I Tavi

Transcrição

I Tavi
avtoris stili daculia
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti
humanitarul mecnierebaTa fakulteti
qarTuli literaturis instituti
irina javaxaZe
qarTuli agiografiuli nawarmoebebis siuJetur-kompoziciuri
mimarTeba naTargmn agiografiasTan
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis
filologiis doqtoris (Ph.D.) akademiuri xarisxis mosapoveblad
warmodgenili
d i s e r t a c i a
samecniero xelmZRvaneli: filologiis mecnierebaTa doqtori,
profesori elguja xinTibiZe
T b i l i s i
2009
S i n a a r s i
Sesavali
Tavi I
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
siuJetur-kompoziciuri urTierTmimarTebani `cxovrebaTa~
Janris qarTul originalur agiografiaSi -----------------------------
Tavi II
7
siuJetur-kompoziciuri urTierTmimarTebani `cxovrebaTa~
Janris naTargmn agiografiaSi
Tavi III
2
-------------------------------------- 47
siuJetur-kompoziciuri Sablonebi `iovane damaskelis da
kozman ierusalimelisa~ da `wminda paxomiosis cxovrebebSi~---92
Tavi IV
siuJetur-kompoziciuri urTierTmimarTebani `wamebaTa~
Janris qarTul originalur agiografiaSi ----------------------------- 110
Tavi V
siuJetur-kompoziciuri urTierTmimarTebani `wamebaTa~
Janris naTargmn agiografiaSi -------------------------------------------------- 128
daskvna ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- 145
gamoyenebuli literatura ----------------------------------------------------------------------- 162
1
Sesavali
saqarTveloSi
qristianobis
saxelmwifo
religiad
gamocxadebam
xeli Seuwyo mis kulturul kavSirebs rogorc aRmosavleTis, aseve
dasavleTis
qristian
xalxTan,
miuxedavad
imisa,
rom
saqarTvelos
odiTganve Tavisi geografiuli mdebareobis gamo mtkice kavSirebi hqonda
am qveynebTan.
orientacia
qarTlis
aiRo
saqarTvelos pirvel naxevarSi kulturul-literaturuli
mimarTuli
hqonda
kaTalikosis,
aRmosavleTisaken,
kirionis
monofizitobidan
VII
xelmZRvanelobiT
diofizitobaze
saukunidan
saqarTvelom
gadmosvliT
ki
gezi
qristianuli
dasavleTisaken, kerZod - bizantiisaken (60, gv. 13-14). es kavSirebi, cxadia,
literaturis
sferozec
vrceldeboda.
miuxedavad
am
SemoqmedebiTi
urTierTobisa, qarTul mwerlobas ar daukargavs Tavisi TviTmyofadoba
da ar `aTqvefila~ berZnul kulturaSi. man aramcTu SeinarCuna Tavisi
damoukidebloba,
originaluroba,
ufro
metic
metoqeobac
ki
gauwia
bizantiur mwerlobas (60, gv. 15).
V
saukunidan
aRmosavleTSi
saqarTveloSi,
ufro
adre,
iseve,
fexi
rogorc
moikida
dasavleTsa
agiografiuli
da
Janris
literaturam, romelmac Cveni mwerlobis vrceli periodi moicva.
ramdenadac istoriulad saqarTveloSi religiuri sfero mterTa
Semosevebis
gamo
garkveuli
safrTxis
winaSe
dgeboda,
amdenad,
k.
kekeliZis azriT, pirvel periodSi qarTuli mwerlobis gansakuTrebul
interess agiografiuli Janris Txzulebebis Targmnisadmi ganapirobebda
qristianuli sarwmunoebis ganmtkicebis aucilebloba
periodSi
Seiqmna
agiografia
aris
qarTvel
wmindanTa
originaluri
`cxovrebebi~.
sasuliero
(24, gv. 500). am
swored
mwerlobis
qarTuli
suliskveTebis
mkveTri gamomxatveli. `evstaTi mcxeTelis martviloba,~ `abo Tbilelis
wameba,~
`wminda
ninos
cxovreba,~
`serapion
zarzmelis
cxovreba~
qarTuli
literaturis
pirvel
da
`asurel
moRvaweTa
`grigol
periodSi
cxovrebani,~
xanZTelis
TandaTan
cxovreba~
Camoayalibeben
qarTul erovnul agiografiul stils, romelic datvirTulia erovnuli
SemarTebiT
(`abo
Tbilelis
wameba~),
mowodebulia
nacionaluri
2
saeklesio tradiciis Seqmnisaken (`wminda ninos cxovreba~) da amave dros
mxatvruli sityvis srulyofiT Tvals usworebs saeklesio literaturis
msoflio standartebs (`grigol xanZTelis cxovreba~)~ (60, gv. 15).
iv.
javaxiSvili
did
mniSvnelobas
aniWebs
`cxovrebaTa~
da
`wamebaTa~ Seswavlas. igi qarTuli saistorio mwerlobis warmoSobaze
msjelobis dros aRniSnavs, rom `qarTuli samoqalaqo saistorio dargi
qarTuli saeklesio mwerlobisagan ganviTarda da warmoiSva. amas sxvaTa
Soris is garemoebac xmamaRla hRaRadebs, rom Zvel qarTul mwerlobaSi
samoqalaqo
saistorio
dargis
Txzulebebis
aRmniSvnel
saxelad
da
terminad saeklesio saistorio dargsaviT igive `cxoreba~ ixmareboda~
(61,
gv.
26-27).
mecnieris
azriT,
qarTuli
saistorio
mwerlobis
SeswavlisaTvis upirveles yovlisa saWiroa Seswavlili iqnas qarTvel
martvilTa da wmindanTa `cxovrebebi~.
dReisaTvis
arsebiT
Tanamedrove
mniSvnelobas
filologia
aniWebs
da
sxvadasxva
literaturaTmcodneoba
qveynis
literaturaTa
Seswavlasa da kvlevas istoriul-SedarebiTi meTodiT (65, gv. 61). kvlevis
es meTodi xels uwyobs literaturaTa Soris struqturul, siuJetur,
kompoziciur paralelTa Ziebas da maT Soris msgavseba-gansxvavebebis
dadgenas.
ramdenadac Cveni sadisertacio Temis interesis sagans warmoadgens
agiografiul
sasurveli
TxzulebaTa
iqneba
oriode
siuJetur-kompoziciuri
sityviT
SevexoT
Taviseburebebi,
termin
`kompoziciis~
warmoSobas da mis daniSnulebas.
sazogadod, unda iTqvas, Tanamedrove literaturaTmcodneobaSi am
terminis
Sesaxeb
jer
kidev
ar
arsebobs
erTiani,
mkveTrad
Camoyalibebuli azri. kompoziciis Teoriis SemuSavebis idea ekuTvniT
antikur
avtorebs,
mis
Sesaxeb
saubaria
jer
kidev
aristoteles
`poetikaSi~ tragediaTa ganxilvis dros. aristotele tragediis eqvs
Semadgenel nawilTa Soris upiratesobas aniWebs `fabulas~ anu `ambavs~
da
masTan
erTad
Sedgenilobas,~
`moqmedebaTa
romelTa
saerTo
erTobliobiT
qargas~
iwereba
anu
`moqmedebaTa
tragedia.
avtori
msjelobs fabulis `martiv~ da `daxlarTul~ saxeebze da bolos igi
moqmedebaTa ganlagebisaTvis eZebs moxdenil formebs (3, gv. 83-88; 4, gv. 133
25; 27, gv. 56-57). kompoziciis Sesaxeb mogvianebiT mravali mosazreba
gamoiTqva.
maT
Soris
sainteresoa
i.
mukarovskis,
i.
tinianovis,
m.
baxtinisa da sxvaTa mosazrebebi. am gansazRvrebaTa simravleSi albaT
yvelaze
ufro
misaRebia
miTiTeba
kompoziciis
rolze,
rogorc
Txzulebis maorganizebel komponentze, formisa da Sinaarsis erTianobis
TvalsazrisiT mxatvruli nawarmoebis sistemaSi (63, gv. 6-18). 1
Cveni
interesis
sagans
qarTul
originalur
da
naTargmn
agiografiul TxzulebaTa kompoziciis problema da masTan dakavSirebiT
wamoWrili sakiTxebi warmoadgens.
r. baramiZe erT-erTi pirvelTagani Seexo qarTuli agiografiuli
Txzulebebis
kompoziciis
gamaxvilebulia
kompoziciaze,
magaliTad,
sakiTxs.
mis
literaturul-Teoriul
rogorc
iakob
Txzulebis
curtavelis
araerT
naSromSi
problemebze
da,
maorganizebel
mwerluri
yuradReba
kerZod,
komponentze.
ostatobis,
nawarmoebis
detalebis damuSavebis procesze saubrisas mkvlevari aRniSnavs: `is,
upirvelesad, beletristia da qmnis srulfasovan kompoziciurad Sekrul
mxatvrul
nawarmoebs,
romelSiac
personaJis
yoveli
moqmedeba,
mdgomareoba damarwmunebladaa motivirebuli, Txroba viTardeba Tavisi
Sinagani kanonebiT~ (6, gv. 141).
sayuradRebo mosazrebas gamoTqvams e. xinTibiZe Tavis naSromSi:
`VIII
saukunis
qarTvelma
mweralma
ioane
sabanisZem
qarTul
literaturaSi axali, manamde ucnobi motivi Semoitana. mweralma mTeli
Tavisi Txzuleba `abo Tbilelis wameba~ erT ideaze, erT dedaazrze
aago. igi gascda agiografiuli mwerlobis CarCos da agiografiuli
masala erTi RerZis garSemo daalaga. es erTi RerZi~ (59, gv. 92) ki,
mecnieris
azriT,
warmoadgenda
ioane
sabanisZis
mier
qarTul
literaturaSi erovnul-ganmaTavisuflebeli brZolis motivis SemoRebas
da
qarTuli
dayenebas
nacionaluri
kulturis
prestiJis
farTo
masStabiT
(59, gv. 92).
Zveli
qarTuli
mxatvruli
prozis
literaturul-esTetikur
problemebze saubrisas kompoziciis sakiTxs exeba agreTve r. siraZe.
1
zemore sakiTxze msjelobisas veyrdnobiT: Л. Г. Кайда, Стилистика текста: от теории композиции
– к декодированию, Москва, Издательство `Флинта~ , Издательство `Наука~, 2004.
4
sanimuSod
mogvyavs
erTi
sagulisxmo
epizodi
`abos
wamebis~
arqiteqtonikis Sesaxeb saubrisas: `abos wamebis~ kompozicia agebulia
`RerZuli simetriis~ mixedviT ... kompoziciuri wyobis amgvari modeli i.
sabanisZes
saSualebas
aZlevs
sayuradRebo
poetikuri
amocanebi
ganaxorcielos~ (35, gv. 78).
msgavs sakiTxebs miaqcevs yuradRebas Tavis naSromSi gr. farulava.
igi
nawarmoebTa
organizaciisa
msjelobisas
aRniSnavs,
kompoziciisa
saxesxvaobs
mTavari
gmirisa
da
rom
da
mxatvruli
`hagiografiuli
Tanamedrove
misi
garemos
sistemis
sistema
literaturul
ierarqiul
Sesaxeb
personaJTa
struqturasTan.
ganlagebaSi
adamianis
Sinagan samyarosa da gare-sinamdvilis urTierTmimarTebis garkveuli
gagebaa gamoxatuli~ (40, gv. 229).
Temis
amocanad
aqtualobidan
isaxavs
gamomdinare,
swored
qarTuli
Cveni
sadisertacio
originaluri
da
naSromi
naTargmni
agiografiuli Txzulebebis siuJetur-kompoziciur WrilSi ganxilvas,
maT Sedarebas, msgavsi Tu ganmasxvavebeli niSnebis gamovlenas.
naSromis
pirvel
agiografiisaTvis
Semdeg
cxovreba,~
dasawyisSi
damaxasiaTebel
ganvixilavT
Txzulebebs:
TavSi,
`serapion
xanZTelis
zarzmelis
saubaria
siuJetur-kompoziciur
`cxovrebaTa~
`grigol
mimoxilviTi
Janris
cxovreba,”
cxovreba,~
qarTul
`iovane
`iovane
Stampebze.
agiografiul
zedaznelis
da
efTvime
aTonelebis cxovreba,~ `ilarion qarTvelis cxovreba,~ `Siosa da evagres
cxovreba~ da `daviT garejelis cxovreba~. am TxzulebaTa ganxilvis da
siuJetur-kompoziciuri
TvalsazrisiT
urTierTSedarebis
safuZvelze
gamovlinda Zalian bevri saerTo damaxasiaTebeli elementi, romlebic
naSromSi davajgufeT saTanado sqemebis mixedviT. didi adgili davuTmeT
saswaulTmoqmedebaTa
aRweras,
maTSi
originaluri
Tu
tipuri
saswaulebis gamovlenas da agreTve maT dalagebas garkveuli sqemebis
mixedviT.
meore TavSi vsaubrobT `cxovrebaTa~ Janris naTargmn agiografiul
Txzulebebze,
ganvixileT
`antoni
didis
cxovreba~,
`Tevdosi
didis
cxovreba~, `efrem asuris cxovreba~, `saba ganwmendilis cxovreba~ da
`iovane oqropiris cxovreba~. Txzulebebs Soris arsebuli siuJetur-
5
kompoziciuri paralelebis dadgenis Sedegad davalageT isini garkveuli
sqemebis
mixedviT,
agreTve
movaxdineT
saswaulTmoqmedebaTa
klasificireba.
mesame
TavSi
Tanamedrove
kozman
maTSi
erTmaneTs
qarTul
ierusalimelis
gamovyaviT
enaze
SevadareT
bizantiuri
gadmoTargmnili
cxovreba~
agiografiuli
`wminda
`iovane
damaskelisa
paxomiosis
TxzulebebisaTvis
mwerlobidan
da
cxovrebasTan~.
damaxasiaTebeli
stili, kompoziciuri xerxebi da isinic SeZlebisdagavarad davajgufeT
sqemebis mixedviT, agreTve movaxdineT saswaulTmoqmedebaTa ganzogadeba.
Cveni
ganxilvis
sagani
meoTxe
TavSi
aris
`wamebaTa~
Janris
qarTuli agiografiuli Txzulebebi: `SuSanikis wameba~, `abo Tbilelis
wameba~, `evstaTi mcxeTelis martviloba~, `gobronis wameba~, `kostantikaxis martviloba~, `abibos nekreselis wameba~, `arCil mefis wameba~ da
`kolael
yrmaTa
wamebani~.
SeviswavleT
isini
siuJetur-kompoziciuri
xerxebis gadmocemis aspeqtiT da davinaxeT, rom agiografiuli Sablonis
TvalsazrisiT isini erTmaneTTan mkveTr msgavsebas avlenen. yuradReba
gavamaxvileT
saswaulTmoqmedebaTa
tipebis
warmoCenaze
da
bolos
SevecadeT es yvelaferi dagvelagebina saTanado sqemebis mixedviT.
naSromis mexuTe TavSi Seswavlili da gaanalizebulia `wamebaTa~
Janris naTargmni kimenuri agiografiuli Txzulebebi k. kekeliZis kimenis
I
da
II
tomidan.
yuradReba
SevaCereT
da
ganvixileT
`lukianozis
martviloba~, `miqaelis wameba~, `pansofi aleqsandrielis wameba~, `boas
martviloba~, `elianosis martviloba~ da `evgenias wameba~. siuJeturkompoziciuri
TvalTaxedviT
warmovaCineT
bevri
saerTo
Tu
ganmasxvavebeli agiografiuli elementi, movaxdineT maTi klasificireba
da Semdeg dawyoba sqemebis mixedviT. Sinaarsobrivi aspeqtiT davajgufeT
am TxzulebebSi aRwerili saswaulebic.
6
Tavi I
siuJetur-kompoziciuri urTierTmimarTebani `cxovrebaTa~
Janris qarTul originalur agiografiaSi
k.
kekeliZe
saTanadod
afasebda
literaturaTa
istoriul-
SedarebiTi meTodiT kvlevas da aRniSnavda, rom agiografiuli Janris
bizantiurma
garkveuli
mwerlobam
sqemebi,
trafaretis
bizantiur
saxe
jer
kidev
romelTac
miiRes
kulturul
da
winametafrasul
mkveTrad
romlebic
samyarosTan
xanaSi
Camoyalibebuli
Semdgom
SeimuSava
Sablonis,
savaldebulo
dakavSirebuli
yvela
gaxda
xalxis
mwerlobaSi, maT Soris _ qarTulSic, sadac `sqemebma gamovlineba poves
ara marto literaturul formaSi, aramed im siuJetur motivebSiac,
romelTac
am
Janris
literaturaSi
vxedavT.
qarTul-bizantiur
literaturul urTierTobaTa problemis morigi amocanaa gaTvaliswineba
paraleluri motivebisa~ (21, gv. 99).
k. kekeliZes, qarTuli saero mwerlobis warmoSobaze msjelobisas,
gamoyofili aqvs oTxi elementisagan Semdgari agiografiuli Txrobis
kompoziciuri Sablonebi, romlebic agiografiis sulierebiT aRsavse
personaJTagan Semdgom iqcnen saero mwerlobis gmirTa saxeebad (25, gv. 67). es elementebia:
1.
`wmindani~
bavSvobaSive
iCens
sulier
simSvenieres
da
avlens
im
Tvisebebs, romelnic mas yvelasgan gamorCeuls xdis.
2. `zrdasruli wmindani~ namdvili `sulieri gmiria~. is ebrZvis da
sZlevs
yovelgvar
amqveyniur
cdunebebs,
amarcxebs
adamianisa
Tu
cxovelis saxiT movlenil `eSmaks~ da flobs saswaulTqmedebis unars,
romelic mas bunebis kanonebze maRla ayenebs.
3. `wmindanis~ amqveyniuri cxovreba warmoadgens ganuwyvetel msaxurebasa
da erTgulebas RvTisadmi. uflis siyvarulisaTvis igi iTmens da itans
yovelgvar asketur Rvawlsa da Sromas. `wmindani~ namdvili `mijnuria~
RvTisa.
7
4. `sulieri gmiri~, anu `wmindani~, zogjer mowamebrivad aResruleba da
ewireba Tavis mizans, zogjerac xangrZlivi asketuri cxovrebis Semdeg
bunebrivi sikvdiliT kvdeba.
Semdgomma mecnierulma gamokvlevebma cxadyo, rom mxolod am oTxi
kompoziciuri
SabloniT
ver
amoiwureba
qarTul
agiografiul
mwerlobaSi motivTa da SablonTa raodenoba. amitom savsebiT misaRebia
r. siraZis Tvalsazrisi, rom qarTul agiografiul mwerlobaSi motivTa
da SablonTa raodenoba gacilebiT meti unda yofiliyo. misi azriT, es
kompoziciuri
Sablonebi
`adreve
magaliTad,
miTologiur
eposSi,
mwerlobasac
SeeZlo
es
aeRo;
arsebobda
xalxur
SemoqmedebaSi,
isini
agiografiul
saidanac
elementebi
agiografiuli
mwerlobis
warmoSobis Semdegac ganagrZobda arsebobas xalxur SemoqmedebaSi~ (36,
gv. 157).
agiografiuli Janris sxva tipis kompoziciur modelze miuTiTebs
e. xinTibiZe statiaSi `SuSanikis wameba~ da bizantiuri agiografiis
saTaveebi~. misi dakvirvebiT, erTmaneTisgan gansxvavdeba agiografiul
TxzulebaTa kompoziciuri modelebi bizantiuri mwerlobis adrindel
etapze (IV-VI s.) da Semdgom etapze. adrindel etapze agiografiul Janrs
ufro meti msgavseba aqvs antikur-berZnul literaturasTan. am periodis
agiografiul TxzulebebSi ufro metad aris warmoCenili cxovrebiseuli
faqtebi da detalebi: wmindanTa bavSvoba, misi erovnuli da socialuri
warmomavloba,
mSobelTa
cxovrebiseuli
faqtebi
da
religiuri
mrwamsi,
detalebi.
Semdgom
garemocva
etapze
da
sxva
agiografiuli
Txzulebis modeli erTgvarad icvleba, mwerlis yuradReba upiratesad
gadadis
wmindanis
sulier
amaRlebaze, mis asketur srulyofasa da
srulqmnilebaze da amis kvaldakval xdeba cxovrebiseuli faqtebisa da
detalebis maqsimalurad Semcireba (60, gv. 160-162).
sayuradRebo
Janris
mosazrebas
SablonurobasTan
gamoTqvams
dakavSirebiT.
r.
baramiZe
kerZod,
igi
agiografiuli
aRniSnavs,
rom
`agiografiuli JanrisaTvis damaxasiaTebeli Sablonuroba ganpirobebuli
iyo avtorTa msoflmxedvelobiT, kerZod, avtorebi xelmZRvanelobdnen
Teologiuri
moqalaqis
principebiT.
gemovnebasa
da
Tu
gaviTvaliswinebT
azrovnebis
stils,
adreuli
naTeli
saukunis
iqneba,
rom
8
agiografiis Sablonuroba ar gaiazreboda rogorc nakli, xarvezi~ (8, gv.
11).
am
da
sxva
damatebiT
kompoziciur
Sablonebze
amaxvilebs
yuradRebas n. soxaZe naSromSi `grigol didis `dialoRonis~ mimarTeba
`grigol xanZTelis cxovrebasTan. igi k. kekeliZis mier gamoyofil oTx
kompoziciur SablonTa ricxvs ocamde zrdis da miiCnevs, rom `es ricxvi
myari ar aris~ (38, gv. 169).
literaturaTa
istoriul-SedarebiTi
meTodiT
kvlevis
erT-erT
saintereso nimuSs warmoadgens agreTve nana ingoroyvas naSromi `grigol
xanZTelis cxovrebis~ mimarTebisaTvis `wminda antonis cxovrebasTan~.
naSromSi sisavsiTaa Seswavlili am or TxzulebaTa Soris arsebuli
siuJetur-kompoziciuri msgavseba-gansxvavebani (15, gv. 43-71).
Cveni
naSromis
TxzulebaTa
mizania
originalur
istoriul-SedarebiTi
da
meTodiT
naTargmn
agiografiul
kvleva,
kerZod,
maT
siuJetur-kompoziciur TaviseburebaTa, msgavseba-gansxvavebaTa warmoCena.
SevecdebiT
es
`cxovrebaTa~
sxvadasxva
mimarTebani
mixedviT,
ganvixiloT
radgan
qristianuli
Janrobrivad
`hagiografiul
erebis
`wamebaTa~
TxzulebaTa
saeklesio
da
simravle
mwerlobaSi,
maTi
urTierTmimarTeba, TargmanTa Taviseburebani, Janrobrivi specifika da
redaqciuli
nairsaxeobebi
am
dargs
urTules
sakvlev
obieqtad
warmoaCens da gansakuTrebul interess aRZravs~ (10, gv. 13-14).
winamdebare
TavSi
ganvixilavT
originalur
agiografiul
nawarmoebebs, SeZlebisdagvarad iqneba cda im msgavsi Tu ganmasxvavebeli
niSnebis
gamoyofisa,
romliTac
erTmaneTs
uaxlovdeba
esa
Tu
is
qarTuli agiografiuli Txzuleba.
Tavdapirvelad
ganvixilavT
`cxovrebaTa~
Janris
agiografiul
Zeglebs garkveuli sqemebis dajgufebis TvalTaxedviT.
1. TiTqmis yoveli agiografiuli nawarmoebis dasawyisSi an boloSi
avtoris
mier
daTariReba
avtori
xdeba
wmindanis
asaxelebs
cxovrebaSi~
Txzulebis
Txzulebis
gardacvalebis
Tavis
mocemulia
daweris
Seqmnis
vinaobasac.
rogorc
droc.
drois
periodis.
zogierT
magaliTad,
grigolis
dasaxelebulia
aRniSvna
`grigol
an
SemTxvevaSi
xanZTelis
gardacvalebis,
agreTve
kidev
avtoris
aseve
vinaoba:
9
`xolo iyo gardacvalebaÁ netarisa mamisa Cuenisa grigolisi ricxusa
weliwadTa misTasa as da meoresa welsa, qronikonsa oTxmeoc da erTsa.
aramed gardacvalebiTgan misiT daiwera cxorebaÁ ese misi Semdgomad
oTxmeoc da aTisa wlisa, dasabamiTgan gardasrulTa welTa equs aTas
xuTas ormeoc da meaToTxmetsa welsa ... xolo xancTisa winamZRurisa da
iovane Zmisa misisa da wignisa amis aRmwerelisa giorgi merCulisa,
samTave amaT erTad guls-modginebiTa daiwera xancTas Sina netarisa
grigolis cxorebaÁ ese~ (11, gv. 316-317). 1
igive suraTs vawydebiT `ilarion qarTvelis cxovrebaSi~. masSi
mocemulia wmindanis aRsasrulis daTariReba da avtoris vinaoba: `xolo
aResrula mamaÁ Cueni wmidaÁ ilarion Tuesa noembersa i∼T-sa, dResa
SabaTsa, Jamsa mexuTesa dRisasa, mefobasa basili makedonelisasa...~ (43,
gv. 29) 2
`xolo
basili
protoasikritman
da
filosofosman
da
Rirsman
monazonman aRwera cxorebaÁ wmidisaÁ amis~ (43, gv. 37).
msgavsi
viTarebaa
magaliTisaTvis
`iovane
mogvyavs
erTi
da
efTvime
mcire
aTonelebis
nawyveti:
cxovrebaSi~.
`aResrula
samgzis
sanatreli mamaÁ Cueni efTÂmi Tuesa maissa aTcametsa, dResa orSabaTsa,
indiktionsa aTerTmetsa, welTa dasabamiTgan soflisaÁT equs aTas xuTas
ocdameaTequsmetesa welsa~ (12, gv. 92). 3
2.
Txzulebis
TavmdablobiT
dasawyisSi
cdilobs,
avtori
gangvimartos
agiografisTvis
wmindanis
niSandoblivi
cxovrebis
aRweris
survili. igi xazs usvams Tavis uRirsobas am sapasuxismgeblo saqmis
warmarTvaSi da mkiTxvelisgan iTxovs Sendobas. `serapion zarzmelis
cxovrebaSi~ agiografi avtori aRniSnavs: `da Sromis-moyuarebiT visminoT
mcire
ese
cxorebisa
sityÂsamieri
misisa
da
gamoxatvaÁ
awindelisa
vrcelisa
aqa
mis
friad
SemokrebisaÁ.
sawadelisa
xolo
cremliT
vevedrebi siyuarulsa Tquensa yolad uRirsi ese, raÁTa Tana-lmobil
1
vimowmebT: giorgi merCule, `SromaÁ da moRuawebaÁ grigolisi arqimandritisaÁ
xancTisa da Satberdisa aRmaSenebelisaÁ~, Zveli qarTuli agiografiuli literaturis
Zeglebi, wigni I, (V-Xss.), Tb., 1963.
2 vimowmebT: `cxorebaÁ da moqalaqobaÁ ilarion qarTvelisaÁ~, Zveli qarTuli
agiografiuli literaturis Zeglebi, wigni II, (XI-XVss.), Tb., 1967.
3 vimowmebT: giorgi mTawmideli, `cxorebaÁ iovanesi da efTÂmesi~, Zveli qarTuli
agiografiuli literaturis Zeglebi, wigni II, (XI-XVss.), Tb., 1967.
10
iqmneT uZlurebisa Cemisa mocemad sityuaÁ Rirsi aRebasa pirisa Cemisasa
sityÂsa
mier
usityuTa
sityÂer-myofelisa
da
uZlurTa
ganmaZlierebelisa, rameTu iwyebs sityuaÁ dasabamsa cxorebisa misisasa~
(45, gv. 321). 1
`grigol xanZTelis cxovrebaSi~ ki giorgi merCule ambobs: `aramed
aw me, vinaÁTgan ver Zal-mic mouklebelad locvaÁ da sulelTa yovelTa
udares var, naklulevanebaÁ Cemi ara miflobs dumilad da zogs-raÁme
umjobesad
Semiracxies,
raÁTa
vityodi
Rirsad
cxorebasa
RmerT-
SemosilTa kacTasa, netarisa mamisa Cuenisa grigolisa da moyuasTa da
mowafeTa misTasa madliTa da SewevniTa RmrTisaÁTa ... da netarTa maT
oxiTa vpovo orkerZove lxinebaÁ uZlurebaTa CemTaÁ esreT sityuaTa amaT
wesiTa~ (11, gv. 248-249).
igive grZnobiT aris gamsWvaluli giorgi mTawmindeli `iovane da
efTvime aTonelebis cxovrebis~ aRweris dros.
3. agiografi cdilobs, daarwmunos mkiTxveli Tavisi naambobis
WeSmaritebaSi. da igi asaxelebs im pirebs, ZiriTadad wminda mamaTa
sulier Svilebs, romelTaganac smenia es yovelive. magaliTad, giorgi
merCulem aRwera ambavi `WeSmaritad Txrobili mowafeTagan da mowafis
mowafeTagan mis wmidisaTa~ (11, gv. 248-249).
`ilarion qarTvelis cxovrebac~ aRwera basili protoasikritman
`viTarca iswava mowafeTagan wmidisaTa kacTa utyuvelTa da WeSmaritTa~
(43, gv. 37).
giorgi mTawmideli ki aRniSnavs, rom `daRacaTu Cuen Semdgomad
mravlisa Jamisa RmrTisa mimarT mislvisa maTisa Ãel-vyavT mciredTa
amaT sityuaTa aRwerad, garna urwmunomca nuvin ars, rameTu Cuen TaviT
TÂsiT araraÁ aRgÂweria, aramed raÁ-igi viswaveT kacTa sarwmunoTagan da
sulierTa mamaTa, romelTa-igi exilvnes da emsaxura maTda, romelni-igi
ucxo iyvnes yovliTurT tyuvilisagan da savse madliTa zegardamoÁTa.
da TÂT mebr maT saqmeTagan, romelni-igi dumiliT wameben da ÃmamaRlad
qadageben RuawlTa da SromaTa maTTa~ (12, gv. 40).
1
vimowmebT: `cxorebaÁ da moqalaqobaÁ serapionisi~, Zveli qarTuli agiografiuli
literaturis Zeglebi, wigni I, (V-Xss.), Tb., 1963.
11
zogjer avtoris mier xdeba dasaxeleba im mizezisa, Tu ratom wers
Txzulebas. magaliTad, `grigol xanZTelis cxovrebaSi~ giorgi merCule
aRniSnavs, rom `yoveli ver SeuZle aRwerad umecrebisa gziTa, rameTu
vhgonebd
cxorebisa
amis
dawerad
brZenTagan
da
srulTa
mamaTa,
romelnica iyvnes JamTa CuenTa ... da viTarca maT netarTa daiZines,
maSinRa reca ganmeRÂZa ucebsa amas da friad codvilsa Ãelyofad da
aRwerad cxorebaÁ da saswaulni ese~ (11, gv. 294).
4. wmindanis gamorCeuloba bavSvobaSi, rogorc aRiniSna, friad
gavrcelebuli
rogorc
motivia
zogadad
qarTul
qristianul
agiografiul
literaturaSi.
TxzulebebSi
wmindani
iseve,
bavSvobaSive
gamoirCeva Tanatolebisagan, rac mas gansakuTrebulobis iers sZens. es
gamorCeuloba da gansakuTrebuloba ki mJRavndeba Semdeg aspeqtebSi:
a)
TxzulebebSi naCvenebia wmindanis erovnuli da socialuri
warmoSoba. zogierTi maTgani didgvarovani ojaxis warmomadgenelia, da
zogic _ dabal socialur fenas miekuTvneba.
magaliTad, iovane aToneli `iyo naTesaviT qarTveli, mSobelTa da
papTaÁTgan didebuli da warCinebuli da saCinoÁ mTavarTa Soris daviT
kurapalatisaTa~ (12, gv. 42). aseve aristokratuli wridan arian grigol
xanZTeli da ilarion qarTveli, xolo serapion zarzmeli `aRmoscenda
queyanasa klarjeTisasa mSobelTagan RirsTa da patiosnebiT da litonad
cxorebulTa, romelni SromiT da queyanis-moqmedebiT izardebodes~ (45,
gv. 321).
b)
wmindanebi
gamoirCevian
agreTve
garegnobiTac.
grigol
xanZTeli iyo `xilviTa did, ÃorciTa Txel, hasakiTa srul, yolad
keTil sruliad, guamiTa mrTel da suliTa ubiwo~ (11, gv. 250).
g)
wmindanebs
midrekileba.
axasiaTebT
grigol
swavlis
xanZTelis
mimarT
gansakuTrebuli
`gulisÃmierobaÁ
swavlisaÁ
gansakÂrvebeli iyo friad, rameTu mswrafl xolo daiswavla `daviTi~ da
ÃÃmiTa saswavleli swavlaÁ saeklesioÁ, samoZRuroÁ. qarTulsa enasa
Sina yoveli daiswavla da mwignobrobaÁca iswava mravalTa enaTaÁ da
saRmrToni wignni zepiriT moiwuarTna. xolo sibrZneca igi amis soflisa
filosofosTaÁ
iswava
keTilad
da,
romeli
povis
sityuaÁ
keTili,
Seiwynaris, xolo jerkuali ganagdis~ (11, gv. 249-250).
12
iovanem efTvime aTonels `pirvelad qarTuli swavlaÁ aswava da
merme
berZulad
siyrmiTganve
gaaswavla
madli
yovliTave
RmrTisaÁ
iyo
mis
swavlulebiTa
zeda
da
srulebiT.
RmrTisagan
da
mieca
gulisxmis-yofaÁ werilTaÁ da sulisa wmidisa madliTa aRivso~ (12, gv.
60).
ilarion qarTvelic `irwyveboda~ codniT `viTarca xÀ danerguli
RmrTisamier Tana-warsadinelsa wyalTa maT sulisa wmidisaTa, romel
arian wignni RmrTiv-sulierni~ (43, gv. 10).
d) wmindanis Tanmxlebi momentia Rrma religiuroba, uflis rwmena,
siyrmidanve RvTis WeSmariti msaxureba: grigol xanZTeli `marxvasa Sina
izardeboda msgavsad winamorbedisa, rameTu siCCoÁTganve RÂnoÁ da Ãorci
ara
SeÃda
pirsa
missa,
vinaÁTgan
qristÀsa
ganekuTna
suli
TÂsi
samkÂdrebelad. da xatica monazonebisaÁ emosa, rameTu Tavisufal iyo
igi simRerisagan yrmaTaÁsa da yovlisagan aRrevisa kacTaÁsa da martod
iyofvin TÂssa mas sadgursa ... rameTu Ziri siwmidisaÁ maradis gulsa
missa
danergul
iyo,
aRmomcenareÀ
jejlsa
RmrTis-msaxurebisasa.
da
nergi WeSmaritisa sarwmunoebisaÁ aRorZinda sulsa missa, da nayofi
RmrTisa siyuarulisaÁ gardaemata mis Soris~ (11, gv. 249-250).
ilarion qarTvelic `iyo hasakiTa, viTar aTxuTmetisa wlisaÁ. da
mieriTgan
iwyo
Seslvad
sarbielsa
moRuawebisasa.
marxviTa
da
mRÂZarebiTa hasaksa mas siWabukisasa daaWnobda, locviTa da maradis
RmrTisa xedviTa uÃorcoTa miemsgavseboda, vidreRa waremateboda da
moRuawebiTa yovelTave myofTa mis adgilisaTa~ (43, gv. 11).
e) wmindani uflisagan gamorCeuli da xeldasmulia siyrmeSive. am
periodidanve xdeba misi Semzadeba sulieri cxovrebisaTvis. `iovane da
efTvime aTonelebis cxovrebaSi~ `siyrmiTganve madli RmrTisaÁ iyo mis
zeda da RmrTisagan mieca gulisxmis-yofaÁ werilTaÁ da sulisa wmidisa
madliTa
aRivso~
(12,
gv.
60).
grigol
xanZTels
Semdegi
sityvebiT
mimarTaven brZenni: `Svilo, gamorCeulo qristÀso~ (11, gv. 251), ufro
metic, axloblebi eubnebian kidec mas, rom igi hpova `qristeman ubraloÁ
ÃeliTa da wmidaÁ guliTa. da raÁTa Sen aRxÂde mTasa uflisasa da
dadge adgilsa wmidasa missa~ (11, gv. 250). `grigol xanZTelis cxovrebaSi~
uflisagan gamorCeuli da kurTxeulia agreTve yrma zaqaria, romelzec
13
`zeciT mowevnul iyo sueti friad brwyinvale naTlisaÁ~ (11, gv. 304). am
suraTis
mowme
gaxda
anCeli
episkoposi,
romelmac
nanaxiT
gancvifrebulma, maSinaTve moindoma zaqarias xeliT ziareba.
xolo
rac
Seexeba
`ioane
zedaznelis~,
`daviT
garejelis~
da
`Siosa da evagres~ `cxovrebebs~ da nawilobriv `serapion zarzmelis
cxovrebas~, maTSi ar SeimCneva zemoTCamoTvlili siuJetur-kompoziciuri
modelebi, rac gvafiqrebinebs, rom Cvenamde ver moaRwia dasaxelebul
TxzulebaTa
srulma
variantma
da,
amdenad,
amgvarad
SemogvrCa
xelnaweruli `xarvezi~.
5. wmindanebs aqvT ganmartoebis survili. xSirad isini uaryofen
xorciel didebas, pativs da eswrafvian srul simartoves.
grigol
angelozebrivi
xanZTels
`swadoda
cxorebaÁ
martod
martod
myofTaÁ
dayudebaÁ,
maT
rameTu
sivrcesa
esmoda
mas
Sina
udabnoÁsasa, romelni-igi izardebodes mZovarTa saxed mwuanviliTa da
xiliTa~ (11, gv. 253). da rogorc ki ixila sakuTari Tavi xorciel pativSi,
`ganizraxa farulad sivltolaÁ TÂsiT queyaniT saRmrToÁTa wodebiTa~
(11, gv. 252).
ioane zedaznelmac `aRiRo uReli mZime siWabukiTgan TÂsiT da
dajda TÂsagan da dayudna, rameTu ars sasoebaÁ TmenisaÁ. pirvelad
TÂssave
queyanasa
asureTs
iwyo
monazonebad.
da
iqceoda
yovliTa
simdabliTa...~ (44, gv. 196-197). 1 xolo Semdeg gadawyvita, rom wasuliyo
Sors, `sadaca ara iyo yoladve ÃmaÁ smenisaÁ saTnoebaTa misTaÁ~ (44, gv.
198).
Sio mRvimelic ki evedreba Tavis sulier moZRvars, ioanes, rom
misces mas martod dayudebis ufleba. da bolos Siom `pova mun mcire
quabi da dajda mas Sina dayudebiT sasoebiTa RmrTisa mindobisaÁTa,
Ãel-yo saqmesa amas da sikudilad misca Tavi TÂsi misTÂs, romelman
araodes ugulebels yvnis mosavni misni~ (46, gv. 218). 2
xolo ilarion qarTvelma `viTarca ixila ganmravlebaÁ momavalTaÁ
da rameTu awyinebdesaca friad da amiT mizeziTa ver hpoebda sawadelsa
1
vimowmebT: `cxorebaÁ da moqalaqobaÁ iovane zedaznelisaÁ~. - Zveli qarTuli
agiografiuli literaturis Zeglebi, wigni I, (V-Xss.), Tb., 1963.
2 vimowmebT: `cxorebaÁ da moqalaqobaÁ Siosi da evagresi~. - Zveli qarTuli
agiografiuli literaturis Zeglebi, wigni I, (V-Xss.), Tb., 1963.
14
mas
TÂssa
dayudebiT
cxorebasa
da
enebaca
sivltolaÁ
cudad-
didebisagan~ (43, gv. 22).
6.
miuxedavad
imisa,
rom
wmindanebi
eswarafvian
udabnoSi
ganmartoebas, Tavdapirvelad maT axlavT erTi an ramdenime Tanmxlebi
piri, ZiriTadad _ sulieri Zmebi. sanimuSod gavixsenebT erT sagulisxmo
epizods: mama grigolma gadawyvita xorcieli pativisagan Tavis daRweva
da farulad gaparva, man `keTilsa ganzraxvasa da gzavnasa missa povna
moyuasni keTilni SewevniTa qristÀs madlisaÁTa: saba...; da Tevdore...; da
qristefore...~ (11, gv. 252). …
ioane zedaznelmac `dauteva adgili igi, sada iqcevin da warvida
ganSorebulsa udabnosa. da pova quabi da dajda mas Sina mowafeTa TÂsTa
Tana~ (44, gv. 197).
aseTi
sulieri
mogzaurobisas.
Zma
xolo
axlda
serapion
ilarion
qarTvelsac
zarzmeli
mama
ierusalimSi
miqaelis
TxovniT
miemarTeba sakuTar Zma iovanesa da ramdenime sulier ZmasTan erTad.
7. wminda mamebs TavianTi neba-surviliT uflis siyvarulis gamo
uxdebaT
yovelgvari
amqveyniuri
asketuri
moRvaweoba
yofis
atana
warmoadgens
da
sulieri
ganuwyvetel
Rwva.
msaxurebasa
maTi
da
erTgulebas RvTisadmi. isini arian gamudmebul locvasa da marxvaSi.
`grigol xanZTelis cxovrebaSi~ aRwerilia kidec zogadad dayudebuli
beris cxovrebis wesi, romlis Tanaxmad ber-monazvnebi `izardebodes
mZovarTa saxed mwuanviliTa da xiliTa, xolo romelnime mcirediTa
puriTa~
(11,
gv.
253).
Tavad
qalwulebaÁ
ara
xolo
grigol
ÃorciTa
xanZTelma
oden,
aramed
`daimarxa
suliTa
da
WeSmariti
sityÂTa,
sasmeneliTa da TualiTa... xolo gardareulisa Sromisagan mouZlurda,
rameTu mouklebeli locvaÁ, wyurili da SimSili maradis, da uZilobaÁ,
zedgomaÁ da muÃlTa modrekaÁ friadi aqunda netarsa mas. dascemda
vnebasa ÃorcTasa da sulisa mterni moauZlurna. xolo Jamis-wirvaÁ
araodes daacadis TÂnier mizezisa da uZlurebisa, da samoseli misi
yoladve Seuracxi iyo da sazrdeli egreTve~ (11, gv. 284).
TiTqmis
analogiuri
sityvebiTve
aqvs
gadmocemuli
giorgi
mTawmidels efTvime aTonelis amqveyniuri moRvaweoba: `rameTu yovelnive
farulad aResrulebodes mis mier. xolo arn samoslad misa ZaZaÁ da
15
ZaZisa mis zeda jaWÂ mZimÀ. da romelica vin saTnoebaÁ gamoiZios, mis
Tana poos mis mier aRsrulebulad keTilad da Suenierad. xolo siwmide
da qalwulebaÁ
Seuxebeli da ubiwoÁ daemarxa, viTarca angelozsa
YRmrTisasa da caTa Sina myofsa~ (12, gv. 88).
ilarion qarTvelmac `ravdenni Ruawlni da Sromani Tavs-isxna,
rameTu ucxoebiTa da upovarebiTa da siglaxakisa SeyuarebiTa srulTa
maT
da
moRuawebasa
sibrZniT-moRuawebiTa
ÃorcTa
TÂsTa
Sina
da
ganTqmulTa
mterTa
uwyalod
maT
Seeswora,
uxilavTa
gankafiTa
xolo
simÃniTa
da
axovnad
wyobiTa
da
yovelTave
RmrTisaTÂs
damdablebulTa da ucxo-qmnulTa miemsgavsa~ (43, gv. 14).
aseTive sulier RwvaSi iyvnen daviT garejeli da Sio mRvimeli.
8. wmindanebi, dayudebuli beris cxovrebis wesidan gamomdinare,
winaaRmdegni arian SedarebiT maRal ierarqiul doneze asvlis. isini
gaurbian xorciel didebas. zogierT SemTxvevaSi isini am dawinaurebas
didi Txovnis Sedegad mainc Tanxmdebian, magram ZiriTadad wminda mamebi
uryevad dganan Tavis poziciaze.
vfiqrobT, saWiroa yuradRebis aqcentireba aseT momentzec: saero
sazogadoeba da grigol xanZTelis axloblebi moindomeben mis xucad
kurTxevas, isini Txoven grigols, rom `nuRara urC iqmnebi, aramed
morCil iqmen brZanebasa qristÀssa da hmone mas mRdelobiTa, ... xolo
netari grigol daemorCila maT da nebiTa RmrTisaÁTa ikurTxa xucad~
(11, gv. 251). magram roca xelisufalni gadawyveten mis episkoposobas,
grigoli winaaRmdegobas gauwevT da upasuxebT: `msoflioTa maT wmidaTa
saydarTa ara umrwemes arian wmidani udabnoTa eklesiani~ (11, gv. 282).
ilarion
qarTvels
ruisTvelma
episkoposma
sTxova
mRvdlad
kurTxeva, radganac `iyo yovliTurT mdabali da ucxoÁ kacobrivisa
didebisagan,
ara
eneba
pativsa
mas
mRdelobisasa
aRslvaÁ
da
winaaRudgeboda Rirssa mas episkopossa~ (43, gv. 12), magram episkoposi
evedreboda mas, ramac bolos Sedegi gamoiRo da ilarioni daTanxmda
mRvdlad kurTxevas: `patiosano mamao, ÃelTa SenTa Sina var me glaxaki
ese, raÁca hnebavs Rirsebasa Sensa yavn Cem zeda~ (43, gv. 12). xolo meore
epizodSi
saero
pirebma
moindomes
grigol
xanZTelis
msgavsad
ilarionis episkoposad kurTxeva, razec wmindanma didi winaaRmdegoba
16
gaswia da `daamtkica gonebasa Sina TÂssa sivltolaÁ cudad-didebisagan
da warslvaÁ uSoressa queyanasa~ (43, gv. 17).
`Siosa
da
evagres
cxovrebaSi~,
rodesac
Sio
mRvimelma
arCia
yvelasagan ganmartoeba, sulier ZmaTa arCevaniT da Sios TanxmobiT, mis
nacvlad sulier winamZRolad airCies evagre. evagre ki Tavmdablobis
gamo Tavdapirvelad `ara Tavs-idebda mTavrobasa ZmaTasa da gonebisa
uZlurebasa wina daudebda~ (46, gv. 226), razec Sio mRvimelma miugo:
`ukueTu
me
damemorCilo,
mravali
sasyideli
miiRo
RmrTisagan
da
didebaÁ saukunoÁ daimkÂdro, da ukueTu urC meqmne, urCTa Tana daisajo~
(46,
gv.
226).
evagrec
iZulebuli
gaxda,
ZmaTaTvis
gaewia
sulieri
winamZRoloba.
9. agiografiul TxzulebebSi naTlad Cans, rom wmindans uflisagan
dakisrebuli aqvs sulieri misia, romelic man usaTuod unda Seasrulos.
am davalebis Sesasruleblad wmindani uflisagan gamorCeulia, rogorc
SeniSnulia,
jer
kidev
bavSvobaSi.
misiis
Tanaxmad,
wminda
mamebs,
ramdenadac TavianTi moRvaweobiT erTgvar misabaZ etalonad iqceodnen
sazogadoebisaTvis,
moeTxovebodaT
qristianobis
gavrceleba
da
sulierebis ganmtkiceba sazogadoebaSi.
grigol xanZTeli `queyanisagan gamoiyvana amis mizezisaTÂs, raÁTa
uqmTa
maT
udabnoTa
Sina
gamobrwyindes
sanTeli
ese
dauvsebeli,
brwyinvalÀ zeda sasanTlesa mas maRalsa zeTiTa miT ganuparveliTa,
raÁTa Ãmasa mas da oxrasa sayÂrisasa aRetyinos da ganbrwyindes suliTa
ZlieriTa, da miuZRues saqorwinesa mas krebulsa Tana mowafeTa misTa
wmidaTasa~ (11, gv. 252).
xolo rac Seexeba ioane zedaznels, `ufalman yo damkÂdrebaÁ igi
misi aqa orisa saqmisaTÂs: pirvelad, raÁTa samkaul iqmnas da gÂrgÂn
Cuenisa amis qalaqisa igi da mowafeni misni, aTormetni igi Tualni pativcemulni
mixedviTa,
gandgmul
kuarTsa
mas
aronissa,
sargebel
da
mkurnal yovelTaTÂs myofTa qalaqisa amis Cuenisa... da meored, rameTu
adgili igi, romelsa miivlina, godoli iyo pirvelTa maT warCinebulTaÁ,
sada-igi
kerpTmsaxurebaÁ
imsaxurebodes
nazorevTa
aRmaRlebul
maT
iyo.
kuamliTa,
da
eSmakni
raÁTamca
maTve
maT
mier
adgilTa
amaRlda RmrTis-msaxurebaÁ~ (44, gv. 201-202). wmindani ara mxolod TviTon
17
asrulebs davalebas, aramed sulier mowafeebsac agzavnis sxvadasxva
mimarTulebiT xalxSi qristianobis gansamtkiceblad.
`serapion
zarzmelis
cxovrebaSi~
ki
mama
miqaels,
serapionis
aRmzrdels, RvTaebrivi gamocxadebis dros uflisagan euwya serapionis
Sesasrulebeli davaleba, romlis mixedviTac wminda mamas ZmasTan erTad
evaleboda samcxeSi wasvla, uflisagan miniSnebul adgilas monastris
aSeneba da iq uflis sadideblad morwmuneTa Sekreba.
10. agiografiul TxzulebebSi gavrcelebulia agreTve wmindanis
suliwmindis, uflis winamZRolobiT mgzavroba. grigol xanZTeli da
misi mxleblebi `waremarTnes gzasa mas, romeli ara uwyodes, aramed ara
umecar iyvnes, rameTu ufali mxoloÁ uZRoda maT, xedvida raÁ gulsa
maTsa wmidasa... da moiyvana igini qarTliT opizas~ (11, gv. 252).
ioane zedazneli ki Tavisi qveynidan, SuamdinareTidan gamoemarTa
`queyanad qarTlisa winamZRurobiTa Zalisa mis uxilavisaÁTa, romeli-igi
odesme saxiTa varskulavisaÁTa moguTa uZRoda~ (44, gv. 199).
xolo rac Seexeba Sio mRvimelsa da ilarion qarTvels, pirveli
`movida
kerZo
winamZRurobiTa
deda-qalaqsa
sulisa
mcxeTas~
wmidisaÁTa
(46,
gv.
217),
da
daemkÂdra
xolo
meore
dasavaliT
_
agreTve
suliwmindis winamZRolobiT daemkvidra ulumbos mTaze.
11.
wmindanebi
mcirewlovan
yrmebs.
TavianTi
moRvaweobis
didebulebic
dros
sixaruliT
daimowafeben
xvdebian
am
xolme
faqts
da
Svilebs aRsazrdelad aZleven maT. grigol xanZTelis sulieri Zmebi,
qristefore da Tevdore, samcxeSi daimowafeben didi aznauris, mireanis
Svils, arsens. `yrmaÁ igi mcireÀ iyo JamiTa, viTar equsisa wlisaÁ, da
saxlsa Sina mamisa TÂsisasa izardeboda. aramed kacTa maT RmrTisaTa
ganzraxviTa mireanisiTa moweseTa samosliTa Semoses yrmaÁ igi~ (11, gv.
267). qristefore da Tevdore Tanac Sehficaven mireans: `moZRuari Cueni
grigol ars mamaÁ xancTeli, da ufalsa Tu undes, eseca mowafÀ iyos
misi Cuen Tana~ (11, gv. 267). grigol xanZTelic daimowafebs mcirewlovan
efrems.
did wminda mamas, miqael parexels daemowafa agreTve daoblebuli
serapion zarzmeli da misi mcirewlovani Zma iovane. `xolo netarsa mas
sxuanica
mravalni
aqundes
mowafeni,
srulni
da
brwyinvaleni
18
saTnoebiTa, viTarca didsa antonis ilarion da makari, egreTve miqaels
basili da markelaoz. da maT Tana Seivedra netari serapion TanaZmiTurT da TanaaRracxil yvna dassa mowafeTasa~ (45, gv. 322).
12.
`cxovrebaTa~
Janris
agiografiul
ZeglebSi
wmindanebi
Semoikreben sulier saZmos, romelTa Semadgenlobac TandaTan izrdeba
da farTovdeba. `grigol xanZTelis cxovrebis~ mixedviT, `dRiTi-dRe
aRorZindebodes
Zmani,
rameTu
SeeZinebodes
ufalsa
muSakni
meaTerTmetisa Jamisani moqmedad WeSmaritsa mas venaÃsa da Tanaziar
iqmnebodes
pirvelTa
maT
marTalTa
da
monawile
wmidaTa
mowameTa,
mÃndebodes raÁ Ruawlsa mas monazonebisasa msgavsad wmidaTa mowameTa
da ufroÁs maTsa, rameTu martÂlni erTsa xolo Sina Jamsa iwamnes, xolo
ese yovelsa Jamsa iwamebodes saxelisaTÂs qristÀsisa~ (11, gv. 257).
`serapion zarzmelis cxovrebaSi~ ki `Seemateboda ricxusa ZmaTasa,
rameTu moizidvida saxelganTqmulebaÁ kacisa mis RmrTisaÁ, da saxed
mdinarisa irwyvebodes tkbilTa maT sityuaTaA misTagan~ (45, gv. 334).
ilarion qarTvelmac Semoikriba sulieri samwyso `aReSenebodes
yovelni
igi
Zmani
swavliTa
misiTaA
da
Seuvrdebodes
mas,
raÁTa
iyofodin mis Tana. da Seiwynarna man mis Tana viTar aTerTmetni Zmani,
moRuaweni mSÂdni da mdabalni~ (43, gv. 11).
wminda
saTanadod
mamebi
TavianTi
amaxvileben
moRvaweobis
yuradRebas
manZilze
eklesiaTa
amavdroulad
mSeneblobaze.
isini
rogorc aSeneben axal eklesia-monastrebs, ise aRadgenen Zvelebs. am
samuSaos ki anxorcieleben Tavis mowafeebTan erTad. grigol xanZTelma
`Zieba yo guls-modgined da pova adgili keTili gunaTles maxlobelad.
juari daswera da mun aRaSenes monasteri dedaTaÁ, romelsa aw hrqÂan
gunaTlis vani~ (11, gv. 260). da kidev grigol xanZTeli da saba, rodesac
miuaxlovdnen iSxans, `gamoecxada RmrTisa mier netarsa grigols da
Rirssa
sabas
iSxnisa
pirveli
didebulebaÁ,
dabasa
missa
wmidani
eklesiani, da euwya, viTarmed kualad ganaxlebad ars pirvelebr ÃeliTa
sabanisiTa. da ecnoba gzaÁca misavalad...~ (11, gv. 265).
ioane zedaznelis mowafem, TaTam, `queSe Zirsa mis mTisasa aRaSena
monasteri, romelsa Sina ganmravldes monazonni~ (44, gv. 217).
19
xolo Sio mRvimelma sulier Svil, evagresTan erTad udabnoSi
gamravlebul ber-monazonTa gamo gadawyvita eklesiis ageba uflisagan
miniSnebul adgilas. da marTlac `adgilsa mas, sada uCuena ufalman,
dasca
saTxari
mamaman
Cuenman
wmidaman
Sio
da
aRaSenes
eklesiaÁ
sadidebelad RmrTisa~ (46, gv. 220).
unda aRiniSnos isic, rom monastris wesdebas, romelic sakmaod
mkacria da Znelad aRsasrulebeli, adgenen Tavad wmindanebi. magaliTad,
mama
grigolma,
rodesac
Tavad
konstantinopols
gaemgzavra,
xolo
ierusalimSi, sabawmindas lavraSi gagzavna Tavisi sulieri megobari
wesdebis gadmosawerad, am wesdebaTa safuZvelze sakuTari taZrisTvis
SeimuSava axali wesdeba, romelzec giorgi merCule gviTvaliswinebs,
rom nawarmoebSi aisaxeba mxolod mcireodeni im cxovrebis wesisa, rac
sufevda monasterSi: `netarman grigol mas Jamsa ganawesa wesi TÂsisa
eklesiisaÁ da monastrisaÁ,
sibrZniT gansazRvrebuli da mecnierebiT
ganbrwyinvebuli da yovelTgan wmidaTa adgilTa gamorCeviT Sekrebuli~
(11, gv. 265). agreTve `ficxel iyo friad kanoni mowafeTa misTaÁ, rameTu
senakTa maTTa Sina iyo mcire sareceli da Seuracxi sagebeli da TiToÁ
sarwyuli
wylisaTÂs.
xolo
sxuaÁ
nugeSinis-sacemeli
ÃorcTaÁ
araÁ
aqunda saWamadisaÁ da sasuamadisaÁ yoladve, aramed romeli trapezsa
zeda erTbamad Wamian, miT iyo cxorebaÁ maTi. da mravalni maTganni ara
sumides RÂnosa yoladve. da romelnica miiRebdes, mcired iÃumevdes. da
senakebsa maTsa sakuami ara aqunda, rameTu cecxli ara aRegzeboda, da
arca RameÀ sanTeli aRanTian, aramed Rame iyo fsalmunebaÁ da dRisi
wignis kiTxvaÁ da locvaÁ maradis~ (11, gv. 266-267).
serapion zarzmelma da misma sulierma Zmebma ki eklesiis aSenebis
Semdeg `wesi daudves TavTa TÂsTa netarTa maT, rameTu locvasa Ramisasa
Ãel-ganpyrobiT dgian dassa Tana mgalobelTasa. xolo moeaxlis raÁ
ciskari, ganeSornian viTar qvis-satyorcel oden, da myudroebiT da
cremliT Seswirvidian vedrebaTa, raÁTa amiTca emsgavsnen TÂssa meufesa~
(45, gv. 340).
ilarion qarTvelmac agreTve `ganuwesa wesi da kanoni, viTarca jerars monastersa Sina yofisaÁ locvisa da marxvisa da yovlisave wesierad
qcevisaÁ~ (43, gv. 16).
20
xolo
gangebaÁ
iovane
da
wesi
aTonelma
enebos,
ufleba
igica
misca
daudvas
mama
efTvimes
monastersa
da
`romelica
mas
zedaca
gankanonos da Sina da gare, viTarca enebos, egreT ganagos~ (12, gv. 57).
