gramatyka do matury

Transcrição

gramatyka do matury

OPRACOWANIE GRAMATYKI
Czasownik
POZIOM PODSTAWOWY I ROZSZERZONY
Czasowniki w j zyku niemieckim w bezokoliczniku czasu tera niejszego ko cz si na -en
lub -n np. sagen, sprechen lub lächeln, klingeln.
Podział czasowników :
INFINITIV (bezokolicznik)
mocne: np. singen, sprechen, kommen, fahren, gehen, beginnen, sein, lesen, springen,
słabe: np. prüfen,fragen, malen, spielen, wecken, baden, lachen, machen, tanzen, warten
nieregularne (mieszane): np. denken, nennen, kennen,
CZASOWNIKI POSIŁKOWE I MODALNE
Czasowniki posiłkowe:
Do tworzenia ró nych form czasów oraz do strony biernej w j. niemieckim słu
posiłkowe:
haben (mie )
trzy czasowniki
werden (stawa si )
sein (by )
ich habe
du hast
er, sie, es hat
ich bin
du bist
er, sie, es ist
ich werde
du wirst
er, sie, es wird
wir haben
ihr habt
sie, Sie haben
wir sind
ihr seid
sie, Sie sind
wir werden
ihr werdet
sie, Sie werden
Czasowniki modalne:
Czasowniki modalne wyra aj stosunek osoby do czynno ci. W j. niemieckim wyró niamy sze
czasowników modalnych: wollen (chcie ), müssen (musie ), können (móc, umie , potrafi ),
dürfen (mie pozwolenie), sollen (mie powinno ), mögen (chcie , lubi ),.
Czasowniki te wyst puj z bezokolicznikiem innego czasownika, który jest na ko cu zdania,
np.:
1
Ich muss jetzt nach Hause gehen. (Musz teraz i do domu).
Du sollst ihr alles sagen.(Powiniene jej wszystko powiedzie ).
Du kannst mich heute abend anrufen. (Mo esz dzi wieczorem do mnie zadzwoni ).
Ich darf nicht ins Kino gehen. (Nie mog dzi i do kina).
Ich mag meine neue Lehrerin. (Lubi moj now nauczycielk .)
Odmiana czasowników modalnych:
dürfen (mie pozwolenie)
Singular
können (móc, umie , potrafi )
Singular
1. ich darf (mog , wolno mi)
2. du darfst
3. er, sie, es darf
1. ich kann (umiem, mog )
2. du kannst
3. er, sie, es kann
Plural
Plural
1. wir dürfen
2. ihr dürft
3. sie, Sie dürfen
1. wir können
2. ihr könnt
3. sie, Sie können
sollen (mie powinnonno )
müssen (musie )
1. ich soll (powinienem, powinnam)
2. du solst
3. er, sie, es soll
1. ich muss
2. du musst
3. er, sie, es muss
Plural
Plural
Singular
Singular
1. wir sollen
2. ihr sollt
3. sie, Sie sollen
1. wir müssen
2. ihr müsst
3. sie, Sie müssen
wollen (chie )
mögen (lubi , chcie )
1. ich will (chc )
2. du willst
3. er, sie, es will
1. ich mag (lubi , chc )
2. du magst
3. er, sie, es mag
Singular
Plural
1. wir wollen
2. ihr wollt
3. sie, Sie wollen
Singular
Plural
1. wir mögen
2. ihr mögt
3. sie, Sie mögen
Czasownik moögen wyst puje cz sto w formie ich möchte (chciał(a)bym), du möchtest (chciał(a)by )
np.: Wir möchten an die Ostsee fahren (Chcieliby my pojecha nad Morze Bałtyckie.)
Podobnie odmienia si niemodalny czasownik wissen (wiedzie ).
Singular - l. poj.
1. ich weiss
2. du weisst
3. er,sie, es weiss
Plural - l. mnoga
1. wir wissen
2. ihr wisst
3 sie, Sie wissen
2
Tryb rozkazuj cy :
Rozkaz, yczenie, upomnienie, polecenie lub ostrze enie mog by wyra one przez tryb rozkazuj cy.
Tryb rozkazuj cy wyst puje w nast puj cych osobach:
Singular - l. poj.
Plural - l. mnoga
Gehen wir! 1 osoba liczby mnogiej
Geht!
2 osoba liczby mnogiej
Gehen Sie! 3 osoba liczby mnogiej
Geh! 2 osoba liczby pojedynczej
Zaimek osobowy wyst puje tylko w pierwszej i trzeciej osobie liczby mnogiej!
Czasowniki regularne: Do tematu czasownika dodajemy -e do 2. os. l.p. , np.: schreibe! (pisz!), a -t do 2. os. l.m.,
np. schreibt! (piszcie!). Przy czasownikach z ko cówk - t, -d, -ffn, -chn obowi zkowe jest dodanie ko cówki -e.
Indikativ - tryb oznajmuj cy Imperativ - tryb rozkazuj cy
du gehst
wir gehen
ihr geht
sie gehen
Sie gehen
Geh! lub Gehe!
Gehen wir!
Geht!
Gehen sie!
Gehen Sie!
du öffnest
wir öffnen
ihr öffnet
sie öffnen
Sie öffnen
Öffne!
Öffnen wir!
Öffnet!
Öffnen sie!
Öffnen Sie!
Tak samo odmieniaj si czasowniki: reden, schütteln, klappern, bieten, landen, erledigen, atmen, rechnen,
entschuldigen, warten, antworten, bilden, lachen, baden, lernen!
Czasowniki mocne zmieniaj ce samogłosk rdzenn w 2. i 3. os. l.p. odrzucamy ko cówk -st od formy 2. os. l.p.
czasu tera niejszego oraz zaimek osobowy, np.
du hilfst
wir helfen
ihr helft
sie helfen
Sie helfen
Hilf!
Helfen wir!
Helft!
Helfen sie!
Helfen Sie!
du nimmst
wir nehmen
ihr nehmt
Nimm!
Nehmen wir!
Nehmt!
3
sie nehmen
Sie nehmen
Nehmen sie!
Nehmen Sie!
Tak samo odmieniaj si czasowniki: geben, sehen, essen, empfehlen, treffen, lesen, sprechen!
W trybie rozkazuj cym nie dodajemy przegłosu do czasowników, które w odmianie (koniugacji) w czasie
tera niejszym przegłos otrzymuj , np.
du fährst
wir fahren
ihr fahrt
sie fahren
Sie fahren
Fahr!
Fahren wir!
Fahrt!
Fahren sie!
Fahren Sie!
Tak samo odmieniaj si czasowniki: sprechen, blasen, schlafen, laufen, backen, tragen, wachsen, braten!
Tryb rozkazuj cy czasowników sein i haben:
du bist
wir sind
ihr seid
sie sind
Sie sind
Sei!
Seien wir!
Seid!
Seien sie!
Seien Sie!
du hast
wir haben
ihr habt
sie haben
Sie haben
Hab! lub Habe!
Haben wir!
Habt!
Haben sie!
Haben Sie!
Tryb rozkazuj cy czasowników rozdzielnie zło onych
Czasownik odmienia si tak samo jak w trybie rozkazuj cym, natomiast jego przedrostek idzie na koniec zdania.
du machst auf
wir machen auf
ihr macht auf
sie machen auf
Sie machen auf
Mach auf!
Machen wir auf!
Macht auf!
Machen sie auf!
Machen Sie auf!
CZASOWNIKI ZWROTNE
Czasowniki zwrotne s to czasowniki wyst puj ce zawsze z zaimkiem zwrotnym "sich", który
mo e wyst powa w III przypadku (Dativ) lub IV przpadku (Akkusativ).
Zaimek zwrotny "sich" odnosi si zawsze do podmioty zdania.
4
Odmiana czaswonika zwrotnego:
sich waschen (my si )
sich kämmen (czesa si )
sich treffen (spotyka si )
ich wasche mich
du wäschst dich
er, sie, es wäscht sich
ich kämme mich
du kämmst dich
er, sie, es kämmt sich
ich treffe mich
du triffst dich
er, sie, es trifft sich
wir waschen uns
ihr wascht euch
sie, Sie waschen sich
wir kämmen uns
ihr kämmt euch
sie, Sie kämmen sich
wir treffen uns
ihr trefft euch
sie, Sie treffen sich
Mo emy u y zaimek zwrotny w III przypadku (Dativ) chc c powiedzie "sobie".
np.
Ich wasche mir die Hände.
Ich kämme mir das Haar.
sich waschen + Dativ
ich wasche mir die Hände
du wäschst dir die Hände
er, sie, es wäscht sich die Hände
wir waschen uns die Hände
ihr wascht euch die Hände
sie, Sie waschen sich die Hände
Inne czasowniki zwrotne w j zyku niemieckim:
sich beeilen - po pieszy si
sich befinden - znajdowa si
sich beschäftigen - zajmowa si
sich entschuldigen - przeprasza
sich erholen - odpoczywa
sich freuen - cieszy si
sich fühlen - czu si
sich interessieren - interesowa si
sich kämmen - czesa si
sich rasieren - goli si
sich setzen - siada
sich treffen - spotyka si
sich unterhalten - rozmawia
sich verabschieden - po egna si
sich verspäten - spó nia si
sich vorstellen - przedstawia si lub sobie
Nie wszystkie czasowniki zwrotne w j zyku polskim s czasownikami zwrotnymi w j zyku
niemieckim i odwrotnie.
5
NIE ZWROTNE W J. NIEMIECKIM
abbrechen
altern
anfangen
anstoßen
auffallen
aufgehen
aufsteigen
auftauchen
ausbleiben
auseinandergehen
backen
bangen
bedenken
beginnen
beitragen
bestehen
blitzen
braten
brennen
dunkeln
eilen
einbrechen
einfallen
einstürzen
einwilligen
enden
entbehren
entzweigehen
erfahren
erhalten bleiben
erkranken
erscheinen
erstauenen
ersticken
ertönen
ertrinken
erwachen
erwerben
festhalten
fürchten
gefallen
gelingen
genießen
geraten
geschehen
glänzen
gleichen
glücken
grünen
heiraten
irren
jagen
jubeln
klagen
klettern
kochen
lächeln
lachen
leuchten
ZWROTNE W J. POLSKIM
odłama si
starze si
zaczyna si
stukn si
rzuca si w oczy
otwiera si
wznie si (dym, chmury, rakieta)
pojawi si
nie nast pi , nie zdarzy si
rozej si , rozsta si
piec si
trwo y si
zastanawia si
zaczyna si
przyczynia si
składa si
błyska si
piec si , sma y si
pali si
ciemnia si
spieszy si
włama si
zawali si
załama si , zawali si
zgadza si
ko czy si
wyrzeka si
rozbi si
dowiedzie si
zachowa si (budynek)
rozchorowa si
ukaza si
zdumiewa si
dusi si
rozlega si
utopi si
budzi si
przyswoi sobie
trzyma si
ba si
podoba si
powie si
rozkoszowa si
uda si (dok d )
dzia si , zdarzy si
błyszcze si
równa si
poszcz ci si
zieleni si
o eni si
myli si
ugania si
radowa si
ali si , skar y si
wdrapywa si
gotowa si
u miecha si
mia si
wieci si
6
leugnen
mißfallen
mißglücken
mißlingen
mißraten
nachdenken
nachlassen
nähertreten
wypiera si
nie podoba si
nie poszcz ci si , nie uda si
nie powie si
nie uda si
zastanawia si
zmniejszy si
zbli y si
CZASOWNIKI ROZDZIELNIE ZŁO ONE
Czasowniki rozdzielnie zło one to takie w których akcent pada na przedrostek czasownika. Z
reguły przedrostki czasownika rozdzielnie zło onego maj własne znaczenie np. aufmachen (auf
- na, machen - robi - aufmachen - otwiera ).
Przedrostek czasownika stoi zawsze na ko cu zdania.
np.
Ich mache die Tür auf.
Odmiana czasownika rozdzielnie zło onego.
ankommen - przybywa
abfahren - odje dza
vortragen - referowa
ich komme an
du kommst an
er, sie, es kommt an
ich fahre ab
du fährst ab
er, sie, es fährt ab
ich trage vor
du trägst vor
er, sie, es trägt vor
wir kommen an
ihr kommt an
sie, Sie kommen an
wir fahren ab
ihr fahrt ab
sie, Sie fahren ab
wir tragen vor
ihr tragt vor
sie, Sie tragen vor
Przedrostki czasowników rozdzielnie zło onych z przykładowym czasownikiem:
abanaufausbeiblankblindeinfehlforthaltherhinkennen-
abfahren - odje dza
ankommen - przybywa
aufmachen - otwiera
ausgeben - wydawa
beifügen - doł czy
blankbohnern - froterowa
blindschreiben - pisa bez patrzenia na klawisze
eintreten - wej
fehlschlagen - nie udawa si
fortsetzen - kontynuowa
haltmachen - zatrzymywa
herstellen - produkowa
hinsetzen - siada
kennenlernen - pozna
7
lieblosmaßmitspazierenstehenübelverlorenvorwegwunderzuzurückzusammen-
liebhaben - kocha
losgehen - ruszy
maßhalten - zachowa umiar
mitmachen - bra udział
spazierengehen - spacerowa
stehenlassen - pozostawia
übelnehmen - bra za złe
verlorengehen - zgubi
vorarbeiten - odpracowa
wegdenken - wyobrazi sobie e nie ma
wundernehmen - dziwi si
zumachen - zamyka
zurückbilden - zmniejsza
zusammenbleiben - pozostawa razem
CZASOWNIKI NIEROZDZIELNIE ZŁO ONE
Czasowniki nierozdzielnie zło one charakteryzuj si padaniem akcentu na czasownik.
np. bekommen (Ich bekomme heute abend Besuch.)
Przedrostki czasowników nierozdzielnie zło onych z przykładowym czasownikiem:
argbebrandempenterfrühgehandlangmissmutraderechtschauverwettzer-
argwöhnen - podejrzewa
befehlen - rozkazywa
brandmarken - napi tnowa
empfangen - przyjmowa
entschuldigen - przeprasza
erfahren - do wiadczy
frühstücken - je niadanie
gefallen - podoba
handhaben - włada
langweilen - nudzi si
missbrauchen - wyko ystywa
mutmaßen - przypuszcza
radebrechen - kaleczy j zyk
rechtfertigen - usprawiedliwia si
schauspielern - gra
verstehen - rozumie
wetteifern - rywalizowa
zerstören - zniszczy
8
TYLKO POZIOM ROZSZERZONY
Czasowniki z przedrostkami durch-, hinter-, über-, um-, unter-, voll-, wider-, wieder- mog
by rozdzielnie lub nierozdzielnie zło one. Jest to u ale nione od akcentu, je eli akcent pada na
przedrostek - s to czasowniki rozdzielnie zło one; j zeli akcent pada na czasownik s to
czasowniki nierozdzielnie zło one.
Czasowniki rozdzielnie zło one maj znaczenie konkretne.
np.
Der Kapitän setzt die Leute über. Kapinan przeprawia ludzi.
Czasowniki nierozdzielnie zło one maj znaczenie przeno ne.
Er übersetzt den Text aus dem Polnischen ins Deutsche. On tłumaczy tekst z j. polskiego na
niemiecki.
Przykłady czasowników rozdzielnie i nierozdzielnie zło onych w j. niemieckim.
PRZYKŁAD CZASOWNIKA ROZDZIELNIE
ZŁO ONEGO
durchbrechen - przełama
durchkreuzen - pokrzy owa np. plany
durchschauen - przegl da co
hinterlassen - pozostawi
übersetzen - przeprawi
umgehen - obchodzi
unterhalten - podtrzyma , podstawi
vollenden - doko czy
PRZYKŁAD CZASOWNIKA
NIEROZDZIELNIE ZŁO ONEGO
durchbrechen - przebi
durchkreuzen - zaznaczy krzy ykiem
durchschauen - przejrze kogo
übersetzen - przetłumaczy
umgehen - kr y
unterhalten - utrzymywa
vollschreiben - zapisa
CZASOWNIK LASSEN
Czasownik "lassen" posiada kilka znacze , s to: kaza , pozwoli sobie, da , zostawia .
Odmiana czasownika lassen:
ich lasse
du lässt
er, sie es lässt
wir lassen
ihr lasst
sie, Sie lassen
1. KAZA - Ich lasse meinem Bruder die Zähne putzen. (Ka e umy z by mojemu bratu.)
2. KAZA , POZWOLI SOBIE - Meine Schwester lässt sich die Haare schneiden. (Moja
siostra ka e sobie obci włosy).
3. DA - Die Aufgabe lässt sich nicht machen. (Zadanie nie da si zrobi .)
4. ZOSTAWIA - Lass mich endlich in Ruhe! (Zostaw mnie wreszcie w spokoju!)
5. POZWALA - Peter lässt seinem Kind ins Konzert gehen. (Piotr pozwala swojemu dziecku
i na koncert.)
9
Czasownik lassen mo e wyst powa w poł czeniu z ro nymi przedrostkami:
ablassen
anlassen
auflassen
auslassen
belassen
durchlassen
einlassen
entlassen
erlassen
herablassen
hinterlassen
nachlassen
niederlassen
überlassen
unterlassen
verlassen
zerlassen
zulassen
zurücklassen
wypuszcza , wypró nia
uruchamia
pozostawia , przywłaszcza
wypuszcza , pomija , wytapia
poprzesta na tym
przepuszcza
wpuszcza , napuszcza
zwolni
wydawa , darowa
opuszcza si
pozostawi po sobie
słabn
siada , osiada
pozostawi samemu sobie
zaniecha
opuszcza
rozpuszcza
dopuszcza
pozostawi , porzuca
REKCJA CZASOWNIKA
Rekcja czasownika jest poł czeniem czasownika z odpowiednim przypadkiem lub przyimkiem
ł cz cym si z odpowiednim przypadkiem.
WYKAZ NAJWA NIEJSZYCH REKCJI CZASOWNIKA:
AN
1.arbeiten an D (pracowa nad)
2.sich beteiligen an D (uczestniczy w)
3.denken an A (my le o)
4.sich erinnern an A (przypomina sobie co / kogo )
5.erkennen an D (rozpozna po)
6.erkranken an D (zachorowa na)
7.fehlen an D (brakowa czego )
8.gewinnen an D (zyskiwa na)
