versione pdf - Sardegna DigitalLibrary

Transcrição

versione pdf - Sardegna DigitalLibrary
SALVATORE COLOMO
dal 1800 al 1900
Nurra, Romangia,
Sassarese
VOLUME 14
Poesie in limba – Nurra, Romangia, Sassarese dal 1800 al 1900
Collana «Sardigna in limba»
Progetto editoriale e testi: Salvatore Colomo
Progetto grafico e impaginazione: Gabriella Tornatore, Essegierre Srl
Ricerca e editing: Roberta Girola, Essegierre Srl
© Copyright 2008 by Editrice Archivio Fotografico Sardo s.a.s.
di S. Colomo, per la Collana «Sardigna in limba»
©
2008 by Editrice Archivio Fotografico Sardo s.a.s - Nuoro,
via Foscolo 45, per «Poesie in limba – Nurra, Romangia, Sassarese
dal 1800 al 1900», Volume 14 della Collana «Sardigna in limba»
Tutti i diritti sono riservati. Nessuna parte di questo volume può essere riprodotta,
memorizzata o trasmessa in alcuna forma e con alcun mezzo, elettronico,
meccanico, in fotocopia, in disco o in altro modo, compresi cinema, radio,
televisione, internet, compact disk, senza autorizzazione scritta dell’editore.
L’editore si scusa per un eventuale involontario utilizzo di materiali coperti da copyright
ed è a disposizione degli eventuali aventi diritto che non è stato possibile contattare.
1° edizione - 2008
EDITRICE ARCHIVIO FOTOGRAFICO SARDO
s.a.s. di S. Colomo, via Foscolo 45, 08100 Nuoro
tel. e fax 0784/257121
www.sardegnaweb.it - [email protected]
La collana «Sardigna in limba» nasce dal desiderio di leggere
la vera cultura e la storia delle genti di Sardegna attraverso il
suono ritmato delle loro poesie. Perché i poeti sardi non sono
quasi mai dei veri letterati, ma semplici cultori della lingua
e delle tradizioni locali, provenienti dal popolo, di cui sono
la voce più autentica.
Ascoltare versi che parlano di vita, d’amore, di leggende,
nel dialetto locale in cui sono stati scritti, ci collega istantaneamente all’essenza stessa dei luoghi e dei tempi in cui sono
stati concepiti.
È la forza della limba, legata alle tradizioni e al sapere più
antico, che ci aiuta a rivivere i fatti e gli argomenti narrati
con autenticità e a non dimenticare la potenza culturale della
letteratura poetica, la più tradizionale dell’isola.
Sottili o ironici, beffardi o delicati, i versi qui raccolti nascono
dall’animo di poeti sardi che, dal Quattrocento a oggi, non
hanno mai smesso di cantare la vita e i suoi eventi con naturalezza e spontaneità, ma anche con grande maestria
e raffinatezza.
L’opera è articolata in venti volumi: i primi quindici raccolgono poesie vere e proprie, gli ultimi cinque sono invece dedicati
alle gare poetiche, di cui la Sardegna vanta una ricca e fantasiosa tradizione, purtroppo a forte rischio di scomparsa:
i poeti improvvisatori ancora in attività risultano infatti
ormai pochissimi.
Gli agili libretti sono classificati per gruppi di subregioni
e per periodo storico; all’interno gli autori sono elencati in
ordine cronologico, in base alla loro data di nascita,
e sono corredati da una breve nota biografica. Per le poesie, la
subregione è relativa al luogo di nascita dell’autore, mentre
per le gare poetiche al paese in cui sono state disputate.
L’impostazione in base alle antiche subregioni della
Sardegna (piuttosto che alle nuove province, per esempio)
nasce dal pensiero che la poesia dialettale – per quanto
sicuramente ritenuta importante e interessante da una vasta
schiera di ammiratori “contemporanei” – sappia più di antico
che di moderno. È dunque parso naturale collocarla in quelle
che ancora oggi vengono considerate le regioni storiche
per eccellenza, i veri “territori” della Sardegna, tuttora così
identificati da pastori, contadini, gente comune, cioè da quel
popolo sardo che ha costruito nei secoli e che ora custodisce
le tradizioni e i costumi della nostra isola.
La poesia sarda è una sorta di plurisecolare epopea di
dimensioni sterminate, per cui la presente opera non ha
presunzione di completezza, anche se la ricerca è stata
impegnativa e ha consentito di accedere a criteri di scelta
validi sotto tutti i punti di vista: letterario, cronologico,
territoriale.
Per ora vuole essere quasi un assaggio generale, sia pure
piuttosto ampio e omogeneamente riferito ai diversi territori,
destinato a tutti, estimatori, conoscitori, ma anche comunissimi lettori che per la prima volta si avvicinano alla poesia
dialettale. Per ogni autore sono state scelte alcune poesie,
ma l’ambizione è quella di continuare a cercare e raccogliere
materiale con cui proseguire, in altre collane simili, l’arduo
compito di valorizzazione della nostra poesia, uno degli
elementi più rappresentativi, e contemporaneamente poco
conosciuti, della cultura del nostro popolo.
Salvatore Colomo
Giovanni De Sa Rughe
(XVIII-XIX secolo)
Poeta di Tissi, visse intorno alla metà del 1700.
Descritto dallo Spano come «uomo di specchiata
virtù» che «aborriva gli amori e si tratteneva nelle
cose serie e tetre», scrisse canzoni di carattere
molto popolare.
Fattan sas duras pedras
sentimentu
Fattan sas duras pedras sentimentu
et si bestan su mundu de tristura,
s’ispozent sas campagnas de cuntentu,
lessat ogni pianta sa virdura
et benzant ad intender su lamentu
chi faghet custa mama trista iscura,
chi pianghet su fizu sou amadu
mortu da unu casu disastradu!
Piangano totu sos irrazionales,
lessant sos insensados sa duresa,
piangano totu sos uguales
et multiplichent totu sa ristesa,
diant de sentimentu sos segnales
et manifestent sa naturalesa;
Et si movant unidos cun ternura
d5 d
A sas chenscias de custa trista iscura!
Piangant et suspirent sos humanos,
cuddos chi tenet usu de rejone,
cun d’unu coro blandu che cristianos
diant ad sos lamentos attenzione.