13. rogorc cnobilia, morCileba erT-erTi umniSvnelovanesi Tvisebaa
qristianul
saTnoebaTagan.
morCileba
moiazreba,
rogorc
adamianis
pirovnuli neba-survilis daTrgunvad, sakuTari arsebis srul uaryofad.
rogorc ioane sineli aRniSnavs: `morCileba aris uaris-yofa sulisa
Tvisisa, sruliad xorcTa mier gamoCinebuli gancxadebulad, morCileba
aris
mokvdineba
asoTa
gonebiTa
cxoveliTa,
morCileba
aris
gamouwvlilveli aRZrva da nebiT sikudili ...
morCileba saflavi ars nebisa da aRdgoma simdablisa~ (17, gv. 57).
morCilebis
gamovlinebis
sanimuSo
magaliTia
qristes
amqveyniuri
cxovreba, misi morCileba mama-RmerTisadmi.
sulieri Zmebi da mowafeebic gamoirCevian morCilebiT, romelsac
isini iCenen wmindanis anu TavianTi sulieri moZRvris mimarT. ramdenadac
moZRvari moiazreba qristes simbolod amqveyniur cxovrebaSi, sulieri
Zmebi da Svilebi endobian, swamT da mihyvebian mas. mowafeebi, miuxedavad
maTi neba-survilisa, mainc usityvod asruleben sulieri mamis brZanebas.
magaliTad, rodesac grigol xanZTeli stumrad ewveoda xolme sabas,
iSxnis episkoposs, `episkoposman saydarsa igi dasÂs, da TÂT Tana dajdis,
rameTu ara Tavs-idvis urCebaÁ netarisa grigolisi, vinaÁTgan moZRuar da
uzeSTaes igi iyo~ (11, gv. 274). mowafeTa morCilebis naTel magaliTs
warmoadgens `grigol xanZTelis cxovrebaSi~ javaxeTis saeklesio krebis
epizodi, sadac arsenis kaTalikosobis winaaRmdeg galaSqrebuli efremi
bolos
emorCileba
mama
grigolis
brZanebas
da
arsens
irCeven
kaTalikosad. sulier SvilTa morCilebaze metyvelebs agreTve etvifanes
saqcieli
`grigol
xanZTelis
cxovrebaSi~.
rodesac
mama
grigolma
etvifanes, xanZTis mamasaxliss daavala Jamiswirvis Catareba, `da viTarca
aRvides
sakurTxevelad
da
etÂfane
`wmidao
RmerToÁsa~
wina
asamaRlebelsa iwyo Tqumad, aRvida xolo sakurTxevelad mamaÁ grigol
da kuerTxiTa sca Tavsa da hrqua: `dadumen~. xolo igi SeuSfoTebelad
dadumna. da ubrZana sadiakoned warslvaÁ da ganZarcuvaÁ.
21
. . . xolo igi warvida da ganiZarcua da mivida da dadga winaSe
moZRurisa TÂsisa myovar Jam. da kualad ubrZana SemosaÁ da Jamis-wirvaÁ.
da igi sixaruliT Seimosa da Seuvrda netarsa grigols~ (11, gv. 293).
`serapion
zarzmelis
cxovrebaSi~
ki
didi
wminda
mama
miqael
parexeli sikvdilis win daibarebs serapionsa da mis Zmebs. serapionic,
`viTarca iyo brZanebasa moZRurisasa morCil, mswrafl movida TÂsiT
ZmiTurT~ (45, gv. 336).
xolo `iovane da efTvime aTonelTa cxovrebaSi~, rodesac iovanem
daavala efTvimes monastris winamZRvroba, man `vinaÁTgan SeuZlebel iyo
mamisa moxucebulisa da senTagan gankafulisa urCebaÁ, unda Tu ara
morCil
eqmna
mas,
da
vidre
xorcTaRa
Sina
iyo,
morCilebiTa
da
brZanebiTa misiTa ganagebda saqmeTa monastrisaTa~ (12, gv. 56).
14.
wminda
saRvTismetyvelo
mamebi
sazrdos
sakiTxebze,
miRebis
erTad
dros
aRavlenen
xSirad
xolme
msjeloben
locvas
da
Rameebsac ki aTeneben am sulier saubrebSi. grigol xanZTelma da berma
xuediosma `viTarca miiRes sazrdeli, kualad iwyes sulisa cxorebisa
zraxvasa. da iyo gangrZobilad sityuaÁ maT Soris, rameTu dRÀ igi
damwuxrda da RamÀ ganTena uZilobiT locvasa Sina maTsa da galobasa
RmrTisasa~ (11, gv. 255).
miqael
parexelic
`serapion
zarzmelis
cxovrebaSi~
mowafeebTan
erTad serobamde aRavlens locvas.
`iovane da efTvime aTonelebis cxovrebaSi~ ki romaeli wminda mama
leoni, rodesac estumreboda xolme iovane aTonelsa da mis sulier
Zmebs lavraSi, igi dahyofda xolme mama gabrielis mezobel senakSi. da
isini `viTarca Sebneldis, gamovidian TÂsTa senakTagan, da locva-yvian,
da dasxdian da vidre ciskrisa rekadmde ubnobdian sityuaTa saRrmToTa.
da vidre warslvadmde amas esreT hyofdian yovelTa mwuxrTa~ (12, gv. 66).
15.
saerTod
agiografTagan
agiografiuli
wmindanis
TxzulebebisaTvis
Tavmdablobis
warmoCena.
damaxasiaTebelia
wminda
mamebi
gansakuTrebiT warmoaCenen uflis winaSe TavianTi pirovnebis araraobas,
uZlurebas, isini mudam ganikiTxaven da ganaqiqeben sakuTar Tavs.
ierusalimSi
wminda
adgilTa
mosanaxuleblad
Casuli
daviT
garejeli aRniSnavs, rom `meca uRirsi monaÁ Seni Rirs myav xilvad
22
adgilTa amaT wmidaTa; xolo me arRara vikadro waRmarT slvad da
datkebnad ferÃiTa CemiTa adgilTa amaT, sada dadges ferÃni Senni
wmidani, rameTu kma ars Cemda xilvaÁ oden TualiTa...~ (42, gv. 237). 1
Sio mRvimeli ki ufals mimarTavs, rom `did ars wyalobaÁ Seni
kacTa zeda da vinaÁ var me uRirsi ese wyalobisaÁ, garna yovelsave zeda
vhmadlob saxierebasa Sensa~ (46, gv. 218). rac Seexeba efTvime aTonels,
misTvisac bunebrivi iyo sakuTari Tavis gankiTxva da amas amarTlebda
imiT, rom `mindobaÁ Tavisa TÂsisaÁ da TÂssa ganzraxvasa SedgomaÁ
warmwymedeli
ars
sulisaÁ,
xolo
gankiTxvaÁ
winamZRuari
ars
cxorebisaÁ~ (12, gv. 88).
16.
wmindanebs
ar
surT
TavianTi
samyofelisa
da
saqmianobis
gaxmianeba, magram maTi Rvawli mainc ar imaleba sazogadoebaSi, es mainc
gacxaddeba uflis mier.
`ioane zedaznelis cxovrebaSi~, ioanes saqmianobas avtori adarebs
nelsacxebels,
WurWelSi,
romelic
magram
menelsacxeblem
gamvlels
ra
`ecis
farulad
moaTavsa
sulnelebaÁ
sxva
nelsacxeblisaÁ~,
maSinaTve Tavs iCens faqti ese. da `RmerTman mermeca gamoacxada TÂsi igi
monaÁ, rameTu CueulebaÁ ese ars RmrTisaÁ ... iwyes kualad moslvad munca
misa, romel damalul iyo quabsa Sina~ (44, gv. 197).
Sio mRvimelma, romelmac martoobaSi da sulier RwvaSi gaatara
didi
dro,
bolos
`ineba
zegardamoman
gangebaman,
raÁTa
ara
iyos
dafarul brwyinvale igi varskulavi. amisTÂs gamoacxada igi kacTa
Soris~ (46, gv. 219).
ilarion qarTveli ki Tavisi cxovrebis manZilze saswaulebs iqmoda
farulad. erT epizodSi, saswaulis moxdenis Semdeg, rodesac misgan
gankurnebuli bavSvi daubrundeba dedas, ilarioni ixelTebs dros da
malulad gaecleba iqaurobas, raTa ar gacxadebuliyo misi namoqmedari.
magram `raoden wmidasa mas eneba dafarvaÁ saqmeTa TÂsTaÁ, egeoden
RmerTi ganacxadebda msaxursa TÂssa~ (43, gv. 25).
17.
wminda
mamaTa
moRvaweoba
cnobli
xdeba
ara
marto
maTi
moRvaweobis arealSi, aramed mis farglebs gareTac. wmindanTa saxelis
1
vimowmebT: `cxorebaÁ da moqalaqobaÁ daviT garesjelisaÁ~.
agiografiuli literaturis Zeglebi, wigni I, (V-Xss.), Tb., 1963.
-
Zveli
qarTuli
23
gandidebis
Semdeg
maT
sanaxavad
miemarTeba
mravali
adamiani
_
sasuliero da saero pirebi, didi Tu patara da iTxoven kurTxevas.
Satberdidan
xanZTaSi
grigol
xanZTelis
CasvliT
`ganixares
xancTasa Tana maxlobelTa maT udabnoTa da movidodes Zmani yovliT
kerZo xilvad wmidisa mis, da miaqunda kurTxevaÁ da locvaÁ misgan da
sixaruliTa savseni warvidian~ (11, gv. 311).
`ilarion qarTvelis cxovrebaSi~, rogorc ki `euwyaca episkopossa
ruisTvelsa simravleÀ igi saTnoebaTa misTaÁ, aRivso igi sulieriTa
surviliTa, aRdga da warvida mokiTxvad misda~ (43, gv. 11). da agreTve
`movidodes garemoÁsaTa monasterTagan xilvad misa da moRebad wmidisa
locvisa misisa. da ganiTqua hambavi misi yovelsa mas mTasa ulonboÁsasa
da movidodes da aRivsebodes swavliTa misiTa da adidebdes RmerTsa,
romelman mosca eseviTari mnaTobi~ (43, gv. 21).
xolo iovane aTonelisa da Tornike erisTavis moRvaweobis Sesaxeb
`ganiTqua
hambavi
maTi
icnoba,
viTarmed
mTawmidas
arian.
da
iwyes
mieriTgan qarTvelTa moslvad da ganmravlebad~ (12, gv. 45).
zogjer wmindanebi Tavad moinaxuleben xolme sxva adgilas myof
mowafeebs.
ase,
magaliTad,
`Siosa
da
evagres
cxovrebaSi~
ioane
zedazneli gadawyvets sulier SvilTa monaxulebas da garkvevas `Tu
romelsa sazomsa miwevnul arian, da raÁTa gamoacxadnes saqmeni maTni
keTilni
kacTa
Soris,
rameTu
axal
nerg
iyunes
kacni
da
uÃmda
ganmtkicebaÁ~ (46, gv. 222).
daviT garejelic xSirad dadioda martod dayudebul mowafeTa
mosakiTxad. igi maT nugeSs scemda xolme da ganamtkicebdaT.
18.
`iovane
da
efTvimesa~
da
`grigol
xanZTelis
cxovrebebSi~
vxvdebiT or aratipur SemTxvevas, romelSic wminda mamaTa sulieri
megobrobaa miniSnebuli; sulierebis prioritetuloba TiTqos ar unda
iyos aRsaniSnavi wmindanTa urTierTobis dros, magarm am or epizodSi
naCvenebia: wminda moRvaweebi imdenad arian sulierebiT moculni, rom es
yovelive scildeba CarCoebs, rac gamoixateba imaSi, rom sxvadasxva
erovnebis wminda mamebi usityvodac ki ugeben erTurTs. `iovanesa da
efTvimes cxovrebaSi~ gabriel qarTvelsa da romael wminda mamas leons
`siyuaruli
aqunda
sulieri,
da
odesca
movidis
xilvad
mamaTa,
24
maxlobelad senaksa gabrielissa aqunda senaki, da mun dayvnis dReni igi.
da TÂsisa enisagan kide arca man icoda, arca man. da viTarca Sebneldis,
gamovidian TÂsTa senakTagan, da locva-yvian, da dasxdian da vidre
ciskrisa rekadmde ubnobdian sityuaTa saRmrToTa...~ (12, gv. 66). yvelas
ganacvifrebda
es
movlena,
magram
`maTisa
siwmidisagan
yovelive
SesaZlebel iyo da sarwmuno, rameTu did iyvnes igini winaSe RmrTisa~
(12, gv. 66).
wminda moRvaweTa sulier simaRleze metyvelebs agreTve epizodi
`grigol xanZTelis cxovrebaSi~ mama grigolsa da deda febronias Soris
warmarTul
saubris
dros,
roca
grigoli
ekiTxeba
`netarsa
mas~,
`viTarmed: `raÁ grqua Sen angelozman?~ rameTu RmerTi iyo yoladve maT
Soris~ (11, gv. 297).
am
ori
SemTxvevis
msgavs
epizods
vxvdebiT
agreTve
`abibos
nekreselis wamebaSi~. masSi, wminda mamaTa, abibosa da svimeon mesvetes
Soris aris ara xilviTi, xorcieli megobroba, aramed sulieri. maT `ara
Tu
xilviTa
exilva
sadme
erTmanerTi,
aramed
sulieriTa
miT
siyuaruliTa, romliTa ixilvebis Soreuli, viTarca maxlobeli...~ (31, gv.
242-243). 1
19. qarTul agiografiul TxzulebebSi arcTu mcire momenti eTmoba
sasuliero da saero pirebs Soris urTierTobis warmoCenas. sasuliero
pirebi didi pativiT miiRebian xelisufalTa karze. mTavarTan mimaval
ilarion qarTvels Tavad mTavari Seegeba win `SemTxuevad misda da
ambors-uyofda wmidaTa ferÃTa misTa~ (43, gv. 26).
`iovanesa da efTvimes cxovrebaSi~ ra `aRvida RmerTSemosili mamaÁ
Cueni efTÂme sameufod, da viTarca cna mefeman mislvaÁ misi, didiTa
pativiTa moikiTxa igi~ (12, gv. 90). agreTve eklesiebis mSeneblobis dros
wmindanebs materialur da fizikur daxmarebas uweven saero pirebi.
sanacvlod ki wminda mamebisagan iTxoven kurTxevas, locvis dros maT
moxseniebas.
magaliTad,
`grigol
xanZTelis
cxovrebaSi~
gabriel
dafanCulma `friadiTa keTiliTa warmogzavna mamaÁ grigol da moscna
kiriT-xuroni da nivTi yoveli qviTkirisa eklesiisa saSenebelad~ (11, gv.
1
vimowmebT: `moqalaqobaÁ da wamebaÁ abibos nekreseli episkoposisaÁ~, Zveli qarTuli
agiografiuli literaturis Zeglebi, wigni I, (V-Xss.), Tb., 1963.
25
260). agreTve man iTxova SvilTa kurTxeva: `wmidao RmrTisao, akurTxen
eseni wmidiTa ÃelTa SenTa dasxmiTa; viTarca israÀl iosebis Zeni
akurTxna, egreTve Sen yovelni Svilni Cuenni akurTxen Cuen mSobelTa
maTTa Tana~ (11, gv. 259).
serapion
giorgisi...
zarzmelma
da
akurTxa
ki
`moiRo
kurTxeuli
anderZi
igi
kaci,
didisa
rameTu
mis
mTavrisa
mdidrad
mieca
yovelive uxuebiT: agarakni TavisuflebiT da saqoneli mravalferi da
simravle saÃedarTa da mroweulTaÁ~ (45, gv. 339).
20. agiografiul TxzulebebSi erTgvar ritualad iTvleba sulieri
mowafeebisa da wmindanis tiriliT urTierTgamomSvidobeba im dros,
roca
wmindani
icvlis
adgilsamyofels
an
roca
igi
miaxloebulia
sikvdils.
`grigol
xanZTelis
cxovrebaSi~
`viTarca
warmovidoda
netari
grigol, maSin ZmaTa maT yovelTa tiriliT hrques: `Ä wmidao RmrTisao,
sityuaÁ igi uflisaÁ awve aResrulebis Cuen zeda, viTarmed `inatrideT
xilvasa moZRurisasa Tquenisasa da ver ixiloT ... da akurTxna yovelni
igi netarman man cremliT da nugeSinis-sca gulTa maTTa da Sehvedrna
qristesa
da
ixilveba,
`xolo
rodesac
vinme
sawyalobelni,
romelsa
sanatrelTa
ilarion
miuTxrnes
romelni
hyofdes
maT
Zmani
mamaTa~
qarTveli
tirilni
qvaTaca
igi,
(11,
igi
280).
aseTive
situacia
gamoemarTa
sulier
ZmaTagan:
da
lmobier
rameTu
gv.
godebani
yofad
romelnime
da
Ãmani
SemZlebel
ukuana
igi
iyvnes,
Seudges
da
romelnime wina-warswrobad moswrafe iyvnes~ (43, gv. 18-19).
serapion zarzmeli ki sikvdilis win ase emSvidobeba mowafeebs: `me
Zmano, aha esera warval Semdgomad mciredTa dReTa... xolo yovelni igi
aRvsebulni cremliTa tirodes friad da aravin miugo tirilisa misgan
friadisa~ (45, gv. 341).
21.
wminda
mamaTa
sikvdilis
win
maTTan
mosanaxuleblad
midian
sasuliero da saero pirebi da sTxoven dalocvas da kurTxevas. isinic
iTvaliswineben am Txovnas da akurTxeben.
grigl xanZTelis gardacvalebis win mowafeebma `gulisÃma-yves Jami
igi micvalebisa misisaÁ amier sofliT, rameTu viTarca micvalebasa
wmidisa RmrTis-mSobelisasa moiwia gundi wmidaTa mociqulTaÁ kideTagan
26
queyanisaTa, egreTve wmidani mamani Semokrbes Jamsa mas droÁsa dRisa
misisasa pativad netarisa mis moxucebulisa da raÁTa ikurTxnen mis mier.
xolo
igi
sixaruliTa
kurTxeviTa
akurTxna
cxovrebaSi~
ber
aRivso
yovelni~
xuediosis
xilviTa
(11,
gv.
maTiTa,
313-314).
gardacvalebis
win
da
qristÀsmieriTa
`grigol
mis
xanZTelis
mosanaxuleblad
midian agreTve grigoli da Zmani misni da Txoven: `guakurTxen, wmidao
mamao, rameTu aw mixual uflisa~ (11, gv. 257).
ilarion qarTvelma ki sikvdilis win mowafeebs daubara: `Svilno
Cemno, uwyodeT, rameTu moiwia Jami Cemi da aha esera datevebad mic
sayofeli...
mSÂdobaman
RmrTisaman,
romeli
hmats
yovelTa
gonebaTa,
dagicvenin safarvelsa queSe didebisa TÂsisasa, da madli da wyalobaÁ
misi iyavn sulisa Tquenisa Tana, amen.~ da uloca~ (43, gv. 28).
22. `cxovrebaTa~ Janris agiografiul TxzulebebSi TiTqmis erTnairad
ixateba wmindanTa gardacvalebis, dakrZalvisa da glovis suraTi. maTSi
aRwerilia, Tu rogor akiTxavs angelozTa dasi wmindans sasufevelSi
wasabrZaneblad,
agreTve
naCvenebia
sazogadoebis
mwuxareba
wmindanis
gardacvalebis gamo da misi datireba. am epizodis Tanmxvedria pasaJi
`grigol
xanZTelis
grigol,
maSin
cxovrebidan~:
naTliTa
`amaT
miuwdomeliTa
raÁ
Seimko
sityuaTa
ityoda
Suenierad
netari
xilvaÁ
misi
brwyinvaled qristÀs mier. rameTu banaki angelozTa uflisaTaÁ gare
moadga mas da patiosanTa sakumevelTa sulnelebaman aRavso yoveli igi eri
krebuli mamaTaÁ. da rameTu aqunda CueulebaÁ zecisa wmidaTa mTavrobaTa
xilvisaÁ sulsa mas marTalsa da aw maTganve sixarulisa ÃmaÁ esma ese: `nu
geSinin moslvad Cuen Tana, msaxuro qristÀso, sanatrelo, rameTu queyanisa
angelozsa da zecisa kacsa giwess meufÀ caTaÁ qriste. aw moved sixaruliT
da uflisa Senisa Tana ixarebd dausrulebelad. rameTu netar xar Sen
Soris kacTa netarisa mas didebasa damkÂdrebad ganmzadebuli da mxiaruli
saukunod. xolo ese sityuani esmodes romelTame mowafeTa misTa... esreT
Sehvedra suli ufalsa da SeerTo angelozTa krebulsa~ (11, gv. 315).
serapion
zarzmeli
ki
`ara
mcired
igloves
mamaTa
lavrisaTa
jerisaebr da cremliT... da Semokrba simravle garemoTa monasterTa da
sofelTaÁ. xolo movida RmerT-Semosili giorgi mawyuerelica juariTa
yovelTa Tana mwyobrTa eklesiisaTa. da eseca vTquaT, rameTu mwyobrni
27
angelozTani krebulsa Tana yovelTa wmidaTasa SeerTebulni moiwines,
viTarca
Tana-mokarvisa
...
maTisa.
da
yovelTa
aRityuelnes
Ãelni
sixaruliTa da zecas aRiyvanes yolad sanatreli igi suli misi~ (45, gv.
342).
TxzulebebSi gavrcelebulia SemTxvevebi, rodesac rwmenaSi myofi
esa Tu is pirovneba cdilobs moipovos gardacvlili wminda mamis
samoslis nafleTi, rogorc wminda nivTi. magaliTad, ilarion qarTvelis
dakrZalvazec mis pativis misagebad `movides meyseulad yovelive hasaki
WabukTa da moxucebulTaÁ yrmaTa Tana da dedebisa simravliTa sanTelTa
da sakumevelTaÁTa da fsalmuniTa da galobiTa. moswrafe iyvnes yovelni
TiToeulad, raÁTamca Se-vinme-axla wmidasa mas guamsa missa, anumca miraÁme-ipovin nawili evlogiad samoslisagan misisa~ (43, gv. 28).
23.
wminda
mamebi
ikrZalebian
maT
mier
aSenebul
eklesiebSi
an
ganmartoebis adgilas gamoqvabulSi.
ioane zedazneli, `Siosa da evagres cxovrebaSi~, Txovs mowafeebs,
`raÁTa Ãorcni misni dasxnen masve adgilsa mwirobisa misisasa~ (46, gv.
227).
`grigol
xanZTelis
cxovrebaSi~
erT-erTi
wminda
mama,
netari
miqaeli, romelic iyo SavSeTidan, `miZnaZoros monazon iqmna, xolo
parexTa Sina mravalTa weliwadTa cxovnda da aR-raÁ-esrula, munve
daemarxa~ (11, gv. 281).
xolo efTvime aTonelis `patiosanni igi nawilni misni aRmoiyvannes
TÂssave
monastersa
da
daisxnes
samarxosa
luskumasa,
taZarsa
Sina
wmidisa iovane naTlis mcemlisasa~ (12, gv. 91-92).
24.
agiografiuli
TxzulebebisaTvis
damaxasiaTebelia
agreTve
wmindanze xotbis Sesxma, zogjer mravalferovani epiTetebis moxmobiTac
ki. avtori ganadidebs wmindanis saqmes, mis Rvawls da rom wminda mamaTa
cxovreba misabaZia yvelasaTvis.
`ilarion qarTvelis cxovrebis~ avtori aRniSnavs: `ese ars sityuaÁ
Cueni da winamdebare ars aRwerad da miTxrobad SemdgomTa naTesavTa
cxorebaÁ
da
moqalaqobaÁ
misi,
viTarca
Zegli
oqroÁsaÁ,
Semkobili
TualiTa patiosniTa da margalitiTa mravalsasyidlisaÁTa, aRmarTebuli
da mdgomarÀ Soris eklesiisa, raÁTa Semavalni moRuawebisa stadionsa
28
xedviden da baZvad da msgavsebad brwyinvalebisa misisa umÃurvalesad
aRiZrvodin, romeli-igi daRacaTu axali iyo JamiTa, aramed ZuelTa maT
da upirates gamoCinebulTa moRuaweTa, romelTame Seeswora saTnoebiTa
da saswaulTa moqmedebiTa da romelTame aRemata da zogs-re Tana-cawarhÃda sikudiladmde ucxoebisa SeyuarebiTa da Tavisa TÂsisa sruliad
uCinoqmniTa~ (43, gv. 9-10).
xolo
`grigol
xanZTelis
cxovrebaSi~
naTqvamia:
`ese
brZanebaÁ
utyuveli aRusrula qristeman netarsa grigols. waruvalisa didebisa
pativad mohmadla SenebaÁ didebulTa udabnoTaÁ da ÃorcTa Sina yofasa
missa SiSi da zari siwmideTa misTaÁ mihfina mefeTa da yovlisa ersa
zeda ... xolo Semdgomad sofliT jmnisa umetes cnobaTa CuenTa adida
caTa Sina angelozTa Tana, da aw queyanasa zeda piriTa mowafeTa da
maqebelTa misTaÁTa ididebis maradis~ (11, gv. 283).
25.
agiografiuli
pirvelwmindanebTan
avtorisTvis
nawarmoebebSi
Sedarebis,
savaldebulo
`figurirdeboda~,
agiografTa
Janris
mier
xdeba
mimsgavsebis
iyo
moiazreboda
Zalze
adamianis
motivi.
zogadi
pirvelwmindanTa
wmindanis
gavrcelebulia
agiografi
ideali,
saxeSi.
(36,
Sedareba-mimsgavseba
rac
gv.
168).
bibliur
personaJebTan da agreTve sxva wminda mamebTan, ufro konkretulad ki _
qristesTan,
mociqulebTan,
bibliur
winaprebTan
da
cnobil
wminda
mamebTan, ara mxolod garegnuli da Tvisebrivi niSnebis mixedviT, aramed
maT qmedebaTa Soris aRmoCenili naTesauri kavSirebiTac ki.
amgvar
situaciebSi
memkvidreobidan
agiografebi,
TavianT
TxzulebaSi
rogorc
imis
Cans,
axdendnen
gadatanas,
rasac
winare
saerTo
hqonda Suasaukuneobriv qristianul principebTan. d. lixaCovis TqmiT,
gadahqondaT bevri ram, magaliTad, «речи, которые должны были бы быть
произнесены в данной ситуации, поступки, которые должны были бы совершены
действующими лицами в данных обстоятельствах» (64, gv. 106).
r. baramiZe miuTiTebda, rom agiografTa mexsierebaSi myarad iyo
daunjebuli
meSveobiT
gmiris
isini
xatvis
qmnidnen
garkveuli
Semdgom
sqemebi
gmiris
da
saxes.
manerebi,
ufro
romelTa
metic,
maTi
literaturuli principebis mixedviT `codvadac~ ki iyo miCneuli am
29
gabatonebuli
Sablonis
darRveva,
radgan
morwmuneTa
azriT,
es
gamoiwvevda `wmindanis~ saxis damaxinjebulad gamoxatvas (7, gv. 12).
magaliTad, `iovane da efTvimes cxovrebaSi~ avtori SeniSnavs, rom
`ese
netarni
mamani
Cuenni
araraÁT
unaklulo
iyvnes
pirvel
gamoCinebulTa wmidaTasa, aramed yovliTave saTnoebiTa Semkuli ...~ (12,
gv. 40). agreTve `WeSmaritad Rirsi iyo da sayuareli RmrTisaÁ netari
mamaÁ Cueni iovane, romelman-igi, msgavsad abrahamisa, ucxoebaÁ aRirCia ...~
(12, gv. 41).
`grigol
xanZTelis
cxovrebaSi~
mama
grigols
sTxovs
gabriel
dafanCuli Svilebis kurTxevas: `viTarca israÀl iosebis Zeni akurTxna,
egreTve Sen yovelni Svilni Cuenni akurTxen Cuen, mSobelTa maTTa Tana~
(11, gv. 259). sulieri Zmebi dayudebul bers, xuedioss mimarTaven, rogorc
`wmidisa antonis mimsgavsebul mamas~. agreTve, avtori rodesac saubrobs
grigolis mowafeebze, miuTiTebs, rom isini `emsgavsebodes moZRuarsa
keTilsa, viTarca moZRuari maTi emsgavseboda qristesa~ (11, gv. 258).
serapion zarzmelze ki agiografi Semdeg sityvebs ambobs: `rameTu
aha
esera
jer-CinebiTa
RmrTisaÁTa
JamTaca
CuenTa
ixilvnes
axalni
mnaTobni da moZRuarni da maswavlelni, viTarca Zuelsa Sina elia da
iovane, da Semdgomad pavle Tebeli da didi antoni, makari, efTÂmi, saba
da gerasime. da rad gÂÃms TÂToeulad warmoTqumaÁ, yovelni msgavsni da
mobaZavni maTni, romelTa vles moswrafebiT iwroÁ da saWirveli gzaÁ,
mimyvanebeli
zecisa
qalaqad,
romlisa
xuroT-moZRuar
da
Semoqmed
RmerTi ars.
xolo ityÂan vieTnime, viTarmed: `JamTa amaT CuenTa arRaravis Ãelewifebis
msgavsebaÁ
pirvelTa
mamaTaÁ,
rameTu
gangebiTa
raÁTme
saRmrToÁTa mifarul ars~. aramed Sen ismine guls-modgined, sayuarelo,
romlisaTÂs aw sityuaÁ warmarTebul ars. rameTu yovliTurT msgavs
iqmna amaT wmidaTa mamaTa yolad brwyinvale da zecisa Cinebisa Rirsi
yolad wmidaÁ mamaÁ da moZRuari netari serapion~ (45, gv. 320).
saswaulTa
pirvelwmindanebs.
CadeniTac
`ioane
wminda
mamebi
zedaznelis
Sedarebulni
cxovrebaSi~
arian
agiografi
aRfrTovanebiT avlebs paralels ioane zedaznelsa da daniels Soris,
romelmac `daamdovrna mxecni mRvimesa~.
30
ilarion qarTvels ki avtori Semdegi sityvebiT axasiaTebs: `ixileTRa, Ä, sayuarelno, Tu viTarsa madlsa Rirs iqmna wmidaÁ ese mamaÁ Cueni!
rameTu miemsgavsa didTa maT mociqulTa petres da ioanes, romelTa
ganhkurnes mkelobeli ...
xolo ese ara umcires ars saswaulTa maT maTTa, romelni netarman
aman aRasrulna~ (43, gv. 25).
unda aRiniSnos, rom ramdenadac agiografia sasuliero mwerlobis
dargi iyo, masSi avtorTa mier xdeboda bibliuri wignebidan citatebis
xSiri moxmoba. r. baramiZis azriT, bibliuri citatebis, bibliuri saxesimboloebis
da
patristikuli
naazrevis
gamoyeneba
agiografiul
TxzulebebSi sayovelTao da aucilebel movlenas warmoadgenda, magram
`mwerlis
azrovnebis
stilis
Tavisebureba
da
originaluroba
vlindeboda ara bibliuri saxis aRqmaSi, aramed am saxis momarjvebaSi,
Sesabamisi konteqstiT mis gamoyenebaSi~ (8, gv. 20).
aSkaraa, rom `qarTveli agiografebi SesaniSnavad erkvevian Zveli da
axali aRTqmiseuli simboloebis niuansebSi; maT nawerebSi simboloebi
gvxvdeba
iseTive
mosalodneli
mniSvnelobiT,
iyo,
aq
ikveTeba
rogorc
am
bibliaSi,
simboloTa
oRond,
romelime
rogorc
konkretuli
semantikuri funqciac~ (13, gv. 45).
26.
geografiul
agiografiul
aRwerilobasac
nawarmoebebSi.
mniSvnelovani
sayuradReboa
is
adgili
faqti,
rom
uWiravs
qarTul
agiografiul TxzulebebSi bunebis aRwerilobas ar aqvs esTetikuri
datvirTva,
anu
ramdenadac
agiografiul
nawarmoebebSi
iCrdileba
yovelgvari xorcieli, miwieri silamaze da upiratesoba eniWeba suliers,
bunebis aRwerilobac ganpirobebulia mxolod da mxolod erTi mizeziT,
rom
dadgindes
mdebareoba
im
adgilisa,
sadac
unda
ganmartovdes
wmindani an aSendes eklesia. grigol xanZTelze msjelobis dros r.
siraZe aRniSnavs, rom `nawarmoebSi grigol xanZTelis TvaliT danaxuli
bunebis suraTebia mocemuli. aseT mimarTebas – buneba da adamiani,
sWarbobs sxvagvari warmodgena: buneba da xanZTis taZari, anda buneba da
Satberdi. eseni (xanZTa, Satberdi da amgvari taZrebi) aniWeben garemo
bunebas sazriss da esaa bunebis `qalaq-yofaÁ~ (37, gv. 103). da mkvlevari
31
bunebis amgvar aRwerilobas miiCnevs imdroindeli bunebis esTetizaciis
gamovlinebad.
grigol
xanZTelma
da
misma
sulierma
Zmebma
`iwyes
saqmed
senakebisaTÂs queyanisa davakebad rameTu kldÀ igi xancTisaÁ uficxles
ars
ufroÁs
grigoli
yovelTa
mefe
maT
klarjeTisa
dimitrisac
aRuwers
udabnoTa~
klarjeTis
(11,
gv.
257).
bunebas,
mama
romelic
eklesiaTa asagebad friad sasurveli adgilia: `bunebiT erTguam ars
queyanaÁ udabnoTaÁ maT da keTilad Sezavebul mzisagan da haerisa,
rameTu arca friadi sicxÀ Seswuavs maT da arca gardareuli sicive
Seaurvebs
myofTa
misTa.
aramed
ganwesebiT
dgas
TÂssa
sazRvarsa
unotioÁ, uxorSakoÁ, umiwoÁ, mzuarÀ, rameTu kacTa naxWni ferÃTani ara
odes TiÃian eqmnebian slvasa
nebisaebr
unaklulod
aqus
maTsa. xolo wyali keTili da SeSaÁ
aRmocenebuli
qÂSaTa
maT
Sina,
uricxÂ
maRnari da simravle wyalTa hamoTaÁ, bunebiT mxiarulebaÁ micemul ars
RmrTisagan...~ (11, gv. 269).
`Sio da evagres cxovrebaSi~ Sio mRvimelma `pova Ãevi RrmaÁ friad
ficxeli, udabnoÁ da urwyuli da naklulevani yovelTa saÃmarTagan, da
haeri zafxulisaÁ ficxel da egreTve zamTrisaÁ uficxles. da pova mun
mcire quabi da dajda mas Sina~ (47, gv. 217-218).
`serapion zarzmelis cxovrebaSic~ uxvadaa warmodgenili bunebis
suraTebi,
magram
mxolod
eklesiaTa
agebis
mizanSewonilobis
TvalTaxedviT.
*
saswaulTqmedebaTa
gavrcelebuli
mniSvnelovani
motivi
momentia
*
daxasiaTeba,
*
viTarca
agiografiuli
Zveli
qarTuli
erT-erTi
Janris
sasuliero
farTod
literaturaSi,
mwerlobisa.
r.
32
siraZis marTebuli mignebiT `es iyo zebunebriv ZalTa floba. miTosur
gmirTa
zebunebrioba
maTsave
fizikur
ZlevamosilebaSi
Canda.
agiografiam fizikuri Zlierebis kulti mTlianad uaryo da is Secvala
axali
gmiris
sulieri
ZlierebiT.
Tanac
mas
sulieri
saswaulTmoqmedebis unaric mianiWa. aseTia SuSaniki, daviT garejeli,
grigol xanZTeli da mravali sxva agiografiuli gmiri~ (35, gv. 12).
ramdenadac
agiografiul
literaturas
moeTxoveboda
sruli
WeSmaritebis gadmocema, saswaulebic religiuri TvalsazrisiT, iseTive
realobas warmoadgenda, rogorsac konkretul-istoriuli faqtebi. isic
unda aRiniSnos, rom saswaulTmoqmedebaTa `WeSmaritebad~ miCneva xels
uwyobda
momavalSi
`mxatvruli
hiperbolis~,
`gamonagonis~
farTod
Semotanas mwerlobaSi (36, gv. 169-170). agiografi avtorebi dabejiTebiT
acxadebdnen, rom saswaulTmoqmedebebi srul WeSmaritebaze dayrdnobiT
aRiwereboda,
rom
maT
monaTxrobSi
ar
iyo
marcvali
gamonagonisa,
fantaziisa. da Tu arsebobda nawarmoebebi, rogorc `kostanti-kaxaÁs
martvilobis~ avtori miiCnevda, romlebSic aRwerili istoriebi avtors
`arasada
exilva,
aramed
uwyebiTa
sulisaTa
wmidisaÁTa
aRwera
igi,
viTarca TualiTA xiluli~, r. siraZis TvalTaxedviT gamonagoni ambavi
(~suli wmidis STagonebuli~) SeiZleba yofiliyo `TualiTa xilulis
msgavsi~ (36, gv. 99), anu gamogonili ambavi, suli wmindisgan STagonebuli
SeiZleba yofiliyo TvaliT nanaxis tolfasi. saswauls ver moaxdens
ubralo
adamiani,
maTi
Cadena
mxolod
wmindanTa
xvedria,
radganac
sulieri moRvaweebi `wmindanad~ gaxdomamde gadian did mowamebriv gzas:
SemdgomSi
gamoirCevian
`Semdgari
sxvaTagan
wmindanebi~,
Tavisi
rogorc
aRvniSneT,
gansakuTrebulobiT,
bavSvobaSive
Semdeg
adganan
sulierebis gzas, da bolos Tavisi RvawliT, maT Soris saswaulTa
qmnadobiTac, aRweven umaRles mwvervalamde `wmindanobamde~.
imTaviTve unda aRiniSnos, rom saswauli xdeba uflis ZaliT da nebiT
da Sesabamisad, saswaulis Cadenis Semdeg sazogadoeba adidebs ufals. da
ramdenadac uflis nebis xorcSesxma miwier samyaroSi xdeba mxolod da
mxolod wmindanis saSualebiT, rac amtkicebs mis zebunebriobas, aqedan
gamomdinare wmindani moiazreba qristes simbolod dedamiwaze. `grigol
xanZTelis cxovrebaSi~ wmindans mimarTaven kidec mowafeebi, `rom iyavn
33
qristÀ RmerTi Cuen Soris sulierad Zmobasa da gzavnasa Cuensa~ (11, gv.
252).
Cveni
mizania
TxzulebebSi
`cxovrebaTa~
saswaulTa
Janris
aRwera-daxasiaTeba.
qarTul
am
agiografiul
saswaulTagan
zogi
SemTxveva tipuria anu saxarebiseuli _ macxovris, mociqulebisa da
pirvelwmindanebis mier ganxorcielebuli (32, gv. 1.21), xolo zogic, Cveni
azriT _ originaluri. SevecdebiT, saswaulebi davajgufoT saTanado
tipis mixedviT. esenia:
I.
saswaulebi,
romlebSic
mocemulia
xilvebi
da
RvTaebrivi
gamocxadebani.
1. xilvebi cxadSi:
a) wminda mamebs xSirad aqvT xolme xilva, Cveneba im adgilisa, sadac
unda aigos an ganaxldes eklesia-monasteri. magaliTad, berma xuediosma
`grigol xanZTelis cxovrebaSi~ `CuenebaÁ ixila ara Tu Zilsa Sina, aramed
cxadad. rameTu xedvida adgilsa mas wmidasa, sada aw xancTas wmidaÁ
eklesiaÁ Sen ars, viTarmca saxed eklesiisa naTlisa Rrubeli gamoxatuli
dga myovar Jam da sulnelebaÁ didZali gamovidoda mier RrubliT. da esma
ÃmaÁ netarsa mas bersa, viTarmed aReSenos wmidaÁ eklesiaÁ adgilsa amas
ÃeliTa grigol mRdelisa, kacisa RmrTisaÁTa~ (11, gv. 253).
`serapion zarzmelis cxovreba~: `iyo raÁ didi igi mamaÁ da moZRuari
miqael mdgomare locvasa Ramisasa, gankÂrvebaÁ raÁme daeca da aRitaca
zecad da ixila vinme, viTarca mRdel-Suenierad Semosili, da etyoda
mas, raÁTa mis mier ganswavlulni igi mowafeni myis waravlinnes queyanad
samcxisa, romel arian serapion da iovane. da uCuenebda niSTa raTme da
saxeTa, Tu romelsa mividen adgilsa; poon, mividen raÁ, saswauli igi da
mun Ãel-yon aRSenebaÁ monastrisaÁ~ (45, gv. 322).
b) xilvaTa jgufSi SeiZleba gavaerTianonT wmindanTa saswaulebrivi
gamoCena sazogadoebaSi. `grigol xanZTelis cxovreba~: mama grigoli
ixiles `momavali karauliTa Soris krebulsa mas mamaTasa sakÂrvelad
xilviTa. rameTu samoseli igi Seuracxi, romel emosa moxucebulsa mas,
34
esreT
Cnda,
viTarca
xolo
Tavsa
missa
patiosanTa
samoseli
kukuli
TualTa
da
naTlisa
brwyinvalisa
ixilveboda,
margalitTagan
viTarca
ganucdelisaÁ.
gÂrgÂni
fasdaudebelTa
sameufoÁ
aRmkuli.
da
viTarca ixiles RmrTisamieri didebulebaÁ misi, yovelni sixaruliT
miegebnes~ (11, gv. 287).
`iovanesa da efTvimes cxovrebaSic~ aris msgavsi saswauli. efTvime
aToneli,
rodesac
emzadeboda
feriscvalebis
dResaswaulisaTvis
da
mrevlic TavSeyrili iyo aTonis mTaze, `viTarca siwmide Seiyvanes da
`wmida arsi~ aRiRes, ixiles mamaÁ Cueni efTÂme viTarca cecxli mgzebarÀ.
da zarman Seipyrna yovelni. da masve Jamsa isma ÃmaÁ viTarca yivili
erisa mravlisaÁ, da SeiZra mTaÁ igi ZrviTa didiTa, da yovelnive pirsa
zeda daecnes. da viTarca aRadginna igini mamaman efTÂme... hrqua maT: `nu
geSinin,
Zmano,
rameTu
moxedvaÁ
saRrmToÁ
iqmna,
da
qristeman
TÂsi
dResaswauli adida~ (12, gv. 69).
wmindani
mosili.
xSirad
sanimuSod
ecxadeba
gavixsenoT
sasuliero
epizodi,
da
saero
romelSic
pirebs
wminda
naTliT
grigolis
mosaklavad gamzadebulma kacma `ixila saswauli didi wmidasa mas zeda
zegardamo, rameTu sueti naTlisaÁ friad brwyinvale cad aRwevnuli
hfaravida mas. da iyo Tavsa missa juari TualT-Seudgami garemo missa
cis-sartyelis saxed, Suenierad raÁ gamoCndis Jamsa wÂmisasa~ (11, gv. 305).
naTlis
svetiT
arian
agreTve
mofenilebi
mama
grigolis
sulieri
mowafeebi dimitriosi da zaqaria.
2. xilvebi Zilis dros.
ZilSi xilvis dros wminda mamebs aqvT RvTaebrivi gamocxadebani. maT
umetesad ecxadebaT ufali, RvTismSobeli, angelozi an kidev romelime
wminda mama. da am gamocxadebis dros wmindanebs avaleben garkveul
saqmeTa
aRsrulebas.
magaliTad,
serapion
zarzmelma
`xilvaÁ
angelozisaÁ ixila Ramesa amas, romeli ganaZlierebda mas da gulsmodginebiT Sromad ubrZanebda~ (45, gv. 328).
`daviT garejelis cxovrebaSi~ ki aRwerilia saswauli, Tu rogor
mouvlina `Ramesa mas angelozi RmerTman elia patriarqsa~ da auwya, rom
misma
sulierma
Svilma
daviTma
SemTxveviT
Tan
gaiyola
maxalakSi
35
Cadebuli sami qva, romelic iyo madli ierusalimisa. da angelozi
sTxovda patriarqs, rom malemsrbolTa meSveobiT daweodnen daviTs da
gamoerTmiaT ori qva, darCenili erTi ki _ gaetanebinaT Tavis qveyanaSi.
`da viTarca warmouTxra ese yoveli patriaqsa angelozman uflisaman,
miefara igi TualTagan misTa~ (42, gv. 238).
erTxel ilarion qarTvels `mcired mierula, da ixila CuenebaÁ
eseviTari, reca miitaca igi mTasa mas wmidasa zeTis-xilTasa, vinaÁT-igi
ufali
Cueni
iesu
qristÀ
amaRlda
didebiT
zecad
mamisa,
vinaÁca
gardmoÃda. da ixila wmidaÁ dedofali RmrTis-mSobeli da maradis
qalwuli mariam da aTormetni kacni, brwyinvaleni mdgomareni mis winaSe.
da viTar ganicdida sakÂrvelsa amas Cuenebasa, maSin hrqua mas wmindaman
dedofalman: `Ä, ilarion, warved da miiswrafe saxed Senda, daumzade
seri ufalsa da Zesa Cemsa~ (43, gv. 14-15).
xilva
aqvT
ara
marto
sasuliero
pirebs,
aramed
Cveulebriv
adamianebsac. magaliTad, `grigol xanZTelis cxovrebaSi~ aRwerili erTi
saswauliT, mdidar kacs hyavda avadmyofi Svili, erT dRes `dedasa missa
CuenebiT Zilsa Sina gamoecxada Rirsi etÂfane~ (11, gv. 318), romelmac
aRuTqva Svilis gankurneba.
a) iSviaTad moiZebneba saswaulTa saxe, rodesac ramdenime sasuliero
pirs erTdroulad aqvs erTi da igive Cveneba erTsa da imave sakiTxze.
magaliTad, `grigol xanZTelis cxovrebaSi~ anatole dayudebuli da
Temestia
dekanozi
erTdroulad
naxaven
xilvas,
romelSic
euwyebaT
matos gardacvalebis ambavi.
3. xilvebi gardacvalebisas:
a) wmindanebs micvalebis Jams aqvT xolme xilvebi. mama grigoli
sikvdilis win `naTliTa miuwdomeliTa Seimko Suenierad xilvaÁ misi
brwyinvaled qristÀs mier. rameTu banaki angelozTa uflisaTaÁ gare
moadga mas da patiosanTa sakumevelTa sulnelebaman aRavso yoveli igi
eri krebuli mamaTaÁ... xilvaÁ igi didebuli yovelTa ixiles~ (11, gv. 315).
serapion
zarzmelis
gardacvalebisas
ki
`mwyobrni
angelozTani
krebulsa Tana yovelTa wmidaTasa SeerTebulni moiwines, viTarca-Tanamokarvisa da Tana-mosagrisa maTisa. da yovelTa aRityuelnes Ãelni
36
sixaruliTa da zecas aRiyvanes yolad sanatreli igi suli misi~ (45, gv.
342).
b) sxva sasuliero pirebsac aqvT xolme xilvebi, romelime wminda
mamis
gardacvalebisas.
aseT
SemTxvevebs
ufro
iSviaTad
vxvdebiT.
magaliTad, `grigol xanZTelis cxovrebaSi~ meres monasterSi sulier
debs, anatole dayudebulsa da Temestia dekanozs, avqT erTi da igive
xilva matos gardacvalebis Sesaxeb.
II. saswaulebi, romlebSic aisaxeba zemoqmedeba adamianze.
1. urwmunoTa da ukeTurTa saswaulebrivi dasjis epizodebi mravlad
moipoveba rogorc zogadad agiografiul literaturaSi, aseve qarTul
agiografiul
xanZTelisa
moindoma
TxzulebebSi.
da
cqiris
cqirma
rogorc
ki
epizodi,
ucxo
`kacman
amis
kacis
erT-erTi
naTeli
romelSic
xeliT
sawyalobelman~
mama
aRwerilia,
grigolis
ixila,
nimuSia
rom
grigol
Tu
rogor
mokvla,
magram,
gzad
momaval
mama
grigols `sueti naTlisaÁ friad brwyinvale cad aRwevnuli hfarvida~
(11, gv. 305), xeli gauSeSda da veRar SeZlo miznis ganxorcieleba. am
ambiT ganrisxebulma cqirma Semdeg ganizraxa xanZTis dangreva, magram
wminda grigols angelozisgan euwya cqiris moulodneli sikvdilis
Sesaxeb.
agreTve, rodesac barbarosma xmali aRmarTa da moindoma daviT
garejelis mokvla, `viTarca aRiRo Ãeli, meyseulad SeÃma igi da iqmna
viTarca SeSaÁ. maSin gulisÃma-yo barbarozman man ukeTurebaÁ TÂsi da
gardahÃda
hunesa
da
davarda
ferÃTa
Tana
berisaTa
da
cremliT
evedreboda, raÁTa miuteos cTomilebaÁ igi misi~ (42, gv. 235).
da
kidev:
`iovanes
da
efTvimes
cxovrebaSi~,
roca
eSmakisgan
Segulianebulma mebostnem ganizraxa wminda mamis mokvla, `meyseulad uqm
iqmna Ãeli misi~ (12, gv. 88).
2.
wmindanis
gavrcelebuli
ramdenime
mier
sneulTa
agiografiul
magaliTs:
`grigol
gankurnebis
nawarmoebebSi.
xanZTelis
epizodebi
farTodaa
sanimuSod
SevexebiT
cxovreba~:
`iyo
dedakaci
37
sisxlis dinebiTa guemuli mravalTa JamTa. mas esma saswauli ese da
mivida guls-modgined wmidisa mis da ver SemZlebel iyo TÂssa mas sensa
saanjmno yofad, aramed mdumriad sulTqumiT daaltobda ferÃTa misTa
cremliTa da iTxovda kurnebasa. xolo Zmani igi mcired ganeSornes wamis
yofiTa amis wmidisaÁTa, rameTu cna suliTa vnebaÁ igi dafaruli da
misca marjuene TÂsi, raÁTa SeimTxÂos. da man yo egreT. da masve Jamsa
ganikurna~ (11, gv. 295).
ioane zedaznels ki mihgvares adamiani, romelic iyo `Rrekili da
ganrRueuli da daÃsnil iyunes yovelni asoni misni~. ioanem warmoTqva:
`gangkurnebs Sen ufali Cueni iesu qriste~, da masve Jamsa aRemarTa igi
ferÃiTa zeda TÂsTa da asoni igi daÃsnilni mswrafl ganikurnnes~ (44,
gv. 216-217).
`ilarion qarTvelis cxovrebaSi~ ki bavSvobidan fexmtkivan sulier
Zmas
eSmakma,
romelic
gulmodginebis
gamo,
SuriT
`ubrkuma
iyo
Sepyrobili
ferÃi
igi
misi
misi
vnebuli
religiuri
da
atkivna
ficxlad. xolo ZmaÁ igi tkivilisa misgan cremlooda mwared. ixila raÁ
wmidaman ilarion misi igi tirili... moiRo wmidaÁ zeTi kandlisagan
saufloÁsa da scxo tkivneulsa mas ferÃsa missa da gankurna~ (43, gv. 21).
3.
aris
saswaulebi,
romlebSic
wmindanebi
adamianTagan
aZeveben
eSmaks. erTxel mama grigolTan mivida qali, romlis Svilis `Ãelni da
ferÃni mterisagan mixumul iyvnes da piri gare-miqceul~ (11, gv. 294).
maSin mama grigolma ase mimarTa bavSvis sxeulSi myof eSmaks: `eSmako,
ganeSore ukunisamde CCÂlisa amisgan umankoÁsa~. da juari daswera. da
munTquesve ivltoda suli igi boroti da ganikurna yrmaÁ igi sruliad~
(11, gv. 295).
ioane
zedaznelTan
miiyvanes
eSmakeuli,
romelic
ver
axerxebda
laparaks, ioanem uTxra mas: `sulo ukeTuro, raÁsa stanjav magas, rameTu
micemul ars Senda adgili udabnoÁ da urwyuli. gety Sen saxeliTa
uflisa Cuenisa iesu qristesiTa, ganved kacisa magisgan!~ xolo igi
brZanebasave Tana missa ganvida. da ganikurna kaci igi~ (44, gv. 217).
4.
wminda
mamebi
dajildoebulni
arian
winaswarmetyvelebisa
da
dafarulTa cnobis unariT. maT uflisagan euwyebaT raime ama Tu im
pirovnebaze.
magaliTad,
mama
grigoli,
arsenisa
da
efremis
Sesaxeb
38
ganumartavs Tavis mowafeebs, rom `esreT ars yrmaTa amaT mowevnaÁ aqa,
rameTu qristeman RmerTman wmidisa angelozisa piriTa mauwya amaTi saqme
yoveli~ (11, gv. 271). amdenad, isini arian dafarulTa cnobis niWiT
dajildoebulni. da kidev serapion zarzmels, romelic miuaxlovda
borotTa TavSeyris adgils, am borotma adamianebma ar misces gavlis
ufleba. ris Semdgomac serapionma uwinaswarmetyvela iqaurobis walekva.
xolo `iovanesa da efTvimes cxovrebaSi~ didi gvalvianobis Jams
iovane uwinaswarmetyvelebs Zmebs wvimis wamosvlas da urCevs sawvimrebis
Tan waRebas.
wminda
mamebi
winaswarmetyveleben
agreTve
TavianTi
aRsasrulis
moaxloebas da, amdenad, winaswar iWeren Tadarigs am dRisaTvis. `grigol
xanZTelis cxovreba~: `netarsa mamasa Cuensa grigols gulman uTqua
ganslvaÁ ÃorcTagan da RmrTisa mislvaÁ... maSin ubrZana ZmaTa TÂsTa
Sesaqme
kereonTa
sanTelTaÁ
Sesawiravad
garemo
yovelTa
maT
maxlobelTa udabnoTa... maT yovelTa udabnoTa Tanawarsca kereonebi da
SeuTuala dRÀ igi, romelsa aRanTnen da locvayon misTvis~ (11, gv. 313).
xolo `serapion zarzmelis cxovrebaSi~ didma wminda mamam miqaelma
moixmo
TavisTan
serapioni
da
sxva
mowafeebi,
rdagan
`icoda
Jami
ganslvisaÁ TÂsisaÁ~ (45, gv. 336).
ilarion qarTveli ki `viTarca moiwia Jami aRsrulebisa misisaÁ,
amier warslvisa da RmrTisa mxoloÁsa mislvisaÁ, romlisaca surviel
iyo da saxelisa misisaTÂs iRuawa siyrmiTgan hasakisa misisaÁT, uwyebul
iqmna ukue RmrTisa mier~ (43, gv. 27).
5.
agiografiul
TxzulebebSi
aRiniSneba
saswaulTa
SemTxvevebi,
rodesac wmindani Tavis dauswreblad, fizikuri aryofniT saswaulis
SemTxvevis adgilze, axdens saswauls. ase magaliTad, `grigol xanZTelis
cxovrebaSi~ aris SemTxveva, rodesac netari etvifane gamoecxadeba yrumunji asulis dedas da daavalebs misi xelis nabani wylis waRebas da
asulis Tavze cxebas. marTlac dedam `waravlina kaci. xolo netarman
epifane uflisa mier icoda, raÁ-igi yofad iyo, da misca kacsa mas ÃelTa
TÂsTa nabani. da mi-raÁ iwia dedakacman man sarwmunoebiTa mtkiciTa, scxo
evlogiaÁ igi usisxloÁsa msxuerplisaÁ Rirsad Semwirvelisa mRdelisa[Á]
asulsa TÂssa. xolo mas daeZina sam dRe da sam Rame da raJams ganeRÂZa,
39
Tqua: `didebaÁ RmerTsa, didebaÁ wmidasa samebasa, romelman locviTa
netarisa mamisa etÂfanesiTa ganmkurna da miÃsna me eSmakisagan~ (11, gv.
318).
III. saswaulebi, romlebSic Cans zegavlena micvalebulTa samyaroze.
1. saflavTa da wminda nawilTa saswaulebi:
a)
qarTul
agiografiul
TxzulebebSi
farTod
gavrcelebulia
saswaulTa is SemTxvevebi, rodesac wmindani gardacvalebis Semdegac
axdens saswauls. micvalebuli wmindanis saflavze an wminda nawilze
xelis SexebiT ikurnebian sneulebi, adamianTagan ganidevneba eSmakeuli...
`daviT garejelis cxovrebidan~ mogvyavs erTi magaliTi, rodesac
erT
ZmaTagans
`Tuali
ara
edga,
da
Se-raÁ-exo
guamsa
mas
wmidasa,
meyseulad ganikurna... eseviTarTa saswaulTa iqmoda wmidaÁ mamaÁ daviT
Semdgomad sikudilisaca~ (42, gv. 240).
ilarion qarTvelis gardacvalebis Semdeg ki erT qvrivs misces
wmindanis mowafeebma `flasi erTi wmidisaÁ~. `xolo man umetes yovelTa
safaseTa da TualTa patiosanTaÁsa miiRo igi maTgan sasoebiTa da
sarwmunoebiT didiTa da visca sneulsa dahburis, povis man lxinebaÁ~ (43,
gv. 29-30).
rogorc
aRvniSneT,
micvalebuli
wmindanebi
ganasxamen
kidec
adamianTagan eSmakebs. magaliTad, ilarion qarTvelis saflavze misuli
ori eSmakeuli sCiodnen: `ilarion qarTvelo, raÁsTÂs ganguasxam Cuen
sayofelTagan CuenTa?~ da viTarca mieaxlnes wmidasa mas guamsa missa,
munTquasve ganikurnnes igini~ (43, gv. 28). da kidev erTi eSmakeuli mivida
iovane aTonelis saflavTan `da sua kandlisa misgan, romeli ekida
saflavsa zeda missa, da meyseulad ganikurna~ (12, gv. 60).
b)
irgvliv
arcTu
iSviaTia
sasiamovno
cxovrebaSi~
ilarionis
aris
cxedari
epizodebi,
surnelovan
SemTxveva,
rodesac
garemos
roca
surnelovnebas
micvalebuli
qmnis.
`ilarion
wmindani
qarTvelis
mefis
sasaxleSi
dasvenebuli
mohfens
iqaurobas,
rac
yvelas
40
gancvifrebaSi moiyvans. agreTve surnelovnebas hfens irgvliv serapion
zarzmelis saflavi da am surnelebiT ivseba yvela madliT.
2.
cocxali
wmindanebis
zemoqmedeba
micvalebulebze
saintereso
SemTxvevas warmoadgens. aq SeiZleba movixmoT pasaJi `grigol xanZTelis
cxovrebidan~, roca cocxali wmindanis mitevebis da locvis Semdeg miwa
miibarebs
codvilis
gvams.
adarnerse
xelmwifis
satrfos,
romelmac
`sarwmunoÁ coli misi ganaSora~ (11, gv. 299), grigoli ar miutevebs
codvebs.
qals,
romelsac
gardacvalebis
Semdeg,
deda
febronias
gadawyvetilebiT, dakrZalaven `maxlobelad daTa maT qristÀs nebismyofelTa~ (11, gv. 299), magram cxedars samgzis aRmoaCenen `Sinagan karsa
akldamisasa
mdebares~.
amis
Semdeg
mama
grigoli
swers
werils
gardacvlil debs, raTa maT qali miibaron miwaSi. monazonni werilis
wakiTxvis
Semdeg
SecTomil
qals
saTanadod
ganuweseben
imqveyniur
samkvidrebels.