9.glauben an (wierzy w)
10.grenzen an (graniczy z)
11.sich halten an A (trzyma si czego )
12.hängen an D (by przywi zanym do kogo )
13.sich gewöhnen an A (przyzwyczai si do)
14.leiden an D (cierpie na)
15.liegen an D (zale e na / od)
16.liefern an A (dostarcza komu )
17.mangeln an D (brakowa czego )
10
18.sich rächen an D (zem ci si )
19.schreiben an A (pisa do)
20.sterben an D (umrze na)
21.teilnehmen an D (bra udział w)
22.vorbeigehen an D (przechodzi obok)
23.sich wenden an A (zwraca sie do)
24.zweifeln an D (w tpi w)
AUF
1.achten auf A (uwa a na)
2.ankommen auf A (zale e od)
3.antworten auf A (odpowiada na)
4.aufpassen auf A (uwa a na)
5.aufmerksam machen auf A (zwraca uwag na)
6.sich auswirken auf A (oddziaływa na)
7.basieren auf D (opiera si na)
8.beruhen auf D (opiera sie na)
9.sich beschränken / begrenzen auf A (ogranicza si do)
10.sich berufen auf A (powoływa si na)
11.bestehen / beharren auf D (obstawa przy czym )
12.sich beziehen auf A (odnosi si do)
13.Eindruck machen auf A (robi wra enie na )
14.sich einstellen auf A (nastawi si na)
15.sich freuen auf A (cieszy si na)
16.hinweisen auf A (wskaza / zwróci uwag na)
17.hoffen auf A (mie nadziej na)
18.sich konzentrieren auf A (koncentrowa si na)
19.rechnen auf A (liczy na)
20.sich verlassen auf A (zda si , polega na)
21.verzichten auf A (zrezygnowa z czego )
22.sich vorbereiten auf A (przygotowa si do)
23.warten auf A (czeka na)
AUS
1.bestehen aus (składa si z)
2.sich ergeben aus (wynika z)
3.folgen / resultieren aus (wynika z)
4.stammen aus (wywodzi si z)
5.werden aus (sta si "wyrosn " z)
BEI
1.anrufen bei (zatelefonowa do)
2.bleiben bei (pozosta przy)
3.helfen bei (pomaga w)
4.herauskommen bei (wyj , wynika z)
5.vorbeikommen bei (wpa c do kogo )
FÜR
1.bürgen für (gwarantowa co )
2.sich bedanken (bei j-m) für (podzi kowa komu za)
3.danken für (dzi kowa za)
4.sich eignen für (nadawa si do)
5.sich einsetzen für (opowiada si za)
6.sich entscheiden für (zdecydowa sie na)
7.sich (bei j-m) entschuldigen für (usprawiedliwia si z powodu)
8.gelten für (odnosi si do)
9.halten für (uwa a za)
10.sich interessieren für (interesowa si czym )
11
11.kandidieren für (kandydowa do)
12.kämpfen für (walczy o)
13.sein für / gegen (by za / przeciw czemu )
14.sorgen für (zadba o co , troszczy si )
IN
1.ankommen / eintreffen in D (przyby do)
2.bestehen in D (polega na)
3.einladen in A (zaprasza do / na)
4.einteilen in A (podzieli na)
5.eintreten in A (wej do)
6.geraten in A (popa w)
7.sich irren in D (pomyli si w)
8.sich verlieben in A (zakocha si w)
9.sich vertiefen in A (zagł bi si w)
10.verwandeln in A (przeobrazi si w)
MIT
1.sich abfinden mit (pogodzi si z)
2.anfangen / beginnen mit (zaczyna )
3.aufhören mit (przestawa , sko czy z)
4.sich beschäftigen / befassen mit (zajmowa si czym )
5.rechnen mit (liczy si z czym )
6.telefonieren mit (telefonowa do kogo )
7.versorgen mit (zaopatrywa w)
8.zusammenstoßen mit (zderzy si z)
NACH
1.anstehen nach (sta w kolejce po co )
2.duften nach (pachnie czym )
3.sich erkundigen nach (dowiadywa si o co )
4.fragen nach (pyta o)
5.greifen nach (si ga po)
6.riechen nach (pachnie czym )
7.rufen nach (woła kogo )
8.sich richten nach (kierowa si czym )
9.schmecken nach (mie smak czego )
10.sich sehnen nach (t skni za)
11.streben nach (d y do)
12.suchen nach (poszukiwa czego , kogo )
ÜBER
1.sich ärgern über A (zło ci si )
2.sich aufregen über A (denerwowa si )
3.berichten über A (relacjonowa co )
4.sich beklagen / beschweren über A (uskar a si na)
5.denken über A (s dzi / my le o czym )
6.diskutieren über A (dyskutowa o)
7.entscheiden über A (decydowa o)
8.sich freuen über A (cieszy si z)
9.herrschen über A (panowa nad)
10.informieren über A (informowa o)
11.klagen über A (skar yc si na)
12.lachen über A (smia si z)
13.nachdenken über (zastanawia si nad)
14.schreiben über A (pisa o)
15.sprechen über A (rozmawia o)
16.sich unterhalten über A (rozmawia o)
12
17.verfügen über A (dysponowa czym )
18.sich wundern über A (dziwi si )
UM
1.sich bemühen um (stara si o)
2.beneiden (j-n) um (zazdro ci komu czego )
3.sich bewerben um (ubiega si o)
4.bitten um (prosi o)
5.es geht um (chodzi o)
6.es handelt sich um (chodzi o)
7.kämpfen um (walczy o)
8.sich kümmern / sorgen um (troszczy si o)
9.(sich) streiten um (kłóci si o)
10.trauern um (opłakiwa kogo , smuci si z powodu)
UNTER
1.leiden unter D (cierpie na)
2.verstehen unter (rozumie pod czym )
VON
1.abhängen von (zale e od)
2.absehen von (abstrahowa od)
3.befreien von (uwolni od)
4.berichten von / über (relacjonowa co )
5.erfahren von (dowiedzie si o)
6.sich erholen von (odpocz / wydobrze )
7.erzählen von / über (opowiada o)
8.halten von (s dzi o)
9.hören von (słysze o)
10.handeln von (traktowa o czym )
11.profitieren von (skorzysta z)
12.träumen von (marzy , ni o)
13.unterscheiden von (odró nia od)
14.überzeugen von (przekonywa o)
15.sich verabschieden von / Abschied nehmen von (po egna si z)
16.verstehen von (zna si na czym )
17.zeugen von ( wiadczy o czym )
18.Angst haben vor (ba si czego )
19.sich fürchten vor (ba si czego )
20.(sich) schützen vor (chroni si przed)
21.warnen vor (ostrzega przed)
ZU
1.beitragen zu (przyczynia si do)
2.berechtigen zu (uprawnia do)
3.dienen zu (słu y do)
4.einladen zu (zaprasza na)
5.sich entschließen zu (zdecydowa si na)
6.sich entwickeln zu (rozwin si )
7.führen zu (prowadzi do)
8.gehören zu (nale e do)
9.gratulieren zu (gratulowa z okazji)
10.raten zu (doradza komu co )
11.übergehen zu (przej do)
12.verhelfen zu (dopomóc w)
13.werden zu (stawa si czym )
14.zwingen zu (zmusza do)
13
Rekcje bezpo rednie (bez przyimka)
Nominativ
1.sein (by )
2.werden (zosta , stawa si )
3.bleiben (pozostawa )
4.genannt werden (zosta / by ) nazwanym
Genitiv
1.gedenken (wspomina - głównie w odniesieniu do zmarłych)
2.sich bedienen (posługiwa si )
3.sich erfreuen (cieszy si - np. popularno ci )
4.bedürfen (wymaga )
5.sich enthalten (powstrzymywa si )
6.sich entsinnen (przypomina sobie)
7.sich erbarmen (zlitowa si )
8.sich rühmen (chwali si )
9.sich schämen (wstydzi si )
10.sich annehmen (podj si czego , zaj si czym )
11.der Meinung / der Ansicht sein (mie pogl d)
12.guter / schlechter Laune sein (by w dobrym / złym humorze)
Dativ
1.ausweichen (wymin , ust pi )
2.ähneln (by podobnym)
3.bekommen (wyj na zdrowie)
4.begegnen (spotka , natkn si na kogo )
5.beitreten (przyst pi do organizacji)
6.zustimmen (zgadza si )
7.beiwohnen (uczestniczy , by obecnym przy czym )
8.folgen (i za kim , nast powa )
9.sich nähern (zbli a si )
10.zuhören (przysłuchiwa si )
11.gehören / angehören (przynale e )
Akkusativ
1.anrufen (zatelefonowa )
2.beneiden (zazdro ci )
3.heiraten (po lubi , czyli "hajtn ")
4.nennen (nazywa kogo / co )
5.stören (przeszkadza )
6.unterbrechen (przerywa )
14
CZASY
Czas tera niejszy:
Mo na nim wyra a nie tylko tera niejszo
ale i przyszło
np.: Ich arbeite jetzt. (Teraz pracuj . )
np.: Heute abend gehe ich ins Theater. (Dzi wieczorem pójd do teatru.).
W j zyku niemieckim wyst puj trzy osoby liczby pojedynczej i trzy osoby liczby mnogiej.
osoba
1.
2.
3.
liczba pojedyncza
ich (ja)
du (ty)
er (on), sie (ona), es (ono)
osoba
1.
2.
3.
liczba mnoga
wir (my)
ihr (wy)
sie (oni), Sie (pisane wielk liter
forma grzeczno ciowa Pan, Pani,
Pa stwo)
Ko cówki czasownika niemieckiego w poszczególnych osobach:
Singular - licza pojedyncza
1. ich schreibe
2. du schreibst
3. er, sie, es schreibt
Plural - liczba mnoga
1. wir schreiben
2. ihr schreibt
3. sie, Sie schreiben
Czasowniki, których temat ko czy si na -t, -d i takie, jak np.: atmen, zeichnen, öffnen, warten,
arbeiten otrzymuj dodatkowo w drugiej i trzeciej osobie l.p. i w drugiej osobie l.m. ko cówki
rozszerzone o spójk -e, np.:
1. ich arbeite
2. du arbeitest
3. er, sie, es arbeitet
1. wir arbeiten
2. ihr arbeitet
3. sie, Sie arbeiten
Je eli temat czasownika ko czy si na -s, -ß, -x, -z, w ko cówce 2 osoby liczby pojedynczej
opuszczamy "s". Przykładowe czasowniki: tanzen, begrüßen, hexen, beißen, sitzen, gießen,
weisen, reisen.
1. ich tanze
2. du tanzt
3. er, sie, es tanzt
1. wir tanzen
2. ihr tanzt
3. sie, Sie tanzen
Przy czasownikach zako czonych na -eln w 1 osobie liczy pojedynczej opuszczamy "e".
Przykładowe czasowniki: angeln, klingeln, lächeln.
15
1. ich angle
2. du angelst
3. er, sie, es angelt
1. wir angeln
2. ihr angelt
3. sie, Sie angeln
Czasowniki mocne cechuje zmiana samogłoski rdzennej w temacie drugiej i trzeciej osobie
liczby pojedynczej:
Singular - liczba pojedyncza
1. ich helfe
2. du hilfst
3. er, sie, es hilft
1. wir helfen
2. ihr helft
3. sie, Sie helfen
Kilka najwa niejszy czasowników tego typu :
Bezokolicznik
backen (piec)
blasen (dmucha )
braten (sma y )
fahren (jecha )
fangen (łapa )
geben (dawa )
laufen (biega )
lesen (czyta )
nehmen (bra )
schlafen (spa )
sehen (widzie )
sprechen (mówi )
tragen (nosi )
treffen (spotyka )
wachsen (rosn )
2. os. l.p.
du bäckst
du bläst
du brätst
du fährst
du fängst
du gibst
du läufst
du liest
du nimmst
du schläfst
du siehst
du sprichst
du trägst
du triffst
du wächst
er bäckt
er bläst
er brät
er fährt
er fängt
er gibt
er läuft
er liest
er nimmt
er schläft
er sieht
er spricht
er trägt
er trifft
er wächst
3. os. l.p.
Czas przyszły zło ony (Futur I)
Jest to czas zło ony i dlatego potrzebny jest czasownik werden w odpowiedniej osobie w
miejscu orzeczenia oraz bezokolicznik na ko cu zdania.
WERDEN
ich werde
du wirst
er, sie, es wird
wir werden
ihr werdet
sie, Sie werden
Ich werde mir das blaue Kleid kaufen. (Kupi sobie t niebieska sukienk .).
Wir werden uns bald wiedersehen. (Wkrótce znowu si zobaczymy.).
16
Czas przeszły Präteritum/Imperfekt
Nie jest czasem zło onym , wi c nie potrzebuje czasownika posiłkowego. Przy czasownikach
słabych tworzymy ten czas w j zyku niemieckim dodaj c do tematu czasownika ko cówki -te i
w 2. os. l.p. i wszystkich osobach l.m. ko cówek osobowych.
Pierwsza i trzecia osoba liczby pojedynczej i mnogej jest identyczna.
Czas ten u ywamy przede wszystkim w opowiadaniach, wypracowaniach, relacjach.
Schemat ko cówek w czasie Imperfekt/Präteritum
1. -te
2. -te + -st
3. -te
1. -te + -n
2. -te + -t
3. -te + -n
malen (uczy si )
ich malte
du maltest
er, sie, es malte
wir malten
ihr maltet
sie, Sie malten
Czas przeszły Perfekt
Jest to czas zło ony. Składa si on z czasownika posiłkowego haben lub sein w czasie
tera niejszym (który si odmienia) oraz imiesłowem czasu przeszłego (Partizip II)
Imiesłów ( Partizip II ) czasowników słabych tworzy si nast puj co :
przedrostek ge- + temat + ko cówka -et lub -t.
np.: machen (robi ), Partizip II : ge + mach (temat) + t
Ich habe die Hausaufgabe gemacht. ( Odrobiłam zadanie domowe.)
lernen (uczy si ), Partizip II: ge + lern + t
Er hat Deutsch gelernt. (On uczył si niemieckiego.).
Nale y pami ta te , e czasowniki z ko cówk -ieren otrzymuj w Partizip II tylko ko cówk
- t bez przedrostka ge-.
np.: studieren (studiowa ), Partizip II: studiert
Ich habe in Berlin studiert. (Studiowałem w Berlinie.)
Do podobnych czasowników zako czonych na -ieren nale :
17
etwas halbieren, komplettieren, etwas relativieren, legalisieren, modernisieren; etwas
atomisieren, bagatellisieren, ritualisieren, kombinieren, studieren,
Podobnie tworz czas Perfekt czasowniki nierozdzielnie zło one rozpoczynaj ce si na : be-, er-,
zer-, ver-, ge-, emp-, miss- (np.: besuchen - besucht).
Ich habe meine Freundin zu Hause besucht - Odwiedziłem swoj przyjaciółk w domu.
Czasowniki słabe , zło one rozdzielnie otrzymuj ko cówk i przedrostek ge- , który jest
pomi dzy przedrostkiem, a form osobow czasownika,
np.: aufmachen (otwiera ):
Sie hat das Fenster aufgemacht. (Ona otworzyła okno.).
Perfekt z czasownikiem posiłkowym "haben" tworz :
•
•
•
•
•
•
czasowniki zwrotne, np. sich waschen; Ich habe mich heute gewaschen.
czasowniki modalne, np. wollen; Ich habe das nicht gewollt.
czasowniki przechodnie, które posiadaj dopełnienie w IV przypadku (Akkusativ), np.
sehen; Ich habe meine Mutter heute nicht gesehen.
czasowniki, które nie tworz strony biernej, np. haben, besitzen, bekommen, kriegen,
erhalten; Er hat ein großes Haus gehabt.
czasowniki nieosobowe, np. es regnet, es hagelt, es schneit; Heute hat es den ganzen Tag
über geregnet.
czasowniki oznaczaj ce trwanie procesu lub stanu bez czasowego ograniczenia, np.
leben, schlafen, wohnen; Ich habe drei Jahre in Berlin gewohnt.
Perfekt z czasownikiem posiłkowym "sein" tworz :
•
•
•
czasowniki oznaczaj ce ruch, kierunek np. fahren, kommen, gehen, laufen; Ich bin leider
zu spät gekommen.
czasowniki wyra aj ce zmian stanu z jednego w drugi, np. aufstehen, einschlafen,
sterben; Heute ist meine Oma gestorben.
czasowniki sein, werden, bleiben; Ich bin drei Tage in der Schule nicht gewesen.
Czasowniki ł cz ce si z haben oraz sein:
•
•
•
•
gebären - Sie ist in Leipzig geboren (Ona urodziła si w Lipsku). Sie hat ihr zweites Kind
geboren (Ona urodziła jej drugie dziecko.)
fahren - Meine Mutter ist nach Paris mit dem Auto gefahren. (Moja mama jechała do Pary a
samochodem). Mein Bruder hat sein Auto ins Parkhaus gefahren (Mój brat wprowadził
samochód do gara u)
schwimmen - Er ist auf das nächste Ufer geschwommen (On dopłyn ł na drugi brzeg). Karin
hat einen neuen Rekord im Jahr 2000 geschwommen (Karin pobiła nowy rekord w roku
2000)
reiten - Peter ist in den Wald geritten (Piotr pojechał na koniu do lasu). Am Montag hat
meine Freundin auf einer Stute geritten. (W poniedziałek je dziła moja przyjaciółka na
klaczy.)
Czas Plusquamperfekt
18
To równie czas zło ony, rzadko u ywany. Stosuje si go zwykle w zdaniach z nast pstwem
czasów ( nachdem - skoro). Zasada tworzenia tego czasu jest wła ciwie taka sama, jak w Perfekt,
