöïc. Moät ôû ñoâng moät ôû taây, giöõa laø AÁn.
OÂng ñau xoùt voâ cuøng. Ngaøy leã ñoäc laäp, Nerhu môøi oâng tôùi Delhi döï leã. OÂng
khoâng tôùi, ôû Calcutta tuïng kinh vaø tuyeät thöïc. OÂng tuyeân boá: “Theá laø ba möôi
hai naêm tranh ñaáu ñeå ñi tôùi moät keát quaû khoâng veû vang chuùt naøo ca.û” Baïn coù
thaáy ñöùc ñoä cao caû, can ñaûm voâ bieân cuûa oâng khoâng? Suoát ñôøi taän tuïy. Baûy möôi
taùm tuoåi thaát baïi maø vaãn cöù hy sinh.
Hoài xöa thaùnh Francoisd d’Assise ñöông cuoác vöôøn thì coù keû hoûi: “Neáu coù
ngöôøi cho oâng hay raèng oâng seõ cheát hoâm nay, tröôùc khi maët trôøi laën, thì oâng laøm
gì?” Thaùnh ñaùp: “Toâi seõ cuoác cho xong khu vöôøn cuûa toâi”. Gandhi cuõng tieáp tuïc
khu vöôøn cuûa oâng, maëc daàu bieát raèng seõ khoâng soáng ñöôïc bao laâu nöõa.
Nehru khi chòu cho AÁn chia hai laø coù yù muoán traùnh noäi chieán. Chính phuû Anh
bieát khoâng theå giöõ AÁn Ñoä ñöôïc nöõa cho neân coù thaùi ñoä soáng cheát maëc bay.
Gandhi phaûn ñoái, muoán ñeå giaûi quyeát laàn laàn caùc noãi khoù khaên, haàu thöïc hieän
söï thoáng nhaát. Nhöng khoâng ai nghe oâng, vaø ñuùng nhö lôøi oâng tieân ñoaùn, söï
chia reõ laøm cho người AÁn Ñoä ñieâu linh.
Sau khi chia reõ, nhöõng ngöôøi AÁn ôû trong khu vöïc Hoài vaø nhöõng ngöôøi Hoài ôû
trong khu vöïc AÁn phaûi boû heát gia taøi saûn nghieäp, boàng beá nhau di cö veà khu vöïc
cuûa mình. ÔÛ laïi thì seõ bò taøn saùt vì loøng oaùn thuø cuûa keû khaùc toân giaùo. Baïn ñaõ
ñöôïc muïc kích phaàn naøo caûnh ñau khoå cuûa ñoàng baøo di cö maáy naêm tröôùc. AÁy laø
môùi coù khoaûng 800.000 ngöôøi. Maø söï di cö ñaõ ñöôïc saép ñaët tröôùc roài. Baây giôø
baïn haõy töôûng töôïng cuoäc di cö cuûa AÁn vaø Hoài naêm 1947. Töøng ñoaøn xe vaø
ngöôøi, coù ñoaøn daøi caû traêm caây soá, ñi haøng ngaøn caây soá trong naéng buïi, möa vaø
buøn, Tröôùc sau coù 15 trieäu ngöôøi boû nhaø cöûa ñeå ñi tìm beänh taät, caûnh ñoùi vaø
caûnh cheát, treân maët ngöôøi naøo cuõng coù nhöõng neùt ñau thöông vaø caêm hôøn. Hoï
cheát nhö raï ôû giöõa ñöôøng vì dòch taû, vì leân ñaäu, vì ñoùi khaùt. Coù khi hai ñoaøn AÁn
vaø Hoài gaëp nhau vaø cuoäc hoãn chieán noåi leân döõ doäi gheâ gôùm. Tieáng ngöôøi khoùc
nhö di. Quaï, keân keân bay löôïn töøng ñaøn ôû treân khoâng, saø xuoáng moå, ræa nhöõng
thaân theå ñeå laïi treân ñoàng. Ñaâu ñaâu cuõng laø caûnh nhaø chaùy, ñoàng hoang. Trong
lòch söû nhaân loaïi coù leõ chöa coù cuoäc di cö naøo thaûm thöông nhö vaäy. Nhaø caàm
quyeàn Delhi cho lính ra ngoaøi chaâu thaønh Delhi caûn ñoaøn di cö khoâng ñöôïc voâ
thaønh, sôï maát traät töï veä sinh, nhöng hoï cöù uøa vaøo, chieám cöù caùc vöôøn hoa, ñình