3. aratipur SemTxvevad gvesaxeba `grigol xanZTelis cxovrebaSi~
ori
saswauli.
SevecdebiT,
warmovaCinoT
maTi
aratipuroba:
pirvel
SemTxvevaSi aRwerilia, Tu rogor gaeyara adarnerse xelmwife Tavis
kanonier meuRles da sasaxleSi moiyvana siZvis diaci. am saqcielze
aRSfoTebuli
grigoli
eubneba
mefes:
`ara
smenisaTÂs
sityuaTa
Cem
glaxakisaTa miece borotTa senTa, da romel aw Zeni gesxnen, iguemnen
eSmakTagan, da ver ganikurno Sen da verca Svilni igi Senni, vidre ara
SeindoT deduflisa misgan, usamarTlod gapatiJebulisa mÃevlisa mis
RmrTisa; daRacaTu ÃorcTagan ganvides igi, aramed saflavTagan misTa
Se-veindon SvilTa SenTa~ (11, gv. 298). marTlac, ramdenime xnis Semdeg
adarnerse daavaddeba da ganikurneba mxolod da mxolod dedoflis
Sendobis
Sedegad.
rogorc
agiografiuli
Janris
literaturaSia
miRebuli, wmindani saswauls axdens TviTon uSualod, gareSe pirebis
Caurevlad.
magarm
am
epizodSi
sasuliero
piric.
marTalia,
grigolTan
wmindani
erTad
TviTon
moqmedebs
sxva
uwinaswarmetyvelebs
adarnerses codvebis gamo dasjas da isjeba kidec, magram epizodSi ukve
Cndeba
adarnerses
yofili
meuRle,
dedofali,
romlis
SendobiTac
xelmwifes, grigolis TqmiT, unda mietevos codvebi da gamojanmrTeldes.
41
anu epizodSi mama grigoli da sxva sasuliero piri erTdroulad axdens
saswauls.
msgavs SemTxvevasTan gvaqvs saqme meore magaliTSic. es epizodi exeba
Semcode qalis mibarebas codvebis mitevebis Semdeg. rogorc zemoT
aRvniSneT, am epizodSi qals sikvdilis Semdeg ar iReben debi, ris
Semdegac mama grigols mouxdeba werilis miwera monazoni debisaTvis.
werilSi maT sTxovs mama grigoli, rom uflisagan gamoiTxovon codvaTa
Sendoba
da
Semdeg
misi
miwaSi
Sefareba:
`da
aw
gevedrebiT
sawyalobelisa magisTÂs dedakacisa, iTxoeT qristÀsgan bralTa misTa
SendobaÁ da Rirs yveniT Zualni misni ZualTa Tana TquenTa da suli
misi sulisa Tquenisa Tana~ (11, gv. 301); am SemTxvevaSi saswauls axdens
Tavad mama grigoli da amave dros saswaulSi Cndeba sxva pirebi anu
gardacvlili debi, rogorc damxmareebi. orive magaliTze dakvirveba
cxadyofs, rom TiToeul saswaulSi aris erTi obieqti da ori subieqti.
pirvel SemTxvevaSi obieqti aris adrarnerses satrfo, xolo subieqtebi
arian grigoli da adarnerses meuRle, xolo meore SemTxvevaSi obieqti
aris
igive
diaci,
xolo
subieqtebi
arian
kvlav
mama
grigoli
da
gardacvlili debi.
4. aris saswaulebi, romelSic wmindanis locvis Sedegad aResruleba
adamiani an cxoveli. aseT SemTxvevas vawydebiT `grigol xanZTelis
cxovrebaSi~: `kualad orni saSinelni veSapni gamoCndes anCisa venaÃsa da
mevenaÃeni ivltodes. xolo zaqaria locviTa moakvdinna igini~ (11, gv.
304). da kidev cqiris epizodSi, mama grigoli sTxovs xanZTis dasangrevad
misul sazogadoebas salocavad drois micemas da locvad damdgar
grigols angelozisagan euwyeba cqiris sikvdili.
5. tradiciul, gavrcelebul saswaulTa saxes miekuTvneba sasuliero
moRvawisagan
adamianis
an
cxovelis
mkvdreTiT
aRdgena.
magaliTad,
`grigol xanZTelis cxovrebaSi~ zaqaria `sTulsa JamTa jda odesme tbas
TÂsTa babiloTa mwifeTa queSe, romelTa mravalgzis SaSv Wamda. xolo
juari
daswera
da
mswrafl
mokuda
da
kualad
juari
daswera
da
gancocxlebuli frinvida moyuasTaA Tanave TÂsTa~ (11, gv. 304).
42
IV.
saswaulebi,
romlebSic
aRwerilia
zemoqmedeba
materialur
samyaroze.
1.
xSirad
adamianis
saswaulebSi
Zalis
wmindanTa
hiperbolizireba
ki
Zala
aris
hiperbolizirebuli.
damaxasiaTebeli
iyo,
rogorc
cnobilia miTosuri samyarosaTvis. aqedan gamomdinare, safiqrebelia, rom
es
elementi
miTosidan
unda
gadmosuliyo
agiografiaSi.
magaliTad,
`ilarion qarTvelis cxovrebaSi~ rodesac erTi Tesalonikeli diakoni
Seipyres warmarTebma da borkili daades, igi gzaSi loculobda da
daxmarebas SesTxovda ilarions. wminda mamamac Seiwynara misi Txovna, Rame
gamoecxada mas da dilas ra gaiRviZa diakonma, `ipova rameTu gaÃsnil iyo
sakrvelTagan... da movida wmidisa mis da ambors-uyofda wmidaTa ÃelTa
misTa, romelTa mier ganiÃsna sakrvelTagan~ (43, gv. 26).
agreTve grigol xanZTelma qristes saxeliT SeaCera gadmovardnili
lodi da ixsna erT-erTi Zma sikvdilisagan.
2. aris saswaulebi, romlebSic aRwerilia Tu rogor imorCileben
wminda mamebi bunebriv movlenebs da mbrZanebloben maTze. amis naTeli
nimuSia
ise
wilknelis
mier
Cadenili
saswauli
`Siosa
da
evagres
cxovrebaSi~. mas unda daemtkicebina ioane zedaznelisTvis zebunebriv
ZalTa floba. saswauli ki aseTi iyo: rodesac wm. mamebi miuaxlovdnen
mdinares, isem daiwyo locva `da ityoda cremliT: `movedin Cem zeda,
wmidao
dedofalo,
SeweevnaÁ
Sengan
SobilisaÁ,
raÁTa
wyali
ese
daguemorCilos, da viTar myovar Jam iloca da merme ganyo kuerTxi,
romeli aqunda ÃelTa, da Tqua: ... wyalo, Semoudeg kuerTxsa amas Cemsa~.
da madliTa sulisa wmidisaÁTa myis Seudga RmerTSemosilTa maT mamaTa.
xolo queyanaÁ igi uqmi iyo, daRmrdeboda, viTarca kuerTxi igi mieTria
da
wyali
ukuana
mividoda.
da
esreT
miiyvana
saydarsa
wmidisa
dedoflisasa wilkans sadidebelad mamisa... ese didebuli sakÂrveli,
rameTu kacTa miwisaganTa wyalnica daemorCilebian!~ (46, gv. 224).
kidev SeiZleba moviyvanoT serapion zarzmelis magaliTi, rodesac
igi
uwinaswarmetyvelebs
borot
pirebs,
romlebic
win
aRudgebian
serapions gzis gagrZelebaSi, iqauri midamoebis walekvas. da, marTlac,
43
RvTis
risxviTa
da
serapionis
zebunebriv
ZalTa
flobiT
aRigava
iqauroba miwisagan pirisa da bunebam icvala saxe.
3. qarTul agiografiaSi aris SemTxvevebi, rodesac wmindanTa locvis
Sedegad Tvisebebs icvlian bunebrivi da fizikuri movlenebi, stiqionebi.
`Sio
da
evagres
cxovrebaSi~
mravlad
moipoveba
aseTi
saswaulebi.
magaliTad, Sios xelze dadebuli nakverCxliT ar ewveba xeli. ioane
zedaznelma caSi `ze aRipyra WiqaÁ ... da dadga viTarca myarsa queyanasa
zeda~ (46, gv. 223). da Tavad avtori am saswaulis paralelad asaxelebs
petre mociqulis bibliur saswauls, rodesac ufalma petre gaatara
zRvaze fexiT, viTarca xmeleTze.
4. xSiria saswaulTa SemTxvevebi, rodesac wminda mamaTa zegavleniT
nivTierebebi da sagnebi icvlian bunebas. `daviT garejelis cxovrebaSi~
vawydebiT ramdenime aseT magaliTs. erT-erT magaliTSi daviTma dawera
jvari rZes da rZe gadaiqca xaWod (42, gv. 231). xolo meore magaliTSi man
mware wyaros wyals `daswera juari da misca bersa. da viTarca ixila
gemoÁ
wylisaÁ
mis,
utkbiles
iyo
igi
yovelTa
wyalTa,
da
vidre
aqamomdeca tkbil ars wyali igi~ (42, gv. 239).
5.
agiografiul
literaturaSi
zogadad
Zalian
gavrcelebulia
sakvebis gamravlebisa da wyaros aRmocenebis motivi. udabur adgilas
ufali
ajildoebs
Tavis
WeSmarit
msaxurebs
sakvebisa
da
wyaros
aRmocenebiT.
`Siosa
da
evagres
cxovrebaSi~
ufali
afasebs
wmindanis
gulmodginebas da `dRiTi-dRe uboZebda sazrdelsa. xolo marjueniT
kerZo quabisa mas uboZa wyali mcire kldisagan Ãmelisa, romeli kmasayovel misda iyo~ (46, gv. 218).
ioane zedaznelic Seiwyalebs Tavis mowafes elias uwylobis gamo,
SesTxovs ufals da jvris SexebiT aRmoacenebs uwylo adgilas tkbil,
gril da yovlad sargebel wyals.
6.
farTod
gavrcelebulia
qarTul
agiografiaSi
wmindanisa
da
cxovelTa urTierTobis motivi. k. kekeliZes specialuri naSromic aqvs
miZRvnili
am
sakiTxisadmi.
arsebobda
`pirvelyofili
igi
aRniSnavs,
harmonia~,
rom
rodesac
codvis
yvela,
Cadenamde
adamiani
Tu
cxoveli, erTmaneTTan Sexmatkbilebuli iyo. codvis Cadenis Semdeg ki es
44
`harmonia~ dairRva da, mecnieris azriT, mxolod `wmindanebi~ zrunavdnen
am `harmoniis~ aRdgenisaTvis (21, gv. 103-104). isini imorCilebdnen da
iSinaurebdnen cxovelebs da Semdeg adamianTa samsaxurSi ayenebdnen maT
(26, gv. 166).
cxovelTa
samyarosTan
wmindanis
harmoniul
damokidebulebaze
metyvelebs erTi epizodi `daviT garejelis cxovrebaSi~, nadirobisas
barbarozma
`miuteva
qori
kakabsa
maxlobelad
adgilsa
mas,
sada
ilocvida wmidaÁ daviT. da kakabica igi miivltoda berisa da dajda igi
ferÃTa Tana misTa, xolo qori maxlobelad misa. da ese iqmna gangebiTa
RmrTisaÁTa~ (42, gv. 234).
cxovelTa
`ioane
moSinaurebisa
zedaznelis
da
cxovrebaSi~.
damorCilebis
wyarosTan
magaliTebs
mdgar
vxvdebiT
saSinel
daTvs,
romelic aSinebda xalxs da maT Soris elia diakons, ioane zedazneli
ubrZanebs: `nuRaramca gaqus flobaÁ borotebad da vnebad maTa, romelTa
SeemTxueode kacTa mTasa mas zeda~. da viTar moiRo brZanebaÁ mÃecman man
berisagan, ganswavla ara visa vnebad, waremarTa da viTarca megobarsa
tkbilad
metyuelsa
morCilebisa
sivltolaÁ
saxesa
eCina,
ukumoxedvida,
aCuenebda.
rameTu
da
cvala
Tavi
moedrika
yoladve
TÂsi
igi
da
mÃecebrivi
siborote
myudroebiT
bunebaÁ,
da
arca
gardaiqca
keTilad~ (44, gv. 214).
cxovelTa moSinaurebasa da morCilebaze metyvelebs agreTve `Siosa
da evagres cxovrebaSi~ aRwerili saswauli mgelze (46, gv. 221).
`grigol
xanZTelis
cxovrebaSic~
gvxvdeba
ramdenime
saswauli,
romelSic Cans wmindanis damokidebuleba cxovelebTan mimarTebaSi da,
piriqiT, cxovelTa keTili ganwyoba wmindanisadmi. erTxel monadireTagan
SeSinebulma iremma `mihmarTa monozonTa maT, da Soris ganvlna yovelni,
da mivida viTarca gonieri netarisa grigolissa da TÂsi Tavi zeda
ÃelTa
mis
wmidisaTa
dadva
da
reca
tiroda
mowevnulisa
misTÂs
borotisa. xolo man nugeSinis-sca da hrqua: `saxelTa qristÀsiTa ver
gavnon mterTa amaT SenTa, nu geSinin~ (11, gv. 301).
Cven vawydebiT agreTve cxovelTa mier wminda mamaTa gamokvebis
epizodebs, rac Tavis mxriv efuZneba amave xasiaTis bibliur saswaulebs.
45
magaliTad,
`Siosa
da
evagres
cxovrebaSi~
`araraÁ
ipoveboda
udabnosa mas nugeSinis-sacemeli ÃorcTaÁ, manve saxierman da dafarulTa
mxedvelman
RmerTman,
romelman
gamozarda
elia
da
udabnosa
Sina
yornisa mier, egreTve wmidaÁ ese mamaÁ Cueni gamozarda, rameTu tredisa
mier dRiTi-dRe uboZebda sazrdelsa~ (46, gv. 218).
moSinaurebuli
irmebis
mowveliT
irCens
Tavs
agreTve
daviT
garejeli.
amrigad,
winamdebare
TavSi
SeZlebisdagvarad
ganvixileT
`cxovrebaTa~ Janris qarTuli, originaluri agiografiuli nawarmoebebi,
gavavleT
maT
Soris
paralelebi,
SevecadeT,
dagvejgufebina
isini
saTanado sqemebis mixedviT da mivediT im daskvnamde, rom k. kekeliZis
mier
mikvleuli
kompoziciuri
Sablonebi
unda
CaiTvalos
ZiriTad
elementebad, da radganac agiografi avtori am oTx elementze ver
SeCerdeboda, gverdiT unda davuyenoT sxva Stampebi, romlesac vxvdebiT
TxzulebebSi. winamdebare Tavic, vfiqrobT, naTlad isaxavda am mxriv
sakiTxis ufro farTod garkvevas da damatebiTi miniSnebebis warmoCenas.
46
Tavi II
siuJetur-kompoziciuri urTierTmimarTebani `cxovrebaTa~ Janris
naTargmn agiografiaSi
naSromis
naTargmn
kvleva,
amocana,
ramdenadac
agiografiul
kerZod,
maT
cnobilia,
TxzulebaTa
warmoCena.
amdenad,
literaturaTa
Seswavlis
da
originalur
istoriul-SedarebiTi
siuJetur-kompoziciur
gansxvavebaTa
aris
meTodiT
TaviseburebaTa,
winamdebare
TavSi,
istoriul-SedarebiTi
da
msgavsebaucxoenovan
meTodiT
kvlevis
ukeTesad warmoCenis mizniT, saubari gveqneba naTargmn agiografiul
Txzulebebze, romlebic uxvad moipoveba qarTul saeklesio mwerlobaSi.
masalis
aseTi
siuxve
monawileobiT
ki
ganpirobebuli
msoflio
saqarTveloSi
Tu
mis
saqristiano
farglebs
iyo
qarTvelTa
mwerlobis
gareT
gaxsnili
procesebSi.
iyo
saganmanaTleblo
centrebi,
romlebSic
aqtiurad
mTargmnelobiTi
saqmianoba.
gavixsenoT
Tundac
aqtiuri
kulturul-
mimdinareobda
tao-klarjeTis
literaturuli skola. igi iyo qarTuli kulturis, mwerlobis erovnulnacionaluri gziT warmmarTveli, romlis tradiciis gamgrZelebeli iyo
eqvTime aToneli. igi berZnulidan Targmnida ara zedmiwevniT, aramed
Semateba-gamoklebis principiT, romlis safuZvelze miiReboda Txzulebis
sruliad
axali
damaxasiaTebel
literaturuli
qarTuli
Tavisufali
skola
da
redaqcia.
stiliT
dRis
eqvTime
Targmnas
wesrigSi
dadga
aTonelisaTvis
gaemijna
giorgi
aTonis
aTonelis
xelmZRvanelobiT bizantiuri mwerlobis bolomde aTviseba da qarTul
enaze amomwuravad gadmotana. igive mTargmnelobiTi stili gaagrZela da
zusti Targmani kidev ufro maRal safexurze aiyvana Sav mTaze XI
saukunis moRvawe efrem mcirem. am ukanasknelis saqmianoba saqarTveloSi
XII saukuneSi ganagrZes arsen iyalToelma da ioane petriwma (59, gv. 103107).
qarTul
enaze
iTargmneboda
`cxovrebaTa~
da
`wamebaTa~
Janris
agiografiuli nawarmoebebi, rogorc aRmosavleTis, aseve dasavleTis
47
saqristiano mwerlobidan. TxzulebaTa gadmoTargmnas eniWeboda didi
mniSvneloba,
radgan
amiT
dgindeboda
socialur-kulturuli
moTxovnilebebi,
droSi
xalxis
ama
Tu
im
adgilobrivi
agreTve
azrovnebis
irkveoda
konkretul
inteleqtualur-moraluri,
esTetikur-
mxatvruli done. naTargmni literaturuli ZeglebiT warmoCindeboda ama
Tu im xalxis kulturuli samyaro (20, gv. 5). sayuradReboa is faqtic,
rom qarTul saeklesio mwerlobas, saqristiano qveynebSi Tavsdamtydari
politikuri
da
religiuri
qartexilebis
gamo,
Semounaxavs
is
agiografiuli Txzulebebi, romelTa dednebi dakargulad iTvleboda (23,
gv. 7-8).
dasaxelebul
TavSi
iqneba
cda
`cxovrebaTa~
Janris
naTargmn
agiografiul TxzulebaTa ganxilvisa. rogorc cnobilia, qristianobis
saxelmwifo religiad gamocxadebam, qristianTa devnis Sesustebam, rasac
axlda `martvilTa~ raodenobis Semcireba, gamoiwvia `wmindanTa rigebis
Sevseba im sasuliero pirebiT, romelTa qristianuli cxovrebis wesi,
sarwmunoebrivi eTika da qristianuli eklesiis safuZvlebis ganmtkiceba
da
dacva
magaliTi
axladwarmoSobili
iyo
morwmuneTaTvis.
monazvnuri
aseTebi
ki
iyvnen
cxovrebis pionerebi, e. w. meudabnoe-
gandegilebi~ (10, gv. 14-15). ber-monazvnobis sawyis adgilad saxeldeba
egviptis
udabno,
saerTod
ber-monazvnobis
saukuneebidan,
xolo
xolo
mis
damaarseblad
institutis
misi
saboloo
miCneulia
warmoSoba
formireba,
antoni
saTaves
didi.
iRebs
Camoyalibeba
II-III
erTian
samonastro organizmad TariRdeba V saukuniT. msoflio samonastro
cxovrebis istoriidan cnobilia, rom arsebobda wmindanTa moRvaweobis
anaxoretuli
da
moRvaweobis
forma
sazogadoebisagan
kinovialuri
kinovialuri
formebi
(66,
iTvaliswinebda
sakuTari
moRvaweobis
714).
qristian
neba-surviliT
forma
gv.
moicavda
anaxoretuli
moRvaweTaA
ganmartoebas.
saerTo
xolo
samonastro
gaerTianebas, Zmobis principze damyarebul ber-monazvnobas. garkveuli
periodis Semdeg anaxoretuli stili Secvala kinovialurma stilma, ise
rom
arc
ki
momxdara
ber-monazvnobis
dapirispireba.
rogorc
gr.
farulava aRniSnavs, am process `bermonazvnuri kulturis ganviTarebas
anaxoretuli aspeqtis gauqmeba ki ar ucdia saerTod (man Taviseburi
48
xiblic ki amaRlebulobisa Cvens dromde SeinarCuna), aramed moRvaweobis
kinovialuri formis damkvidrebiT, askezis, viTarca saSualebis, Sinaarsi
da formebi gaamdidra, gaamravalferovna. Zmobis principze damyarebuli
(kinovialuri) da anaxoretul-mWvretelobiTi bermonazvnoba mkveTrad ar
upirispirdeboda erTmaneTs ... erTad cxovrebasa da martodmyofobaSi
dainaxeboda
safexurebi
beris
...
moRvaweobasTan
~
sulieri
(39,
aris
warCinebisa
gv.
135).
swored
dakavSirebuli
Tu
xasiaTis
Sesatyvisi
am
meudabnoe-gandegilTa
`cxovreba-moqalaqobaTa~
Janris
nawarmoebTa Seqmna.
`cxovrebaTa~
Janris
qarTul
agiografiul
nawarmoebebTan
Sesadareblad Segnebulad SevarCieT is `cxovrebaTa~ Janris naTargmni
agiografiuli
Txzulebebi,
romlebic
TvalsazrisiT
SedarebiT
axlos
nawarmoebebTan,
ramdenadac
qarTul
siuJetur-kompoziciuri
idgnen
Cvens
originalur
originalur
agiografiaSi
ar
mogvepoveba `cxovreba-moqalaqobis~ Zeglebi gandegilobis im uCveulo
formaze, rogoricaa, magaliTad, `mesveteoba~ da `salosoba~, romlebic
Camoyalibda siriasa da palestinaSi. `mesveteebi~, rogorc cnobilia,
qristes siyvarulisTvis, moRvaweobis mraval wels atarebdnen svetze
aRmarTulni. unda iTqvas, rom saqarTveloSi, kerZod, WyondidSi XI s-Si
dafiqsirebulia ioane mesvetis saxeli, gviandeli
dafiqsirebulia
agreTve
ubisaSi
da
martyofSi,
svetebis arseboba
magram
rogorc
e.
gabiZaSvili aRniSnavs, `aseTi moRvawis Sesaxeb `cxovreba~ ar dawerila~
(10, gv. 57).
rac Seexeba gandegilobis erT-erT saxeobas _ `salosobas~, romlis
mimdevrebic
qedmaRlobis
daTrgunvis
mizniT
sazogadoebas
Tavs
aCvenebdnen sulelebad da ris gamoc isini `qristesTvis sulelebis~
saxeliT inaTlebodnen, `qarTlis cxovrebis~ gadmocemiT saqarTveloSic
upovnia gamoZaxili, magram ara im donis interesiT, rom maTze `cxovreba~
daweriliyo.
aqedan gamomdinare, Sesadarebel masalad gamoviyeneT iseT did
wminda
mamaTa
`cxovrebani~,
rogorebic
arian
antoni
didi,
iovane
oqropiri, saba ganwmendili, efrem asuri da Tevdosi didi.
49
1. siuJeturi TvalsazrisiT agiografiul nawarmoebebSi TiTqmis
dakanonebulia
nawarmoebis
Seqmnisa
da
wmindanis
gardacvalebis
daTariRebis, aseve epoqis daxasiaTebisa da avtoris vinaobis aRniSvna.
`saba ganwmendilis cxovrebaSi~ mocemulia wmindanis moRvaweobis da
aRsasrulis
dro:
`aResrula
netari
ese
dekemberisa
Tuesa
xuTsa,
indiktionsa aTsa dasabamsa, vinaÁTgan iwyo soflisa Sesaqmed mzisa
slvaÁ, arian welni equs aTas ocdaoTx ... xolo Jamni Ãorcielad
cxovrebisa
misisani
esrÀT
arian:
odes
movida
palestined,
iyo
igi
aTrvametis wlis. dayo monastersa Sina aTSÂdmeti weli, xolo udabnoTa
da didsa lavrasa ergasis da cxraÁ weli. daasrula oTxmeocdaToTxmeti
weli hasakisa misisa Jamni Semdgomad mefobisa lampadisa da orestis
meorisa~ (48, gv. 115). 1
aseve
`Sehvedra
daTariRebulia
suli
TÂsi
efrem
asuris
patiosani
ÃelTa
gardacvalebac.
Sina
efremma
angelozTasa
Tuesa
febervalsa da dResa dadegsa pirvelsa TÂsasa~ (41, gv. 232). 2
rac Seexeba avtoris vinaobis garkvevas, `antoni didis cxovrebaSi~
gamJRavnebulia,
rom
Txzuleba
`aRiwera
aTanasisgan
episkoposisa
aleqsandrelisa sadidebelad samebisa wmidisa~ (2, gv. 53). 3
2. naTargmn agiografiul TxzulebebSic avtori, agiografisTvis
damaxasiaTebeli moridebiTa da Rrma gancdiT ganumartavs mkiTxvels mis
survils wmindanis cxovrebis aRweris wamowyebaze da iTxovs mitevebas
da uflis Sewevnas am friad sasargeblo saqmis warmarTvaSi. `saba
ganwmendilis
mkiTxvels:
cxovrebaSi~
`kurTxeul
ars
agiografi
RmerTi
aseTi
da
mamaÁ
sityvebiT
uflisa
mimarTavs
Cuenisa
iesu
qristÀsi, romelman Tqueni gulsmodginebaÁ aRadgina sruliad da me Rirs
myo,
araRirsi,
aRsrulebulTa,
aRwerad
RmrTismoyuareTa
evTÂmisTÂs
da
sabaÁsTÂs,
wmidaTa
zogad
maT
mamaTa
yofisa.
wina-
rameTu
me
1
vimowmebT: `cxorebaÁ netarisa mamisa Cuenisa sabaÁsi~. - `mamaTa cxorebani~ (britaneTis
muzeumis qarTuli xelnaweri XI saukunisa), teqsti gamosacemad moamzada, gamokvleva da
komentarebi daurTo vaxtang imnaiSvilma, Tb., 1975.
2 vimowmebT: `cxorebaÁ da gangebaÁ wmidisa mamisa Cuenisa udabnoÁsa mTiebisa da
monazonTa moZRurisa efremisi~. - `mamaTa cxorebani~ (britaneTis muzeumis qarTuli
xelnaweri XI saukunisa), teqsti gamosacemad moamzada, gamokvleva da komentarebi
daurTo vaxtang imnaiSvilma, Tb., 1975.
3 vimowmebT: `cxorebaÁ wmidisa mamisa Cuenisa antonisi~. - `mamaTa cxorebani~ (britaneTis
muzeumis qarTuli xelnaweri XI saukunisa), teqsti gamosacemad moamzada, gamokvleva da
komentarebi daurTo vaxtang imnaiSvilma, Tb., 1975.
50
sawyalobelsa
simravliTa
mowyalebisa
misisaÁTa
nawueTi
sityuaTa
maTTaÁ damwuTa aRebiTa pirisa CemisaÁTa, raÁTa viRuwide brZanebisaebr~
(48, gv. 56).
xolo
`efrem
asuris
cxovrebaSi~
SewevniTa RmrTisaÁTa da ZaliTa
qristesiTa
da
sulisa
ganacxadebs:
`viwyo
uflisa da macxovrisa Cuenisa iesu
meoxebiTa
SovamdgomelobiTa
avtori
wmidisa
wmidisaÁTa,
RmrTismSoblisaÁTa
rameTu
igi
ars
da
dasabam
da
sruleba sityÂsa amis Cuenisa uZlurisa~ (41, gv. 211).
`antoni didis cxovrebis~ agiografi ki krZalviT SeniSnavs: `iTxoeT
Cemganca cxorebisaTÂs netarisa antonisa da swavlis ginebs, viTar-igi
iwyo
monazonebad
da
raÁ-igi
iyo
uwinarÀs
misa
da
rabami
aqunda
aRsasruli cxorebisaÁ...
raÁTa Tquenca misa mobaZavad Tavni TÂsni moiyvanneT, mravalTa ukue
gulsmodginebiTa Seviwynare Tquenmieri ese brZanebaÁ, rameTu Cemdaca
did
SesaZinel
sargeblis
ars
antonisi
ese
moÃsenebaÁ...
Semdgomad
dakÂrvebisa mis kacisa ineboT baZvaÁ missa mas gulsmodginebasa, rameTu
ars monazonTa did xat monazonebisa antonisi igi cxorebaÁ~ (2, gv. 9).
3.
agiografs,
ramdenadac
is
WeSmaritebis
mqadagebelia,
aqvs
survili, miuTiTos im sarwmuno wyaroze, romelze dayrdnobiTac is
aRwers ama Tu im wmindanis `cxovrebas~. xolo am wyaros warmoadgenen is
sulieri Svilebi, romlebic axlo urTierTobaSi iyvnen wminda mamebTan.
`saba ganwmendilis cxovrebaSi~ agiografi aRniSnavs, rom `eseca,
raodeni aRvwere mcired da SromiT, viTarca ufskrulisagan simravliTa
JamTaÁTa, egre Sevkriben saqmeni da sityuani misni, raÁTa Semdgomad JamTa
amaT misni igi swavlani sargebel eyvnen sulTa CuenTa. an esera sruliad
moviwie Jamsa amas amisTÂs, da raÁTa mcired nuraÁ vTquaT, netarisa
mamisa
Cuenisa
sabaÁsi
aRvwere,
vizrune,
davSuer
gulsmodgined
WeSmaritTagan da RirsTa mamaTa Tana-myofTa da Tana-moRuaweTa misTa~
(48, gv. 56).
xolo `iovane oqropiris cxovrebis~ avtori SeniSnavs, rom `me
araraÁ vixile amaTgani, aramed Sevkribe da SevaerTe maT mier, romelTa
aRewera. da umravlesi amaT TqumulTagani paladios ebiskopozisagan
viswave wignisa misgan, romeli miewera mas Teodore diakonisada, romeli
51
iyo
hromisa
eklesiisaÁ...
mravalTagan.
raÁTamca
xolo
me,
Sevkriben
zogi
viswave
raJams
eseviTarni
sokratoÁs
warvikiTxe
saTnoebani
ese
da
mier
da
sxuaTa
yoveli,
jer-miCnda,
SevaerTen
urTierTas,
viTarca jaWuni oqroÁsani. da ara vinebe datevebaÁ maTi ganbneulad da
ganyofilad, aramed gauwye Tquen ese yoveli erTsa wignsa Sina da ara
Tu me Se-raÁme-urTe TaviT CemiT wignsa amas~ (19, gv. 2). 1
`antoni didis cxovrebis~ agiografi ki mkiTxvels amcnobs, rom `igi
me uwyi, rameTu mravalgzis mexilva da swavlaÁ SeuZle maTgan, romelniigi
Seudges
mcired
Jam
da
wyalsa
ÃelTa
scemdes,
ese
miwurad
RmrTismoSiSebisa Tquenisa, viswrafe yovliT kerZove WeSmaritebisaTÂs,
vizrune, raÁTa ara umetÀsi visme esmes da urwmuno iqmnes, anu Tu
unaklulÀs jerovnisa mis iswaos da Seuracx-yos kaci igi~ (2, gv. 9-10).
4. `cxovrebaTa~ Janris naTargmn agiografiul TxzulebebSic friad
gavrcelebuli motivia TanatolTagan wmindanis gamorCeuloba ama Tu im
niSniT
siyrmeSi,
rac
maT
qarizmatulobaze
metyvelebs.
xolo
es
gamorCeuli, damaxasiaTebeli niSan-Tvisebebi ki Semdegnairad aisaxeba
TxzulebebSi:
a)
wmindanTa
erovnuli
da
socialuri
warmomavlobis
aRwera
aucilebeli komponentia agiografiuli nawarmoebisa. zogierTi maTgani
aristokratul wres miekuTvneba, xolo zogic _ SedarebiT dabal fenas.
magaliTad, iovane oqropiri `iyo antioqiaÁT qalaqiT, romel ars
asureTisaÁ,
sakundos,
ZÀ
erTisa
brwyinvalÀ
warCinebulTaganisaÁ
simdidriTa
friadiTa.
mis
qalaqisaÁ,
da
iyo
igi
saxeliT
ricxÂsagan
spasalarTaÁsa. da saxeli dedisa misisaÁ anTosis, da iyo igi asuli
erTisa mTavarTaganisaÁ mis qalaqisaÁ~ (19, gv. 3). antoni didi ki iyo
`naTesaviT
megÂpteli,
aznaurTagan
mama-dedaTaisa
da
monagebi
didi
aqunda, da rameTu qristiane iyvnes igini da qristeanebr aRzrdil iyo
eseca~ (2, gv. 10).
didgvarovani
ojaxis
warmomadgenlebi
arian
agreTve
saba
ganwmendili da efrem asuri, xolo Tevdosi `kabadukiaÁT kerZo dabaÁ
ars,
romelsa
hrqÂan
moRariasos.
amas
dabasa
Sina
iSva
wmidaÁ
ese
1
vimowmebT: `iovane oqropiris cxovrebis~ Zveli qarTuli Targmani da misi
Taviseburebani 968 xelnaweris mixedviT, teqsti gamosacemad moamzada, gamokvleva da
leqsikoni daurTo r. gvaramiam, Tb., 1986.
52
Tevdosi Zirisagan patiosani, nayofi tkbili. xolo mamasa missa erqua
baruriasios da dedasa evlogia. da iyvnes igini keTilad morwmune da
Suenier saqmiTa~ (49, gv. 184). 1
b) mniSvnelovani adgili eTmoba TxzulebebSi wmindanis garegnul
monacemebsac. Semdegi sityvebiT aRwers avtori iovane oqropirs: `da iyo
iovane siyrmiTganve saxiTa myudro da gonier~ (19, gv. 3).
g) wmindanebi gamoirCevian swavlisadmi gansakuTrebuli midgomiT.
iovane oqropiri, rodesac moizarda da `moiwia swavlisa JamTa wmidaTa
wignTagan, misces igi erTsa moZRuarsa, raÁTa iswaos swavlaÁ. da iyo
yrmaÁ ese friad Semwynarebel, da daiswavlna mciredTa JamTa swavlis
moyuarebiTa miT misiTa saRmrToni wignni ... da aiZulebda Tavsa TÂssa
dRe da Rame swavlad, vidremdis daasrula yoveli swavlaÁ~ (19, gv. 3).
efrem asuri ki `dRiTi-dRed hmatebda wadierebiTa da moswrafebiT
swavlasa sargebelisaTÂs sulisa TÂsisa~ (41, gv. 212).
xolo saba ganwmendili `wignis mkiTxvel iyo dawesebiT siyrmiTgan
simdablesa
Sina.
da
yovelTa
Sovris
gamobrwyinda
RmrTismsaxurad
Wabuki ese~ (48, gv. 57).
d) bavSvobaSi Rrma religiuroba, RvTis moSiSoba da cTunebaTa
daZleva damaxasiaTebeli elementia wmindanisaTvis: saba ganwmendilma
`ganiSovrna misgan gulisTqumani borotni da Zilisa simZimÀ da marxvasa
Tana ÃorciTaca friad Sureboda...
yovliTa
wrafiTa
da
gulsmodginebiTa
suli
TÂsi
daimdabla
marxviTa, xolo Ãorcni SromiTa daaWnvna... da amaT yovelTa umjobÀsad
gamoCnda ese simdabliTa, morCilebiTa da RmrTismsaxurebiTa~ (48, gv. 58).
efrem asuri ki `moswrafe iyo marxvasa da locvasa; da wadierad da
gulsmodgined miiswrafin eklesiad, raÁTamca ismina wignTagan wmidaTa.
da Sevida wmidisa amis amba iakob episkoposisa Tana saepiskoposos da
iswrafda munamdis, vidremdis iqmna ambaZvel wmidisa mis~ (41, gv. 212).
e)
dabadebamde
gamorCeuloba
da
an
dabadebis
xeldasma
Semdeg
kidev
uflisagan
erTxel
wmindanTa
mianiSnebs
maT
gansakuTrebulobaze. efrem asuri `gamoirCia igi RmerTman dedis mucliT
1
vimowmebT: `cxorebaÁ wmidisa mamisa Cuenisa Tevdosisi~. - `mamaTa cxorebani~
(britaneTis muzeumis qarTuli xelnaweri XI saukunisa), teqsti gamosacemad moamzada,
gamokvleva da komentarebi daurTo vaxtang imnaiSvilma, Tb., 1975.
53
TÂsiTgan,
viTarca
ieremia
winawarmetyueli,
raÁTa
amxilos
yovelsa
sacTursa mwvalebelTasa... rameTu ver SemZlebel iyvnes midrekad nebisa
maTisaebr madlisa misgan, romeli winaÁswar vaÃseneT misTÂs, romelicaigi hfarvida mas~ (41, gv. 211).
xolo
saba
ganwmendili
`gamorCeul
iyo
RmrTisa
mier
vidre
Sesaqmemde misad da Sobad, viTarca didi winawarmetyueli ieremia~ (48,
gv. 57).
iovane oqropiri ki rodesac monaTla antioqiis patriarqma meletim,
`Semdgomad misa naTel-sca mSobelTa misTa, rameTu RmerTman ara ineba,
viTarmca
mSobelni
eseviTarisa
amis
varskulavisa
da
moZRurisa
eklesiisani daakldes naTlis-Rebasa da sarwmunoebasa misa mimarT~ (19,
gv. 3).
5. wminda mamebs uCndebaT ganmartoebis survili. isini xSirad uars
amboben xorciel pativze, didebaze, glaxakebs urigeben TavianT qonebas
da eltvian martodmyofobas. mSoblebis gardacvalebis Semdeg antoni
didma, msgavsad mociqulebisa, romlebmac `yovelive dauteves da Seudges
macxovarsa~, `ravdeni aqunda mas mama-dedaTa misTa mogebuli yanebi
samasi nayofierni da friad keTilni, ese yoveli mihmadla mdaburTa...
xolo sxuaÁ igi, raÁ iyo maTi WurWeli, yoveli ganyida da Sekriba
safasÀ didZali da ganuyo glaxakTa~ (2, gv. 10). Semdeg antoni didma
ixila monazoni beri `da hbaZvida slvasa da pirvelad iwyo manca
dadgromad gareSe dabisa adlgilTa da mier Tu visime monazonisaÁ esmis,
gamovidis da eZiebn mas, viTarca brZeni futkari, da ara miiqcis TÂssa
adgilsa, vidremdis-igi ara ixilis da recaTu sagzlad saTnoebisa gzisa
misgan moiRos.
da mieriTgan mas adgilsa iqceoda da TÂssa gonebasa aswonda,
raÁTamca
mamulsa
TÂssa
ara
miaqcia,
arcaRa
naTesavTa
moiÃsenebda
yovladve, survili da swrafaÁ aqunda mas monazonebisa simtkicisaTÂs~ (2,
gv. 11).
xolo
`Tevdosi
didis
cxovrebaSi~
wmindanma
`ineba
ganSorebaÁ
saqmeTagan amis soflisaTa, raÁTa ganiwmidos gonebaÁ TÂsi da yos igi
samkÂdrebel RmrTisa...
54
da merme ineba, raÁTa ganvides martoÁ brZolad pirsa mterisasa. da
gamovida
monastrisa
misgan
...
siyuaruliTa
dayudebisaÁTa
da
martoebisaÁTa da ZiebiTa Tavsa monazonebisasa~ (49, gv. 184-185).
saba
ganwmendilmac
`Seuracx-yo
da
ganiSovra
cxorebaÁ
amis
soflisaÁ da Sevida igi monastersa ...
xolo igi rameTu dacvul iyo RmrTisa mier, gamoÁrCia mivrdomaÁ
saxlsa RmrTisasa, vidreRa eriskacobiT cxovrebasa, da iwurTida, raÁTa
ara
ganeSovros
SuenierebiT
cxorebasa
mas
monazonTsa
da
zecisa
moqalaqeobasa~ (48, gv. 57), ris Semdgomac `RmrTiT survili moiwia mis
zeda, raÁTa mivides igi qalaqad wmidad da daeyudos udabnosa adgilsa~
(48, gv. 59).
6. wmindanebs, miuxedavad ganmartoebis survilisa, megzurobas uweven
sulieri Zmebi, zogierT SemTxvevaSi ki isini wmindanis samyofelSic
ideben binas. ase, magaliTad, saba ganwmendili, rodesac imyofeboda
`udabnoTa
rubas,
movida
vinme
misa
monazoni
Rirsad
moÃsenebuli,
romelsa erqua anTos, da mis Tana iyofoda~ (48, gv. 63).
xolo, rodesac efrem asuri wavida `udabnod Ziebad mamaTa wmidaTa
ganSorebulTa, romelni iyvnes mun, da pova mun senaki da quabi erTi
ukacrieli. Sevides mas Sina igi da Targmani misi da daadgres mas Sina
mraval dRe~ (41, gv. 221).
7. wminda mamaTa cxovreba warmoadgens mudmiv sulier Rwvas, rac
gamoixateba
marxulebaSi.
miwier
cTunebaTa
mTeli
maTi
daTrgunvaSi,
moRvaweoba
gamudmebul
aris
dasturi
locvasa
da
uflisadmi
siyvarulisa.
saba ganwmendilma `misca Tavi TÂsi yovladve RmerTsa... da ganmzada
igi Ruawlsa, Sromasa ÃorciTa dRiTi-dRe, uZilobiT didebasa RmrTisasa
Rame yovel simdabliTa da morCilebiTa. ese iyo Ziri da safuZveli
misisa
monazonebisaÁ
da
iyo
igi
saÃmar
kanonsa
zeda
da
RmrTismsaxurebasa da gulsmodgine iyo ufroÁs yovelTasa wina Seslvad
eklesiad da yovelTa ukuana eklesiiT gamovidis~ (48, gv. 60).
efrem asuri ki monazvnad gaxdomis Semdeg `aRsasruladmde dReTa
cxorebisa misisaTa aras Wamda TÂnier pursa qrTilisasa da cercusa da
mxalsa mciredsa da sumida wyalsa. xolo tyavi misi SemÃmar iyo ZualTa
55
misTa Zlierisa marxvisagan da didisa Sromisa. da samoseli misi iyo
Zueli, dabebkuli da Seuracxi~ (41, gv. 221-222).
TiTqmis
amgvaradve
aris
aRwerili
iovane
oqropiris
sulieri
moRvaweobac. ramdenadac iovane iyo Tavisi qmedebiT misabaZi sxvaTaTvis,
igi, rogorc pavle mociquli qadagebda usasyidlod, `aras miiRebda
eklesiisagan, garna dRiTi dRed pursa... da ara uyuarda mas puris WamaÁ
visTaname da Tu vinme xadis, ara mividis amis eseviTarisa mizezisaTÂs
yovlisa pirvelad, rameTu ara sumida RÂnosa yoladve, xolo zafxulis
miiRis mcired sasumeli vardisaÁ sicxisaTÂs... da meored, vnebisa misTÂs,
romeli iyo stomaqsa missa, romeli SeemTxÂa snebasa misgan... da mesamed,
rameTu umravlesni dReni misni marxviT gardavlnis vidre mwuxramde da
odesme
yoladve
daaviwydis
WamaÁca
urvisa
misgan,
romeli
aqunda
eklesiisaTÂs, da meoTxed, maradis kiTxviTa wignTa saRmrToTaÁTa da
gulisÃmis-yofad Zali maTi~ (19, gv. 48-49).
sayuradReboa is faqti, rom wmindanTa `cxovrebebSi~ sulieri mamebi
msgavsad mowameebisa, acxadeben mzadyofnas mowamebriv cxovrebaze. amis
naTeli dasturia antoni didis ganacxadi maqsimianes mefobis periodSi
qristianTa devnis dros: `warvideT, raÁTa viRuawoT Cuenca, viwodneT Tu,
anu vixilneT moRuaweni, rameTu survili aqunda martÂrobad da TaviT
TÂsiT micemad~ (2, gv. 32).
8. wminda mamebi, ramdenadac uaryofen xorciel pativs da didebas,
uars
amboben
yovelgvar
dawinaurebaze
da
amjobineben
ganridebas.
magaliTad, Tevdosim monasteri datova mas Semdeg, rac gaigo, rom
`monastrisa
myofTa
unda,
raÁTamca
uxucÀsad
gaiCines
igi
rameTu
surda
iovanes
uwyodes ... saTnoebaÁ misi~ (49, gv. 185).
xolo
`iovane
oqropiris
cxovrebaSi~
episkoposs
mRvdlad kurTxeva, `raÁTa Semdgomad misa man daipyras saydari misi
aTenas Sina... da viTarca gulisÃma-yo ese iovane, ivltoda idumal da
movida TÂsa qalaqad antioqiad~ (19, gv. 14).
saba ganwmendilmac `RmrTiT-qmnulsa mas eklesiasa~ sakurTxeveli ar
dadga, radganac `ara unda mas, raÁTamca iqmna igi xuces, da arcaRa
ineba~ (48, gv. 66), Tanac ganacxada: `dasabami da Ziri ars borotTa
gulisTqumaTaÁ, romelsa undes mTavrobis~ (48, gv. 66).
56
iSviaTad, magram zogjer wminda mamebi didi Txovnis Sedegad bolos
Tanxmdebian
SedarebiT
maRal
ierarqiul
safexurze
asvlas.
aseT
magaliTs vawydebiT `efrem asuris cxovrebaSi~: wm. basilim, rodesac
hkiTxa efrems, Tu ratom ar ikurTxa igi xucad, efremma miugo: `rameTu
codvil var, mamao. hrqua mas wmidaman basili: netar, Tumca me maqundes
codvani ege Senni, aramed moved da erTbamad Tayuanis-vsceT. da dasdva
wmidaman basili Ãeli TÂsi Tavsa efremissa da misca mas kurTxevaÁ
diakonobisaÁ ... da unda wmidasa basilis, raÁTamca akurTxa igi xucad, da
ara ineba wmidaman efrem, rameTu Tqua, viTarmed: ara Rirs var, romeliigi ars WeSmaritad Rirsi RmrTisa Tana~ (41, gv. 224).
9. sulier mamebs, ramdenadac rCeulni arian RvTisagan jer kidev
adreul siyrmeSi, uflisagan ekisrebaT garkveuli sulieri misia. misiis
Tanaxmad
ki
wmindanebs,
ramdenadac
TavianTi
sulieri
cxovrebiT
magaliTis mimcemni arian sazogadoebisTvis, evalebaT Rwva qristianobis
gavrcelebisa da ganmtkicebisaTvis.
antoni
didi
`ufalman
dahmarxa
igi
CuenTÂs
da
sxuaTaTÂs
sargebelad, raÁTa monazonebiTa miT, rom iswava man wignTagan, iyos igi
mravalTa
moZRuar,
rameTu
mravalni
mihbaZvides~
(2,
gv.
romelni
32).
xedvides
amis
naTel
missa
mas
magaliTs
cxorebasa,
warmoadgens
antonis xilvis Semdeg Tu rogor `daadgres qristesTÂs qalwulebasa~
daniSnuli qalwulebi.
efrem asuric `gamoirCia igi RmerTman dedis mucliT TÂsiTgan ...
raÁTa amxilis yovelsa sacTursa mwvalebelTasa da unaTobdes yovelTa
mkÂdrTa queyanisaTa brwyinvalebiTa moZRurebisa misisaÁTa~ (41, gv. 211).
nimuSad
oqropiris
gavixsenebT
cxovrebidan~.
kidev
erT
wmindans
sagulisxmo
ecxadebian
epizods
mociqulebi
`iovane
petre
da
iovane, romlebic Semdegi sityvebiT mimarTaven wminda mamas: `nu dahfarav
madlsa
mas
RmrTisasa,
mocemulsa
Senda,
raÁTa
TqumuliTa
SeniTa
ganabrwyinvne da ganamtkicne dabadebulni misni ... Sen nu geSinian, rameTu
saTno-iyo qristeman RmerTman Sen mier ganaTlebaÁ mravalTa sulTaÁ da
moyvanebad
igini
mecnierebasa
mas
WeSmaritebisasa.
da
mravalni
gansacdelni da Wirni mowevnad arian Sen zeda umankoebisaTÂs sulisa
Senisa, aramed Seiwynaren igini viTarca moRuaweman WeSmaritman~ (19, gv.
57
18-19).
da
marTlac
wmindanis
siyvaruliT
`mravalni
antioqelni
miemsgavsebodes netarsa mas da dauteobdes monagebTa maTTa da monazon
iqmnebodes~ (19, gv. 23).
10. `cxovrebaTa~ Janris TxzulebebisaTvis damaxasiaTebelia, rogorc
zemoT aRiniSna, wmindanTa uflis, suliwmindis winamZRolobiT svla.
saba
ganwmendili
`gardamovida
igi
borcÂsa
misgan
winamZRurebiTa
RmrTisaÁTa da pova quabi igi~ (48, gv. 64).
Tevdosisac, monastridan wamosvlis Semdeg `mouZRua mas RmerTi
Tavsa amis mTisasa~ (49, gv. 185).
xolo
efrem
asurma,
rodesac
qristianobis
mimdevrebSi
iqna
SeniSnuli da amis gamo mamam gaaZeva saxlidan, `ara uwyoda, Tu vinaÁ
warvides igi anu visa mivides. aramed madli igi RmrTisaÁ, romeli
damkÂdrebul iyo mis Tana, scvida mas da waruZRua mas eklesiad~ (41, gv.
212).
11. agiografiul TxzulebebSi gavrcelebuli motivia wmindanTagan
mcirewlovan
yrmaTa
damowafeba,
aRsazrdelad
ayvana.
magaliTad,
Tevdosim, romelic daexmara qals Svilis SeZenaSi, iTxova yrmisTvis
saxelad Tevdosi ewodebinaT, ris Semdegac qalma aRasrula misi Txovna
da yrma `Sewira igi RmrTisa da monazon qmna da ars igi dResamomde Cuen
Tana monastersa amas Sina Semkuli saxeliTa mamisa Cuenisa wmidisa
TevdosisiTa~ (49, gv. 193).
agreTve
yrma
efrem
asuri
saxlidan
gamoZevebis
Semdeg
`mivida
wmidisa amba iakobis episkoposisa nasibin qalaqisa... ganixara misTÂs
friad da Seiwynara igi yovliTa siyuaruliTa da daadgina igi sadgursa
mas wignis msmenelTa Tana~ (41, gv. 212). aseve daewafnen saba ganwmendilis
`sakÂrvel~ moZRvrebas `ivliana patrikiaÁ, valentianÀs mefisa Ziswuli,
da anastasia, patrikiosis asuli~ (48, gv. 92).
12. wminda mamebi, miuxedavad udabnosa da gamoqvabulebSi martod
dayudebisa,
mainc
ikreben
irgvliv
sulier
Tanamoazreebs,
saZmos,
romelTa rigebi droTa ganmavlobaSi izrdeba. `Tevdosis cxovrebaSi~,
`mravalni movidodes misa, raÁTa mis Tana iyofodian da iwuarTebodian
misgan. da didiTa iZulebiTa neba sca maT amas zeda. da Sekrbes mis Tana
equsni gana SÂdni Zmani~ (49, gv. 186).
58
`saba ganwmendilis cxovrebis~ mixedviT ki sabam `iwyo Sewynarebad,
romelni movidodes misa, mravalni ganTesulni meudabnoeni da mZuvarni
movides misa da iyofodes mis Tana... da TiTueulsa momavalsa misa miscis
mas msgavsad TiTueulisa mcirÀ senaki da quabi. da madliTa qristÀsiTa
Sekribna Zmani viTar sameocdaaT oden, yovelnive qristÀsmoyuareni da
RmerTSemosilni~ (48, gv. 64-65).
efrem asurmac Semoikriba sulieri samwyso, romelTac `moeca madli
moZRurebisagan wmidisa efremisa... da sxuanica mowafeni mravalni esxnes
mas~ (41, gv. 220).
xolo
antoni
didi
`arwmunebda
mravalTa
gamorCevad
da
yofad
udabnosa.
da esrÀT mieriTgan iyo mTasa zeda monastrebi, da udabnoÁ iqmna
qalaq monazonTagan~ (2, gv. 18).
unda aRiniSnos isic, rom wminda mamebi yuradRebas amaxvileben
eklesiaTa mSeneblobaze, magram eklesiebs ageben ara im raodenobiT,
rogorsac vawydebiT qarTul agiografiul TxzulebebSi. isini ufro
senakTa aSenebiT arian dakavebulni. es albaT gamowveuli iyo epoqis
moTxovnilebebis gamo, radgan im periodSi gavrcelebuli iyo e. w.
meudabnoe-gandegilTa moRvaweoba. saba ganwmendilma waiyvana `mamani vinme
da
aRvida
kasteld
da
iwyo
ganwmedad
adgilisa
mis
da
Senebad
senakebisa, romeli ipoveboda mun qvaÁ. da viTarca Txrides adgilsa mas,
poves queSe saxli didi kamaredad drekili ... da ubrZana darRuevaÁ misi
da maT qvaTagan aRaSÀna eklesiaÁ. da ganizraxa, raÁTamca monaster yo
adgili igi, romelca iqmna~ (48, gv. 71-72).
Tevdosimac agreTve `aRaSÀna monastersa Sina oTxi eklesiaÁ, da
aRegeboda maT Sina Jami mravliTa eniTa~ (49, gv. 189).
wminda
mamebi
TavianTi
eklesia-monastrebisTvis
SeimuSaveben
garkveul wesdebas. magaliTad, saba ganwmendilma monastris aSenebis
Semdeg `daudva maT kanoni netarman man, viTarca sxuaTa monasterTa,
romelni mas eSÀnnes~ (48, gv. 85).
13.
sulieri
sulier
Zmebs
axasiaTebT
winamZRolisadmi.
isini
morCileba
wmindanisadmi,
udrtvinvelad
asruleben
TavianTi
moZRvris
brZanebas. magaliTisaTvis mogvyavs `saba ganwmendilis cxovrebidan~ erTi
59
epizodi: misgan gandgomil, mwvalebel sulier Zmebze ganawyenebuli saba,
rodesac eaxla ierusalimis mTavarepiskopos elias, `ixila raÁ igi
mTvarepiskoposman,
friad
ganexara
da
ganiyvana
igi
TÂsisagan
da
evedreboda mas, raÁTamca ukuniqca igi TÂssa lavrasa. xolo igi ara-Tavs
idebda, arca ismenda. amisTÂs ganrisxna mTavarepiskoposi da hrqua mas:
grwmenin, ukueTu ara ismino zraxvisa da vedrebisa CemisaÁ, arRara ixilo
piri Cemi, da verca daviTmino Jam erT, raÁTa naSromsa Sensa zeda sxuani
ganisuenebden. ese raÁ hrqua mas mTavarepiskoposman, mamaman Cuenman saba
nebaÁ misca da aRasrula brZanebaÁ misi~ (48, gv. 78).
iovane oqropiric, Tavis eqsoriobamde, mouwodebs sulier Svilebs
axali episkoposis morCilebisaken: `amas viTxov Tquengan, raÁTa ara
daakloT moswrafebaÁ Tqueni eklesiisagan msgavsad wesisa Tquenisa da
romeli moiyvanon ÃelTa dasxmad SeerTebiTa yovelTaÁTa, daumdableniT
qedni Tquenni mas viTarca iovanes, rameTu ver egebis qurivad dgomaÁ
eklesiisaÁ ebiskoposisagan~ (19, gv. 115).
14. wminda mamebi erTmaneTis xilvisas, sazrdos miRebamde, xSirad
saubroben
sulis
margebel
Temebze,
kiTxuloben
saRvTo
wignebs,
loculoben da Semdeg Seeqcevian sazrdos. magaliTad, Tevdosi didi
`warvida monazonisa visame, romelsa zeda iyo madli RmrTisaÁ ... da
Seiwynara igi berman man sixaruliT. da dasxdes da ityodes sityuaTa
sulierebisaTa da ikiTxvides wignTa saRmrToTa.
da viTar moiwia Jami piris ÃsnisaÁ, ubrZana amba makari mowafesa
TÂssa, raÁTa Seugbos maT ospni~ (49, gv. 191).
15. wmindanTa erT-erTi gamorCeuli Tviseba aris Tavmdabloba. isini
mudmivad amtkiceben TavianT ususurobas, uZlurebas da araraobas uflis
winaSe.
wminda
mamebi
arasdros
ar
sargebloben
RvTis
rCeulobiT,
piriqiT, niadag ewevian TviTgankiTxvasa da TviTganqiqebas.
iovane
oqropirs
`friad
uyuarda
mas
simdablÀ
da
raÁTa
cxondebodis myudrod da litonad. da iyo igica sayuarel yovelTa
moqalaqeTa da mecnierTa misTagan simdablisa misisaTÂs, romeli moego~
(19, gv. 7). xolo rodesac mociqulebi xilvis dros iovanes amcnoben
uflis
nebas
wmindanisagan
saRvTo
davalebis
Sesrulebis
Sesaxeb,
wmindani Semdegi sityvebiT mimarTavT maT: `vin var me, ufalno Cemno,
60
codvili ese da umciresi yovelTa kacTaÁ, raÁTa SemZlebel viqmne
mimTxuevad
sityÂsa
Tquenisaebr?
da
arca
Rirs
var
me
eseviTarsa
msaxurebasa moRebad~ (19, gv. 18).
aseTive Tavmdablobis grZnobiT hyavs agiografs warmoCenili antoni
didi, romelic `gonebiTaca uwyino iyo da suliTa mdabal. eseviTari iyo
da kanonsa eklesiisasa ufroÁsad pativs-scemda, da yovelTa mRdelTaÁ
unda uwinarÀs Tavisa pativis-pyrobaÁ. xolo episkoposTa da xucesTaTÂs
ara ekdimeboda Tavisa TÂsisa modrekaÁ ... da Tu vinme diakoni misa
movidis sargebelisaTÂs sulierisa, sityuasa aRsaSÀnebelsa igi uTxrobn
mas, xolo locvaÁ mas yofad scis. da arave ekdimebin swavlad misgan, da
rameTu mravalgzis hkiTxavn da evedrebin smenad misgan, romelni-igi
misrul aried, da aRiaris, viTarmed sargebel meyvis, Tu vinme saÃmari
sityuaÁ TqÂs~ (2, gv. 41).