Lu discurrant minores et anzianos
et fattan ad su casu riflessione,
chi pianghet su fizu addolorida
in terra mortu et privu de sa vida.
Mortu da una morte disastrada
chi causat horrore su bastante:
una grande fiera archibusada
li privesit sa vida ind’un’istante.
Sa mama si ruesit dismajada
ca su dolore fìat penetrante,
appena nesit: «Fizu meu amadu,
et chie de sa vida ti hat privadu?».
No est istadu no de manu anzena
ma de propria manu sua istesit,
su samben qui teniat in sas venas
in terra totu quantu permassesit.
Oh sentimentu mannu, o forte pena
chi ipse matessi sa morte si desit!
Ca fiat garrighende s’iscopetta
s’isparat, et li dat a testa netta.
A testa netta su tiru li desit,
oh sentimentu forte, o pena manna!
Ad su tiru sa mama si boltesit
de assustu tremendesi che canna,
cand’ad s’istante su fizu bidesit
d6 d
in terra mortu, in s’oru de sa janna;
et lu leat luego in brazzos suos
et si ruene mortos ambos duos.
Sa corza fiza comente bidesit
su frade mortu et i sa mama ancora,
continente sos pilos si falesit
pianghendelos ambos in cudd’ora;
luego prontamente boghes desit
pro accudire sa zente de fora
ca non teniat chie l’aggiuare
et no ischiat contu de leare.
Si pensaiat tota cudda zente
qui fi ni mortos ambos de unu tiru,
pianghiana totu amargamente
et de coro daiant su suspiru;
et mirendelos bene attentamente
bidesint chi teniant su respiru,
et discurrende de los liberare
procuresint su meigu avvisare.
Su meigu avvisesint prontamente
et i su confessore cun cuidadu:
ambos duos benzesint continente
cun d’unu passu meda pressuradu,
fattesint su chi fit cumbeniente
forse mai de haer cunfessadu,
sa mama dismajada revivesit
ma su fizu fit mortu, et non torresit.
Appenas li jompesint s’ozu santu,
et da chi non potesit cunfessare
sos suos si fi niant de su piantu,
d7 d
nisciunu los podiat sussegare;
sa mama pianghende ater’et tantu
ca bidiat su fizu agonizare,
et de cantu sa pena fit sobrada
ad su muru sa testa si attappàda.
S’attappaiat sa testa ad su muru
ca bidiat su fizu agonizende.
De cantu su dolore fiat duru
altas boghes daiat pianghende:
su manzanu in sa festa fit s’iscuru,
su sero cun sa morte battagliende,
su manzanu fit sanu, friscu et forte
su sero fit in brazzos de sa morte.
Su manzanu ad sa festa fit andadu
de Santu Mauriziu gloriosu,
sa santa missa haiat iscultadu
cun d’unu summu gustu et meda gosu;
a part’e sero si fit ritiradu
ca su torrare a domo fit forzosu,
a pagu trattu ch’in sa janna intresit
sa vida cun sa morte commutesit.
Commutesit sa vida cun sa morte
chi mi dat sentimentu a lu contare:
unu tiru fìeru et meda forte
li cherfesit sa vida annichilare.
O fit destinu sou, fadu o sorte,
o puntu qui teniat de passare;
no esseret naschidu tando nessi
pro si dare sa morte isse matessi!
Finis mama affl igida isconsolada
d8 d
abblanda su piantu et tantu dolu:
non vivas de asie angustiada
chi Deus t’hat a dare su consolu;
vive sempre cun issu resinnada
et tene s’isperanzia in issu solu,
lassa cussa tristura et i su piantu
ca niente non logras cant’et cantu.
d9 d
Gavino Luigi Salis
(XVIII secolo-1872)
Nacque a Ploaghe intorno alla fi ne del 1700 ed
esercitò la professione di notaio. Apprezzato per
la sua onestà e la sua bontà d’animo, ci ha lasciato
una copiosa produzione di poesie.
Morì nel 1872.
Filumena isfortunada
Filumena isfortunada,
ti cumpiango sa sorte
ch’has turmentu et pena forte
in restare desolada.
Cudda dulze cumpagnia
et qual’entu hat trasportadu?
Qual’azzident’hat turbadu
sa suave melodia?
Ue est dada s’allegria
ch’in te continu regnàda?
Tue qui tantu consolos
in sas campagnas amenas
cun ateras filumenas
daisti ad sos russignolos,
d 11 d
in mesu de tantos dolos
bido qui ti ses istada.
Cuddos qui tantu t’amàna
bido qui ti sunt contrarios,
cuddos qui cun tonos varios
sa boghe ti accumpagnàna
bido qui lassadu t’hana
sola sola isconsolada.
Filumena isfortunada!
d 12 d
Sa cara tua,
Elèna grassiosa
Sa cara tua, Elèna grassiosa,
in regiros m’hat postu de olare.
Comente senza te hap’a campare?
No est dabile mai cussa cosa.
No est dabile mai, biancu nie,
campare senza te, o ricca perla,
qua s’ermosura tua, Venus bella,
in regiros m’hat postu nocte e die.
Benzat sa morte edducas s’est gasie
e mi privet de vida senza appella;
in su qui naro non b’hat cautella
qua viver senza te est passionare.
Cussa si narat pena sublimada
su viver senza te, ricca aurora,
qua fisti s’attrattiva appresadora
de sa persone mia isfortunada;
in me cuntentos pius non bei hada
si dai su pectus tou nde so fora,
sempre pensende in te isto a dognora
chi non poto un’istante reposare.
Reposare non poto unu momentu
qua ti juto continu in memoria.
d 13 d
Qualchi imbasciada, donosa, m’imbia,
nendemi qui ses sana e so cuntentu;
solu solu nde formo su lamentu
privadu de sa bella cumpagnia,
non b’hat pinna a descrier s’allegria,
s’affettu qui ti tenzo, riccu mare.
S’affettu qui ti tenzo parziale
qua non t’ido m’aggiunghet pius pena,
non si antet cun tegus una Elèna
pro qui ses de sas bellas prinzipale;
assegurati, istella orientale,
qui non durat eterna sa cadena,
non b’incontrant in mare tanta rena
cantos suspiros mi faghes bettare.