chuøa, cöôùp phaù caùc cöûa tieäm. Luùc ñoù con ngöôøi trôû veà ñôøi daõ man, thôøi aên loâng ôû
loã.
- 71 -
TAÄP I
Tröôùc caûnh aáy Gandhi caøng ñau xoùt vì thaáy mình baát löïc. Ngaøy muøng 2 thaùng
10 naêm 1947, khaép theá giôùi gôûi lôøi möøng leã thoï 78 tuoåi cuûa oâng. OÂng chæ thôû
daøi:
“Caùc ngaøi gôûi nhöõng lôøi phaân öu cho toâi thì phaûi hôn. Toâi ñau khoå quaù... toâi
khoâng theå naøo soáng ñeå nhìn caûnh cheát choùc, saùt haïi nhau nhö theá naøy.”
Nhöng oâng vaãn hoaït ñoäng. Suoát ngaøy oâng chaïy khaép chaâu thaønh Calcutta an
uûi caùc ngöôøi di cö, quyeân tieàn mua meàn, vaûi, gaïo cho hoï. Heã nghe ôû ñaâu coù söï
gaây loän giöõa AÁn vaø Hoài laø oâng tôùi hoaø giaûi. Ngöôøi ta keå cho oâng nghe nhöõng
haønh ñoäng daõ man ñeán ñöùt ruoät. Coù keû naém caúng moät ñöùa beù quay maáy voøng
roài quaät ñaàu noù vaøo töôøng. Coù keû laïi caàm hai chaân moät ñöùa treû maø xeù ñoâi ra.
Moät laàn, moät haøng AÁn bò ngöôøi Hoài taán coâng. Ñaøn baø con gaùi sôï quaù, ñöùng neùp
vaøo nhau treân bôø moät caùi gieáng saâu, moät ngöôøi nhaûy xuoáng, ngöôøi khaùc nhaûy
theo. Trong boán phuùt 73 ngöôøi ñaøn baø choân thaây trong gieáng. Nghe nhöõng
chuyeän ñoù oâng thôû daøi: “Cöù laáy oaùn traû oaùn thì AÁn ñoä seõ tôùi caûnh dieät vong
thoâi.”
Nhieàu ngöôøi AÁn cuoàng nhieät, thaáy oâng hoaø giaûi giaän döõ cho laø oâng beânh vöïc
ngöôøi Hoài, muoán haïi oâng, neùm gaïch ñaù vaøo oâng. Chính phuû sôï nguy ñeán tính
maïng oâng, cho lính hoä veä, oâng töø choái, cöù moät mình xoâng pha vaøo nhöõng ñaùm
ñoâng phaãn uaát, ñeå laøm dòu loøng caêm hôøn cuûa hoï xuoáng.
YÙ oâng muoán deïp noãi oaùn ôû Calcutta roài seõ ñi Pakistan an uûi ngöôøi Hoài, nhöng
tôùi ñaàu naêm 1948 maø tình hình ôû Culutta vaãn chöa yeân. OÂng quyeát ñònh tuyeät
thöïc ñeå keâu goïi löông taâm cuûa taát caû moïi ngöôøi.
Laàn naøy söùc oâng suy, môùi ngaøy thöù ba maø oâng ñaõ suùt ñi moãi ngaøy nöûa kiloâ,
roài oâng tieåu tieän khoâng ñöôïc. OÂng naèm co quaép nhö moät baøo thai, maét nhaém,
neùt maët ñau ñôùn, mình truøm moät caùi meàn traéng. Quaàn chuùng xuùm ñoâng tröôùc
nhaø oâng caàu nguyeän cho oâng. Caùc ñoaøn theå, caùc giaùo phaùi gôûi ñaïi dieän ñeán thaêm
oâng. Hoï hoïp nhau luoân naêm ngaøy tìm moät giaûi phaùp naøo coù theå laøm thoaû loøng
oâng ñöôïc.
Ngaøy 17 thaùng gieâng oâng noân khan, tình caûnh raát nguy ngaäp. Nehru thaáy vaäy,
böng maët khoùc. Hoâm sau caùc nhaø caàm quyeàn AÁn vaø caùc ñaïi bieåu moïi giôùi, moïi
giaùo phaùi kyù giaáy cam keát boài thöôøng cho nhöõng ngöôøi Hoài bò taøn phaù ôû Calcutta
- 72 -
moät soá tieàn laø 55.000.000 AÁn kim, baûo veä tín maïng, taøi saûn cuûa ngöôøi Hoài, baûo