TavmdablobiT gamoirCevian agreTve saba ganwmendili, efrem asuri
da Tevdosi didi.
16. agiografiul TxzulebebSi Zalian gavrcelebulia wmindanTa mier
TavianTi adgil-samyofelisa da saqmianobis damalva. magram miuxedavad
maTgan ar gaxmianebisa, ufals uyvars Tavisi sulieri Svilebi da surs
naTeli mohfinos maT Rvawls.
`antoni
didis
madidebelni
cxovrebaSi~
TÂsni
adidnis.
`macxuvarman
da
Cuenman
romelni
iesu
hmonebed
qristeman
mas
vidre
aRsasruladmde, ara xolo Tu sasufevelsa caTasa Seiyvannis, aramed
aqaca
dafarulni
gancxadebul
da
da
romelni
ganTqumul
iswrafied
yvnis
maTiTa
ganSorebad
saTnoebiTa
soflisagan,
da
sxuaTa
sargeblisaTÂs yovelsa adgilsa adidnis~ (2, gv. 53).
`efrem
asuris
cxovrebaSi~
ki
mas
Semdeg,
rac
urhaeli
xalxi
keTilad da siyvaruliT ganewyo efremis mimarT, man `viTar agrZna
moslvaÁ
maTi,
warivltoda
adgilisagan
TÂsisa~.
da
am
dros
xevSi
Camavals gamoecxada angelozi da hkiTxa, Tu sad miiltvoda, razec
efremisgan miiRo Semdegi pasuxi: `vivlti soflisa SfoTisagan. hrqua mas
angelozman man: ekrZale, raÁTa ara aResrulos Sen zeda sityuaÁ igi
werilisaÁ, romeli Tqumul ars, viTarmed: efrem ivltoda Cemgan, viTarca
ÃboÁ ... man miugo tiriliT da hrqua: ufalo, rameTu me uZluri vari da
61
ara Rirs vari amas. maSin miugo angelozman da hrqua: Ä, kaco, ara jerars kacisa aRnTebad sanTeli da dafarvad ÃÂmirsa queSe, aramed dadebad
igi sasanTlesa zeda, raÁTa xedvides yoveli kaci naTelsa missa~ (41, gv.
219).
rac
Seexeba
gancxadnes
Tevdosis
saTnoebani
misni,
moRvaweobas,
viTarca
`ganiTqua
werili
saqmÀ
ityÂs,
misi,
da
viTarmed:
ver
SesaZlebel ars dafarvad qalaqi, romeli mTasa zeda daSÀnebul iyos~
(49, gv. 186).
analogiuri
gadmocemuli
Rvawlis
bibliuri
`iovane
gacxadebis
sityvebiT,
oqropiris
Sesaxeb.
TiTqmis
cxovrebaSi~
mogvyavs
perifraziT
uflisagan
citati:
iovane
aris
wmindanis
`ganbrwyinda
saTnoebiTa, rameTu ver SesaZlebel ars dafarvad qalaqi, romeli mTasa
zeda daSenebul ars, da arca sanTeli brwyinvalÀ dafaris ÃÂmirman~ (19,
gv. 128).
17.
agiografiul
TxzulebebSi
aRwerilia
TavianTi
moRvaweobis
farglebs gareTac Tu rogor ganiTqvamen saxels wminda mamebi, romlis
Semdegac maTken miiswrafian saero, maT Soris mefe, da maRalCinosani
adamianebi, da sasuliero pirebi da iTxoven locva-kurTxevas.
iovane
oqropirTan
modiodnen,
`raÁTamca
ixiles
cxorebaÁ
misi,
rameTu ara daklebul iyo wmidaTagan arca sarwmunoebiTa da arca
moRuawebiTa da arca kadnierebiTa winaSe RmrTisa, xolo sakiTxavTa
gamoTqumiTa uzeSTaes iyo yovelTasa. da ganiTqua hambavi misi yovelsa
mas queyanasa, da yovelTa SorielTa euwya misTÂs da movidodes smenad
sityuaTa misTa~ (19, gv. 20). agreTve `movida mefÀ da mis Tana mTvarni da
meinaÃeni da spasalarni eklesiad, raÁTa ikurTxnen netarisa iovanÀsgan~
(19, gv. 42).
Tevdosi didi ki `iqmna mas Sina monazonTa nugeSinis-sacemeli da
ucxoTa da glaxakTa. da iqmna Sesavedrebel yovelTa, romelni misa
miivltian. da wmidaÁ igi Seiwynarebda sixaruliT yovelni romelni
movidodes misa, da gausuenebda~ (49, gv. 188).
aseve gavrcelda saba ganwmendilis `sididÀ misi da movidodes misa
mravalni skÂTopolelni da gadarelni~ (48, gv. 76).
62
xolo antoni didis sanaxavad modiodnen ara mxolod qristianebi,
aramed warmarTebic: `moqalaqeni yovelni movidodes xilvad antonisa da
warmarTnica igi, romelTa hrqÂan
maT mier mRdelni maTni, eklesiad
mokrbebodes da etyodes: vevedrebiT xilvad kacsa mas RmrTisasa, rameTu
yovelni esrÀT xedvides mas~ (2, gv. 42).
aris SemTxvevebi, rodesac wminda mamebi TviTonve midian sulieri
Svilebis da Zmebis sanaxavad. ase, magaliTad, antoni dids `evedrebodes
odesme monazonni, raÁTamca mivida maTTa da ixilna. igini mravliT JamiT
ara exilvnes da adgili maTi da warmoemarTa maT Tana, romelni-igi
misrul iyvnes misa ... viTar movida gare monastrebsa, yovelnive viTarca
mamasa TÂssa miegebvodes, ambors-uyofdes. da mas viTarca sagzali didi
raÁme moaqunda mTiT da istumrebda maT yovelTa sityÂTa da miscemda
sargebelsa~ (2, gv. 35).
saba
ganwmendilic
mTavarepiskoposisa
`brZanebiTa
eliaÁsa~
RmrTisaÁTa
(48,
gv.
102),
warvida
igi
romelic
xilvad
imyofeboda
eqsoriobaSi.
18.
naTargmn
agiografiuli
sasuliero
TxzulebebSi
agiografiul
Tzulebebis
da
saero
aRweril
TxzulebebSi,
msgavsad
pirTa
saTanado
qarTuli
originaluri
yuradReba
maxvildeba
urTierTdamokidebulebis
epizodebSi
Cans,
rom
sasuliero
asaxvaze.
pirebs
mowiwebiTa da didi pativiT egebebian xelisufalni. mefem, rodesac gaigo
saba ganwmendilis misvla, `ganixara friad da brZana samefoTa navTa
migebebad misa ... da mirbioda mefÀ da Tavyanis-sca da sixaruliTa
cremliT ambors-uyo Tavsa missa~ (48, gv. 109).
`antoni didis cxovrebaSi~ ki saero da sasuliero pirebs Soris
urTierTobis warmoCenisas vxvdebiT SemTxvevas, romelic mogvagonebs
`grigol xanZTelis cxovrebaSi~ aRweril erT epizods. kerZod, bagrat
mefisa da saba iSxnelis Sexvedris epizods. mogvyavs magaliTi `antoni
didis cxovrebidan~: antonis Rvawlis Sesaxeb rodesac gaiges mefem da
misma Zeebma, antons `moswerdes misa, viTarca mamisa. da ilocved miRebad
wignisa misgan. aramed arcaRa wigni igi did raÁme Seeracxa da arcaRa
ebistolisa misTÂs Tavi sTnda, aramed igive iyo, viTarca-igi vidre
moweradmde misa mefeTa. odes muarTues mas wigni, mouwoda monazonTa da
63
etyoda: raÁsa gikÂrs, ukueTu moswers mefÀ Cuenda? rameTu kacive ars,
aramed ufroÁsRa gikÂrdin, rameTu RmerTman Sjuli kacTa mouwera da
Zisagan TÂsisa guetyoda Cuen; unda, raÁTamca arca moiRo wigni~ (2, gv.
47), magram mas Semdeg, rac antonma Seityo mefis qristianoba, sapasuxo
werili misweraT, romelSic SeiwynarebdaT da Tan afrTxilebdaT, rom
`nu didad mogiTualavs warmavali ese, aramed ufroÁsRa moiÃsenebdiT
mermesa mas saSjelsa da uwyodeT, rameTu qristÀ mxoloÁ WeSmariti,
saukunÀ meufÀ ars~ (2, gv. 47).
saero xelisufalni uzrunvelyofen sasuliero pirebs materialurad
da
nivTierad
eklesiebis,
saavadmyofoebis
da
glaxakTa
TavSesafari
adgilebis mSeneblobis dros, sanacvlod ki iTxoven wminda mamebisgan
kurTxevas.
sanimuSod `saba ganwmendilis cxovrebidan~ mogvyavs erTi epizodi,
romelSic warimarTeba dialogi sabasa da mefes Soris: `mouwoda mefeman
netarsa
sabas
da
hrqua
mas:
masmies
me,
mamao,
viTarmed
mravalni
monasterni aRgiSenebian udabnos. ukueTu jer-iCino, iTxove soflebi
samsaxurebelad monasterTaTÂs da, sadaca inebo, migceT Cuen, raÁTa
gÂlocviden Cuen igini...
da raodeni raÁ iTxova mamaman Cuenman saba, RmrTismsaxurman mefeman
Cuenman gardauqcevelad yovelive yo~ (48, gv. 110-111).
`efrem asuris cxovrebaSi~ ki aRwerilia SuamdinareTSi, SimSilobis
Jams, Tu rogor mouwoda efremma mdidrebs qonebis gacemisken. maT ki
sapasuxod miuges efrems Semdegi: `ver vhpoebT kacsa marTalsa rwmunebad
xuastagisa Cuenisa da Ruwad glaxakTa, romelni-igi kudebian SimSiliTa,
rameTu yovelive mzakuavs Cuen da yovelsave, romelsaca zeda varwmunebT,
zakuven igini... Cuen gurwam, viTarmed kaci RmrTisaÁ xari Sen WeSmaritad,
nebis-myofeli
sayuarelno,
misi...
xolo
sarwmuno
sargeblisaTÂs
sulTa
myavT
man
hrqua
amas
TquenTaÁsa
maT:
saÃmarsa
viqmeni
ukueTu
zeda,
esrÀT
da
qsenadoqarad,
me
mxedavT,
aha
romel
esera
ars
ucxoTa msaxurebaÁ...
da iwyo agebad sarecelebisa qalaqsa Sina da Semzadna adgilni da
simarjueni samsaxurebelad sneulTa da uZlurTa da glaxakTa, da Seqmna
64
samasi sarecelebi romelnime sneulTaTÂs da romelnime samkudrod~ (41,
gv. 231-232).
wminda mamebs eklesiaTa mSeneblobis dros materialurad exmarebian
agreTve sxva sulieri mamebi. magaliTad, eklesiis mSeneblobis dros,
rodesac sakmarisi sazrdeli ar hqondaT sabas da mis sulier Zmebs,
mamasaxlis
markianes
gamoecxada
angelozi
da
sTxova
cotaodeni
daxmareba da Sewevna sabasTvis da sulieri ZmebisTvis. amis Semdeg `didi
markiane meyseulad aRdga da ubrZana dasxmaÁ kahraulTa monastrisaTaÁ
da
aRhkida
maT
sazrdeli
pirad-piradi
da
warhmarTna
Zmani,
raÁTa
miarTuan igi ... da ugulsmodgine iqmna SÀnebasa monastrisasa netari
saba~ (48, gv. 72).
19. wmindanebi xSirad icvlian adgilmdebareobas, ris gamoc maT
uwevT tiriliT gamomSvidobeba Tavis sulier mowafeebsa da ZmebTan.
tiriliT
urTierTgamomSvidobeba
aseve
damaxasiaTebelia
wmindanis
sikvdilis moaxloebis win.
uflis nebiT, rodesac iovane oqropiri episkopos flabianes mier
xucad unda kurTxeuliyo da gadasuliyo antioqias, guldawyvetili
sulieri
samwyso
ityodes:
`vaÁ
`tirodes
Cuenda,
da
daaltobdes
romelsa-ese
dRes
queyanasa
davakldebiT.
cremliTa
vin
da
gankurnos
wylulebaÁ sulTa CuenTaÁ da vin guaswaos ÃsnaÁ Cueni da vin miuZRues
sulTa CuenTa cxorebad WeSmaritad, rameTu davakldiT didsa keTilsa,
vinaÁTgan obol viqmneniT mamisa Cuenisagan~ (19, gv. 30). wminda mamas
aseTive gulistkiviliT emSvidobebian sulieri Zmebi da mowafeebi misi
antioqiidan gandevnis win, gardacvalebamde cota xniT adre. wmindani
Semdegi sityvebiT mimarTavs Zmebs: `movediT, asulno Cemno da ismineT
Cemi, rameTu viTar vxedav, dasrulebul ars saqmÀ Cemi da `aRmisrulebies
srbaÁ Cemi da damimarxavs sarwmunoebaÁ~. amieriTgan arRara ixiloT piri
Cemi
Ãorcielad,
da
amas
viTxov
Tquengan,
raÁTa
ara
daakloT
moswrafebaÁ Tqueni eklesiisagan msgavsad wesisa Tquenisa... da esreT
geyavn Tquen wyalobaÁ, odes momiÃsenoT me Tquen locaTa Sina~ (19, gv.
115).
65
antoni didmac, rodesac sulier Svilebs amcno Tavisi aRsasrulis
moaxloeba, `maT viTarca esma, tirodes da gare-moexueodes da amborsuyofdes bersa mas~ (2, gv. 50).
20. wminda mamaTa gardacvalebis win maTTan Tavs iyrian sulieri
Zmebi, Svilebi, romelTac wmindani locavT, akurTxebT da mouwodebT
uflis rwmenisaken.
Tevdosi didis gardacvalebis win `Sekrbes misa yovelni mamani
mwuxareni
ganSorebisa
misisaTÂs
maTgan.
da
man
hrqua
maT:
moTmine
iqmneniT, Zmano da mamano Cemno, adgilsa amas da SeiwynareT, romeli
movides mas Sina Tquen zeda gansacdeli, madlobiT miaRsasrulamde
cxorebisa Tquenisa da erCdiT msgavsad Zalisa Tquenisa, romelni winagiZRodian Semdgomad Cemsa, da me mivsce RmerTsa sityuaÁ TquenTÂs dResa
mas sarCelisasa...~ (49, gv. 196).
xolo antoni didma dasneulebis Semdeg, sikvdilamde `mouwoda,
romelni-igi iyvnes mis Tana, rameTu orni iyvnes... da hrqua maT: aha esera,
viTarca weril ars, gzasa mamaTasa warval, rameTu vxedav me Tavsa Cemsa
wodebulsa uflisa mier, xolo Tquen frTxil iyveniT da mravalTa
JamTa
Sromasa
Tquensa
nu
warswymedT...
ufroÁsRa
maradis
qristesa
gsuroden da misi grwmenin~ (2, gv. 51-52).
21.
TiTqmis
TxzulebebSi
igive
wminda
suraTs
mamaTa
vawydebiT
gardacvalebis,
naTargmn
agiografiul
dakrZalvis
da
glovis
ritualis aRweris dros. rituals, romelSic aRwerilia angelozTa
dasis
mosvla
wminda
mamaTa
sasufevelSi
wasayvanad,
Tan
erTvis
wmindanTa ziareba, ris gamoc isini sulierad damSvidebulebi, sruliad
ganwmendilebi avedreben ufals Tavs. agreTve wmindanTa didi pativiT
dakrZalvis
Semdeg
morwmune
sazogadoebas
miaqvs
maTi
samoslis
nafleTebi, rogorc evlogia, wminda nivTi.
efrem asurs viTarca `euwya mas dRÀ ganslvisa misisaÁ, da brZana da
eziara wmidasa saidumlosa qristÀssa. xolo odes eziara, ganipyrna
Ãelni TÂsni zecad mimarT da Tqua: ufalo RmerTo Cemi iesu qriste,
ÃelTa Sina SenTa Sevhvedreb sulsa Cemsa. da amas sityuasa Tana Sehvedra
suli TÂsi patiosani ÃelTa Sina angelozTasa...
66
maSin Semokrbes yovelni moqalaqeni da mdabioni da dahmarxes igi
didiTa didebiTa da pativiTa, da mwuxare iqmnnes yovelnive sikudilisa
misisaTÂs.
yovelsa,
romelsa
moemarjÂs,
miitacebdian
samoslisa
misisagan, viTarca evlogiasa~ (41, gv. 232).
efrem asuris msgavsad miicvala Tevdosi didic. locvis Semdeg man
Seavedra ufals suli da didi pativiT daikrZala. amavdroulad pativis
misagebad
misuli
xalxi
`moxevdes
samoselsa
missa
da
evlogiad
ganiyofdes~ (49, gv. 197).
saba ganwmendili ki `TÂssa senaksa Sevida da dawva godolsa mas
TÂssa... da dayo netarman man oTxi dRÀ da araraÁsaÁ gemoÁ ixila, arca
vis Tana zraxvida. mwuxri SabaTsa... moiTxova siwmideÁ da eziara da Tqua
dasasrulsa: ufalo, ÃelTa SenTa Sevhvedreb sulsa Cemsa. da Sehvedra
suli TÂsi...
da ganiTqua yovelsa queyanasa garemoÁs sikudili amisi, da Sekrba
simravlÀ monazonTaÁ da eriskacTaÁ, da movida mTavarepiskoposi petre
da sxuanica episkoposni mis Tana da wmidisa qalaqisa warCinebulni
kacni, da esrÀT patiosanni nawilni misni lavrasa didsa dahkrZalnes~
(48, gv. 115).
antoni didma sikvdilis win, mas Semdeg, rac daibara misi samoselis
gayofa da micema episkoposebze, rogorc evlogiad, mowafeebs `amborsuyo maT da ganirTxna ferÃni TÂsni da, viTarca megobarTa TÂsTa,
xedvida momavalTa angelozTa da maTTÂs mxiaruliTa piriTa moaklda da
SeeZina igi wmidaTa mamaTa. xolo maT, viTarca mosca mcnebaÁ, wargragnes
guami igi misi samoselsa da queyanasa dahfles~ (2, gv. 52).
xolo rac Seexeba iovane oqropirs, igi aResrula eqsoriobaSi.
sikvdilis moaxloebis win iovane Sevida eklesiaSi, `moiTxoa samoseli
TÂsi
spetaki,
romeli
Seimosis
sakurTxevelsa
zeda.
da
ganiZuarca
yoveli, raÁca emosa da Seimosa spetaki igi samoseli mrTelman da
mRÂZareman, da Seicvala saÃamrobeli, xolo neSti igi ganuyo yovelni,
romelni iyvnes mis Tana da eziara saidumloTa RmrTisaTa da yo locvaÁ
igi ukanaÁskneli mun myofTa zeda da Tqua sityuaÁ igi, romelsa Cueul
iyo Tqumad: `didebaÁ Senda, ufalo yovelsa zeda, yovlisaTÂs!~ da
dahbeWda sityuasa missa `ameniTa~ da ganhmartna ferÃni TÂsni...
67
Sehvedra suli TÂsi da Tqua: `ÃelTa SenTa, ufalo, Sevhvedreb
sulsa Cemsa~. da esreT miicvala igi cxorebasa mas saukunesa~ (19, gv. 130131).
miuxedavad
Seikriba
iovanes
RvTismsaxurTa
eqsoriobaSi
aRsrulebisa,
simravle
agreTve
da
mis
dakrZalvaze
modiodnen
`SamiT
da
kilikiaÁT, da pontoÁT da somxiTiT~ (19, gv. 131).
22. naTargmn agiografiul TxzulebebSi wminda mamaTagan zogierTi
maTgani ikrZaleba TavianTi moRvaweobis adgilze, zogi _ eqsoriobaSi
aRsrulebis gamo sruliad ucxo eklesiaSi da zogic sakuTari anderZis
Tanaxmad sruliad ucnob adgilas.
saba
ganwmendilis
`patiosanni
nawilni
misni
lavrasa
didsa
dahkrZalnes Sova samTa eklesiaTa, sada-igi winaÁT sueti cecxlisaÁ
ixila~ (48, gv. 115).
`iovane oqropiris cxovrebis~ mixedviT eqsoriobaSi gardacvlili
wmindanis cxedari dafles da `dadves SewebviT saflavsa mis mowamisasa,
romeli zemo vaÃseneT basiliskos, eklesiasa Sina missa~ (19, gv. 131).
efrem
asuri
ki
Tavisi
survilisamebr
`dahmarxes
igi
ucxoTa
samarxosa, rameTu esrÀT daemcno mas~ (41, gv. 232). magram garkveuli xnis
Semdeg igi gadaasvenes episkoposTa gansasvenebel adgilas.
rac Seexeba antoni dids, man or mowafes `viTarca mosca mcnebaÁ,
wargragnes guami igi misi samoselsa da queyanasa dahfles da dafares.
da aravin icis, sada damalul ars, TÂnier orTa maT xolo~ (2, gv. 52).
23. agiografiuli TxzulebebisaTvis damaxasiaTebelia wminda mamaTa
Rvawlis gandideba da xotbis Sesxma.
`saba
ganwmendilis
cxovrebis~
avtori
aRniSnavs:
`da
giTxra
brwyinvalisa mamisa Cuenisa sabaÁsi RmrTisamieri igi misa niWi. rameTu
moqalaqeobaÁ igi misi iyo didebul da cxovrebaÁ misi sanatrel da
sarwmunoebaÁ misi marTal RmrTisa mimarT. ese yoveli mcired-mcired
gamocxadnebis warmarTebiTa RmrTisa sityÂTa. wmidaÁ ese saba, axali
nergi, kastelisa monastersa gamoCnda mZled sulTa zeda medgarTa,
RmrTismsaxurebiTa da SewevniTa sulisa wmidisaÁTa udabnoni qalaq yvna~
(48, gv. 80-81).
`iovane oqropiris cxovrebis~ agiografi ki Semdegnairad ganadidebs
wmindanis Rvawls: `sxuaÁ aravin iyo msgavs missa da srul yovliTa da
68
aravis daudebda adgilsa, viTarca gangmes swavlaÁ misi da wignni misni,
gina sityÂs-gebani misni. da amas Tana iyo Zlier suliTa da hyofda maT,
romelni iyvnes mcired gulisÃmier da ucnobel da moZil da udeb,
moswrafe da gulisÃmismyofel da moRuawe sibrZniTa misiTa da keTilad
cxorebiTa~ (19, gv. 51).
xolo `Tevdosis cxovrebis~ mixedviT, wminda mama `iqmoda nayofsa da
gamoiRebda. da ganamravla madli, romeli mieca RmrTisagan~ (49, gv. 184).
24.
rogorc
zemoT
aRiniSna,
zogadad
agiografiuli
TxzulebebisaTvis, maT Soris naTargmn agiografiul ZeglebSi, farTod
gavrcelebuli motivia agiografTa mier wminda mamaTa Sedareba bibliur
winaprebTan: qristesTan, mociqulebTan, sxva bibliur personaJebTan da
cnobil
wminda
mamebTan.
avtorebi
wmindanTa
garegnul
monacemebs,
Tvisebebs da qmedebebs uZebnian bibliur paralelebs.
agiografiul
literaturaSi
SeimCneva
agreTve
agiografTagan
bibliuri citatebis xSiri gamoyeneba, es ki cxadia ganpirobebuli iyo
imiT, rom agiografiuli literatura friad iyo nasazrdoebi bibliuri
samyaroTi.
`iovane oqropiris cxovrebaSi~ weria: `igi zrunvida cxorebisaTÂs
kacTaÁsa
msgavsad
wmidisa
pavle
mociqulisa
yovelsa
Sina,
rameTu
Targmnida wignTa da ganhmartebda~ (19, gv. 2). da kidev agiografisgan
SeniSnulia,
rom
`iyo
igi
mqadagebeli
sinanulisaÁ,
viTarca
iovane
naTlismcemeli, da aqunda mas mowyalebaÁ da simSÂdÀ, viTarca daviTs
winawarmetyuelsa. xolo Suri saRmrToÁ moepoa mas, viTarca elias,
romlisaTÂsca Rirs iqmna amaT yovelTa Tana sixarulsa mas waruvalsa
mimTxuevad~ (19, gv. 2).
msgavsi sityvebiT xasiaTdeba Tevdosi didic. sanimuSod mogvyavs
erTi citati: `iyo igi, viTarca iakob, mSÂd da wrfel, xolo iovanes
emsgavsa marxviTa da udabnos yofiTa da, viTarca petre, mÃurvale iyo
sarwmunoebiTa
da
mowyale,
viTarca
pavle,
da
ÃorcTa
TÂsTa
avtori:
`esrÀT
momakudinebel~ (49, gv. 195).
antoni
didis
Sesaxeb
ki
Semdegs
ganacxadebs
samoelman icna daviTi, rameTu mxiarul iyvnes Tualni misni, da kbilni
misni, viTarca sZÀ, spetak. esrÀTca antoni icnobeboda. arcaRa Se-sada-
69
Zrwundis, dawynarebul iyo suli misi, arcaRa mwuxare sada iyo, rameTu
mxiarul iyo guli misi~ (2, gv. 41-42). da kidev: `man gzaÁ igi dayo da puri
equsisa
TÂsaÁ
Sinagan
daidva,
rameTu
esre
yvian
TebaidelTa
da
mravalgzis daadgrian weliwad erT uvnebelad~ (2, gv. 16).
xolo
rac
Seexeba
saba
ganwmendilsa
da
efrem
asurs,
sabas,
agiografi avtori Tavisi simdabliT adarebs TviT ieso qristes: sabam
rodesac aaSena eguteri da sakurTxeveli dadga, `ukueTu vinme movidis
misa ucxoÁ xucesi, Jami Sewirvad hscis egutersa mas Sina, rameTu man
Tavadman ara ineba ÃelTa-dasxmiT kurTxevaÁ da aqunda mas simSÂdÀ da
simdablÀ da samarTali. miemsgavseboda igi qristesa, WeSaritsa RmerTsa,
romelmac moscis, romelni sTxoved mas, romelman Tqua: iswaveT Cemgan,
rameTu mSÂd var me da mdabal guliTa~ (48, gv. 65). xolo efremi _
`gamoirCia
igi
RmerTman
dedis
mucliT
TÂsiTgan,
viTarca
ieremia
winawarmetyueli~ (41, gv. 211).
25. geografiul aRwerilobas arcTu ise didi adgili eTmoba Cvens
mier
winamdebare
TavSi
ganxilul
naTargmn
agiografiul
ZeglebSi.
ramdenadac cnobilia, bunebis aRweriloba agiografiul TxzulebebSi
xdeba ara esTetikuri, aramed sulieri datvirTviT, romlis Tanaxmad
geografiuli aRweriloba gamoyenebulia mxolod da mxolod im motiviT,
rom dadgindes wminda mamaTa ganmartoebisa da eklesiaTa agebis adgili.
radganac
Cvens
`cxovrebaTa~
mier
Janris
winamdebare
TxzulebaSi
TavSi
ganxilul
aRwerilia
TiTqmis
meudabnoe
yvela
berebis
anu
`udabnoTa qalaqmyofelebis~ cxovrebani, TavisTavad cxadia, rom maT
uxdebodaT moRvaweobis warmarTva udabnoSi. magram miuxedavad amisa, Cven
magaliTisaTvis mogvyavs geografiuli aRwerilobis pasaJi `antoni didis
cxovrebidan~: antoni `movida mTasa friad maRalsa da pova wyaroÁ mTasa
mas queSe keTili, tkbili da civi friad, da veli iyo maxlobelad da
danakiskudoanni
uRuawad
mdgomareni
mcired.
xolo
antoni,
recaTu
RmrTiT, aRiZra da Seiyuara adgili igi, rameTu esrÀT euwya misgan,
romeli-igi etyoda kidesa mas mdinarisasa ... da daadgra mTasa mas
martoÁ, da aravin iyo sxuaÁ mis Tana, rameTu, viTarca TÂsi saxli, icna~
(2, gv. 33-34).
70
*
wmindanTa
umTavresi
mier
saswaulTa
momentia
gancxadebiT,
TxzulebebSi
Seesabameboda
is
zogadad
srul
*
qmedeba,
rogorc
qristianul
saswaulebi,
ragind
*
literaturaSi.
romlebic
zRaprul
simarTles,
aRvniSneT,
aRwerilia
ambebadac
radganac
unda
isini
erT-erTi
agiografTa
agiografiul
gveCvenebodes,
moTxrobili
iyvnen
TviTmxilvelTa mier. sayuradReboa is faqti, rom wminda mamebi imeoreben
ieso
qristes
mier
saxarebaSi
Cadenil
iseT
saswaulebs,
rogoricaa
adamianTa gankurneba, eSmakTa gansxma, stiqiuri movlenebis damorCileba,
micvalebulTa
aRdgena
da
sxva.
saswaulTmoqmedebani
amtkicebda
adamianis zebunebriobas (36. gv. 169). .magram miuxedavad am yvelafrisa,
saswauli xdeba mainc uflis ZaliT da nebiT. aki aRniSnavs kidec antoni
didi, rom `yofaÁ saswaulisaÁ ara Cueni ars, aramed macxovrisaÁ ars
saqmÀ~ (2, gv. 28). da kidev, `ara Tu brZanebiT hkurnebda wmidaÁ antoni,
aramed locviTa da qristÀs saxelis-debiTa, viTarmed yovelTa mimarT
cxad arn, rameTu ara igi hyofn, aramed ufali~ (2, gv. 48). da saswaulTa
Cadenis Semdeg eri adidebs ufals. magram miuxedavad am yvelafrisa,
wmindanebi uflisagan miniWebuli saswaulTqmedebis unariT moiazrebian
qristes simbolod amqveyniur cxovrebaSi. amaze metyvelebs erTi epizodi
`iovane
Semdegs
oqropiris
amboben
cxovrebidan~:
Zmebi:
`ese
saswaulis
monaÁ
ars
Cadenis
qristesi
Semdeg
da
suli
iovaneze
wmidaÁ
damkÂdrebul ars mis Tana, da miscems madlTa kurnebisaTa, viTar-igi
misca mociqulTa~ (19, gv. 21).
winamdebare TavSi movixilavT Targmnil agiografiul TxzulebebSi
aRweril saswaulTa saxeebs da vajgufebT saTanado tipis mixedviT.
71
I.
saswaulebi,
romlebSic
aRwerilia
xilvebi
da
RvTaebrivi
gamocxadebebi.
1. xilvebi cxadSi:
a) wminda mamebs aqvT Cveneba an uflisagan euwyebaT is adgili, sadac
unda aSendes eklesia. magaliTad, Tevdosi didi, rodesac evedreboda
ufals `raÁTa gamoucxados, Tu nebaÁ misi ars monastrisa SÀnebasa da
uCuenos adgili, romelsa Sehgvandes SÀnebaÁ.
da aRixuna sacecxurni da aRavso igi naÃSiriTa. da naÃSirsa zeda _
sakumeveli. da gamovida quabiT da iloca da Tqua: ufalo RmerTo Cemo...
sadaca nebaÁ Seni iyos SÀnebad monastrisa, mun aRenTen naÃSiri ese,
romel ars sacecxurTa amaT, raÁTa miT vcna nebaÁ Seni... da ganvida da
movlo yoveli adgili udabnoÁsaÁ, romeli sagonebel iyo saSÀnebelad...
da viTar araraÁ ixila, Seiqca quabadve. da viTar mieaxla mas, aRuteva
suli sakumevelman man sacecxurTa maTgan da viTar daxedna, naÃSiri igi
nakuercxal qmnul iyo. da cna wmidaman, rameTu nebaÁ RmrTisaÁ ars,
raÁTa mas adgilsa aRaSÀnos~ (49, gv. 188).
b)
xilvaTa
sazogadoebaSi.
jgufSi
moiazreba
sanimuSod
wmindanTa
gavixsenoT
saba
saswaulebrivi
gamoCena
ganwmendilis
mefesTan
misvlis epizodi, rodesac `RmerTman madli monisa TÂsisaÁ gamoucxada
mefesa... ese viTarca Sevidoda mRdelTmTavarTa Tana mefisa... ganuxuna
RmerTman Tualni mefesa da ixila msgavsad gÂrgÂnisa Tavsa zeda mis
netarisasa naTeli mbrwyinvalÀ, viTarca mzisTuali~ (48, gv. 109).
`iovane oqropiris cxovrebaSic~ iovanes xucad kurTxevis dros,
`raJams moidrika Tavi iovane da dasdva Ãeli patreaqman da iwyo locvad,
meyseulad
tredi
spetaki
gardamoÃda
zÀT
da
daadgra
Tavsa
zeda
iovanessa. da viTarca ixiles ese patreaqman da yovelman erman... ityodes:
...rameTu madli RmrTisaÁ gamocxadebul ars awve mis zeda~ (19, gv. 31). es
epizodi mogvagonebs ieso qristes naTlobis pasaJs saxarebidan (9, gv.
1045-1046).
g) xilvaTa jgufs SeiZleba mivakuTvnoT gamocxadeba ara xiluli,
aramed
sityvieri
ganizraxa
formiT.
xorcieli
ase,
fufunebis
magaliTad,
ukugdeba
antoni
da
didma,
qonebis
rodesac
glaxakebze
72
darigeba, `Sevida eklesiad da moemTxÂa mas wmidisa saxarebisa sakiTxavi,
da esma uflisagan, viTar-igi etyÂs mdidarsa mas: ukueTu gnebavs, raÁTa
srul iyo, warved da ganyide yoveli monagebi Seni da ganuyav glaxakTa
da moved da Semomideg me da moipoo safasÀ caTa Sina~ (2, gv. 10).
d) Cveni azriT, xilvaTa jgufs unda mivakuTvnoT saswaulTa iseTi
aratipuri SemTxveva, rogoricaa RvTaebrivi saswaulebrivi Cvenebebi. aseT
magaliTs vawydebiT `saba ganwmendilis cxovrebaSi~: sabam, fsalmunis
galobis dros xevSi, `Sovris samTa eklesiaTa ixila sueti cecxlisaÁ,
mdgomarÀ queyanasa zeda, romlisaÁ Tavi iyo vidre cadmde. hxedvida raÁ
ese saSinelsa mas xilvasa, SiSman Seipyra da sixarulad gardaiqca,
rameTu moiÃsena werilisaÁ viTar-igi eCuena mamaTmTavarsa iakobs... da
daadgra adgilsa mas netari igi vidre ganTiadmde locvasa Sina da
aRmovida mier ÃeviT SiSiTa da sixaruliTa didiTa, sada-igi eCuena mas
sueti igi cecxlisaÁ. da pova mun quabi didi da sakÂrveli, romelsa
aqunda saxÀ eklesiisa~ (48, gv. 66).
e) originalur SemTxvevad gvesaxeba `iovane oqropiris cxovrebaSi~
mocemuli saswaulic. am saswaulis mixedviT or sxvadasxva adamians, am
SemTxvevaSi iovanesa da episkopos flabianes, erTdroulad aqvT erTi da
igive xilva-Cveneba erTsa da imave saqmeze: flabianes, locvis dros
eCvena `angelozi RmrTisaÁ da hrqua mas: `iswrafe ganTiad da mived
monastrad, romelsa Sina iyofvis rCeuli RmrTisaÁ iovane, Semoiyvane
qalaqad da akurTxe igi xucad, rameTu RmerTman gamoabrwyinva igi... da
mis mier ganabrwyinvnes RmerTman mravalni moslvad mecnierebasa. da aha
esera movlinebul var me misa RmrTisa mier, raÁTa ara urC geqmnes,
aramed yos yoveli brZanebaÁ Seni~.
da
mesyeulad
masve
Jamsa
daadgra
angelozi
uflisaÁ
iovanes
samosliTa elvariTa, iyo raÁ igi senaksa da ilocvida~, da angelozma
miugo iovanes: `me var angelozi RmrTisaÁ...
Sen warhyev ebiskopozsa flabianes qalaqad Seuorgulebelad da yav
yoveli brZanebaÁ misi, rameTu gamomicxadebia misda saqmÀ Seni. da aha
esera movals mRdelTa Tana waryvanebad Senda qalaqad~ (19, gv. 28-29).
v) aratipur SemTxvevad gveCveneba agreTve `antoni didis cxovrebaSi~
aRwerili
erTi
saswauli,
romelic
mistikur
xasiaTs
atarebs.
am
73
saswaulSi asaxulia wmindanis cnobieri bunebis mier sakuTari Tavis
xilva
irealur-sulier
samyaroSi.
SevecdebiT
magaliTis
moxmobiT
warmovaCinoT misi aratipuroba: antoni, `viTar-igi pursa Wamn, da aRdga
odesme da ilocvida cxra Jams da agrZna Tavisa TÂsisaÁ, rameTu aRitaca
gonebiTa, da sakÂrvel ese iyo: mdgomarÀ xedvida Tavsa TÂssa, viTarca
guamsa gareSe ipova, da viTarca ze haerTa wina-vinme-uZRodes mas. da
merme ixilna mwareni da ficxelni haerTa zeda mdgomareni, da unda
dabrkolebaÁ misi, raÁTamca gare-ara-warhÃda maT, xolo romelni-igi
wina-uZRodes mas, Sehrisxnes maT. eseni sityuasa mohÃdides maT, numca
ukue Tanamdeb raÁme iyos maTa, unda maT sityÂsa yofaÁ SobiTgan misiT,
ayenebdes antonis winamZRuarni igi da etyodes maT, rameTu SobiTganni
igi ufalman aÃocna, xolo vinaÁTgan monazon iqmna da aRuTqua RmerTsa,
jer-ars
sityÂs-yofaÁ.
maSin
Seasmendes
da
veraÁ
amxiles.
mieriTgan
Tavisufal iqmna da daubrkolebel gzaÁ TÂsi. da meys ixila Tavi TÂsi
mdgomarÀ da iyo igive antoni... igi mas dResa da Rame yovel sulTiTqumida locviT, rameTu ukÂrda, ixila raÁ ese~ (2, gv. 40).
Cvens mier ganxilul naTargmn agiografiul TxzulebebSi mravlad
aris
magaliTebi
Cveulebrivi,
tipuri
anu
bibliis
saswaulebTan
mimsgavsebuli saswaulebisa xilva-CvenebaTa Sesaxeb. sanimuSod moviyvanT
ramdenime maTgans:
`efrem asuris cxovreba~: `eCuena mas xilvaÁ, rameTu vazi aRmoÃda
enasa zeda missa didi da aRorZnda friad, da aRivso misgan yoveli
queyanaÁ,
da
gamoixunna
tevanni
uricxuni.
da
movidodes
yovelni
mfrinvelni cisani da Wamdes nayofisa misisagan. da ravdenca Wamdes,
ufroÁsRa aRmoeceneboda da gamohqondes tevanni~ (41, gv. 233).
`antoni didis cxovreba~: saxeSecvlili eSmakebis damarcxebis Semdeg
`ufalman arcaRa esrÀT daiviwya simÃnÀ igi antonisi, aramed Semwe eqmna
mas, aRixilna da ixila sarTuli reca ganRebuli da brwyinvalebaÁ
naTlisaÁ gardamomavali misa...~ (2, gv. 15).
`iovane oqropiris cxovreba~: monazon evsuqios locvis dros hqonda
xilva. man ixila iovanesTan Semavali didebiT Semkuli ori pirovneba,
romelTac `erTsa mas aqunda tomari qartaÁ dawerili da meoresa mas
74
aqundes kliteni. da viTarca ixilna igi iovane, SeeSina friad da daeca
pirsa zeda TÂssa...
da warmoyo Ãeli pirvelman man da moscna mas kliteni, romel
aqundes
da
hrqua:
`miixuen
eseni!
me
var
petre,
mÃurvale
igi
sarwmunoebiTa, romelman aRviare qriste Zed RmrTisa cxovelisa, da
amisTÂs momcna me kliteni sasufevelisa caTaÁsani. da kualad Senca
mogcna
RmerTman
kliteni
eklesiaTa
misTani,
raÁTa
`romeli
Sehkra
queyanasa zeda, krul iyos igi caTa Sina; da romeli ganhÃsne queyanasa
zeda, Ãsnil iyos igi caTa Sina~.
da moyo meoreman man Ãeli misi da misca mas tomari igi, romeli
aqunda da
hrqua mas: `miiRe ese Ãelisagan Cemisa! me var iovane... da Sen
miganiWa WeSmaritman RmerTman madli, raÁTa hzrdide piriTa SeniTa
yovelTa dabadebulTa sazrdeliTa uÃrwneliTa~ (19, gv. 17-18).
2. xilvebi Zilis dros:
wminda
mamebs
Zilis
dros,
Rame
aqvT
xolme
xilvebi.
maT
am
CvenebaTa dros ecxadeba ufali, angelozebi an kidev romelime wminda
mama,
romlebic
maT
aZleven
garkveul
davalebas
aRsasruleblad.
magaliTad, mamasaxliss, romelmac ar Seismina saba ganwmendilis Txovna
ierusalimSi wasvlasa da martod dayudebis Sesaxeb, Rame gamoecxada
ufali da uTxra: `ganuteve saba, raÁTa mmsaxuros me udabnos. xolo
mamasaxlisman
mouwoda
TÂsagan
farulad
da
hrqua:
`gangiteveb
Sen,
Svilo, brZanebiTa RmrTisaÁTa, rameTu CuenebiT meuwya~ (48, gv. 59).
`Tevdosis cxovrebaSi~ ki aRwerilia, Tu rogor gamoecxada wminda
Tevdosi zRvis Relvis dros ZilSi naviT mimaval erT ZmaTagans: `eCuena
maT Zilsa Sina da hrqua maT: nu geSinin, rameTu RmerTsa ubrZanebies
ÃsnaÁ Tqueni~ (49, gv. 194).
a) Cveni azriT, ZilSi xilvaTa jgufs unda mivakuTvnoT aratipiuri
saswauli `saba ganwmendilis cxovrebidan~, romelSic aRwerilia, Tu
rogor ecxadebaT ZilSi ramdenime pirovnebas wmindani erTdroulad
erTsa da imave davalebaze: erTma dedakacma, saxelad genarus `orisa
ezoÁsaÁ aRuTqua qsovaÁ: erTi kastelisa monastersa da erTi spileonisa
monastersa. da moemzada yoveli saÃmari, da romelTa dedaTa eTqua mis
75
Tana qsovaÁ, gardaeqces. viTarca ara movides dedani igi, friad gulsa
aklda genaross da iurvoda. eCuena mas Zilsa Sina netari saba da hrqua:
ciskars mouvline dedaTa maT, da moviden da aRasrulon saqmÀ Seni... da
eCuena dedaTaca maT mqsovelTa risxviT dapkolebisa misTÂs saqmisa. da
viTarca
ganTena,
meyseulad
movides
sixaruliT
gulsmodgined
da
uTxrobdes urTierTas Cuenebasa mas~ (48, gv. 116).
3. xilvebi gardacvalebis win:
a) wminda mamebs TavianTi aRsasrulis dros aqvT xolme xilvebi.
magaliTad, antoni didma aRsasrulis moaxloebisas `ganirTxna ferÃni
TÂsni da, viTarca megobarTa TÂsTa, xedvida momavalTa angelozTa da
maTTÂs mxiaruliTa piriTa moaklda da SeeZina igi wmidaTa mamaTa~ (2, gv.
52).
b)
wminda
mamebs
aqvT
Cveneba-xilvani
agreTve
sxva
mamaTa
gardacvalebis dros. amis naTeli magaliTia antoni didis xilva wminda
amonis gardacvalebisas: mTaze mjdomare antoni didma `ixila haerTa
zeda aRmavali vinme da mravalni vinme, romelni moegebvodes mas. da iyo
sixaruli. da viTar ukÂrda mas da hnatrida da eseviTarsa krebulsa
ilocvida uwyebad, vinZi ars ese, da meyseulad iyo misa ÃmaÁ: ese ars
wmidisa amonis suli, romeli-igi jda nitrias monazoni... xolo romelni
iyvnes antonis Tana, xedvides raÁ bersa mas dakÂrvebulsa, evedrebodes
mas, raÁTa uTxras maT. da uTxra, viTarmed: aw aResrula amon. rameTu
iyo misa mecnier, da zedaÁs-zeda movidis misa...
da
monazonTa
daiswaves
dRÀ
igi,
maT,
da
romelTa
aRmovides
uTxra
antoni
Zmani
nitriiT
sikudili
ocdaaTisa
amonisi,
dRisa
Semdgomad, gamohkiTxvides, da esma maTgan, viTarmed mas dResa da mas
Jamsa daiZina amon, romelsa Jamsa suli igi amonisi aRyvanebuli ixilva
berman~ (2, gv. 38-39).
76
II. saswaulebi, romlebSic aRwerilia zemoqmedeba adamianebze.
1.
wminda
zogadad
agiografiul
mamaTagan
urwmunoTa
literaturaSi
Zalze
da
saswaulebrivi
ukeTurTa
gavrcelebulia
dasjis
epizodebi. Cvens mier ganxilul naTargmn agiografiul literaturaSic
sakmao
raodenobiT
moipoveba
aseTi
epizodebi.
sanimuSod
moviyvanT
ramdenime magaliTs: qalaqgareT, eklesiaSi salocavad wasul Tevdosi
dids da episkoposebs, gzad SemoxvdaT monasteri, `romelsa Sina iyvnes
monazonni
wyeulni,
iakobni.
raJams
ixiles
wmidaÁ
igi,
iwyes
rekad
sarekelsa TÂnier Jamisa urcxÂnod da kicxeviT. da ikiTxa wmidaman man
saqmÀ maTi. da raJams uTxres saqmÀ maTi da sarwmunoebaÁ maTi, aRegzna
igi SuriTa da Tqua: kurTxeul ars ufali, rameTu ara daSTes vansa amas
Sina qvaÁ qvasa zeda. da Semdgomad mciredTa dReTa moetevnes vinme kacni
dasavaliT kerZo vansa mas zeda da aRiWres yoveli, raÁ iyo mas Sina, da
umravlÀsni
monazonni
tyued
wariyvannes
da
adgili
igi
cecxliTa
mowues, da iqmna vani igi saTesav ifqlisa~ (49, gv. 194).
agreTve,
evdoqsias
rodesac
aukrZales
iovane
oqropiris
eklesiaSi
Sesvla,
brZanebiT
dedoflis
ukeTur
dedofal
erT-erT
msaxurs
`aqunda ÃelTa misTa laxuari da aRipyra igi, raÁTamca Semusra kari
eklesiisaÁ da munTquesve SehÃma Ãeli da iqmna igi viTarca mkudari...
xolo romelsa-igi xeli SehÃma, Sevida eklesiad... da Tqua: `Semiwyale me,
ufalo Cemo, Ä mamamo wmidao, da gankurne Ãeli Cemi, romeli ganÃma
ugunurebisa
da
umecrebisa
Cemisagan
da
kadnierad
moslviTa
CemiTa
saxlsa zeda RmrTisasa...
xolo iovane gulisÃma-yo suliTa mizezi igi, romliTa SeemTxÂa ese
da kacsa mas hrqua: `mived da daibane Ãeli Seni wyalsa mas, romeli ars
arnaksa Sina eklesiisasa da vesav qristesa... rameTu geyos Sen msgavsad
sarwmunoebisa Senisa~.
da warvida kaci igi da daibana da ganikurna~ (19, gv. 93).
xolo `antoni didis cxovrebaSi~, rodesac qristianTa mdevneli
sardali, balakiosi, gaafrTxila antoni didma werilSi, raTa xeli aeRo
qristianTa Seviwroebisagan, sardalma yurad ar iRo misi darigeba da
piriqiT muqara SeuTvala mas. amis Semdgom, ramodenime dReSi `moiwia mis
77
zeda risxvaÁ, rameTu pirvelsa savanesa aleqsandriaÁsasa, romelsa hrqÂan
qereu, ganvidoda igi balakios da nistorios ... da ornive sxdes cxenTa,
rameTu iyvnes ornive balakisni, umSÂdÀs yovelTa, romelni izardebodes
misgan. da viTar arRa miwevnul iyvnes adgilsa mas, iwyes cxenTa maT
simRerad, viTarca Cueul iyvnes, urTierTas da myis umSÂdÀsman man,
romelsa zeda jda nistori, kbiliTa gardamoiqua balakios da daTrguna
igi da esrÀT kbiliTa mohSWama barkalsxÂli misi. da munTquesve wariques
qalaqad. da mesamesa dResa mokuda. da yovelTave ukÂrda ese da ityodes,
rameTu: romel-igi Tqua antoni, adre aResrula~ (2, gv. 49).
2.
agiografiul
nawarmoebebSi
gavrcelebuli
saxe
eZleva
iseT
saswaulebs, romlebSic aRwerilia wmindanTagan adamianTa gankurneba.
magaliTad, `efrem asuris cxovrebaSi~ aRweril saswaulSi iyo `erTi
uferÃoÁ da maradis dajdis winaSe karTa eklesiisaTa ... da dResa
romelsame movida wmidaÁ Seslvad eklesiasa da ixila man uferÃoÁ igi
da Seewyala da garemo mixedna yovliT kerZove, da viTar arRaravin
ixila, eaxla mas wmidaÁ ese da hrqua mas: Zmao, ginebasa, raÁTa ganikurno?
xolo man hrqua mas: he, ufalo, rameTu mnebavs, dasdevs Ãeli Seni Cem
zeda. hrqua mas netarman: saxeliTa iesu qristÀsiTa aRdeg da vidode! da
meyseulad aRdga da vidoda~ (41, gv. 227).
saba ganwmendilma ki gankurna sisxlis dinebiani qali, romelsac
veravin ver ekareboda. qali, `viTarca esma wmidisa mamisa Cuenisa sabaÁsi,
war-mo-raÁ-vidoda ubansa mas erisa mravlisa Tana, ixila igi, RaRat-yo
da Tqua: Semiwyale me, monao qristÀso saba, da ganmarine me mowevnulisa
amisgan gansacdelisa. xolo netarsa mas ... Seewyala igi da mivida misa
stovasa mas da hrqua mas: `raÁmca migec Sen, araraÁ maqus, garna raÁ-igi
maqus, migce _ Ãeli ese Cemi, miiRe da daÁdev salmobasa Sensa. da vesav
RmerTsa, romelsaca vhmsaxureb, viTarmed ganikurno. da man viTarca
miiRo wmidisa mis Ãeli, daÁdva igi mis zeda, da munquesve dadga dinebaÁ
igi sisxlisaÁ mis, da ganikurna dedakaci~ (48, gv. 104).
xolo Tevdosi didTan mivida mtirali qali, romelmac SesCivla
wminda mamas, rom `Svili ara damadgrebis. da mravali Svili miSobia, da
Sobisa sixarulsa sikudilisa gemoÁ ewiis xolo. da evedreboda mas,
raÁTa ulocos, da RmerTman ucxovnos mas Svili. da uloca mas wmidaman
78
man da ubrZana, raÁTa Svili romel Sves, uwodos mas saxelad Tevdosios.
da man yo egrÀT. da ucxovna mas Svili~ (49, gv. 192-193).
3.
agiografiul
romlebSic
aRwerilia
TxzulebebSi
wminda
mravlad
mamaTa
CareviT
moipoveba
saswaulebi,
adamianTagan
eSmakTa
gaZeveba.
erTxel antoni didi, rodesac sulier Zmebze locvebis wasakiTxad
avida navze `mas xolo martosa myralobaÁ raÁme ficxeli da friad
mwarÀ ecemoda, xolo romelni-igi navsa Sina iyvnes, ityodes, viTarmed:
Tevzica liwebuli ars navsa amas Sina da misgan ars ese myralobaÁ.
xolo igi ityoda: sxuaÁ ars ese yrolaÁ aqa. da viTar igi amas ityoda,
Wabuki vinme eSmakeuli iyo da misa wina Sesrul iyo da damalul navsa
Sina. da viTar myis Ãma-yo, Sehrisxna eSmaksa mas antoni saxeliTa iesu
qristÀsiTa, da ganvida misgan, da kaci igi ganego misgan myis. maSin
yovelTa gulisxma-yves, viTarmed eSmakisaÁ iyo yrolaÁ igi~ (2, gv. 39).
`iovane
oqropiris
cxovrebaSi~
ki
aRwerilia
saswauli,
romlis
mixedviT brZeni anTemiosi, qristes saxelis gmobisTvis Seipyra eSmakma
`da daeca queyanasa da iSTveboda misgan uwyalod mraval Jam, da uqcevda
TualTa
da
perooda,
vidremdis
yovelni
SeZrwundes,
da
mravalni
ivltodes da evedrebodes netarsa iovanes, raÁTa gankurnos igi.
da miugo maT da hrqua: `ukueTu ara hrwmenes, romel-igi gmo qriste
RmerTi, ver miemTxÂos kurnebasa~ (19, gv. 12), da mas Semdeg, rac aRiara
anTemiosma qriste, `munTquesve ganikurna da iqmna dawynarebul, da aRdga
ferÃTa TÂsTa zeda~ (19, gv. 12).
xolo efrem asurma amxila mwvalebeli monazoni eSmakiseuli ZaliT
saswaulTa
moxdenaSi,
ramac
gamoiwvia
monazvnis
ganrisxeba.
man
Seuracxyofa miayena efrems, razec efremma sapasuxod miugo: `ara gaqus
Sen ÃelmwifebaÁ zraxvad dabadebulTa RmrTisaTa.
da meyseulad gamocxadda eSmaki, romeli iyo mas Sina, da daeca
queyanasa zeda, yrida ÃelTa da ferÃTa da scemda Tavsa queyanasa...
viTarca ixila wmidaman efrem eseviTarsa Ruawlsa Sina, Seiwyala igi da
mieaxla da aRupyra Ãeli, da guami misi Zwoda da aRSfoTebul iyo
yovliT kerZo. maSin wmidaÁ Sehrisxna eSmaksa mas, romeli iyo mas Sina,
79
da hrqua mas: saxeliTa iesus qristÀsiTa... gibrZaneb, raÁTa ganhÃde
xatisa RmrTisagan... da meyseulad ganvida eSmaki misgan~ (41, gv. 222).
wminda
mamebi
samyofelidan,
agreTve
rodesac
gaZlierebulni
arian
aZeveben
isini
saxeSecvlil
cdiloben
uflis
maT
mfarvelobiT.
eSmakebs
SeSinebas.
sanimuSod
Tavisi
wmindanebi
mogvyavs
ori
magaliTi:
`saba ganwmendilis cxovreba~: `gardaicvala eSmaki msgavsad guelTa
da RriakalTa raÁTamca SeaSina mas.
xolo
netari
igi
mcired
raÁme
Sezrunda
da
cna
mterisa
igi
siborotÀ, meyseulad aRdga da saxÀ juarisaÁ daiwera da ganiSovra
misgan SiSi, dga da ityoda: odes SemiZlo SeSinebad Cemda, maSin gZlo,
rameTu Cem Tana ars ufali RmerTi Cemi, romelman momca Sen zeda ZlevaÁ
... da amas raÁ ityoda, myis uCino iqmna yovliTurT ZaliT misiT~ (48, gv.
62).
antoni dids ki fsalmunTa galobis dros, `eSmaki igi umzirin da
iRrWenn
mis
zeda
macxovrisagan
da
kbilTa,
uvnebelad
xolo
dga
antoni
misTa
maT
nugeSiniscemul
zakuvaTagan
da
iyo
ferad-
feradTa ucnebaTa. da viTar mRÂZare iyo igi Rame, yovelni mÃecni
velisani
moutevna,
da
gamovides
yovelni
afTarni
maT
adgilTani
ÃureliT TÂsiT da gare-moadges mas. da dga igi martoÁ Sovris maTsa.
viTar aRamtkmes pirebi maTi da datkebnad aSinebdes, gulisxma-yo man
mterisa
igi
mogiRebies
manqanebaÁ
Cem
zeda,
da
hrqua
ganmzadebul
yovelTa
var
maT:
ukueTu
SesaWmelad
ÃelmwifebaÁ
Tquenda;
ukueTu
eSmakTagan aRZrul xarT, nu sdgaT, aramed warvediT, rameTu monaÁ var
qristÀsi. viTarca ese antoni hrqua maT, ivltodes yovelni, viTarca
tanjviTa sityÂsa misgan~ (2, gv. 34-35).
4. wminda mamebs uflisagan aqvT miniWebuli winaswarmetyvelebisa da
saidumloTa
Secnobis
unari.
magaliTad,
Tevdosi
didma
jer
zaris
darekva ubrZanaT eklesiis msaxurebs da Semdeg damwuxrebulma TavisTan
ixmo sulieri Zmebi da mouwodaT: `mamano, ilocevdiT, rameTu vixile
RmrTisagan gamosruli risxvaÁ queyanasa zeda aRmosavaliT kerZo. da
Semdgomad equsisa anu SÂdisa dRisa movida, romelman uTxra, viTarmed
80
antioqiaÁ dairRua ZrviTa mas Ramesa Sina, romelsa wmidaman man Tqua~
(49, gv. 195).
wmindanis winaswarmetyvelebis unaris dasturad movixmobT erT-erT
epizods `antoni didis cxovrebidan~: `Se-vinme-vidodes orni Zmani da
muaklda gzasa zeda wyali, erTi igi mokuda, xolo erTi igi iurvoda
sikudid da ver eZlo slvad da idva igica queyanasa zeda da moeloda
sikudilsa. xolo antoni jda raÁ mTasa zeda, mouwoda orTa monazonTa,
rameTu iyvnes eseni mun, aswrafebda da etyoda: wariReT sarwyuliTa
wyali da mirbiodeT egÂptiT kerZo gzasa, rameTu orni movidodes. erTi
igi awRa mokuda, xolo erTi igi iurvis. ukueTu ara iswrafoT, mokudes
igica, rameTu ese aw locvasa Sina meuwya. viTarca warvides monazonni
igi, poves erTi igi mdebarÀ da momkudari igi dahfles, xolo erTsa mas
asues wyali ...
xolo antonisi ese iyo sakÂrvel, rameTu mTasa zeda jda da aqunda
guli frTxili, da ufali uCuenebda mas Sorad~ (2, gv. 37-38).
wmindanebs uflisagan gadaecemaT uwyeba-niSani ama Tu im pirovnebaze,
an saqmis warmarTvaze. magaliTad, erT ganmartoebul, dayudebul bers
gaukvirdeba, Tu saidan aRmoCndeba saba ganwmendili mis gamoqvabulSi.
razec netarma sabam upasuxa: `RmerTman, romelman gauwya Sen saxeli Cemi,
manve miCuena me adgili ese~ (48, gv. 69).
da agreTve, rodesac basili didma gagzavna ori diakvani efrem
asuris mosayvanad, `cna wmidaman efrem suliTa wmidiTa. da viTar ixilna
igini,
rameTu
ikiTxvides
misTÂs~
(41,
gv.