Suspirare mi faghet s’ausenzia,
sa distanzia tua, amadu coro,
tue de custu pectus ses tesoro
comente constat pro esperienzia,
mustrati cun amore e cun clemenzia,
già ides qui ti amo e qui t’adoro
pro pius qu’in cadena so que moro,
ti cherzo quantu tenzo dedicare.
Dedicare ti cherzo totu ind’una
pro esser mezus prenda sa persone,
t’istimo senza alcuna fi nzione,
pro te perdo sa vida ei sa rejone.
Fint battor sas bellesas, giara luna,
d 14 d
Venus, Minerva, Diana, Giunone,
tue cun issas no has paragone
qua ses un’ermosura singulare.
Angelicu retrattu ses pro me,
ammiros de mortales e incantu,
non mi cessat in ojos su piantu
bidendemi, columba, senza te;
est giustu su qui naro, bella, crè,
non ti ponzo ironia in custu antu,
fagher depo noina a calchi santu
chi accanse su disizu ’e ti mirare.
Si logro su disizu qu’hapo in testa
de torrare, dolosa, a su pristimu,
depo fagher costante determinu
amareti fìdele e senza inchiesta,
s’affettu chi mi tenes manifesta
si imprimidu mi jughes in su sinu,
piango solamente su destinu
chi mi hat privu de t’idolatrare.
Privare mi nd’hat cherfìdu sa sorte
in su mezus fiore de s’affettu,
non sento tirannia ne minetu
quantu m’affannas tue, giaru norte.
Non b’hat manera pro chi mi cunfortet,
si discurro qu’est perdidu s’isettu,
tue solu bi ses in cussu cetu,
fatta a posta su coro a consolare.
d 15 d
Finis in te confido, oro lughente,
qui s’affettu costante has a mantenner;
ti tenia, ti tenzo e t’hap’a tenner
imprimida continu intro sa mente:
simile a su passadu fi nalmente
fi nidu su patire qu’hap’a benner,
custa est s’unica cosa de ottenner
qui faghet duos coros regirare.
d 16 d
Non ti cherzo pius amare
Non ti cherzo pius amare
prite geniu non mi faghes,
mancari sias mudada
mi nde cherzo ismentigare.
Como mancari mi paghes
non ti do una mirada,
jà qui t’hapo cumproada
pius in memoria non t’hapo,
jà qui cumproada t’hapo
est fìnidu s’istimare,
non ti cherzo pius amare.
d 17 d
Francesco Fais
(1785-1851)
Nacque a Ploaghe nel 1785 e visse in umili
condizioni. Pur essendo analfabeta, ha lasciato
versi degni di nota. Morì nel 1851.
Marchesi de sa nostra Baronia
Marchesi de sa nostra Baronia,
una grassia li cherzo dimandare;
Deus li potat su coro toccare
e i sa mama Virgine Maria!
Deus li tocchet su coro innozzente
dimandende sa grassia su favore,
Deus l’assistat et nostru Segnore
et vivat in su mundu allegramente,
custa suplica ch’este già presente,
marchesi, si mi podet accansare.
Si m’accansat sa grassia su marchesi
chi dimando pro tanta poveresa
hap’a pregare vida a sa marchesa,
a sa chi in brazzos suos isposesit.
Deo so de Piaghe, in su paesi
però no hap’inue m’alloggiare.
d 19 d
S’est chi l’alloggiat custu poverittu
chi tenzat larga vida cun recreu,
benes de mama mia et babbu meu
m’hana leadu, et como so afl ittu,
isto che poverittu in eremittu
senza consolu et senza riposare.
Isto che poverittu pellegrinu
senza tenner consolu ne reposu,
pro cussu li dimando piedosu
pro viver unu biccul’e terrinu
e i su Deus babbu ch’est divinu
a su marchesi bi l’hat a pagare.
Pagare bi lu det Nostra Segnora
a sa marchesa mia de Piaghe;
si sa grassia cunzedit et mi faghet
li prego larga vida intro et fora;
muzere mia si jamat Santora,
deo Franziscu, vida a li pregare.
L’hap’a pregare vida a dogn’istante
si mi faghet sa grassia et piaghere;
a su marchesi nostru sa muzere
lu tenet pro isposu et pro amante,
unicu oggettu fidele et constante
cantu s’anima in corpu det istare.
Cantu s’anima istare det in coro
dent esser duos corpos un’anima,
d 20 d
sa marchesa la idana reina
a su marchesi re, riccu tesoro,
et comente matessi bi l’imploro
a largos annos potana gosare!
Chi potana gosare largos annos
cun allegrias et divertimentu,
in custu mundu vivant annos chentu
cun fizas bellas et cun fizos mannos,
Nostra Segnora li ponzat sos pannos
in sas dies de festa a si mudare.
A si mudare in sas dies de festa
sos anghelos lis fettant cumpagnia,
preghend’est fìzos et muzere mia
sas portas de su Chelu sunt abbertas,
in su marchesi, in sa marchesa restat
a fizos mios a los consolare.
Pro fi nis su marchesi su barone,
pro fi nis sa marchesa sa patrona
che campana de oro bene sonat,
Deus lis diet sa beneissione,
ogni santu mi leo in divossione
chi sos disizos potana lograre.
Pro fi nis l’incumando a su Segnore
e ad sa mama Virgine sagrada,
alta marchesa nostra intitulada
de sambene, de gradu et de honore,
d 21 d
in su Chelu e in terra hapant favore
in sa corte zeleste a los amare.
Finis in sa zeleste santa corte
los venerene tot’in Paradisu
altu marchesu nostru, altu et visu
de sambene reale su pius forte,
chent’annos in su mundu e a sa morte
che santos los adorent in s’altare!
d 22 d
Francesco Brandino
(1789-1854)
Nacque a Ploaghe nel 1789 e fi n da giovane si
dilettò nell’arte dell’improvvisazione, aiutato dal
carattere particolarmente gioviale. Divenuto in
seguito frate cappuccino, è conosciuto con il nome
di Fra’ Giovanni Maria da Ploaghe.
Morì nel suo paese natale nel 1854.