ñaûm cho ñeàn thôø cuûa ngöôøi Hoài khoûi bò taøn phaù, cho ngöôøi Hoài coù theå laøm aên
yeân oån.
Hoï kyù xong roài ñoïc cho Gandhi nghe. OÂng loä veû vui möøng, boû tuyeät thöïc vaø
caàu trôøi ñöôïc soáng theâm nhieàu naêm nöõa ñeå thöïc hieän xöù maïng söù maïng hoaø giaûi
Hoài, AÁn trong khaép xöù, chöù khoâng chæ rieâng trong khu vöïc Delhi, Calcutta.
Khoâng ngôø chính vì tôø cam keát ñoù maø Gandhi gaëp hoïa. Toå chöùc R.S.S
(Rashtriya Sevak Sangha) goàm nhöõng thanh nieân baïo ñoäng cuoàng nhieät, baøi tröø
Hoài giaùo, chæ muoán dieät Hoài giaùo ñeå thoáng nhaát quoác gia, baát maõn veà khoaûn 550
trieäu boài thöôøng cho ngöôøi Hoài.
Hai ngaøy sau vuï tuyeät thöïc keå treân, Gandhi laïi ñaøn ñeå caàu nguyeän. Ñöông luùc
thuyeát phaùp thì coù moät tieáng noå. OÂng hoûi: “Caùi gì theá?,” ñaùp: “Chuùng toâi cuõng
khoâng ro.õ” Quaàn chuùng xoân xao. OÂng baûo: “Thoâi ñöøng baän taâm vaøo caùi ñoù. Nghe
toâi ñaây!”
Tieáng noå ñoù laø moät tieáng löïu ñaïn cuûa moät ñaûng vieân RSS. Neùm vaøo oâng maø
khoâng truùng, teân y laø Madan Lai, ôû Punjab di cö laïi Delhi. Bò baét y noùi: “Toâi ñaõ
thaáy taän maét toâi nhöõng ngöôøi AÁn bò baén ôû Punjab...”
Gandhi khoâng traùch y, baûo: “Ñöøng ai khinh thanh nieân laàm ñöôøng laïc loái aáy,
chaéc anh ta cho toâi laø keû thuø cuûa AÁn Ñoä, cuûa AÁn giaùo. Caùc ñoàng chí cuûa anh ta
neân khuyeân anh ta ñi. Baïo ñoäng khoâng phaûi laø phöông saùch ñeå cöùu vôùt vôùi AÁn
Ñoä”. Roài oâng yeâu caàu sôû caûnh saùt vaø moân ñeä cuûa oâng ñoái ñaõi töû teá vôùi Mandan
laïi.
Vuï aùm saùt ñoù huït. Hoâm sau laïi xaûy ra moät vuï nöõa. Laàn naøy thì Naltrouram
Vinayak Godse baén truùng oâng. Godse raát troïng oâng, khoâng oaùn gì oâng heát, tröôùc
khi baén, coøn kính caån vaùi oâng. Y cuõng laø moät ñaûng vieân R.S.S, khoâng muoán cho
oâng beân vöïc ngöôøi Hoài, neân phaûi ñau loøng maø haï saùt oâng. Coù leõ Gandhi muoán
beânh vöïc ngöôøi Hoài thaät, maø nhö vaäy laø phaûi vì treân xöù AÁn, ngöôøi Hoài laø thieåu
soá.
Nhö baïn ñaõ bieát, tôùi phaùt suùng thöù ba, Gandhi laåm baãm kheõ: ‘Trôøi ôi,” roài
ngaõ guïc xuoáng.
- 73 -
TAÄP I
Hoài oâng coøn ôû Nam phi, coù laàn hay tin moät ngöôøi AÁn doïa gieát oâng, oâng noùi:
“Ai maø khoâng cheát? Cheát do taïi moät ngöôøi baïn, ñoái vôùi toâi, coøn hôn laø cheát vì
beänh hay moät caùi gì khaùc.” Ngôø ñaâu oâng ñaõ linh caûm ñöôïc caùi cheát cuûa oâng töø
hoài ñoù.
Maø lôøi pheâ bình döôùi ñaây cuûa Tagore cuõng ñuùng nöõa: “Coù leõ thaùnh Gandhi
khoâng thaønh coâng. Coù leõ Thaùnh seõ thaát baïi nhö Thích Ca ñaõ thaát baïi, nhö
Gieâsu ñaõ thaát baïi, khoâng dieät ñöôïc loøng aùc ñoäc cuûa loaøi ngöôøi, nhöng loaøi ngöôøi