227),
efremma
arCia
iqedan
ganrideba da wasvla.
wminda
mamebi
winaswar
grZnoben
agreTve
TavianTi
sikvdilis
moaxloebas, risTvisac winaswar emzadebian. saba ganwmendilma ixila
`aRsrulebaÁ
TÂsi
Semdgomad
mciredTa
dReTa
_
da
uTxra
ese
mTavarepiskopossa da evedreboda mas, raÁTamca ganuteva igi da STavida
lavrad da senaksa TÂssa aResrula~ (48, gv. 114).
antoni
aRsrulebaÁ.
didsac
da
`winaÁswar
etyoda
yovelTa
euwya
RmrTisagan
ZmaTa,
viTarmed:
Tavisa
amas
getyÂ
TÂsisa
Tquen:
ukuanaÁsknelsa xilvasa vhyof da mikÂrs, ukueTu kualad Tavni Cuenni
amas sofelsa vixilneT, rameTu Jami ars amierTgan Cemisa ganslvisaÁ ...
81
viTarca weril ars, gzasa mamaTasa warval, rameTu vxedav me Tavsa
Cemsa wodebulsa uflisa mier~ (2, gv. 50-51).
aseve iwinaswarmetyvela aRsasrulis moaxloeba efrem asurma da
iovane oqropirma. iovanes Rame eCvena gardacvlili wmindani, saxelad
basiliskosi, romelmac auwya wmindans sikvdilis moaxloeba.
5. aris aratipuri saswaulebi, romlebSic saswauli xdeba wmindanis
dauswreblad,
anu
wminda
mamebi
axdenen
saswauls
Tavisi
fizikuri
aryofniT saswaulTa ganxorcielebis adgilze. es ki mianiSnebs imas, rom
wmindani Tavisi qmedebiT SeuzRudavia drosa da sivrceSi.
sanimuSod SevexebiT ramdenime magaliTs: `Tevdosi didis cxovreba~:
`movida mkali sofelsa erTsa. da soflisa mis myofTa CueulebaÁ aqunda
evlogiisa moRebad monastersa missa ucxoTaTÂs da glaxakTa, romelni
misa miivltodian. da movides soflioni igi da Seiwevdes wmidasa mas. da
man moiRo zeTi da locvaÁ warTqua mas zeda da warsca igi erTsa
ZmaTagansa,
raÁTa
apkuron
igi
garemo
sofelsa
mas.
da
daicva
igi
RmerTman vnebisa misgan mklisa~ (49, gv. 193).
am
epizodis
msgavss
vawydebiT
`iovane
oqropiris
cxovrebaSi~,
romelSic aRwerilia, Tu rogor gaatana iovanem xalxs jvari, raTa
daesoT im adgilze, sadac iwva lomi, romelic aSinebda mosaxleobas.
marTlac xalxma aRasrula iovanes danabarebi da meore dRes naxes im
adgilze gardacvlili lomi.
xolo `antoni didis cxovrebaSi~ aRwerilia, Tu rogor evedreboda
mTaze myof antons arqelaozi kumsi lavdikieli qalwulis gankurnebas.
antonma `locva-yo misTÂs. da kumsman man daiswava dRÀ igi, romelsa
dResa locva-yo misTÂs. da viTar warvida laudikiad,
pova qalwuli igi
cocxali. da viTar gamoikiTxvida igi, romelsa dResa dascxra igi
uZlurebisagan,
warmoiRo
wigni,
romelsa
Jamsa
locvaÁ
igi
misTÂs
daiwera. da viTar esma maTgan, uCuena manca myis wignsa aRwerili, da
yovelTave
ukÂrda
da
gulisxma-yves,
rameTu
mas
Jamsa
gankurna
igi
ufalman salmobisa misgan, romelsa dResa locva-yo antoni~ (2, gv. 39).
82
III. saswaulebi, romlebSic asaxulia wmindanis Caurevlad uSualod
uflisagan movlenili saswaulebi.
1.
naTargmn
romlebSic
agiografiul
aRwerilia
ubedurebebis
saxiT.
TxzulebebSi
uflisagan
magaliTad,
vxvdebiT
movlenili
`saba
risxva
ganwmendilis
saswaulebs,
stiqiuri
cxovrebaSi~
`vinaÁTgan ganaZes mTavarepiskoposi elia, daeÃSa caÁ da ara wÂma xuT
wel da uwÂmrobasa Tana moÃda mkali quemgogvari friad, romlisaÁ ara
iyo ricxÂ, da moWama yoveli piri queyanisaÁ. da meoresa welsa Semdgomad
moslvisa mis mklisa movida sxuaÁ mkali da dahfara caÁ da SeWamna
yovelni xeni queyanisani. da iyo siymili Zlieri da sikudili. eseviTari
ixiles risxvaÁ mowevnuli, ityodes ierusalemelni, viTarmed romel-igi
iqmna saqmÀ _ mTavarepisoposisa eliaÁs mimarT codvaÁ ganZebisa misisaÁ _
amisTÂs moÁwia ese yoveli Cuen zeda~ (48, gv. 101).
xolo iovane oqropiris qalaqidan gaZevebis Semdeg `cecxli gamoÃda
saydriT, romelsa zeda aqunda CueulebaÁ jdomad, da aRetyina, vidremdis
Seedva jaWuTa da ganvida sarkumliT, raÁTa amxilos xilviTa misiTa
mrisxaniTa krebulsa mas ujerosa. da viTar cecxli igi etyineboda, da
mohbera qarman da Seedva erTsa sikritonsa sameufosa da dawua. da iyo
ese pirispir eklesiasa Soris, raÁTa amxilis yovelTa, romelni aRdges
iovanÀs zeda mis adgilisa kerZoni. xolo eklesiasa maxlobelad ara
Seedva cecxli, aramed maxlobelad sameufosa, raÁTa cnan, viTarmed
risxvaÁ ars RmrTisaÁ~ (19, gv. 115).
2.
aris
saswaulebi,
romlebSic
aRwerilia
ukeTur
adamianebze
Tavsdamtydari RvTaebrivi risxva. erTxel Tevdosi didze `viTar miesma
mefesa
simÃniT
dgomaÁ
misi
marTlmadideblobisaTÂs,
mowera,
raÁTa
equsoria yon adgilisa TÂsisagan. da vidre wignisa mowevnamde moavlina
RmerTman risxvaÁ misi mefesa zeda, da mokla igi~ (49, gv. 190).
xolo `efrem asuris cxovrebaSi~ aRwerilia, Tu rogor Semoesien
sparselebi qalaq nisibins. da efremma ra `ixilna bevris-bevreulni
kacni, aRixilna Tualni TÂsni RmrTisa mimarT da iTxova misgan, raÁTa
miavlinos maT zeda risxvaÁ, mkali da buzi, raÁTa amaT mÃecTa undoTa
83
mier
kma-uyos
maTisa
brZolisaTÂs,
da
gulisxma-yos
sabur
sparsTa
mefeman... Zali RmrTisaÁ.
maSin... moiwia maT zeda Rrubeli da mkali da buzi da daesxa
piloTa zeda, rameTu TmaÁ ara asxs maT. da faqli Sevidis yurTa da
cxÂrTa SeuÃdis. da daesxa buzi igi cxenTa da piloTa da sxuaTaca
pirutyuTa: orTa da aqlemTa... da ver daudges winaSe risxvasa mas,
romeli-igi moavlina RmerTman maT zeda~ (41, gv. 216).
3. gavrcelebulia agreTve saswaulebi, romlebSic aRwerilia wminda
mamebze uflisagan movlenili mxardaWera, Sewevna sxvadasxva saxiT. ase,
magaliTad, saba ganwmendils surda ucxo monazonTa samyofelad senakis
SeZena, romelic Zviri Rirda, sabas ki ar hqonda naxevari drahkanis meti.
da `xvalisa dRisasa aRmoslvamde mzisa ganizraxvida netari igi amisTÂs
da ilocvida. mo-vinme-vida misa ucxoÁ, romelman yovladve ara icoda
igi, da mosca mas assameocdaaTi drahkani. da masve Jamsa warvida kaci igi
da arcaRa Tu saxeli misi uTxra. xolo netarsa mas daukÂrda RmrTisa
mier SewevnaÁ igi
misi...~ (48, gv. 74).
uflis mxardaWeraze metyvelebs erTi epizodi `iovane oqropiris
cxovrebidan~.
wminda
mamam
ganizraxa
pavle
mociqulis
wignTa
ganmartebis dawera. magram garkveuli drois Semdeg mas gauCnda kiTxva,
rom surda Tu ara ufals aseTi sapasuxismgeblo davaleba Seesrulebina
Tavad iovanes. amdenad, wmindanma SesTxova ufals euwyebina misTvis raime
niSniT mxardaWera. iovanes saTxovari Seismina ufalma da ramdenime
dReSi
mouvlina
mxardaWera
Semdegi
saxiT:
sulierma
Zmam,
proklem
napralidan ixila, Tu rogor muSaobda iovane wignze da amave dros
ixila,
rom
`iyo
pavle
mociquli
miyrdnobil
misa
zurgiT
kerZo
Tavadmde iovanÀsa da piri misi yursa Tana marjuenesa iovanessa da
hzraxvida mas, xolo xati misi hgvanda xatsa elise winawarmetyuelisasa
da wueri misi iyo srul da vrcel~ (19, gv. 53) da rodesac iovanem ikiTxa
imis vinaoba visTanac prokles TqmiT Turme Rame hqonia saubari, `maSin
uTxra prokle saxÀ kacisaÁ mis, romeli eCuena mas da SemkulebaÁ misi, da
viTar iyo piri misi yursa Tana da zraxvida saidumlod, xolo igi
werda. da viTarca esma ese wmidasa mas, friad daukÂrda. xolo viTar
daasrula prokle TxrobaÁ misi, mixedna da ixila xati igi mociqulisaÁ
84
da hgvanda kacsa mas, romeli eCuena mas. da muÃlni moidrikna iovanÀsa da
hrqua mas da TualiTa uCuenebda xatsa mas: `Semindev me, mamao, rameTu
kaci igi, romeli gzraxvida, hgavs xatsa amas, da me vhgoneb, viTarmed
arsve ege~.
maSin cna iovane brZenman, rameTu RmerTman gamoucxada, viTarmed
sTnavs TargmanebaÁ wignTaÁ maT da moavlina mociquli misi pavle da
ubrZana mas, raÁTa gamouTargmnides wignTa TÂsTa iovanes~ (19, gv. 55).
IV.
saswaulebi,
romlebSic
aRwerilia
zegavlena
micvalebulTa
samyaroze.
1. saflavTa da wminda nawilTa saswaulebi:
a)
naTargmn
saswaulebi,
agiografiul
romlebSic
TxzulebebSi
aRwerilia
mravlad
gardacvlili
moipoveba
wmindanis
mier
saswaulTa moxdena. kerZod, wminda nawilTa xelis SexebiT avadmyofTa
gankurneba
da
adamianebisagan
eSmakTa
gansxma.
magaliTad,
`iovane
oqropiris cxovrebaSi~ iyo `kaci vinme, romlisa ferÃsa missa guelsa
ekbina. da iyo igi mkelobel da maradis zin eklesias da iTxovn qvelissaqmarsa. da igica davarda krebulsa mas Tana da Tayuanis-sca wmidisa
mis guamsa. da moiRo naxevi samoslisa misisaÁ da moixÂa ferÃsa mas missa
uZlursa, da ganhmarta ferÃi igi da iqmna cocxal, viTarca erTi igi... da
viTar ixiles ese sakÂrveli mis adgilisa myofTa, aRitaces TiToeulman
samoslisa
misisagani
mcired-mcired
sakurneblad
sneulTa~
cxovrebaSi~,
ori
SemTxueviTa
eSmakisaÁTa
da
igi
kidev:
`saba
(19,
gv.
141).
morwmune
Zma
`dasneuldes
ficxlad.
da
da
wariRes
Jamsa
ganwirnes
evlogiad
ganwmendilis
oden
igini
da
sTulisasa
sikudid,
da
iurvodes igini sTuelisaTÂs. maSin moiÃsenes wmidaÁ saba da ilocvides
misa mimarT, da eCuena maT TiToeulsa TÂsisagan da hrqua: `aha esera
vevedre me RmerTsa ganmrTelebisa TquenisaTÂs... aRdegiT da ganvediT
saqmesa Tquensa. xolo eseni munquesve ganZlierdes, aRdges da warvides
saqmesa TÂssa~ (48, gv. 116).
85
xolo rac Seexeba eSmakTa gansxmas, aq SeiZleba movixmoT pasaJi
`Tevdosi didis cxovrebidan~: erTi aleqsandrieli kaci `daecemoda igi
eSmakisagan. da movida igi adgilsa mas da esvida igi, raÁTa RmerTman
gankurnos locviTa mis wmidisaÁTa. da RmerTman ukunadroa gankurnebaÁ
misi,
vidre
dRedmde
wmidisa
mis
Sesuenebisa,
raÁTa
miT
pativ-sces
wmidasa TÂssa. da raJams gamovida suli netarisaÁ mis ÃorcTa misTagan,
movida vnebuli igi da moekida igi wmidasa guamsa missa... da Tqua,
viTarmed: ara uteo daflvad, vidremdis RmerTman locviTa misiTa momces
gankurnebaÁ...
da
daaltobda
ferÃTa
misTa
cremliTa
da
ityoda:
Semiwyale me, wmidao RmrTisao, da aCuene, rameTu Semdgomadca ganslvisa
Senisa amier sofliT arave dascxrebi vedrebad RmrTisa mimarT maTTÂs...
da
Seiwira
RmerTman
mowyaleman
sarwmunoebaÁ
misi
da
aCuena
sakÂrvelebaÁ TÂsi Cueulebisaebr da meyseulad dasca igi sulman man
arawmidaman, da iwyo sityuad wmidisa mimarT sityÂTa yuedrebisaÁTa. da
myis ganvida misgan, da ganTavisuflda kaci igi~ (49, gv. 196-197).
b)
saintereso
SemTxvevas
warmoadgens
wminda
nawilebTan
dakavSirebuli iseTi saswaulebi, romlebSic aRwerilia micvalebuli
wmindanis cxedris gauxrwnelad Senaxva, an kidev micvalebuli wmindanis
axlos
angelozTa
galoba.
sanimuSod
gavixsenebT
or
sagulisxmo
moments: `saba ganwmendilis cxovrebaSi~ weria, rom `ara mokuda wmidaÁ
ese, aramed sZinavs... da RmerTsa saTno-eyo, viTarca weril ars: sulni
marTalTa _ ÃelTa Sina RmrTisaTa, da ara Seexos maT sikudili, xolo
guami misi saflavsa Sina Zes ganurRuevelad vidre dRendelad dRedmde,
dacvul ars~ (48, gv. 115).
xolo
gandevnes
`iovane
da
awames
oqropiris
iovanes
cxovrebaSi~
mimdevari
aRwerilia,
mgalobeli
Tu
rogor
avtropiosi.
`da
gamoacxada RmerTman sakÂrveli, raJams mokudeboda igi, mimsgavsebuli
mÃsnelsa Cuensa, rameTu SuvaRames galobaÁ ismoda angelozTaÁ zeda
guamsa missa~ (19, gv. 120).
g)
aris
sikvdilisagan
saswaulebi,
gadaarCenen
romlebSic
adamianebs
gardacvlili
da
cxovelebs.
wmindanebi
movixmobT
ramodenime pasaJs `saba ganwmendilis cxovrebidan~: rodesac datvirTuli
aqlemi gadavarda kldidan, aqlemis sarkinozi patroni `RaRadebda da
86
ityoda: locvao wmidisa sabaÁso, Seewie aqlemsa amas Cemsa... da ixila
vinme beri Suenieri, zeda-mjdomarÀ aqlemsa mas mgorvalsa. da srbiT
sxÂT gziT STavida Ãevad aqlemisa ufali da beri igi aqlemsa mas zeda
mjdomarÀ ara pova. xolo aqlemi igi uvnebelad dacvuli pova~ (48, gv.
117).
saba
ganwmendilis
suli
aseve
gadaarCens
yrma
bavSvs
wyalSi
danTqmisagan.
2. zogadad agiografiul TxzulebebSi gavrcelebulia wmindanisagan
adamianis an cxovelis mkvdreTiT aRdgena. aseT SemTxvevas vawydebiT
`efrem asuris cxovrebaSi~: erTi mwvalebeli, romelic uflis nebiT da
risxviT gvelis kbenisagan gardaicvala, efremma ixila ra `mkudari igi...
miaqcia piri TÂsi aRmosavaliT da TayuaniscemiT iloca da aRupyra
ÃeliTa TÂsiTa mkudarsa mas da aRadgina igi~ (41, gv. 225).
3. aris aratipuri saswaulebi, romlebSic aRwerilia gardacvlil
wmindanTagan
cocxal
adamianebze
garkveul
movlenaTa
winaswarmetyveleba. magaliTad, iovane oqropirs eCvenebian mociqulebi
iovane da petre, romlebic uwinaswarmetyveleben iovanes devnis gamo
evdoqsia dedofals, rom `aRetyinos da aRivsos matliTa cocxalive da
geZiebdes Sen, raÁTamca Seiwyale, da ara gpoos da mokudes sensa mas~ (19,
gv. 129).
xolo
`saba
ganwmendilis
cxovrebaSi~
erT
vercxlis
mWedels,
romelsac mopares vercxli, uwinaswarmetyvelebs qristesTvis wamebuli
Teodore vercxlis povnas sabas gansasvenebel adgilze: `aramed aRdeg
da mived adgilsa mas, da hpovneT mun mparavni da vecxli Seni. da me
aRvdeg masve Jamsa Sina da warviyvanen Cem Tana sxuanica. da viTarca
mivediT adgilsa mas, romeli miCuena me wmidaman Teodore, vpoveT egre~
(48, gv. 116).
87
V.
saswaulebi,
romlebSic
aRwerilia
zemoqmedeba
materialur
samyaroze.
1.
agiografiul
wmindanTa
Zala
cxovrebaSi~,
TxzulebebSi
aris
rodesac
moipoveba
saswaulebi,
hiperbolizirebuli.
marTlmadideblobis
`saba
romlebSic
ganwmendilis
mowinaaRmdegeebma
alya
Semoartyes did lavras da masSi myof sulier mamebs, `erTman vinme,
Teudolos saxeliT, besi monazoni, SewyudobilTa maTgani, aman pova
niCabi da aRiRo igi da qsenadoqiT gamovida. xolo mbrZolni igi iyvnes
viTar samas oden, da aman martoman yovelni ganabnivna. xolo uxeTqna
aravis... da munquesve RmrTismsaxurTa maT zeda brZolaÁ igi ganqarda~
(48, gv. 121-122).
`Tevdosis cxovrebaSi~ ki moTxrobilia erTi saswauli, romlis
mixedviT wmindanisagan gatanebuli wminda nawiliT, adamians Seemateba
Zala da energia: TevdosisTan misuli spasalari wminda mamisagan iTxovs
samosels,
Seimoseba
ZaZis
samoseliT
viTarca
saWurveliT
da
wava
sabrZolvelad. brZolaSi gamarjvebuli spasalari dabrundeba, Tevdosis
Seswiravs madlobas da Tan uambobs, rom `Jamsa brZolisa SemTxuevisasa
Sevimose samoseli igi ZaZisaÁ, romeli Sen momec nacvalad rkinisa
jaWÂsa ... da ganved brZolad mterisa ... aÃda mtueri didZali srbiTa... mas
Jamsa Sina gixile Sen, wmidao mamao, winaSe Cemsa, miCuenebd raÁ ÃeliTa
SeniTa da maswavebd, viTar vyo. da SeniTa zaxebiTa ganmaZliera me
RmerTman, da vaoten mterni igi~ (49, gv. 194).
2.
Zalze
gavrcelebulia
wminda
mamaTagan
bunebrivi
movlenebis
damorCileba da mbrZanebloba maTze. magaliTad, zRva auRelda naviT
mimaval efrem asurs, `da Tumca ara SewevnaÁ RmrTisaÁ da locvaÁ
wmidisa efremisi, navi da-mca-nTqumul iyo, rameTu yoveli samZimari da
WurWeli STayares zRuasa, da ficxlad Relvida zRuaÁ igi...
igi
aRdga
da
Tayuanisca
RmerTsa
da
tiroda
da
Ãelni
TÂsni
ganipyrna da juari daswera zRuasa da Tqua: saxeliTa uflisa Cuenisa
iesu qristÀsiTa... gibrZaneb, raÁTa dascxre da dayudden Relvani Senni.
da viTarca Tqua wmidaman esre, dayudda zRuaÁ da Relvani misni~ (41, gv.
221).
88
xolo uwylobis dros Tevdosi dids evedreboden glaxakni wyals,
da man `iloca, da gardamoÃda wÂmaÁ, da nayofier iqmna queyanaÁ~ (49, gv.
194).
3.
aris
Tvisebebs
saswaulebi,
wmindanTa
romlebSic
zemoqmedebiT
aRwerilia,
bunebrivi
da
Tu
rogor
fizikuri
icvlian
movlenebi,
stiqionebi. amis naTeli nimuSia `iovane oqropiris cxovrebaSi~ aRwerili
saswauli, romlis Tanaxmad iovanes gaZevebis gamo uflisagan movlenili
risxvis dros `kacni orTa mTaTa Soris cecxlisaTa iqceodes uvnebelad.
xolo cecxli igi, viTarca gulisÃmieri, frinvida da zRuaÁ egreT
Relvooda sarTulTa zeda mrguliad da ara Seexo saxlTa maT, romelTa
Sina idva kimiliaÁ eklesiisaÁ... da aman eseviTarman cecxlman aravin
dawua~ (19, gv. 115-116).
`saba
ganwmendilis
cxovrebaSi~
ki
udabnoSi
SeSiT
mimavalma
sulierma Zmam, romelsac gzaSi sicxe wamoewia, iloca da daxmareba
SesTxova
sabas:
`da
meyseulad
romeli-igi
suetiTa
RrublisaÁTa
agrilobda israÀlsa RmerTi, amasca egreve saxed Rrubeli cuarisaÁ
mosca da daSrita wyurili misi da ganaZliera igi. da Tana-uvidoda mas
Rrubeli igi vidre moslvadmde misa lavrad~ (48, gv. 70).
4.
agiografiul
TxzulebebSi
aRiniSneba
iseTi
SemTxvevebi,
romlebSic wmindanTa CareviT bunebas icvlian nivTierebebi da sagnebi.
ase,
magaliTad,
lavris
magirosma,
rodesac
aRmoaCina
xuroTaTvis
gamzadebuli gogris simware, mivida saba ganwmendilTan da SesCivla.
xolo saba `movida da quabsa mas daswera niSi juarisaÁ da hrqua
magirossa mas: vidode, kurTxeul ars ufali. dauge tablebsa. da myis
datkbna ayiroÁ igi. da Wames yovelTa da ganZRes da adidebdes RmerTsa~
(48, gv. 88). da kvlav sabam, gograSi Casxmuli Zmari aqcia Rvinod da Tan
gaixsena saxarebiseuli saswauli qristesgan wylis Rvinod gadaqcevis
Sesaxeb. aseve, rodesac dasxdnen Tevdosi didi da makari saWmelad,
makars ar hqonda sufraze puri ufqvilobis gamo. `da miyo wmidaman
Tevdosi
Ãeli
TÂsi
munquesve
wuerTa
amba
makarisTa
da
gamoiRo
marcuali ifqlisaÁ da uCuena igi mas mxiaruliTa piriTa da hrqua: aha
marcuali ifqlisaÁ~ (49, gv. 191).
89
5. arcTu iSviaTia naTargmn agiografiul TxzulebebSi saswaulebi,
romlebSic wyaros aRmoceneba da sakvebis gamravlebaa aRwerili. ufali
iCens guluxvobas Tavisi sulieri Svilebis mimarT Znelbedobis Jams da
ajildoebs
maT
wyarosa
da
sakvebis
aRmocenebiT.
udabnoSi
mimaval
antoni dids da monazvnebs Seawuxebs uwyloba, da amis gamo `dacÂees
queyanasa da aqlemica igi ganuteves warslvad... da berman man viTarca
ixilna yovelnive Wirsa Sina, Sewuxna friad da sulT-iTqumida da
warvida maTgan mcired, moidrikna muÃlni; Ãelni ganipyrna da ilocvida.
da meys ismina misi ufalman, da wyaroÁ aRmoÃda mier adgiliT, sada-igi
dga, da ilocvida~ (2, gv. 35).
agreTve domentianosTan da efTvimi didTan erTad udabnoSi mimavali
saba,
sicxis
da
uwylobis
gamo
davarda
miwaze,
ris
gamoc
`bersa
Seewyala igi da ganeSovra maTgan viTar qvis-satyorcebel oden da
davarda pirsa zeda TÂssa, evedreboda RmerTsa da Tqua: ufalo RmerTo,
moec wyali adgilsa amas urwyulsa da ganuqarve Wabuksa amas wyurili.
da Semdgomad locvisa mouwoda da samjer dasca skalidi da
aRmoeca adgilsa mas wyali cxoveli~ (48, gv. 62).
rac Seexeba sakvebis aRmocenebis SemTxvevas, sanimuSod gavixsenebT
erT
epizods
`Tevdosis
cxovrebidan~,
romelSic
SimSilobis
Jams
Tevdosis mier makaris wverisagan gaCenili marcvali `viTarca didi raÁme
evlogiaÁ~, makarma `STaagdo igi saifqlesa adgilsa da dahkrZala kari
misi...
da mesamesa dResa mivida amba makari saifqlesa mas adgilsa da pova
igi savsÀ ifqliTa.. da hrqua: akurTxe, mamao, raÁTa ganvaRoT kari
adgilisaÁ amis da vWamoT nayofisagan, romeli ara daTesul ars da arca
queyanasa gamouRebia, romeli locviTa SeniTa ikurTxa da ganmravlda
erTisa misgan marculisa, romeli Sen momec~ (49, gv. 191-192).
6.
zogadad
agiografiul
TxzulebebSi
farTod
gavrcelebulia
wmindanisa da cxovelTa urTierTobis motivi, romelSic warmoCenilia
wmindanTagan cxovelTa moSinaurebisa da morCilebis faqtebi.
cxovelTa da mwerTa damorCilebis SemTxvevas vawydebiT `Tevdosi
didis cxovrebaSi~: `movida odesme queyanasa amas uricx mkali da
quemgogvari. da queyanisa kacni moivltodes wmidisa amis... da movida,
90
sada-igi iyo simravlÀ mklisaÁ mis. da mun dadga igi da iloca da brZana,
raÁTa mohguaron mas mklisa misgan... da hrqua maT: Tquenca monani xarT
Cuenebrve erTisa uflisani, nu SeexebiT glaxakTa sazrdelsa _ esrÀT
gibrZanebs Tquen ufali. maSin yoveli, romeli iyo mkalTa maTgani
gareSe Robesa, dadga, romeli Sina iyo, iwyo Wamad Tivasa da dautevebda
nayofsa. da yovelma, romelTa ixiles ese, daukÂrda~ (49, gv. 193).
aseve `antoni didis cxovrebaSi~ `udabnoÁsa mÃecni mizeziTa mis
wylisaÁTa movidodes da mravalgzis avnebdes Tesulsa mas missa da
Sromilsa. xolo man gancxromiT Seipyra erTi mÃeci da etyoda yovelTa:
rad mavnebT me, rameTu me ara gavneb Tquen; warvediT da saxeliTa
iesuÁsiTa nuRara moeaxlebiT aqa. mieriTgan SeSindes mcnebisa misTÂs da
arRara moeaxlnes adgilsa mas~ (2, gv. 34).
cxovelTa moSinaurebasa da damorCilebaze metyvelebs agreTve `saba
ganwmendilis cxovrebaSi~ aRwerili erTi saswauli, romlis mixedviT
gzad mimaval sabas Sexvda `lomi friad didi da mkelobeli. da Seuvrda
mas da uCuena ferÃi igi, romliTa kelobda. da TualTa wamisyofiTa
evedreboda mas, raÁTamca uxila. xolo mamaman Cuenman saba gulisxma-yo
mÃecisa mis tkivili da aRupyra ferÃi misi da CndÀ aRsobili gamohÃada
mas. da munquesve daucxra salmobaÁ. igi lomsa mas da vidoda igi
mSÂdobiT. mier JamiTgan ormeocTa maT dReTa marxvisaTa ukuana Seudga,
viTarca monaÁ, Tana-hyvanda~ (48, gv. 88-89).
amgvarad,
warmodgenil
TavSi
SeZlebisdagvarad
`cxovrebaTa~
Janris
naTargmni
agiografiuli
Txzulebebs
Soris
arsebuli
siuJetur-kompoziciuri
movixileT
Txzulebebi,
vaCveneT
paralelebi,
agreTve siuJetur-kompoziciuri Sablonebi da bolos, isini dajgufda
saTanado sqemebis mixedviT.
91
Tavi III
siuJetur-kompoziciuri Sablonebi `iovane damaskelis da kozman
ierusalimelisa~ da `wminda paxomiosis cxovrebebSi~
Tanamedrove
qarTul
literaturaTmcodneobaSi
fexi
moikida
originaluri da naTargmni agiografiuli Txzulebebis Zveli qarTuli
teqstebidan
Tanamedrove
sametyvelo
enaze
gadmocemam.
am
muSaobam
gamovlineba hpova, rogorc saeklesio, ise samecniero literaturaSi.
saeklesio
literaturis
sferodan
Cven
magaliTisaTvis
SeiZleba
davasaxeloT 2006 wels patriarqis locva-kurTxeviT dekanoz zaqaria
maCitaZis mier or wignad gamocemuli `wmidaTa cxovrebani~. krebulis
Semdgenlis TvalTaxedviT, ramdenadac wmindanTa cxovrebani eklesiebSi
ikiTxeboda
maTi
xsenebis
dReebSi,
rac
Tavis
Tavad
moiTxovda
kalendarul Tanmimdevrobas, dasaxelebuli krebulic am principiT iyo
Sedgenili.
avtoris
sazogadoebas,
gamokreba,
azriT,
amisTvis
rogorc
`yvela
saWiro
Zveli
iyo
qarTuli
saTnomyofeli~
wmindanTa
rom
cxovrebis
teqstebidan
maT
gaecno
Sedgena-
Tanamedrove
sametyvelo enaze gadmocemis, aseve rusuli svinaqsaruli cxovrebidan
Semoklebuli Targmanis saxiT (30, gv. 5).
rac
Seexeba
samecniero
literaturas,
am
mxriv
SeiZleba
dasaxeldes l. kvirikaSvilis mier gamocemuli oTxtomeuli `bizantiuri
mwerlobis
qrestomaTia~.
mwerlobis
Tanamedrove
es
gamocemac
qarTul
enaze
miznad
isaxavs
gadmoTargmnasa
da
bizantiuri
qarTveli
mkiTxvelisadmi gacnobas. miuxedavad imisa, rom krebulSi ar Sesula
iseT did moRvaweTa cnobili Txzulebebis aw ukve Zvel qarTulad
gamocemuli Targmanebi, rogorebic arian basili didi, iovane oqropiri,
aTanasi
aleqsandrieli.
Sedgenis
dros
mTavari
wignis
iyo
avtoris
Janrobrivi
TvalsazrisiT,
mravalferovnebis
krebulis
dacva
da
arcTu ise cnobil ZeglTa saSualebiT epoqis mxatvrul da zogad
socialur-istoriul saidumloTa wvdomis principebis asaxva.
92
winamdebare TavSi miznad visaxavT erTmaneTs SevadaroT siuJeturkompoziciuri
TvalsazrisiT
`iovane
damaskelis
da
kozman
ierusalimelisa~ da `wminda paxomiosis cxovrebani~, romelTa teqstebze
muSaobisas
vixelmZRvaneleT
l.
kvirikaSvilis
mier
gamocemuli
dasaxelebuli qrestomaTiiT (27).
rac Seexeba iovane damaskels, igi iyo VII-VIII s.-is didi religiuri
moRvawe.
mis
kalams
sagalobeli,
apologia.
ekuTvnis
mwvaleblobis
iovane
mravali
winaaRmdeg
damaskelis
naSromebs
saRvTismetyvelo
mimarTuli
Soris
Sroma,
epistole
gamorCeuli
da
adgili
uWiravs `codnis wyaros~, romelic sami nawilisgan Sedgeba. cnobilia,
rom `iovane damaskelis cxovreba~ qarTulad iTargmna efrem mciris mier
da
miuxedavad
damaskelisa
imisa,
da
rom
kozman
am
TargmanSi
maiumelis
gaerTianebulia
cxovreba~,
Targmanis
`iovane
zedwerilSi
kozman maiumeli ar ixsenieba. xolo Tavad l. kvirikaSvili qarTuli
teqstis
gamoqveynebisas
emyareboda
a.
papadopulis-keramevsis
mier
berZnulad gamoqveynebul `iovanesa da kozmanis cxovrebis~ redaqcias (27,
gv. 18).
xolo
sasuliero
rac
Seexeba
moRvawe,
wminda
dabadebuli
paxomioss,
q.
igi
TebaidaSi.
aris
wminda
III
saukunis
paxumi
antoni
didTan, makari da eqvTime didTan erTad iTvleba meudabnoebisa da
samonastro
cxovrebis
erT-erT
damaarseblad
egvipteSi.
`wminda
paxomiosis cxovrebas~, romlis nawili warmodgenilia `qrestomaTiaSi~,
ewodeba paxomiosis ~pirveli cxovreba~, romelic daSorebulia uadresi
hagiografiuli
Txzulebebis
sqemas.
Tavad
krebulis
Semdgeneli
am
teqstze muSaobisas efuZneboda 1932 wels f. alkenis mier gamocemul
`Sancti Pachomii Vitae Graecae~-s (27, gv. 6).
unda aRiniSnos, rom ZeglebSi srulad ar aris warmodgenili is
aucilebeli komponentebi, romlisganac Sedgeba esa Tu is agiografiuli
nawarmoebi, maTSi ambis Txroba ufro wyvetilad aris mocemuli, magram
es
xarvezebi,
Cveni
Taviseburebebidan
azriT,
gamomdinare,
ganpirobebuli
saidanac
unda
Semdeg
iyos
iTargmna
redaqciuli
qarTulad.
SeZlebisdagvarad iqneba cda, warmovaCinoT dasaxelebul nawarmoebebs
93
Soris
arsebuli
siuJetur-kompoziciuri
Taviseburebani,
msgavseba-
gansxvavebani.
1.
agiografiuli
TxzulebebisaTvis,
rogorc
cnobilia,
damaxasiaTebelia nawarmoebis dasawyisSi an boloSi Txzulebis Seqmnis
drois aRniSvna, agreTve wmindanis aRsasrulis daTariReba. xSirad aris
SemTxvevebi,
rodesac
dasaxelebul
avtori
elementebs
afiqsirebs
ver
Tavis
vawydebiT
Cven
vinaobasac,
mier
magram
warmodgenil
literaturul ZeglebSi, rac, rogorc iTqva, redaqciuli xarvezebiT
unda iyos gamowveuli.
2.
avtorTa
Tavmdabloba
mniSvnelovan
moments
warmoadgens
agiografiul TxzulebebSi. igi erTgvari moridebiT gamoxatavs wmindanis
moRvaweobis
aRweris
sapasuxismgeblo
survils,
saqmis
afiqsirebs
wamowyebaSi.
`iovane
Tavis
umweobas
damaskelis
da
am
kozman
ierusalimelis cxovrebaSi~ agiografi iTxovs Sendobas wmindanisasgan
da
Semdegi
sityvebiT
mimarTavs
mas:
`es
gadmogeca
Cvengan,
yovlad
unetareso mamao, ara Rirsebisamebr, aramed SeZlebisdagvarad. xolo Sen
zegardmo mogvxedavde Cven, Tu mravalTa da didTa saswaulTagan SenTa
mciredi SevkribeT gulmodgineTaTvis da rogorc simdidre SemovinaxeT.
magram, o, samgzis netaro mamao, romelic hxedav ara sityvis uZlurebas,
aramed
Sendami
trfobas,
Seiwynare
Cvengan
gasrulebuli
Sroma
...
Seiwynare es mciredi da gazome igi vedrebiT Sendami~ (18, gv. 44).
3. agiografTagan miTiTeba da dasaxeleba im wyaroebisa, romelze
dayrdnobiTac xdeba wmindanis `cxovrebis~ aRwera, gavrcelebul formas
warmoadgens agiografiul nawarmoebebSi. `wminda paxomiosis cxovrebis~
agiografi
aRniSnavs,
rom
`ZvelTa
mamaTagan,
karga
xans
rom
axlo
urTierToba hqondaT masTan, SevityveT es ambavi, romelsac isini saRvTo
werilis sityvebis Semdeg hyvebodnen xSirad. ver SevZlebdiT, aRgvewera
meti wili imisa, rac movismineT, - amitom nawil-nawil mogiTxrobT~ (58,
gv. 10).
4. agiografiul TxzulebebSi siyrmeSi wmindanTa gamorCeulobas
friad mniSvnelovani adgili eTmoba. es gansakuTrebuloba ki aisaxeba
maT socialur da erovnul warmomavlobaSi, siyrmiseul midrekilebebSi
swavlisa
da
religiisadmi,
agreTve
sxva
cxovrebiseuli
detalebis
94
mimarT.
am
mxriv
damaskelis
da
cxovrebebSi~.
SedarebiT
kozman
magram,
mwir
informacias
ierusalimelisa~
miuxedavad
amisa,
da
vawydebiT
`wminda
SevecdebiT
`iovane
paxomiosis
warmovaCinoT
es
damaxasiaTebeli niSan-Tvisebebi:
a)
`iovane
damaskelis
da
kozman
ierusalimelis
cxovrebaSi~
TiTqmis srulad aris warmodgenili wmindanTa erovnuli da socialuri
warmomavloba. kozman ierusalimels `samSoblod eqmna kunZuli kreta,
romelzedac iSva~ (18, gv. 19). iovane damaskelze ki avtori SeniSnavs, rom
damaskos mTavars, mansurs `ufladac saxeldebuls samarcxvinod, hyavda
Rirseuli
Ze,
gamomdinare
daaxloebiT
naTeli
Tormeti
xdeba
iovanes
wlisa~
(18,
gv.
aristokratuli,
20),
anu
aqedan
didgvarovnuli
warmomavloba.
xolo wminda paxomiosi `warmoSobiT elini iyo, Tebeli~ (58, gv. 7),
warmarTul ojaxSi dabadebuli. aRsaniSnavia is faqti, rom paxomioss
devnian
warmarTuli
salocavidan,
rac
iwvevs
mSobelTa
SeSfoTebas
Svilis `urwmunoebis~ gamo. da mxolod garkveuli periodis Semdeg,
rodesac igi gaTvicnobierdeba qristianul moZRvrebaSi, igi inaTleba.
TiTqmis analogiur movlenaTa mimdinareobas vawydebiT `efrem asuris
cxovrebaSic~.
Serkineba
efremic
mSoblebis
ibadeba
warmarTul
warmarTul
ojaxSi,
sadac
msoflmxedvelobasTan,
uxdeba
ris
gamoc
gamoZevebuli iqna ojaxidan. efrem asuric inaTleba cota mogvianebiT,
kerZod, mas Semdeg, rac daewafeba da Seiswavlis qristianul moZRvrebas
(41, gv. 211-212).
b)
wmindanebi
gamoirCevian
swavlis
mimarT
gansakuTrebuli
midgomiT. am TvisebiT dajildoebulia agreTve iovane damaskeli. mas
`qristes Sesaxeb wminda maxarebelTa moZRvrebis kiTxva da mosmena didad
saamod
Seevedra
da
sawadinod
Tavis
hqonda.
mamas,
moZRvaric
samarTliani
Sin
hpova,
kacisaTvis
mas
Semdeg
daemowafebina
rac
...…
maswavleblis swavleba Seiwynara da maswavlebelma – ufro didi qeba,
radgan
swavlis
yrmas
axarebda
trfialebis
mecadineoba
zeTiT.
...
ase
udidesi
rom
mowadinebiT,
mokle
xanSi
cxebuls
yovelmxriv
maswavleblis swori Seiqmna. daucxromlad swavlobda saRvTo rjuls
dRisiT da RamiT, fxizlad da bejiTad~ (18, gv. 20-21).
95
g) wmindanebi gamoirCevian, agreTve, siyrmeSi Rrma religiurobiT,
RvTis moSiSobiT. iovane damaskeli, miuxedavad imisa, rom Tavdapirvelad
ar iyo qristiani da am moZRvrebas eufleboda kozman ierusalimelTan,
`RvTaebrivi
kozmani
mowame
iyo
sakvirveli
iovanes
moSiSobis
da
mxurvale rwmenis, Seagonebda, aswavlida da unergavda sarwmunoebisaTvis
imas, rac unda moemoqmeda, urCevda – marxva Seenaxa da urwmunoebTan
urTierTobisagan Tavi Seekavebina~ (18, gv. 22).
d) uflisagan siyrmeSi wmindanTa winaswar gamorCeva da xeldasma
metyvelebs
kidev
erTxel
wmindanTa
gansakuTrebulobaze
da
aseTi
SemTxvevebi friad gavrcelebulia agiografiul TxzulebebSi. miuxedavad
imisa, rom arc iovane damaskeli da arc wminda paxomiosi ar iyvnen
dabadebidan qristianebi, maT bunebaSi ufalma gamoarCia is Tviseba,
romelzec Semdgom daefuZna qristianuli rwmena. magaliTad, `Caagona
RmerTma utkbes iovanes marTali rwmena. winaswar icnobda mis wminda,
saRvTo
da
sarwmuno
bunebas
da
im
sagaloblebiT
RvTismetyvelad
gamoaCina, aswavla sityvierad saRvTismetyvelo saidumloTa wvdoma~ (18,
gv. 23). xolo paxomiosi `SfoTavda masTan myofTa sawuxariT sakacobrio
siamtkbilobisaTvis da guls stkenda sxvagvari uwesrigobac ... da es
RvTis madli iyo, radgan siymawviliTve friad etrfoda umankoebas~ (58,
gv. 8).
5.
ucxo
aRmsareblobis
mqone
adamianTa
qristianul
rwmenaze
gadmosvlis, qristianuli moZRvrebiT moxibvlis faqts vxvdebiT `wminda
paxomiosis cxovrebaSi~. wminda paxomiosis cxovrebis gzis am monakveTs
gadian
TiTqos
evstaTi
mcxeTeli
da
abo
Tbilelic.
TxzulebaSi
paxomiosi qristianobiT interesdeba mas Semdeg, rac ixilavs qristian
winamZRvarTa
Sepyrobas
da
maTze
sxva
qristiani
moRvaweebisagan
daxmarebis xelis gawodebas. wmindanma `gamoikiTxa amis Taobaze da
Seityo, rom qristianebi Semwynarebelni arian ucxosa da yvelas mimarT.
da meored euwyeba, ras niSnavs qristiani da eubnebian mas: `kacni arian
da qristes saxels atareben, RvTis mxolodSobilis Zisas, da yovelsave
keTils iqman yvelasTvis misi imediT ...…
da esma ra esodeni madlis Sesaxeb, guli aRenTo RvTis SiSiT da
sixaruliT.
mcvelTa
Soris
gadainacvla,
cisken
ganipyrna
xelni
96
salocavad da warTqva: `RmerTo, Semoqmedo cisa da miwis, Tu moxilviT
moixilav Cems modrekilobas, ris mizeziTac ar gicnob Sen, mxolos da
WeSmarit RmerTs, da am wamebisa da dawretisagan damixsni, gmsaxureb
surviliT samaradReod~ (58, gv. 8).
6. wminda mamebs axasiaTebT xorcieli didebis, pativis uaryofa.
isini winaaRmdegni arian yovelgvari fufunebis, Raribebs urigeben mTel
qonebas da TviTon eswrafvian ganmartoebas sulierebis amaRlebisa da
gawrTvnis mizniT. iovane damaskelma `mTeli sacxovrebeli, rac ki ram
gaaCnda gardacvlil mansurs, Raribebs gaunawila damaskosa da mTels
mis SemogarenSi ...…
simdidre
datova
da
saxeli
monapovebi
da,
uaryo
da
aRtacebaSi
gaxda
moiyvana
mTlad
ra
RmerTis
ierusalimi,
metrfe,
rogorc
vTqviT, – mTeli mamiseuli simdidre qars gaatana~ (18, gv. 25). agreTve
iovane,
rodesac
mixvda,
rom
`igi cnobilia
da
elis
iq
myofTagan
garduvalad saxelis ganTqma, yvelafris cxadyofa da WeSmaritebis veras
gziT dafarva; amitom daiviwya yoveli, uflis TanadgomiT gamovida
monastridan,
gaeqca
fuW
gandidebas
da
surda,
mxolod
RvTisTvis
yofiliyo cnobili~ (18, gv. 31).
xolo rac Seexeba wminda paxomioss, `SfoTavda masTan myofTa
sawuxariT sakacobrio siamtkbilobisaTvis da guls stkenda sxvagvari
uwesrigobac~ (58, gv. 8).
7. agiografiul TxzulebebSi aRwerilia, Tu rogor cxovrebiseul
gzas gadis wmindani uflis siyvarulisaTvis. igi Trgunavs sakuTar TavSi
yovelgvar
cTunebas
da
aris
mudmiv
sulier
RwvaSi.
mogvyavs
erTi
epizodi `wminda paxomiosis cxovrebidan~: moxuc gandegil palamonisTan
erTad
dayudebuli
wminda
paxomiosi
`mocaleobiT
iwvrTnebodnen
locvad. saqme maTTvis sasityvelis rTva da qsova iyo. SromiT rom
daiRlebodnen,
ara
Tavdasaxsnelad,
ixsenebdnen
samociqulos.
amZimebdaT,
orniv
gadahqondaT
qviSa
mRviZare
gamovidodnen
erTi
aramed
moxuci
riyeze,
adgilidan
Tu
mTis
meoreze,
glaxakTa
naxavda,
Ziras,
rom
da
gulisTvis
rom
Zili
kalaTebiT
moeqancaT
sxeuli
fxizlad locvisaTvis~ (58, gv. 9).
97
aRsaniSnavia
Raribuli
isic,
ZaZiT.
rom
wminda
magaliTad,
moRvaweebi
paxomioss
da
Semosilni
mis
Zmas
arian
iovanes
`sabralobelTa da glaxakTa samosi emosaT, TiTqos manamde ar SeeZloT
sxva ramis Cacma-daxurva, vidre am Zvels ar gairecxavdnen. da mamaÁ Cveni
paxomiosi xSirad balnis ZaZas icvamda daglaxakebisaTvis xorcisa~ (58,
gv. 12).
msgavsad
`iovane
aris
aRwerili
damaskelisa
da
kozman
kozman
ierusalimelis
ierusalimelis
Semosilobac.
cxovrebis~
mixedviT,
kozmans `emosa mxolod qitoni da bewviani wamosasxamis naglejebi, rasac
atarebda, roca damaskodan wamovida. ocdasam wels imyofina es qitoni
gauxdelad da gamoucvlelad~ (18, gv. 41).
wminda mamebi `cxovrebebSi~ mowameTa msgavsad acxadeben mzadyofnas
mowamebriv
cxovrebaze
mzadyofnaze
uflisa
metyvelebs
da
`wminda
rwmenis
erTgulebis
paxomiosis
niSnad.
cxovrebaSi~
am
moxuci
gandegilis, palamonis, qmedeba: palamonisi avadmyofobis Jams mcirediT
ikvebeboda. sulierma Zmebma ki urCies ukeT gaxdomis mizniT mieRo meti
sakvebi. magram, miuxedavad amisa, ukeTesoba ar SeimCneoda, razec wminda
mamam ganacxada: `Tu qristes mowameni aso-aso ikafebodnen, Tu maT Tavebs
hkveTdnen, swvavdnen, xolo isini sikvdilamde Zalas ikrebdnen, rad unda
SevukrTe
dagijereT
ukninesi
da
amagis
vWame
debas,
Wamadi,
ris
movaledac
romelic
sulis
Tavi
micvnia?
mosaTqmeli
xom
gegonaT:
veraferi margo. aha `Ruawlsa didsa Seslvad var~, romelsa Sina ars
sruli Sveba, da ganvikurnebi; vinaTgan Rvawlsa amas viqm ara kacebrivad,
aramed RmerTis Sesaferisad~ (58, gv. 11).
xolo iovane damaskeli, rodesac sparseTis mefem, xosrom, Seipyro
da dasaja, `RvTiskaci aseT borotebas umklavdeboda, ar dacemula,
aramed
madlobas
swiravda
sasurvel
RmerTs.
moTminebiT
gadaitana
mSvenieri asparezoba~ (18, gv. 27).
8. uflisagan wminda mamebs eZlevaT garkveuli davaleba, romelic
usaTuod unda aRsruldes. am sulieri misiis Sesasruleblad ki isini
ukve
bavSvobaSive
arian
uflisagan
gamorCeulni.
wminda
paxomioss
sityvierad euwyeba uflisagan: `darCi aq da aage monasteri; WeSmaritad,
mravalni movlen SenTan, raTa berad aRikvecnen~ (58, gv. 11), da wminda
98
moRvawec mosavda `sabermonazvno sqimiT~ misken mimavalT da Rirseulad
tvirTulobda jvars.
9. agiografiul TxzulebebSi xSirad vxvdebiT wmindanTa uflis,
suliwmindis winamZRolobiT mgzavrobis SemTxvevebs. magaliTad, iovane
damaskelma
`ierusalimi
qmnilebebiT
daipyro,
Tayvani
sca
wminda
saflavs, iqidan suliwmindam uwinamZRvra~ (18, gv. 31), da sparseTs miaRwia.
10.
arcTu
ymawvilTa
ise
iSviaTobas
damowafebis
warmoadgens
SemTxvevebi.
isini
wminda
sakuTar
moRvaweTagan
Tavze
iReben
aRsazrdelTa sulier ganaTlebas da aRzrdas. ase, magaliTad, `iovane
damaskelisa da kozman ierusalimelis cxovrebaSi~ damaskos mTavarma,
sakuTari Svilis, iovanes aRzrda-ganaTleba da masze zrunva gadaabara
kozman ierusalimels. kozmanma aiRo agreTve sakuTar Tavze mkvdreTiT
aRmdgari
yrmis
aRzrda,
romelic
`SehRaRadebda
wmindans,
rom
mas
TavisTan hyoloda, daemowafebina, mfarveloba gaewia, ar moeSorebina
gverdidan, sadac iqneboda da gzac waremarTa~ (18, gv. 33).
`wminda
paxomiosis
cxovrebaSic~
moxuc
gandegils,
palamons
`RviZl Svilad hyavda miRebuli paxomiosi~ (58, gv. 12), zrunavda masze da
sulierad awrTobda.
11. droTa ganmavlobaSi, wminda mamebi, miuxedavad gandegiluri
cxovrebisa,
irgvliv
ikreben
sulier
TanamoazreTa
gunds.
sulieri
saZmos arsebobaze metyvelebs is faqti, rom wminda paxomiosma wamoiwyo
ufro didi monastris Seneba im mizniT, rom `mieRoT ama soflad maTken
momavlebulni~ (58, gv. 12).
eklesiaTa mSeneblobas Cvens mier ganxilul nawarmoebebSic eTmoba
garkveuli adgili. magaliTad, kozman ierusalimelma `aaSena taZari am
wminda mowamis iovanes saxelze~ (18, gv. 42).
xolo
paxomiosma,
mas
Semdeg,
rac
miiRo
uflisagan
davaleba
tabenesad wodebul adgilas monastris aSenebis, palamonisTan erTad
jer `aaSenes saxlaki, anu saydari mcire~ (58, gv. 11), xolo palamonisis
gardacvalebis Semdeg paxomiosma wamoiwyo ufro didi monastris Seneba.
12. wmindanTa mimarT krZalva da usityvo morCileba axasiaTebT maT
sulier
Svilebs,
damaskelisa
da
mowafeebs.
kozman
aseTi
morCilebiT
ierusalimelis
gamoirCeva
cxovrebaSi~
`iovane
kozmanisagan
99
mkvdreTiT aRdgenili giorgi, romelic `Semosa samonazvno sqimiT da
daarqva
grigoli,
da
gaxda
igi
yoveli
iqauri
mamis
morCili,
gulmodgined emsaxureboda da monurad aRasrulebda yvelafers, rasac
ubrZanebdnen~ (18, gv. 34).
krZalvasa da morCilebas iCens aseve wminda paxomiosi winamZRvris,
palamonis mimarT.
13. wminda mamaTa erT-erTi damaxasiaTebeli Tviseba aris agreTve
Tavmdabloba.
maT
moRvaweobas
leitmotivad
gasdevs
sakuTari
Tavis
ganqiqeba, mdabiod warmoCena. amis naTeli dasturia iovane damaskelis
saqcieli, rodesac igi, ukve saxelmoxveWili moRvawe, Tavis damdablebis
mizniT, daemowafeba erT moxucs dawyebiTi ganaTlebis miRebis mizniT.
suraTis
naTlad
aswavlida
warmoCenisaTvis
mas,
rogorc
sTxova,
movixmobT
epizods:
daeTanxma
da
`moxuci
anbani
wigns
aswavla.
filosofosi, romelmac srulad miiRo elinuri ganaTleba da aRzrdis
mwvervals miaRwia, swavlobda damarcvlas da iRebda dartymebs, nebiT
Tavs aCvenebda ra uwignurad da uniWod. gvema siamovnebda ...
hbaZavda Tavis mbrZanebels, romelic RmerTi iyo da gankacda da
sikvdilamde daimdabla Tavi. amrigad am netarsac zRva hqonda sibrZnisa
da gulisxmobisa, nebiT gaixada Tavi uwignuradac, raTa aq sircxviliT
datanjuls,
kidev
ufro
ganedidebina
da
aResrulebina
mbrZaneblis
mcneba RmerTTan miaxlebis lodinSi, pirveli iyo da nebiT isurva,
gamxdariyo ukanaskneli, emsaxura da eswavla, nacvlad imisa, rom Tavad
eswavlebina da misTvis emsaxuraT~ (18, gv. 29-30).
kozman
ierusalimelmac,
rodesac
SeamCnia
misive
dawerili
sadResaswaulo kanonis SecdomiT galoba, moindoma sulier pirebze
SeniSvnis
micema,
oRond,
sakuTari
vinaobis,
rogorc
kanonis
SemTxzvelis, gauxmianeblad.
14.
wminda
mamebs
axasiaTebT
TavianTi
saqmianobisa
da
adgil-
samyofelis damalva im motiviT, rom gaurbian adamianTa amao didebas,
magram maTi namoRvawari mainc ar imaleba da yvelaferi gacxaddeba
uflis mier.
iovane damaskeli `sikeTiT cna RmerTma, misi gangebisamebr, da
urwmuno gvartomTa mozRvavebam sacnauri gaxada, radgan, uwinac iTqva,
100
ar ZaluZs qalaqs dafarul iyos, roca Tavze gadmowolili mTis qveS
mdebareobs~
(18,
gv.
19).
analogiuri
gadmocemuli
`iovane
oqropirisa~
cxovrebebSi~
(49,
186)
gv.
saxarebiseuli
(19,
uflisagan
gv.
128)
wmindanis
da
sityvebiTve
`Tevdosi
Rvawlis
aris
didis
gacxadebis
Sesaxeb.
xolo kozman ierusalimeli `ganamtkicebs eklesiebs, sarwmunoebis
sityvas
Tesavs
romlebiTac
da
suliwmindis
cnobili
xdeba
mTel
madliT
saswaulebs
romSi,
axlomdebare
moimoqmedebs,
qveynebsa
da
qalaqebSi, da gadawyvets, rom iqidanac unda wavides, raki gaurbis
adamianTa amao didebas~ (18, gv. 42).
15. agiografiul TxzulebebSi warmoCenilia, Tu rogor ganiTqvamen
saxels wmindanebi ara marto maTi moRvaweobis arealSi, aramed mis
farglebs gareTac da Tu rogor miiswrafian maT sanaxavad mravalni da
Txouloben kurTxevas.
magaliTad, iovane damaskels `Rirseulad miages pativi siriidan da
egviptidan sparsTa qveynamde Casuls, romelic qadagebda, naTels scemda~
(18, gv. 26). agreTve, `man moqalaqobiT saxeli gaiTqva qalaqis mkvidrTa,
mTavarTa,
mRvdelTmTavarTa
da
monazonTa
Soris.
yvelas
Tvalwin
saswaulad gadaiSala kacis sikeTe Sesacnobi da TvalsaCino; misken
eSurebodnen codnis SesaZenad da TiToeuli misgan, rogorc dauSreteli
wyarodan, sazrdoobda ara wyliT, aramed gulSi eRvrebodaT sixaruliT
cxovelmyofeli sityva da sarwmunoebisaken moiqceodnen. danarCeni xalxi
...
Sediodnen misi sityvis mosasmenad da sargeblobdnen; gulmodgineni,
kurTxevis Rirsnic gaxdnen, zogi kurTxevas da sargeblobas Rebulobda
ra, didad naamebi brundeboda Tavis saxlSi~ (18, gv. 34).
aseve didi pativiT miiRes kozman ierusalimeli sabas lavraSi
sulierma Zmebma da misgan kurTxeva iTxoves.
16.
mniSvnelovan
moments
warmoadgens
`cxovrebaTa~
Janris
agiografiul TxzulebebSi sasuliero da saero wodebis pirebs Soris
arsebuli urTierTobis warmoCineba. sasuliero pirebi didi avtoritetiT
sargebloben
damaskelisa
da
da
pativiT
kozman
miiRebian
saero
ierusalimelis
pirTa
cxovrebaSic~
karze.
wminda
`iovane
mamaTa
Segonebebs gulisyuriT ismenen xelisufalni.