Mazzone so e isco mazzonare
Mazzone so e isco mazzonare
e ando cant’un’ateru mazzone,
e servo puru in calchi occasione
e bido sos mazzones mazzonende,
mancar’hapana massimas andende
che can’e nasu in su trattu los chirco;
sas mazzonias issoro jà las isco
mancari si nde cherfana cuare.
Mazzone so e non timo a niunu
ca eo puru so mazzon’e mesu,
bastat chi dae me ch’istent attesu
mazzonet cantu cheret puru ognunu;
però si contr’a mie hat calecunu
d 23 d
sas mazzonias mias bogo a campu,
e si tempus li do de unu jampu
a su de duos bei det restare.
Totu sas trassas chi su mazzon’hada
eo las isco e las tenzo presente,
chi una chi nde fattat solamente
sa mazzonia sua est accabbada;
a su mazzone tempus non si dada,
de una olta totu l’intendide;
cando pius dormidu lu faghides
tand’est chirchende a chie ingannare.
Issos cun totu faghene su jogu
però cun megus mai hana jogadu:
inimigu che deo declaradu
pro sos mazzones non che nd’hat in logu,
si non poto pius lis ponzo fogu
cando los bido ch’intrant in sa tana,
a su mancu pius dent haer gana
in logos mios mancu a bi passare.
Osservade su cane cando chircat
sa fera in calchi cazza regulada,
osservade s’inie b’est passada,
andade attent’a s’istiga s’est frisca,
appenas chi la idet ndela piscat,
prinzipalmente s’est cane valente;
gasi matessi, e non diversamente,
cun sos mazzones cherzo praticare.
d 24 d
Iscultade unu fattu curiosu
ch’hant proadu una olta pro accasu.
Furesit unu biculu de casu
unu corvu famidu e bisonzosu,
l’acciappat su mazzone malissiosu,
lu saludat e li narat: «So inoghe,
m’hana nadu chi tenes bona oghe,
dami su gustu a t’intender cantare».
Su corvu chi abberu lu faghiat
luego bessit de un’insolutu,
appenas cantat su casu l’est rutu,
su casu ch’in sa ucca lu jughiat,
l’acciappat su mazzone: valentìa!
ch’a unu corvu maccu has ingannadu;
ma si che deo astutu fit istadu
non ti fisti attrividu a lu tentare.
Cando cherent la fettana sa proa
e benzant sos mazzones mudos mudos:
si sunt de cuddos mannos e coudos
si ch’andant senza jua e senza coa.
Ma si lu fatto no est cosa noa
ch’ateras boltas puru nd’hapo fattu,
cun sos mazzones non b’hapo cuntrattu
ma no est cosa de sinde fidare.
Mancari benzat su mazzone canu,
ca mazzonende est su pius astutu,
passet in logu nettu o in logu bruttu,
d 25 d
andet currende o pianu pianu,
istet seguru chi m’intrat in manu,
a tardu si ritiret o a chito;
e si m’intrat in manu li promitto
chi a s’istante tot’hat a pagare.
Finis già l’hapo lead’a impignu
ma no isco si m’hat a resessire,
isto pensende un’ateru dissignu
de los poder in totu destruire,
algunos cun su fogu hap’a bocchire,
ateros puru cun sa mazzonera,
a su manc’hap’a fagher de manera
ch’intesu a mie s’hant a trabentare.
Mazzone so e isco mazzonare.
d 26 d
Luigi Marongiu
(XIX secolo)
Originario di Ploaghe, visse durante il 1800.
Conosciuto come Fra’ Luigi da Ploaghe, viene
defi nito dallo Spano un «poeta molto corretto».
Tantu tempus in s’arca
in abba so
Tantu tempus in s’arca in abba so
e ancora a sa terra hap’a falare,
tant’e tantu dent benner a siccare
tantas abbas, paraulas lis do.
Tantu tempus in s’arca abbandonadu
so in mesu a diluvios e abissos,
tant’e tantu dent benner a per issos
a zessare coment’hant cominzadu,
Su mund’est roda e chie l’hat formadu
non cheret ch’istet sempre de un’assentu:
hoe pioet, pustis faghet bentu,
e bentu e abba benint a zessare.
Chie hai factu su mundu e lu guvernat
l’hat cumpostu de annos e istajones
a sas cales diversas mudassiones
d 27 d
cumandesit cun lege sempiterna;
istajone non b’hat gasi eterna
chi non zedat su logu a sas cumpagnas;
si bagnant in s’ierru sas campagnas
benit s’istiu pro las asciuttare.
Dies benint in s’annu tempestosas
cun randines e abbas e fioccas,
dies de bentu chi movent sas roccas
e ballant sas muntagnas monstruosas;
lampat, tronat e current copiosas
sas undas in su campu pius pianu,
e puru naschet s’ateru manzanu
su sole nou a nos illuminare.
Sas matessi tempestas e orgogliu
e furias de mare burrascosas,
cando paret ch’ispaccant furiosas
ogni pedra, ogni rocca e ogni iscogliu,
zessat ind’una ind’una su degogliu,
s’impetu, su furore, sa chimera
de modu ch’unu bentu e una aera
infuriat e placat unu mare.
Diluviet quantu cheret dai s’altura
pro m’ider in sas undas annegadu,
chi chie sa tempesta hat cumandadu
de la calmare puru hat haer cura,
essende chi non est abba chi dura’
e benint a siccare tantas undas,
d 28 d
ma quant’istanta friscas e profundas
intro de s’arca mi devo salvare.
Istesint una bolta infuriadas
sas nues contr’ad s’homine mortale
e formesint un’unda universale
ue istesint sas terras annegadas;
si sas undas de tando sunt passadas
det siccare cust’abba mancu forte,
e che Noè in s’arca de sa morte
tenzo isettu chi m’hap’a iscampare.
Sa nue chi cumparet in s’aera
unu bentu la jughet e la portat,
pioat quantu cheret, pagu importat,
tantu pro tantu est nue passizera;
s’arca mia però forte e lezera
a tantas abbas hat a resistire
e quantu pius abba hat a frundire
pius alta in aeras hat alzare.
