Inhaltsverzeichnis_Muster Uli.qxd
Transcrição
Inhaltsverzeichnis_Muster Uli.qxd
Inhalt 1 1.1 1.1.1 1.1.2 1.1.3 1.1.4 1.1.5 1.1.6 1.1.7 1.1.8 1.1.9 1.2 1.2.1 1.2.1.1 1.2.1.2 1.2.1.3 1.2.2 1.2.2.1 1.2.2.2 1.2.2.3 1.2.3 1.3 1.3.1 1.3.2 1.3.3 1.3.3.1 1.3.3.2 Begriffe, Felder, Wellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Begriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Allgemeine Begriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mathematische Begriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nachrichtentechnische Begriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koordinatensysteme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Maxwellsche Gleichungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Poyntingscher Vektor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reziprozitätstheorem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Babinetsches Prinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Felder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Elektrisches Feld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Elektrische Feldstärke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Elektrische Flussdichte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Permittivität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Magnetisches Feld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Magnetische Feldstärke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Magnetische Flussdichte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Permeabilität. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Elektromagnetisches Feld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wellenformung und -ablösung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Feldwellenwiderstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenfeldzonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nahfeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fernfeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 37 37 37 39 40 41 42 43 43 43 43 44 44 44 45 45 45 46 46 46 47 48 50 51 51 52 2 2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.3.1 2.2.3.2 2.2.3.3 2.3 2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.4 2.4.1 2.4.2 2.4.3 2.5 2.5.1 2.5.2 2.5.3 2.6 Ausbreitung elektromagnetischer Wellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Erdatmosphäre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Troposphäre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stratospäre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ionosphäre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D-Schicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E-Schicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F-Schichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sonne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Elektromagnetische Strahlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kosmische Strahlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sonnenflecken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ionosphärische Störungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mögel-Dellinger-Effekt (MDE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ionosphärensturm/Magnetsturm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Polarkappenabsorption (PCA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wellenausbreitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bodenwelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Troposphärenwelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Raumwelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VLF-Ausbreitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 55 56 56 56 56 57 57 57 58 59 60 61 63 63 64 65 65 65 65 66 68 7 2.7 2.8 2.9 2.9.1 2.9.1.1 2.9.1.2 2.9.1.3 2.9.2 2.9.2.1 2.9.3 2.9.4 2.9.5 2.9.6 2.9.7 2.9.8 2.10 2.10.1 2.10.2 2.10.3 2.10.4 2.10.4.1 2.10.4.2 2.10.4.3 2.10.4.4 2.10.5 2.10.6 2.10.7 2.10.8 2.11 2.12 2.13 2.13.1 2.13.2 2.13.2.1 2.13.2.2 2.13.2.3 2.13.2.4 2.13.3 2.13.4 2.13.5 2.14 2.14.1 2.14.2 2.15 2.15.1 LF-/MF-Ausbreitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HF-Ausbreitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VHF-/SHF-Ausbreitung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Quasioptische Ausbreitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sichthorizont. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Radiohorizont . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fresnel-Zone. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Andere VHF-/SHF-Ausbreitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spiegelung (Reflexion) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Streuung (Scattering) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Brechung (Refraktion) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Temperaturumkehr (Inversion) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Führung (Ducting) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beugung (Diffraktion) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schwächung (Extinktion) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ungewöhnliche Ausbreitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sporadic-E . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Troposphäre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aurora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Scatter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Troposcatter (Tropo) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Meteorscatter (MS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Regenscatter (RS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Seiten-/Rückscatter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Transäquatorialausbreitung (TEP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Langer Weg (Long Path) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dämmerungszone (Gray Line) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Erde/Mond/Erde (EME). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schwund (Fading) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mehrwegausbreitung (Diversity). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Funkprognosen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sonnenfleckenzahlen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wolf-Index (R) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zürich-Index (RZ). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Internationaler Index (Ri) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ionosphären-Index (R12) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Solarer Flux (SF) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . K- und A-Index. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Grenzfrequenzen (f0F2 / MUF / LUF) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Baken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . NCDXF / IARU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DKØWCY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Freiraumausbreitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Freiraumdämpfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 69 72 72 72 73 73 74 74 74 75 75 75 76 76 76 76 77 77 78 78 78 78 78 79 79 79 80 80 81 82 82 83 83 84 84 84 84 85 86 87 88 88 89 89 3 3.1 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.1.4 3.1.5 3.1.6 3.2 3.2.1 Antennenformen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Strahlerelemente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Elementarstrahler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Linearantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Formantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schleifenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schlitzantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aktivantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Strahlergruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lineare Gruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 94 94 95 95 95 96 96 96 96 8 3.2.2 3.2.3 3.2.4 3.3 3.3.1 3.3.2 3.4 3.4.1 3.4.2 3.4.3 3.4.4 3.4.5 3.5 Ebene Gruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Räumliche Gruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 Netzwerkgespeiste Gruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 Strahlerstrukturen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 Ebene Strukturen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Räumliche Strukturen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Strahleraperturen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Reflektorantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Hornantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Linsenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Dielektrische Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Leckwellenantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Hybridantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 4 4.1 4.2 4.2.1 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.7.1 4.8 4.9 4.10 4.11 4.12 4.13 4.13.1 4.13.2 4.13.3 4.13.4 4.13.5 4.13.6 4.13.7 4.14 4.14.1 4.14.2 4.15 4.16 4.17 4.18 Antennenkenngrößen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eingangsimpedanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Strahlungswiderstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Strahlungskopplung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wellenwiderstand. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verlustwiderstände . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wirkungsgrad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Richtfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gewinn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Strahlungsleistungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wirkfläche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wirksame Länge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verkürzungsfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Güte und Bandbreite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Richtcharakteristik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Richtdiagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Polar- und Kartesisches Diagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Horizontal- und Azimutaldiagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertikal- und Elevationsdiagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E- und H-Ebenen-Diagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Öffnungswinkel(Halbwertsbreite). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nebenzipfeldämpfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vor/Rück-Verhältnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Polarisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lineare Polarisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zirkulare Polarisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenrauschtemperatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kenngrößen von aktiven Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Weitere Antennenkenngrößen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 101 102 103 104 105 106 107 108 114 114 115 116 119 121 122 123 127 127 127 127 128 128 129 129 129 130 132 133 134 5 5.1 5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4 5.2.5 5.3 5.3.1 5.3.2 Leitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leitungseigenschaften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wellenwiderstand. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leitermaterial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Isolationsmaterial. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verkürzungsfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dämpfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koaxialkabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Technische Werte von Koaxialkabeln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sonderformen von Koaxialkabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 137 137 137 138 139 139 139 140 141 144 9 5.3.2.1 5.3.2.2 5.3.2.3 5.3.2.4 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.8.1 5.8.2 5.8.3 5.9 5.9.1 5.9.2 5.9.3 Twinaxialkabel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Triaxialkabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Strahlende Koaxialkabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HF-Flachbandkabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eindrahtleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zweidrahtleitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mehrdrahtleitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Streifenleitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vorgänge auf Leitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Grundlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zusatzverluste durch Fehlanpassung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leitungen als Abstimmelement. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messungen an Leitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messung des Wellenwiderstandes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messung des Verkürzungsfaktors . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messung der Leitungsdämpfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 144 144 145 145 146 151 152 152 152 156 160 162 162 164 165 6 6.1 6.1.1 6.1.2 6.2 6.2.1 6.2.2 6.2.3 6.3 6.3.1 6.3.2 6.4 6.4.1 6.4.2 6.4.3 6.5 6.5.1 6.6 6.6.1 6.6.2 6.6.3 6.7 6.7.1 6.7.2 6.7.3 6.8 6.8.1 6.8.2 Anpassung- und Transformationsglieder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Direkte Antennenanpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Delta-Anpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . T-Anpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Anpassung mit einer Reaktanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Parallel-Anpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Serienanpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gamma-Anpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Anpassung mit zwei Reaktanzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . L-Glied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Omega-Anpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Anpassung mit drei Reaktanzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pi-Glied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . T-Glied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Resonanzanpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Anpassung mit vier Reaktanzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Boucherot-Brücke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leitungstransformationen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Viertelwellentransformator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Exponentialtransformator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Anpassleitungen (Stichleitungen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Breitbandanpassungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Einfache Kompensation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Doppelte Kompensation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Breitbandübertrager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Allgemeine Transformationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Serienschaltung-Parallelschaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . T-Schaltung – Pi-Schaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 169 169 170 171 171 172 172 173 174 176 177 178 178 179 180 180 181 181 182 182 187 187 188 188 189 189 189 7 7.1 7.2 7.3 7.3.1 7.3.1.1 7.3.1.2 7.3.1.3 7.3.1.4 7.3.1.5 Symmetrier- und Sperrglieder (Baluns) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Grundlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Symmetrierglieder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Übertrager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Magnetkern-Übertrager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Resonanz-Balun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Resonanz-Tuner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leitungsübertrager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Breitbandübertrager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193 193 194 196 196 197 197 197 197 199 10 7.3.2 7.3.2.1 7.3.2.2 7.3.2.3 7.3.2.4 7.3.2.5 7.3.3 7.3.3.1 7.3.3.2 7.3.3.3 7.3.3.4 7.3.3.5 7.3.3.6 7.3.3.7 7.3.3.8 7.3.3.9 7.3.3.10 7.3.4 7.3.4.1 7.3.4.2 7.3.5 7.3.5.1 7.3.5.2 7.3.5.3 7.4 7.4.1 7.4.1.1 7.4.1.2 7.4.1.3 7.4.1.4 7.4.1.5 7.4.2 7.4.2.1 7.4.2.2 7.4.2.3 7.4.3 7.4.3.1 7.4.3.2 7.4.3.3 7.5 7.5.1 7.5.2 7.5.3 7.5.4 7.5.5 7.5.6 7.5.7 7.5.8 7.5.9 7.5.10 7.5.11 7.5.12 7.5.13 7.5.14 7.5.15 7.5.16 Umwegleitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Halbwellen-Umwegleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reaktiv-Balun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Phasentransformator. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Carter-Umwegleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hybridring-Balun. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Symmetrierschleifen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EMI-Schleife . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pawsey-Schleife . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Breitbandsymmetrierschleife . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Potentialtransformator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rahmenbalun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schlitzbalun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Offene Symmetrierschleife . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Halbschalenbalun. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DJ9HO-Balun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ST-Leitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Symmetrierbrücken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Boucherot-Brücke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Alford-Netzwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Symmetriertöpfe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Halbwellen-Symmetriertopf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gefalteter Balun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kompensierter Balun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sperrglieder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Resonanzsperren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Radials. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Viertelwellen-Sperrtopf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Abgestimmter Kreis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Integralbalun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Offener Sperrtopf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Breitbandsperren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bifilare Spule . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kabeldrossel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ferritkerndrosseln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Absorber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ferritabsorber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Widerstandsabsorber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stahlwolleabsorber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sonderformen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Widerstandssymmetrierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . X/2-Schaltung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Feldraum-Symmetrierung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Resonator-Symmetrierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Topfkreis-Symmetrierung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tapered Baluns . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kopplerbalun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Halbwellensperre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Faltdipolbaluns . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gamma-Anpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Omega-Anpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . L-Anpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kapazitätsbalun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VK2ZAB-Balun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hybrid-Balun nach ZS1AN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Clemens-Anpassung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 201 202 203 203 203 204 204 204 204 205 205 205 205 206 206 206 206 207 207 207 207 208 208 209 209 209 209 209 211 211 212 212 212 213 214 214 215 215 216 216 216 216 216 217 217 217 218 218 218 218 218 219 219 220 220 11 7.5.17 7.6 7.6.1 7.6.2 7.6.2.1 7.6.2.2 7.6.3 7.6.4 7.6.5 DG7YBN-Speisung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messungen an Baluns . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messung der Balun-Transformation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messung der Balun-Impedanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messung der Balun-Durchgangsimpedanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messung der Balun-Sperrimpedanz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messung der Balun-Symmetrie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messung der Balun-Durchgangsdämpfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messung der Balun-Sperrdämpfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 221 221 221 221 222 222 223 223 8 8.1 8.1.1 8.1.2 8.1.3 8.1.4 8.2 8.2.1 8.2.2 8.2.2.1 8.2.2.2 8.2.2.3 8.2.2.4 8.2.2.5 8.2.2.6 8.2.2.7 8.2.2.8 8.2.2.9 8.2.2.10 8.2.3 8.2.3.1 8.2.3.2 8.2.3.3 8.2.3.4 8.3 8.3.1 8.3.2 8.3.3 8.3.4 8.4 Ankopplungen und Anpassgeräte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ankopplungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kapazitive und induktive Kopplung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ankopplung angepasster Speiseleitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ankopplung abgestimmter Speiseleitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Anpassgeräte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Unsymmetrische Antennenkoppler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Parallelkreis-Tuner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Serienkreis-Tuner. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . L-Tuner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pi-Tuner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . T-Tuner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ultimate Transmatch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SPC-Transmatch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XMatch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Z-Match . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Freematch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Symmetrische Antennenkoppler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Symmetrische Resonanz-Tuner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Symmetrische LC-Tuner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . S-Match . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Unsymmetrische LC-Tuner mit Symmetrierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Automatiktuner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messglied. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Selbstbau- und Fertiggeräte (Automatiktuner) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Technische Daten von Anpassgeräten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 227 227 227 228 230 233 233 233 233 234 234 236 236 238 238 239 239 240 240 240 241 242 242 244 244 244 245 246 246 9 9.1 9.1.1 9.1.1.1 9.1.1.2 9.1.1.2.1 9.1.1.2.2 9.1.1.2.3 9.1.1.3 9.1.1.3.1 9.2 9.2.1 9.2.2 9.2.3 9.2.4 Horizontale HF-Monobandantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Halbwellenantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Halbwellendipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mittengespeister Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Endgespeiste Halbwellenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zeppelin-Antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fuchs-Antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Endgespeiste Dipole mit Koaxialkabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Asymmetrisch gespeiste Halbwellenantenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Windom-Antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mehrwellen-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ganzwellendipol (λ-Dipol) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ganzwellenantenne (λ-Antenne) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verlängerter Doppel-Zepp (1,28-λ-Dipol). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,5λ-Dipol (3λ/2-Dipol) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 249 249 255 256 256 258 259 260 260 261 261 263 263 266 12 9.2.5 9.3 9.3.1 9.4 9.4.1 9.4.2 9.5 9.5.1 9.5.2 9.5.3 9.5.4 9.6 9.6.1 9.6.2 9.7 9.7.1 9.7.2 9.7.3 9.7.4 9.8 9.9 9.9.1 9.9.2 9.9.3 9.9.4 9.9.5 9.10 9.11 1,5λ-Antenne (3λ/2-Antenne) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inverted-V-Dipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inverted-V-Halbwellendipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Winkeldipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Halbwellen-Winkeldipole. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ganzwellen-Winkeldipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gefaltete Dipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Faltdipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Doppelfaltdipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rückgefalteter Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mehrfach gefaltete Dipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schrägantennen (Slopers) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Halbwellen-Sloper (Voll-Sloper) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Viertelwellen-Sloper (Halb-Sloper) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kurzdipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verlängerung durch Induktivitäten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verlängerung durch Endkapazitäten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kombinierte Verlängerung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spezialverlängerung (linear loading) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wendeldipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dipol-Sonderformen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Landstorfer-Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Extended Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Extended Schleifendipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zickzack-Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mäander-Dipol. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dipolabstimmung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rundstrahlantennen für HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 267 267 268 268 268 269 269 271 273 273 273 274 274 275 275 276 276 276 277 278 278 278 278 278 279 280 281 10 10.1 10.2 10.2.1 10.2.1.1 10.2.1.2 10.2.1.3 10.2.2 10.2.2.1 10.2.2.2 10.2.2.3 10.2.2.4 10.3 10.3.1 10.3.1.1 10.3.2 10.3.2.1 10.3.2.2 10.3.2.3 10.3.2.4 10.3.3 10.3.3.1 10.3.3.1.1 10.3.3.2 10.3.3.3 10.3.3.4 10.4 Horizontale HF-Multibandantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Symmetrisch gespeiste Multibandantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Resonante Multiband-Dipolantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Multibanddipol (Doppel-Zepp). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Multibandwinkeldipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Angepasster Multibanddipol. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nichtresonante Multibanddipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . G5RV-Multibandantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verlängerter Multiband-Doppel-Zepp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . λ/3-Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Weitere Multibanddipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Asymmetrisch gespeiste Multibandantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eindrahtgespeiste Multiband-Windom-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VS1AA-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zweidrahtgespeiste Multiband-Windom-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zweibandantenne nach DL1BU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mehrbandantenne nach WA4PYG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zweifach-Windom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stromsummenantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koaxialgespeiste Multiband-Windom-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FD-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FD-Erweiterungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Smithdom-Antennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Carolina-Windom. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ON4AA-Windom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Endgespeiste Multibandantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 285 285 285 285 287 287 288 288 291 292 292 292 293 293 294 294 294 295 295 296 296 297 300 301 301 304 13 10.4.1 10.4.1.1 10.4.1.2 10.4.2 10.4.3 10.4.4 10.4.5 10.4.6 10.5 10.5.1 10.5.2 10.5.2.1 10.5.2.2 10.5.2.3 10.5.3 10.5.4 10.6 10.6.1 10.6.2 10.6.3 10.6.3.1 10.6.3.2 10.6.3.3 10.6.3.4 10.6.4 10.7 10.7.1 10.7.2 10.7.3 10.8 10.9 10.9.1 10.9.1.1 10.9.1.2 10.9.2 10.9.2.1 10.9.2.2 Inverted-L-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nichtresonante L-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Resonante L-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mehrband-Zepp-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mehrband-Fuchs-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DL7AB-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Endgespeiste Sperrkreis-Multibandantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Multibandantenne mit UNUN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mehrfachdipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Parallele Mehrfachdipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gefaltete Mehrbanddiople . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Squashed Multibander . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Morgain-Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cobra-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . G3TPW CobWebb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . GM3VLB Mini-Delta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sperrkreisdipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sperrkreise . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Allgemeine Sperrkreisdipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Besondere Sperrkreisdipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . W3DZZ-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HA5DM-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . K2GU-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . W8NX-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stub-Dipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mehrbandkurzdipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zweibandkurzdipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DO-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CWL-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mehrbandslopers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Variable Dipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mechanisch veränderbare Dipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Maßband-Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Slinky-Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Elektrisch veränderbare Dipole. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Telget-Dipol. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SteppIR-Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304 305 306 306 307 308 308 309 310 310 312 312 312 314 314 314 315 315 317 318 318 321 321 321 323 324 324 325 326 327 328 328 328 328 329 329 330 11 11.1 11.1.1 11.1.2 11.1.2.1 11.1.2.2 11.1.2.3 11.1.3 11.1.4 11.1.5 11.2 11.2.1 11.2.1.1 11.2.1.2 11.2.2 11.2.2.1 11.2.2.2 11.2.3 Langdrahtantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Resonante Langdrahtantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Resonater Langdraht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gestockte V-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V-Stern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stumpfwinklige V-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Offene Rhombusantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Echolonantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . K4EF-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nichtresonante Langdrahtantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nichtresonanter Langdraht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beverage-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fischgrätenantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Abgeschlossene V-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gestockter V-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Abgeschlossene stumpfwinklige V-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rhombusantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335 335 336 337 339 340 340 341 341 342 343 344 346 348 349 349 350 350 14 11.2.3.1 Sonderformen der Rhombusantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354 12 12.1 12.1.1 12.1.2 12.1.3 12.1.4 12.1.5 12.1.6 12.2 12.2.1 12.2.1.1 12.2.1.2 12.2.1.3 12.2.1.4 12.2.1.5 12.2.1.6 12.2.1.7 12.2.2 12.2.2.1 12.2.2.2 12.2.3 12.3 12.3.1 12.3.2 12.3.3 12.3.4 12.3.5 12.3.6 12.3.7 Breitbandantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bedämpfte Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dummy-Load-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bedämpfte Horizontalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bedämpfte Vertikalantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Breitbandige Schleifenantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TFD- und T2FD-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D2T-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Formbedingte Breitbandantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Breitbanddipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fächerdipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Flächendipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Doppelkegeldipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schmetterlingsdipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Herzantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vivaldiantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Breitbanddipol nach URØGT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Breitbandmonopole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reusenantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Diskonantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Scimitarantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schaltungsbedingte Breitbandantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Doppel-Bazooka-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Breitbanddipol nach DJ1ZN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Breitbanddipol nach VK3MI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Breitbanddipol nach W2CQH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Breitbanddipol nach AI1H . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Breitbandfaltdipol nach K4VX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Snyder-Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357 357 358 359 360 362 362 364 364 366 367 368 369 370 370 371 372 372 372 373 376 377 378 379 381 381 382 384 385 13 13.1 13.1.1 13.1.1.1 13.1.2 13.1.2.1 13.1.3 13.1.3.1 13.1.3.2 13.1.3.3 13.1.3.4 13.1.3.5 13.1.3.6 13.1.3.7 13.1.3.8 13.1.3.9 13.1.3.10 13.1.3.11 13.2 13.2.1 13.2.1.1 13.2.1.2 13.2.1.3 13.2.1.4 Quer- und Längsstrahler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Querstrahler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dipollinie (Kollineare Dipole) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Franklin-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dipolzeile (Parallele Dipole) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Shirleyantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kombinierte Querstrahler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tannenbaumantenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sägezahnantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Chireix-Mesny-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bruce-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sterba-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bi-Square. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lazy-H („Fauler Heinrich“) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DJ4VM-Quad-Antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bobtail Curtain. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Half-Square . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Six-Shooter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Längsstrahler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bidirektionale Längsstrahler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zweielement Paralleldipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . W8JK-Antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lazy Quad (Faule Quad) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mäanderförmige Antenne (Bell) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 389 389 389 394 394 397 397 397 398 398 399 400 401 402 404 405 405 405 406 406 406 408 410 410 15 13.2.2 13.2.2.1 13.2.2.2 13.2.2.3 13.2.2.4 13.2.2.5 Unidirektionale Längsstrahler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ZL-Spezial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HB9CV-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . N7CL-Antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mäanderförmige Antenne (Standard) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mäanderförmige Antenne (Marconi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411 412 414 416 417 417 14 14.1 14.1.1 14.1.2 14.1.3 14.1.4 14.1.5 14.1.6 14.1.7 14.1.8 14.1.9 14.2 14.2.1 14.2.1.1 14.2.1.2 14.2.2 14.2.3 14.2.3.1 14.2.3.2 14.2.3.3 14.2.3.4 14.2.4 14.2.4.1 Schleifen-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kleine Schleifen-Antennen (Rahmen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wirkungsweise. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Praktischer Aufbau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Strahlungseigenschaften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vorteile/Nachteile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Torusförmige Helix-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ferritantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Halbe Magnetische Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Magnetische Antennen für VHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Magnetische Spezialantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Große Schleifen-Antennen (Loops) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Resonante Schleifen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Halbwellen-Schleife. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ganzwellen-Schleifen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Horizontale Schleifen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertikale Schleifen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Quadrat-Schleife (Quadloop) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rechteck-Schleife (Oblong) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dreieck-Schleife (Deltaloop) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kreis-Schleife (Ringloop) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verkürzte Schleifen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HB9-Multiband-Deltaloop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421 421 421 423 428 430 431 432 433 435 437 438 438 438 439 441 443 443 445 446 450 451 452 15 15.1 15.2 15.3 15.4 15.5 15.6 15.7 15.8 15.9 15.10 15.11 15.12 Kompaktantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Allgemeines zu Kompaktantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Biplane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CFA (Crosses Field Antenna) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CFL (Crossed Field Loop) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cone-Disk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DDA (Dual Disk Antenna) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DLA (Dual Loop Antenna) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DLM (Distributed Loaded Monopole) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EH-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Isotronantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . MicroVert. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Super-C-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 457 457 457 458 460 461 461 462 462 463 465 466 468 16 16.1 16.2 16.3 16.4 16.5 16.6 Aktive Antennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Grundlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Anwendungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bauanleitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kommerzielle aktive Antennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zusammenfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 471 471 471 474 476 478 479 17 17.1 17.2 Horizontale HF-Richtantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481 Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481 Yagi-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481 16 17.2.1 17.2.2 17.2.2.1 17.2.2.2 17.2.2.3 17.2.2.4 17.2.2.4.1 17.2.2.4.2 17.2.3 17.2.3.1 17.2.3.1.1 17.2.3.1.2 17.2.3.1.3 17.2.3.1.4 17.2.3.2 17.2.3.2.1 17.2.3.2.2 17.2.3.2.3 17.2.3.2.4 17.2.3.3 17.2.3.3.1 17.2.3.3.2 17.2.3.3.3 17.2.3.4 17.2.3.4.1 17.2.3.4.2 17.2.3.4.3 17.2.3.4.4 17.2.4 17.2.4.1 17.2.4.2 17.2.4.3 17.2.4.4 17.2.4.5 17.2.4.6 17.2.4.7 17.2.4.8 17.2.4.9 17.2.5 17.2.5.1 17.2.5.2 17.2.5.3 17.2.5.4 17.2.5.5 17.2.5.6 17.2.5.7 17.2.5.8 17.2.5.9 17.2.5.10 17.2.5.10.1 17.2.5.10.2 17.2.5.10.3 17.2.6 17.3 17.3.1 17.3.2 Geschichte der Yagi-Uda-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Monoband-Yagis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wirkungsweise der Yagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Demensionierung und Optimierung der Yagi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aufbau der Yagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Speisung der Yagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Offset-Speisung der Yagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Loop Feed Array (LFA) Yagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Multibandbeams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sperrkreisbeams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . W3DZZ-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fritzel-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mosley-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . KLM-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Multibandkreis-Beams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . G4ZU-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VK2AOU-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DL1FK-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VK2AOU/DJ2UT-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verschaltete Yagis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . KN6OR-Zweiband-Yagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . W8FYR-Zweibandbeam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . W4KFC-Zweiband-Yagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fullsizebeams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DJ2UT-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . OptiBeam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Force 12-Beam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Titanex-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Monoband-Minibeams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . X-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . G3LDO-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Moxon-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . NØKHQ-Beam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . W1PLH-Minibeam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sigma-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Z-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Helix-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . W8YIN-Minibeam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Multiband-Minibeams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . G4MH-Minibeam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hybrid-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fritzel-Minibeam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ZX-Yagi Mini-2000 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Butterfly-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VK2ABQ-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VK2ABQ-Minibeam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . K6FZ-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spiderbeam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hexagonal-Beams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hex-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Das reflektierte W . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . G3TXQ-Breitband-Hexbeam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SteppIR-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Quad-Beams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geschichte der Cubical-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bauformen der Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 481 482 482 485 487 489 489 490 490 490 490 493 494 495 496 496 499 502 504 505 505 506 506 507 507 508 509 509 510 510 511 512 513 514 514 515 515 516 517 518 518 519 519 520 521 523 523 524 525 525 526 527 527 529 529 529 17 17.3.3 17.3.4 17.3.4.1 17.3.4.2 17.3.4.3 17.3.4.4 17.3.4.5 17.3.5 17.3.5.1 17.3.5.1.1 17.3.5.1.2 17.3.5.1.3 17.3.5.1.4 17.3.5.1.5 17.3.5.1.6 17.3.5.1.7 17.3.5.2 17.3.5.2.1 17.3.5.2.2 17.3.5.2.3 17.3.6 17.3.6.1 17.3.6.2 17.4 17.4.1 17.4.2 17.4.3 17.5 17.5.1 17.5.2 Dimensionierung der Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Monoband-Quads. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bird-Cage-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Swiss-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . German-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . UA3IAR-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . H-Double-Bay-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Multiband-Quads . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dreiband-Quads (2 Elemente) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VK2AOU-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . W4NNQ-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CQ-PA-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DJ4VM-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DK4NA-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Low-Base-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verspannte Dreiband-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mehrband-Quads (n Elemente). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dreiband-Quad (4 Elemente) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dreiband-Quad (3...5 Elemente) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fünfband-Quad (2 Elemente) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mini-Quads . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . G3YDX-Mini-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pfeiffer-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Delta-Loop-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Monoband-Delta-Loop. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Multiband-Delta-Loop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mini-Delta-Loop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ring-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zweielement-Ring-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dreielement-Ring-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 531 533 533 535 538 539 540 540 540 540 544 547 550 553 554 555 557 558 559 560 561 562 562 563 564 568 569 570 570 571 18 18.1 18.1.1 18.1.2 18.2 18.2.1 18.2.2 18.3 18.3.1 18.4 Erde/Erdnetz/Gegengewicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Erdboden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bodenleitfähigkeit und Relative Dielektrizitätszahl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Erdbodenmessungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Erdnetz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Erdnetzformen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Erdnetzverluste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gegengewicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gegengewichtsformen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Künstliche Erde (Erdleitungskoppler) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 577 577 578 579 581 581 585 585 587 590 19 19.1 19.2 19.2.1 19.2.2 19.2.2.1 19.2.2.2 19.2.3 19.2.4 19.2.5 19.2.6 19.2.7 19.2.7.1 19.2.7.2 Vertikale HF-Monobandantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertikalantennen, Antennenkenngrößen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Strom- und Spannungsverteilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenimpedanz und Strahlungswiderstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Realteil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Imaginärteilteil. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ersatzschaltbild . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Richtfaktor und Gewinn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wirksame Höhe und Fläche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verkürzungsfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Strahlungsdiagramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Horizontaldiagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertikaldiagramm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 595 595 596 596 597 598 599 600 600 601 602 602 603 603 18 19.2.7.3 19.2.8 19.3 19.4 19.4.1 19.4.2 19.4.3 19.4.3.1 19.4.3.2 19.4.3.3 19.4.3.4 19.4.3.5 19.4.3.6 19.5 19.5.1 19.5.1.1 19.5.2 19.5.3 19.5.4 19.5.4.1 19.5.4.2 19.5.6 19.6. 19.7 19.7.1 19.7.2 19.7.3 19.8 19.9 19.9.1 19.9.2 19.9.2.1 19.9.2.2 Halbwertsbreite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kurze Vertikalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Viertelwellenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Marconi-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koaxialmonopol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Groundplaneantennen, HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Groundplane, Bemessung/Anpassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Triple-Leg-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Groundplane, geerdet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Groundplane, verkürzt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Groundplane, verlängert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mehrleitergroundplane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertikale Halbwellenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertikaler Dipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertikaler Dipol, endgespeist . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koaxialdipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sperrtopfantenne, HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . J-Antennen, HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Slim-Jim-Antennen, HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . X-Pol-/Y-Pole-/Z-Pole-Antennen, HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertikaler Winkeldipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5λ/8-Vertikalantenne, HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Andere Vertikalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertikalantennen, geerdet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertikalantennen, gefaltet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertikalantennen, gewendelt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schwundmindernde Vertikalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertikalpolarisierte L- und T-Antennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . L-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . T-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Optimierte T-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wirkungsvolle T-Antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 605 605 606 608 608 609 611 611 613 614 615 617 618 620 620 621 622 623 624 625 626 626 627 629 629 631 632 633 633 634 635 635 636 20 20.1 20.1.1 20.1.2 20.1.3 20.1.4 20.1.5 20.2 20.2.1 20.2.2 20.3 20.3.1 20.3.2 20.3.3 20.3.4 20.3.5 20.3.6 20.4 20.4.1 20.5 20.5.1 20.6 Vertikale HF-Multibandantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mehrband-λ/4-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Allband-Groundplane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mehrelement-Groundplane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sperrkreis-Groundplane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Multibandkreis-Groundplane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spezielle Zweiband-Groundplane. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mehrband-λ/2-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Allbandvertikaldipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sperrkreisvertikaldipol (endgespeist) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mehrbandvertikalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dreibandvertikalantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dreibandvertikalantenne nach WB1FSB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dreibandvertikalantenne nach LA1EI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dreibandvertikalantenne nach OD5CG. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vierbandvertikalantenne nach SP3PK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fünfbandvertikalantenne nach HB9ADQ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stub-Monopol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hy-Tower. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sleeve-Monopol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . OMTA-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Allbandvertikalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 641 641 641 642 644 645 649 649 649 650 652 652 652 653 654 655 656 657 658 659 660 660 19 20.6.1 20.6.2 20.6.3 20.7 20.7.1 20.7.2 20.7.3 Allbandreuse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Miracle-Whip-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SteppIR-Vertikalantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mehrband-T-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Multee-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vierband-T-Antenne nach DL2EO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . T-Vertikalstrahler für 80 m/40 m nach DK6ED . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 660 661 662 662 662 664 664 21 21.1 21.2 21.3 21.4 21.5 21.6 21.7 21.8 21.8.1 21.8.2 21.9 21.10 21.10.1 21.10.2 21.11 Spezialantennen für HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CCD-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DDRR-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Drahtpyramide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . GAP-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hentenna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . KW-Hybridantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ministrahler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schlitzantennen HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Notch-Antennen HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Skelettschlitzantenne HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . NVIS-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ungewöhnliche Antennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Baumantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Boden-/Erdantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . TAK-tenna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 667 667 668 672 673 675 676 677 678 678 680 681 683 683 684 687 22 22.1 22.1.1 22.1.2 22.1.3 22.1.4 22.2 22.2.1 22.2.2 22.2.3 22.3 Vertikale Richtantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Phasengespeiste Vertikalantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . LF- und MF-Bereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HF-Bereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VHF- und UHF-Bereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Strahlungsgekoppelte Vertikalantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HF-Bereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VHF- und UHF-Bereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rechteckantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 691 691 691 692 693 694 696 696 697 699 700 23 23.1 23.1.1 23.1.1.1 23.1.1.2 23.1.2 23.1.2.1 23.1.2.1.1 23.1.2.1.2 23.1.2.1.3 23.1.2.2 23.1.2.2.1 23.1.2.2.2 23.1.3 23.1.3.1 23.1.3.1.1 23.1.3.2 23.1.3.2.1 23.1.4 Rundstrahlantennen für VHF und UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertikalpolarisierte VHF/UHF-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . λ/4-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Groundplane VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Helikonantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . λ/2-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Endgespeiste λ/2-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sperrtopfantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . J-Antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . λ/2-Antennen mit Anpassgliedern. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mittengespeiste λ/2-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koaxialdipol VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . λ/2-Antennen mit Sperrgliedentkopplung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5λ/8-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Endgespeiste 5λ/8-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ringo Ranger II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mittengespeiste 5λ/8-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IsoPole-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kollineare Antennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 703 703 703 703 705 705 707 707 708 711 712 713 714 715 715 716 717 717 718 20 23.1.5 23.1.6 23.2 23.2.1 23.2.1.1 23.2.1.2 23.2.1.3 23.2.1.4 23.2.1.5 23.2.1.6 23.2.1.7 23.2.1.8 23.2.1.8.1 23.2.1.8.2 23.2.1.8.3 23.2.2 23.2.2.1 23.2.2.2 23.2.2.3 23.2.2.4 23.2.2.5 23.2.2.6 23.2.2.7 23.2.2.8 23.2.3 23.2.3.1 23.2.3.2 23.3 23.3.1 23.3.2 23.3.2.1 23.3.2.2 23.3.2.3 23.3.2.4 23.3.2.5 23.3.2.6 23.3.2.7 23.3.2.8 23.3.2.9 23.3.2.10 23.3.2.11 Wendelantennen VHF/UHF (rund strahlend) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mehrbandvertikalantennen VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Horizontal-polarisierte VHF/UHF-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Horizontale Dipole VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Winkeldipol (V-Antenne) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Knickdipol (U-Antenne) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ringdipol (Halo-Antenne) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Quadratdipol (Squalo-Antenne) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dipoldreieck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dipolquadrat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Alford-Loop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Drehkreuzantennen (Turnstile) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gerader Kreuzdipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . S-förmiger Kreuzdipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hakenförmiger Kreuzdipol (Swastika) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Horizontale Schleifen VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ringschleife . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schleifendreieck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schleifenquadrat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kleeblattantenne (Cloverleaf) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Big-Wheel-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Malteserkreuzantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eggbeaterantenn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Doppelquadrundstrahler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schlitzanordnungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rohrschlitzantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Superturnstileantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zirkularpolarisierte VHF/UHF-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zirkularpolarisation (ZP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ZP-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lindenblad-Antenne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Moxon-Rechteckpaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ZP-Antenne nach Clapp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ZP-Antenne nach Riblet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ZP-Antenne nach Bogner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ZP-Antenne nach Onnigian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ZP-Antenne nach DuHamel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ZP-Antenne nach Nikolayuk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ZP-Antenne nach Donovan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ZP-Antenne nach Mahnad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ZP-Antenne nach Huber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 720 722 723 723 724 724 724 726 726 727 728 728 729 731 732 732 732 733 734 734 735 737 738 739 741 741 743 743 743 745 746 747 747 748 748 749 749 750 750 750 751 24 24.1 24.1.1 24.1.2 24.2 24.2.1 24.2.1.1 24.2.1.2 24.2.1.3 24.2.1.4 24.2.2 24.2.2.1 24.2.2.2 24.2.3 Richtantennen für VHF und UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Yagi-Uda-Antennen für VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wirkungsweise und Gewinn von Yagi-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hinweise zum Selbstbau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kurz-/Lang-Yagi-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kurz-Yagi-Antennen für 2 m. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zweielement-Yagi-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dreielement-Yagi-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sechselement-Yagi-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Neunelement-Yagi-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kurz-Yagi-Antennen für 70 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vierelement-Yagi-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sechselement-Yagi-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lang-Yagi-Antennen für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 757 757 757 761 765 765 765 766 767 768 768 769 769 769 21 24.2.3.1 24.2.3.2 24.2.3.3 24.2.3.4 24.2.4 24.2.4.1 24.2.4.2 24.2.4.3 24.2.5 24.2.5.1 24.2.5.2 24.3 24.4 24.4.1 24.4.2 24.4.3 24.5 24.5.1 24.5.2 24.5.3 24.5.4 24.5.5 24.6 24.6.1 24.6.2 24.6.3 24.6.4 24.6.5 24.7 24.8 24.8.1 24.8.2 24.8.3 24.8.4 24.9 24.9.1 24.9.2 24.10 24.11 Sechselement-Lang-Yagi-Antenne (DL2RSX) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zehnelement-Lang-Yagi-Antenne (OK1DE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lang-Yagi-Serie von DL6WU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lang-Yagi-Serie von DK7ZB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lang-Yagi-Antennen für 70 cm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lang-Yagi-Serie von DL6WU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Achtzehnelement-Breitband-Lang-Yagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lang-Yagi-Serie von DK7ZB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mehrband-Yagis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zweiband-Yagi nach DK7ZB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dreiband-Yagi nach DK7ZB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kreuz-Yagi-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Logarithmisch-periodische Antennen für VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Logarithmisch-periodische Dipolantenne (LPDA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Logarithmisch-periodische V-Antenne (LPVA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Logarithmisch-periodische Yagi-Antenne (LPYA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HB9CV-Antennen für VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HB9CV-Antenne für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Erweiterte HB9CV-Antenne für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HB9CV-Antenne für 70 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Erweiterte HB9CV-Antenne für 70 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Duoband-HB9CV-Antenne (2 m/70 cm) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Quadantennen für VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mehrelement-Quadantennen (VHF/UHF). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Quagiantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . X-Quad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Duoband-Fensterquad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DK7ZB-Quadlongantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Moxon-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Richtloopantennen für VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Einfache Richtloop für VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Deltaloopantennen für VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ringbeam. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Quadixantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rhombusantennen für VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rhombusantenne für VHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rhombusantenne für UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wendelantennen für VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Winkelreflektor-Antennen für VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 770 773 774 776 778 779 780 780 783 783 784 786 791 792 798 799 800 801 801 802 803 803 804 804 805 806 807 807 808 809 809 809 810 811 811 811 813 813 818 25 25.1 25.1.1 25.1.2 25.1.3 25.1.4 25.1.4.1 25.1.4.2 25.1.4.3 25.1.4.4 25.1.4.5 25.2 25.2.1 25.2.2 25.2.3 25.2.4 Gruppenantennen und gestockte Antennen für VHF und UHF . . . . . . . . . . Gruppenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Speisung von Gruppenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gruppenantennen mit Reflektoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gruppenantennen mit Reflektorwänden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Praxis der Gruppenantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zwölfelement-Gruppenantenne für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sechzehnelement-Gruppenantenne für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dreißigelement-Gruppenantenne für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zwölfelement-Gruppenantenne für 70 cm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HB9CV-Gruppenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gestockte Yagi-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prinzip der Superposition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gruppenbildung mit optimalen Abständen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Erregung von Yagi-Gruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Praxis der Yagi-Gruppenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 825 825 826 830 831 832 832 833 835 836 836 838 839 840 842 843 22 25.2.4.1 25.2.4.2 25.2.5 25.2.5.1 25.2.5.2 25.2.5.3 25.2.5.4 25.3 25.3.1 25.3.2 25.3.2.1 25.3.2.2 25.3.3 25.3.3.1 25.3.3.2 25.3.4 25.3.5 25.3.5.1 25.3.5.2 25.3.6 25.3.7 25.3.8 25.4 25.4.1 25.4.2 Gruppenanordnungen mit der Sechselement-Lang-Yagi nach DL2RSX . . . . . . . . Lang-Yagi-Gruppen für 70 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sonderformen gestockter Yagi-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gestockte Yagi-Antenne Sechs-über-sechs nach OH2EW . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gestockte Kurz-Yagi Vier-über-vier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DL7KM-Beam für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DL7KM-Beam für 70 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gestockte Quadantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cubical-Quad für VHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Quadgruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zweifach-Quadgruppe für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vierfach-Quadgruppe für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Doppelquadsysteme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Doppelquad für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Doppelquad für 70 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Doppelquadgruppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vierfachquadsysteme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vierfachquad für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vierfachquad für 70 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vierquadserie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fünfquadantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vorhang-Quadantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gestockte Loopantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Doppelloops. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mehrfachloops . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 844 847 847 848 849 849 852 853 853 854 854 854 856 856 857 858 859 859 859 860 861 861 863 863 864 26 26.1 26.1.1 26.1.2 26.1.3 26.2 26.3 26.4 26.5 26.5.1 26.5.2 26.5.3 26.6 26.6.1 26.6.2 26.7 26.8 26.9 26.9.1 26.9.2 26.9.3 Sonderformen bei VHF- und UHF-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DDRR-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Viertelwellen-Ringantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Halbwellen-Ringantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DDRR-Antenne nach N3GUC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Doppeltgefalteter Monopol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Drei-D-Faltloop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Duoband-Fensterquad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fraktale Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fraktale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geschichte der Fraktalen Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aufbau der Fraktalen Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inverted-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inverted-F-Antenne (IFA). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Planar-Inverted-F-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mäanderantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ventenna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Yagi-Sonderformen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Longbackfireantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Shortbackfireantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cheap-Yagis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 867 867 867 867 867 868 868 869 869 869 870 871 872 872 873 874 875 875 875 877 878 27 27.1 27.2 27.3 27.4 27.4.1 27.4.1.1 27.4.1.2 Frequenzunabhängige Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Theoretische Grundlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Logarithmisch-periodische Strukturen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spiralantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Planare Spiralantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Archimedische Spiralantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Logarithmische Spiralantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 881 881 882 885 887 888 888 888 23 27.4.2 27.4.3 27.5 27.6 27.7 27.8 27.9 27.9.1 27.9.2 27.9.3 27.9.4 Konische Spiralantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sinuous-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Logarithmisch-periodische Dipolantenne (LPDA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Logarithmisch-periodische V-Antenne (LPVA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Logarithmisch-periodische Yagi-Antenne (LPYA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Logarithmisch-periodische Monopolantenne (LPMA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Logarithmisch-periodische Sonderantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Extended Aperture LPDA (EALPDA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spiralförmige Rundstrahl-LPDA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trichterförmige Rundstrahl-LPDA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kreuzförmige Rundstrahl-LPDA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 890 891 892 899 900 901 903 903 903 904 904 28 28.1 28.1.1 28.1.1.1 28.1.1.2 28.1.1.3 28.1.1.4 28.1.1.5 28.1.1.6 28.1.1.7 28.1.1.8 28.1.2 28.1.2.1 28.1.2.2 28.1.2.3 28.2 28.2.1 28.2.2 28.3 28.3.1 28.3.2 28.3.3 28.3.4 28.3.5 28.4 28.4.1 28.4.2 28.4.3 28.4.4 Amateurfunkantennen für beweglichen Einsatz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mobilantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HF-Mobilantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mechanische Ausführung verkürzter Vertikalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Elektrische Eigenschaften verkürzter Vertikalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verlängerungsspule für verkürzte Vertikalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Anpassung verkürzter Vertikalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bemessungsangaben für verkürzte Vertikalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verkürzte Vertikalantennen mit verteilter Induktivität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stromverteilung auf Verlängerungsspulen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenbefestigung (HF mobil) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VHF/UHF-Mobilantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenart (VHF/UHF) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenbefestigung (VHF/UHF mobil) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenkabellänge (VHF/UHF) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Portabelantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HF-Portabelantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VHF/UHF-Portabelantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Amateurfunk-Peilantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Amateurfunkpeilen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fuchsjagd-Peilantennen (80 m) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fuchsjagd-Sendeantennen (80 m) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fuchsjagd-Peilantennen (2 m) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fuchsjagd-Sendeantennen (2 m) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Maritimantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Maritime Netze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Segel-/Motorbootantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HF-Erde auf Booten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Blitzschutz auf Booten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 909 909 909 910 910 912 914 917 918 919 921 921 922 923 924 924 924 927 928 928 929 933 934 937 937 937 938 940 940 29 29.1 29.1.1 29.1.2 29.1.3 29.2 29.2.1 29.2.1.1 29.2.1.2 29.2.1.3 29.2.2 29.2.2.1 29.2.2.2 29.2.2.3 Antennen für den Hörfunk- und Fernsehempfang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wellenausbreitung in den Bereichen des AM-Hörfunks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ausbreitungseigenschaften der Langwellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ausbreitungseigenschaften der Mittelwellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ausbreitungseigenschaften der Kurzwellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Empfangsantennen für Lang-, Mittel- und Kurzwelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lang- und Mittelwellen-Empfangsantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . L- und T-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Langdrahtantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ferritstabantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kurzwellen-Empfangsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Breitbandempfangsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SWL-Fächerantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SWL-Sloperantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 945 945 945 946 946 947 948 948 949 949 950 951 952 953 24 29.2.2.4 29.2.2.5 29.2.3 29.3 29.3.1 29.3.2 29.3.2.1 29.3.2.2 29.3.2.3 29.4 29.4.1 29.4.1.1 29.4.1.2 29.4.1.3 29.4.1.4 29.4.2 29.4.3 29.5 29.5.1 29.5.2 29.5.3 29.5.4 29.6 29.6.1 29.6.1.1 29.6.1.2 29.6.2 29.6.2.1 29.6.2.2 29.6.2.3 29.7 29.7.1 29.7.1.1 29.7.2 29.7.2.1 29.7.3 29.7.3.1 29.7.3.2 29.7.3.3 SWL-Sperrkreisantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . SWL-Windom-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aktivantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FM-Empfangsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FM-Rundempfangsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FM-Richtempfangsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Einelement-FM-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zweielement-FM-Yagi-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dreielement-FM-Yagi-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VHF-Fernsehempfangsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VHF-Fernseh-Yagi-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vierelement-VHF-Fernseh-Yagis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sechselement-VHF-Fernseh-Yagis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Achtelement-VHF-Fernseh-Yagis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Neunelement-VHF-Fernseh-Yagis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gestockte VHF-Fernseh-Yagi-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VHF-Fernseh-Gruppenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . UHF-Fernsehempfangsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . UHF-Fernseh-Yagi-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . UHF-Fernseh-Reflektorwand-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . UHF-Fernseh-Winkelreflektor-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Logarithmisch-periodische UHF-Fernsehantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Weitere Empfangsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stationäre Innenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gehäuseantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zimmerantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mobile Empfangsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Autoradioantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mobile TV-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Integrierte Antennensysteme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DVB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DVB-T . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DVB-T-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DVB-H. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DVB-H-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DVB-S . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Satelliten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DVB-S-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ausrichtung der Satellitenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 953 954 954 954 955 955 955 955 956 956 957 957 958 959 959 960 962 963 963 963 966 966 967 967 967 967 968 969 971 972 972 972 973 974 975 975 976 978 980 30 30.1 30.1.1 30.1.1.1 30.1.1.2 30.1.1.3 30.2 30.2.1 30.2.1.1 30.2.1.1.1 30.2.1.1.2 30.2.1.2 30.2.1.2.1 30.2.1.2.2 30.2.1.3 30.2.1.4 Antennen für 160 m, 11 m und 6 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Infos zum 160-m-Band . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennen für 160 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Horizontalantennen für 160 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Empfangsantennen für 160 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertikalantennen für 160 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Infos zum 11-m-Band . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennen für 11 m (CB-Antennen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gewinn von CB-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gewinnangaben bei CB-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Praktische Gewinnberechnungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertikalantennen für 11 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CB-Basisantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . CB-Mobilantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Richtantennen für 11 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Andere Antennen für 11 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 983 983 983 983 986 987 991 992 992 992 993 994 995 996 998 999 25 30.3 30.3.1 30.3.1.1 30.3.1.2 Infos zum 6-m-Band . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennen für 6 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Horizontalantennen für 6 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Richtantennen für 6 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 999 999 999 1002 31 31.1 31.1.1 31.1.1.1 31.1.1.2 31.1.1.3 31.1.1.4 31.1.2 31.1.3 31.1.3.1 31.1.3.2 31.1.3.3 31.1.4 31.1.4.1 31.1.4.2 31.1.4.3 31.1.4.4 31.1.5 31.1.5.1 31.1.5.1.1 31.1.5.1.2 31.1.5.2 31.1.6 31.1.6.1 31.1.6.1.1 31.1.6.1.2 31.1.6.2 31.1.6.3 31.1.7 31.1.8 31.1.8.1 31.1.8.2 31.1.9 31.2 31.2.1 31.2.2 31.2.2.1 31.2.2.2 31.2.3 31.2.4 31.2.5 31.2.5.1 31.2.5.2 31.2.5.3 31.2.6 31.3 31.3.1 31.3.2 31.3.3 31.3.3.1 31.3.3.1.1 Antennenmessgeräte, Messungen, Messzubehör . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenmessgeräte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Strommesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Thermoumformer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stromwandler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gleichrichter-Strommesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mantelwellen-Strommesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spannungsmesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leistungsmesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Abschlussleistungsmesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Endleistungsmesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Durchgangsleistungsmesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Resonanzmesser (Dipmeter) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Röhren-Dipmeter (Grid-Dipper) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Grid-Dipmeter für VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kombinierte Grid-Dipmeter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Halbleiter-Dipmeter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stehwellenmesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reflektometer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Frequenzabhängige Reflektometer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Frequenzunabhängiges Reflektometer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VSWR-Messbrücken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Impedanzmesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Impedanzmessbrücken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennascope . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Matchmaker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenrauschbrücke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3-M-Impedanzmesseinheit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Analysatoren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Skalare Analysatoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vektorielle Analysatoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Feldstärkemesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Resonanzmessung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Anpassungsmessung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messungen mit Reflektometer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messungen mit VSWR-Brücken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eingangswiderstandsmessung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leitungsmessung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gewinnmessung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messstrecke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vergleichsgewinnmessung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Absolutgewinnmessung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Modellmessung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messzubehör. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dämpfungsglieder/Eichleitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Anpassglieder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verteiler/Summierer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Resistive Verteiler/Summierer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zweifachverteiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1009 1009 1009 1009 1010 1011 1011 1011 1012 1012 1013 1014 1014 1014 1016 1016 1017 1019 1020 1022 1025 1025 1028 1028 1028 1030 1031 1033 1033 1035 1035 1035 1036 1038 1038 1039 1039 1040 1040 1042 1044 1044 1045 1046 1048 1049 1049 1052 1053 1053 1053 26 31.3.3.1.2 31.3.3.1.3 31.3.3.2 31.3.3.2.1 31.3.3.2.2 31.3.3.2.3 31.3.4 31.3.4.1 31.3.4.2 31.3.4.2.1 31.3.4.2.2 31.3.5 31.3.6 Dreifachverzweigung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vierfachverzweigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reaktive Verteiler/Summierer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0°-Verteiler (0°-Hybrid) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90°-Verteiler (90°-Hybrid) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180°-Verteiler (180°-Hybrid) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Abschlusswiderstände . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messwiderstände . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lastwiderstände . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lampen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leistungswiderstände . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennennachbildungen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Absorber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1054 1054 1055 1055 1056 1056 1057 1057 1057 1057 1058 1059 1059 32 32.1 32.1.1 32.1.1.1 32.1.1.2 32.1.2 32.1.2.1 32.1.2.2 32.1.3 32.2 32.3 32.3.1 32.3.2 32.3.3 32.4 32.4.1 32.4.2 32.4.3 32.4.4 32.4.4.1 32.4.4.2 32.4.4.3 32.4.5 32.4.5.1 32.4.5.2 Symbolische Methode, Ortskurven, Kreisdiagramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Symbolische Methode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sinusförmige Wechselgrößen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zeitlicher Verlauf von sinusförmigen Wechselgrößen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Komplexe Darstellung sinusförmiger Wechselgrößen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Komplexe Zahlen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gaußsche Zahlenebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Darstellung komplexer Zahlen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Komplexer Widerstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ortskurven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kreisdiagramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Buschbeck-Diagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Smith-Diagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Carter-Diagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Arbeiten mit dem Smith-Diagramm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Normierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dehnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Umwandlung von Widerständen in Leitwerte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Widerstandstransformationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reihenschaltung von Widerständen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Parallelschaltung von Widerständen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Transformation mit zwei Blindwiderständen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leitungstransformationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reflexionsfaktor und Welligkeit einer Leitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eingangswiderstand einer Leitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1065 1065 1065 1065 1065 1066 1066 1067 1068 1069 1070 1071 1072 1073 1074 1075 1075 1075 1079 1079 1080 1082 1084 1084 1085 33 33.1 33.1.1 33.1.2 33.2 33.2.1 33.2.2 33.2.2.1 33.2.2.2 33.3 33.3.1 33.3.2 33.3.3 33.3.4 33.4 33.4.1 Praktischer Antennenbau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Werkstoffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Metalle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kunststoffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Korrosion/Korrosionsschutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Korrosion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Korrosionsschutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aktiver Schutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Passiver Schutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sicherheit von Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Belastung/Festigkeit von Antennenmaterial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Statik von Antennenmasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mechanische Sicherheit von Antennenanlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Elektrische Sicherheit von Antennenanlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenmaterial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenleiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1089 1089 1089 1092 1094 1094 1095 1095 1095 1096 1096 1097 1098 1099 1100 1100 27 33.4.1.1 33.4.1.2 33.4.2 33.4.2.1 33.4.2.2 33.4.3 33.4.4 33.4.5 33.5 33.5.1 33.5.1.1 33.5.1.2 33.5.1.3 33.5.1.4 33.5.1.5 33.5.2 33.5.3. 33.5.3.1 33.5.3.2 33.5.3.3 33.5.4 33.6 33.6.1 33.6.2 33.6.3 33.7 33.8 33.8.1 33.8.2 33.8.3 33.8.4 33.8.5 Antennendrähte/-litzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenrohre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Abspannseile. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Drahtseile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kunststoffseile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Abspannzubehör . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenverbinder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spulen, Kondensatoren und Schwingkreise . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenmasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Masten/Rohre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gittermasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rohrmasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schiebemasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Steckmasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Teleskopmasten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mast- und Montagezubehör . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mastaufstellung, -befestigung und -abspannung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mastaufstellung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mastbefestigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mastabspannung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Masten als Strahler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rotoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Technische Daten von Rotoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hersteller von Rotoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rotorzubehör . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenaufbau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Errichtung von Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenvorschriften. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Genehmigungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antrag zur Errichtung einer Außenantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenvertrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Versicherung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1100 1103 1103 1104 1105 1108 1110 1111 1113 1113 1113 1115 1115 1117 1117 1118 1120 1120 1120 1120 1120 1120 1120 1121 1122 1122 1124 1124 1125 1126 1128 1128 34 34.1 34.2 34.2.1 34.2.2 34.2.3 34.3 34.3.1 34.3.1.1 34.3.1.1.1 34.3.1.2 34.3.2 34.3.2.1 34.3.2.2 34.3.2.3 34.4 34.4.1 34.4.1.1 33.4.1.2 33.4.1.2.1 33.4.1.2.2 34.4.1.3 34.4.1.4 Blitzschutz, Erdung und Überspannungsschutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Historische Entwicklung von Blitz- und Überspannungsschutz . . . . . . . . . . . . . . . . Blitz-/Erdungs- und Überspannungsbegriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Blitz- und Blitzschutzbegriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Erdungs- und Korrosionsbegriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ableiter- und Überspannungsbegriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Blitz- und Erdungsgrundlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Blitz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Entstehung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Blitztypen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wirkungen und Schäden von Blitzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Erdung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Werkstoffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Korrosion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Erdungsmessung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Überspannungsschutzgeräte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Überspannungsableiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Funkenstrecken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koaxialableiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Breitbandige Koaxialableiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schmalbandige Koaxialableiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Steuerleitungsableiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gasableiterpatronen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1133 1133 1134 1134 1135 1137 1138 1138 1139 1139 1139 1140 1140 1140 1141 1144 1144 1145 1145 1145 1148 1149 1149 28 34.4.2 34.4.2.1 34.4.2.2 34.4.3 34.4.4 34.5 34.5.1 34.5.2 34.5.2.1 34.5.2.2 34.5.2.2.1 34.5.2.2.2 34.5.2.2.3 34.6 Überspannungsbegrenzer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Varistoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dioden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Überspannungsstufenschutz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Überspannungsadapter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Blitzschutz-Anwendungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Blitzschutz von Personen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Blitz-/Überspannungsschutz von Antennensystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Blitz-/Überspannungsschutz von Empfangsanlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Blitz-/Überspannungsschutz von Funkanlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schutz von Funkanlagen mit Dachmasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schutz von Funkanlagen mit freistehenden Masten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Blitzschutz bei selbststrahlenden Sendemasten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Blitzschutz-Bestimmungen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1151 1151 1151 1152 1152 1154 1154 1154 1155 1156 1157 1157 1159 1159 35 35.1 35.1.1 35.1.1.1 35.1.1.2 35.1.1.3 35.1.2 35.1.3 35.1.3.1 35.1.3.2 35.1.3.2 35.1.4 35.1.4.1 35.1.4.2 35.1.4.2.1 35.1.4.2.2 35.1.4.2.3 35.1.4.3 35.1.4.3.1 35.1.4.3.2 35.1.5 35.1.5.1 35.1.5.1.1 35.1.5.1.2 35.2 35.2.1 35.2.1.1 35.2.1.2 35.2.2 35.2.2.1 35.2.2.2 35.2.3 35.2.3.1 35.2.3.2 35.2.3.3 35.3 35.3.1 35.4 35.4.1 35.4.2 35.4.3 Sonderantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stationäre Sonderantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rundfunk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . LW- und MW-Sendeantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kurzwellen-Sendeantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . UKW- und TV-Sendeantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mobilfunk-Basisstationsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Funkpeilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Historische Entwicklung Funkpeilung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Peilverfahren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Peilerantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Radar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Historische Entwicklung des Radars . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Radarverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Radarfrequenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Radargeräte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Radaranlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Radarantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Parabolantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Phased Array Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Richtfunk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Richtfunkantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Umlenkantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Periskopantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mobile Sonderantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mobilfunk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mobilantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . „Handy“-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Seefunk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schiffs-Kommunikationsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Weitere Schiffs-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Flugfunk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Flug-Kommunikationsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Flug-Navigationsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Flug-Identifikationsantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Portable Sonderantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aufsteckantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Scannerantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aufsteckantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Innenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Außenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1165 1165 1165 1165 1166 1169 1170 1173 1173 1173 1176 1176 1177 1177 1177 1177 1178 1179 1179 1179 1179 1179 1181 1182 1183 1183 1185 1187 1188 1188 1188 1190 1191 1192 1192 1192 1192 1193 1193 1194 1194 29 36 36.1 36.1.1 36.1.2 36.2 36.2.1 36.2.2 36.3 36.3.1 36.3.1.1 36.3.1.2 36.3.2 36.3.2.1 36.3.2.2 36.4 36.4.1 36.4.2 36.4.3 36.5 36.5.1 36.5.2 36.6 36.6.1 36.6.2 36.6.2.1 36.6.2.2 36.6.2.3 36.6.2.3.1 36.6.2.3.2 36.6.2.4 36.6.2.4.1 36.6.2.4.2 36.6.2.4.3 36.6.2.4.4 36.6.3 36.6.3.1 36.6.3.2 36.6.4 36.6.5 36.6.5.1 36.6.5.2 36.6.5.3 36.7 36.7.1 36.7.2 36.7.3 36.7.4 36.8 36.8.1 36.8.2 36.8.3 36.8.4 36.8.5 36.8.6 36.9 30 Mikrowellenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Yagi-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zweielement-Yagis für 23 cm und 13 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vierelement-Yagi für 23 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Loop-Yagis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Loop-Yagi für 23 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Loop-Yagi für 13 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Quadantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Doppelquadantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Doppelquad für 23 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Doppelquad für 13 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vierfachquadantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vierfachquad für 23 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vierfachquad für 13 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gruppenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sechselementgruppe für 23 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sechselementgruppe für 13 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vierzigelementgruppe für 23 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wendelantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wendelantenne für 23 cm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Quadrifilar-Helixantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reflektorantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reflektoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spiegelantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dipol vor Reflektorebene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reflektorwand-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eckenreflektor-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Winkelreflektor-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Drei-D-Eckenreflektor-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Parabolantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rotationsparaboloid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Offsetantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cassegrain-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gregory-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Erreger (Primärstrahler) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hohlleiterantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dipolringantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leitscheibenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Passive Reflektoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Radarquerschnitt (RCS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Retroreflektoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Radartäuschung (Düppel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Schlitzantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ebene Schlitzantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rohrschlitzantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Skelettschlitzantenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hohlleiter-Schlitzantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hornantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hohlleiter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sektorhorn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pyramidenhorn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kegelhorn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Doppelsteghorn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rillenhorn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Linsenantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1197 1197 1197 1197 1198 1198 1199 1199 1199 1199 1200 1200 1200 1200 1201 1201 1201 1202 1202 1203 1204 1205 1205 1206 1206 1207 1208 1209 1209 1211 1211 1212 1212 1213 1213 1213 1213 1214 1214 1214 1216 1217 1217 1218 1218 1219 1219 1220 1221 1222 1223 1224 1224 1225 1225 36.9.1 36.9.2 36.9.3 36.9.4 36.9.5 36.10 36.10.1 36.10.2 36.11 36.11.1 36.11.2 Konvexe Verzögerungslinse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Konkave Beschleunigungslinse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fresnel-Linse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Luneburg-Linse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rotman-Linse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mikrostripantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Patchelement. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Patchgruppe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dielektrische Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dielektrische Rohrstrahler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dielektrischer Stielstrahler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1225 1226 1227 1227 1228 1228 1228 1228 1229 1229 1229 37 37.1 37.1.1 37.1.2 37.1.2.1 37.1.2.2 37.1.2.3 37.2 37.2.1 37.2.2 37.2.3 37.3 37.3.1 37.3.2 37.3.2.1 37.3.2.2 37.3.2.3 37.3.2.4 37.3.2.5 37.3.3 37.3.3.1 37.3.3.2 37.3.4 37.4 37.4.1 37.4.1.1 37.4.1.2 37.4.2 37.4.2.1 37.5 Antennenzubehör . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koaxiale Steckverbinder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Allgemein. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Steckertypen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Betriebsstecker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Miniaturstecker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messstecker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenschalter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koaxialschalter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koaxialrelais . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Halbleiterschalter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vorverstärker. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Begriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rauschen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intermodulation. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Intercept-Punkte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1-dB-Kompressionspunkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dynamikbereich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Systemdaten von Empfangsanlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . KW-Anlage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . UKW-Anlage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenverteiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenweichen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Frequenzweichen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Diplexer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Triplexer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kanalweichen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Duplexer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wetterschutz (Radom) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1235 1235 1235 1236 1236 1239 1241 1243 1243 1243 1244 1245 1245 1245 1245 1247 1248 1250 1250 1250 1250 1251 1252 1253 1253 1253 1255 1256 1257 1257 38 38.1 38.1.1 38.1.2 38.1.3 38.1.4 38.2 38.2.1 38.2.2 38.2.3 38.2.4 38.3 38.3.1 Antenneninformationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Allgemeine Antenneninformationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Grundregeln für Anfänger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fehler beim Antennenbau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Optimale Antennenhöhe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennen und ihre Umgebung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HF-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Die beste Antenne für DX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gewinnangaben bei HF-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Betrachtungen zu Beamantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kurzwellenausbreitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VHF/UHF-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Polarisation der VHF/UHF-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1261 1261 1261 1262 1263 1264 1266 1266 1267 1268 1270 1274 1274 31 38.3.2 38.3.3 38.3.4 38.4 38.4.1 38.4.2 38.4.3 38.4.4 Aufbau und Einsatz von VHF/UHF-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Auswahl einer VHF/UHF-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Die Wahrheit über VHF/UHF-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Referenzantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gewinnstandard . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Referenzantennen für VLF-HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Referenzantennen für VHF/UHF. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Referenzantennen für Mikrowellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1275 1276 1277 1278 1279 1279 1280 1284 39 39.1 39.2 39.3 39.4 39.5 39.5.1 39.5.2 39.6 39.6.1 39.6.2 39.6.3 39.6.4 39.7 39.7.1 39.7.2 39.7.3 39.7.4 39.7.5 39.8 39.8.1 39.8.2 39.8.3 39.8.4 39.8.5 39.8.6 39.8.6.1 39.8.6.2 39.8.6.3 39.9 39.9.1 39.9.2 39.10 EMV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Begriffsdefinition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ausbreitung und Messung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EMV-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EMV-Normung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Störungen und störende Beeinflussungen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Funkstörungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Störungen von Geräten und Anlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Filter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tiefpass . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hochpass . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bandpass . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bandsperre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Entstörmittel für Amateurfunksender . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tiefpassfilter für QRP-Sender. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zweifachtiefpassfilter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dreifachtiefpassfilter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mantelwellensperre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tiefpassfilter für VHF-Sender. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Entstörmittel für Geräte der Unterhaltungselektronik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tiefpassfilter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hochpassfilter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . RF-Trenntransformator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . RF-Stichleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . RF-Notchfilter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Andere Entstörmittel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Netzdrossel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lautsprecherdrossel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Entstörglieder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Störungssuche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Suche nach beeinflussbaren Geräten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Suche nach störenden Geräten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ferrite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1287 1287 1289 1290 1291 1294 1294 1294 1295 1298 1299 1301 1301 1302 1302 1303 1304 1305 1305 1308 1309 1309 1310 1311 1312 1312 1313 1313 1313 1314 1314 1315 1315 40 40.1 40.1.1 40.1.2 40.1.3 40.1.4 40.1.5 40.1.6 40.2 40.2.1 40.2.1.1 40.2.1.2 40.2.2 EMVU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Elektromagnetische Strahlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spektrum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Begriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wirkungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Grenzwerte und Mindestabstände . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zusammenfassung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messung der elektromagnetischen Strahlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fernfeldmessung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Feldstärkemesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nahfeldmessung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1319 1319 1319 1320 1321 1322 1325 1326 1327 1327 1328 1329 1330 32 40.2.2.1 40.2.3 40.3 40.3.1 40.3.2 40.3.2.1 40.3.2.2 40.3.2.3 40.3.2.4 40.4 40.4.1 40.4.2 Nahfeldstärkemesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Strahlungsmesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hinweise für Messung und Berechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Praktische Hinweise für die Messung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Praktische Hinweise für die Berechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EIRP-Berechnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Feldstärkegrenzwerte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ermittlung des Sicherheitsabstandes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Berücksichtigung der Winkeldämpfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Normung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Organisationen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vorschriften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1330 1331 1332 1333 1333 1333 1334 1335 1336 1338 1338 1339 41 41.1 41.2 41.3 41.4 41.4.1 41.4.2 41.4.3 41.4.4 41.4.5 41.4.6 41.4.7 41.5 41.6 Programme (Software). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Softwareeinteilung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Allgemeine Programme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenprogramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Erste Antennenprogramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ältere Antennenprogramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Neuere Antennenprogramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Andere Antennenprogramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Freeware Antennenprogramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Professionelle Antennenprogramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ausbreitungsprogramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EMVU-Programme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1343 1343 1343 1345 1347 1347 1348 1348 1350 1353 1354 1356 1356 1363 42 42.1 42.2 42.3 42.4 42.5 42.6 Literaturverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenbücher . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenberichte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennentagungsberichte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fachzeitschriften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Amateurfunkzeitschriften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1369 1369 1370 1383 1386 1389 1391 43 43.1 Anhang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Frequenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.1.1 Frequenzen und Wellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.1.2 Amateurfunkfrequenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.1.3 Rundfunkfrequenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.1.4 KW-Rundfunkfrequenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.1.5 ISM-Frequenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.1.6 Hohlleiterfrequenzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.1.7 Mikrowellen-Spektrum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kanäle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.2.1 Amateurfunk-Kanäle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.2.2 CB-Funk-Kanäle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.2.3 Freenet-Kanäle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.2.4 SRD-Kanäle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.2.5 PMR-/DMR-Kanäle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.2.6 Europäische Fernsehkanäle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennenlängen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.3.1 Langdrahtantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koaxialkabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.4.1A Koaxialkabel - US-Standardtypen neu (Spezifikation) . . . . . . 1393 1393 1393 1394 1395 1396 1396 1397 1398 1399 1399 1400 1401 1401 1402 1403 1406 1406 1408 1408 43.2 43.3 43.4 33 43.5 43.6 43.7 43.8 43.9 43.10 44 34 Tab. 43.4.1B Koaxialkabel - US-Standardtypen neu Dämpfung). . . . . . . . . . Tab. 43.4.2 Koaxialkabel - US-Standardersatztypen . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.4.3 Koaxialkabel - neuere Typen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Internationales Einheitensystem SI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.5.1A SI-Basiseinheiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.5.1B Ergänzende SI-Einheiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.5.2 Einheiten-Vorsätze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.5.3 Abgeleitete SI-Einheiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Umrechnungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.6.1 Frequenz/Wellenlänge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.6.2 dB/Strom-Spannung/Leistung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.6.3 Leistungstabelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.6.4 Welligkeit s/Reflexionsfaktor r/Rückflussdämpfung a . . . . . . Tab. 43.6.5 Leistung/Spannung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.6.6 Feldstärke/Leistungsdichte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . UK-/US-Tabellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.7.1 UK- und US-Einheiten/Metrische Einheiten . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.7.2 Zollbruchteile/Millimeter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.7.3 Fuß + Zoll/Meter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.7.4 US- und UK-Drahtlehren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Konstanten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.8.1 Physikalische Konstanten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.8.2 Mathematische Konstanten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Abkürzungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.9.1 Dezibelabkürzungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tab. 43.9.2 Ländercodes für Patente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Diagramme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1409 1410 1411 1412 1412 1412 1412 1413 1414 1414 1415 1417 1418 1418 1419 1421 1421 1421 1422 1423 1424 1424 1424 1425 1425 1426 1428 Nachtrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 1.1.2 Allgemeine Begriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 1.1.3 Mathematische Begriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 1.1.5 Koordinatensysteme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 1.1.6 Maxwellsche Gleichungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 1.1.7 Poyntingscher Vektor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 1.1.8 Reziprozitätstheorem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 1.3.2 Feldwellenwiderstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 1.3.3 Antennenfeldzonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 2.4.1 Mögel-Dellinger-Effekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 2.5 Wellenausbreitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 2.10.1 Sporadic-E . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 2.10.8 Erde/Mond/Erde (EME) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 2.13 Funkprognosen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 2.13.4 K- und A-Index . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 2.13.5 Grenzfrequenzen (f0F2/MUF/LUF) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 2.15 Freiraumausbreitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 2.3.3 Sonnenflecken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 4 Antennenkenngrößen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 4.6 Richtfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 4.7 Gewinn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Tabelle 4.1 Antennentabelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap 4.7.1 Strahlungsleistungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 4.10 Verkürzungsfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 4.11 Güte und Bandbreite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 4.12 Richtcharakteristik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 4.15 Antennenfaktor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zu Kap. 4.16 Antennenrauschtemperatur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1433 1433 1433 1433 1433 1434 1434 1434 1434 1434 1434 1434 1434 1435 1435 1435 1435 1435 1435 1435 1435 1435 1436 1436 1436 1437 1437 1437 Zu Kap. 5 Zu Kap. 5.1 Zu Kap. 5.5 Zu Kap. 5.8 Zu Kap. 6.3.1 Zu Kap. 6.4.1 Zu Kap. 6.7.3 Zu Kap. 7.1 Zu Kap. 7.3.1 Zu Kap. 7.3.1.4 Zu Kap. 7.3.2 Zu Kap. 7.3.2.1 Zu Kap. 7.3.3.1 Zu Kap. 7.4 Zu Kap. 7.4.2.2 Zu Kap. 7.5.10 Zu Kap. 8.2 Zu Kap. 8.2.3 Zu Kap. 9.1.1.2.3 Zu Kap. 9.3 Zu Kap. 9.5.1 Zu Kap. 9.8 Zu Kap. 10.4 Zu Kap. 10.4.6 Zu Kap. 10.6.1 Zu Kap. 11 Zu Kap. 11.2.1.1 Zu Kap. 12.2.2.2 Zu Kap. 13.2.2.1 Zu Kap. 14.1 Zu Kap. 14.1.9 Zu Kap. 14.2.3 Zu Kap. 17.1 Zu Kap. 17.2 Zu Kap. 17.2.1 Zu Kap. 17.2.2.2 Zu Kap. 17.2.2.4.2 Zu Kap. 17.2.3.1.2 Zu Kap. 17.2.3.1.4 Zu Kap. 17.2.4.3 Zu Kap. 17.3.2 Zu Kap. 18.3 Zu Kap. 18.3.1 Zu Kap. 19.2 Zu Kap. 19.3 Zu Kap. 19.5.2 Zu Kap. 19.5.4 Zu Kap. 19.7.3 Zu Kap. 19.9.2 Zu Kap. 20.4.1 Zu Kap. 20.7 Zu Kap. 21.2 Zu Kap. 22 Zu Kap. 23.1.2.1.2 Zu Kap. 23.1.2.2.1 Zu Kap. 23.2 Leitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eindrahtleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zweidrahtleitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vorgänge auf Leitungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . L-Glied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pi-Glied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Breitbandübertrager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Einführung (Baluns) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Übertrager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leitungsübertrager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Umwegleitungen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Halbwellenumwegleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . EMI-Schleife . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sperrglieder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kabeldrossel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gamma-Anpassung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Anpassgeräte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Symmetrische Antennenkoppler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Endgespeiste Dipole mit Koaxialkabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inverted-V-Dipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Faltdipol. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wendeldipole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Endgespeiste Multibandantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Multibandantennen mit Unun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sperrkreise . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Langdrahtantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beverage-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Diskonantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ZL-Spezial . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kleine Schleifenantennen (Rahmen). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Magnetische Spezialantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertikale Schleifen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Einführung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Yagi-Beams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geschichte der Yagi-Uda-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dimensionierung…. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Loop Fed Array (LFA) Yagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fritzel-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . KLM-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Moxon-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Multiband-Beams . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gegengewicht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gegengewichtsformen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertikalantennen, Antennenkenngrößen . . . . . . . . . . . . . . . . Kurze Vertikalantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koaxialdipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . J-Antennen, HF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertikalantennen, gewendelt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . T-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hy-Tower . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mehrband-T-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . DDRR-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertikale Richtantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . J-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koaxialdipol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Horizontalpolarisierte VHF/UHF-Antennen . . . . . . . . . . . . . . 1437 1437 1438 1438 1439 1439 1439 1439 1439 1440 1440 1440 1440 1440 1441 1441 1441 1441 1441 1441 1441 1441 1441 1442 1442 1442 1442 1442 1442 1442 1442 1442 1443 1443 1443 1443 1443 1443 1443 1443 1443 1444 1444 1444 1444 1444 1444 1444 1444 1445 1445 1445 1445 1445 1445 1445 35 36 Zu Kap. 23.2.1.3 Zu Kap. 23.2.2.5 Zu Kap. 24 Zu Kap. 24.2 Zu Kap. 24.2.1 Zu Kap. 24.5 Zu Kap. 24.7 Zu Kap. 27.5 Zu Kap. 27.6 Zu Kap. 28.1.1 Zu Kap. 28.4 Zu Kap. 30.2 Zu Kap. 30.3.1.2 Zu Kap. 31.1.5.1 Zu Kap. 31.2.5 Zu Kap. 32 Zu Kap. 32.3.2 Zu Kap. 33.4.1.1 Zu Kap. 34.3.2.3 Zu Kap. 36.8 Zu Kap. 37.2.1 Zu Kap. 43.4 Ringdipol (Halo-Antenne) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Big-Wheel-Antenne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Richtantennen für VHF und UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kurz-/Lang-Yagi-Antennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kurz-Yagi-Antennen für 2 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . HB9CV-Antennen für VHF/UHF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Moxon-Beam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Logarithmisch-periodische Dipolantenne (LPDA) . . . . . . . . . . Logarithmisch-periodische V-Antenne (LPVA) . . . . . . . . . . . . HF-Mobilantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Maritimantennen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11-m-Band . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Richtantennen für 6 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reflektometer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gewinnmessung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Symbolische Methode und Kreisdiagramme . . . . . . . . . . . . . . Smith-Diagramm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antennendrähte/Antennenlitzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Erdungsmessung. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hornantennen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koaxialschalter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Koaxialkabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1445 1445 1445 1445 1445 1445 1446 1446 1446 1446 1446 1446 1446 1446 1446 1446 1446 1446 1447 1447 1447 1447 Index Schlagwortverzeichnis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1451 Personenverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1476 Firmenverzeichnis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1479