101
sasuliero da saero pirTa urTierTobis saintereso SemTxvevas
warmoadgens kozman ierusalimelsa da mefe konstantines Soris momxdari
erTi
incindenti.
ierusalimelis
mefe
konstantinemde
Rvawlis
ambavma,
rodesac
miaRwia
kozman
wminda
mamasTan
misvla.
moindoma
eSmakiseulma Zalebma scades mefis Seferxeba, magram wmindanis mimarT
didma rwmenam da ndobam saswaulebrivad gadaarCina mefe sikvdilisagan,
ris
Semdegac
mefem
ierusalimelisagan
kidev
mis
ufro
mimarT
didi
gulisyuriT
gamoTqmuli
moismina
Segoneba:
kozman
`RmerTs
da
zesTameufes baZavde yvelaferSi da Sen, romelic miwazed hmefob, yovel
sikeTes iqmode. Tavad xom marTalTac apkurebs da usamarTloTac. mze
xom borotTaTvisac amohyavs da keTilTaTvisac da Seagonebs mterTa
siyvaruls da maznevarTa sikeTis moqmedebad miRebas~ (18, gv. 36).
aseTive
didi
pativi
xvda
iovane
damaskels
sparseTis
mefis,
xosros, karze. miuxedavad religiuri sxvaobisa, sparseTis mefem igi
`Seiwynara, Seitkbo da xarobda mosmeniT~ (18, gv. 26).
saero xelisufalni materialuradac exmarebian sasuliero pirebs.
magaliTad, mefe konstantinem kozman ierusalimels `gaatana sakmaod
didi sacxovrebeli, rac TvaliT mnaxvelisTvisac daujerebeli iyo~ (18,
gv. 41).
17.
yuradReba
gamaxvilebulia
wminda
mamaTa
gardacvalebis,
dakrZalvisa da glovis ritualze, radganac mas arsebiTi adgili eTmoba
agiografiul
ZeglebSi.
Cven
mier
warmodgenil
TxzulebebSi
gardacvalebis scena ar aris warmodgenili iseTi sisavsiT da detalebis
simravliT,
rogorsac
vxvdebiT
Tundac
qarTul
agiografiul
TxzulebebSi. magaliTad, maTSi vrclad ar aris warmodgenili wminda
mamaTa ziareba sikvdilamde, agreTve angelozTa dasis mikiTxva wmindanze
sasufevelSi wasabrZaneblad da sxva.
kozman
miZinebuli
ierusalimeli
utkbesi
ZiliT
`wminda
da
samebis
wmindanTa
naTliT
saferi,
gabrwyinvebuli;
SeuerTda
mamaTa,
moZRvarTa da mRvdelTmTavarTa, - mama da moZRvari da mRvdelTmTavari,
miwieri angelozi ... da miicvala caTa karavSi, sxeuli miwas miando da
suli RmerTs. yovlad patiosanma stefanosma, sabas lavris winamZRvarma,
da misma mowafeebma igalobes dasakrZalavi sagaloblebi, Tayvani sces
102
da Rirseulad miiRes aiazma im Rirseulis sxeulze xelis mikarebiT,
miasvenes
igi
saflavTan,
rogorc
auwya
maT
jer
kidev
cocxalma
unetaresma. saflavi mas sakuTari xeliT amoeTxara. krZalviT damarxes~
(18, gv. 43).
18.
avtoris
mier
wmindanis
mimarT
xotbis
Sesxma
da
misi
moRvaweobis gandideba agiografiuli Txzulebebis Tanmxlebi momentia.
asea
gandidebuli
didebuli
margalitebis
kozman
ierusalimelis
wmindani,
WeSmaritebis
da
patiosan
sxva
Rvawli:
WeSmariti
TvalTa
`es
ganTqmuli
samkauli,
nacvlad
da
oqros,
Tavisi
RvTiv
STagonebuli sityvebiT amkobs eklesias, yovelmxriv mimbaZveli qristes
swavlebisa da damdablebis; iyo igi mamaTagani – morwmune, patiosani,
uCveulod
mdidari,
keTilSobili
da
wyalobis
madliT
Semkuli
–
nayofis mixedviT xis Sesacnobad~ (18, gv. 19).
wminda
mamaTa
cxovreba
xom
misabaZia
yvelasaTvis,
aki
kozman
ierusalimeli Tavadve aRniSnavs, rom gardasul wmindan moRvaweebze
mibaZva aRavsebda mas axali energiiT: `me iq is gza gavasrule patiosani
da wminda xatebisaTvis martvilTa da mamaTa, netari stefanosis da
sxvaTa,
gverdiT
vdgebodiT,
maTs
mowamebriv
gzas
mivyvebodi,
rac
ganamtkicebda da Cems Camoyril xelebs xelaxali ZaliT avsebda~ (18, gv.
38-39).
19. samecniero literaturaSi gavrcelebulia is Sexeduleba, rom
agiografiul mwerlobaSi Zalze mniSvnelovani adgili eTmoba wminda
mamaTa Sedarebas bibliur winaparTan da sxva wminda mamebTan.
magaliTad, `wminda paxomiosis cxovrebis~ avtori SeniSnavs, rom
paxomiosi `mravalJam morkinali demonebTan, WeSmaritebisaTvis moRvawe
da moaspareze, msgavsad uwmindesi antoniosis, ufals sTxovs Zilis
ganfrTxobas, raTa dRedaRam mRviZare vdevnideo mterTa~ (58, gv. 15).
xolo `iovane damaskelisa da kozman ierusalimelis cxovrebis~
avtori iovanes adarebs moses: `meore mose, werda RvTiv mocemul sjulis
kanons~ (18, gv. 26). agiografi agreTve aRniSnavs, rom iovane `hbaZavda
Tavis mbrZanebels, romelic RmerTi iyo da gankacda da sikvdilamde
daimdabla
Tavi.
amrigad
am
netarsac
zRva
hqonda
sibrZnisa
da
gulisxmobisa, nebiT gaixada Tavi uwignuradac~ (18, gv. 30).
103
*
*
*
saswaulTqmedebaTa aRwera, rogorc cnobilia, erT-erTi farTod
gavrcelebuli motivia zogadad agiografiuli Janris literaturaSi.
saswaulTmoqmedebaTa simarTleSi ar SeiZleboda aranairi eWvis Setana,
radganac agiografiul literaturas moeTxoveboda sruli WeSmaritebis
asaxva, miuxedavad imisa, rom saswauli xdeba uflis ZaliT da nebiT,
miwier samyaroSi saswaulTa qmnadobas xorci esxmeba da realizdeba
wmindanTa meoxebiT.
Cvens
mier
warmodgenil
ierusalimelisa~
da
`iovane
`wminda
damaskelis
da
paxomiosis
kozman
cxovrebebSic~
saswaulTmoqmedebebs mniSvnelovani adgili uWiravT da SevecdebiT maT
aRwera-daxasiaTebas da saTanado jgufebis mixedviT dalagebas.
I
saswaulebi,
romlebSic
aRwerilia
xilvebi
da
RvTaerbrivi
gamocxadebebi.
1. xilvebi cxadSi:
gavrcelebulia
xilvaTa
is
saxeoba,
rodesac
wminda
mamebs
ecxadebaT angelozi da saTanado davalebas aZlevs aRsasruleblad.
magaliTad,
wminda
paxomiosma
locvis
dros,
`raTa
RvTis
uzenaes
zraxvas miswvdomoda, ixila angelozi, movlenili uflisagan, rogorc
manoes da mis cols gamoecxada da samfsonis dabadebis ambavi amcno:
`survili RvTisa ars hmsaxurebdes kacTa modgmas da kvlav Seirigos~.
samgzis Tqva es da ganvida~ (58, gv. 15).
a)
aris
SemTxvevebi,
rodesac
gamocxadeba-xilvebi
xdeba
ara
xiluli, aramed sityvieri formiT. aseTi sityvieri xilva aqvs wminda
paxomioss. mas, tabenesed wodebul udabnoSi locvaSi garTuls `miswvda
xma
(xilviT
jer
arcra
sCveneboda):
`darCi
aq
da
aage
monasteri;
WeSmaritad, mravalni movlen SenTan, raTa berad aRikvecnen~. ese ra esma
104
da gonebis siwmindiT da sinaTliT ra Seuwona saRvTo werils, mixvda,
rom wminda xma iyo~ (58, gv. 11).
b) xilvaTa jgufSi moiazreba RvTaebrivi saswaulebrivi Cvenebebic.
sanimuSod
gavixsenoT
epizodi
`iovane
damaskelisa
da
kozman
ierusalimelis cxovrebidan~, romelSic iovanem da kozmanma, rodesac
ufals SesTxoves mansuris Sewynareba, `moulodnelad saxlSi naTelma
SemoanaTa SuaRamisas, mzis naTelze ufro brwyinvalem, da gacxadebuli
naTlisagan
xma
esmaT:
`Tqveni
vedreba
aRxda
RmerTamde~;
gamoCnda
uxilavi da xma moisma WeSmaritad: `neba moSiSTa da metrfeTa misTa hyos
da vedrebisa maTisa Seisminos~. ...…im xilulma naTelma mTeli saxli
gamouTqmeli keTilsurnelebiT aavso, ise rom yvelam miaSura saxls,
sadac iyvnen wmindanebi da iqidan, rogorc samoTxidan, moedinebodnen
mZafri surnelebis nakadni~ (18, gv. 23-24).
xolo meore epizodSi iovane damaskelma da misma naTlismcemelma
kozman ierusalimelma naTlobis Semdeg `ixiles wylis avazanSi yrma,
romelic asxivebda mzis naTels; man saxeliT uxmo orives da mimarTa
did
kozmans
zesTamdinare
sagalobliT:
wyali~
...
`zRvardaudeblis
xolo
SemZlebeli
RvTaebriv
da
iovanes
eTerSi
miugaloba:
`sxeulebrivad saflavSi, suliT ki geeniaSi, viTarca RmerTi~ ... ase
ganucxada,
TiTqos
cecxlis
elvarebis
saxed
gaSorda
maT
da
ganusazRvreli keTilxmierebiT aRavso ara mxolod saxli da ezo-yure,
aramed mTeli damasko~ (18, gv. 22-23).
2. xilvebi Zilis dros:
wminda moRvaweebs Zilis drosac aqvT xolme xilvebi. magaliTad,
wminda paxomiosma naTlobis Semdeg ZilSi naxa Semdegi: `umzerda Tavis
Tavs, ciT cvarnasxurebs. da cvari moagrova marjvena xelSi da iqca nami
Taflis goleulad da, davarda Tu ara goleuli miwaze, gaisma ucxo
xma: `gardaqmnili Seican, radgan Senia amieridan~ (58, gv. 8).
105
II. saswaulebi, romlebSic aRwerilia zemoqmedeba adamianebze.
1.
agiografiul
literaturaSi
gavrcelebul
wmindanTagan
ukeTurTa da urwmunoTa dasjis konkretul magaliTs vawydebiT `iovane
damaskelisa
da
ierusalimeli,
kozman
rodesac
ierusalimelis
gaigebs
ori
cxovrebaSi~.
mwvaleblis
kozman
maqsimesa
da
florentiosis mier uflisa da mis augad moxseniebas, ganacxadebs: `Tu
me qristes mona var WeSmariti da RmerTi WeSmariti aris qriste, im
cecxlma, romlis gancdac miesaja urwmuno Tanamowafes konstantines ...…
nawilobriv moicvas maqsime da florentiosi~. amis Tqmis umal,… ...
wyvdiadis
msgavsma
cecxlma
moicva
ubadrukni,
sacodavad
idgnen
sibneleSi monastris ezos SuaSi da iwvodnen cecxlSi; da iwyes vaeba,
kbilTa RrWena da yvirili: `Segviwyale, uzenaesi RmerTis monav~. ... amis
Semdeg Rirseuli kaci Semobrunda da xeliT jvari gamosaxa im wyvdiadis
msgavssa
da
unaTlo
cecxlze
da
miiwevda
es
cecxli
nela,
sanam
mTlianad ar ganeSora im ubadrukebs~ (18, gv. 38-39), ris Semdegac isini
daecnen wminda kozmanis ferxTiT da aRiares danaSauli.
2. aris saswaulebi, rodesac wminda mamebi, uflis TanadgomiT
gaZlierebulni,
Tavis
samyofelidan
aZeveben
saxeSecvlil
eSmakebs,
romlebic cdiloben wmindanTa SeSinebas da cTunebas. magaliTad, SuriT
Sepyrobil eSmakiseul Zalebs surdaT
wminda
paxomiosis
dacema
da
`pirispir warudgnen. zogjer, roca igi loculobda da muxli unda
moeyara, afiqrebinebdnen, TiTqos mis win Rrmuli iyo, raTa SiSiT muxlis
morTxma ver gaebeda. da Tavad, manqanebisa da mzakvrobis mcdelT rom
miuxvdeboda,
-
rwmeniT
aRvsebuli,
daecemoda
muxlebze,
demonebs
arcxvenda da RmerTs akurTxebda~ (58, gv. 14). an kidev, purobis dros
wminda
paxomiosTan
eSmakebi
`movidnen
SiSvel
diacTa
saxiT,
raTa
Tanameinaxeebad dahsxdomodnen. da esreT daiwuxna man gonebis Tvali,
rom ganqardnen mterni da mis sawinaaRmdegodac veRaras iqmodnen, radgan
ifaravda ufali~ (58, gv. 14)
3.
wminda
mamebi
winaswarmetyvelebis
ierusalimelis
gamorCeulni
unariT.
cxovrebaSi~
da
`iovane
vxvdebiT
dajildoebulni
damaskelisa
ramdenime
da
saswauls,
arian
kozman
romelSic
106
warmoCenilia kozman ierusalimelisgan dafarulTa Secnobis, intuiciuri
SegrZnebis
unari:
kozmani
daTanxmda
amirasTan
misvlaze,
`radgan
winaswarve cna, rarigi nadavlis xelTgdeba eloda mTavris sasaxleSi~
(18, gv. 20) iovane damaskelis saxiT.
kozmanma
gansacdeli
iwinaswarmetyvela
da
Semdeg
agreTve
ganucxada
eklesiaze
patriarqs:
mosalodneli
`mZvinvare
nadirebs,
romlebsac eklesiis SeZvra aqvT ganzraxuli, suliero da wmindao mamao,
ver dainaxav, radgan jer ori weli gaivlis, sanam aResrulebode da
ufalTan sasufevels hpovebde~. moxda ise, rogorc Rirseulma kacma
Tqva~ (18, gv. 41).
wmindanebi
winaswarmetyveleben
agreTve
TavianTi
gardacvalebis
moaxloebas, ris gamoc winaswar iWeren kidec Tadarigs. ase, magaliTad,
kozman ierusalimeli, rodesac mivida sabas lavraSi da `is adgili naxa,
mZimed
daikvnesa;
es
ariso
Tqva,
mravali
gvemis
da
ganuzomeli
oflisRvrisagan gansasvenebeli Cemi da aq davmkvidrdebio, da icocxlao
mas Semdeg sami Tve. eZeba weraqvi da mere Tavisi xeliT iwyo miwis Txra
da sakuTari saflavis momzadeba~ (18, gv. 42-43).
III.
saswaulebi,
romlebSic
asaxulia
wminda
mamaTa
Caurevlad
uflisagan movlenili sakvirvelebebi.
1. saswaulTa gavrcelebul formas warmoadgens ukeTur adamianebze
Tavsdamtydari RvTaebrivi risxva. amis naTeli nimuSia `iovane damaskelis
da kozman ierusalimelis cxovrebaSi~ xatTmebrZol episkopos evsebiosze
Tavsdamtydari
magaliTs:
risxva.
kozman
suraTis
naTlad
ierusalimelma
naxa
warmoCenisaTvis
ra
episkoposis
movixmobT
urwmunoeba,
mkacrad ganucxada mas: `evsebios, boroti xar da borotive aRsasruliT
daasruleb
sicocxles~.
sami
dRis
Semdeg
gamovida
mRvdelTmTavari
uRirsad sanadirod, monadireebma gaaRviZes Zu daTvi, romelic gaiqca
iqiT, sadac evsebiosi idga; cxeni Seeba mas, fexebi gaukres da daTvs
miugdes;
daTvma
dafliTa
mxedari
da
ase
sabraloblad
Sewyda
episkoposis sicocxle~ (18, gv. 32-33).
107
2. arcTu iSviaTad moipoveba saswaulebi, romlebSic warmoCenilia
wminda moRvaweebze uflis mxardaWera, Sewevna Tundac gansacdelis Jams.
sanimuSod
mogvyavs
pasaJi
`wminda
paxomiosis
cxovrebidan~:
wminda
paxomioss da mis aRmzrdel moxuc gandegil palamons, rodesac ixilaven
damwvar
zeTisxilis
xes,
maTTan
misuli
erT-erTi
berTagani
ampartavnuli zraxvebiT ganucxadebT: `visac swams Tqveni, dadgeso am
naxSirze da warsTqvaso saxarebis locva. ... man daadga fexi naxSirs da
warTqva locva saxarebidan. da Sewyvita Tu ara, eSmakeuli qmedebis
Zalad miiCnia Zala RvTisagan daTmobis, ferxT rom ar avno~ (58, gv. 9-10).
es saswauli mogvagonebs `miqaelis wamebaSi~ aRweril saswauls, romlis
mixedviT amir-mumlis brZanebis Tanaxmad, wminda moRvawe miqaeli SiSveli
fexiT unda damdgariyo gaRvivebul nakverCxalze. wmindani dadga kidec
da locvis Sedegad mas fexze ara evno ra~ (54, gv. 172).
uflis Sewevnaze metyvelebs agreTve epizodi `iovane damaskelis da
kozman
ierusalimelis
cxovrebidan~.
iovanes,
mas
Semdeg,
rac
sapyrobileSi mokveTen xels, `gulmowyale RmerTma Tavisi mSobelis,
yovlad umanko dedis meoxebiT, rogorc mravlis metyvelma, locvis umal
ganumTela xeli RvawliT da SaravandiT mosils~ (18, gv. 27-28). xolo es
SemTxveva
ki
gagvaxsenebs
`lukianozis
martvilobaSi~
asaxul
erT
saswauls, romlis Tanaxmad, sapyrobileSi mimaval wamebul lukianozs
locvis
Semdeg,
nawameb
sxeuls
SexebiT
gaumrTelebs
angelozi
da
gamoucxadebs Tanadgomas da mfarvelobas~ (34, gv. 11).
IV. saswaulebi, romlebSic aRwerilia zegavlena micvalebulTa
samyaroze.
1 agiografiul TxzulebebSi Zalze gavrcelebulia wmindanTagan
micvalebulTa mkvdreTiT aRdgomis faqtebi. aseT SemTxvevas vawydebiT
`iovane
rodesac
iloca,
damaskelis
Seeswro
`kvnesiT
da
kozman
ierusalimelis
gardacvlili
da
gloviT
Svilis
daayara
cxovrebaSi~:
datirebas
cremli,
qvrivi
Semdeg
kozmanma,
dedisagan,
Caavlo
xeli
micvalebulis xels. da Tqva: `ufalma Cemma, ieso qristem, romlis xelT
108
arian
micvalebulni
da
cocxalni,
aRgadginos
Sen~
–
da
SesZaxa
xmamaRla: `uflisa Cvenisa ieso qristes saxeliT aRdeg, Svilo~. da
sityvis umal aRdga micvalebuli~ (18, gv. 33).
V.
saswaulebi,
romlebSic
asaxulia
zegavlena
materialur
samyaroze.
1. aris saswaulebi, romlebSic sulieri moRvaweebi zemoqmedeben
bunebriv movlenebze, isini imorCileben da mbrZanebloben maTze. ase
daimorCila zRvaSi gasulma kozman ierusalimelma qariSxali: kozmani
`waiyvanes im kunZulidan, roca uberavda samxreTis Zlieri qari, CaZires
bevri xomaldi. ... borans, romelzedac iyo Rirsi igi, CaZirva eloda;
magram netari dadga yvelas winaSe salocavad da xmamaRla evedreboda
RmerTs, esreT metyveli: ` ...…Segvewie da zRvis saSiSroebisagan gvixsen
Cven, eri Seni, da CvenTan erTad Cveni damatyveveblebic; ... amas rom
loculobda
wmindani,
myisve
dacxra
qariSxali
da
...…is
erTaderTi
xomaldi gadarCa usafrTxod~ (18, gv. 19).
amrigad,
damaskelis
cxovrebaTa~
Txzulebebs
winamdebare
da
kozman
TavSi
warmodgenili
ierusalimelisa~
siuJetur-kompoziciuri
Soris
arsebuli
da
iyo
`wminda
cda
`iovane
paxomiosis
TvalTaxedviT
ganxilvisa,
siuJetur-kompoziciuri
paralelebis
dadgenisa, da bolos ganxiluli masalis saTanado sqemebis mixedviT
dajgufebisa.
109
Tavi IV
siuJetur-kompoziciuri urTierTmimarTebani `wamebaTa~ Janris
qarTul originalur agiografiaSi
winamdebare
TavSi
ganvixilavT
`wamebaTa~
Janris
qarTul
agiografiul Zeglebs. Cveni mizania, SeZlebisdagvarad maTSic gamovyoT
is
siuJetur-kompoziciuri
qarTuli
agiografiuli
modelebi,
romlebic
TxzulebebisaTvis.
saerToa
agreTve
zogadad
SevecdebiT,
davalagoT isini saTanado jgufebis mixedviT da movaqcioT saTanado
CarCoebSi.
agiografiul TxzulebaTa qveJanrebSi SeiniSneba gansxvaveba imisda
mixedviT,
irgvliv,
vis
Sesaxebaa
rac
Txroba
_
Sepirobebulia
`cxorebisa~
Tu
`wamebis~
Suasaukuneobrivi
gmirTa
literaturuli
principebiT. akad. d. lixaCovis marTebuli dakvirvebiT aq mniSvneloba
TviT TxzulebaTa dasaxelebasac eniWeba; mag., `cxoreba~, `martvilobaÁ~,
`cxovreba da daTmenaÁ~, `cxoreba da mowyvedaÁ~... Zveli rusi mwignobari
cneba `cxorebaSi~ ramdenadme gansxvavebul azrs debda~ (64, gv. 47).
gansxvaveba
SeimCneva
agreTve
`cxovrebaTa~
da
`wamebaTa~
Janris
agiografiul TxzulebebSi kompoziciuri wyobis TvalsazrisiTac. Cven
kidev
erTxel
davubrundebiT
kompoziciis
sakiTxs
da
sanimuSod
moviyvanT r. baramiZis Sexedulebas `wamebaTa~ da `cxovrebaTa~ Janris
Zeglebis kompoziciur wyobasTan dakavSirebiT. mkvlevari aRniSnavs, rom
`martvilologiur ZeglebSi mocemulia erTi siuJeturi rkali, Txroba
araa
garTulebuli
garkveuli
ambis
sxvadasxva
gadmocemebiT~
epizodiT,
(5,
gv.
634),
Semofarglulia
rac
iwvevs
erTi
kompoziciis
simartives. xolo `cxovrebebis~ siuJeti mecnieris azriT ufro rTulia.
mas
axasiaTebs
siuJeturi
ZiriTadi
xazis
gawyveta
ambidan
da
gadaxveva,
kompoziciuri
ganyenebuli
mTlianobis
msjelobebi,
aRsadgenad
stereotipuli frazebis gamoyeneba. magaliTad iseTis, rogoricaa: `xolo
Cuen kualad aRvideT pirvelsave sityuasa da Zalisaebr vipyraT wesi
110
TxrobisaÁ~, `pirvelsave sityuasa movideT~ da a. S. r. baramiZeE aRniSnul
kompoziciuri wyobis siaxles ukavSirebs metafrasul mimarTulebas (5,
gv. 637).
agiografiuli Txzulebebis kompoziciur wyobaze saubris dros
TiTqmis igives aRniSnavs r. siraZe. misi TqmiT, adrindeli qarTuli
agiografiuli mwerloba icavs erTplanian kompoziciur wyobas, rom
TxzulebebSi
naambobi
ambebi
qronologiuri
Tanamimdevrobis
dacviT
mimdinareobs. xolo ufro gviandel agiografiul mwerlobaSi Tavs iCens
`meore
planis~
kompoziciuri
elementebi,
romlebic
damoukidebel
kompoziciur erTeulad arian warmodgenilni. adreul periodSi Txrobis
ZiriTadi
qarTveli
xazidan
aseTi
agiografebi
gadaxveva
darRvevad
cdilobdnen
iTvleboda,
aRedginaT
amitomac
qronologiuri
Tanamimdevroba (36, gv. 101-102).
imavdroulad,
TavianT
vfiqrobT,
gmirTa
mimarT
aRsaniSnavia
da,
isic,
sazogadod,
rom
agiografebi
mkiTxvel-`msmenelis~
Sesagoneblad arcTu iSviaTad iyeneben mimarTvebs, rac, rogorc Cans,
niSandoblivia
saerTod
agiografiuli
mwerlobisaTvis.
yovel
SemTxvevaSi, rusul samecniero literaturaSic SeniSnulia, rom avtori
yuradRebas miaqcevinebs mkiTxvelT movlenisa mimarT, mag.: `moismineT da
SeigneT~, `waikiTxeT gulmodginebiT da gagebiT, raTa gaigo bevri. xom
saWiroa
SevisminoT,
radgan
wigns
gavigebT
mxolod
maSin,
Tuki
SevecdebiT. didi borotebaa, Tuki wigns ver gavigebT~ (62, gv. 118).
1. `wamebaTa~ Janris ZeglebSi, iseve, rogorc `cxovrebaTa~ Janris
nawarmoebebSi,
dasawyisSi
an
boloSi
avtori
afiqsirebs
Txzulebis
Seqmnis dros, an kidev gvaZlevs epoqis daxasiaTebas, Tu ra droSi da
visi mefobis Jams moRvaweobda da aResrula wmindani.
`SuSanikis wamebaSi~ iakob xucesi gvamcnobs: `iyo mervesa welsa
sparsTa
mefisasa
karad
samefod
waremarTa
varsqen
pitiaxSi,
ZÀ
arSuSaÁsi...~ (14, gv. 11). 1
epoqas axasiaTebs agreTve ioane sabanis Ze `abo Tbilelis wamebaSi~.
igi
gadmoscems
qarTlis
mTavris,
nerses
moRvaweobas,
romelTanac
1
vimowmebT: iakob curtaveli, `wamebaÁ wmidisa SuSanikisi dedoflisaÁ~. - Zveli qarTuli
agiografiuli literaturis Zeglebi, wigni I, (V-Xss.), Tb., 1963.
111
dakavSirebulia abos martviloba: `rameTu iyo Jami odes erismTavari igi
qarTlisaÁ, saxeliT nerse, ZÀ adarnese kurapalatisa da erismTavrisaÁ,
mowodebul iqmna queyanad babilovnisa mflobelisa misgan mis Jamisa
sarkinozTaÁsa amira mumnisa abdilaÁsgan, romeli iyo qalaqsa mas didsa
baRdads, romelica-igi man aRaSÀna. xolo SesmeniTa borotTa kacTaÁTa
sapyrobilesa Seagdo man nersÀ, erisTavi queyanisa amis qarTlisaÁ, da
pryobil
iyo
igi
mun
Jamadmde
samisa
wlisa,
vidremdis
brZanebiTa
RmrTisaÁTa mokuda abdila amira mumni da dajda mis wil ZÀ misi mahdi...~
(16, gv. 55-56). 1
2.
`wamebaTa~
Janris
ZeglebSic
avtori
gamoTqvams
mokrZalebul
survils wmindanis moRvaweobis, misi martvilobis aRweris Sesaxeb. `abo
Tbilelis wamebaSi~, rodesac qarTlis kaTalikosi, samoeli, avalebs
iovane
sabanis
Zes
abos
martvilobis
aRweras,
avtori
Semdegnairad
gadmogvcems sakuTar gancdas: `mZime ars Cemda orkerZove. ukueTu urC
veqmne
brZanebasa
Tquensa,
weril
ars:
`Svili
urCi
warsawymedelsa
mieceso~, da Tu viswrafo morCilebad, misTÂsca ityÂs: `udarÀssa Sensa
nu gamoeZiebo da uZlierÀssa Sensa nu ganikiTxavo~. amisTÂis SiSman da
zrunvaman Semipyra me, da SeSfoTna gonebaÁ Cemi da daveci da movakldi
mecnierebisgan.
aramed
umjobÀsad
Sevhracxe
morCil-yofad
Tavi
Cemi
brZanebasa uflisa Cemisasa, romliTa kualad ganvZlierdi... guls-modgine
viqmen uZlierÀssa Cemsa aRebad da wadierebaÁ gulisa CemisaÁ aRavso
ufalman,
da
aRvwere
uRirsisagan
gonebisa
Cemisa
Semokrebuli
martÂlobaÁ ... wmidisa mowamisaÁ~ (16, gv. 47-48). da agiografi uflisagan
da marTlmorwmune erisgan iTxovs Sendobas da locvebSi moxseniebis
Rirsad yofnas: `mogiZRuane ufalsa Cemsa, romlisaTÂs kualad viTxov
vedrebiT: saTno yavn ufalman gulsa Tquensa da gulsa yovlisa qristÀs
moyuarisa
erisa
morwmunisasa,
romelni
aRmoikiTxviden,
raÁTa
ziar
locvaTa TquenTa iqmnes kualad da mermeca uRirsebaÁ Cemi~ (16, gv. 47-48).
mkiTxvel-msmenelTa
`kostanti-kaxis
mokrZalebul
Sesagoneblad,
martvilobis~
survils
avtoric
wmindanis
msgavsad
gamoxatavs
wamebis
iovane
sabanisZisa,
Tavmdablobasa
aRweris
dros:
da
`amisve
1
vimowmebT: iovane sabanis Ze `wamebaÁ haboÁsi, romeli iwama qarTls Sina, qalaqsa
tfiliss, gamoTqmuli iovane Zisa sabanisi~. - Zveli qarTuli agiografiuli
literaturis Zeglebi, wigni I, (V-Xss.), Tb., 1963.
112
mizezisaTÂs meca araRirsman vinebe mibaZvad pirvelTa maT da aRvwere
cxorebaÁ da wamebaÁ wmidisa da netarisa mowamisa kostantisi~ (47, gv.
165). 1
3.
`wamebaTa~
Janris
ZeglebSic
`cxovrebaTa~
Janris
Zeglebis
msgavsad avtori mowadinebulia, daarwmunos mkiTxveli Tavisi naambobis
utyuarobaSi.
magaliTad,
damtkicebulad
giTxra
iakob
Tquen
xucesi
aRniSnavs,
aRsasruli
wmidisa
rom
da
`da
aw
sanatrelisa
SuSanikisi~ (14, gv. 11).
xolo rodesac samoel qarTlis kaTalikosi swers iovane sabanisZes
da sTxovs, rom `Ãel-yav gamoTqumad sruliad WeSmaritad, viTar igi iyo
da viTarca Sen TÂT uwyi, da aRwere martÂlobaÁ wmidisa mowamisa
haboÁsi~ (16, gv. 47), iovane sabanisZe sapasuxod SeniSnavs, rom `aRvwere
uRirsisgan
gonebisa
Cemisa
Semokrebuli
martÂlobaÁ,
WeSmariti
da
utyueli, wmidisa mowamisaÁ~ (16, gv. 48).
4.
`cxovrebaTa~
Janris
agiografiuli
Zeglebisagan
gansxvavebiT
`wamebaTa~ Janris nawarmoebebSi SedarebiT naklebi yuradReba eqceva
wmindanTa siyrmes, maT warmomavlobas, garemosa da sxva cxovrebiseul
faqtebs. aq ufro metad aqcentirebulia martvilTa cxovreba-moRvaweobis
is dro Tu epizodi, rodesac igi Seudgeba qristesmier gzas, e. i.
gansakuTrebiT
warmoCenilia
kulminaciuri
momentebi,
Tumca
maTi
cxovrebis gzac araa yuradRebis miRma darCenili. mwerali-agiografi
motivirebulad gvisabuTebs wamebulTa simedgres, sulier axovanebas.
magaliTad,
Tu
meti
aTonelisa
da
vawydebiT
SuSanikis,
bavSvobis
Sesaxeb.
cnobaa
ilarion
es
mocemuli
qarTvelis
grigol
bavSvobaze,
xanZTelis,
Cven
nakleb
abo
Tbilelis,
kostanti-kaxisa
ki
gamowveuli
unda
iyos
efTvime
da
cnobebs
gobronis
`wamebaTa~
Janris
specifikidan gamomdinare, radgan `wamebaTa~ Janris ZeglebSi Txrobis
ganviTareba xdeba erTi siuJeturi rkalis irgvliv, romlis amosavali
wertili aris wmindanis martvil``oba Tavisi religiuri aRmsareblobis
dasacavad
da
sityvebiT
saubrobs
1
am
martvilobis
iakob
gamomwvevi
xucesi
mizezebis
SuSanikis
aRwera.
warmomavlobasa
vimowmebT: `cxorebaÁ da wamebaÁ kostantisi qarTvelisaÁ~.
agiografiuli literaturis Zeglebi, wigni I, (V-Xss.), Tb., 1963.
-
Zveli
Semdegi
da
mis
qarTuli
113
RvTismoSiSobaze:
igi
romlisaTÂs
mivwere
ese
iyoo
`asuli
Tquenda,
vardanisi,
mamisagan
somexTa
saxeliT
spaÁpetisaÁ,
vardan,
da
siyuaruliT saxeli misi SuSanik, moSiSi RmrTisaÁ, viTarca-igi vTquT,
siyrmiTgan TÂsiT~ (14, gv. 11).
xolo abo Tbilels ase axasiaTebs iovane sabanisZe: `ese naSobi iyo
abrameani
ZeTagan
ismaelisaTa,
tomisagan
sarkinozTaÁsa,
da
ara
Tu
ucxoÁsagan Teslisa, arca xarWisagan Sobili, aramed yoladve arabielTa
Tesli, mamulad da dedulad, romlisaÁ mamaÁ misi da dedaÁ misi da Zmani
da dani misni iyvnes munve qalaqsa mas Sina baRdads~ (16, gv. 56). iovane
sabanisZe misi ganswavlis mimarT gansakuTrebul midrekilebazec aRniSnavs:
`da raJams movida igi qarTld cxondeboda igi nerse erisTvisa Tana. da
TÂsiTa saTnoebiTa iqmna igi sayuarel yovlisa erisa da SesZina swavlad
qarTulisa mwignobrebisa da zraxvisa Ãsnilad. maSin iwyo zedamiwevnad da
swavlad wmidaTa saRmrToTa wignTa Zuelisa da axlisa SjulisaTa, rameTu
ufali mecnier hyofda mas, da movidis igi wmidad eklesiad da maradis
ismenn wmidaTa saxarebaTagan da sakiTxavTa maT sawinawarmetyvueloTa da
mociqulTa. da mravalTagan Sjulis mecnierTa ikiTxavn da iswavebn, xolo
romelTame reca-Tu cilobiT winaaRudgebin, aramed mizez swavlisa eqmnebin
mas. da esrÀT srul iqmna igi yovliTa moZRurebiTa~ (16, gv. 57).
`kostanti-kaxis wamebaSi~ ki saubaria mxolod mis warmomavlobasa da
religiurobaze, agiografis mier ar xdeba wmindanis bavSvobis periodis
konkretizacia: `iyo vinme queyanasa qarTlisasa, sanaxebsa zena soflisasa,
kaci, romelsa saxeli erqua kostanti, romelsa ewoda kaxaÁ saxelad
mamulisa mis queyanisa. kaci ese iyo warCinebul friad didad yovelsa
queyanasa qarTlisasa, friadi simdidrÀ aqunda da mravali saSuebeli amis
soflisaÁ. da ganTqumul iyo saxeli misi queyanaTa SorielTa~ (47, gv. 165).
da kidev: `ese netari Semkobil iyo orkerZoÁTave miT saqmiTa, viTarca xÀ
furcliTa da nayofiTa. da aqunda mas sarwmunoebaÁ uflisa Cuenisa iesu
qristÀs mimarT Seuorgulebeli da umtkicÀsi mTaTa. da kualad aqunda
netarsa mas sarwmunoebaÁ mRdelT-moZRuarTa mimarT da yovelTa moweseTa
eklesiisaTa, viTarca-igi Rirs ars da marTal. da uyuardes mas monazonni
da aqunda maTa mimarT sarwmunoebaÁ da moswrafe iyo msaxurebasa maTsa~ (47,
gv. 165).
114
5. wminda moRvaweebs axasiaTebT amqveyniuri didebis uaryofa da
bolomde uflisadmi Tavis miZRvna. aseT mowamebriv gzas gadis wminda
SuSaniki. man uaryo dedoflis gvirgvini da sarwmunoebis dasacavad eqvsi
wlis tanjva-wamebis Sedegad wamebulis gvirgvini daidga Tavze.
6.
qarTul agiografiul TxzulebebSi gvxvdeba sxva aRmsareblobis
mqone adamianis qristianul religiasTan miaxlebis faqti, rac SemdgomSi
iqceva kidec misi martvilobis mizezad. abo Tbileli `naSobi abrahamisi
ara Tu TÂsiT gonebiT, aramed wamis yofiTa RmrTisa-mieriTa iwÂa eseca da
dauteva mamaÁ da dedaÁ da Zmani da dani da naTesavni da monagebni da
agarakebi, da, viTarca-igi ufali ityÂs wmidasa saxarebasa Sina, warmovida
aqa nersÀs Tana mgzavr qristÀs siyuarulisaTÂs... maSin udeb-yo Sjuli igi
mahmedisi da wesi igi mamulisa mis locvisaÁ dauteva da Seiyuara qristÀ
yovliTa guliTa~ (16, gv. 57).
xolo
evstaTi
mcxeTeli
`xedvida
igi
rCulsa
qristeaneTasa
da
msaxurebasa qristeÀssa da wmidisa juarisa Zalisa Cinebasa. Seiyuara man
rCuli
qristeanobisaÁ
religiaze
myof
da
adamianTa
hrwmena
qriste~
qristianul
(29,
gv.
rwmenaze
30).1
gansxvavebul
gadmosvlis
faqts
vxvdebiT agreTve `kolael yrmaTa wamebaSi~.
7.
`abibos
nekreselis
wamebaSi~
vxvdebiT
aratipur
SemTxvevas,
romelzec `cxovrebaTa~ Janris Zeglebis ganxilvisas gvqonda saubari. es
SemTxveva exeba wmindanebs Soris arsebul ara xilviT, aramed sulier
Tanalmobas, megobrobas: abiboss da svimeon mesvetes `ara Tu xilviTa
exilva sadame erTmanerTi, aramed sulieriTa miT siyuaruliTa, romliTa
ixilvebis Soreuli viTarca maxlobeli...~ (31, gv. 242). 2
8. wmindanebs saubrebiT da SegonebebiT winaswar amzadeben sulieri
moZRvrebi Tu daaxloebuli pirebi mosalodneli gansacdelisaTvis, im
mowamebrivi aRsasrulisaTvis, romelic Tavadve airCia wmindanma. isini
mouwodeben
wmindanebs
sulieri
simxnevisaken,
saukuno
sasufevlis
mosapoveblad amqveyniuri, xorcieli tkivilebis daZlevisaken.
1
vimowmebT: `martÂilobaÁ da moTminebaÁ evstaTi mcxeTelisaÁ~. - Zveli qarTuli
agiografiuli literaturis Zeglebi, wigni I, (V-Xss.), Tb., 1963.
2 vimowmebT: `moqalaqobaÁ da wamebaÁ abibos nekreseli episkoposisaÁ~, Zveli qarTuli
agiografiuli literaturis Zeglebi, wigni I, (V-Xss.), Tb., 1963.
115
iakob xucesi Semdegi sityvebiT mimarTavs wamebul qals: `Ruawlsa
didsa Seslvad xar, dedofalo, ekrZale sarwmunoebasa qristÀssa, nuukue
mterman viTarca srsÂlman saZovari poos Sen Tana... mÃne iyav, moTmine da
sulgrZel~ (14, gv. 13).
afxazeTis mTavaric aseve afrTxilebs abo Tbilels mosalodneli
gansacdelis gamo: `nu ganxual Sen amier queyaniT, rameTu queyanaÁ igi
qarTlisaÁ sarkinozTa upyries da Sen xar bunebiT sarkinoz. da ara
giteon Sen qristeanobiT maT Soris; da meSinis me SenTÂs, nuukue kualad
gangdrikon Sen sarwmunoebisagan qristÀsisa nefsiT, gina uneblebiT, da
esodeni SromaÁ Seni warswymido~ (16, gv.
61).
xolo Sio mRvimeli ase moZRvravs abibos nekresels TxzulebaSi:
`ara umecar ars siwmide Seni, rameTu mravliTa WiriTa gÂRirs Seslvad
sasufevelsa
RmrTisasa,
xolo
nu
SesZrwundebi
maTisa
misgan
mZlavrebisa, vinaÁTgan ityÂs mociquli, viTarmed: `maWirvebelTa TquenTa
Wiri da Tquen WirveulTa lxini~. uwyode, rameTu Wiri maTi Sen dideba
geqmnes waruval da Wiri ege Seni maT dacema da ganbneva~ (31, gv. 244).
9.
sulieri
gansacdelis
moRvaweebi,
Sesaxeb,
miuxedavad
acxadeben
gafrTxilebisa
TavianT
mosalodneli
mzadyofnas
mowamebriv
cxovrebaze qristes siyvarulisTvis. swored es mowamebrivi aRsasruli
hfenT maT `wmindanobis~ Saravandeds.
SuSaniki, magaliTad, amgvarad ganacxadebs: `me aw amas vhmadlob
RmerTsa, rameTu tanjviTa misiTa me lxinebaÁ vpoo, da guemaTa da
TrevaTa
misTaTÂs
me
gansuenebasa
mivemTxÂo,
da
ugulisÃmoebisa
da
uwyaloebisa misisaTÂs me wyalobasa moveli iesu qristÀs mier uflisa
Cemisa~ (14, gv. 27).
aseve mzaobas acxadebs evstaTi mcxeTeli qristes siyvarulisaTvis:
`ara xolo Tu tanjvad ganmzadebul var qristÀs siyuarulisaTÂs, aramed
sikudidca Tavi Cemi ara mewyalis~ (29, gv. 32).
`gobronis wamebaSic~ wmindani mzadaa mowamebrivi aRsasrulisaTvis:
`netarsa
gobrons
SeemsWualnes
Ãorcni
TÂsni
SiSsa
RmrTisasa
da
116
ganumzada Tavi TÂsi qristesTÂs satanjvelad da sikudilsa daTmenad~
(51, gv. 177-178). 1
wmindanebi
mowamebriv
madlierebas
uflisadmi,
cxovrebaze
mzadyofnis
romelmac
Rirsyo
garda,
isini
da
gamoxataven
mouvlinaT
satanjveli missave saxelis sadideblad.
magaliTad, abo Tbileli `hmadlobda ufalsa da ityoda: `gmadlob
Sen, ufalo da macxovaro RmerTo Cueno, iesu qriste, rameTu Rirs myav
me gankiTxvasa da pyrobilebasa saxelisa SenisaTÂs wmidisa~ (16, gv. 65-66).
konstanti-kaxi ki `yoladve ara SeSinda, arca SeZrwunda, aramed
sixaruliT Seiwynara mowevnuli igi mis zeda da hmadlobda igi ufalsa~
(47, gv. 167).
xolo `arCilis wamebaSi~ wmindani `akurTxevda RmerTsa da iTxovda
mismiersa
Sewevnasa,
mimTxuevad
da
raÁTa
mkÂdr
mowyalebiTa
yofad
naTelsa
misiTa
Rirsyos
dausrulebelsa
Tavi
TÂsi
yovelTa
Tana
wmidaTa, romelTa RmrTisaTÂs sikudiliTa ukvdavebaÁ moiges~ (50, gv.
210). 2
10.
drosac
`wamebaTa~
arian
marxuloben,
Janris
did
ZeglebSi
sulier
morCilad
RwvaSi.
iTmenen
wmindanebi
isini
aTasgvar
sapyrobileSi
gamudmebiT
tkivils,
yofnis
loculoben,
tanjvas
uflis
siyvarulisTvis da bolos ewamebian kidec.
magaliTad, SuSanikma `equsi weli cixesa mas Sina aRasrula da
wesierebiTa
saRmrToÁTa
yuaoda:
zedgomiTa,
Tayuanis-cemiTa
marxviTa,
uwyinod
da
maradis
kiTxviTa
mRÂZarebiTa,
wignTaÁTa
mouwyinebelad. ganabrwyina da ganaSuena yoveli igi cixe sulieriTa miT
qnariTa~ (14, gv. 22). da kidev: `da mier dRiTgan, vinaÁTgan pyrobil yves
igi cixesa mas Sina, sasTaulsa zeda Tavi ara midvis, garna alizi erTi
daidvis sasTunal. da quesagebelad iyo girjaki erTi Zueli da kacTa
Tualsa sasTauli erTi xalenisa ucn sasTunliT kerZo, da Tayuanissacemelad kiliki erTi mcirÀ que warugdebied, da grwyili da tili
mougonebeli adgilsa mas dasxmul iyo... da eseTsa mas cixesa Sina equs
1
vimowmebT: `wamebaÁ gobronisi, romeli ganiyvanes yvelis cixiT~,. - Zveli qarTuli
agiografiuli literaturis Zeglebi, wigni I, (V-Xss.), Tb., 1963.
2 vimowmebT: `wamebaÁ arCil mefisaÁ~. - Zveli qarTuli agiografiuli literaturis
Zeglebi, wigni II, (XI-XVIss.), Tb., 1967.
117
wel pyrobil iyo da mZimeTa maT sakrvelTa Sina adidebda RmerTsa~ (14,
gv. 25).
xolo abo Tbileli imyofeboda `sapyrobilesa Sina marxviTa da
locviTa da fsalmunebiTa RamÀ da dRÀ ganusuenebelad da hyofda igi
qvelis saqmesa, rameTu ganyida man yoveli, raÁca aqunda mas, da hzrdida
igi mSierTa da naklulevanTa mis Tana pyrobilTa maT~ (16, gv. 66).
11. gardacvalebis moaxloebis dros, ramdenadac wmindanTa Rvawli
ar imaleba da gacxaddeba sazogadoebaSi, maTTan midian sasuliero da
saero
pirebi
da
iTxoven
kurTxevas.
ase,
magaliTad,
SuSanikis
gardacvalebis moaxloebas rodesac Seityobs misi mazli jojiki, Tavisi
saxleuliT ewveva dedofals sapyrobileSi da sTxovs: `makurTxe me da
coli Cemi, mÃevali Seni, da Svilni Cemni da mona-mÃevalni Cemni, da Tu
raÁme SegcodeT, viTarca kacTa sawuTroÁsaTa da soflis moyuareTa,
mogÂteven da nu moiÃseneb medgrobaTa CemTa~ (14, gv. 26).
12. `wamebaTa~ Janris ZeglebSi xSirad vxvdebiT scenebs, romelSic
aRwerilia
sazogadoebisagan
tiriliT
gamomSvidobeba
da
gacileba
wmindanisa. mowamebriv gzaze mimavali wmindanebic erTmaneTis msgavsi
sityvebiT mimarTaven da awynareben TavianT gulSematkivrebs.
sapyrobileSi mimaval SuSaniks acilebda `amboxi mravali dedebisa
da mamebisaÁ, simravlÀ uricxÂ, rameTu ukuana Seudges, ÃmaÁ aRemaRla da
tirodes
da
iÃaÃdes
RawuTa
maTTa
da
sawyalobelad
dasTxevdes
cremlTa maTTa wmidisa SuSanikisTÂs. xolo wmidaman SuSanik ukmohxedna
ersa mas da hrqua maT: `nu stirT, Zmano Cemno da dano Cemno ...…aramed
locvasa momiÃseneT. da jmnulmcaÀvar me Tquengan amieriTgan, rameTu
arRara mixiloT cocxali gamosruli cixiT~ (14, gv. 20-21).
abo
Tbileli
ki
gamoiyvanes
`egrÀTve
borkiliTa
ferÃTa
da
ÃelTaÁTa; da mihyvanda igi Soris qalaqsa, da romelni hxedvides mas
qristeaneni da mecnierni misni, cremloodes misTÂs, xolo wmida man habo
hrqua maT: `nu stirT Cem zeda, aramed gixaroden, rameTu me uflisa
Cemisa mival; locviT warmgzavneT da mSÂdobaman uflisaman dagicveniT
Tquen~ (16, gv. 69-70).
xolo evstaTi mcxeTeli ase emSvidobeboda momtiral axloblebs:
`jmnulmca var me Tquengan, rameTu me aqa arRara moqcevad var, da qristÀ
118
me ara uvar-vyo, da maT me arRara ganmiteon cocxlebiT, xolo sikudili
Cemi tfiliss yofad ars sapyrobilesa da Tavi mokueTad ars Cemda,
xolo guami Cemi moiwios aqave nebiTa RmrTisaÁTa~ (29, gv. 34-35).
13. wmindanebi sikvdilis win loculoben da madlobas swiraven
ufals, isini amave dros uflisagan iTxoven mfarvelobas, Sewevnasa da
maTi
Tavganwirvis
dafasebas
sxva
martvilTa
gverdiT
sasurveli,
saTanado adgilis mopovebiT.
abo
Tbilelma
sikvdilis
win
pirjvari
gadaisaxa
da
SesTxova
ufals: `gmadlob da gakurTxev Sen, samebao wmidao, rameTu Rirs myamv me
mimTxuevad Ruawlsa mas wmidaTa mowameTa SenTasa!~ da ese raÁ Tqua, ukun
isxna Ãelni TÂsni juaris saxed zeda zurgsa TÂssa da mxiaruliTa
piriTa da kadnieriTa suliTa RaRad-yo qristÀs mimarT da moudrika qedi
TÂsi maxÂlsa~ (16, gv. 71).
evstaTi mcxeTelma ki muxlis modrekiT Tqva: `Sen ici, ufalo Cemo
iesu qriste, rameTu aravin virCie Sensa, arca mamaÁ, arca dedaÁ, arca
Zmani, arca naTesavni, garna Sen mxoloÁ ufali Segiyuare da saxelisa
SenisaTÂs esera Tavi warmeueTebis dRes. da amas vilocav da gevedrebi
da viTxov Sen saxierisagan, raÁTa ara daeteos guami Cemi aqa tfiliss
Sina,
aramed
eraÁTa
daemarxos
igi
mcxeTas
wmidasa,
sada-igi
Sen
gamomiCndi~ (29, gv. 44).
xolo kostanti-kaxim Semdegnairad mimarTa ufals: `gigalob Sen,
ufalo, RmerTo ZalTao, RmerTo saukuneTao, romelman momec me Zali
winaaRdgomad ukeTurisa amis msajulisa, viTarca igi winaÁswar sTqu,
viTarmed: `Tquen momceniT gulni Tquenni da me migec Zali Cemi~. Rirs
myav me naTelsa pirisa Senisasa, rameTu Senda movivlti, qriste, Zeo
RmrTisao, da aha esera mouZlurebul var me yovelTagan warmarTTa
saxelisa SenisaTÂs wmidisa da ufroÁs-Ra usjuloÁsa amisgan mefisa. da
aw, ufalo, RmerTo Cemo, Seiwire msxuerpli ese Cemi d Seivedre suli
Cemi
ÃelTagan
warmarTTasa
da
mommadle
aRTqumaÁ,
romel
aRuTqu,
viTarmed: romelTa aRmiaron me winaSe kacTa, pativ sces mamaman Cemman; da
viTarca-igi amasve adgilsa adiden wmidani igi yrmani, romelTa aRgiares
Sen, da meca Rirs myav maT Tana~ (47, gv. 169).
119
14.
`wamebaTa~
Janris
ZeglebSi,
ramdenadac
cnobilia,
vawydebiT
mkveTr dapirispirebas qristianobasa da sxva aRmsareblobebs Soris.
Sesabamisad, martvilnic, `cxovrebaTa~ Janris wmindanTagan gansxvavebiT,
aResrulebian
ara
Tavis
sikvdiliT,
aramed
wamebiT.
amdenad,
maTi
sikvdilis, dakrZalvis da glovis rituali naCvenebia ufro tragikul
fonze,
araqristianTagan
aRwerilia,
Tu
qristianebis
rogor
devnis,
anadgurebdnen,
wvavdnen
Seviwrovebis
da
fonze.
mimofantavdnen
wmindanTa gvamis naSTebsac ki mwameblebi, raTa SiSis zari daecaT sxva
qristianebs Soris.
magaliTad, `abo Tbilelis wamebaSi~ aRwerilia, Tu rogor sTxoven
sarkinozebi TavianT msajuls gardacvlili abos gvamis micemas, `raÁTa
ganviRoT da davwuaT igi cecxliTa da ganvaqarvoT igi da aRvÃocoT
sacTuri qristeaneTaÁ, raÁTa ixilon yovelTa da SeeSinos da romelnime
maTganni
moiqcen
Cuenda
da
CuenganTa
eSinodis
da
arRara
Seudgen
swavlasa qristeaneTasa~ (16, gv. 72). asec moxda, ris Semdegac xalxma
`ganagdes SiSi mZlavrTaÁ maT da ganvidodes yovelnive adgilsa mas,
sadaca dawunes Ãorcni igi wmidisa mowamisani; moxucebulni morbiodes
kuerTxebiTa
srbiT,
TÂsiTa,
yrmani
mkelobelni
ÃdomiT
urTierTs,
vldomiT,
dedani
viTarca
msgavs
iremni,
iyvnes
Wabukni
wmidaTa
maT
menelsacxebelTa, romelTa srbiT miaqunda sulnelebi igi wmidasa mas
qristÀs RmrTisa Cuenisa saflavsa...~ (16, gv. 74).
xolo `evstaTi mcxeTelis wamebaSi~ marzpani mixvda ra evstaTis
simtkices
religiis
SecvlasTan
dakavSirebiT,
gasca
brZaneba,
rom
`wariyvaneT ege sapyrobiled da idumal RamiT Tavi warhkueTeT, raÁTa
aravin qristeaneTa cnan da pativscen guamsa missa, da warixueniT Ãorcni
misni qalaqsa gare, ganabnieniT SesaWmelad mÃecTa da mfrinvelTa~ (29,
gv.
44).
marTlac,
qristianebma
da
misi
mitovebuli,
samoel
kaTalikosis
dasaxiCrebuli
ZalisxmeviT
gvami
moiZies
didi
pativiT
daikrZala mcxeTaSi.
`SuSanikis wamebaSi~ ki orma episkoposma iovanem da afocma, `viTarca
ÃarTa mÃneTa dauRlvilTa zesknelisa mis fasisaTa, yovliT krebuliTurT
fsalmuniTa
sulieriTa
da
kerovniTa
aRnTebuliTa
da
sakumeveliTa
sulneliTa aRvixueniT patiosanni Zualni da gamovixueniT wmidasa mas
120
eklesiasa. da davhkrZaleniT wmidani igi da didebulni da pativcemulni
nawilni wmidisa SuSanikisni ganmzadebulsa mas adgilsa. da mas Ramesa
angelozTa saxed RamÀ igi ganvaTieT da daviTis qnariTa miT yovlad
Zliersa RmerTsa da Zesa missa ufalsa Cuensa iesu qristesa vadidebdiT~
(14, gv. 28).
aseve didi pativiT da didebiT dakrZales abibos nekreseli.
15.
agiografTagan
wmindanze,
martvilze
xotbis
Sesxma
damaxasiaTebelia agreTve `wamebaTa~ Janris ZeglebisaTvis. avtorebi amas
axorcieleben
gamoyenebiT,
rogorc
rogoricaa:
Txrobis
`nayofi
formiT,
Suenieri~,
aseve
iseTi
`spetaki
epiTetebis
vardi~,
`haerisa
sulnelmyofeli~, `tarigi igi qristÀsi~, `samgzis sanatreli~ da sxva.
Semdegi sityvebiT ganadidebs agiografi abibos nekresels: `Cemi ars
mowame
ese
da
ara
sxÂsa,
Cemisa
amisgan
saydrisa,
nayofi
Suenieri,
mxiarulebisa Cemda momRebeli, spetaki vardi, haerisa sulnel-myofeli,
Cemda momfeneli, romelman sanTeli TÂsi aRanTo zeda maRalsa mTasa,
raÁTa yoveli sofeli hxedvides mas naTelsa dauSretelsa, orpirad
manaTobelsa, RmrTisa mimarT Semwirvelsa TÂT mis sityÂsa dausabamoÁsa
Ãorcsa, ukanaÁsknel masve sanatrelsa sakurTxevelsa Tavi TÂsi Sewira~
(31, gv. 241).
aseve ganadidebs abo Tbilelis Rvawls iovane sabanisZe: `gaqebde Sen,
Ruawlisa
mZleo
wmidao
mowameo?
rameTu
Sen,
axali
ege
qristÀs
morwmunÀ, moZRuar Cuenda iqmen swavlulni ufroÁs gulisxmier hyven,
Seryeulni ufroÁs ganamtkicen, ganmtkicebulni ganamxiarulen, warmarTni
wadier hyven qristÀs monebad, saÃsenebeli martÂlobisa SenisaÁ Cuen
dagÂteve, saxelisa Senisa miTxrobad yovelTa qadag viqmneniT~ (16, gv. 80).
16. `wamebaTa~ Janris ZeglebSic agiografebi wmindanebs adareben
bibliur personaJebs da sxva did mowameebs. isini wmindanTa namoqmedars
uZebnian bibliur paralelebs.
`martvilobebSi~ agreTve xSiria avtorTa mier bibliuri citatebis
gamoyeneba. magram isic unda aRiniSnos, rom am Janris ZeglebSi mowameTa
Sedarebas
bibliur
rogorc
amas
oriode
magaliTi
personaJebTan
vxvdebiT
`abo
ar
`cxovrebaTa~
Tbilelis
eTmoba
imdenad
Janris
nawarmoebebSi.
wamebidan~:
man
didi
`Cuenda
adgili,
mogvyavs
soflad
121
gamoslvaÁ igi ara Tu TÂT TaviT TÂsiT ganizraxa, aramed viTarca-igi
ufalman hrqua netarsa mas abrahams masve queyanasa Sina qaldevelTasa,
viTarmed
`gamoved
queyanisagan
Senisa
da
naTesavisagan
Senisa
da
saxlisagan mamisa Senisa da moved queyanasa mas, romeli me giCueno Sen~
(16, gv. 56-57). da kidev: `did ars Cemda dRÀ ese, rameTu vxedav orkerZove
Zlevasa uflisa Cemisa iesu qristÀssa, rameTu dResaswaulsa amas STaÃda
mdinaresa mas iordanisasa ganSiSulebuli naTlis-Rebad da siRrmesa mas
Sina wyalTasa damalulisa mis veSapisa Tavebi ZaliTa RmrTeebisaÁTa
Semusra. jer-ars Cemdaca dResa amas, raÁTa ganviZarco SiSi ÃorcTa amaT
CemTaÁ, romelni samosel
arian sulisa Cemisa da StavÃde, viTarca
siRrmesa zRÂsasa, Soris qalaqsa amas da naTel-viRo sisxliTa CemiTa da
cecxliTa da suliTa, viTarca qadaga winamorbedman iovane~ (16, gv. 68).
agreTve
`gobronis
wamebaSi~
qristianma
sazogadoebam,
rodesac
ixila wamebuli gobroni, `hrwmena WeSmaritad martÂlobaÁ misi. da esrÀT
uSuenoda igi sisxlisa mis gamoweriTa Sublsa missa, viTarca igi, raJams
ufali Cueni cxovrebisasa mas vnebasa aRasrulebda, da gamoiyvanes igi
eklis gÂrgÂniTa, ixiles igi yovelTa. da eseviTarisa msgavsebisaTÂs
ufali ityÂs: `kma ars mowafisa mis, Tu iyos, viTarca moZRuari TÂsi da
ufali TÂsi~ (51, gv. 182).