Pro fi nis già ch’hant tempus segnaladu
tempestas e burrascas abb’e bentu,
creo ancora ch’hat haer fi nimentu
cust’unda chi mi tener inserradu:
pro como so in s’arca asseguradu,
suggettu sì a tragos e patire,
pustis però chi s’abba hat a fi nire
s’arca mia sa terra hat a toccare.
d 29 d
Bachisio Fara
(1806-1888)
Nacque a Villanova Monteleone nel 1806 e fu
un rinomato improvvisatore e poeta.
Morì nel 1888.
Innanti mortu...
1.
“Innanti mortu de ofèndere a Deu”
deviat narrer dogni pecadore.
Si si l’esserat tentu cudd’amore
chi ancora Issu cun nois at usadu!
Pro ponner tantu afetu a su pecadu
dogn’ora dae nois est ofesu
crëinde chi sa morte ch’est atesu
ma iscuru a chie faghet malu impreu.
Innanti mortu...
2.
Pro ofèndere a Deu innanti mortu,
in presse si mi abbrèvïet sa vida.
Pro su pecadu est s’anima perdida,
mal’apat cantu afetu bi apo postu.
Ja nde tenzo ’e su mundu un’acunnortu,
d 31 d
totu est caminu de mi cundennare.
Deus meu, sa morte mi mandade
innanti de mi sutzeder cuss’errore.
Innanti mortu...
3.
Innanti de mi sutzeder cussu dannu,
Deus meu, mandàdemi sa morte.
Su biver in su mundu no est sorte
ca est a dare a s’anima un’ingannu.
Mi nde dia de su mundu tenner mannu
s’aera navigadu a sa segura
Ma mi faghet restare cun paura
no mi castighet Deu cun rigore.
Innanti mortu...
4.
Si Deu cun rigore mi castigat
ja nde tenzo de su mundu un’allegria!
Mezus sa morte benènnida siat,
cun coro mi l’abbratzo che amiga
ca est defesa mia e no mi obbligat
a ofendere a Deu mai pïusu.
Su biver in su mundu est un’abbusu
chi est de s’anima tantu ingannadore.
Innanti mortu...
d 32 d
5.
Ingannadore est de s’anima tantu
su mundu, su d’ïàulu, sa carre.
Obbligadu m’agatat a lu narrer
chi Giudas dae custu no est santu.
Oe l’est pianghinde e l’at pïantu
su pagu amore chi at tentu a Deu.
Ma est bisonzu de mirare s’esser meu
chi so peus de Giudas traitore.
Innanti mortu...
6.
Peus de Giudas deo apo traitu
cuddu Deus chi tantu mi at amadu.
Totu su samben sou at terramadu
pro sodisfagher su meu delitu
e si nd’aerat tentu su meritu
no fut bistadu invanu su patire.
Pro chie Deu at chérfidu sufrire
su bi pensare càusat orrore.
Innanti mortu...
7.
Arrorizat su meu pensamentu
a cantas cosas Deus est dispostu.
In-d-una rughe est isvenadu e mortu
e-i su pecadore non cuntentu.
Acò sa ricumpensa chi nde at tentu
d 33 d
de cantos benefìtzios nos at fatu:
su pecadore tiranu e ingratu
no lassat de ofender su Signore.
Innanti mortu...
8.
No lassat de ofèndere a Gesusu,
su pecadore est tantu incrudelidu.
No ses cuntentu cun cantu at patidu
fragelladu lu cheres de pïusu.
Pro no abbandonare su mal’usu
ti cheres a s’inferru cundennare.
Deu est tantu impignadu a ti salvare
e tue ses de te ingannadore.
Innanti mortu...
9.
Ingannadore ses de te matessi
chi ti as dadu sa morte a manu tua.
Da su pecadu est bisonzu chi fuas
ca s’intras a s’inferru no ndi ’essis.
Pecadore, discurre in custu nessi:
de su castigu tènende timore.
Innanti mortu...
10.
Si no tenes timore ’e su castigu
d 34 d
ses cundennadu a una morte eterna.
Sa volontade tua ti cundennat
pro no abbandonare s’inimigu.
Si ti abbratzas a Deu pro amigu
in sas tentassïones ti defessat.
Pecadore, si in custu no bi pessas
as a proare penas e dolore.
Innanti mortu...
11.
As a proare dolores e pena
si sa morte t’agatat in pecadu.
Mira a Cainu chi est su primu nadu
cantos annos det esser in cadena.
O ti pessas chi custa barantena
det aer isperàntzïa de fìnire?
Giòmpidu chi intret s’anima a patire
no b’at defessa e ne procuradore.
Innanti mortu...
12.
Finis, no si nd’agatat de procura
chi da s’inferru potat libberare.
Si in su mundu no pensas de purgare
s’ànima tua da ogni brutura
no b’est in legge, e peruna iscritura
faeddat chi s’inferru est temporale:
s’ànima istat patinde istantzïale
d 35 d
cantu Deus est Deus Salvadore.
Si si l’esserat tentu cudd’amore.
d 36 d
Postu bos apo in sa rughe
Postu bos apo in sa rughe
dae sos capricios mios
e formezis tantos rios
de cussu samben sagradu.
Restezis totu isvenadu
pro dare a su mundu lughe.
Pro dare lughe a su mundu
Bois cantu azis patidu
e deo Giona dormidu
de su bastimentu in fundu
chena pensare secundu
in s’errore causadu.
Pro dare lughe a su mundu
restezis totu isvenadu.
In su causadu errore
paga cura bi apo postu:
bos apo isvenadu e mortu
comente malefatore
e Bois, babbu de amore,
sa morte azis abbratzadu.
Pro dare lughe a su mundu
restezis totu isvenadu.
d 37 d
L’apo apïagadu tantu
cun sa bruta limba mia
su tales chi meritia
de aer oe piantu.
E Bois mi nd’azis frantu
pro su costazu afritzadu.
Pro dare lughe a su mundu
restezis totu isvenadu.
Pro s’afritzadu costazu
m’at suspesu ’e sos castigos.
Postu bos apo in obbrigos
de s’immortale ’iazu
cun cuddu pesante trazu
chi a pala azis portadu.
Pro dare lughe a su mundu
restezis totu isvenadu.
Postu bos an subra palas
cudd’òpera terminada.
Ma sa causa est fundada
pro sa vida mia mala,
Ponìdemi nessi a un’ala
chi no sia abbandonadu.