z t ró nica, e czasownik posiłkowy (sein lub haben ) jest w czasie Präteritum ( Imperfekt).
haben lub sein w Praeteritum + PartizipII
np.: Ich war nach Düsseldorf gefahren. (Porównaj Perfekt : Ich bin nach Düsseldorf gefahren.)
Sie hatten ihn nicht gesehen. (Porównaj Perfekt : Sie haben ihn nicht gesehen .)
Czas przyszły zło ony (Futur II)
Składa si on z czasownika posiłkowego werden w czasie tera niejszym i bezokolicznika czasu
przeszłego. Czas ten wyra a przekonanie, e dana czynno b dzie zako czona w przyszło ci
lub w chwili , gdy si o nie mówi.
np.: Du wirst bestimt die Prüfung bestanden haben . ((Na pewno zdasz ten egzamin. (tzn. e za
kilka dni b dzie mo na powiedzie , czy pomy le , e na pewno zda si ten egzamin)).
FORMY PODSTAWOWE CZASOWNIKÓW
NIEREGULARNYCH
Bezokolicznik
3 osoba l.
pojedynczej
Imperfekt,
1 i 3 osoba
l.p.
Partizip II
czasownik
posiłkowy
znaczenie
polskie
befehlen
befiehlt
befahl
befohlen
haben
rozkaza
backen
bäckt
buk / backte
gebacken
haben
piec
beginnen
beginnt
begann
begonnen
haben
zaczyna
beißen
beißt
biss
gebissen
haben
gry
bewegen
bewegt
bewog
bewogen
haben
nakłania
biegen
biegt
bog
gebogen
haben
gi
bieten
bietet
bot
geboten
haben
oferowa
binden
bindet
band
gebunden
haben
wi za
bitten
bittet
bat
gebeten
haben
prosi
19
blasen
bläst
blies
geblasen
haben
dmucha
bleiben
bleibt
blieb
geblieben
sein
zosta
braten
brät
briet
gebraten
haben
piec / sma y
brechen
bricht
brach
gebrochen
haben
łama
brennen
brennt
brannte
gebrannt
haben
pali si
bringen
bringt
brachte
gebracht
haben
przynosi
denken
denkt
dachte
gedacht
haben
my le
dürfen
darf
durfte
gedurft
haben
móc
empfangen
empfängt
empfing
empfangen
haben
przyj
empfehlen
empfiehlt
empfahl
empfohlen
haben
poleci
erschrecken erschrickt
erschrak
erschrocken
sein
przestraszy
si
essen
isst
aß
gegessen
haben
je
fahren
fährt
fuhr
gefahren
sein
jecha
fallen
fällt
fiel
gefallen
sein
upada
fangen
fängt
fing
gefangen
haben
chwyta
finden
findet
fand
gefunden
haben
znajdowa
fliegen
fliegt
flog
geflogen
sein
lata
fliehen
flieht
floh
geflohen
sein
ucieka
fließen
fließt
floss
geflossen
sein
płyn
fressen
frisst
fraß
gefressen
haben
po era
frieren
friert
fror
gefroren
haben
marzn
geben
gibt
gab
gegeben
haben
dawa
gehen
geht
ging
gegangen
sein
i
gewinnen
gewinnt
gewann
gewonnen
haben
wygra
gießen
gießt
goss
gegossen
haben
la
gleiten
gleitet
glitt
geglitten
sein
sun ,
20
lizga si
graben
gräbt
grub
gegraben
haben
kopa
greifen
greift
griff
gegriffen
haben
chwyta
haben
hat
hatte
gehabt
haben
mie
halten
hält
hielt
gehalten
haben
trzyma
hängen
hängt
hing
gehangen
haben
wisie
heben
hebt
hob
gehoben
haben
podnie
heißen
heißt
hieß
geheißen
haben
nazywa si
helfen
hilft
half
geholfen
haben
pomaga
kennen
kennt
kannte
gekannt
haben
zna
klingen
klingt
klang
geklungen
haben
brzmie
kommen
kommt
kam
gekommen
sein
przychodzi
können
kann
konnte
gekonnt
haben
móc
laden
lädt
lud
geladen
haben
ładowa
lassen
lässt
ließ
gelassen
haben
zostawi
laufen
läuft
lief
gelaufen
sein
biec
leiden
leidet
litt
gelitten
haben
cierpie
leihen
leiht
lieh
geliehen
haben
po ycza
lesen
liest
las
gelesen
haben
czyta
liegen
liegt
lag
gelegen
haben
le e
lügen
lügt
log
gelogen
haben
kłama
messen
misst
maß
gemessen
haben
mierzy
mögen
mag
mochte
gemocht
haben
lubi
müssen
muss
musste
gemusst
haben
musie
nehmen
nimmt
nahm
genommen
haben
bra
nennen
nennt
nannte
genannt
haben
nazywa
21
raten
rät
riet
geraten
haben
radzi
reißen
reißt
riss
gerissen
haben
rwa
reiten
reitet
ritt
geritten
sein
je dzi konno
rennen
rennt
rannte
gerannt
sein
p dzi
riechen
riecht
roch
gerochen
haben
w cha
rufen
ruft
rief
gerufen
haben
woła
schaffen
schafft
schuf
geschaffen
haben
stworzy
scheiden
scheidet
schied
geschieden
haben
dzieli
scheinen
scheint
schien
geschienen
haben
schieben
schiebt
schob
geschoben
haben
przesuwa
schießen
schießt
schoss
geschossen
haben
strzela
schlafen
schläft
schlief
geschlafen
haben
spa
schlagen
schlägt
schlug
geschlagen
haben
bi
schließen
schließt
schloss
geschlossen
haben
zamyka
schmelzen
schmilzt
schmolz
geschmolzen
sein
topnie
schneiden
schneidet
schnitt
geschnitten
haben
ci
schreiben
schreibt
schrieb
geschrieben
haben
pisa
schreien
schreit
schrie
geschrien
haben
krzycze
schweigen
schweigt
schwieg
geschwiegen
haben
milcze
schwimmen schwimmt
schwamm
geschwommen sein
pływa
sehen
sieht
sah
gesehen
haben
widzie
sein
ist
war
gewesen
sein
by
senden
sendet
sandte
gesandt
haben
wysyła
singen
singt
sang
gesungen
haben
piewa
sitzen
sitzt
saß
gesessen
haben
siedzie
sprechen
spricht
sprach
gesprochen
haben
mówi
wieci
22
springen
springt
sprang
gesprungen
sein
skaka
stechen
sticht
stach
gestochen
haben
kłu
stecken
steckt
stak
gesteckt
haben
tkwi
stehen
steht
stand
gestanden
haben
sta
stehlen
stiehlt
stahl
gestohlen
haben
kra
steigen
steigt
stieg
gestiegen
sein
wznosi si
sterben
stirbt
starb
gestorben
sein
umiera
stinken
stinkt
stank
gestunken
haben
streichen
streicht
strich
gestrichen
haben
skre la
streiten
streitet
stritt
gestritten
haben
kłóci si
tragen
trägt
trug
getragen
haben
nie
treffen
trifft
traf
getroffen
haben
spotyka
treiben
treibt
trieb
getrieben
haben
p dzi
trinken
trinkt
trank
getrunken
haben
pi
tun
tut
tat
getan
haben
czyni
verderben
verdirbt
verdarb
verdorben
haben
psu
vergessen
vergisst
vergaß
vergessen
haben
zapomina
verlieren
verliert
verlor
verloren
haben
traci
wachsen
wächst
wuchs
gewachsen
sein
rosn
waschen
wäscht
wusch
gewaschen
haben
pra / my
werden
wird
wurde
geworden
sein
stawa si
werfen
wirft
warf
geworfen
haben
rzuca
wiegen
wiegt
wog
gewogen
haben
wa y
wissen
weiß
wusste
gewusst
haben
wiedzie
wollen
will
wollte
gewollt
haben
chcie
ziehen
zieht
zog
gezogen
haben
ci gn
mierdzie
23
Bezokolicznik
S cztery formy bezokolicznika:
a) bezokolicznik I strony czynnej, np.: fragen, sprechen, kommen, laufen, springen, kaufen,
schlafen, itd.:
b) bezokolicznik II strony czynnej, np.: gefragt haben, gesprochen haben, gekommen sein,
gelaufen sein,
gespringen haben, gekaufen haben, geschlafen haben,itd.
c) bezokolicznik I strony biernej, np.: gefragt werden, gesprochen werden,etc.
d) bezokolicznik II strony biernej, np.: gefragt worden sein, etc.
a) Bezokolicznik z zu wyst puje on po prawie wszystkich czasownikach z wyj tkiem:
Wyst puje on po prawie wszystkich czasownikach z wyjatkiem:
- gehen, bleiben, lernen (Ich gehe schlafen.(Id spa .)
- helfen, hören, sehen, lesen,lassen : Die Mutter lässt ihr Sohn ins Geschäft gehen. (Matka karze
swojemu synowi i do sklepu.)
-czasowników modalnych : Ich will gut deutsch sprechen.(Chc dobrze mówi po niemiecku.)
Bezokolicznik z zu wyst puje po takich czasownikach, jak:
- beginnen -Das Kind begann zu weinen. ( Dziecko zacz ło płaka .);
- verbieten ( zabrabnia );
- brauchen ( potrzebowa );
- vorschlagen (proponowa );
- haben (mie ) np.: Ich habe viel zu tun. (Mam du o do zrobienia.);
- sein (by ) np.: Das Haus ist zu verkaufen. (Dom jest do sprzedania. );
Inne przykłady czasowników po których wyst puje zawsze "zu"
anbieten
auffordern (zu)
befehlen
bitten
bringen zu
einladen
empfehlen
erinnern (an)
erlauben
ermöglichen
gelingen
helfen
hindern an
leicht fallen
raten
schwer fallen
überreden (zu)
verbieten
warnen vor
-po takich wyra eniach, jak np.: die Abisicht haben ( mie zamiar)- Ich habe die Absicht nach
Köln zu fahren .( Mam zamiar pojecha do Kolonii.); Lust haben (mie ochot )- Ich habe Lust
das Buch zu lesen. ( Mam ochot przeczyta ksi k .).
Zdania bezokolicznikowe z zu stosuje cz sto po takich zdaniach:
np.: Ich freue mich dich kennengelernt zu haben. =Ich freue mich , dass ich dich kenengelernt
habe. (Ciesz si , e ciebie poznałam.)
24
b) Bezokolicznik bez zu : wystepuje we wszystkich wypadkach wyjatkowych w a
- po czasownikach modalnych, np.: Ich kann schwimmen. ( Umiem pływa .)
- po czasownikach: helfen (pomaga ), hören (słucha ), sehen (widzie ), lesen (pozwoli ,
kaza ): Wir hören Kinder singen . (Słuchamy piewaj cych dzieci.) Die Mutter leasst ihre
Tochter ins Geschäft gehen. (Matka kaze swojej córce isc do sklepu.)
- po czasownikach: bleiben (pozostawa ), gehen (i ), lernen (uczy si ): Der Junge bleibt im
Bett liegen. ( Chłopiec zostaje le c w łó ku.)
Tryb przypuszczaj cy (der Konjunktiv)
Wyró niamy w j zyku niemieckim dwa rodzaje trybu przypuszczaj cego:
Konjunktiv I - TYLKO POZIOM ROZSZERZONY
Stosuje si głównie w mowie zale nej (tzn. takiej, któr po rednio przytaczasz). Jest to poj cie
ogólne dla: Konjunktiv Präsens, Perfetkt i Futur. Stosuje si go tak e w hasłach: Es lebe Frieden!
(Niech yje pokój!), w przepisach kulinarnych, instrukcjach obsługi, zadaniach matematycznych:
Man nehme Milch, Mehl, Butter...(Nele y wzi mleko, m k , masło...), w zdaniach
porównawczych nierzeczywistych: Er sieht so aus, als ob er krank sei. (Wygl da tak jakby był
chory .)
Konjunktiv I tworzy si dodaj c do tematu czasownika w 1. i 2. osobie l.p. ko cówki -e i
wszystkich osobach l.m.
sein - Konjunktiv I Präsens
Singular
ich sei
du seist
er, sie, es sei
Cech Konjunktiv I jest regularno
Wzory odmiany:
Plural
wir seien
ihr seiet
sie, Sie seien
form czasownika, nie ma przegłosu:
geben - Konjunktiv I Präsens
Singular
ich gebe
du gebest
er, sie, es gebe
Plural
wir geben
ihr gebet
sie, Sie geben
machen - Konjunktiv I Perfekt
25
Singular
ich habe gemacht
du habest gemacht
er, sie, es habe
gemacht
Plural
wir haben gemacht
ihr habet gemacht
sie, Sie haben
gemacht
kommen - Konjunktiv I Perfekt
Singular
ich sei gekommen
du seist gekommen
er, sie, es sei
gekommen
Plural
wir seien gekommen
ihr seiet gekommen
sie, Sie seien
gekommen
kommen - Konjunktiv I Futur
Singular
ich werde kommen
du werdest kommen
er, sie es werde
kommen
Plural
wir werden kommen
ihr werdet kommen
sie, Sie werden
kommen
Konjunktiv II - POZIOM PODSTAWOWY I ROZSZERZONY
Stosuje si dla wyra enia: przypuszczenia yczenia, rozkazu, mo liwo ci, pro by. Składa si na
niego Konjukiv Imperfekt i Plusquamperfekt.
Konjunktiv Präteritum (Imperfekt): form wyj ciow jest tu czasownik Präteritum.
Czasowniki mocne otrzymuj w 1. i 3. osobie l.p. ko cówk -e, a samogłoski t.j. a, o, u ulegaj
przegłosowi:
ich käme (poszłabym)
sie wäre (byłabym)
er ginge (posedłby)
er gäbe (dałby)
wir möchte (chcieliby my)
Forma Konjunktiv I czsowników słabych jest identyczna z form czasu Präteritum: ich fragte
znaczy zarówno "pytałem" co i "pytałbym", er lernte "uczył si " jak i "uczyłby si " etc. Dlatego
stosuje si tu cz sto form opisow trybu przypuszczaj cego Konditional.
Wzory odmiany:
fragen - Konjunktiv II
Singular
ich fragte (pytałbym lub pytałem)
Plural
wir fragten
26
du fragtest
er, sie, es fragte
ihr fragtet
sie, Sie fragten
haben - Konjunktiv II
Singular
ich hätte (miałabym)
du hättest
er, sie, es hätte
Plural
wir hätten
ihr hättet
sie, Sie hätten
sein - Konjunktiv II
Singular
ich wäre (byłabym)
du wärest
er, sie, es wäre
Plural
wir wären
ihr wäret
sie, Sie wären
Konjunktiv Präteritum - mo emy wyra a yczenie: Ich ginge gern spazieren. (Poszedłbym
ch tnie na spacer.), w zdaniach warunkowych, w zdaniach porównawczych nierzeczywistych:
Sie sieht so aus, als ob sie krank wäre. (Wygl da tak, jakby była chora) istnieje te w formach
grzeczno ciowych: Könntest du mir helfen? (Mógłby mi pomóc?).
Wzory odmiany:
fragen - Konjunktiv Plusquamperfekt
Singular
ich hätte gefragt (zapytał(a)bym)
du hättest gefragt
er, sie, es hätte gefragt
Plural
wir hätten gefragt
ihr hättet gefragt
sie, Sie hätten gefragt
kommen - Konjunktiv Plusquamperfekt
Singular
ich wäre gekommen (przyszedłbym)
du wärest gekommen
er, sie, es wäre gekommen
Plural
wir wären gekommen
ihr wäret gekomme
sie, Sie wären gekommen
U ywa si go do wykonania yczenia niemo liwego do spełnienia: Wenn ich vor der Prüfung
doch mehr gelernt hätte! (Gdybym si (był) wi cej uczył przed egzaminem!) do wyra enia
pytania z odcieniem niedowierzenia: Hätte er wirklich das Auto gekauft? (Czy by rzeczywi cie
kupił to auto?), w zdaniach warunkowych nierzeczywistym: Hätte ich damals mehr Zeit gehabt,
so wäre ich zu dir gekommen. (Gdybym wówczas (był) miał wi cej czasu przyszedłbym do
ciebie.).
Tryb warunkowy (der Konditional)
27
Jest on opisow form trybu przypszczaj cego Konjunktiv II. Składa si on z czsownika
posiłkowego werden w Konjunktiv Präteritum i bezokolicznik danego czsownika.
Wzór odmiany:
Singular
Plural
ich würde studieren (studiował(a)bym)
du würdest studieren
er, sie, es würdet studieren
wir würden studieren
ihr würdet studieren
sie, Sie würden studieren
Czasowniki modalne nie tworz trybu warunkowego. W przeciwie stwie do Konditional I,
Konditional II jest u ywany bardzo rzadko: Ich würde gemacht haben. (Byłbym zrobił.); Du
wuerdest gemacht haben.
STRONA BIERNA
Stron biern tworzymy przy pomocy czasownika posiłkowego "werden" oraz imiesłowu czasu
przeszłego. Czasownik posiłkowy wyst puje w tym czasie, w którym znajduje si zdanie.
Wzory odmiany w stronie biernej na przykładzie czasownika "impfen" - szczepi :
Czas
STRONA CZYNNA
AKTIV
STRONA BIERNA
VORGANGSPASSIV
Präsens
Präteritum/
Imperfekt
Perfekt
ich impfe
ich impfte
ich werde geimpft
ich wurde geimpft
ich habe geimpft
ich bin geimpft worden
Plusquamperfekt
ich hatte geimpft
Futur I
Futur II
ich werde impfen
ich werde geimpft
haben
STRONA BIERNA
OKRE LAJ CA
STAN
ZUSTANDSPASSIV
ich bin geimpft
ich war geimpft
ich bin geimpft
gewesen
ich war geimpft worden
ich war geimpft
gewesen
ich werde geimpft werden ich werde geimpft sein
ich werde geimpft worden ich werde geimpft
sein
gewesen sein
STRONA BIERNA z czasownikiem modalnym
Czas
STRONA CZYNNA
STRONA BIERNA
28
AKTIV
Präsens
Präteritum/
Imperfekt
VORGANGSPASSIV
Ich muß den Brief
schreiben.
Ich mußte den Brief
schreiben.
Der Brief muß von mir geschrieben werden.