*
*
*
saswaulTmoqmedebaTa aRwera, rogorc aRvniSneT, erT-erTi farTod
gavrcelebuli motivia agiografiuli Janris literaturaSi. `wamebaTa~
Janris
originalur
magram
ara
im
ZeglebSic
raodenobiT,
Cven
rogorc
vxvdebiT
saswaulTa
`cxovrebaTa~
SemTxvevebs,
Janris
ZeglebSi.
saswaulTqmedebaTa es simcire, Cveni azriT, nawilobriv, gamowveuli unda
122
iyos `wamebaTa~ Janris specifikidan gamomdinare. es specifika ki, rogorc
aRvniSneT
mdgomareobs
imaSi,
rom
am
Janris
ZeglebSi
centraluri
adgili uWiravs wmindanis mowamebriv aRsasruls, misi wamebis gamomwvev
mizezebs, anu azris koncentrireba xdeba mxolod wmindanis martvilobis
irgvliv da, amdenad, saswaulTqmedebaTa aRwerisaTvis aRar rCeba didi
adgili
da
kidev
is
momenticaa
aRsaniSnavi,
rom
`borotebiTa
da
eSmakebiT savse qveyana qristianul ideals ufro fantastikurad esaxeba,
vidre saxarebiseuli samyaro ocnebisa. mwerali farTod uxsnis gzas
sakuTar
Sinagan
xilvas
movlenisa
an
legendur-saswaulebriv
gadmocemebs, imave gziT SobilT. saxarebaa misTvis amosavali, bibliis
TvaliT uyurebs, aRiqvams da gardasaxavs igi yvelafers~ (40, gv. 101).
Cveni
mizania,
TxzulebebSi
winamdebare
mocemul
TavSi
saswaulTa
ganxilul
`wamebaTa~
aRwera-daxasiaTeba
Janris
da
Semdeg
dajgufeba saTanado tipebis mixedviT. esenia:
I.
saswaulebi,
romlebSic
aRwerilia
xilvebi
da
RvTaebrivi
gamocxadebebi.
1. xilvebi cxadSi:
a) RvTaebrivi gamocxadeba farTod gavrcelebuli motivia agiografiul
literaturaSi. magram aris SemTxvevebi, rodesac am gamocxadebas eZleva ara
xilviTi, aramed sityvieri forma. anu am dros wmindans ecxadeba ufali ara
xilulad,
aramed
sityvierad.
aseT
SemTxvevas
Cven
vawydebiT
`evstaTi
mcxeTelis wamebaSi~. masSi aRwerilia evstaTis sikvdilis wina scena. masSi
wmindani evedreba ufals misi cxedris mcxeTaSi dakrZalvas, ris Semdegac
`esma ÃmaÁ, romeli etyoda evstaTis da hrqua: `ara unaklulÀs iyo Sen
pirvelTa maT madliTa kurnebisaÁTa, romelTa vhrwmene me. xolo guamisa
SenisaTÂs nu hzrunav, egre iyos, viTarca Sen sTqu yofad~ (29, gv. 44-45).
123
2. xilvebi gardacvalebisas:
a) xilvaTa jgufs SeiZleba mivakuTvnoT agreTve saswaulebrivi Cvenebebi,
romlebic xdeba wmindanis gardacvalebis Semdgom. Cveni azriT, es saswaulebi
warmoadgens saswaulebis aratipur SemTxvevas. magaliTad, abo Tbilelis
wamebis Semdeg `viTarca Semwuxrda dRÀ igi da iyo Jami pirveli RamisaÁ mis,
gardamoavlina ufalman adgilsa mas zeda varskulavi motyinarÀ, viTarca
lampari cecxlisaÁ, romeli myovar Jam dga adgilsa mas, sada dawuves netari
igi mowamÀ qristÀsi. da dga igi ze haerTa, vidre sam Jamadmde, gina umetÀs,
Ramisa mis, romeli gamoutevebda brwyinvalebasa ara Tu viTarca cecxli ese
queyanasaÁ, aramed viTarca saSinelebaÁ elvisaÁ, romelsa hxedvides yovelni
moqalaqeni, msajulica-igi da yoveli eri da mkÂdrni igi qristeaneTani da
yovelni sarkinozni da mwirni, sxÂT mosrulni; myovar Jam hxedvides gugaÁTa
TualisaÁTa, vidremdis hkdemebodaca mZlavrTa maT da mi-vinme-vides xilvad
adgilsa mas msaxurTaganni msajulisa mis amirisani, rameTu hgonebdes, nuukue
qristeaneTa aRanTes sanTeli adgilsa mas. da viTarca miaxlebodes adgilsa
mas, ixiles, rameTu aRmaRldeboda varskulavi igi ze haerTa~ (16, gv. 74-75); an
kidev abos gardacvalebidan meore dRes `Ramesa umetÀsRa wyalTa gamosces
gansakÂrvebeli naTeli; romelTa-igi saocar egona queyanasa zeda da haersa
queSe cecxli igi zecisaÁ, unda dafarvad sakÂrvelebaTa maT, kualad wyalTa
verve daayenes da verca daSrites ficxelTa maT mfofinareTa RelvaTa da
siRrmeTa, sada-igi STayarnes RmrTiv pativcemulni igi Zualni sanatrelisa
mis mowamisani, Ãidsa mas queSe, aRmobrwyindes naTelni suetisa msgavsad,
viTarca elvani, romelni kualad myovar Jam dges da ganaTlebuli iyo
garemoÁs kideTa mis mdinarisaTa kldÀ igi da kbodeni da Ãidi igi, zÀTgan
vidre quedmde, romelsa egreve yoveli simravlÀ qalaqisaÁ hxedvida...~ (16, gv.
75). msgavs saswauls vxvdebiT `gobronis wamebaSi~. gobronis mowameobrivi
aRsasrulis
Semdeg
ufalma
`aCuenna
saswaulni
zegardamo,
_
naTelni
brwyinvaleni Rame yovel, viTarca lamparni aRnTebulni~ (51, gv. 183).
124
II. saswaulebi, romlebSic asaxulia zemoqmedeba adamianebze.
1.
avadmyofTa
gavrcelebuli
gankurneba
motivia
wmindanis
agiografiuli
mier,
Janris
rogorc
aRvniSneT,
literaturaSi.
magaliTad
`SuSanikis wamebaSi~ `movidodes mamani da dedani aRnaTquemTa Sewirvad da,
raÁ vis uÃmda, miemadleboda wmidiTa locviTa netarisa SuSanikisiTa,
romelsa moscemda mas kacT-moyuare RmerTi: uSviloTa Svili, sneulTa
kurnebaÁ, brmaTa TualTa axilvaÁ~ (14, gv. 22).
2.
martvilebic,
winaswarmetyvelebis
wminda
unariT.
mamebis
isini
msgavsad,
dajildoebulni
winaswarmetyveleben,
rogorc
arian
raime
movlenebs, aseve winaswarmetyveleben TavianT sikvdils. maT uflisagan
euwyebaT
esa
Tu
is
movlena.
magaliTad,
abibos
nekreseli
uwinaswarmetyvelebs dedakacs berZenTagan qveynis dapyrobas: `dedakacsa mas
uwinawarmetyuela Semdgomad xolo missa moslvaÁ berZenTaÁ da dapyrobaÁ
queyanisa amis CuenisaÁ, romelica igi iqmna mswrafl, missave dedakacisa ze
movides berZenni da ganasxnes usjuloni igi sparsni da daipyres queyanaÁ
ese Cueni~ (31, gv. 246).
xolo
abo
Tbilels
motivirebulad
aqvs
`gacnobierebuli~
sikvdilis winaTgrZnoba da ambobs: `xvale ganslvaÁ ars Cemi ÃorcTagan
da mislvaÁ uflisa Cemisa da RmrTisa iesu qristÀs Tana~. rameTu ese
ufalman gamoucxada TÂssa mas mowamesa~ (16, gv. 67).
III. saswaulebi, romelSic aRwerilia zemoqmedeba micvalebulTaA
samyaroze.
1. saflavTa da wminda nawilTa saswaulebi:
a) saswaulTa am jgufSi Sedis iseTi farTod gavrcelebuli motivi,
rogoricaa wmindanis gardacvalebis Semdeg misgan saswaulis moxdena.
kerZod,
mis
magaliTi
qristÀsiTa
saflavze
`abos
xelis
wamebidan~:
mividodes
da
SexebiT
`yovelnive
aRiRebdes
sneulTa
gankurneba.
sixaruliTa
miwasaca
mis
da
mogvyavs
madlobiTa
adgilisasa,
da
125
mravalni
senTagan
Sepyrobilni
mihyvandes
da
masve
dResa
Sina
ganikurnebodes~ (16, gv. 74).
IV.
saswaulebi,
romlebSic
aRwerilia
zemoqmedeba
materialur
samyaroze.
1.
saswaulTa
am
jgufSi
vawydebiT
Zalze
gavrcelebul
motivs,
rodesac Tvisebebs icvlian bunebrivi da fizikuri movlenebi. magaliTad,
`kolael yrmaTa wamebaSi~ aRwerilia, Tu rogor gaTbeba mdinaris wyali
bavSvebis naTlobis dros: `iyo Jami zamTrisaÁ da RamÀ nefxvisaÁ, rameTu
dRisi ver ikadrebda naTlis-cemasa maTsa SiSisagan warmarTTaÁsa da
ufalmanca Cuenman iesu qristeman RamÀ naTel-iRo iordanesa mdinarÀsa
iovanesgan. maSin moscemda wyali igi mksinvarebasa sicivisasa da viTarca
STaÃdes yrmani igi mdinaresa mas da naTel-hsca xucesman man ... maSin mosca
wyalman man friadi sitfoÁ viTarca abanoman, da brZanebiTa RmrTisaÁTa
samoselni spetakni moixunes angelozTa zeciT da Sehmosnes yrmaTa maT
axal naTel-RebulTa uxilavad kacTagan~ (52, gv. 184).1
2. cxovelTa motivi, rogorc aRvniSneT, gavrcelebulia qarTul
agiografiul
gamoirCeva
TxzulebebSi,
am
warmoCenisaTvis
abibos
tipis
cxovelebisaTvis
sanatrelsa
mas,
saswaulTa
movixmobT
mokvdinebis
magram
ÃorcTa
`abibos
msajuli
magarm
misTa,
Janris
simravliT.
magaliTs
Semdeg
migdebas.
`wamebaTa~
araraÁ
suraTis
nekreselis
brZanebs
moxda
Zeglebi
Seexo
naTlad
wamebidan~.
wamebulis
saswauli
da
yoladve
ar
gvamis
`samgzis
mÃecTa
da
mfrinvelTagan~ (31, gv. 245).
am
saswaulebze
ZeglebSic
moipoveba
dakvirvebebma
saswaulTa
cxadyo,
rom
SemTxvevebi,
`wamebaTa~
oRond
Janris
naklebi
intensiurobiT.
amrigad, winamdebare TavSic SeZlebisdagvarad warmodgenili iyo
cda `wamebaTa~ Janris qarTuli agiografiuli Txzulebebis ganxilvisa
1
vimowmebT: `wamebaÁ yrmaTaÁ ricxÂT cxraTaÁ~. - Zveli qarTuli agiografiuli
literaturis Zeglebi, wigni I, (V-Xss.), Tb., 1963.
126
sxvadasxva aspeqtiT, kerZod, erTmaneTs Soris siuJetur-kompoziciuri
paralelebis
Sablonebis
dadgeniT,
gamokvleviT
msgavsi
da
Tu
bolos
ganmasxvavebeli
ganxiluli
kompoziciuri
masalis
saTanado
sqemebis mixedviT dajgufebisa.
127
Tavi V
siuJetur-kompoziciuri urTierTmimarTebani `wamebaTa~ Janris
naTargmn agiografiaSi
ramdenadac warmodgenili naSromi iTvaliswinebs originalur da
naTargmn
agiografiul
TxzulebaTa
istoriul-SedarebiTi
meTodiT
kvlevas, winamdebare TavSi Cveni mimoxilvis sagani iqneba `wamebaTa~
Janris naTargmni agiografiuli nawarmoebebi. SeZlebisdagvarad iqneba
cda warmodgenil agiografiul Txzulebebs Soris arsebuli siuJeturkompoziciuri
paralelebis
warmoCenisa
da
agreTve
maTSi
siuJetur-
kompoziciuri e.w. Sablonebisa Tu modelebis dadgenisa. SevecdebiT,
warmodgenili masala davalagoT garkveuli sqemebis mixedviT.
agiografiuli
`martÂloba~,
mwerlobis
`mowameoba~.
Tavdapirvel
am
Janris
Janrad
miCneulia
TxzulebaTa
e.
w.
Sesaqmnelad
gamoiyeneboda braldebulTa dakiTxvisa da gasamarTlebis oficialuri
aqtebi,
romlebic
inaxeboda
romaeli
prokurorebisa
da
msajulTa
arqivebSi (22, gv. 140).
agiografiis warmoSobis ZiriTadi Teoriuli safuZveli unda veZioT
`axali aRTqmis~ literaturaSi. `aq aRwerilma ieso qristesa da misi
mowafeebis
mowameobrivma
aRsasrulma
gansazRvra
mowameTa
kultis
aRmoceneba da `martvilobaTa~ Seqmna~ (10, gv. 13).
`mowames~
anu
berZnulad
μαρτυροc-s
hqonda
ori
mniSvneloba:
`mowmisa~ da `mowamisa~. pirveli iTvaliswinebda qristes RvTaebriobis
dadasturebas, qristianuli sarwmunoebis aRiarebas, xolo meore _ am
aRiarebas
tanjva-wamebis
fonze.
I-IV
saukuneSi
qristianTa
wamebebi
mimdinareobda ZiriTadad warmarTTagan da am periodis mowameebs `Zveli~
mowameebi ewodebodaT, xolo IV saukunidan, miuxedavad qristianobis
saxelmwifo
religiad
gamocxadebisa,
mainc
grZeldeboda
qristianTa
devna-Seviwroeba-martvilobani ukve mwvalebelTagan da muslimanTagan, da
128
Sesabamisad
am
periodis
mowameebs
moixseniebdnen,
rogorc
`axal~
mowameebs.
Cven
`wamebaTa~
Janris
originalur
agiografiul
TxzulebebTan
Sesadareblad gamoviyeneT amave Janris naTargmni agiografiuli Zeglebi
k. kekeliZis `kimenis~ I da II tomidan. es krebuli kidev imiT aris
saintereso,
rom
`iZleva
mraval
iseT
Zegls,
romelTa
dednebi
dakargulia~ (59, gv. 134).
1. zogadad agiografiul literaturaSi da, ra Tqma unda, `wamebaTa~
Janris
naTargmn
aRiniSna,
agiografiul
kanonzomier
TxzulebebSi,
movlenad
aris
rogorc
miCneuli
wina
TavebSi
agiografis
mier
Txzulebis dawerisa Tu wmindanis gardacvalebis drois dakonkreteba,
agreTve avtoris vinaobis dafiqsireba. aris SemTxvevebi, rom avtori
gvaZlevs epoqis daxasiaTebasac. magaliTad, `lukianozis martvilobaSi~
Semdegi sityvebiT aris epoqa daxasiaTebuli: `pirvelsa welsa ivliane
mefisa
uRmrToÁsasa
ganefina
queyanasa,
raÁTaugebden
ganexunes
taZarni
brZanebaÁ
cudTa
kerpTani
da
uRmrTeebisa
RmerTTa
raÁTa
da
misisaÁ
mravliTa
ididebodian
yovelsa
moswrafebiTa
ÃelTqmnulni
da
pativecemodis qurumTa maT kerpTmsaxurTa, romelTa uwodda mRdel...
xolo romelni winaaRudgebodes da ara daemorCilebodes ganCinebulsa
mas, miecemodes igini mougonebelTa da mwareTa satanjvelTa~ (34, gv. 8). 1
`evgenias wamebaSi~ ki epoqis daxasiaTebaze aseT sityvebs gvawvdis
avtori: `mefobasa valentianÀsa da Ralinosissa aRdges qristeaneTa zeda
simravlÀ warmarTTaÁ hroms Sina da idrtÂnes winaSe mefisa~ (53, gv. 81). 2
epoqa
`pansufis
aRwerilia
ukue
vityÂ
agreTve
muSaksa
`pansofi
aleqsandrielis
simarTlisasa.
da
saxesa
wamebaSi~:
keTilisa
saTnoebisasa: r∼n igi miiRo gÂrgÂni mowamebisaÁ dekeozis zÀ usjuloÁsa
mis mefisa. odes igi iRelvebodes mis mier q∼eaneni~ (57, gv. 48). 3
1
vimowmebT: `simÃne da moRuawebaÁ wmidisa mowamisa lukianozisi, romeli iwama qalaqsa
Sina balbaqs~. – qarTuli hagiografiuli Zeglebi, nawili pirveli, kimeni, tomi II, korn.
kekeliZis redaqtorobiT, tf., 1946.
2 vimowmebT: `wamebaÁ wmidisa evgeniaÁsi~. - qarTuli hagiografiuli Zeglebi, nawili
pirveli, kimeni, tomi II, korn. kekeliZis redaqtorobiT, tf., 1946.
3 vimowmebT: `wamebaÁ wmidisa da yovlad-qebulisa mowamisa pansofi aleqsandrielisaÁ~.
qarTuli hagiografiuli Zeglebi, nawili pirveli, kimeni, tomi I, korn. kekeliZis
redaqtorobiT, tf., 1918.
129
wmindanis
gardacvalebis
dro
miTiTebulia
`lukianozis
cxovrebaSi~: `ewama wmidaÁ mowamÀ qristÀsi lukios qalaqsa Sina balbaqs,
mefobasa
ivlianÀs
libanisasa,
uRmrToÁsasa,
TTuesa
agÂstossa
Ãelmwifebasa
ocdaorsa,
xolo
Âpatiosissa
meufebasa
finikÀs
caTa
da
queyanisa uflisa Cuenisa iesu qristÀssa~ (34, gv. 15).
avtori
aseve
aTariRebs
elianosis
gardacvalebas
`elianosis
martvilobaSi~: `aResrula wmidaÁ mowamÀ elianos keTiliTa aRsarebiTa
da sruliTa sarwmunoebiTa mivida winaSe qristÀsa TTuesa noenbersa
ocdarvasa~ (56, gv. 37). 1
igive suraTs vawydebiT `boas wamebaSi~. boa `dahkrZalnes adlgilsa
mas, romelsa hrqÂan puramis, da aRaSÀnes samartÂrÀ wmidaTa maT ZualTa
misTa
zeda,
borgilTa
mefobasa
avrelianozissa
sabrZanebelsa,
qalaqsa
da
mTavrobasa
iarapolisssa,
sakundotissa,
TTuesa
dekenbersa
ocdaaTsa~ (55, gv. 50). 2
rac Seexeba, agiografis vinaobis dasaxelebas, igi Semdegi saxiT
aris dafiqsirebuli `miqaelis wamebaSi~: `me basili glaxakman aRvwere
sargeblad mweralTa da mkiTxvelTa da msmenelTa~ (54, gv. 172), 3 xolo
`lukianozis wamebis~ avtori gvamcnobs. rom `me, pomfilios glaxakman,
romeli SendobiTa da miSuebiTa RmrTisaÁTa viqmen episkopos qalaqsa
balbaqs... gardamoviRe da SevaerTe ese sawamebeli sadidebelad wmidisa
mis mowamisa da saqebelad axovnad moRuawebisa misisa da sargebelad
yovelTa mkiTxvelTa da msmenelTa~ (34, gv. 16).
2.
Cvens
mier
moxmobil
`wamebaTa~
Janris
naTargmn
ZeglebSi
agiografi damaxasiaTebeli TavmdablobiTa da mokrZalebiT gvamcnobs
wmindanis wamebis aRweris survils. magaliTad, `lukianozis wamebis~
avtori
Semdegs
moswrafebiTa
ganacxadebs:
wadierad
`me,
migiTxar
pomfilios
Tquen
glaxakman...
msgavsad
Zalisa
yovliTa
Cemisa,
1
vimowmebT: `wamebaÁ wmidisa mowamisa elianosisi, romeli iwama arabeas, qalaqsa Sina
amans balkanisasa~. - qarTuli hagiografiuli Zeglebi, nawili pirveli, kimeni, tomi II,
korn. kekeliZis redaqtorobiT, tf., 1946.
2 vimowmebT: `wamebaÁ wmidisa mowamisa boaÁsi queyanasa borgilTasa, qalaqsa
iarapolisasa~. -qarTuli hagiografiuli Zeglebi, nawili pirveli, kimeni, tomi II, korn.
kekeliZis redaqtorobiT, tf., 1946.
3 vimowmebT: `wamebaÁ wmidisa miqaelisi, romeli iyo lavrasa wmidisa mamisa Cuenisa
sabaÁssa~. - qarTuli hagiografiuli Zeglebi, nawili pirveli, kimeni, tomi I, korn.
kekeliZis redaqtorobiT, tf., 1918.
130
sayuarelno~ (34, gv. 16).
aseve `glaxakad~
moixseniebs
sakuTar
Tavs
`miqaelis wamebis~ avtori basili.
3.
dasaxelebul
TxzulebebSic
agiografebi
Tavisi
naambobis
WeSmaritebis dasamtkiceblad moixmoben wyaroebs da asaxeleben pirebs,
visganac smeniaT wmindanTa wamebis Sesaxeb. `lukianozis wamebis~ avtori
mogviTxrobs,
rom
`me,
pomfilios
glaxakman...
Zuelisagan
qartisa,
romelsa Sina weril iyo ÃsenebaÁ wmidisa amis mowamisaÁ, gardamoviRe da
SevaerTe ese sawamebeli sadidebelad wmidisa mis... rameTu ara mcired
daklebad
vixile
eseviTarTa
moRuaweTa
simÃniT
axovnebaTa
maTTa
moTxrobisa dafarvaÁ, aramed yovliTa moswrafebiTa wadierad migiTxar
Tquen msgavsad Zalisa Cemisa~ (34, gv. 16).
xolo `miqaelis wamebis~ agiografi asaxelebs amba basils, romelmac
uambo miqaelis wamebis Sesaxeb Tevdore abukurasgan moTxrobili ambavi:
`gÂTxrobda
amba
basili
mRdeli:
sabawmideli:
kaci
sakÂrveli
da
saswaulTa mxilveli~ (54, gv. 165).
4. iseve, rogorc saxarebaSi ar aris aRwerili macxovris yrmobis da
ymawvilobis
periodi,
TxzulebebSic
bavSvobis,
`wamebaTa~
SedarebiT
maTi
mwiri
midrekilebebis,
Janris
naTargmn
informaciaa
garegnobis
agiografiul
mocemuli
da
wamebulTa
saerTod
sxva
cxovrebiseuli detalebis Sesaxeb. aseT detalebze aqcentireba SeimCneva
ufro `cxovrebaTa~ Janris nawarmoebebSi. `wamebebSi~ ki yuradReba metad
gamaxvilebulia,
Tavad
Janris
specifikidan
gamomdinare,
im
droze,
saidanac iwyeba wmindanis qristesmier gzaze Sedgoma, romelic sruldeba
wmindanis martvilobiT. magram miuxedavad am yvelafrisa, Cven `wamebaTa~
Zeglebidan am detalis sanimuSod moviyvanT ramdenime magaliTs. Semdegi
sityvebiT warmoaCens agiografi pansofi aleqsandrielis warmomavlobasa
da religiurobas: `iyo netari ese naTesaviT aleqsandrieli r∼lisa
mamasa
nilo
ewodeboda
da
pativiTa
anTipatrobisaÁTa
iyo
igi
pativcemuli~ (57, gv. 48). pansofim `misca Tavi TÂsi kiTxvasa saRmrToTa
da RmrTiv-sulierTa wignTasa. da mier aRmoivso saRmrToÁ da keTili
gulis-xmis-yofaÁ.
da
aRmarTa
karavi
TÂsi
rtoTa
queSe
sibrZnisa
R∼isaTa:. da raJams miiRo umetesi flobaÁ SesakuTrebad RmrTisa odes
igi mamaÁ misi ÃorcTa-gan ganvida da dauteva sawuToÁ ese: maSin dauteva
131
amanca sofeli da udabnoÁ Seiyuara~ (57, gv. 48). avtori saubrobs agreTve
mis
swavlisadmi
gansakuTrebul
damokidebulebaze
da
uflisagan
gamorCeulobaze: mamam pansofi `v∼r aRzarda nergi igi keTili da miiwia
Jamsa
saswavlod
micemisa.
misca
igi
vieTme
mecnierTa
gareSisa
swavlulebisaTa. da raodeni raÁ jer-iyo daiswava keTilad: da ufroÁs
xolo
misca
Tavi
TÂsi
kiTxvasa
saRmrToTa
da
RmrTiv-sulierTa
wignTasa. da mier aRmoivso saRmrToÁ da keTili gulis-xmis-yofaÁ (57, gv.
48). da igi dakiTxvis dros eubneba mTavars, rom `vinaÁTgan miveci ÃelTa
Tq∼nTa ara ugulebels myos q∼eman R∼n Cemman r∼lman igi Rirs miCina
sumad venaÃisa-gan misisa tkbilisa: da ZlierebiTa misiTa davSritne
isarni mterisani~ (57, gv. 49):
aseve wmindanis warmomavlobasa da religiurobaze aris saubari
`boas wamebaSi~: boa iyo `Svili aznaurTaÁ, da esxnes mas mama-dedani
warCinebulni qalaqisani, friad mdidarni kacni, morwmuneni qristeaneni,
moSiSni RmrTisani~ (55, gv. 44).
rac Seexeba mis religiurobas, boa iyo
`kaci marTali, RmrTis-msaxuri da RmrTis-moSiSi, da cxomdeboda igi
siwmidiTa. iyo igi mSÂd da myudro da iqceoda igi simdabliT... da savse
iyo madliTa sulisa wmidisaÁTa, imarxavn yovelTa dReTa da ilocavn
daucadebelad. da iqceoda ubiwod siyrmiTgan... aRzardes igi mSobelTa...
da aswaves mas RmrTis mecnierebaÁ wignTagan saRmrToTa. da iyo saqmÀ
misi maradis mislvaÁ eklesiad, da ismenn sityuaTa saxarebisaTa da
mociqulTasa~ (55, gv. 44).
xolo elianosi ar gamoirCeoda didgvarovani warmomavlobiT. igi
iyo `msaxuri RmrTisaÁ keTiliTa sarwmunoebiTa; da ÃelTsaqmrad misa
iyo qsovaÁ selisaÁ. da iyo qulbagi misi karTa Tana qalaqisTa~ (56, gv.
32).
5. wmindanebs axasiaTebT xorcieli didebis uaryofa da bolomde
sarwmunoebriv gzaze dgoma. magaliTad, boas `ara queyanisa sibrZnisaÁ,
aramed zecisaÁ aqunda cxovrebaÁ; Seuracxyo sofeli da yoveli, raÁ ars
mas Sina. zecisasa xolo simdidresa da saukuneTa keTilTa iwrafda
damkÂdrebad da mamuli igi monagebi ganuyo obolTa da mSierTa da
uRonoTa da ganabnia romeli aqunda igi safasÀ da daiSTina mciredi
132
raÁme, romeli dRiTi-dRed eyofoda sazrdelad... da ganeyena igi yovelTa
saqmeTa amis soflisaTa~ (55, gv. 45).
xolo
pansofi
aleqsandrielma
`raJams
miiRo
umetesi
flobaÁ
SesakuTrebad RmrTisa odes igi mamaÁ misi ÃorcTa-gan ganvida da dauteva
sawuToÁ ese: maSin dauteva amanca sofeli da udabnoÁ Seiyuara. r∼ y∼li
monagebi da simdidre mamuli glaxakTa ganuyo: da TÂT ganvida udabnod.
da oc da SÂdisa wlisa JamTa iqceoda mun moRuawebiTa keTiliTa. da
R∼Tisa saTnod cxondeboda~ (57, gv. 48).
6. martvilTa religiuri mrwamsi imTaviTve garkveulia Cvens mier
dasaxelebul `wamebaTa~ Janris ZeglebSi, amdenad iSviaTad vawydebiT
ucxo
aRmsareblobis
mqone
adamianTagan
qristianul
rwmenaze
gadmosvlis SemTxvevebs. `pansofi aleqsandrielis wamebaSi~ aRwerilia,
Tu
rogor
iwama
qristianoba
warmarTma
likiniozma
pansofis
saRvTismetyvelo saubrebis Semdeg. man ganucxada mTavars: `r∼ me didad
vesav
sibrZnesa
amis
kacisasa.
da
vinani
f∼d
gardasrulTa-TÂs
umecrebiTTa codvaTa CemTa:. da W∼d mrwams R∼Tad W∼d i∼Â q∼e r∼lsa
esavs kaci ese brZeni pansofi. da gamzadebul var daTmenad tanjvaTa
saxelisa misisa-TÂs~ (57, gv. 52). magram, miuxedavad misi mzadyofnisa,
likiniozi garkveul mizezTa gamo gadaurCa martvilobas.
7. wminda moRvaweebs winaswar ganawyoben da amzadeben sasuliero
pirebi
mowamebrivi
amqveyniuri,
aRsasrulisaTvis.
xorcieli
tkivilebis
isini
daTmeniT
Seagoneben
imqveyniuri
wmindanebs
sasufevlis
mopovebas da mouwodeben sulieri simtkicisaken. magaliTad, `evgenias
wamebaSi~ evgenia Semdegi sityvebiT mimarTavs sulier debs da amzadebs
mosalodneli gansacdelisaTvis: `sayuarelno Cemno, romelni SeiTqueniT
CemTana moRuawebasa qalwulebisasa, degiT ukue mtkiced siyuarulsa
zeda qristÀssa; iyavn siyuaruli misi gulTa Sina TquenTa ufroÁs
pirvelisa mis da daiTmineT mciredJam Wiri, raÁTa ixarebdeT ukuniTi
ukunisadmde. xolo me migiTualne Tquen sulsa wmidasa da sarwmuno ars,
rameTu dagicvnes Tquen yovlisagan Seginebisa da mwikulevanebisa, raÁTa
mogiyvannes Tquen CemTana sasZlosa mas zecisasa, sada igi ars siZÀ Cueni
iesu qristÀ qorwilsa mas da Suebasa saukunesa~ (53, gv. 81-82).
133
xolo lukianozi msajuls mimarTavs uflis sityvebiT, romliTac
ufalma
mouwoda
Tavis
mowafeebs
da
gaamxnevaT
mosalodneli
gansacdelis winaSe: `mefeTa da ÃelmwifeTa winaSe warsdgeT saxelisa
CemisaTÂs sawameblad maTa da yovelTa warmarTTa; da odes migcen Tquen,
nu hzrunavT, rasa ukue ityodiT, rameTu ara Tquen iyvneT metyuelni,
aramed suli igi mamisa TquenisaÁ, romeli ityodis Tquen mier~ (34, gv. 10).
8. wmindanebs mTeli sicxadiT aqvT gacnobierebuli mosalodneli
gansacdeli
mzadyofnas
da
miuxedavad
mowamebriv
amis
codnisa,
aRsasrulze
uflisa
isini
da
acxadeben
rwmenis
srul
erTgulebis
niSnad.
`boas wamebaSi~ wmindani `guls-idgina da surviel iyo sikudilsa
wamebisasa qristÀs saxelisaTÂs da mwrafl TÂsni igi Ãorcni micemad
satanjvelsa. rameTu rasa igi moawevdes mis zeda uRmrToni Wirsa da
iwroebasa, sixaruliT daiTmenda, raÁTamca Rirs iqmna igi wmidaTa Tana
martÂrTa
gÂrgÂnsa.
egreT
ganmzadebulad
dga
yovlisa
mis
Wirisa
daTmenad da moRuawebad~ (55, gv. 45).
elianosi ki Semdeg sityvebs ganucxadebs msajuls: `mtanje me, Ä
msajulo, da guemiTa SeniTa maziare me ufalsa RmerTsa Cemsa iesu
qristesa~ (56, gv. 34).
`lukianozis
wamebaSic~
wmindani
moswrafea
mowamebrivi
gzis:
`amisTÂs moswrafe var, raÁTa viRuawo vnebiTa guamisa CemisaÁTa da viqmne
me mkÂdr sasufevelsa caTasa; yav ukue aw romeli gnebavs, rameTu qristÀ
Semwe Cemda ars, da Seuracxvhyof satanjvelTa SenTa. rameTu man Tqua,
moZRuarman cxorebisaman, viTarmed nu geSinin maTgan, romelTa mowyÂdnen
Ãorcni Tquenni, xolo sulisa ver SemZlebel arian mowyuedad, aramed
misa geSinoden, romelsa ÃelmwifebaÁ aqus sulisa da ÃorcTa warwymedad
geheniasa Sina cecxlisasa~ (34, gv. 10-11).
amgvarive mzaobas mowamebrivi aRsasrulisaTvis acxadeben pansofi
aleqsandrieli da misi axladgaqristianebuli megobari likiniozi.
9.
wminda
moRvaweebi
ewevian
aqtiur
RvTismsaxurebas.
isini
gamudmebuli locviT, marxviT, cdunebaTa daZleviT sulierad awrToben
sakuTar Tavs. wmindanebi amas sCadian rogorc sapyrobileSi, aseve mis
gareT.
134
pansofi
aleqsandrielma,
rodesac
sapyrobilidan
gaTavisuflda,
`misca Tavi TÂsi w∼n pansofi pirvelsave Cueulebasa. marxvasa vity da
locvasa da gardareulsa mRÂZarebasa~ (57, gv. 56).
`elianosis wamebaSi~, rodesac daapatimres ajanyebulebi, elianosi
sakuTari surviliT Sevida sapyrobileSi, sadac SeuerTda patimrebs da
`aRiSurva man Suri saRmrToÁ da miiswrafa sapyrobiled da Sevida da
jda maT Soris; nugeSinis scemda da ganamtkicebda maT da aswavebda
sityuaTa RmrTisaTa da sarwmunoebasa~ (56, gv. 32). es pasaJi rogorRac
migvaxedebs cotne dadianis qmedebisaken.
xolo boa `ganeyena igi yovelTa saqmeTa amis soflisaTa da maradis
madlobasa, vedrebasa da locvasa Seswiravn RmrTisa~ (55, gv. 45).
10.
sazogadoebasTan
wmindanis
gamomSvidobebac
aris
erT-erTi
gavrcelebuli pasaJi `wamebaTa~ Janris agiografiul ZeglebSi. sulier
samwysosTan
maTi
gamomSvidobeba
atarebs
saocrad
sevdian
xasiaTs,
radganac wmindanebma ician mosalodneli gansacdelis Sesaxeb da isini
ukanasknelad mimarTaven da nugeSs scemen Tanamoazreebs.
`evgenias
wamebaSi~
wmindani
aseTi
sityvebiT
emSvidobeba
Tavis
sulier debs: `xolo amieriTgan nuRara hgonebT, viTarmca ixileT piri
Cemi Ãorcielad, aramed ipyarT saqmÀ Cemi da slvaÁ Cemi, viTarca sarkÀ,
Tquen Soris da hbaZevdiT Sursa amas Cemsa da moRuawebasa, viTar igi
viqceode Tquen Soris~. da viTarca daasrula wmidaman evgenia sityuaÁ
ese, hambors-uyves urTierTas, da iyo tirili didi da cremlovanebaÁ maT
Soris, da nugeSinis sca maT evgenia da ganamtkicna yovelni, da yves
locvaÁ da ganeSora maTgan~ (53, gv. 82).
11.
wmindanebi
samadlobels
mouvlina
wamebis
swiraven
mowamebrivi
win
ufals,
gza,
kidev
erTxel
radgan
ufalma
aRsasruli
missave
aRavlenen
locvas,
gamoarCia
saxelis
isini
da
sadideblad.
wmindanebi agreTve SesTxoven ufals sxva wamebulTa gverdiT maTTvis
saTanado adgilis miCenas.
`boas
mogvagonebs
wamebaSi~
epizods
wmindanis
`evstaTi
ukanaskneli
mcxeTelis
sityvebi
wamebidan~,
da
saTxovari
sadac
evstaTi
SesTxovs ufals misi Zvlebis mcxeTaSi dakrZalvas, raTa ar wabilwon
cxovelebma
da
frinvelebma
misi
cxedari.
boa
Semdegi
sityvebiT
135
mimarTavs ufals: `ufalo iesu qriste... sada ipoos nawili ZualTa
CemTaÁ, nu Seexebin maT suli boroti, mavnebeli kacTaÁ da pirutyuTaÁ.
gadideb Sen, ufalo, da gmadlob da gaqeb da gakurTxev, rameTu Rirsmyav
me sikudilsa amas wamebisasa saxelisa SenisaTÂs wmidisa, romelsa guli
miTqumida
siyrmiT
CemiTgan.
aw
ufalo
iesu
qriste,
Zeo
RmrTisa
cxovelisao, ismine Cemi, glaxakisa monisa SenisaÁ, da mommadle TxovaÁ
ese Cemi da miiTuale daTxevaÁ sisxlTa CemTaÁ. rameTu Sen xar mfarveli
Cemi da ÃelTa SenTa Sevhvedreb sulsa Cemsa~ (55, gv. 49).
TiTqmis
RmerTo
romelman
igives
Cemo...
SesTxovs
romlisa
momaniWe
me
ufals
momarT
wminda
lukianozic:
movivltode
moTminebaÁ
vidre
me
`Ä
siyrmiT
ufalo
CemiTgan,
aRsasruladmde...
sasoo
ganwirulTao, Seivedre suli Cemi mSÂdobiT da SehrTe igi monaTa SenTa
Tana
wmidaTa,
raÁTa
maTTana
Rirs
viqmne
sasufevelsa
caTasa
da
cxorebasa saukunesa~ (34, gv. 13).
xolo `wmidaman miqael... ganhfina zewari TÂsi da Tavyuanis sca
samgzis o∼lsa da mSÂdobaÁ dauteva ersa da evedreboda y∼lsa: SemmoseT
me sqemiTa CemiTa da warmgragneT zewarsa Cemsa da mimeciT moZRuarsa
Cemsa, r∼a man mimces miwasa~ (54, gv. 171).
12. `cxovrebaTa~ Janris agiografiuli nawarmoebebisagan gansxvavebiT
`wamebTa~
Janris
gardacvalebis,
naTargmn
agiogarfiul
dakrZalvis
da
glovis
TxzulebebSi
rituali
wamebulTa
aRiwereba
ufro
tragikul fonze. es tragizmi ki imaSi mdgomareobs, rom urwmunoTagan
mimdinareobda
qristianTa
devna-Seviwroeba.
aRwerilia
Tu
rogor
anadgurebdnen, wvavdnen da mimofantavdnen wmindanTa gvamis naSTebsac ki
mwameblebi, raTa SiSis zari daecaT sxva qristianebs Soris. amdenad,
martvilni aResrulebodnen ara bunebrivi sikvdiliT, wminda mamaTagan
gansxvavebiT, aramed tanjva-wamebiT.
`pansofi
aleqsandrielis
wamebis~
mixedviT
urwmuno
mTavrisagan
gagzavnilma kacma `aRudva Rame cecxli quabsa mas sada igi iyo netari
pansofi da sxuani igi Zmani. da egreT daiwunes w∼ni igi quabsa mas Sina
da Sehvedrnes sulni TÂsni ÃelTa o∼isaTa. da miRes gÂrgÂni wamebisaÁ.
ÃeliTa angelozTaÁTa: esreT aRasrula cx∼rebaÁ TÂsi sakÂrvelman da
136
didman pansofi~ (57, gv. 59) da morwmuneebma `warmoixunes nawilni igi
w∼Ta maT q∼s-mowameTani: da dasxnes adgilsa w∼sa galobiTa da qebiTa~
(57, gv. 59).
`evgenias
wamebaSi~
ki
`moavlina
mefeman
erTi
mÃedarTagani
da
warhkueTa Tavi misi. da movides naTesavni misni da wariRes guami wmidisa
evgeniaÁsi da dahkrZales gareSe qalaqsa... rameTu adgilsa mas daemarxnes
wmidasa evgenias mravalni mowameni~ (53, gv. 84).
aseve Tavis mokveTa brZana msajulma wminda miqaelis mimarT. da
wmindanmac `daiwera juari da moudrika Tavi maxÂlsa da sikudilsa
sacxorebelsa:. maSin meÃrmleman warhkueTa wmidaÁ igi Tavi misi da aRiRo
ÃeliTa TÂsiTa. tiroda da ambors uyofda: da y∼li eri tiroda~ (54, gv.
171). amis Semdeg gaimarTa dava qalaqis mcxovreblebsa da monazvnebs
Soris, Tu sad dakrZaluliyo miqaeli. dava gadawyda miqaelis cxedris
monazvnebze boZebiT. da monazvnebma miqaelis cxedriT `v∼a miiwines
lavrad. gamoegebnes mamani kereonebiTa da sacecxurebiTa da didiTa
pativiTa SemoiRes eklesiad galobiTa...
maSin aRasrules fsalmunebaÁ da y∼li ganwesebaÁ SesuenebulTaÁ da
dadves igi samarxosa martÂlTasa. mamaTa da mowameTa damwuarTasa~ (54,
gv. 172).
xolo rac Seexeba boas aRsasruls, `moiyvanes igi ganmzadebulsa mas
adgilsa. da daadgines wmidaÁ boa ferÃTa zeda misTa da garemoawyves
maT simravlÀ SeSisaÁ da aRudves cecxli Zlierad, vidremdis aRasrules
dawuvaÁ wmidisaÁ mis. xolo wmidaman boa daiwera saxÀ juarisaÁ yovelTa
asoTa
misTa
da
aRmouteva
suli
da
misca
ÃelTa
dambadebelisa
TÂsisaTa... da moiRo man gÂrgÂni didebisaÁ yovelTa Tana wmidaTa. da
Semdgomad dacxromisa cecxlisa mis da dawuvisa wmidisa mis Sekrbes
yovelni qristeaneni... da aRixunes nawilni igi wmidisa da netarisa
mowamisa boaÁsni da dahkrZalnes adgilsa mas, romelsa hrqÂan puramis, da
aRaSÀnes samartÂrÀ wmidaTa maT ZualTa misTa zeda~ (55, gv. 50).
13. agiografs aRafrTovanebs wamebulis namoqmedari da, amdenad,
avtorisagan wmindanis Rvawlis gandideba da xotbis Sesxma mniSvnelovan
adgils ikavebs `wamebaTa~ Janris naTargmn agiografiul TxzulebebSi.
137
Semdegi
sityvebiT
iwyebs
pansofi
aleqsandrielis
Semkobas
agiografi Txzulebis dasawyisSi: `Txrobad Tquenda mnebavs sayuarelno.
da uwyebad saqmesa da warmarTebasa kacisa amis RmrTiv-ganbrZnobilisasa.
pansufis
ukue
vityÂ
muSaksa
samarTlisasa.
da
saxesa
keTilisa
saTnoebisasa: r∼n igi miiRo gÂrgÂni mowamebisaÁ~ (57, gv. 48).
wminda elianoss ki avtori Semdegi epiTetebiT amkobs:
`axovani
moRuawe~, `damtkicebuli sarwmunoebasa zeda qristÀssa~.
14.
agiografiul
TxzulebebSi,
rogorc
cnobilia,
arcTu
mcire
adgili eTmoba agiografTa mier wmindanTaTvis bibliuri arqetipebis
daZebnas.
Cven
mravlad
bibliur
wignebSi
gvxvdeba
uZebnian
magaliTebi,
wmindanTa
saxeebs
rodesac
da
maT
agiografebi
namoqmedars
paralelebs. msgavs SemTxvevebs vawydebiT `wamebaTa~ Janris naTargmn
ZeglebSic, oRond SedarebiT mcire raodenobiT. sanimuSod moviyvanT
ramdenime
magaliTs:
`elianosis
wameba~:
`aRiRo
wmidaman
tÂrTi
igi
SeSisaÁ da aRidva igi mÃarTa TÂsTa zeda; da miemsgavsa igi qristesa,
ufalsa TÂssa, da nayofier yo suli TÂsi saRmrToÁTa nayofiTa~ (56, gv.
36).
daxrCobisgan saswaulebrivad gadarCenil evgeniaze ki agiografma
Semdegi sityvebi aTqmevina xalxs: `RmerTi ars evgeniaÁs Tana wyalTa maT
zeda, viTarca petrÀs Tana, da ara uteva igi danTqmad!~ (53, gv. 84).
xolo boam `keTilad slviTa misiTa gancxadebulad yvna saqmeni
misni,
gangebiTa
da
warmarTebiTa
sulieriTa,
da
emsgavseboda
igi
angelozTa srbiTa misiTa da kacobrivsa bunebasa sZlo~ (55, gv. 44-45).
138
*
wmindanTagan
agiografiul
magram
saswaulTa
TxzulebebSic
SeiZleba
iTqvas,
*
*
qmnadobas
eniWeba
rom
`wamebaTa~
erT-erTi
`wamebebSi~
Janris
umTavresi
yuradReba
naTargmn
datvirTva,
ufro
metad
aqcentirebulia wmindanTa martvilobaze. maTSi yuradReba imdenad aris
gamaxvilebuli martvilTa sulier simtkiceze da mowamebriv aRsasrulze,
rom
ukana
planze
gadadis
`cxovrebaTa~
JanrisaTvis
agrerigad
damaxasiaTebeli mniSvnelovani motivi saswauleTmoqmedebebisa.
SevecdebiT
Cvens
mier
ganxilul
`wamebaTa~
Janris
naTargmn
agiografiul TxzulebebSic saswaulTa saxeebis gamoyofas da sqematur
dajgufebas.
I.
saswaulebi,
romlebSic
aRwerilia
xilvebi
da
RvTaebrivi
gamocxadebebi.
1. xilvebi cxadSi:
a)
xilvaTa
jgufs
mivakuTvnebT
saswaulTa
iseT
gavrcelebul
formas, rogoricaa naTliT Semosili wmindanis xilva. wmindanebi ara
marto Tavad arian naTliT mosilni da gabrwyinebulni, aramed mimdebare
teritoriasac hfenen naTels. aseTi saswauli gvxvdeba `evgenias wamebaSi~.
evgenia, rodesac Seiyvanes `sapyrobilesa bnelsa da ubrZanes, raÁTa iyos
mun Sina aTdRÀ da ara uCuenon gemoÁ WamadisaÁ. xolo sapyrobilÀ igi
ganaTlda friad da Semdgomad gamoslvisa misisa darCa brwyinvalebaÁ
igi naTlisaÁ adgilsa mas~ (53, gv. 84).
b) xilva aqvT ara marto sasuliero pirebs, aramed Cveulebriv
mokvdavebsac. `evgenias wamebaSi~ gardacvlili wmindanis saflavTan myof
mtiral dedas `wmidaÁ evgenia gamoecxada mas mRÂZaresa SuvaRames oden,
da emosa samoseli oqroqsovili da Tavsa edga gÂrgÂni, da iyo mis Tana
simravlÀ qalwulTaÁ. da hrqua dedasa TÂssa: `mxiarul iyav da ixarebd,
139
dedao Cemo, rameTu ufalman Semiwynara me wmidaTa Tana... da amas raÁ
etyoda, gamoCnda nawili didebisaÁ, romeli ver SesaZlebel ars kacTagan
xilvad,
da
angelozni
ugalobdes
RmerTsa
ÃmiTa,
romeli
ver
SesaZlebel ars miTxrobad~ (53, gv. 84-85).
2. xilvebi Zilis dros:
ZilSi xilvebi aqvT rogorc sasuliero pirebs, aseve Cveulebriv
adamianebsac.
garkveul
maT
ecxadebaT
davalebebs.
uflis
magaliTad,
rCeulni,
morwmune
romelTaganac
qals,
romelic
iReben
ezoSi
dakrZalavs pativiT wminda lukianozis cxedris nawils, `meoresa Ramesa
gamoecxada mas wmidaÁ igi mowamÀ qristÀsi da hrqua: `me var lukios,
romeli aRsarebisaTÂs qristÀsisa friad vigueme qalaqsa Sina balbaqs,
aramed grwmenin da viTarca qristÀs-morwmunisa Tana iyavn nawili ege
asoTa CemTaÁ damarxul SenTana~ (34, gv. 14).
3. xilvebi gardacvalebisas:
a)
wmindanebs
sikvdilis
winac
aqvT
RvTaebrivi
gamocxadebebi,
rogorc xiluli, ise sityvieri saxiT. wminda boas sikvdilis win `esma
ÃmiT zeciT, romeli etyoda mas: `moved, boa, sarwmunoo da goniero
monao, da Seved sixarulsa uflisa Senisasa sasufevelsa caTasa, rameTu
momimadlebies yoveli, romeli iTxove, da ufroÁsica amissa migmadlo;
sadaca iTqumodis saxeli Seni da iyos nawili ZualTa SenTaÁ, ivltodes
muniT yoveli vnebaÁ kacTaÁ da pirutyuTaÁ~ (55, gv. 49).
II. saswaulebi, romlebSic aisaxeba zemoqmedeba adamianebze.
1. wmindaTagan ukeTurTa da urwmunoTa dasjis magaliTebs vawydebiT
`wamebaTa~ Janris naTargmn agiografiul nawarmoebebSic. ase, magaliTad,
wminda evgenia rodesac loculobda, `locvasa oden missa iyo ZrvaÁ didi
friad adgilsa mas da SeeSina yovelTa mun mdgomareTa da SeiZra
safuZveli sakerpoÁsa mis da daeca kerpiTurT da araraÁ daSTa adgilsa
mas, romeli ara Seimusra, garna adgilisa mis, sada igi dga wmidaÁ
140
evgenia. da iyo ese winaSe yovlisa mis erisa, romelni mosrul iyvnes,
raÁTa ixilon moRuawebaÁ mowamisa mis qristÀssaÁ~ (53, gv. 84).
2. wminda moRvaweTagan gavrcelebulia rogorc adamianTagan eSmakis
gansxma, aseve sxvadasxva arsebebad transformirebul eSmakTa gandevna
Tavisi sadgomidan. `pansofi aleqsandrielis wamebaSi~ aRwerilia, Tu
rogor
gaipo
zRude
sapyrobileSi
da
wminda
pansofisTan
da
likiniozTan `gamovida mier msgavsi raÁme dedakacisaÁ naqmnev xeneSi. r∼
iyo samoseli misi v∼a mwÂre. da kubasti misi v∼a tyavi veSapisaÁ. da feri
misi v∼a vecxlisaÁ. da T∼lni misni v∼a cecxlni. piri misa Sav. v∼a
melani. da Tmani Tavisa misisani iyvnes v∼a guelni. Sublsa missa iyvnes
rqani v∼a verZisani. da zurgsa z∼a missa iyvnes frTeni. da Ãamlad esxnes
mas nakuercxalni cecxlisani. enaÁ misi Sav da geslian v∼a aspitisaÁ~ (57,
gv. 55), romelic rqiT Seipyres wmida moRvaweebma da rodesac ganizraxes
misi mokvla, `eSmaki igi evedreboda sakÂrvelsa pansofis. da etyoda.
gaficeb
Sen
Tavsa
ukudavisasa
nu
ganmxeTq
me.
da
uk∼Tu
ganmiteo.
aRviaro y∼i raÁ igi vizrxe me. r∼ moved cTunebad magaTda da SeSinebad
da amisTÂs xati ese Sevimose~ (57, gv. 55). pansofimac mosTxova eSmaks, rom
ar evno maTTvis da ise gandevna.
3.
wmindanTagan
ama
Tu
im
movlenis
winaswarmetyveleba
damaxasiaTebelia agreTve `martvilobebisTvisac~. martvilebs uflisagan
euwyebaT TavianTi mowamebrivi aRsasrulis Sesaxeb. aq SeiZleba movixmoT
pasaJi `evgenias wamebidan~, rodesac `SeemTxÂa wmidaÁ evgenia basilias da
hrqua mas viTarmed `ufalman gamomicxada me SenTÂs, rameTu qalwulebisa
da moRuawebisa SenisaTÂs gelis Sen gÂrgÂni~. xolo basilia hrqua
wmidasa evgenias: `da meca qristeman marwmuna SenTÂs, viTarmed miiRo
gÂrgÂni mowamebisaÁ orwilad: erTi gÂrgÂni Ruawlisa misTÂs, romeli
iRuawe aleqsandrias, xolo meorÀ daTxevisaTÂs sisxlTa SenTaÁsa~ (53,
gv. 81).
141
III. saswaulebi, romlebSic asaxulia wmindanis Caurevlad uflisagan
movlenili saswaulebi.
1. `wamebaTa~ Janris naTargmn agiografiul TxzulebebSi vawydebiT
SemTxvevebs,
uflisagan
romlebSic
movlenili
aRwerilia
RvTaebrivi
ukeTurebasa
risxva.
da
`evgenias
urwmunoebaze
wamebaSi~
aseTi
RvTaebrivi risxva gadmovida warmarTTa kerpze: rodesac `abratis da
iakinTos Seipyres da miiyvanes sakerpod, raÁTa uzoron kerpsa zevss.
xolo maT ganipyrnes Ãelni TÂsni RmrTisa mimarT da ilocvides. da
viTarca aRasrules locvaÁ maTi, meyseulad daeca kerpi igi ferÃTa Tana
maTTa, romlisaTÂs aiZulebdes zorvasa, da iqmna igi viTarca mtueri~ (53,
gv. 83).
xolo `elianosis wamebaSi~, rodesac elianoss gamoutanes ganaCeni,
wmindanma SesTxova ufals, rom `gamoaCine, ufalo, Cemzeda Zali Seni da
WeSmaritebaÁ. momec me, RmerTo, winaaRdgomaÁ msajulsa amas uSjulosa
da ersa missa ukeTursa, raÁTa ara Tquan: sada ukue ars RmerTi igi misi~.
maSin gamouCnda mas angelozi uflisaÁ da ali igi cecxlisaÁ daSrita
da Zali mtarvalTaÁ maT dahÃsna, da daecnes igini queyanasa zeda,
viTarca
mkudarni,
da
krulebani
igi
sakrvelTa
misTani
cecxliTa
dawunes da ganiÃsnnes wmidisa misgan~ (56, gv. 35).
2. aris saswaulebi, romlebSic warmoCenilia wminda moRvaweebze
uflisagan movlenili Tanadgoma da Sewevna gansacdelis Jams sxvadasxva
saxiT. magaliTad, `miqaelis wamebaSi~, rodesac amir-mumlma miqaelis
Sesaxeb
brZana
SiSveli
fexiT
gaRvivebul
nakverCxalze
dayeneba,
wmindanma iloca da `cecxli igi molendeboda. da wmidasa mas araÁ
evneboda~
(54,
gv.
170).
xolo
amir-mumlma,
rodesac
brZana
`moRebaÁ
moTxisa rkinisaÁ daklitulisaÁ. da daswavlulisaÁ. da brZana ganRebaÁ
da aRmaRebaÁ SivSagisa mcirisaÁ dabeWdulisaÁ: r∼lsa iyo werili wamali
Sesasumeli wamsa makudinebeli r∼lisaÁ ars saxeli samsalaÁ... brZana
moRebaÁ WurWelisaÁ. dasxmaÁ Tafl-wylisaÁ. da CarTvaÁ wamlisaÁ. da
micemaÁ monazonisaÁ... maSin monazonman aRimaRla ÃmaÁ da Tqua: mrwams
mamaÁ: ZÀ da suli wmidaÁ. da daswera juari saufloÁ da ara SeeSina
Sesua da ZaliTa R∼Tisa C∼nisa... araÁ evno~ (54, gv. 170-171).
142
xolo
ufals
sapyrobileSi
SesTxova
gardamoÃda
ganikurna
daxmareba
angelozi
guami
mimavalma
da
uflisaÁ
misi
nawamebma
`viTarca
zeciT
guemulebisagan.
da
da
lukianozma
iloca
aRasrula
locvaÁ
Seaxo
da
hrqua
mas
mas:
da
ese,
munquesve
`mÃne
iyav
da
ganZlierdi, rameTu me SenTana var, ityÂs ufali~ (34, gv. 11).