Pro dare lughe a su mundu
restezis totu isvenadu.
d 38 d
Bois no m’abbandonedas
pro sa subrabonidade.
Merìto ’e mi cundennare
ma custu no mi lu fatedas
ca nd’azis salvadu medas
de sos rutos in pecadu.
Pro dare lughe a su mundu
restezis totu isvenadu.
Medas de sos chi sun rutos
Bois los azis salvados
ma si sun umilïados
a pes bostros resolutos
e Bois los azis giutos
che unu veru avocadu.
Pro dare lughe a su mundu
restezis totu isvenadu.
Pro sas miradas continas
chi in coro Bos impremesi
sa testa Bos trapassesi
dae crudeles ispinas
e-i sas manos devinas
cantu turmentu an passadu.
Pro dare lughe a su mundu
restezis totu isvenadu.
d 39 d
Passesit cantu turmentu
su Divinu Redentore.
S’est fatu de su pecadore
ghia, médïu e sustentu
déndeli su sacramentu
su corpus Bostru sagradu.
Pro dare lughe a su mundu
restezis totu isvenadu.
Su corpus Bostru devinu
cherfezis a totu dare
ca mi cherizis torrare
cale innotzente bambinu.
Ma eo pïus indinu
sigo a pecare ostinadu.
Pro dare lughe a su mundu
restezis totu isvenadu.
Pro sas grascias e favores
chi pro s’òmine azis fatu
tropu so istadu ingratu
e indignu pecadore.
Dàdemi fortza e fervore
chi abbandone su pecadu.
Pro dare lughe a su mundu
restezis totu isvenadu.
d 40 d
Chi su pecadu abbandone
s’assistèntzïa mi dade.
A Bois m’apo a bortare
che-i su bonu ladrone
pro sa morte e passïone
chi pro me azis leadu.
Pro dare lughe a su mundu
restezis totu isvenadu.
Azis leadu pro me
tantos turmentos e pena.
Dàdemi che Madalena
mente firma e coro a crêre
a tales chi no mi lede
su chi m’azis cunsignadu.
Pro dare lughe a su mundu
restezis totu isvenadu.
Fatu m’azis sa cunsigna
de s’anìma neta e pura
e oe est piena ’e brutura
pro sa mirada maligna.
A cudda mama benigna
como mi so invocadu.
Pro dare lughe a su mundu
restezis totu isvenadu.
d 41 d
Bartolomeo Serra
(1865-1899)
Originario di Tissi, dove nacque nel 1865, è
famoso per le sue composizioni poetiche, che
ebbero un’incredibile diffusione e che tuttora sono
ricordate dagli appassionati di poesia sarda.
Viene qui riportato integralmente il poemetto
Tres meses de presone, la cronaca di tre mesi di
prigione che il poeta, ingiustamente accusato,
dovette subire in giovane età.
Morì nel 1899.
Tres meses de presone
S’ARRESTU
Tott’iscultade sa disgrascia mia
De i s’ora chi s’este prinzipiada.
Send’una nott’allegra e s’isfunada
E a su solit’in sa cumpagnia
E si comente affacc’a s’allegria
B’hat sempre una disgrascia ammanizzada
Send’allegru e in altu arresgionende
Nd’intrat s’arma ’e su Re: “Rendendi” - nende.
d 43 d
1.
Ma che cand’unu raju m’hat faladu
Manc’a narrer proite istesi bonu,
Coment’e cando falat unu tronu
M’hat intr’e ucca sa limba truncadu,
Fattende forza d’haer faeddadu
Ma però tottu cantu fit in donu;
Lompen tand’e mi lean’a su brazzu
Coment’e cando lean’un’ un’istrazzu.
2.
Unu de custos, gallones giughiat,
Cussu mi nesit: “Arrestadu sese”.
Tott’ind’una sa terra dae pese
A s’ora mi pariat chi fuiat,
Senz’atteru chircare si conviat
E mi ponen’in mesu tottos trese
E faghimus a Ossi sa tuccada
Ue ch’istesi sa notte passada.
3.
S’atteru die appenas mi pesesi,
Si m’est unu de custos presentadu;
Luegamente l’happo preguntadu,
Proite fi’ arrestadu nesi,
Da i su cale sa rispost’happesi:
“Ses pro un’omicidiu imputadu,
E si cres sia falza sa mesura
Osserva su mandatu de cattura”.
d 44 d
4.
Mi ch’at fichid’unu giau in su coro
E nesi, cominzend’a bi pensare:
“Creia de mi soler’istimare
Ma tottu su chi lughet no est oro,
Siat fata sa voluntà d’insoro”.
De cussos chi mi cheren coronare,
No lu podia immaginare mai
Ma, già chi gai cheren, siat gai.
5.
Poi ndi esit una sentinella
Nende: “Ponemi fattu caminende”
Pro mi giugher a Tattari ispettende
Fora b’haiat una tumbarella,
Ma’ in vida mi fit parfida bella
Sa campagna che tandu viaggende:
E a Deus preghende: a mi salvare
E de mi poder lìberu torrare.
6.
Preghend’a Deu ch’esserat istadu
In su sonnu comente calchi orta
Ch’istraccazzadu e cun sa mente morta
Mi sonniesi drommend’arrestadu,
E da po’ a m’ind’esser ischidadu
E a esser cun sa person’insorta
Ma custa orta non fit visione
Chi mi che giughen ligad’a presone.
d 45 d
7.
In sa giann’arrumbadas a su muru
Chimb’o ses giovaneddas s’agattesin,
Tottu paris bidem’isclamesin:
Ite lastim’e giovanu, s’iscuru!
Su e las intender gai a mie puru
Su cor’intro sa cascia m’allizesin;
Già giughia mortu da i fora
Per’as’intrada pius mort’ancora.
S’ISTRADA A SA PRESONE
8.
A s’intrada tremesi ’e ’assustu
Si mest’in dossu su samben’ispartu,
Mi enit addanant’un’omin’artu
Fissendimi e nalzendi: “Già est custu”.
Grascias a Deu fia ’e conca giustu
Per’assora restadu so guastu,
Faghet de zinnu a soler avvanzare
E dat s’ordin’a intr’a m’inch’intrare.
9.