Der Brief mußte von mir geschrieben werden.
Czas
Perfekt
Plusquamperfekt
Futur I
STRONA CZYNNA
AKTIV
Ich habe den Brief
schreiben müssen.
Ich hatte den Brief
schreiben müssen.
Ich werden den Brief
schreiben müssen.
STRONA BIERNA
VORGANGSPASSIV
Der Brief hat von mir geschrieben werden müssen.
Der Brief hatte von mir geschrieben werden
müssen.
Der Brief wird von mir geschrieben werden müssen.
RZECZOWNIK
Cechami charakterystycznymi dla rzeczownika s : rodzaj, liczba i przypadek.
W gramatyce j zyka niemieckiego wyró nia si cztery przypadki:
1. Nominativ (N) - mianownik - wer? was? - kto? co?
2. Genitiv (G) = dopełniacz - wessen? - czyj? czyja? czyje?
3. Dativ (D) - celownik - wem? - komu?
4. Akkusativ (Akk.) - biernik - wen? was? - kogo? co?
Rodzajnik wyst puje tylko przed rzeczownikiem , wyra a jego rodzaj. Rzeczownik mo e zosta u yty z
rodzajnikiem nieokre lonym i okre lonym (ein -der -rodzaj m ski), ein - das - rodzaj nijaki), eine -die - rodzaj
e ski)).
Rodzajnik nieokre lony w liczbie mnogiej nie wyst puje
Rodzajniki odmieniaj si przez przypadki.
Odmiana rodzajnika nieokreslonego
Liczba pojedyncza
Przypadek
Nominativ
wer?(kto?); was(co?)
r. m ski
ein
r. e ski
eine
r. nijaki
ein
Liczba mnoga nie
istnieje!!!
29
Genitiv
eines
einer
eines
Dativ
einem
einer
einem
Akkusativ
einen
eine
ein
wessen?(czyj?, kogo?, czego? )
wem? (komu?, czemu?)
wen? (kogo?, co?) ;was (co?)
Odmiana rodzajnika okre lonego
Przypadek
Nominativ
Genitiv
Dativ
Akkusativ
r.m ski
der
des
dem
den
r. e ski
die
der
der
die
r.nijaki
das
des
dem
das
l. mnoga
die
der
den
die
a) Rodzajnik nieokre lony stosujemy ,gdy :
-po raz pierwszy o kim lub o czym mówimy - zazwyczaj nie tłumaczy si go
-przed rzeczownikami b d cymi w zdaniu orzecznikami
np. Der Baun ist eine Pflanze . (Drzewo jest ro lin .)
b) Rodzajnik okre lony stosuje si ,gdy:
-mówimy o kim lub o czym bli ej nam znanym
np.
Das ist ein Buch. (To jest jaka ksi ka.) - rzeczownik bli ej ci nieznany.
Das Buch ist neu. (Ta ksi ka jest nowa) - rzeczownik ju znany.
I. Rodzaju m skiego s :
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
osobniki płci m skiej, np. der Mann, der Lehrer,
nazwy stron wiata, np. der Norden, der Westen
nazwy pór roku, miesi cy oraz dni tygodnia, np. der Herbst, der Februar, der Dienstag,
nazwy opadów, wiatrów i zjawisk atmosferycznych, np. der Regen, der Hagel,
nazwy własne gór i szczytów, np. der Rysy, der Harz, ale - die Alpen, die Pyrenäen, die Tatra, die Kordillieren
nazwy walut, np. der Dollar, der Rubel, der Złoty ale die Mark (DM)
nazwy samochodów oraz poci gów, np. der ICE-Franz Kafka, der Fiat
nazwy alkoholi, np. der Wodka, der Smirnov, ale das Bier
II. Rodzaju e skiego s :
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
osobniki płci e skiej, np. die Frau, ale - das Mädchen, das Weib
nazwy drzew, np. die Eiche, ale - der Apfelbaum, der Kastanienbaum
nazwy kwiatów, np. die Tulpe, die Rose
nazwy owoców, np. die Banane, die Ananas, ale - der Apfel, der Kürbis
niemieckie nazwy rzek, np. die Elbe, ale - der Rhein, der Main oraz die Weichsel, die Wolga
nazwy statków i samolotów, np. die TU-154, die Posejdon
nazwy papierosów, np. die Marlboro, die West, die Klubowe
III. Rodzaju nijakiego s :
♦ nazwy miast, pa stw, kontynentów, np. das Szczecin, das Berlin, das Amerika, das Asien, das Polen, das
Deutschland, ale - der Sudan, der Jemen, die Schweiz, die Mongolei, die USA, die Niederlande
♦ nazwy młodych istot yj cych, np. das Ferkel, das Huhn, das Kücken
♦ nazwy metali, np. das Eisen, das Gold, das Silber, ale - der Schwefel,
♦ nazwy j zyków, np. das Deutsch, das Polnisch
♦ nazwy hoteli, kawiarni i kin, np. das Kosmos, das Radisson, das Piano
30
♦ nazwy rodków pior cych i czyszcz cych, np. das Persil, das Omo, das Visir
Typowe ko cówki dla poszczególnych rodzajów rzeczownika:
Maskulinum - rodzaj m ski
-s
Flachs,
-ant
Praktikant,
-and Doktorand,
-ich
Kranich
-g
König,
-ling Lehrling,
-ent
Patient, Dirigent -ier
Grenadier, Offizier, -iker Choleriker, Graphiker,
Magier, Kurier
-är
Bär, Legionär,
-äst
Gymnasiast, Knast,
-eur, Frisör. Masseur,
-ör
-kus
Diskus,
-ismus
Kommunismus,
-ist
-or
Doktor,
Redaktor,
Komponist, Tourist; Atheist
Femininum - rodzaj e ski
-ei
Kartei,
-ere
Karriere,
-in
Praktikantin,
-le
Lotterie,
Materie,
-heit
Klugheit,
Schönheit,
-ik
Mathematik, Musik.
-keit
Müdigkeit,
Höflichkeit
- ung
Kleidung,
Begabung,
-schaft Partnerschaft, Mannschaft,
-ine
Kabine,
-ion
Kommunion,
Revolution
-ade
Maskerade
-äne
Domäne
-ur
Kultur
-anz
Toleranz, Distanz
-enz
Konferenz
-anz
Anlianz
-üre
Konfitüre
Neutrum - rodzaj nijaki
31
-chen
Mädchen,
Kindchen
-tel
Viertel, Sechstel
-ma
Komma, Drama,
-o
Konto
-icht
Gewicht, Licht
-um
Museum, Mausoleum,
-lein
Fräulein,
Vöglein,
-in
Magazin, Benzin -ing
Ge-
Gebirge,
Gebäude
Miß-
Mißverständis
Shopping, Marketing
Odmiana rzeczownika przez przypadki
W j zyku niemieckim wyró niamy trzy deklinacje:
1. deklinacja słaba
2. deklinacja mocna
3. deklinacja mieszana
Deklinacja słaba
Według deklinacji słabej odmieniaj si przede wszystkim rzeczowniki rodzaju e skiego i rzeczowniki rodzaju
m skiego. Charakterystyczn cecha tej odmiany jest ko cówka -n z wyj tkiem mianownika liczby pojedynczej i -en
w liczbie mnogiej dla rodzaju m skiego. Rzeczowniki rodzaju e skiego tylko w liczbie mnogiej otrzymuj -en.
Rzeczowniki odmieniaj ce si według deklinacji słabej nie otrzymuj przegłosu w liczbie mnogiej.
Przypadki
r. m ski
r. e ski
l. mnoga
Nominativ
Wer? Was?
der Junge
die Frau
die Frauen
Genitiv
Wessen?
des Jungen
der Frau
der Frauen
Dativ
Wem?
dem Jungen
der Frau
den Frauen
Akkusativ
Wen? Was?
den Jungen
die Frau
die Frauen
Deklinacja mocna
Według deklinacji mocnej odmieniaj si rzeczowniki wszystkich rodzajów. Charakterystyczn cech jest
ko cówka -s lub -es w dopełniaczu liczby pojedynczej dla rzeczowników rodzaju m skiego i nijakiego oraz
ko cówka -n dla rzeczowników wszystkich rodzajów w celowniku liczby mnogiej.
Przypadki
r. m ski
r. e ski
r. nijaki
l. mnoga
Nominativ
Wer? Was?
der Vater
die Mutter
das Kind
die Väter
Genitiv
Wessen?
des Vaters
der Mutter
des Kindes
der Väter
32
Dativ
Wem?
dem Vater
der Mutter
dem Kind
den Vätern
Akkusativ
Wen? Was?
den Vater
die Mutter
das Kind
die Väter
Do deklinacji słabej nale y mało rzeczowników.
Najwa niejsze rzeczowniki nale ce do deklinacji słabej:
der Affe, des Affen
der Doktorand, des Doktoranden
der Bote, des Boten
der Elefant, des Elefanten
der Bulle, des Bullen
der Lieferant, des Lieferanten
der Bursche, des Burschen
der Musikant, des Musikanten
der Erbe, des Erben
der Präsident, des Präsidenten
der Experte, des Experten
der Produzent, des Produzenten
der Gefährte, des Gefährten
der Student, des Studenten
der Genösse, des Genossen
der Idealist, des Idealisten
der Hase, des Hasen
der Journalist, des Journalisten
der Heide, des Heiden
der Kapitalist, des Kapitalisten
der Hirte, des Hirten
der Kommunist, des Kommunisten
der Insasse, des Insassen
der Polizist, des Polizisten
der Jude, des Juden
der Sozialist, des Sozialisten
der Junge, des Jungen
der Terrorist, des Terroristen
der Knabe, des Knaben
der Utopist, des Utopisten
der Kollege, des Kollegen
der Protestant, des Protestanten
der Komplize, des Komplizen
der Ochse, des Ochsen
der Kunde, des Kunden
der Pate, des Paten
der Laie, des Laien
der Rabe, des Raben
der Löwe, des Löwen
der Riese, des Riesen
der Mensch, des Menschen
der Sklave, des Sklaven
33
Deklinacja mieszana
Według deklinacji mieszanej odmienia si niewielka liczba rzeczowników rodzaju m skiego i nijakiego. W liczbie
pojedynczej w dopełniaucz otrzymuj ko cówk odmiany mocnej -es lub -s natomiast w liczbie mnogiej we
wszystkich przypadkach ko cówk odmiany słabej -en.
Przypadki
r. m ski
r. nijaki
l. mnoga
Nominativ
Wer? Was?
der Professor
das Auge
die Augen
Genitiv
Wessen?
des Professors
des Auges
der Augen
Dativ
Wem?
dem Professor
dem Auge
den Augen
Akkusativ
Wen? Was?
den Professor
das Auge
die Augen
OBOBLIWO CI W LICZBIE MNOGIEJ RZECZOWNIKÓW:
LICZBA POJEDYNCZA
LICZBA MNOGA
ZNACZENIE POLSKIE
das Album
die Alben
album
das Datum
die Daten
data
das Drama
die Dramen
dramat
das Gremium
die Gremien
gremium
das Gymnasium
die Gymnasien
gimnazjum, liceum
das Konto
die Konten (Kontos, Konti)
konto
das Lexikon
die Lexika
encyklopedia, leksykon
das Ministerium
die Ministerien
ministerstwo
das Museum
die Museen
muzeum
das Praktikum
die Praktika
praktyka np. w szkole
das Alter
die Alterstufen
wiek np. kobiety
das Glück
die Glücksfälle
szcz cie
34
das Lob
die Lobsprüche
pochwała
das Pronomen
die Pronomina
zaimek
das Risiko
die Risiken
ryzyko
das Stadion
die Stadien
stadion
das Thema
die Themen
temat
das Visum
die Visa (Visen)
wiza
das Zentrum
die Zentren
centrum
das/der Virus
die Viren
wirus
der Atlas
die Atlanten (Atlasse)
atlas
der Bau
die Bauten
budowa
der Bergmann
die Bergleute
górnik
der Betrug
die Betrügereien
oszustwo
der Chef
die Chefs
szef, kierownik
der Globus
die Globen (Globusse)
globus
der Kaktus
die Kakteen
kaktus
der Kohl
die Kohlköpfe
kapusta
der Mechanismus
die Mechanismen
mechanizm
der Park
die Parke, die Parks
park
der Rat
die Ratschläge
rada
der Rhythmus
die Rhythmen
rytm
der Trost
die Tröstungen
zmartwienie
der Verrat
die Verrätereien
zdrada
35
die Basis
die Basen
podstawa
die Firma
die Firmen
firma
die Mark
die Markstücke
Marka Niemiecka
die Pein
die Qualen
ból
die Praxis
die Praxen
praktyka np. lekarska
die Villa
die Villen
willa
Odmiana rzeczowników utworzonych od przymiotników
Rzeczowniki utworzone od przymiotników i imiesłowów odmieniaj si według odmiany przymiotnikowej.
Piszemy je oczywi cie wielk liter .
krank - der Kranke (chory), die Kranke (chora)
arm - ein Armer (biedak), eine Arme (biedaczka)
bekannt - mein Bekannter (mój znajomy), meine Bekannte (moja znajoma)
Odmiana z rodzajnikiem okre lonym
Przypadki
r. m ski
r. e ski
l. mnoga
Nominativ
Wer? Was?
der Reisende
die Bekannte
die Kranken
Genitiv
Wessen?
des Reisenden
der Bekannten
der Kranken
Dativ
Wem?
dem Reisenden
der Bekannten
den Kranken
Akkusativ
Wen? Was?
den Reisenden
die Bekannte
die Kranken
Odmiana z rodzajnikiem nieokre lonym
Przypadki
r. m ski
r. e ski
l. mnoga
Nominativ
Wer? Was?
ein Reisender
eine Bekannte
Kranke
Genitiv
Wessen?
eines Reisenden
einer Bekannten
Kranker
Dativ
Wem?
einem Reisenden
einer Bekannten
Kranken
36
Akkusativ
Wen? Was?
einen Reisenden
eine Bekannte
Kranke
Dopełniacz imion własnych
Imiona własne otrzymuj w dopełniaczu liczby pojedynczej ko cówk -s niezale nie od rodzajnu, np.:
Martins Vater arbeitet be der Firma "Bosch".
Das ist Buch Martins.
Przypadki
Martin
Nominativ
Wer? Was?
Martin
Genitiv
Wessen?
Martins
Dativ
Wem?
Martin
Akkusativ
Wen? Was?
Martin
Je eli imiona własne ko cz si na -s, -z, -tz, -x otrzymuj w dopełniaczu ko cówk -ens, np.
Hans - Hansens
Fritz - Fritzens
Franz - Franzens
Max - Maxens
Je eli imi i nazwisko jest poprzedzone przydawk to tytuł lub nazwa zawodu jest nieodmienna, np.
Wir berichten über den Roman des weltberühmten J. W. Goethe.
Wir berichten über den Roman des Schriftstellers Goethe.
Rzeczowniki zło one
W j zyku niemieckim wyst puje du a liczba rzeczowników zło onych z dwu lub wi cej wyrazów, mog to by
rzeczowniki, czasowniki, przymiotnki lub przyimki. Rzeczowniki zło one maj rodzaj ostatniego członu zło enia,
czyli wyrazu podstawowego okre lanego przez poprzedzaj ce go wyrazy.
der Lehrer + das Zimmer = das Lehrerzimmer
schlafen + das Zimmer = das Schlafzimmer
neu + die Erscheinung = die Neuerscheinung
auf + der Bau = der Aufbau
Liczba mnoga rzeczowników
Poznaj c nowe rzeczowniki nale y zapami ta równie ich form w liczbie mnogiej. To zadanie mo e ułatwi
znajomo schematu tworzenia liczby mnogiej w zale no ci od ich rodzaju jednak poni szy schemat wydaje si by
bardzo skomplikowany i niejednoznaczny. .
37
Rodzaj m ski w liczbie mnogiej:
- rzeczownik otrzymuje ko cówk -e, rzeczowniki maj ce w temacie -a, -o, u, au, otrzymuj przegłos, np.: der Tisch
- die Tische, der Stuhl - die Stühle,
- rzeczowniki otrzymuj ko cówk -er i przegłos, np. der Mann - die Männer
- mog równie otrzyma ko cówk -n lub en, np.: der Junge - die Jungen.
- nie otrzymuj adnych ko cówek rzeczowniki zako czone na -en, =er, np.: der Wagen - die Wagen, der Lehrer die Lehrer.
Rodzaj e ski w liczbie mnogiej:
- najcz ciej otrzymuj ko cówk -en, np.: die Frau - die Frauen, die Schule - die Schulen.
- otrzymuj ko cówk -e i przegłos samogłosek w temacie np. die Stadt - die Städte,
- zako czone na -er otrzymuj tylko przegłos, np.: die Mutter - die Mütter, die Tochter - die Töchter.
Rodzaj nijaki w liczbie mnogiej:
- cz sto otrzymuj ko cówk -er i przegłos w temacie, np.: das Buch - die Bücher
- mog równie otrzyma ko cówk -e, np.: das Heft - die Hefte,
- nie otrzymuj adnej ko cówki rzeczowniki zako czone na -er, -en, -el, np.: das Mädchen - die Mädchen.
Rzeczowniki utworzone od bezokoliczników:
Rzeczowniki te s zawsze rodzaju nijakiego i nie wyst puj w liczbie mnogiej. Tworzymy je przez dodanie
rodzajnika nijakiego przed czasownik, który jest pisany wielk liter .
np.
kommen - das Kommen
sein - das Sein
lesen - das Lesen
Odmiana rzeczownika pochodz cego od bezokolicznika:
Przypadki
rodzaj nijaki
Nominativ
Wer? Was?
das Kommen
Genitiv
Wessen?
des Kommens
Dativ
Wem?
dem Kommen
Akkusativ
Wen? Was?
das Kommen
Rzeczownik po okre leniu miary i wagi:
Przy okre laniu miary i wagi pierwszy rzeczownik si odmienia, natomiast rzeczownik drugi pozostaje
nieodmienny.
np.
ein Kilo Zucker
ein Pfund Hefe (dro dze)
ein Gramm Packpullver
ein Kilo Birnen
38
Homonimy
Homonimy s to rzeczowniki które ró ni si rodzajnikiem okre lonym, co zmienia ich znaczenie. Ich brzmienie