luoân luoân nhôù tôùi Thaùnh, vì Thaùnh ñaõ ñem ñôøi mình ra laøm moät baøi hoïc cho
muoân theá heä veà sau.”
Gandhi laø moät vò Thaùnh thaät söï, suoát cuoäc ñôøi cuûa oâng ñaáu tranh cho LOØNG
YEÂU THÖÔNG, oâng luoân luoân mang loøng yeâu thöông ñeán moïi ngöôøi, duø ngöôøi
ñoù laø keû thuø cuûa queâ höông oâng, daõ man gieát daân toäc oâng, boû tuø vaø treo coå oâng,
nhöng oâng tha thöù vaø yeâu thöông cho ñeán khi bò baén cheát. OÂng bò baén cheát laø do
moïi ngöôøi chöa coù LOØNG YEÂU THÖÔNG, neáu moïi ngöôøi coù loøng yeâu thöông nhö
oâng thì laøm sao oâng bò gieát. Cho neân OÂng Tagore noùi raát ñuùng: “Coù leõ thaùnh
Gandhi khoâng thaønh coâng. Coù leõ Thaùnh seõ thaát baïi nhö Thích Ca ñaõ
thaát baïi, nhö Giesu ñaõ thaát baïi, khoâng dieät ñöôïc loøng aùc ñoäc cuûa loaøi
ngöôøi, nhöng loaøi ngöôøi luoân luoân nhôù tôùi Thaùnh, vì Thaùnh ñaõ ñem ñôøi
mình ra laøm moät baøi hoïc cho muoân theá heä veà sau.”
Taát caû nhöõng baäc Thaùnh luoân luoân muoán cho ñôøi THÖÔNG YEÂU nhau, nhöng
khoâng ai dieät ñöôïc loøng aùc ñoäc, neân caùc vò Thaùnh ñaønh thaát baïi, nhöng trong söï
thaát baïi cuûa caùc Ngaøi luùc naøo caùc Ngaøi cuõng muoán daâng taëng LOØNG YEÂU
THÖÔNG cho taát caû.
HẾT
*****
**
*
- 74 -
MỤC LỤC
Lời nói đầu
5
Nơi trở về
4
Loøng yeâu thöông cuûa Carolyn
6
Loøng yeâu thöông cuûa Brian
13
Loøng yeâu thöông cuûa Robetti
17
Loøng yeäu thöông cuûa Mario
18
Loøng yeâu thöông Toå quoác
23
Toân troïng söï soáng cuûa mình vaø ngöôøi laø yeâu thöông toå quoác
26
Loøng yeâu thöông bạn bè giữa Bá Nha và Tử Kỳ
33
Loøng yeâu thöông cuûa thaùnh Mahatma Gandhi
51
Mục lục
75
*******
****
**
Saùch do HT. THÍCH THOÂNG LAÏC vieát khoâng ñöôïc baùn chæ kính bieáu cho
moïi ngöôøi.
- 75 -
TAÄP I
NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO
Soá 4 – Loâ 11 – Traàn Duy Höng – Haø Noäi
ÑT: 04. 5566701 – Fax: 04. 5566702
Chòu traùch nhieäm xuaát baûn
Nguyeãn Coâng Oaùnh
Bieân taäp
Traàn Xuaân Lyù
Trình baøy, söûa baûn in
Nguyeãn Thò Haø
Doái taùc lieân keát:
TU VIEÄN CHÔN NHÖ
TRAÛNG BAØNG TAÂY NINH
ÑT: 066. 3880178
DÑ: 06185535975
*******
Muốn tìm hiểu thêm giáo pháp của Thầy Thích Thông Lạc xin vào trang
www.chonlac.org
www.chonnhu.net
Soá löôïng in: 2.000 baûn, khoå: 14,5x20,5 cm
In taïi coâng ty TNHH 1 thaønh vieân in NLÑ.
Soá:131 Coáng Quyønh, Q1, TPHCM-ÑT: 38374604
- 76 -

Trưỡng Lão Thích Thông Lạc

Transcrição

Documentos relacionados

Báo Mục Vụ Tháng 6.2014

St. Christopher House

Hướng Dẫn Sử Dụng Nhanh

Caùch Baàu Laù Phieáu Cuûa Quyù Vò

D:\My Documents\Nhac Tong Hop Nhieu Tac Gia\Sibelius\alleluia

D:\My Documents\Thu Vien Thanh Ca\Nguyen Duy\Sibelius\Huong

Encore: F:\Sach nhac TT\Hoa Khuc Ta On