IV. saswaulebi, romlebSic Cans zegavlena micvalebulTa samyaroze.
1. saflavTa da wmida nawilTa saswaulebi:
a)
`wamebaTa
iSviaTad
Janris
moipoveba
naTargmn
saswaulebi,
agiografiul
romlebSic
ZeglebSic
aRwerilia
arcTu
gardacvlil
martvilTagan avadmyofTa gankurneba, adamianTagan eSmakebis gansxma da
ukeTurTa dasja. es saswaulebi ki xorcieldeba wmindanTa saflavze an
wminda nawilebze xelis SexebiT.
gardacvlili wmindanisagan sneulTa gankurnebaze magaliTi mogvyavs
`miqaelis wamebidan~. wamebuli wmindanis cxedari, rodesac miasvenes
eklesiaSi, `iyo lavrasa Sina ZmaÁ uZluri. saxeliT Tevdore. samisa
wlisa
quemdebare.
da
v∼a
esma
mas...
mouRebia
qalaqiT
wamebuli.
evedreboda r∼a Caiyvanon eklesiad. r∼a ixilos w∼Á igi r∼ megobari iyo
misi da aravin usmina: maSin aRimaRla ÃmaÁ tirilisaÁ da etyoda: Ä Zmao
miqael. nu daiviwyeb megobarsa. ukueTu gaqus madli w∼e q∼a Rirs-myav me
Sensa naxvasa da munquesve aRdga da ganZlierda: da STavidoda eklesiad~
(54, gv. 172).
aseve ganikurnen pansofi aleqsandrielis saflavTan sneulni da
ganidevnen
eSmakebi:
`uricxuni
sneulni
ganikurnebian
da
eSmakni
idevnebian~ (57, gv. 59).
xolo gardacvlil wmindaTagan ukeTurTa dasjaze metyvelebs erTi
magaliTi `lukianozis wamebidan~. wamebul lukianozs, rodesac aTlidnen
sxeulis nawilebs, am process SeuerTda erTi meaqleme. Tavis maxviliT
manac iwyo `gamoRebad ÃeliTa TÂsiTa SinaganTa asoTa ubiwoÁsa mis
msxuerplisaTa coxnad kbiliTa. mas Jamsa meysa Sina miiRo man misagebeli,
msgavsi saqmeTa misTaÁ, rameTu munquesve warmoscÂves Tualni mas da
143
yovelTa
aqlemTa
misTa,
daisxnes
queyanasa
zeda,
viTarca
maxÂliTa
aRmoÃdnilni, da daSTes igini brmad. da viTarca ixiles ese uRmrToTa maT,
daukÂrda friad sakÂrvelebisa misTÂs, romeli iqmna meaqlemesa zeda. maSin
erTman maTganman moibna aqlemni igi da meaqlemÀ da Sehyvanda qalaqad. da
viTarca miiwia karTa qalaqisaTa, daeca meaqlemÀ igi da sulni warhÃdes
saqebelad da sadideblad RmrTisa da saÃseneblad wmidisa mis mowamisa,
romelTa ixiles igi~ (34, gv. 13-14).
b)
wmindanis
cxedarTan
dakavSirebuli
saswaulebi,
Cveni
azriT,
saintereso SemTxvevas warmoadgens agiografiul TxzulebebSi. zogierTi
micvalebuli wmindani irgvliv sasiamovno surnelovan garemos qmnis, zogis
cxedaric
uxrwnelad
inaxeba,
xolo
`elianosis
wamebaSi~
vawydebiT
saswauls, romlis mixedviT wmindanis gvami ara Tu iwveba wamebis dros,
aramed oqros msgavsad ganbrwyindeba: `guami misi patiosani ara daiwua,
arca daiÃsna sityÂsa misebr msajulisa, aramed gamoiÃurva da ufroÁs
oqroÁsa ganwmdna da gamogÂCnda Cuen, yovelTa monaTa qristÀsTa~ (56, gv.
37).
2.
aris
saswaulebi,
romlebSic
gardacvlili
wmindanis
nebiT
aResruleba adamiani an cxoveli. sanimuSod mogvyavs pasaJi `miqaelis
wamebidan~: miqaeli, rodesac aResrula `moZRuari misi mtirali TualiTa.
mglovarÀ guliTa. da moxaruli suliTa. mowafesa TÂssa da mowamesa
qristÀssa esrÀT etyoda: ukueTu gaqus kadnierebaÁ qristÀs Tana dResa
meSÂdesa warmiyvane me Sen Tana: da dResa meSÂdesa davhmarxeT moZRuari
mowafisa Tana~ (54, gv. 172).
amrigad, winamdebare TavSi `wamebaTa~ Janris naTargmni agiografiuli
Txzulebebis mimoxilviT, maT Soris siuJetur-kompoziciuri TvalTaxedviT
msgavsi Tu ganmasxvavebeli niSnebis dadgeniT, iyo kidev erTi cda naSromSi
dasmuli problematikis ufro farTo WrilSi garkvevisa da am mxriv
originalur
da
naTargmn
agiogarfiul
TxzulebaTa
erTmaneTTan
SedarebiTi meTodiT kvlevis saqmeSi saTanado daskvnebis gamotanisa.
da
kidev:
am
monakveTSi
mkvlevarTa
mosazrebaTa
gveCvenebina
sakuTari
Segnebulad
moxmobas
TvalTaxedva
Tavi
mxolodRa
sakiTxisa
avarideT
im
sxvadasxva
mosazrebiT,
agiografiuli
rom
Zeglebis
monacemebTa mixedviT.
144
daskvna
amgvarad, Cveni sadisertacio Temis mizans warmoadgenda siuJeturkompoziciuri
TvalsazrisiT
gangvexila
`cxovrebaTa”
da
`wamebaTa~
Janris qarTuli originaluri da naTargmni agiografiuli nawarmoebebi,
warmogveCina agiografiisaTvis damaxasiaTebeli Sablonuri elementebi,
modelebi da dagvelagebina isini garkveuli sqemebis mixedviT.
pirvel TavSi ganvixileT `cxovrebaTa~ Janris Semdegi qarTuli
agiografiuli
Txzulebebi:
`grigol
xanZTelis
cxovreba”,
`iovane
zedaznelis cxovreba~, `serapion zarzmelis cxovreba~, `iovanesa da
efTvime aTonelebis cxovreba~, `ilarion qarTvelis cxovreba~, `Siosa da
evagres cxovreba~, da `daviT garejelis cxovreba~.
aRniSnul masalaze dakvirvebis Sedegad gamoikveTa Semdegi saerTo
siuJetur-kompoziciuri elementebi, sqemebi:
1) avtoris mier nawarmoebis dasawyisSi an boloSi Txzulebis
Seqmnis drois aRniSvna, wminda moRvawis gardacvalebis daTariReba da
zogierT SemTxvevaSi, agiografis vinaobis dakonkreteba.
2) agiografis Tavmdablobis gamoxatuleba wmindanis cxovrebis
aRwerisas.
3)
agiografis
mier
mkiTxvelis
darwmuneba
Tavisi
naambobis
WeSmaritebaSi.
4) wmindanis gamorCeuloba bavSvobaSi:
a) wmindanis warmomavloba;
b) wmindanis garegnoba;
g) wmindanis swavlisadmi midrekileba;
d) wmindanis religiuroba;
e) uflisagan wmindanis gamorCeuloba;
5)
wmindanisagan
xorcieli
didebis
uaryofa
da
ganmartoebis
survili.
6) wmindans, miuxedavad ganmartoebisa, Tan axlavs sulieri Zma.
7)
wmindanisagan
uflis
siyvarulisaTvis
yovelgvari
asketuri
yofis atana da sulieri Rwva.
145
8) wmindani SedarebiT maRal ierarqiul dones an ar Tanxmdeba, an
Tanxmdeba didi Txovnis Semdeg.
9) uflisagan wmindanze dakisrebuli sulieri misia.
10) wmindanis suliwmindis winamZRolobiT mgzavroba.
11) mcirewlovani yrmebis wmindanTagan damowafeba.
12)
wmindani
Semoikrebs
sulier
saZmos,
romelic
TandaTan
farTovdeba, maTTan erTad aSenebs da ganaaxlebs eklesia-monastrebs da
Tavadve adgens monastris wesdebas.
13)
wmindanis
mimarT
sulieri
Zmebis,
mowafeebis
morCilebis
gamoxatuleba.
14)
wminda
mamebi
sazrdos
miRebisas
xSirad
msjeloben
xolme
saRvTismetyvelo sakiTxebze da Rameebs aTeneben am sulier saubrebSi.
15) wmindanis Tavmdablobis warmoCena.
16) wmindans ar surs saswaulTa gaxmianeba, magram saswauli mainc
ar imaleba.
17) saxelis moxveWis Semdeg wmindanTan sasuliero da saero pirTa
misvla da kurTxevis Txovna.
18) wminda mamaTa Soris arsebuli sulieri megobroba.
19) sasuliero da saero pirebs Soris arsebuli urTierTobis
warmoCena;
saero
pirebisagan
materialuri
mxardaWera
sasuliero
pirebze, sanacvlod ki – sulier mamaTagan kurTxevis micema da locvebSi
maTi moxsenieba.
20) wmindanisa da misi mowafeebis tiriliT urTierTgamomSvidobeba
adgilsamyofelis Secvlis an aRsasrulis dros.
21) wmindanis sikvdilis win mowafeebisagan monaxuleba da mis mier
mowafeTa dalocva da kurTxeva.
22) wmindanis gardacvalebis, dakrZalvisa da glovis rituali.
23) wmindani ikrZaleba mis mier aSenebul eklesiaSi an ganmartoebis
adgilas gamoqvabulSi.
24) agiografisagan wmindanze xotbis Sesxma.
25)
wmindanis
Sedareba
bibliur
personaJebTan
da
sxva
wminda
mamebTan.
26) TxzulebebSi geografiuli aRweriloba.
146
ramdenadac
saswaulTmoqmedebebs
`cxovrebaTa~
da
`wamebaTa~
dasaxelebul
TxzulebebSi
Janris
mniSvnelovani
adgili
nawarmoebebSi,
mogvexdina
saswaulTa
Cven
eTmoba
SevecadeT
klasificireba
da
davajgufeT isini saTanado tipis mixedviT. esenia:
I. xilvebi da RvTaebrivi gamocxadebebi:
1) xilvebi cxadSi:
a) xilva im adgilisa, sadac unda aSendes eklesia;
b)
wmindanTa
saswaulebrivi
gamoCena
da
misi
naTlis
svetiT
Semosva;
2) xilvebi Zilis dros:
a)
erTi
da
igive
xilva
ramdenime
sasuliero
moRvawisa
erTdroulad;
3) xilvebi gardacvalebisas:
a) wmindans micvalebis Jams aqvs xilva;
b)
sxva
sasuliero
pirTa
xilva
romelime
wminda
mamis
gardacvalebisas;
II. zemoqmedeba adamianze:
1) urwmunoTa da ukeTurTa saswaulebrivi dasja;
2) sneulTa gankurneba;
3) adamianTagan eSmakeulis gaZeveba;
4)
wminda
mamebs
aqvT
winaswarmetyvelebisa
da
dafarulTa
cnobis unari;
5)
wminda
moRvaweTagan
saswaulis
moxdena,
miuxedavad
maTi
aryofnisa saswaulis ganxorcielebis adgilas;
III. zegavlena micvalebulTa samyaroze:
1) saflavTa da wminda nawilTa saswaulebi:
a) wmindanis sikvdilis Semdeg adamianTa gankurneba da adamianTagan
eSmakebis gaZeveba;
b) micvalebuli wmindanisagan surnelovani garemos Seqmna;
2) cocxali wmindanis zemoqmedeba micvalebulebze;
3) adamianis saswaulebrivi dasja wmindanisagan da sxva sasuliero
pirisagan erTdroulad;
4) wmindanis locvis Sedegad boroti Zalis damarcxeba, mokvdineba;
147
5) wminda mamisagan adamianis an cxovelis mkvdreTiT aRdgena;
IV. zemoqmedeba materialur samyaroze:
1) wmindanis Zalis hiperbolozacia;
2) wmindanisagan stiqionTa marTva-damorCileba;
3) bunebrivi da fizikuri movlenebis TvisebaTa Secvla;
4) wminda mamaTagan nivTierebaTa da saganTa bunebis Secvla;
5) sakvebis gamravleba da wyaros aRmoceneba;
6) wmindanisa da cxovelTa samyaros urTierToba;
rac Seexeba meore Tavs, masSi mimovixileT `cxovrebaTa~ Janris
qarTulad naTargmni Semdegi agiografiuli nawarmoebebi: antoni didis,
Tevdosi didis, efrem asuris, saba ganwmendilisa da iovane oqropiris
`cxovrebebi~.
dasaxelebuli
erTmaneTisTvis
masalis
Sedarebis
damaxasiaTebeli
safuZvelze
Semdegi
gamovlinda
siuJetur-kompoziciuri
modelebi:
1) agiografis mier Txzulebis Seqmnis drois aRniSvna, wmindanis
gardacvalebis daTariReba da zogierT SemTxvevaSi avtoris vinaobis
dadgena.
2)
agiografisgan
Tavmdablobis
gamoCena
wmindanis
moRvaweobis
asaxvis dros.
3) agiografisgan moxmoba im wyarosi, romelze dayrdnobiTac xdeba
`cxovrebis~ aRwera.
4) wmindanis gamorCeuloba siymawvileSi:
a) wminda moRvawis warmomavloba;
b) garegnuli monacemebis aRwera;
g) gansakuTrebuli damokidebuleba swavlisadmi;
d) wmindanis Rrma rwmena uflisadmi;
e) wmindani xeldasmulia uflisagan;
5)
wmindanisagan
xorcieli
fufunebis
uaryofa
da
swrafva
martoobisaken.
6) ganmartoebis survilis miuxedavad, wmindans megzurobas uwevs an
masTan binas idebs sulieri Zma.
148
7)
wmindanis
sulieri
wrTvna
da
moRvaweoba
uflis
siyvarulisaTvis.
8)
wminda
moRvawe
uaryofiTad
aris
ganwyobili
maRal
Tanamdebobriv safexurze asvlis, magram zogjer Tanxmdeba kidec didi
Txovnis Sedegad.
9) wmindanze uflisagan dakisrebuli misia.
10) wmindanis uflis winamZRolobiT svla.
11) wmindanisgan mcirewlovani yrmebis aRsazrdelad ayvana.
12)
miuxedavad
gandegilobisa,
wmindani
ikrebs
sulier
Tanamoazreebs, romelTa ricxvi TandaTan izrdeba da isini erTad ageben
eklesiebs, senakebs. wmindani agreTve awesebs eklesiis wesdebas.
13) sulieri Svilebis morCileba wmindanisadmi.
14) wminda mamaTa sulieri saubrebi da msjelobebi sazrdos miRebis
dros.
15) wmindans axasiaTebs Tavmdabloba.
16) wmindans ar surs Tavisi Rvawlis warmoCena, magram uflis nebiT
yvelaferi mainc gacxaddeba.
17) saxelis gandidebis Semdeg wmindanisken moiswrafis saero da
sasuliero pirebi da iTxoven kurTxevas.
18) sasuliero da saero pirTa urTierTdamokidebulebis asaxva;
saero pirebi materialurad exmarebian sasuliero pirebs eklesiebis,
saavadmyofoebisa da glaxakTa TavSesafari adgilebis mSeneblobis dros,
sanacvlod ki iTxoven kurTxevas.
19) wminda mamaTa da sulieri saZmos mwuxarebiTa da tiriliT
urTierTgamomSvidobeba
adgilmdebareobis
Secvlis
dros
an
kidev
wminda
mamis
gardacvalebis win.
20)
sulieri
Svilebisgan
gardacvalebis
win
monaxuleba da misgan locva-kurTxevis miReba.
21)
wminda
mamaTa
wminda
mamebi
gardacvalebis,
dasaflaveebisa
da
glovis
rituali.
22)
ikrZalebian
TavianTi
moRvaweobis
adgilas,
eklesiaSi, an sruliad ucxo adgilas.
23) agiografisgan wmindanis qeba-didebiT Semkoba.
149
24) agiografisagan wmindanis Sedareba bibliur winaparTan.
25) bunebis aRweriloba.
saswaulTmoqmedebebi,
rogorc
erT-erTi
farTod
gavrcelebuli
motivi agiografiul TxzulebebSi, farTo speqtriT aris warmodgenili
`cxovrebaTa~ Janris dasaxelebul naTargmn agiogarfiul nawarmoebebSi.
saTanado ganxilvis Sedegad isini Sinaarsobrivad dajgufda Semdegi
tipis mixedviT:
I. xilvebi da RvTaebrivi gamocxadebebi:
1) xilvebi cxadSi:
a) wminda mamebs aqvT Cveneba im adgilisa, sadac unda aigos eklesia;
b) wminda mamaTa saswaulebrivi gamoCena sazogadoebaSi da maTi
naTliT Semosva;
g) uflis gamocxadeba wmindanze ara xiluli, aramed sityvieri
formiT;
d) RvTaebrivi saswaulebrivi Cvenebebi;
e) or sxvadasxva pirovnebaze erTroulad movlenili xilva erTsa
da imave sakiTxze;
v) mistikuri saswaulebi;
2) xilvebi Zilis dros:
a)
Zilis
dros
ramdenime
pirovnebaze
erTdrouli
gamocxadeba
wmindanisa erTsa da igive davalebaze;
3) xilvebi gardacvalebisas:
a) TavianTi aRsasrulis dros wminda mamebs aqvT xilva;
b) wminda mamaTa Cveneba sxva sasuliero pirTa gardacvalebis dros;
II. zemoqmedeba adamianze:
1) borotTa da urwmunoTa saswaulebrivi dasja;
2) wmindanTagan avadmyofTa gankurneba;
3) adamianTagan eSmakiseuli Zalebis gandevna;
4) winaswarmetyvelebisa da saidumloTa Secnobis unari;
5) wmindanis dauswreblad saswaulis moxdena;
III. wmindanis Caurevlad uflisagan movlenili saswaulebi:
1) uflisagan risxvis saxiT movlenili stiqiuri ubedurebebi;
150
2) uflisagan ukeTur adamianebze movlenili RvTaebrivi risxva;
3) wminda mamebze uflisagan movlenili mxardaWera;
IV. zemoqmedeba micvalebulTa samyaroze:
1) saflavTa da wminda nawilTa saswaulebi:
a) wmindanis gardacvalebis Semdeg wminda nawilTa xelis SexebiT
adamianTa gankurneba da maTgan eSmakTa gansxma;
b) gardacvlili wmindanis cxedris gauxrwnelad Senaxva;
g) gardacvlil wmindanTagan adamianTa da cxovelTa sikvdilisagan
gadarCena;
2) wmindanisagan adamianis mkvdreTiT aRdgena;
3)
gardacvlil
wmindanTagan
cocxal
adamianebze
winaswarmetyveleba;
V. zemoqmedeba materialur samyaroze:
1) wmindanis Zalis hiperbolizeba;
2) wminda mamaTagan bunebrivi movlenebis marTva-damorCileba;
3) wminda moRvaweTagan stiqionTa bunebis Secvla;
4) nivTierebisa da sagnis bunebis Secvla;
5) wyaros gaCena da sakvebis gamravleba;
6) wminda mamaTa urTierToba cxovelTa samyarosTan.
mesame TavSi Cven erTmaneTs SevadareT Tanamedrove qarTul enaze
gadmoTargmnili `cxovrebaTa~ Janris ori agiografiuli Zegli `ioane
damaskelis
da
kozman
cxovrebebi~.
ganxilvis
ierusalimelisa~
Sedegad
gamoikveTa
da
`wminda
orive
paxomiosis
nawarmoebisaTvis
damaxasiaTebeli Semdegi siuJetur-kompoziciuri elementebi: Txzulebis
daweris drois dakonkreteba; agiografTa Tavmdabloba da maT mier
damowmeba
im
wyarosi,
romelze
dayrdnobiTac
xdeba
wmindanTa
cxovrebebis aRwera; wmindanTa socialuri da erovnuli warmomavloba,
maTi
siyrmiseuli
midrekilebebi,
uflisagan
gamorCeuloba.
agreTve,
naCvenebia wmindanTagan xorcieli didebis uaryofa, maTze uflisagan
dakisrebuli
sulieri
misia
TxzulebebSi
SeimCneva
wminda
da
saerTod
moRvaweTagan
sulieri
sxva
pirTa
Rwvis
gza.
damowafebis,
sulier TanamoazreTa Semokrebis da, miuxedavad Tavmdablobisa, maTi
151
saqmianobis sazogadoebaSi gacxadebis mcdeloba. warmodgenilia aseve
wmindanTa gardacvalebis, dakrZalvisa da glovis rituali, avtorTagan
wmindanze xotbis Sesxma da bibliur winaparTan Sedareba. amavdroulad
ganxilulia wmindanTagan Cadenili saswaulebi da dalagebulia isini
SeZlebisdagvarad garkveuli sqemebis mixedviT.
pirvel, meore da mesame TavebSi ganxilulma masalam kidev erTxel
dagvarwmuna, rom agiografiuli literaturis Camoyalibebisas arsebobda
garkveuli siuJetur-kompoziciuri sqemebi, motivebi, romelTa gamoyenebac
gaxda aucilebeli yvela eris qristianul mwerlobaSi. kvlevis Sedegebma
cxadyo,
rom
arsebobs
bevri
saerTo
motivi
qarTul
da
naTargmn
agiografias Soris. SevecdebiT warmovaCinoT maTi msgavseba-gansxvavebani.
gasaTvaliswinebelia
is,
rom
mesame
TavSi
Semcirebuli
saxiT
warmodgenili siuJetur-kompoziciuri motivebi, gamowveuli unda iyos
redaqciuli xarvezebidan gamomdinare.
TxzulebebSi erTnairad aris aRwerili nawarmoebis Seqmnisa da
wmindanis aRsasrulis daTariReba; agiografTa Tavmdabloba da maT mier
damowmeba im wyarosi, romelze dayrdnobiTac xdeba wmindanTa cxovrebis
aRwera; wmindanis gamorCeuloba bavSvobaSi warmomavlobis, garegnobis,
swavlisadmi midrekilebis, religiurobisa Tu uflisgan xeldasmulobis
mxriv. agreTve naCvenebia wmindanTagan xorcieli didebis uaryofa da
ganmartoeba, magram, miuxedavad ganmartoebisa, sulieri Zmis Tanxleba.
erTmaneTis msgavsad aris aRwerili wmindanis mgzavroba suliwmindis
winamZRolobiT, masze uflisgan dakisrebuli sulieri misia da saerTod,
wmindanis sulieri Rwvis gza. TxzulebebSi SeimCneva wminda moRvaweTagan
sxva pirTa damowafebis, sulier TanamoazreTa Semokrebisa da eklesiamonastrebis
aSeneba-ganaxlebis
faqtebi.
agiografTagan
warmoCenilia
wminda moRvaweTa Tavmdabloba, sulieri Svilebis morCileba mis mimarT
da,
miuxedavad
wmindanTa
winaaRmdegobisa,
maTi
saqmianobis
sazogadoebaSi gacxadeba.
marTalia,
`iovane
damaskelis
da
kozman
ierusalimelisa~
da
`wminda paxomiosis cxovrebebSi~ Cven ver vxvdebiT, magram qarTul da
sxva tipis naTargmn agiografiul TxzulebebSi friad gavrcelebuli
motivia wmindanis mier yovelgvar dawinaurebaze uaris Tqma, magram
152
zogierT SemTxvevaSi maTi daTanxmeba am winadadebaze; sakvebis miRebisas
saRvTismetyvelo
tiriliT
sakiTxebze
msjeloba
urTierTgamomSvidobeba
da
wmindanisa
adgilsamyofelis
da
mowafeebis
Secvlisa
Tu
aRsasrulis dros.
Cveni
azriT,
saintereso
SemTxvevas
warmoadgens
dasaxelebul
qarTul agiografiul ZeglebSi wminda mamaTa Soris arsebuli sulieri
megobroba, romelsac ver vxvdebiT naTargmn agiografiul TxzulebebSi.
samive TavSi erTnairad aris warmodgenili sasuliero da saero pirTa
urTierToba, wmindanis saxelis moxveWis Semdeg an gardacvalebis win
masTan saero da sasuliero pirebis misvla, maTi dalocva wmindanis
mier. miuxedavad imisa, rom pirvel da meore TavSi garkveuli adgili
eTmoba
sikvdilis
win
wmindanis
mowafeebisgan
monaxulebas
da
maT
locva-kurTxevas, wmindanTa dakrZalvas maT mier agebul eklesiebSi an
ganmartoebis adgilas da agreTve geografiul aRwerilobas, mesame TavSi
aseT epizodebs ver vxvdebiT. yvela agiografiul TxzulebaSi farTod
aris warmodgenili wmindanis gardacvalebis, dakrZalvisa da glovis
rituali, agiografTagan wmindanze xotbis Sesxma da bibliur winaparTan
maTi Sedareba.
samive TavSi warmodgenilia saswaulTmoqmedebaTa farTo speqtri.
maTi umetesoba bibliur, tipur saswaulebs mogvagonebs, magram vawydebiT
agreTve saswaulTa originalur SemTxvevebsac. SevecdebiT gamovavlinoT
maTi msgavseba-gansxvavebani:
qarTul
da
gamocxadebebSi
naTargmn
agiografiaSi
gamoiyofa
gardacvalebisas.
Tavis
xilvebi
mxriv,
xilvebsa
da
cxadSi,
Zilis
xilvis
jgufSi,
cxadSi
RvTaebriv
dros
da
qarTul
da
naTargmn agiografiaSi friad gavrcelebulia wmindanis saswaulebrivi
gamoCenisa da eklesiis asagebi adgilis Cvenebis epizodebi; uflisagan
wmindanze
ara
saswaulebriv
xilul,
Cvenebebs,
Txzulebebisagan
aramed
sityvier
gamocxadebas
dasaxelebuli
gansxvavebiT,
vxvdebiT
qarTuli
naTargmn
da
RvTaebriv
agiografiuli
agiografiul
TxzulebebSi. originalur saswauls vxvdebiT mxolod da mxolod meore
TavSi
warmodgenil
naTargmn
agiografiul
TxzulebebSi.
esenia
or
153
sxvadasxva pirovnebaze erTdroulad movlenili xilva erTsa da imave
sakiTxze da mistikuri saswaulebi.
Zilis dros xilvebSi, pirvel da meore TavSi Cven gamovyaviT
tipobrivi saswauli, romelSic erTnairi gamocxadeba aqvT erTdroulad
ramdenime pirovnebas. mesame TavSi, marTalia, ver vxvdebiT, magram pirvel
da meore TavSi Zalzed gavrcelebulia saswauli, romelSic asaxulia
gardacvalebis win wmindanTa Cveneba da sxva pirTa xilva romelime
wminda mamis gardacvalebisas.
meore
did
saswaulTa
qarTul
jgufSi
saxeebi,
da
gaerTianebulia
romelTa
naTargmn
adamianze
umravlesoba
agiografiaSi.
esenia:
zemoqmedebis
farTod
gavrcelebulia
ukeTurTa
saswaulebrivi
dasja wmindanTagan, adamianTagan eSmakiseuli Zalebis gandevna, wmindanTa
winaswarmetyvelebis
dauswreblad
da
unari,
sneulTa
wmindanisgan
gankurneba,
saswaulis
Tumca
am
moxdena
ukanaskneli
maT
tipis
saswauls ver vxvdebiT `iovane damaskelis da kozman ierusalimelisa~ da
`wminda paxomiosis cxovrebebSi~.
mesame
jgufSi
movlenil
RvTisgan
Tavmoyril
saswaulTa
tipebs,
movlenili
wmindanis
Caurevlad
rogorebicaa,
mxardaWera,
borot
uflisagan
magaliTad,
wmindanze
adamianebze
movlenili
RvTaebrivi risxva da uflisgan risxvis saxiT movlenili stiqiuri
ubedurebebi, marTalia, saerTod ver vxvdebiT Cvens mier ganxilul
qarTul
agiografiul
TxzulebebSi,
magram
mravali
aseTi
saswauli
moipoveba naTargmn agiografiaSi, Tumca `iovane damaskelis da kozman
ierusalimelisa~
da
`wminda
paxomiosis
cxovrebebSi~
ver
vxvdebiT
uflisgan risxvis saxiT movlenili stiqiuri ubedurebis magaliTs.
meoTxe
jgufSi
aRwerilia
micvalebulTa
samyarosTan
dakavSirebuli saswaulebi. saflavTa da wminda nawilTa saswaulebSi
gaerTianebuli
iseTi
tipebi,
rogorebicaa,
magaliTad
gardacvlili
wmindanis mier adamianTa gankurneba an eSmakis gaZeveba da agreTve
gardacvlili
uxrwnelad
wmindanis
Senaxva,
mier
metad
surnelovani
gavrcelebuli
garemos
Seqmna
SemTxvevebia
an
gvamis
qarTul
da
naTargmn agiografiaSi. samive TavSi gavrcelebulia agreTve wmindanis
mier adamianTa Tu cxovelTaAmkvdreTiT aRdgenis faqtebi.
154
Cveni
azriT,
ramdenime
originalur
saswaulTan
gvaqvs
saqme
mxolod qarTul agiografiaSi. esenia: cocxali wmindanis zemoqmedeba
micvalebulze, adamianis saswaulebrivi dasja wmindanisagan da sxva
sasuliero pirisagan erTdroulad da wmindanis locvis Sedegad boroti
Zalis
damarcxeba,
mokvdineba.
dasaxelebul
naTargmn
agiografiul
TxzulebebSi gvxvdeba agreTve ori aratipuri saswauli gardacvlil
wmindanTagan
adamianTaAda
cxovelTa
sikvdilisagan
gadarCenisa
da
cocxal adamianebze winaswarmetyvelebis saxiT.
Cven
mier
TxzulebebSi
ganxilul
farTod
qarTul
gavrcelebulia
da
naTargmn
agiografiul
mexuTe
jgufSi
gaerTianebuli
materialur samyarosTan dakavSirebuli saswaulebi. esenia: wmindanTa
Zalis hiperbolizaciis, maTgan stiqionTa TvisebaTa da saganTa bunebis
Secvlis,
sakvebis
gamravlebisa
da
wyaros
aRmocenebis,
cxovelTa
samyarosTan urTierTobis da bolos wminda mamaTagan stiqionTa marTvadamorCilebis
saxeebi.
Tumca,
mesame
TavSi
vxvdebiT
dasaxelebul
gamovlenili
`cxovrebaTa~
saswaulTagan mxolod ukanasknels.
amgvari
msgavseba-gansxvavebani
aris
Janris qarTul da naTargmn agiografiaSi.
meoTxe TavSi siuJetur-kompoziciuri paralelebis dadgenis mizniT
Cveni kvlevis sagani gaxda `wamebaTa~ Janris qarTuli originaluri
agiografiuli Txzulebebi. `SuSanikis wamebis~, `abo Tbilelis wamebis~,
`kostanti-kaxis
nekreselis
`kolael
martvilobis~,
wamebis~,
yrmaTa
`evstaTi
`gobronis
wamebis~
wamebis~,
Seswavlis
mcxeTelis
`arCil
safuZvelze
wamebis~,
mefis
`abibos
wamebis~
gamoikveTa
da
Semdegi
siuJetur-kompoziciuri modelebi:
1) agiografisgan Txzulebis Seqmnisa da wmindanis gardacvalebis
drois dafiqsireba, agreTve avtoris vinaobis dasaxeleba.
2) avtorTa mokrZaleba wamebulTa martvilobis aRweris survilis
dros.
3) agiografTa cda mkiTxvelis darwmunebisa Tavisi monaTxrobis
WeSmaritebaSi.
155
4)
yuradRebis
SedarebiT
naklebi
gamaxvileba
wamebulTa
bavSvobaze.
5) wminda moRvaweTagan amqveyniuri didebis uaryofa.
6) gansxvavebuli aRmsareblobis mqone adamianTa gaqristianeba, rac
iwvevs SemdgomSi maT wamebas.
7) wmindanTa Soris sulieri megobroba.
8) wmindanis Semzadeba sasuliero Tu saero pirTagan mowamebrivi
cxovrebisaTvis.
9) wmindanis mzadyofna mowamebrivi aRsasrulisaTvis.
10) sapyrobileSi wmindanis sulieri Rwva.
11) wmindanis saxelis moxveWis Semdeg masTan saero da sasuliero
pirTa misvla da maTi kurTxeva.
12) wmindanis gamomSvidobeba sazogadoebasTan.
13) sikvdilis win wmindanis locva da vedreba uflisadmi.
14) wamebulTa sikvdilis, glovis da dakrZalvis ritualis aRwera.
15) agiografTagan wamebulTa Rvawlis gandideba.
16) wmindanis Sedareba bibliur personaJebTan.
saswaulTmoqmedebaTa
gansxvavebiT,
agiografiaSi.
SedarebiT
miuxedavad
aRweras,
naklebi
amisa,
`cxovrebaTa~
adgili
Cven
eTmoba
mier
Janrisagan
`wamebaTa~
Seswavlil
Janris
qarTul
agiografiul ZeglebSi saswaulTa saxeebi dajgufda Semdegi tipebis
mixedviT:
I. xilvebi da RvTaebrivi gamocxadebebi:
1) xilvebi cxadSi:
a) wmindanze uflis gamocxadeba ara xiluli, aramed sityvieri
formiT;
2) xilvebi gardacvalebisas:
a) saswaulebrivi Cvenebebi wmindanis gardacvalebis Semdeg;
II. wmindanTa zemoqmedeba adamianebze:
1) wmindanTagan avadmyofTa gankurneba;
2) wmindanTa winaswarmetyvelebis unari;
III. zegavlena micvalebulTa samyaroze:
156
1) saflavTa da wminda nawilTa saswaulebi:
a)
gardacvlili wmindanis saflavze xelis SexebiT sneulTa
gankurneba;
IV. zemoqmedeba materialur samyaroze:
1) bunebrivi da fizikuri movlenebis Tvisebebis Secvla;
2) cxovelTa samyaros kavSiri wmindanTan;
Cveni
ganxilvis
obieqti
mexuTe
TavSi
iyo
`wamebaTa~
Janris
naTargmni agiografiuli Txzulebebi, kerZod `lukianozis~, `miqaelis~,
`pansofi aleqsandrielis~, `boas~, `elianosis~ da `evgenias wamebebi~. am
TxzulebaTa
erTmaneTTan
Sedarebis
safuZvelze
miviReT
Semdegi
siuJetur-kompoziciuri sqemebi:
1)
agiografi
avtorisagan
Txzulebis
Seqmnis
da
wmindanis
gardacvalebis drois dazusteba, agreTve, epoqis daxasiaTeba.
2)
agiografebi iCenen Tavmdablobas wmindanTa wamebis aRweris
survilis dros.
3)
agiografi avtorisgan sazogadoebisTvis uwyeba im WeSmariti
wyarosi, romelze dayrdnobiTac aRwera martviloba.
4)
TxzulebebSi wamebulTa bavSvobis warmoCena.
5)
wmindanTagan xorcieli pativis uaryofa da sarwmunoebriv
gzaze yofna.
6)
gansxvavebuli
aRmsareblobis
mqone
adamianis
qristianul
religiasTan miaxleba.
7)
wmindanTa
winaswari
momzadeba
sasuliero
pirTagan
mowamebrivi aRsasrulisaTvis.
8)
wmindanTa
mzaoba
mowamebriv
aRsasrulze
uflis
siyvarulisaTvis.
9)
wmindanTa sulieri wrTvna da moRvaweoba sapyrobileSic da
mis gareTac.
10)
wmindanis da sazogadoebis erTmaneTTan gamomSvidobeba.
11)
wamebis
win
wmindanisgan
locvis
warmoTqma
da
vedreba
uflisadmi.
12)
wmindanTa tanjva-wamebis, dakrZalvisa da glovis rituali.
157
13)
agiografisgan wmindanze xotbis Sesxma da misi namoqmedaris
gandideba.
14)
wamebulTa Sedareba bibliur winaparTan.
`wamebaTa~
Janris
naTargmn
agiografiaSi
saswaulTa
saxeebi
Sinaarsobrivad davajgufeT Semdegi tipis mixedviT:
I. saswaulebi, romlebSic warmoCenilia xilvebi da RvTaebrivi
gamocxadebebi:
1) xilvebi cxadSi:
a) naTliT ara marto wmindanis, aramed misi samyofelis mofena;
b) xilva aqvT sasuliero pirebis garda Cveulebriv mokvdavebsac;
2) xilvebi Zilis dros;
3) xilvebi gardacvalebis dros:
a) gardacvalebis win wmindanze sityvieri RvTaebrivi gamocxadeba;
II. wmindanTa zegavlena adamianebze:
1) wmindanTagan urwmunoTa saswaulebrivi dasja;
2) wmindanTa mier eSmakTa gandevna;
3) wminda moRvaweTagan movlenaTa winaswarmetyveleba;
III.
wmindanTa
monawileobis
gareSe
uflisgan
movlenili
saswaulebi:
1) ukeTurebsa da urwmunoebze Tavsdamtydari RvTaebrivi risxva;
2) wmindanebze uflisagan movlenili mfarveloba;
IV. zemoqmedeba micvalebulTa samyaroze:
1) saflavTa da wminda nawilTa saswaulebi:
a) gardacvlili wmindanisagan sneulTa gankurneba, ukeTurTa dasja
da eSmakeulTa gandevna;
b) gardacvlili wmindanis cxedris gabrwyineba;
2) gardacvlili wmindanis nebiT adamianis gardacvaleba;
meoTxe da mexuTe TavebSi `wamebaTa~ Janris qarTuli da naTargmni
agiografiuli
Zeglebis
Seswavlam
cxadyo,
rom
`wamebaTa~
Janris
agiografiaSic arsebobs sxvadasxva qveynis sasuliero literaturisTvis
damaxasiaTebeli
agiografiuli
Sablonebi.
Cveni
mizania,
ganxilul
TxzulebebSi saerTo da ganmasxvavebel elementTa gamoyofa.
158
Cven
mier
dasaxelebul
qarTul
da
naTargmn
agiografiul
TxzulebebSi erTmaneTis msgavsad aris mocemuli avtorisgan wmindanis
gardacvalebisa
da
Txzulebis
Seqmnis
TariRis
dakonkreteba;
agiografTa Tavmdablobis warmoCena, agreTve avtorTa mier im WeSmarit
wyaroze
miTiTeba,
romelsac
efuZneba
maTi
Txroba.
TxzulebebSi
SedarebiT naklebad aris yuradReba gamaxvilebuli wmindanTa bavSvobaze.
orive
TavSi
SeimCneva
gaqristianebisa
SemTxvevebi,
da
aRmsareblobis
wmindanisagan
agreTve
sasuliero
ucxo
aRwerilia
moRvaweebisagan
mZime,
mqone
adamianis
didebis
uaryofis
winaswari
Semzadeba
amqveyniuri
wmindanTa
mowamebrivi
gansacdelisaTvis.
warmoCenilia wmindanTa mzadyofna mowamebriv aRsasrulze. xolo, rac
Seexeba gansxvavebebs, mxolod qarTul `wamebaTa~ Janris TxzulebebSi
vxvdebiT wmindanTa Soris arsebuli sulieri megobrobisa da saero da
sasuliero pirTagan saxelmoxveWili wmindanis monaxulebis da maTi
kurTxevis faqtebs. qarTul da naTargmn TxzulebebSi erTnairad aris
warmodgenili
wmindanTa
sulieri
wrTvnis,
maTi
da
sazogadoebis
urTierTgamomSvidobebisa da wamebis win wmindanis uflisadmi locvavedrebis suraTebi. `wamebaTa~ Janris qarTul da naTargmn agiografiaSic
farTod
gavrcelebulia
wamebulTa
tanjva-wamebis,
dakrZalvis
da
glovis ritualis aRwera, agiografisagan wamebulTa Rvawlis gandideba
da maTi mimsgavseba bibliur personaJebTan.
rac
Seexeba
saswaulTmoqmedebebs,
marTalia
`wamebaTa~
Janris
naTargmn da qarTul agiografiaSi isini ise mravalferovnad ar aris
warmodgenili, rogorc `cxovrebaTa~ Janris TxzulebebSi, magram mainc
gamoiyofa garkveuli msgavsi Tu gansxvavebuli jgufebi.
pirvel jgufSi Tavmoyrilia RvTaebrivi gamocxadebebi da xilvebi
cxadSi, ZilSi da gardacvalebisas, romelTaganac ors, xilvebs cxadSi
da gardacvalebisas vxvdebiT qarTul da naTargmn agiografiaSi, magram
sxvadasxva tipis saswaulebiT. mxolod qarTul agiografiaSi vawydebiT
sityvieri
formiT
wmindanze
uflis
gamocxadebis
SemTxvevas,
xolo
naTargmn agiografiaSi vxvdebiT saswauls, romelSic naTliT mosilia
ara
marto
wmindani,
aramed
misi
samyofelic,
agreTve
vawydebiT
159
SemTxvevas, rodesac, sasuliero pirebis garda, xilva aqvT Cveulebriv
adamianebsac. gardacvalebis dros xilvebSi meoTxe TavSi anu qarTul
`wamebebSi~
mocemulia
wmindanis
gardacvalebis
Semdeg
movlenili
saswaulebrivi Cvenebebi, xolo mexuTe TavSi aRwerilia sikvdilis win
wmindanze
uflis
sityvieri
gamocxadebis
SemTxveva.
qarTuli
Txzulebebisagan gansxvavebiT ZilSi xilvis saswauls vxvdebiT naTargmn
agiografiaSi.
meore
jgufSi
aRwerilia
wmindanTa
adamianebze
zemoqmedebis
saswaulTa tipebi, romelTagan wmindanis winaswarmetyvelebis unariT
dajildoebis SemTxvevas vxvdebiT orive TavSi, magram saswaulTa iseT
gavrcelebul formas, rogoricaa wmindanTagan avadmyofTa gankurneba,
vxvdebiT mxolod qarTul `wamebaTa~ Janris ZeglebSi, iseve, rogorc
urwmunoTa dasjisa da eSmakTa gaZevebis faqtebs vawydebiT mxolod Cven
mier dasaxelebul `wamebaTa~ Janris naTargmn agiografiaSi.
wmindanTa monawileobis gareSe uflisagan movlenil saswaulTa
jgufSi
gaerTianebul
saswaulebs,
romlebic
aris
ukeTurebze
Tavsdamtydari RvTaebrivi risxvisa da wmindanze uflisgan movlenili
mfarvelobis
amsaxveli
saswaulebi,
qarTuli
Txzulebebisagan
gansxvavebiT vxvdebiT mxolod naTargmn agiografiul ZeglebSi.
meoTxe
jgufSi
gaerTianebulia
micvalebulTa
samyarosTan
dakavSirebuli saswaulebi. meoTxe da mexuTe TavSi vxvdebiT saflavTa
da wminda nawilebTan dakavSirebul iseT gavrcelebul saswaulis tips,
rogoricaa gardacvlili wmindanis saflavze xelis SexebiT adamianTa
gankurneba,
azriT,
ukeTurTa
saintereso
agiografiaSi
dasja
da
SemTxvevas
gardacvlili
eSmakTa
vxvdebiT
wmindanis
gandevna
adamianTagan.
`wamebaTa~
cxedris
Janris
Cveni
naTargmn
gabrwyinebis
da
micvalebuli wmindanis nebiT adamianis gardacvalebis saxiT.
mexuTe jgufSi Tavmoyrili materialur samyaroze zemoqmedebis
saswaulebi
warmoCenilia
mxolod
qarTul
`wamebaTa~
Janris
agiografiaSi. esenia wmindanisagan bunebrivi da fizikuri movlenebis
TvisebaTa Secvla da cxovelTa samyarosTan dakavSirebuli saswaulebi.
Cveni azriT, kvlevis Sedegebma mogvca saintereso Sedegi da kidev
erTxel dagvarwmuna, rom arsebobda agiografiuli Sablonebi, modelebi,
160
romelTa
gamoyenebac
savaldebulo
gaxda
yvela
eris
qristianul
mwerlobaSi.
amgvarad, Cven mier ganxiluli `cxovrebaTa~ da `wamebaTa~ Janris
qarTuli
originaluri
da
naTargmni
agiografiuli
Txzulebebis
siuJetur-kompoziciuri TvalTaxedviT mimoxilva aris kidev erTi cda
naSromSi dasmuli problematikis ufro farTo WrilSi Seswavlisa.
161
gamoyenebuli literatura:
1. abulaZe i., Zveli qarTuli enis leqsikoni. Tbilisi: gamomcemloba
`mecniereba~, 1973.
2. aTanase aleqsandrieli., cxorebaÁ wmidisa mamisa Cuenisa antonisi.
mamaTa cxorebani (britaneTis muzeumis qarTuli xelnaweri XI
saukunisa). teqsti gamosacemad moamzada, gamokvleva da leqsikoni
daurTo vaxtang imnaiSvilma. Tbilisi: Tbilisis universitetis
gamomcemloba, 1975.
3. aristotele, poetika. Zveli berZnulidan Targmna baCana bregvaZem.
sabWoTa xelovneba #12, 1976.
4. aristoteli, poetika. winasityvaoba, Targmani da komentarebi prof. s.
daneliasi. Tbilisi: stalinis saxelobis Tbilisis sax. universitetis
gamomcemloba, 1944.
5 baramiZe r., kompoziciis sakiTxi qarTul agiografiul TxzulebebSi.
saq. mecn. akademiis moambe. t. 15, #9, 1954.
6. baramiZe r., narkvevebi mxatvruli prozis istoriidan. literatura da
xelovneba. Tbilisi: 1966.
7. baramiZe r., narkvevebi qarTuli agiografiis istoriidan (V-XI),
Tbilisi: 1957.
8. baramiZe r., qarTuli prozis sakiTxebi. Tbilisi: 1996.
9. biblia, saqarTvelos sapatriarqo. Tbilisi: saqarTvelos sapatriarqos
gamocema, 1989.
162
10. gabiZaSvili e., qarTuli naTargmni hagiografia. Tbilisi: 2004.
11. giorgi merCule, SromaÁ da moRuawebaÁ grigolisi arqimandritisaÁ
xancTisa da Satberdisa aRmaSenebelisaÁ. Zveli qarTuli
agiografiuli literaturis Zeglebi. wigni I (V-Xss.). ilia abulaZis
xelmZRvanelobiT da redaqciiT. Tbilisi: saqarTvelos ssr
mecnierebaTa akademiis gamomcemloba, 1963.
12. giorgi mTawmideli, cxorebaÁ iovanesi da efTÂmesi. Zveli qarTuli
agiografiuli literaturis Zeglebi. wigni II (XI-XVss.). Tbilisi: 1967.
13. goliaZe o., Zveli qarTuli mwerlobis literaturuli
etiketisaTvis (V-XIII ss.). Tbilisi: 1998.
14. iakob curtaveli, wamebaÁ wmidisa SuSanikisi dedoflisaÁ. Zveli
qarTuli agiografiuli literaturis Zeglebi. wigni I (V-Xss.). ilia
abulaZis xelmZRvanelobiTa da redaqciiT. Tbilisi: saqarTvelos ssr
mecnierebaTa akademiis gamomcemloba, 1963.
15. ingoroyva n., asketuri moRvaweobis asaxva Zvel qarTul mwerlobaSi.
sakandidato disertacia, Tbilisis saxelmwifo uniersiteti, 2001.
16. ioane sabanisZe, wamebaÁ haboÁsi, romeli iwama qarTls Sina, qalaqsa
tfiliss, gamoTqmuli iovane Zisa sabanisi. Zveli qarTuli
agiografiuli literaturis Zeglebi, wigni I (V-Xss.). ilia abulaZis
xelmZRvanelobiTa da redaqciiT. Tbilisi: saqarTvelos ssr
mecnierebaTa akademiis gamomcemloba, 1963.
17. ioane sina-mTis mamasaxlisisa klemaqsi, romel ars kibe. gamocemuli
aTonis wmidis mTis axal-qarTvelT wmidis ioanes RvTismetyvelis
savanisa. foTi: stamba l. m. tuRuSisa, 1902.
163
18. iovane damaskelisa da kozman ierusalimelis cxovreba, bizantiuri
mwerlobis qrestomaTia, t. II. kvirikaSvili l. (pasuxismgebeli
redaqtori). Tbilisi: gamomcemloba `qveli~, 1993.
19. `iovane oqropiris cxovrebis~ Zveli qarTuli Targmani da misi
Taviseburebani, teqsti gamosacemad moamzada, gamokvleva da leqsikoni
daurTo r. gvaramiam. Tbilisi: gamomcemloba `mecniereba~, 1986.
20. kekeliZe k., ucxo avtorebi Zvel qarTul literaturaSi.
etiudebi. t. V. Tbilisi: saqarTvelos ssr mecnierebaTa akademiis
gamomcemloba, 1957.
21. kekeliZe k., qarTul-bizantiuri literaturuli paralelebi. etiudebi.
t. II. Tbilisi: saqarTvelos ssr mecnierebaTa akademiis gamomcemloba,
1945.
22. kekeliZe k., qarTuli naTargmni agiografia. etiudebi. t.
V. Tbilisi: saqarTvelos ssr mecnierebaTa akademiis gamomcemloba,
1957.
23. kekeliZe k., qarTuli wvlili bizantiur literaturaSi. etiudebi. t.
III. Tbilisi: saqarTvelos ssr mecnierebaTa akademiis
gamomcemloba, 1955.
24. kekeliZe k., Zveli qarTuli literaturis istoria. t. I. Tbilisi:
gamomcemloba `mecniereba~, 1980.
25. kekeliZe k., Zveli qarTuli literaturis istoria, t. II. Tbilisi:
gamomcemloba `mecniereba~, 1981.
26. kekeliZe k., cxovelTa motivi agiografiul mwerlobaSi.
etiudebi. t. III. Tbilisi: saqarTvelos ssr mecnierebaTa akademiis
164
gamomcemloba, 1955.
27. kvirikaSvili l., (pasuxismgebeli redaqtori). bizantiuri mwerlobis
qrestomaTia, t. II. Tbilisi: gamomcemloba `qveli~, 1993.
28. koplataZe g., literaturismcodneoba aristoteles moZRvrebaSi.
Tbilisi: gamomcemloba `logosi~, 2007.
29. martÂilobaÁ da moTminebaÁ evstaTi mcxeTelisaÁ, Zveli qarTuli
agiografiuli literaturis Zeglebi. wigni I (V-Xss.). ilia abulaZis
xelmZRvanelobiTa da redaqciiT. Tbilisi: saqarTvelos ssr
mecnierebaTa akademiis gamomcemloba, 1963.
30. maCitaZe z., `wmidaTa cxovrebani~ ianvari-ivnisi, wigni pirveli.
Tbilisi: gamomcemloba `bakmi~, 2006.
31. moqalaqobaÁ da wamebaÁ abibos nekreseli episkoposisaÁ, Zveli
qarTuli agiografiuli literaturis Zeglebi. wigni I (V-Xss.). ilia
abulaZis xelmZRvanelobiTa da redaqciiT. Tbilisi: saqarTvelos ssr
mecnierebaTa akademiis gamomcemloba, 1963.
32. mrevliSvili n., grigol noselis `grigol sakvirvelmoqmedis
cxovrebis~ qarTuli versia. sakandidato disertacia, Tbilisis
saxelmwifo uniersiteti, 2002.
33. sarjvelaZe z., Zveli qarTuli enis leqsikoni. Tbilisi: Tbilisis
universitetis gamomcemloba, 1995.
34. simÃxne da moRuawebaÁ wmidisa mowamisa lukianozisi, romeli iwama
qalaqsa Sina balbaqs, qarTuli hagiografiuli Zeglebi. nawili
pirveli, kimeni, tomi II. korn. kekeliZis redaqtorobiT. tfilisi:
saqarTvelos ssr mecnierebaTa akademiis gamomcemloba, 1946.
35. siraZe r., qarTuli agiografia. Tbilisi: gamomcemloba
165
`nakaduli~, 1987.
36. siraZe r., Zveli qarTuli Teoriul-literaturuli azrovnebis
sakiTxebi. Tbilisi: Tbilisis universitetis gamomcemloba, 1975.
37. siraZe r., Zveli qarTuli literaturis istoria. Tbilisi:
`gamomcemloba ganaTleba~, 2005.
38. soxaZe n., grigol didis `dialoRoni~. Tbilisi, 2002.
39. farulava gr., `askezi – mxedroba~. `ciskari~, #7-8-9. Tbilisi, 1996.
40. farulava gr., mxatvruli saxis bunebisaTvis Zvel qarTul prozaSi.
Tbilisi: `ganaTleba~, 1982.
41. cxorebaÁ da gangebaÁ wmidisa mamisa Cuenisa udabnoÁsa mTiebisa da
monazonTa moZRurisa efremisi, mamaTa cxorebani (britaneTis muzeumis
qarTuli xelnaweri XI saukunisa). teqsti gamosacemad moamzada,
gamokvleva da leqsikoni daurTo vaxtang imnaiSvilma. Tbilisi:
Tbilisis universitetis gamomcemloba, 1975.
42. cxorebaÁ da moqalaqobaÁ daviT garesjelisaÁ, Zveli qarTuli
agiografiuli literaturis Zeglebi. wigni I (V-Xss.). ilia abulaZis
xelmZRvanelobiTa da redaqciiT. Tbilisi: saqarTvelos ssr
mecnierebaTa akademiis gamomcemloba, 1963.
43. cxorebaÁ da moqalaqobaÁ ilarion qarTvelisaÁ, Zveli qarTuli
agiografiuli literaturis Zeglebi. wigni II (XI-XVss.). Tbilisi: 1967.
44. cxorebaÁ da moqalaqobaÁ iovane zedaznelisaÁ, Zveli qarTuli
agiografiuli literaturis Zeglebi. wigni I (V-Xss.). ilia abulaZis
xelmZRvanelobiTa da redaqciiT. Tbilisi: saqarTvelos ssr
mecnierebaTa akademiis gamomcemloba, 1963.
166
45. cxorebaÁ da moqalaqobaÁ serapionisi, Zveli qarTuli agiografiuli
literaturis Zeglebi wigni I (V-Xss.). ilia abulaZis
xelmZRvanelobiTa da redaqciiT. Tbilisi: saqarTvelos ssr
mecnierebaTa akademiis gamomcemloba, 1963.
46. cxorebaÁ da moqalaqobaÁ Siosi da evagresi, Zveli qarTuli
agiografiuli literaturis Zeglebi. wigni I (V-Xss.). ilia abulaZis
xelmZRvanelobiTa da redaqciiT. Tbilisi: saqarTvelos ssr
mecnierebaTa akademiis gamomcemloba, 1963.
47. cxorebaÁ da wamebaÁ kostantisi qarTvelisaÁ, Zveli qarTuli
agiografiuli literaturis Zeglebi. wigni I (V-Xss.). ilia abulaZis
xelmZRvanelobiTa da redaqciiT. Tbilisi: saqarTvelos ssr
mecnierebaTa akademiis gamomcemloba, 1963.
48. cxorebaÁ netarisa mamisa Cuenisa sabaÁsi, mamaTa cxorebani
(britaneTis muzeumis qarTuli xelnaweri XI saukunisa). teqsti
gamosacemad moamzada, gamokvleva da leqsikoni daurTo vaxtang
imnaiSvilma. Tbilisi: Tbilisis universitetis gamomcemloba, 1975.
49. cxorebaÁ wmidisa mamisa Cuenisa Tevdosisi, mamaTa cxorebani
(britaneTis muzeumis qarTuli xelnaweri XI saukunisa). teqsti
gamosacemad moamzada, gamokvleva da leqsikoni daurTo vaxtang
imnaiSvilma. Tbilisi: Tbilisis universitetis gamomcemloba, 1975.
50. wamebaÁ arCil mefisaÁ, Zveli qarTuli agiografiuli literaturis
Zeglebi. wigni II (XI-XVss.). Tbilisi: 1967.
51. wamebaÁ gobronisi, romeli ganiyvanes yvelis cixiT, Zveli qarTuli
agiografiuli literaturis Zeglebi. wigni I (V-Xss.). ilia abulaZis
xelmZRvanelobiTa da redaqciiT. Tbilisi: saqarTvelos ssr
mecnierebaTa akademiis gamomcemloba, 1963.
167
52. wamebaÁ yrmaTaÁ ricxÂT cxraTaÁ, Zveli qarTuli agiografiuli
literaturis Zeglebi. wigni I (V-Xss.). ilia abulaZis
xelmZRvanelobiTa da redaqciiT. Tbilisi: saqarTvelos ssr
mecnierebaTa akademiis gamomcemloba, 1963.
53. wamebaÁ wmidisa evgeniaÁsi, qarTuli hagiografiuli Zeglebi. nawili
pirveli, kimeni, tomi II. korn. kekeliZis redaqtorobiT. tfilisi:
saqarTvelos ssr mecnierebaTa akademiis gamomcemloba, 1946.
54. wamebaÁ wmidisa miqaelisi, romeli iyo lavrasa wmidisa mamisa Cuenisa
sabaÁssa, qarTuli hagiografiuli Zeglebi, nawili pirveli, kimeni,
tomi I, korn. kekeliZis redaqtorobiT. tfilisi: saqarT. rk. gz.
sammarTvelos tipo-litografia, 1918.
55. wamebaÁ wmidisa mowamisa boaÁsi queyanasa borgilTasa, qalaqsa
iarapolisasa,
qarTuli hagiografiuli Zeglebi. nawili pirveli,
kimeni, tomi II. korn. kekeliZis redaqtorobiT. tfilisi: saqarTvelos
ssr mecnierebaTa akademiis gamomcemloba, 1946.
56. wamebaÁ wmidisa mowamisa elianosisi, romeli iwama arabeas, qalaqsa
Sina amans balkanisasa, qarTuli hagiografiuli Zeglebi. nawili
pirveli, kimeni, tomi II. korn. kekeliZis redaqtorobiT. tfilisi:
saqarTvelos ssr mecnierebaTa akademiis gamomcemloba, 1946.
57. wamebaÁ wmidisa da yovlad-qebulisa mowamisa pansofi
aleqsandrielisaÁ, qarTuli hagiografiuli Zeglebi, nawili
pirveli, kimeni, tomi I, korn. kekeliZis redaqtorobiT. tfilisi:
saqarT. rk. gz. sammarTvelos tipo-litografia, 1918.
58. wminda paxomiosis cxovreba, bizantiuri mwerlobis qrestomaTia, t. II.
kvirikaSvili l. (pasuxismgebeli redaqtori). Tbilisi: gamomcemloba
`qveli~, 1993.
168
59. xinTibiZe e., bizantiur-qarTuli literaturuli urTierTobebi.
Tbilisi: Tbilisis universitetis gamomcemloba, 1969.
60. xinTibiZe e., qarTul-bizantiuri literaturuli urTierTobis
istoriisaTvis. Tbilisi: Tbilisis universitetis gamomcemloba, 1982.
61. javaxiSvili iv., Zveli qarTuli saistorio mwerloba. Txulebani
Tormet tomad. t. VIII. Tbilisi: universitetis gamomcemloba, 1977.
62. Демин А.С., О древнерусском литературном творчестве. «Языки славянской
литературы». Москва, 2003.
63. Кайда Л.Г., Стилистика текста: от теории композиции – к декодированию.
Москва: Издательство «Флинта», Издательство «Наука», 2004.
64. Лихачев Д.С., Поэтика древнерусской литературы. Ленинград,
«Художественная литература», 1971.
65. Лихачев Д. С., Работа, которую необходимо продолжить. «Вопросы литературы»,
№9. Москва, 1963.
66. Энциклопедический словарь Ф. А. Брокгауза и И. А. Ефрона. Т. XIX. С.Пб., 1896.
169

Documentos relacionados

H:\!!!work\Levan abaSiZe

H:\!!!work\Levan abaSiZe wmindanTa Tayvaniscema da gandideba dasabamidanve axasiaTebda eklesias rogorc aRmosavleTSi, iseve dasavleTSi. eklesiis uadresi istoriidan Cvenamde moaRwia mravalma dokumentma, romlebic asaxaven ama...

Leia mais

astrologia

astrologia , _ ase gaifiqra man da aRiara rogorc axali, ase axlis ostatobac, rameTu aSkarad xedavda rogorc axali moZRvris, ase misi moswavlis Seudarebel ostatobas, romelsac savse Tasi lotosiT ise eWira xelSi,...

Leia mais