jest takie same. Mog one posiada tak e ro ne formy liczby mnogiej.
Przykłady homonimów w j zyku niemieckim:
Liczba
pojedyncza
Liczba mnoga
Tłumaczenie na j zyk polski
die Weise
der Weise
die Weisen
die Weisen
sposób
m drzec
der Bauer
die Bauern
chłop
der(das) Bauer
der Bund
das Bund
der Flur
die Bauer
die Bünde
die Bunde
die Flure
klatka
zwi zek, pakt
wi zka
korytarz
die Flur
der Erbe
die Fluren
die Erben
pole
spadkobierca
das Erbe
der Gehalt
der Messer
die Erben
die Gehalte
die Messer
spadek
zawarto
przyrz d pomiarowy
das Messer
der See
die See
der Stift
das Stift
die Messer
die Seen
die Seen
die Stifte
die Stifte
nó
jezioro
morze
sztyft
klasztor
der Schild
das Schild
die Steuer
das Steuer
der Tor
das Tor
die Schilde
die Schilder
die Steuern
die Steuer
die Toren
die Tore
tarcza
szyld, tabliczka
podatek
kierownica
głupiec
brama
der Verdienst
das Verdienst
die Verdienste
die Verdienste
zarobek
zasługa
das Gehalt
der Kiefer
die Kiefer
der Leiter
die Leiter
das Band
das Band
die Gehälter
die Kiefer
die Kiefern
die Leiter
die Leitern
die Bänder
die Bande
wynagrodzenie za prac
szcz ka
sosna
kierownik
drabina
wst ka
w zeł
39
der Band
die Bände
tom
die Bank
die Bank
der Abdruck
die Bänke
die Banken
die Abdrucke
ławka
bank
odcisk, odbicie
der Abdruck
die Abdrücke
przedruk
der Heide
die Heide
der Junge
das Junge
der Kunde
die Kunde
das Gesicht
das Gesicht
die Mutter
die Mutter
der Gefallen
das Gefallen
der Strauß
der Strauß
das Wort
das Wort
der Zins
die Heiden
die Heiden
die Jungen
die Jungen
die Kunden
die Kunden
die Gesichter
die Gesichte
die Mütter
die Muttern
die Gefallen
die Gefallen
die Sträuße
die Strauße
die Wörter
die Worte
die Zinsen
poganin
puszcza
chłopiec
młode zwierz
klient
wiadomo
twarz
wizja
matka
nakr tka
uprzejmo
upodobanie
bukiet
stru
słówko
słowo
odsetki
der Zins
die Zinse
czynsz
Mieszka cy
nr
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
kraj
Ägypten
Albanien
Amerika
Arabien
Australien
Bayern
Böhmen
Brasilien
Bulgarien
Chile
China
Dänemark
Deutschland
England
mieszkaniec, -ka
Ägypter, -in
Albaner, -in
Amerikaner, -in
Araber, -in
Australier, -in
Bayer, -in
Böhme, Böhmin
Brasilianer, -in
Bulgare, Bulgarin
Chilene, Chilenin
Chinese, Chinesin
Däne, Dänin
Deutscher, Deutsche
Engländer, -in
j zyk
Arabisch
Albanisch
Englisch
Arabisch
Englisch
Deutsch
Tschechisch
Portugiesisch
Bulgarisch
Spanisch
Chinesisch
Dänisch
Deutsch
Englisch
40
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
Estland
Finnland
Frankreich
Griechenland
Großbritannien
Holland
Irak
Iran
Irland
Israel
Italien
Japan
Kanada
Kroatien
Lettland
Liechtenstein
Litauen
Mongolei
Norwegen
Polen
Portugal
Rumänien
Rußland
Schweden
Serbien
Sibirien
Slowakei
Spanien
Tschechei
Tunesien
Türkei
Ukraine
Ungarn
Weißrußland
Este, Estin
Finne, Finnin
Franzose, Französin
Grieche, Griechin
Brite, Britin
Holländer, -in
Iraker, -in
Iraner, -in
Ire, Irin
Israeli
Italiener, -in
Japaner, -in
Kanadier, -in
Kroate, Kroatin
Lette, Lettin
Liechtensteiner, -in
Litauer,-in
Mongole, Mongolin
Norweger, -in
Pole, Polin
Portugiese, Portugiesin
Rumäne, Rumänin
Russe, Russin
Schwede, Schwedin
Serbe, Serbin
Sibirier, -in
Slowake, Slowakin
Spanier, -in
Tscheche, Tschechin
Tunesier, -in
Türke, -in
Ukrainer, -in
Ungar, -in
Weißrusse, -in
Estisch
Finnisch
Französisch
Griechisch
Englisch
Holländisch
Arabisch
Arabisch
Irisch
Hebräisch
Italienisch
Japanisch
Englisch
Kroatisch
Lettisch
Deutsch
Litauisch
Mongolisch
Norwegisch
Polnisch
Portugiesisch
Rumänisch
Russisch
Schwedisch
Serbisch
Russisch
Slowakisch
Spanisch
Tschechisch
Arabisch
Türkisch
Ukrainisch
Ungarisch
Weißrussisch
REKCJA RZECZOWNIKA
Rekcja rzeczownika jest to poł czenie rzeczownika z odpowiednim przyimkiem oraz przypadkiem. Rekcja
rzeczownika w j zyku polskim cz sto si nie pokrywa z rekcj rzeczownika w j zyku niemieckim.
RZECZOWNIK
PRZYPADEK
TŁUMACZENIE POLSKIE
41
Die Abhängigkeit von
Die Angst vor
Die Antwort auf
Der Ärger über
Die Armut an
Die Freundschaft mit
Die Begeisterung für
Die Begeisterung über
Die Hilfe bei
Die Bekanntschaft mit
Die Beliebtheit bei
Die Bereitschaft zu
Die Sorge um
Die Dankbarkeit für
Die Eifersucht auf
Das Einverständnis mit
Die Entschlossenheit zu
Die Fähigkeit zu
Die Freiheit von
Die Freude an
Die Freude auf
Die Freude über
Die Eignung für
Die Eignung zu
Die Gleichgültigkeit gegenüber
Die Hoffnung auf
Die Höflichkeit zu
Die Liebe zu
Die Lust auf
Das Misstrauen gegenüber
Der Neid auf
Die Nettigkeit gegenüber
Die Neugier auf
Der Nutzen für
Der Reichtum an
Die Schädlichkeit für
Die Schuld an
Die Schwierigkeit für
Die Sicherheit vor
Der Stolz auf
Die Trauer über
Der Unterschied zwischen
Die Heirat mit
Die Verlobung mit
Die Verwandtschaft mit
Die Wut auf
Die Wut über
Die Zufriedenheit mit
Die Zuständigkeit für
+ Dativ
+ Dativ
+ Akkusativ
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Akkusativ
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Akkusativ
+ Akkusativ
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Akkusativ
+ Akkusativ
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Akkusativ
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Akkusativ
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Akkusativ
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Akkusativ
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Akkusativ
zale no od
strach przed
odpowied na
zlo z powodu
brak czego
przyja z
zapał, zachwyt do
zapał czym
pomoc przy
znajomo z
powodzenie u
gotowo do
troska, zmartwienie o
wdzi czno
zazdro czego , kogo
zgoda, aprobata czego
zdecydowanie na
zdolno do
wolno od czego
rado z
rado na co
rado z
przydatno , kwalifikacja do
przydatno , kwalifikacja do
oboj tno wobec
nadzieja na
uprzejmo wobec
miło do
ochota na
nieufno , podejrzliwo wobec
zazdro , zawi czego
uprzejmo wobec
ciekawo na co , kogo
korzy z
bogactwo w
szkodliwo czemu , komu
wina w czym
trudno w
ochrona przed
duma z
smutek z powodu
ró nica pomi dzy
o enek, eniaczka z
zar czyny z
pokrewie stwo z
zło na
zło z powodu
zadowolenie z
kompetencja w
42
Przymiotnik
Przymiotnik w j zyku niemieckim odpowiada na pytanie: Was für ein? Was für eine? Was für
ein? Jaki? Jaka? Jakie?
Przymiotnik wyst puje w dwóch rolach:
a) forma przydawkowa - przymiotnik odmienia si przez przypadki; np. Ich gehe ins Kino mit
dem besten Schüler aus meiner Klasse. (Id do kina z najlepszym uczniem z mojej klasy)
b) forma orzecznikowa - przymiotnik wyst puje w formie nieodmiennej; np. Das Mädchen ist
sehr schön. (Dziewczyna jest bardzo ładna.)
Przymiotniki zako czone na -a nie otrzymuj ko cówek.
np. lila (ein lila Kleid), prima (eine prima Ausstellung), rosa (ein rosa Kleid)
1.Odmiana przymiotnika z rodzajnikiem okre lonym (zwana słab ):
Schemat ko cówek
PRZYPADEK
Nominativ
Genitiv
Dativ
RODZAJ M SKI RODZAJ E SKI RODZAJ NIJAKI LICZBA MNOGA
-e
-e
-e
-en
-en
-en
-en
-en
-en
-en
-en
-en
43
Akkusativ
-en
-e
-e
-en
Przykład odmiany:
PRZYPADEK
Nominativ
Genitiv
Dativ
Akkusativ
RODZAJ M SKI RODZAJ E SKI
der gute Schüler
die gute Schülerin
des guten Schülers der guten Schülerin
dem guten Schüler der guten Schülerin
den guten Schüler die gute Schülerin
RODZAJ NIJAKI
das gute Buch
des guten Buches
dem guten Buch
das gute Buch
LICZBA MNOGA
die guten Bücher
der guten Bücher
den guten Büchern
die guten Bücher
Taka sama odmiana wyst puje po:
• alle / sämtliche (alle meinen Schüler)
• dieser / diese / dieses // diese (dieser gute Schüler)
• jener / jene / jenes // jene (jener fleißige Schüler)
• mancher / manche / manches // manche (mancher gute Schüler)
• welcher / welche / welches // welche (welcher gute Schüler)
• zaimek dzier awczy w liczbie mnogiej (meine neuen Schuhe)
• keine (tylko liczba mnoga) - keine guten Schüler
• beide (beide guten Schüler)
2. Odmiana przymiotnika z rodzajnikiem nieokre lonym
Schemat ko cówek
PRZYPADEK
Nominativ
Genitiv
Dativ
Akkusativ
RODZAJ M SKI RODZAJ E SKI RODZAJ NIJAKI
-er
-e
-es
-en
-en
-en
-en
-en
-en
-en
-e
-es
LICZBA MNOGA
-e
-er
-en
-e
Przykład odmiany:
PRZYPADEK
Nominativ
Genitiv
Dativ
Akkusativ
RODZAJ M SKI RODZAJ E SKI
ein guter Schüler eine gute Schülerin
eines guten Schülers
einer guten
Schülerin
einem guten Schüler
einer guten
Schülerin
einen guten Schüler eine gute Schülerin
RODZAJ NIJAKI
ein gutes Buch
eines guten Buches
LICZBA MNOGA
gute Bücher
guter Bücher
einem guten Buch
guten Büchern
ein gutes Buch
gute Bücher
• kein / keine / kein (liczba pojedyncza) - kein guter Schüler
• zaimek dzier awczy (liczba pojedyncza) - mein bester Freund
3. Odmiana przymiotnika bez rodzajnika ( zwana mocn ).
Schemat ko cówek
PRZYPADEK
Nominativ
Genitiv
RODZAJ M SKI RODZAJ E SKI RODZAJ NIJAKI LICZBA MNOGA
-er
-e
-es
-e
-en
-er
-en
-er
44
Dativ
Akkusativ
-em
-en
-er
-e
-em
-es
-en
-e
Przykład odmiany:
PRZYPADEK
Nominativ
Genitiv
Dativ
Akkusativ
RODZAJ M SKI
guter Schüler
guten Schülers
gutem Schüler
guten Schüler
RODZAJ E SKI
gute Schülerin
guter Schülerin
guter Schülerin
gute Schülerin
RODZAJ NIJAKI
gutes Buch
guten Buches
gutem Buch
gutes Buch
LICZBA MNOGA
gute Bücher
guter Bücher
guten Büchern
gute Bücher
•
•
•
•
•
•
•
•
liczebnikach i zaimkach nieokre lonych (nichts Gutes, zwei beste Schüler)
viel / viele (viele gute Bücher)
wenig / wenige (wenige gute Schüler)
etwas (etwas Interessantes)
mehr / mehrere (mehr weißes Brot)
einige (einige gute Bücher)
welch / manch / solch (welch ein schlechtes Wetter)
andere (andere schlechte Bücher)
Stopniowanie przymiotników
W j zyku niemieckim wyró niamy trzy stopnie przymiotnika; stopie równy (Positiv), stopie
wy szy (Komparativ) oraz stopie najwy szy (Superlativ).
a) stopniowanie regularne:
W stopniu równym u ywa si słówka porównawczego - so ...wie (tak...jak),
np.: Dieter is so groß wie sein Bruder.
Stopie wy szy tworzymy przez dodanie do podstawowej formy przymiotnika ko cówki -er ,
przy czym cz sto samogłoski a, o, u ulegaj przegłosowi , np.: groß-grösser (wi kszy) .
Przy porównaniu przymiotników w stopniu wy szym u ywa si przyimka als ( ni , od )
Peter ist grösser als Thomas.(als-ni , od)
Stopie najwy szy tworzmy przez dodanie do formy podstawowej przymiotnika ko cówki (e)ste.
der, die, das schnellste (najszybszy)
der, die, das klügste (najm drzejszy)
Przy porównaniu przymiotników w stopniu najwy szym u ywa si przyimka von ( z ),
45
np.:Er ist der bester Schüler von uns allen. ( On jest najlepszym uczniem z nas wszystkich.)
b) stopniowanie nieregularne
STOPIE RÓWNY
dunkel (ciemny)
edel (szlachetny)
gut (dobry)
heikel (dra liwy)
hoch (wysoki)
makaber (makabryczny)
nah (bliski)
respektabel (znaczny,
powa ny)
sauer (kwa ny)
teuer (drogi)
viel (du o)
wenig (mało)
STOPIE WY SZY
dunkler
edler
besser
heikler
höher
makabrer
näher
respektabler
STOPIE NAJWY SZY
der, die, das dunkelste
der, die, das edelste
der, die, das beste
der, die, das heikelste
der, die, das höchste
der, die, das makaberste
der, die, das nächste
der, die, das respektabelste
saurer
teurer
mehr
weniger
der, die, das sauerste
der, die, das teuerste
der, die, das meiste
der, die, das wenigste
Przymiotniki zako czone na -a nie otrzymuj ko cówek.
np. lila (ein lila Kleid), prima (eine prima Ausstellung), rosa (ein rosa Kleid)
REKCJA PRZYMIOTNIKA
Rekcja przymiotnika jest to poł czenie przymiotnika z odpowiednim przyimkiem oraz przypadkiem. Rekcja
przymiotnika w j zyku polskim cz sto si nie pokrywa z rekcj przymiotnika w j zyku niemieckim.
PRZYMIOTNIK Z
PRZYIMKIEM
abhängig von
ärgerlich über
arm an
aufmerksam auf
befreundet mit
begeistert von
begeistert über
behilflich bei
bekannt mit
beliebt bei
bereit zu
berühmt für
besorgt um
blass vor
böse zu
dankbar für
eifersüchtig auf
einverstanden mit
entschlossen zu
fähig zu
fertig mit
frei von
freundlich zu
froh über
PRZYPADEK
+ Dativ
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Akkusativ
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Akkusativ
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Akkusativ
zale ny, uzale niony od
rozgniewany z powodu
biedny w
uwa ny na co
zaprzyja niony z
zachwycony czym , kim
zachwycony z powodu czego
pomocny przy
znany z
lubiany u
gotowy do
sławny, słynny, znakomity z czego
zatroskany o
blady z
zły na
wdzi czny za
zazdrosny o
zgadza si z
zdecydowany na
zdolny do
gotowy z
wolny od
grzeczny, uprzejmy do
zadowolony, rad z
46
geeignet für
geeignet zu
genug für
gespannt auf
gleichgültig gegenüber
glücklich über
höflich zu
lieb zu
misstrauisch gegenüber
neidisch auf
nett zu
neugierig auf
nützlich für
reich an
schädlich für
schuld an
schwierig für
sicher vor
stolz auf
traurig über
typisch für
überzeugt von
verheiratet mit
verlobt mit
verschieden von
verwandt mit
voll von
wütend auf
wütend über
zufrieden mit
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Akkusativ
+ Akkusativ
+ Akkusativ
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Akksativ
+ Dativ
+ Akksativ
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Akkusativ
+ Akkusativ
+ Akkusativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Dativ
+ Akkusativ
+ Akkusativ
+ Dativ
stosowny, wła ciwy dla
odpowiedni do
dosy , do czego
napi ty, zaciekawiony z powodu
oboj tny wobec
szcz liwy wobec czego
uprzejmy, grzeczny do
miły, kochany
nieufny, podejrzliwy
zazdrosny, zawistny na co
miły do
ciekawy czego , kogo
po yteczny, korzystny dla
bogaty w
szkodliwy dla
winny
trudny dla
pewny
dumny na
smutny z powodu
typowy dla
przekonany o czym
zam na, onaty z
zar czony z
ró ny od
pokrewny z
pełny, pełen czego
w ciekły na
w ciekły z powodu
zadowolony z
Przymiotniki wymagaj ce u ycia celownika (Dativ)
np. Sie ist der Mutter ähnlich. (Ona jest taka sama jak matka.)
PRZYMIOTNIK
ähnlich
angeboren
behilflich
bekannt
bewußt
böse
feind
fremd
gleichgültig