Si mi sunu sas palas astriadas
Dagh’app’intesi nend’avanti, tocca;
Miro sos muros chi parian rocca
Cun custas giannas bene pizazadas,
Ma poi fìt a bider sas ferradas
E matulos de giaes zocca zocca,
d 46 d
Cun totta custa zente posta in mottu
Impressada, currendi e chi’ a trottu.
10.
In su centru faghimos sa firmada;
Deo rest’e sind’andat sa guida,
Fatt’appena de ojos s’infelzida
E osservo ue dare una mirada.
Un’ispezi’ e zente atediada
De pag’amor’e e de mal’incristida
Imbolendem’ ojadas frequentes
Tottu parian cun su fele in dentes.
11.
Ndi enit unu nende: “Mi t’imbaras
Inoghe, e non ti movas da igue”.
Benit s’atteru: “Ite ti naras tue?”
Po’ un’atteru nende: “Ite ti naras?
No giughet bucca, nè limba, nè laras?
Fizzu de chi ses? e de in ue?
Ma gai nessi vinti una osta
Chi parin fattendemil’apposta.
12.
Da g’han bidu chi mudu so restadu
M’afferrarana fattendimi signales.
Dimonios parian’ infernales
Luego m’hana a su Capu mustradu,
Un’omin’altu, pallidu, airadu,
Cun duos ojos che duos pugnales;
d 47 d
E dende a dai segus unu passu
Tra me nalzende cust’est Satanassu.
13.
S’ogiada chi nalzende m’hat istesu
M’hai astriadu dai conca a pese.
“Ite ti naras e de ue sese?”
Nesi: “Bertulu Serra e so Tissesu”;
“Da oe custu numen’est suspesu Mi nesit - e ti naras chentu e trese”;
S’omine ch’in presone presentat
Dai omine a numeru diventat.
14.
Tando m’afferrana e m’han cumpidadu
Ca gh’han bidu su fattu in nett’in nettu
A bider si giughia calc’oggettu,
E chi m’hat bene a fundu isgiaminadu,
Faghet de manu e i s’ordin’hat dadu
Chi postu mi ch’aeren’in segretu,
Duos isbirros che fi ni presente
Mi giran che sedattu prontamente.
15.
Unu m’afferrat cun sa manu astrinta
Cha narrer chi m’haiat postu ispinas,
Unu mi narat: “A caminas?”
S’atteru m’iscudiat un’ispinta,
M’abberin’una gianna a friscu tinta
Un’allogiu a sas animas mischinas,
d 48 d
Nend’: “Ecco s’istanza pro tè”
E mi la serran resente su pè.
INTRO S’ISTANZIA
16.
Coment’è un’istatua ficchidu
Appenas postu pè mi so frimmadu.
E dagh’appo sa tumba isgiaminadu
Nalzesi cum suspiros affl igidu:
“Ah! miser’e a cantu sò ennidu
A su logu pius disonoradu
E chìe mai in su mundu est ch’hat bidu;
Sa tumba chi enit seppellidu?”.
17.
Eo’ so intro e l’appo ida
E l’happ’a sinnu sanu abaidada,
Sende iu mi l’hana preparada
Mi la dev’abbrazzare ed est fi nida;
Ah! prite Deus m’has dadu una vida!
Inoghe po nde l’aer agabada,
In custu logu irgonzoso e bruttu
De una vid’accò tottu su fruttu.
18.
M’abbundaian custos pensamentos
Comente abbunda s’aba da una ena
Sa notte non drommesi manc’appena
d 49 d
Si nò dende suspiros e lamentos,
Nende dai sos primos fundamentos
Nende fit totta s’istanzia piena,
No sin d’hat bidu, e ne s’ind’ida mai
Unu diluviu de suspirus gai.
19.
Totta sa notte fi nz’a fagher die
Pensende in milli cosas so istadu.
Cant’appo idu in vida, e m’hat costadu,
Tottu passadu in mente m’est inie,
Miro sa lughe e pariat a mie
Ch’haiat tinta funebre leadu;
Pro morer chi fit ’eo in sa tristura
Creia chi fit totta sa natura.
20.
Su manzanu mi passan sa pagnotta
Dai po’ una trudda ’e minestra,
La leo e che l’iscudo a sa fi nestra
Po ca fit brou brou e pagu cotta,
In d’un’istante est’isparida totta
Su die mandigadu happ’a sa lestra
Pero narrer su gustu l’ischi Deu
Chi fia mesu fora de su mesu.
21.
Dai po leo assazzare su pane
Tottu si m’est’a dentes attacadu.
Lu seg’a cantos e l’appo ettadu
d 50 d
Unu biccul’inogh’un’incuddane.
Chi no b’haiat coraggiu e cane
Famidu, chi nd’haerant mandigadu
In corpos tottu s’abba la giughiat
Ch’ancora cummassare si podiat.
22.
Benit unu su seru e mi porragat,
Nalzendemi: “Ite has postu in su balcone?
S’in bidda tua fisti birricone
Inoghe non brulat nè si giogat”
Lueg’unu pabilu si nde ogat
Chi mi poniat in punizione,
Creia chi fit pro m’impaurire
E mi faghei de manu a lu sighire.
23.
Li ponzo fattu fi nz’a sa rotunda,
Totta s’iscena a su capu hat contadu,
Mi che falat in d’un’iscalinadu
Erett’a un’istanzia profunda;
Senz’intender per’una baraunda
Chimbe dies inie so istadu,
A pan’e abba e senza chistione
Po m’imparare s’educazione.
d 51 d
IN PUNIZIONE
24.
Frades chaizis biu cussa tana
Cudda ch’issos la giamana pro zella,
Fid’in beranu una istasjione bella
Ma in sos muros bei fìt sa lana.
Eo creia de b’haer fontana
Sa irdura pariat pampinella,
Poi cun cust’ispezia de odore,
Fiagu de inserru e de murgore.
25.
Mi sezzo a iscultare attentamente
Non s’intindiat unu cristianu,
Né in s’ora chi fiat, né lontanu
S’intendiat istridulu de zente,
In summa no ischia unu niente
Ne si fìt sero e ne si fit manzanu,
Tando ettesi una oghe manna e trista
Cust’est comente chi niente esista.
26.