nahe
sympathisch
treu
zugetan
podobny
wrodzony
pomocny
znany
wiadomy
zły
wrogo nastawiony
obcy
oboj tny
bliski
sympatyczny
wierny
yczliwy
Przymiotniki wymagaj ce u ycia biernika (Akkusativ)
np.
Das Dachgeschoß ist nur einen Meter hoch. (Poddasze ma wysoko
jednego metra.)
47
PRZYMIOTNIK
alt
breit
hoch
tief
lang
schwer
weit
stary
szeroki
wysoki
gł boki
długi
ci ki
daleki
PRZYMIOTNIKI UTWORZONE OD NAZW MIAST, KRAJÓW I CZ
CI WIATA
Przymiotniki te tworzymy przez dodanie do nazwy miasta, kraju lub cz ci wiata ko cówki -er
oraz piszemy wielk liter .
Przykłady:
NAZWA MIASTA; KRAJU;
CZ CI WIATA
Berlin
Hamburg
Tirol
Afrika
Frankfurt
PRZYMIOTNIK
Berliner
Hamburger
Tiroler
Afrikaner
Frankfurter
NAZWA MIASTA; KRAJU;
CZ CI WIATA
Wien
Warschau
Kopenhagen
Österreich
Europa
PRZYMIOTNIK
Wiener
Warschauer
Kopenhagener
Österreicher
Europäer
PRZYMIOTNIKI Z PRZYROSTKAMI: -LOS, -BAR, -ISCH, -SAM, -VOLL, -REICH, ARM, -WERT
Przykłady przymiotników zako czonych na wy ej wymienione ko cówki:
-los
parteilos
-bar
absehbar
-isch
weibisch
-sam
achtsam
phantasielos achtbar
ständisch
biegsam
taktlos
biegbar
sterberisch bildsam
einflußlos
maßlos
kompromißl
os
mitgliedslos
wertlos
regungslos
rechtlos
bildbar
denkbar
deutbar
heimisch
höfisch
kindisch
ehrsam
duldsam
grausam
dienstbar
ehrbar
genießbar
greifbar
launisch
parteiisch
reißerisch
herrisch
gelehrsam
gewaltsam
heilsam
langsam
-voll
-reich
-arm
gemütvoll abwechlun regenarm
gsreich
temperam einflußreic kinderarm
entvoll
h
-wert
sehenswer
t
empfehlen
swert
vertrauens aufschlußr
voll
eich
preiswert
48
rauchlos
geruchlos
rastlos
publiklos
haltbar
hörbar
kostbar
lesbar
offenbar
sonderbar
bäurisch
göttisch
polnisch
arabisch
japanisch
diebisch
strafbar
streitbar
zählbar
irdisch
chemisch
launisch
gehorsam
sparsam
strebsam
wirksam
ratsam
aufmerksa
m
lenksam
arbeitsam
fügsam
Przyimek
Przyimek jest nieodmienn cz ci mowy. Ka dy przyimek ł czy si z odpowiednim przypadkiem .
Przyimki ł cz ce si z III przypadkiem - celownikiem (Dativ)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
aus z, ze rodka, z wewn trz (Um 8 Uhr gehe ich aus dem Haus.)
bei u, przy, koło
(SIe wohnt bei der Tante. Das Hotel liegt bei der Post.)
gegenüber naprzeciwko, w porównaniu, wobec (Mein Büro liegt dem Bahnhof gegenüber.)
mit z (Sie geht mit meinem Bruder in den Park. Ich fahre mit der Straßenbahn nach Hause.)
nach po, według, do
(Nach dem Mittagessen gehe ich ins Kino. Wann fährst du nach
Deutschland?)
seit od - w znaczeniu czasowym Ich wohne hier seit 3 Jahren.
von od, z, o (Mein Haus ist nicht weit von der Universität. Er hat das Geld von seinem Vater. Der
Zug kommt von Paris. Wir sprechen oft von dir.)
zu do - osoby, budowli
(Inge geht zu ihrer Freundin. Gehst du schon jetzt zu dem Vater. Er fährt
zu dem Bahnhof.)
ab od - w odniesieniu do przeszło ci (ab morgen, ab dem dritten Mai, ab nächstem Mittwoch)
außer oprócz (außer meiner Schwester, außer dir)
entgegen* wbrew (entgegen meinem Vater, entgegen seinem Befehl)
gemäß* zdognie z (gemäß den Vorschriften, gemäß der Schulordnung)
zufolge* według dem Wetterbericht zufolge, der Schulordnung zufolge
49
Przyimki ł cz ce si z IV przypadkiem - biernikiem (Akkusativ)
•
•
•
•
•
•
•
•
durch przez (Sie gehen durch den Park)
für dla, za
(Ist dieses Geschenk für dich? Ich danke für die Hilfe.)
gegen przeciwko, koło (Wir kämpfen gegen den Krieg. Das Auto fährt gegen einen Baum. Sie
geht gegen 8 Uhr in die Schule.)
ohne bez (Sie gehen ohne mich ins Konzert.)
um wokół, dookoła, o (Wir sitzen um den Tisch. Der Unterricht beginnt um 8 Uhr.)
entlang wzdłu (Wir gehen die Straße entlang.)
bis a , do (Du hast Zeit bis dritten Mai.)
wider przeciwko, wbrew (Er hat das wider meinen Willen gemacht.)
Przyimki ł cz ce si z drugim przypadkiem - dopełniaczem (Genitiv)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
trotz mimo (Trotz des Regens gehen wir in den Park.)
anstatt/statt zamiast (Warum kommst du statt deinses Bruders?)
während podczas (Während des Unterrichts muß ich sehr gut aufpassen.)
wegen z powodu (Wegen der Prüfung in Chemie muß ich zu Hause bleiben.)
aufgrund* na podstawie (Aufgrund der ärztlichen Untersuchung kann man festellen, daß ich
krank bin.)
anlässlich/ aus Anlaß z okazji (Anlässlich deines Geburtstages wünsche ich dir alles Gute.)
außerhalb* na zewn trz (Sie wohnen außerhalb der Stadt)
betreffs* (odno nie Betreffs meiner Anzeige ist noch keine Antwort eigetroffen.)
hinsichtlich* ze wzgl du, pod wzgl dem (Hinsichtlich meiner Krankheit gibt es nichts Neues.)
infolge* wskutek (Infolge einer schweren Krankheit ist er jetzt taub.)
innerhalb* wewn trz, w ci gu (Er muß innerhalb eines Jahres seine Schulden zurückzahlen.)
seitens* ze strony (Seitens der Firma Meyer haben wir viel Gutes erfahren.)
zugunsten* na korzy
(Das Urteil wurde zugunsten des Angeklagten geändert.)
* TYLKO POZIOM ROZSZERZONY
Przyimki z celownikiem i biernikiem: U ycie ich zale y od tego jakie postawi si pytania:
- celownik: wo? (gdzie) Przyimek ł czy si z celownikiem (Dativ)
- biernik: wohin? ( dok d) Przyimek ł czy si z biernikiem (Akkusativ)
Na pytanie wohin ? odpowiada biernik, a czasownik wyra a dynamik , ruch, kierunek.Przykłady takich
czasowników:
- stellen (stawia ): Die Mutter stellt die Lampe auf den Tisch. (Matka stawia lamp na stole.)
pytanie: Wohin sellt sie die Lampe?( Gdzie ona stawia t lamp ?)
- legen ( kła si ): Wohin legst du das Buch? Auf den Tisch natürich.
- hängen (wiesza ): Wohin hängst du das Bild? Ich hänge das Bild an die Wand.
Na pytanie: wo?, wann? ( gdzie?, kiedy?) odpowiada celowmik, a czasownik wyra a statyk , stan spoczynku.
Przykłady takich czasowników:
- stehen (sta ): Die Lampe steht auf dem Tisch. (Lampa stoi na stole)
pytanie: Wo steht die Lampe?
- liegen (le e ) Wo liegt der Hund? Der Hund liegt auf dem Fußboden.
- hängen (wisie ) Wo hängt mein Foto? Mein Foto hängt an der Wand.
Przyimki z celownikiem lub biernikiem:
PRZYIMEK
an (przy, na, w)
auf (na)
in ( w, do, za)
über (nad)
CELOWINK (Dativ)
Das Bild hängt an der Wand.
Die Lampe liegt auf dem Tisch.
Die Bücher liegen im Schrank.
Die Lampe hängt über dem Tisch.
BIERNIK (Akkusativ)
Ich hänge das Bild an die Wand.
Ich stelle die Lampe auf den Tisch.
Ich lege die Bücher in den Schrank.
Ich hänge die Lampe über den Tisch.
50
unter (pod, ród)
vor (przed)
hinter (za)
neben (obok)
zwischen (mi dzy)
Der Hund liegt unter dem Tisch.
Der Stuhl steht vor dem Tisch.
Das Glas steht hinter dem Teller.
Die Blume steht neben der Vase.
Die Katze liegt zwischen dem Tisch
und dem Stuhl.
Der Hund legt sich unter den Tisch.
Ich stelle den Stuhl vor den Tisch.
Ich stelle das Glas hinter den Teller.
Ich stelle die Blume neben die Vase.
Ich lege die Katze zwischen den
Tisch und den Stuhl.
Bardzo cz sto ci ga si przyimki z rodzajnikiem okre lonyn:
zu + der = zur
an + dem = am
bei + dem = beim
hinter + dem = hinterm
in + dem = im
über + dem = überm
unter + dem = unterm
von + dem = vom
vor + dem = vorm
zu + dem = zum
an + das = ans
auf + das = auf
durch + das = durchs
für + das = fürs
hinter + das = hinters
in + das = ins
über + das = übers
um + das = ums
unter + das = unters
vor + das = vors
Wybrane zwroty przyimkowe
am 2. März 1999 – drugiego marca 1999 roku
am Abend – wieczorem
am Apparat – przy telefonie, przy aparacie
am Bahnhof – na dworcu kolejowym, obok dworca kolejowego
am Ende – na ko cu, pod koniec
am Fenster – przy oknie, obok okna, na oknie (firanka)
am Herzen – na sercu (co komu le y)
am Kiosk – w kiosku (Niemcy kupuj gazety „przy kiosku„), obok kiosku
am Meer – nad morzem
am Morgen – nad ranem, rano
am Nachmittag – po południu
am Platz – na miejscu
am See – nad jeziorem
am zweiten Tag – na drugi dzie , w drugim dniu
an Bord – na pokładzie
an den See – nad jezioro
an der Grenze – na granicy
an der Haltestelle – na przystanku
an der Reihe – po kolei
an der See – nad morzem
an der Universität – na uniwersytecie
an der Wand – na cianie
an der Weichsel – nad Wisł
an die See – nad morze
ans Meer – nad morze
auf Deutsch – po niemiecku
auf diese Art und Weise – w ten sposób
51
auf diesem Gebiet – na tym obszarze / terenie ; w tej dziedzinie
auf jeden Fall – w ka dym razie
auf Zimmer 5 – do pokoju numer 5 (dotyczy przewa nie pokoju hotelowego, np. Bringen Sie das
Frühstück auf Zimmer 5!)
außer Betrieb – nieczynny
aus Versehen – przez nieuwag , niedopatrzenie
bei Berlin – pod Berlinem
bei der Diskussion – w czasie dyskusji
beim Abendessen – w czasie kolacji, przy kolacji
beim Fernsehen – w czasie ogl dania telewizji, przy ogl daniu telewizji
beim Skifahren – w czasie jazdy na nartach
das Buch von hier – ksi ka st d (ta która tu była / le ała / powinna by )
den Tag über – przez dzie , w ci gu dnia
durch Fleiß – poprzez pilno (swój wysiłek)
für 20 Zloty – za 20 złotych
für das Buch – na ksi k (np. pieni dze)
für das Konzert – na koncert (np. pieni dze)
für den Frieden – za pokojem / o pokój, (np. opowiada si za pokojem, walczy o pokój)
für einen Tag – na jeden dzie
für heute – na dzisiaj
für zwei Personen – dla dwóch osób
gegen 12 – około 12 (godziny)
gegen Abend – pod wieczór
gegen die Mode – wbrew modzie, niemodny
Geld für ... – pieni dze na ...
im Allgemeinen – ogólnie rzecz bior c
im Ausland – za granic
im Bett – w łó ku
im ersten Stock – na pierwszym pi trze
im Frieden – w pokoju (bez wojny)
im Süden – na południu
im Urlaub – na urlopie
im Winter – w zimie
in 2 Tagen – za 2 dni
in den Ferien – na feriach / wakacjach
in der BRD – w RFN
in der Gartenstraße – na ulicy Ogrodowej
in der Stunde – w ci gu godziny
in die Ferien – na ferie / wakacje (np. jecha )
in dieser Beziehung – pod tym wzgl dem
in einer Woche – za tydzie / w ci gu (jednego) tygodnia
in jeder Beziehung – pod ka dym wzgl dem
ins Ausland – za granic
ins Bett – do łó ka
ins Café – do kawiarni
in Urlaub – na orlop (np. jecha )
Lehrer für Deutsch – nauczyciel j zyka niemieckiego (Deutschlehrer)
Ministerium für Außenhandel – Ministerstwo Handlu Zagranicznego (Außenministerium)
mit dem Auto – samochodem (np. jecha )
52
mit dem Löffel – ły k (np. je )
Modell von 1942 – model z roku 1942
nach Berlin – do Berlina
nach der Mode – zgodnie z mod / modnie
nach einem Jahr – po roku
nach Hause – do domu
nach links – w lewo (wystarczy te samo „links”)
nach meiner Meinung – moim zdaniem (meiner Meinung nach)
ohne Spaß – bez przyjemno ci / rado ci
seit langem – od dawna
über 100 Zloty – ponad 100 złotych
über die Straße – przez ulic (przej ) / na wynos (piwo)
über eine Woche – ponad (jeden) tydzie
unter anderem – mi dzy innymi
unter uns – w ród nas
unter vier Augen – w cztery oczy
vom Reisebüro – od biura podró y (np. dosta co ) / z biura podró y (wraca , i , przychodzi )
von Beruf – z zawodu
von da – od tego miejsca / punktu
von da an – od tej chwili / tego momentu
vor Angst – ze strachu
vor Hunger – z głodu
Was verstehst du darunter? – Co przez to rozumiesz?
Zeit zum Spielen – czas na zabaw / do zabawy / na gr / do gry
Zeit zum Üben – czas na wiczenie / do wiczenia
zu 40 Zloty – za 40 złotych
zu Besuch – z wizyt
zu Bett – do łó ka (spa )
zu Ende – sko czy si (Die Deutschstunde ist zu Ende.)
zu Fuß – na nogach
zu Gast – w go ci
zu Hause – w domu
zum Abendessen – na kolacj (np. i / zaprosi kogo )
zum Bahnhof – do dworca kolejowego / na dworzec kolejowy
zum Beispiel – na przykład
zum ersten Mal – po raz pierwszy
zum Mittagessen – na obiad
zum Namenstag – na imieniny
zur Arbeit – do pracy
zur Schule – do szkoły
zur Zeit – w chwili obecnej / teraz
zu Weihnachten – na Bo e Narodzenie
53
PRZYSŁÓWEK
Przysłówek jest nieodmienn cz ci mowy, ł czy si przewa nie z czasownikiem, przymiotnikiem lub innym
przysłówkiem. Przysłówek podlega stopniowaniu. Rozró niamy ró ne grupy przysłówkowe, w zale no ci od
pytania, jakie stawiamy:
- okre laj ce sposób: wie?
schnell (szybko) , gut (dobrze), schwer (ci ko), sicher (napewno), gewiss (pewnie), natürlich (naturalnie),
ungedingt (koniecznie), fast (prawie), wohl (chyba), vielleicht (mo e), wahrscheinlich (prawdopodobnie), ziemlich
(dosy ), beinahe (o mało co), gar nicht (w ogóle nie), keineswegs (wcale nie), kaum (ledwo), vermutlich
(przypuszczalnie)
- okre laj ce miejsce, kierunek: wo? wohin? - links (na lewo), überall (wsz dzie), dorthin (tam), geradeaus (prosto),
hier (tutaj), da (tam), draußen (na zewn trz), drinnen (wewn trz), unten (na dole), oben (na górze)
- okre laj ce por , czas, seit wann?, seit?, bis?, wie lange?
heute (dzi ), gestern (wczoraj), vorgestern (przedwczoraj), gerade (wła nie), sofort (natychmiast), bereits (ju ), oft
(cz sto), immer (zawsze), morgens (rano), zuerst (najpierw), abends (wieczorem), vorher (przedtem), zuletzt (w
ko cu), nie (nigdy), einmal (kiedy ), übermorgen (pojutrze)
- podkre laj ce znaczenie wyrazu okre lanego: sehr gut (bardzo dobrze), besonders (szczególnie), ganz kalt
(całkiem zimno).
Stopniowanie przyimków
54
Stopniowaniu podlegaj przysłówki utworzone od przymiotników, a tak e takie przysłówki, jak: oft, bald, wenig,
viel, gern. Podobnie jak w stopniowaniu przymiotników, s trzy stopnie: równy (Positiv), wy szy (Komparativ) i
najwy szy (Superlativ).
Formy stopniowanych przysłówków s nieodmienne. Stopie wy szy tworzymy przez dodanie ko cówki -er,
najwy szy dodaj c przed przysłówkiem "am" i ko cówk -sten lub -esten (gdy przysłówek ko czy si na -ß, -z, -x, t).
Niektóre przysłówki tworz stopie najwy szy bez "am", tylko z ko cówk -st lub -(e)stens, np:
stopie równy
bald (wkrótce)
billig (tanio)
dunkel (ciemno)
gern (ch tnie)
gut (dobrze)
kurz (krótko)
lange (długo)
nahe (blisko)
oft (cz sto)
schnell (szybko)
schön (pi knie)
teuer (drogo)
viel (du o)
eher
billiger
dunkler
lieber
besser
kürzer
länger
näher
öfter
schneller
schöner
teurer
mehr
stopie wy szy
stopie najwy szy
am ehesten
am billigsten
am dunkelsten
am liebsten
am besten
am kürzesten
am längsten
am nächsten
am häufigsten
am schnellsten
am schönsten
am teuersten
am meisten
Przysłówki zaimkowe
Przysłówki da, wo poł czone z przyimkami nazywamy przysłówkami zaimkowymi. Stosujemy je wtedy, gdy w
zdaniu wyst puje przyimek z rzeczownikiem - zast pienie tego wyra enia przysłówkiem zaimkowym znacznie
skraca i upraszcza zdanie, a tak e pozwala unikn powtarzania zwrotów.
np.
In der Ecke links steht die Badewanne. Über der Badewanne hängt ein großer Spiegel.
Darüber hängt ein großer Spiegel
Rozró niamy dwa rodzaje przysłówków zaimkowych: wskazuj ce i pytaj ce.
Przysłówki zaimkowe wskazuj ce, tworzymy stawiaj c przed przyimkiem przysłówek da- lub dar- (je eli przyimek
zaczyna si od samogłoski).
Przysłówki zaimkowe pytaj ce tworzymy poprzedzaj c przyimek cz stk wo- lub wor- (jezeli przyimek zaczyna si
od samogłoski). Pytania mog wi c brzmie :
Worüber hängt ein großer Spiegel?
Wobei hat meine Tochter geholfen?
Przysłówków zaimkowych u ywamy tylko w odniesieniu do rzeczy a nigdy do osób.
55
Liczebnik
1. Liczebniki główne
Liczebniki głowne odpowiadaj na pytanie: wieviel? (ile?)
0 Null
1 eins
2 zwei
3 drei
4 vier
5 fünf
6 sechs
7 sieben
8 acht
11 elf
12 zwoelf
13 dreizehn
14 vierzehn
15 fünfzehn
16 sechzehn
17 siebzehn
18 achtzehn
21 einundzwanzig
22 zweiundzwanzig
23 dreiundzwanzig
24 vierundzwanzig
25 fünfundzwanzig
26 sechsundzwanzig
27 siebenundzwanzig
28 achtundzwanzig
31 einunddreißig
40 vierzig
50 fünfzig
60 sechzig
70 siebzig
80 achtzig
90 neunzig
100 hundert
56
9 neun
10 zehn
19 neunzehn
20 zwanzig
29 neunundzwanzig
30 dreißig
101 hunderteins
125 hundertfünfundzwanzig
200 zweihundert
201 zweihunderteins
225 zweihundertfünfundzwanzig
300 dreihundert
400 vierhundert
500 fünfhundert
600 sechshundert
700 siebenhundert
800 achthundert
900 neunhundert
1000 (ein) tausend
1000000 (eine) Million
1000 Millionen = eine Milliarde
1000 Milliarden = eine Billion
28.953 achtundzwanzigtausendneunhundertdreiundfünfzig
526.997
fünfhundertsechsundzwanzigtausendneunhundertsiebenundneunzig
die Null, die Million (-en), die Milliarde (-n) pisze si wielk liter , poniewa s one
rzeczownikami.
Lata podajemy za pomoc liczebników głównych.
1991- neunzehnhunderteinundneunzig
1789- siebzehnhundertneunundachzig
2. Liczebniki porz dkowe
Liczebniki od 1 do 19 tworzymy je dodaj c do liczebnika głównego przyrostek -te: der zweite,
das fünfte.
WYJ TKI !!!
der 3.= der dritte, der 1.= der erste, der 7. = der siebte, der 8.= der achte
Liczebniki od 20 tworzymy przez dodanie do liczebnika głównego przyrosteka -ste: der, die, das
zwanzigste; der, die, das einundzwanzigste etc.
Po liczebnikach porz dkowych stawiamy zawsze kropk : der 1.Juli (der erste Juli)
Liczebniki porz dkowe stosuje si głównie do oznaczania dnia miesi ca, np.: Heute ist der dritte
März (der 3. März).
Seine Mutter ist am ersten Juli 1986 geboren. (am 1.Juli 1986 geboren).
3. Liczebniki ułamkowe i dziesi tne
Mianownik tworzymy przez dodanie do liczebnika głownego przyrosta -tel do 19 wł cznie,
natomiast -stel od dwudziestu w gór ,
np.
1/19 - ein Neunzehntel
2/21 - zwei Einundzwanzigstel
57
Liczebniki dziesi tne tworzymy od liczebników głównych.
np.
0,28 - null Komma acht fünf
2,58 - zwei Komma fünf acht
4. Liczebniki mno ne, nieokre lone i wielokrotne
Liczebniki mno ne odpowiadaj na pytania: wievielmal? (ile razy?) oraz wie oft? (jak cz sto?)
Tworzymy je przez dodanie do liczebnika głównego przyrostka -mal.
np.
einmal - raz
zweimal - dwa razy
dreimal - trzy razy
viermal - cztery razy
fünfmal - pi razy
Liczebniki mno ne:
einmal - jednokrotnie
mehrmals - kilkakrotnie
vielmals - wielokrotnie
oftmals - cz stokrotnie
Liczebniki wielokrotne tworzymy przez dodanie do liczebnika głównego przyrostka -fach.
np.
zweifach - dwukrotny
dreifach - trzykrotny
vielfach - wielokrotnie
mehrfach - kilkakrotnie
Zaimek
1. Zaimek osobowy
Singular :
N.Wer? (Kto? Co?)
G.Wessen? (Czyj?)
D.Wem? (Komu?)
A.Wen? (Kogo? Co?)
ich (ja)
meiner (mój)
mir (sobie)
mich (siebie)
du (ty)
deiner (twój)
dir (tobie)
dich (ciebie)
er (on)
seiner (jego)
ihm (jemu)
ihn (jego)
sie (ona)
ihrer (jej)
ihr (jej)
sie (j )
es (ono)
seiner (jego)
ihm (jemu)
es (je)
Plural :
Nominativ wir (my)
Genitiv
unser (nasze)
Dativ
uns (nam)
ihr (wy)
euer (wasze)
euch (wam)
sie (oni,one)
ihrer (ich)
ihnen (im)
Sie (pan,pani,pa stwo)
Ihrer (pana,pani,pa stwa)
Ihnen (panu,pani,pa stwu)
58
Akkusativ uns (nas)
euch (was)
sie (ich)
Sie (pana,pani ,pa stwa)
np.Ich helfe ihr gern. (Ch tnie jej pomagam.)
Gib mir das Buch. (Daj mi t ksi k !)
Wie geht es Ihnen? (Jak si pani powodzi?)
Zaimki osobowe w dopełniaczu s bardzo rzadko urzywane.
Hier sind Buecher meiner Schwester. (Oto ksi ka mojej siostry.)
Gedenkst du meiner ? ( Czy wspominasz mnie?)
2. Zaimek dzier awczy
Warto pami ta , e w l.p. zaimek ten "zachowuje si " dokładnie tak , jak rodzajnik nieokre lony
Odmiana zaimka dzier awczego :
a) zaimek osobowy
Osoba
Przypadek
Nominativ
Genitiv
Dativ
Akkusativ
ICH (JA)
Osoba
Przypadek
Nominativ
DU (TY) Genitiv
Dativ
Akkusativ
Maskulinum
dein (twój)
deines (twój)
deinem (twojemu)
deinen (twojego)
Osoba
Przypadek
Nominativ
ER, ES
Genitiv
ON, ONO Dativ
Akkusativ
Osoba
SIE (ONA)
Osoba
WIR
(MY)
Osoba
Maskulinum
sein (jego)
seines (jego)
seinem (jego)
seinen (jego)
Przypadek
Nominativ
Genitiv
Dativ
Akkusativ
Femininum
meine (moja)
meiner (moja)
meiner (mojej)
meine (moj )
Femininum
deine (twoja)
deiner (twoja)
deiner (twojej)
deine (twoj )
Neutrum
mein (moje)
meines (moje)
meinem (mojemu)
mein (moje)
Neutrum
dein (twoje)
deines (twoje)
deinem (twojemu)
dein (twoje)
Femininum
seine (jego)
seiner (jego)
seiner (jego)
seine (jego)
Maskulinum
ihr (jej)
ihres (jej)
ihrem (jej)
ihren (jej)
Plural
meine (moje)
meiner (moje,moi)
meinen (moim)
meine (moich,moje)
Plural
deine (twoje)
deiner (twoje,twoi)
deinen (twoim)
deine(twoich,twoje)
Neutrum
sein (jego)
seines (jego)
seinem (jego)
sein (jego)
Femininum
ihre (jej)
ihrer (jej)
ihrer (jej)
ihre (jej)
Neutrum
ihr (jej)
ihres (jej)
ihrem (jej)
ihr (jej)
Plural
seine (jego)
seiner (jego)
seinen (jego)
seine (jego)
Plural
ihre (jej)
ihrer (jej)
ihren (jej)
ihre (jej)
Przypadek
Maskulinum
Nominativ unser (nasz)
Femininum
unsere (nasza)
Neutrum
unser (nasze)
Plural
unsere (nasze)
Genitiv
unserer (naszej)
unseres (naszego)
unserer (naszych)
unserer (naszej)
unsere (nasze)
unserem (naszemu)
unser (nasze)
unseren (naszym)
unsere (nasze)
Neutrum
euer (wasze)
eures (wasze)
eurem (waszemu)
euer (wasze)
Plural
eure (wasze)
eurer (wasze)
euren (waszym)
eure (wasze)
unseres (nasze)
Dativ
unserem (naszemu)
Akkusativ unseren (naszego)
Przypadek
Nominativ
IHR (WY) Genitiv
Dativ
Akkusativ
Osoba
Maskulinum
mein (mój)
meines (mój)
meinem (mojemu)
meinen (mojego)
Maskulinum
euer (wasz)
eures (wasz)
eurem (waszym)
euren (waszego)
Przypadek
Maskulinum
ihr (ich),
Nominativ
Ihr(pani,pa ,
Femininum
eure (wasza)
eurer (wasza)
eurer (waszym)
eure (wasze)
Femininum
ihre(ich),Ihre
(pani,pa ,pana,
Neutrum
ihr (ich),Ihr
(pani,pa ,pana,
Plural
ihre(ich),Ihre(pani,
pa ,pana,panów,
59
sie
(ONI,ONE)
SIE (pani,
panie, pan,
panowie,
pa stwo)
pana,panów,pa s panów, pa stwa)
twa)
ihres
(ich),Ihr(pani, ihrer (ich), Ihrer
Genitiv
pa ,
(pani, pa , pana,
pana,panów,
panów, pa stwa)
pa stwa)
ihrem (ich),
ihrer (ich),Ihrer
Ihrem (pani,pa ,
Dativ
(pani, pa , pana,
pana,
panów, pa stwa)
panów,pa stwa)
ihren (ich), Ihren ihre (ich), Ihre (pani,
Akkusativ (pani, pa , pana, pa , pana, panów,
panów, pa stwa) pa stwa)
panów,pa stwa)
pa stwa)
ihres (ich), Ihres
(pani,pa , pana,
panów,pa stwa)
ihrer (ich), Ihrer
(pani, pa , pana,
panów, pa stwa)
ihrem (ich),Ihrem
(pani,pa , pana,
panów, pa stwa)
ihren (ich), Ihren
(pani, pa , pana,
panów, pa stwa)
ihr (ich), Ihr (pani, ihr (ich), Ihr (pani,
pa , pana, panów, pa , pana, panów,
pa stwa)
panstwa)
3. Zaimek zwrotny - rozdział czasowniki zwrotne
4. Zaimek nieokre lony
a) "man"
Zaimek nieokre lony "man" ł czy si tylko z trzeci osob l.p.czasownika. Wyst puje w stronie
czynnej.
np.:
Man darf hier rauchen.(Wolno tu pali .)
Man trinkt hier viel Wasser.(Tutaj pije si du o wody.)
b) "jemand" - kto , "niemand" - nikt
Nominativ
Genitiv
Dativ
Akkusativ
jemand
jemandes
jemandem
jemanden
niemand
niemandes
niemandem
niemanden
np. Niemand war heute abend zu Hause. (Dzi wieczorem nie było nikogo w domu).
c) "etwas" - co , "nichts" - nic
np.
Ich habe etwas für dich. (Mam co dla ciebie.)
d) "jemand" - kto , "niemand" - nikt
e) "es" - wyst puje w zdaniu jako formalny podmiot. np. Es klingelt. (Dzwoni), Es regnet.
(Pada)
5. Zaimki wskazuj ce:
der, die, das, dieser, diese, dieses - ten, ta, to. Odmienia si jak rodzajnik okre lony.
jener, jene, jenes - tamten, tamta, tamto. Odmienia si jak rodzajnik okre lony.
solcher, solche, solches - taki, taka, takie. Odmienia si jak rodzajnik okre lony.
alle - wszyscy.
jeder, jede, jedes - ka dy,-a,-e. Odmienia si jak rodzajnik okre lony.
mancher, manche, manches (niektóry, -a, -e). Odmienia si jak rodzajnik okre lony.
viele - wielu
60
wenige - kilku
mehrere - kilka, kilku
einzelne - pojedy cze
einige - kilka, kilku
andere - inni, drudzy
6. Zaimki pytaj ce
1.Wer? - Kto?
Wer steht in dem Garten ?Die Schüler stehen in dem Garten .
2.Was? - Co?
Was liegt auf dem Tisch ? Die Bücher liegen auf dem Tisch. 3.Wie? - Jaki? Jaka?Jakie?Jacy? , Jak?
Das Haus ist schön. - Wie ist das Haus ?
4.Wann? - Kiedy?
Wann fahren wir nach Deutschland? Im Sommer fahren wir nach Deutschland. 5.Wo? - Gdzie?
Wo sind die Kinder? Die Kinder sind in der Schule.
6.Woher? - Sk d?.
Woher kommt John? John kommt aus Amerika.
7.Wohin? - Dok d?
Wohin gehst du ? Ich gehe in die Schule.
8.Wessen? - Czyj?Czyja?Czyje?
Wessen Ball ist das ? Das ist mein Ball.
7. Zaimek wzajemny
Stosunek wzajemno ci okre lamy przez dodanie do przyimka słówka "einander".
np.
eineinander, aufeinander, hindereinander, miteinander, füreinander, voreinander
Wir hatten Angst voreinander. (Bali my si przed sob )
61
SKŁADNIA
1. Odpowiedzi twierdz ce:
Zdanie twierdz ce tworzymy przy pomocy słówka "Ja"
np.
Ist das ein Mädchen. Ja, das ist ein Mädchen.
2. Odpowiedzi przecz ce:
Zdania przecz ce tworzymy przez trzy przeczenia: nein, kein, nicht.
a) nein - Odnosi si do całego zdania i wyst puje przed zdaniem, które jest zaprzeczane, np.
Wartest du auf Monika? Nein, ich warte auf Monika nicht.
b) kein - u ywamy przy rzeczowniku, np.
Ist das ein Mädchen? Nein, das ist kein Mädchen. Das ist ein Junge.
c) nicht - mo e si odnosi do całego zdania. "Nicht" wyst puje bezpo rednio po czasowniku
(je eli odnosi si do całego zdania). W zdaniach zło onych stoi "Nicht" przed bezokolicznikiem
lub imiesłowem.
62
Negacj mog tak e oznacza :
etwas (co )
jemand (kto
immer (zawsze)
überalle (wsz dzie)
auf jeden Fall (na wszelki przypadek)
noch (jeszcze)
schon (ju )
nichts (nic)
niemand (nikt)
nie (nigdy)
nirgends (nigdzie)
keinesfalls (w adnym wypadku)
nicht mehr (ju nie)
noch nicht (jeszcze nie)
Szyk wyrazów w zdaniu głównym
a) szyk prosty - podmot wyst puje przed orzeczeniem, np. Monika geht heute ins Konzert.
b) szyk przestawny - podmiot wyst puje po orzeczeniu, np. Heute geht Monika ins Konzert.
Na drugim miejscu w zdaniu stoi zawsze cz
odmienna orzeczenia.
Zdania współrzednie zło one:
Szyk prosty:
•
•
•
•
•
und (i) - Monika hat eine Karte aus München geschrieben und ich habe sie bekommen.
aber (ale) - Es schneit, aber es ist warm.
oder (czy) - Gehtst du mit mir oder soll ich alleine gehen?
denn (poniewa ) - Ich habe die Prüfung nicht bestanden, denn ich habe nicht gelernt.
sondern (lecz) - Er geht nicht ins Kino, sondern ins Konzert.
Szyk przestawny:
•
•
•
•
•
dann (potem) - Ich arbeite bis 6 Uhr morgens, dann gehe ich immer schlafen.
sonst (w przeciwnym razie) - Beeit euch, sonst verpaßt den Zug!
anderseites (z drugiej storny) - Einerseits möchte ich einkaufen gehen, anderseits muß ich
lernen.
trotzdem (pomimo to) - Monika hat wenig Zeit, trotzdem geht sie ins Kino.
darum, deshalb, deswegen (dlatego, z tego powodu) - Ich habe keinen Hunger,
darum/deshalb/deswegen esse ich zu Mittag nicht.
ZDANIE OKOLICZNIKOWE PRZYCZYNY
Orzeczenie wyst puje w tym zdaniu zawsze na ko cu zdania!
•
weil (da) - poniewa - zdanie okolicznikowe przyczyny zawsze zaczynamy tym spójnikiem.
np. Weil sie krank war, ging sie nicht in die Schule. Sie ging nicht in die Schule, weil sie
krank war.
ZDANIE DOPEŁNIENIOWE
63
Orzeczenie wyst puje w tym zdaniu zawsze na ko cu zdania!
•
•
•
•
•
•
•
•
dass - e - Der Mann sagt, dass er heute nicht in die Arbeit geht.
ob - czy - Er fragt Monika, ob sie heute Zeit für ihn hat.
warum - dlaczego - Ich frage mich, warum ich immer keine Zeit habe.
woher - sk d - Der Lehrer fragte mich gestern, woher ich komme.
wieviel - ile - Ich weiß nicht genau, wieviel ich monatlich verdiene.
wo - gdzie - Peter weißt nicht, wo Monika Schmidt wohnt.
wann - kiedy - Sag mir, wann du nach Berlin fährst.
was - co - Sag mir, Peter, was du gestern gemacht hast.
Czasowniki które wyst puj najcz ciej w zdaniu głównym:
• behaupten - s dzi , ocenia
• denken - my le
• hören - słucha
• sagen - mówi
• wissen - wiedzie
• hoffen - mie nadziej
• fragen - pyta
• erzählen - opowiada
• sich freuen - cieszy si
ZDANIA CZASOWE
W zdaniach czasowych podobnie jak w innych zdaniach pobocznych orzeczenie znajduje si na
ko cu zdania. Zdania czasowe odpowiadaj w j zyku niemieckim na nast puj ce pytania: Bis
wann? (do kiedy?), Seit wann? (od kiedy?), Wie lange? (jak długo?), Wie oft? (jak cz sto?),
Wann? (kiedy?).
ZDANIE OKOLICZNIKOWE CZASU
Cech charakterystyczn zda okolicznikowych czasu jest to, e czynno ci w zdaniu głównym i
pobocznym dziej si w tym samym czasie.
•
•
•
als - gdy, kiedy, ilekro - Spójnika tego u ywamy wył cznie do czynno ci jednorazowej,
która miała miejsce w przeszło ci, np. Als er 13 Jahre alt war, wollte er Bäcker werden.
wenn - gdy, kiedy, ilekro - Spójnika tego u ywamy do czynno ci, które si powtarzaj .
Przy nich wyst puj cz sto okre lenia: immer (zawsze) oraz jedesmal (za ka dym razem),
np. Wenn ich in die Schule gehe, nehme ich immer meinen Rucksack.
nachdem - po tym jak, nast pnie. Zdania z "nachdem" odpowiadaj na pytanie wann?
(kiedy?). Przy tych zdaniach koniecznie jest u ycie nast pstwa czasów według poni szego
schematu:
64
ZDANIE POBOCZNE
PLUSQUAMPERFEKT
PERFEKT
PERFEKT
ZDANIE GŁÓWNE
IMPERFEKT
PRÄSENS
FUTUR I
Nachdem er zu Mittag gegessen hatte, ging er ins Kino. (Dwie czynno ci działy si w
przeszło ci, jedna czynno działa si wcze niej od drugiej.)
Nachdem er zu Mittag gegessen hat, geht er ins Kino. (W tym wypadku jedna czynno
sko czyła, natomiast druga si zaczyna.)
si
Nachdem er zu Mittag gegessen hat, wird er ins Kino gehen. (W tym przypadku jedna czynno
si sko czyła, a druga si dopiero rozpocznie.)
•
•
•
während - podczas gdy - W zdaniach z tym spójnikiem dwie czynno ci dziej si w tym
samym punkcie czasowym. Uwaga: Czas w dwóch zdaniach jest identyczny. np. Während
ich im Kino war, war Peter im Theater.
bevor (ehe) - zanim - W zdaniach z tym spójnikiem czynno w zdaniu pobocznym jest
pó niejsza od czynno ci w zdaniu głównym. Czas jest ten sam. np. Bevor ich ins Konzert
gehe, muss ich die ganze Wohnung aufräumen.
seitdem - od czasu gdy. Seitdem er in der neuen Schule ist, lernt er fleißiger.
TYLKO POZIOM ROZRSZERZONY
•
•
•
solange - dopóki - Zdanie to wyra a okres trwania danej czynno ci i odpowiada na pytanie:
wie lange? (jak długo?). Solange Peter krank ist, muss er im Bett bleiben.
sobald - skoro tylko, jak tylko np. Sobald er nach Hause gekommen ist, rief er seine
Freundin an.
sooft - tak cz sto jak, ilekro - Sooft ich in Warschau angekommen bin , besuche ich meine
alte Freundin.
ZDANIA PRZYZWALAJ CE
•
obwohl/obgleich - chocia , np. Obwohl ich keine Zeit habe, gehe ich spazieren.
ZDANIE CELOWE
•
•
damit - aby, eby. Zdanie ze spójnikiem damit odpowiada na pytania: Wozu? (po co?), Zu
welchem Zweck? (w jakim celu?), Mit welcher Absicht? (w jakim zamiarze?). np. Sie geht in
die Stadt, damit sie Einkäufe macht.
um .... zu - aby, eby. Zdanie ze spójnikiem um ... zu odpowiada na te same pytania co
zdania z damit. Stosujemy ten spójnik tylko wtedy, gdy podmioty w zdaniu głównym i
pobocznym s identyczne. Czasownik w zdaniu z um...zu stoi zawsze w bezokoliczniku, np.
Sie geht in die Stadt, um Einkäufe zu machen.
ZDANIA PRZYDAWKOWE (ZDANIA WZGL DNE)
65
Zdania te tworzymy za pomoc zaimka wzgl dnego: der, die, das, (który, która, któro)
Zaimki wzgl dne stoj zawsze za rzeczownikiem
Odmiana zaimka wzgl dnego:
PRZYPADEK
Nominativ
Genitiv
Dativ
Akkusativ
RODZAJ
M SKI
der
dessen
dem
den
RODZAJ
E SKI
die
deren
der
die
RODZAJ
NIJAKI
das
dessen
dem
das
LICZBA
MNOGA
die
deren
denen
die
Przykłady:
Das ist das Mädchen, das mir gefällt. (To jest dziewczyna, która mi si podoba)
Das ist der Junge, der 18 Jahre alt ist. (To jest chłopak, który ma 18 lat.)
Das ist das Kind, das den Kindergarten besucht. (To jest dziecko, które chodzi do przedszkola)
Das ist der Rock, den ich heute gekauft habe. (To jest spódnica, która dzisaj kupiłam.)
Zaimek wzgl dny mo e si ł czy z przyimkami, np.:
Das ist eine Frau, mit der ich im Kino war. (To jest kobieta, z któr byłem w kinie.)
Das ist die Dame, von der ich gehört habe. (To jest pani o której słyszałem.)
ZDANIA WARUNKOWE RZECZYWISTE
• falls/wenn - w wypadku gdy, w razie gdy, np.
Wenn es schneit, bleibe ich zu Hause. (Gdy pada nieg, zostaj w domu.)
Falls es schneit, bleibe ich zu Hause. - Spójnik "falls" mo na zawsze zast pi spójnikiem "wenn"
i odwrotnie.)
•
je ... desto/je ... umso - im ... tym. Zdanie główne i poboczne wyst puje zawsze w stopniu
wy szym (przymiotnik), np.
Je älter der Wein ist, desto schmeckt er besser. (Im starsze jest wino, smakuje ono lepiej.)
ZDANIA WARUNKOWE NIERZECZYWISTE
Czynno w tych zdaniach odnosi si zawsze do przeszło ci, oba zdania, zarówno główne jak i
poboczne wyst puj w trybie przypuszczaj cym czasu zaprzeszłego (Konjunktiv
Plusquamperfekt). Warunek w tych zdaniach jest niemo liwy do spełnienia., np.
Wenn ich vor der Prüfung "Mittelstufe" nicht krank gewesen wäre, hätte ich mehr gelernt.
ZDANIA SKUTKOWE
TYLKO POZIOM ROSZERZONY
66
Zdania skutkowe wyra aj wynik czynno ci zawartych w zdaniu głównym.
•
so dass/so..., dass - tak, e, np. Die Lampe war tief über dem Tisch gezogen, so dass nur das
Buch beleutet war. Nichts ist so weit, dass wir es nicht erreichen.
ZDANIE OKOLICZNIKOWE SPOSOBU
Zdanie okolicznikowe sposobu odpowiada na pytania: wie? (jak?), auf welche Art und Weise?
(w jaki sposób?) i zast puje okolicznik sposobu zdania nadrz dnego. Zdania te mo na tłumaczy
jako imiesłów uprzedni na -łszy, -wszy lub współczesny na - c.
•
•
•
•
•
•
indem - Zdanie z tym spójnikiem ma zawsze ten sam podmiot co zdanie głowne oraz stosuje
si je do tre ci twierdz cej. np. Indem Peter fleißig lernte, verbesserte er seine Leistungen in
Deutsch. (Pilnie ucz c si , poprawił Piotr swoje wyniki z j. niemieckiego)
dadurch, dass - zdanie to stosuje si podobnie jak zdanie z indem do tre ci twierdz cej, np.
Dadurch, dass Peter fleißig lernte, verbesserte er seine Leistungen in Deutsch.
ohne, dass - zdanie to stosuje si podobnie jak zdanie z indem do tre ci przecz cej, np. Ich
war eine Woche an der Nordsee, ohne dass ich badete. (Byłem tydzie nad Morzem
Północym nie k pi c si w morzu.)
ohne ... zu - zdanie to stosuje si wtedy, gdy podmioty w zdaniu głównym i pobocznym s
takie same, stosujemy wtedy bezokolicznik z zu, np. Ohne zu lernen, ging er in die Prüfung.
(Nie ucz c si poszedł na egzamin.)
anstatt, dass (zamiast eby) - zdanie to stosuje si podobnie jak zdanie z dadurch, dass do
tre ci przecz cej, np. Anstatt dass er lernte, ging er ins Kino (Zamiast si uczy poszedł do
kina.)
anstatt ... zu - zdanie to stosuje si wtedy, gdy podmioty w zdaniu głównym i pobocznym s
takie same, stosujemy wtedy bezokolicznik z zu, np. Anstatt zu lernen, ging er ins Kino.
PRZYDAWKA ROZWINI TA
Przydawka rozwini ta jest to przydawka rzeczownika, która jest wyra ona poprzez imiesłowy
czasu tera niejszego lub przeszłego. Wyst puje ona miedzy rodzajnikiem a zaimkiem lub
mi dzy liczebnikiem a imiesłowem, np.
Ein nach Moskau kommender Zug hat 20 Minuten Verspätung. (Poci g przybywaj cy do
Moskwy ma 20 minut opó nienia.)
Die vor dem Restaurant stehenden Deutschen sind aus Berlin. (Niemcy stoj cy przed
restauracj s z Berlina.)
Spójniki dwuczłonowe
Poziom podstawowy i rozszerzony
•
•
weder .... noch - ani, ani (Ich habe weder Hund noch Katze)
entweder .... oder - albo, albo (Ich gehe entweder ins Kino oder ins Theater)
67
•
•
nicht nur ......, sondern auch - nie tylko, lecz tak e (Er spricht nicht nur Deutsch, sondern
auch Spanisch)
sowohl ...... als auch - zarówno, jak i (Am Freitag fahre ich sowohl nach Berlin als auch
nach Potsdam)
PARTYKUŁY
Partykuły s nieodmienne, przy ich pomocy rozmówca wyra a swój stosunek do jakiego
zdarzenia.
Wybrane partykuły:
aber – Du bist aber frech! (ale / ale )
68
auch – Auch wir verstehen es nicht. (tak e, nawet)
also – Also gehen wir! (wi c)
besonders – Sie macht das besonders gut. (szczególnie, wyj tkowo)
bloß – Wo ist er bloß? ( jedynie, tu jednak jako partykuła: gdzie – wzmocnienie wypowiedzi w
stosunku do zwykłego „gdzie„)
denn – Was haben Sie denn gemacht? (bo / poniewa ; tu jako jednak jako partykuła: có –
wzmocnienie wypowiedzi w stosunku do zwykłego „co”)
doch – Geh doch schon! (jednak, tu: id e)
eben – Du sollst eben nicht schwatzen. (wła nie)
etwa – Ist er etwa krank? (około, tu: czy by / mo e)
fast – Er hat fast niemals Geld. (prawie)
ganz – Sie ist ganz nett! (całkiem, zupełnie)
gar – Sie hat gar keinen Appetit! (wcale)
immer – Es wird immer kälter. (zawsze, tu: coraz)
mal – Lass mal sehen! (raz, tu: no – jako słowo zach caj ce)
noch – Ich muss es noch einmal wiederholen.(jeszcze)
nur – Was werde ich nur ohne dich machen? (tylko, tu jako jednak jako partykuła: có –
wzmocnienie wypowiedzi w stosunku do zwykłego „co”)
schon – Du wirst es schon finden. (ju , tu: na pewno)
sehr – Bist du sehr müde? (bardzo)
so – Er hat so viele Freunde. (tak)
überaus – Sie ist überaus glücklich. (ponad wszystko)
viel – Er lernt schon viel besser. (du o, wiele)
weit – Sie ist weit klüger als er. (daleko, tu: o wiele)
ziemlich – Ich bin ziemlich müde. (dosy , do )
zu – Das ist zu weit für mich. (za, zbyt)
POJ CIA GRAMATYCZNE
Adjektiv n -s, -e – przymiotnik
Adverb n -s, -ien – przysłówek
Akkusativ m -s, -e – biernik
Aktiv n -s – strona czynna
Anführungszeichen n -s, - – cudzysłów
Artikel m -s, - – rodzajnik
attributiv – przydawkowy
69
Ausrufezeichen n -s, - – wykrzyknik
bestimmter Artikel – rodzajnik okre lony
Bestimmungswort n -(e)s, (ö)-er – wyraz okre laj cy
Dativ m -s, -e – celownik
Deklination f -, -en – odmiana (rzeczownika, przymiotnika, zaimka, liczebnika)
deklinieren – odmienia (rzeczownik, przymiotnik, zaimek, liczebnik)
Demonstrativpronomen n -s, - – zaimek wskazuj cy
Diminutiv n -s, -e – zdrobnienie
Diphthong m -(e)s, -e – dwugłoska
Doppelpunkt m -(e)s, -e – dwukropek
Eigenname m -ns, -n – imi własne
Femininum n -s, Feminina – rodzj e ski; rzeczownik rodzaju e skiego
Finalsatz m -(e)s, (ä)-e – zdanie celowe
Fragesatz m -es, (ä)-e – zdanie pytaj ce
Fragezeichen n -s, - – znak zapytania, pytajnik
Futur I n -s – czas przyszły I
gemischte Deklination – odmiana mieszana
Genitiv m -(e)s, -e – dopełniacz
gerade Wortfolge – szyk prosty
Geschlecht n -(e)s, -er – rodzaj
Grammatfk f -, -en – gramatyka
Grundwort n -(e)s, (ö)-er – wyraz zasadniczy
Hauptsatz m -es, (ä)-e – zdanie główne
Hilfsverb n -s, -en – czasownik posiłkowy
Imperativ m -s, -e – tryb rozkazuj cy
Imperfekt n -s, -e – czas przeszły (I), Präteritum
Indefinitpronomen n -s, - – zaimek nieokre lony
Indikativ m -s, -e – tryb oznajmuj cy
Infinitiv m -s, -e – bezokolicznik
Interrogativpronomen n -s, - – zaimek pytaj cy
intransitiv – nieprzechodni
Inversion f -, -en – szyk przestawny
Kardinale n -s, Kardinalia – liczebnik główny
Kasus m -, - – przypadek
Komma n -s, -s od. -ta – przecinek
Komparation f -, -en – stopniowanie
Komparativ m -s, -e – stopie wy szy
Kompositum n -s, Komposita – wyraz zło ony
Konditionalis – tryb warunkowy
Konditionalsatz m -es, (ä)-e – zdanie warunkowe
Konjugation f -, -en – odmiana czasownika
konjugieren – odmienia czasownik
KonjunktIon f -, -en – spójnik
Konjunktiv m -s, -e – tryb przypuszczaj cy
Konsonant m -en, -en – spółgłoska
Maskulinum n -s, Maskulina – rodzaj m ski; rzeczownik rodzaju m skiego
männlich – m ski, rodzaju m skiego
Modalverb n -s, -en – czsownik modalny (posiłkowy trybu)
Nebensatz m -es, (ä)-e – zdanie poboczne
70
Negation f -, -en – przeczenie
Neutrum n -s, Neutra – rodzaj nijaki; rzeczownik rodzaju nijakiego
Nominativ m -s, -e – mianownik
Numerale n -s, Numeralia – liczebnik
Objekt n -es, -e – dopełnienie
Objektsatz m -es, (ä)-e – zdanie dopełnieniowe
Ordinale n -s, Ordinalia – liczebnik porz dkowy
Partizip I n -s, -ien – imiesłów czynny
Partizip II – imiesłów bierny
Passiv n -s – strona bierna
Perfekt n -s – czas przeszły (II)
Person f -, -en – osoba
Personalpronomen n -s, - – zaimek osobowy
Plural m -s, -e o. Pluralia – liczba mnoga
Plusquamperfekt n -s – czas zaprzeszły
Positiv m -s, -e – stopie równy
Possessivpronomen n -s, - – zaimek dzier awczy
Prädikat n -s, -e – orzeczenie
prädikativ – orzecznikowy
Präfix n -es, -e – przedrostek
Präposition f -, -en – przyimek
Präsens n -, Präsentia – czas tera niejszy
Pronomen n -s, - o. Pronomina – zaimek
Präteritum n -s, Präterita – czas przeszły I, Imperfekt
Pronominaladverb n -s, -ien – przysłówek zaimkowy
Punkt m -(e)s, -e – kropka
Reflexivpronomen n -s, - – zaimek zwrotny
Reflexivverb n -s, -en – czasownik zwrotny
Relativpronomen n -s, - – zaimek wzgl dny
Satz m -es, (ä)-e – zdanie
Satzgefüge n -s, - – zdanie zło one podrz dnie
sächlich – nijaki, rodzaju nijakiego
Singular m -s, -e o. Singularia – liczba pojedyncza
schwache Deklination – odmiana słaba
starke Deklination – odmiana mocna
Steigerung f -, -en – stopniowanie
Substantiv n -s, -e – rzeczownik
Subjekt n -(e)s, -e – podmiot
Suffix n -es, -e – przyrostek
Superlativ m -s, -e – stopie najwy szy
Syntax f – składnia, nauka o zdaniu (składaniu zda )
transitiv – przechodni
Umlaut m -(e)s, -e – przegłos
unbestimmter Artikel – rodzajnik nieokre lony
unregelmäßig – nieregularny
Verb n -s, -en – czasownik
versetzte Wortfolge – szyk przestawny
weiblich – e ski, rodzaju e skiego
Vokal m -s, -e – samogłoska
71
Wortbildung f - , -en – słowotwórstwo
Wortfolge f -, -n – szyk wyrazów
Zeit f -, -en – czas
72

gramatyka do matury

Transcrição

Documentos relacionados

1 Test plasujący z języka niemieckiego A1 – B2 pozwalający na

Morphologische Modelle

ICH LERNE POLNISCH IN BREMEN! UCZĘ SIĘ POLSKIEGO W

Zwroty: Życie za granicą | Studia (niemiecki-angielski)

Zwroty: Język biznesu | E-mail (angielski-niemiecki)

Pobierz w postaci pliku PDF

Kuratorium Oświaty w Lublinie

walking routes where to eat? best restaurants where to stay? hotels

Baden-württembergische Firmengemeinschaftsausstellung auf der

união internacional de capoeira regional unicar

region in aktion - Amadeu Antonio Stiftung

DF-6510 - inShop.hu webáruház