Cuss’est comente chi mai esistera
Pro me sunu fi nidos sos apentos,
Non pius cudda muida ’e sos bentos
Non pius respirare cudd’aera,
Sos odores pius de primavera
Chi rendene sos giovane cuntentos,
d 52 d
Non pius currer in su campu amenu
Pius aera libera e serenu.
27.
Non pius cuddu cantigu ’e puzzone
Chi formaia una melodia,
Non pius serenadas in balcone
Non pius cudda amada cumpagnia,
Non pius ponner versos ne cantone,
E non pius cantare in poesia.
De tottu cantu esistit so esclusu
In somma pius vida, non piusu.
28.
E in d’ite lu tia impiegare
S’apera como mesu milione?!
Tappezzare sos muros de presone
Pro esser bellos a mi sgloriare,
Non solu mi solian allegrare,
Ma mi poniat disperassione,
Ca no b’hat milione chi cunsistit
Sa libertad’est sa mezzus ch’esistit.
29.
Send’e tantu reflettere istraccadu
In mes’e tanta disperazione,
Da su tempus de punissione
Fattende bravu l’appu terminadu,
De bell’a non mi ch’ana torradu
Ai cudda prim’abitassione;
d 53 d
Ma cale c’a s’intrada l’agattesi
Pius trista ’e cando la lassesi.
30.
Poi su esser postu cun ingannu
Chi fit cussa sa disperazione,
S’haera tent’un altifassione
Mi fit istadu sollev’in s’affannu
Ma invece ogni die mi fit’annu
Pensendeb’in sa desollassione,
Sas dies passaian’ e cun pena
Comente carru funebre a s’alena.
31.
Insomma cumpensare sol’e bia
Chi che fia intr’e una sepoltura.
Chie no hat proadu it’est tristura
No ischit ite siat allegria,
Chie no hat proadu tribulia
Mai restat cuntentu in sa dulzura;
E tia cherrer nisciune persone
Chi l’ischerat che deo it’est presone.
PREGADORIA
32.
Candu leggia su regolamentu
Mi moriat su coro intro sa cascia,
Comente si mi ruet sa disgrascia
d 54 d
Trint’annos a istar’in patimentu
Dademi ’ois sola salvamentu
Nostra Signora mia de sa Grascia,
Chi cussas dies miseras non bida
Prim’in tottu truncademi sa vida.
33.
Sett’annos sempre in segregazione
Cellulare continua inserradu
Non solu enit su coru attristadu
De un’omine ch’at usu e resgione,
Però fi nzas su coru ’e su leone
Ch’est animale e benit allizadu,
It’hada fagher un’omine attivu
Sett’annos biu e de sa lughe brivu.
34.
Pensendebi unu die so restadu
Privu de sensos e quasi mortu
Mi ru’ in terra e mi ch’acciappo portu
A pes de una rughe imbenugiadu
A ue cando fia isconsoladu
Recurria a mi dare un cunfortu
E cum sas manos giuntas sol’e bia
Iscultade comente pregaia.
35.
“Subra de custas manos tottas duas
Cristos betta sas grascias piedosas,
Già l’isco chi sas mias sunu rosas,
d 55 d
A paragone a sas piagas tuas,
Tue Cristos m’assista e non fuas
In custas oras tantu bisonzosas,
Già l’isco tue puru ch’as patidu
Però resuscitare ti ses bidu.
36.
Tue Cristos assistimi e bi sias
In breve a fagher benner cussa die
Comente mamma tua a bid’a tie
Resuscitadu in tantas allegrias
Gai chidan’a mie sorres mias
Chi su pius chi istimu’ est’a mie,
Faghe ch’idan torrare a dom’insoro
Su chi braman’e tenen’in su coro.
37.
Tue Cristos assistimi e mi giughe
A mi salvare dae sos ingannos,
A tie nessi a sos trintatres annos
T’an lassadu a ti ponner’in rughe;
De’ a sos vintiotto in sos affannos
So traitt’e so brivu ’e sa lughe,
Dai sos viles calunniadores
Ch’atteru no isparghen che dolores.
38.
Si pro fortuna custa gianna giampo
E chi salvu che sò de cust’abissu
Comente ses in rughe crozifissu
d 56 d
Tott’appo tenner in pettus cantu campo,
Si dae sa presone mi l’iscampo,
Tott’happ’a fagher cant’happo promissu,
Sos gustos abbandono de pianta
E happ’a fagher una vida santa.
39.
E tue Deus trinu soberanu
Si mi salvas e nd’has cumpassione
Chi mi che ido fora de presone
Vivende in libertade allegr’e sanu
T’happ’a narrere a ser’e manzanu
Sa chi recit’inogh’orassione;
E canto campo ti rezzo sovente
Cun sa cuscensia pur’e dignamente.
40.
Torra de bell’e nou preg’a tie
Nostra Segnor’e sa Grasci’ affannadu,
Si da inoghe mi ch’ido salvadu
E chi la faghes custa grascia a mie,
Unu Santu rosari’ogni die
Dai me lu des haer recitadu.
E dogn’ann’a sa fest’est sa prumissa
Benzo cun sa candel’e pro sa missa.
41.
Animas santas de su purgatoriu
Si tenzo da ’ois su riscattu,
Happ’a dar’una missa su d’infattu,
d 57 d
In ’assufragiu ostr’e aggiutorgiu
In sas missas ch’intend’a s’ofertoriu
Recitendebos Requias so gratu
E fi nza cando sò ezz’e mannu
Bos fattu narrer’una miss’ogn’annu.
42.
E tue Sant’Antoni chi presente
T’happo continu in cor’inserradu
Coment’a babbu tou nd’has salvadu
Da i sa furca chi fit’innozente
Gai salvet’a mie ca comente
A babbu tou m’han trama filadu,
Faghe chi su patir’inoghe cessa
Chi salvu san’e allegru chi ’essa.
43.
E tue Santu Bertul’istimadu
Chi ogni die ti solo pregare,
Non bi pones man’a mi salvare?
Non bides cantu so isconsoladu ?
Sos lamentos de un’isfortunadu,
Non ti lu solet su coro toccare,
Faghe chi a sa fest’in allegria
In Ossi bi partecipe e bi sia.
44.
Tue Santu Giuann’it’has discutu
Non bi la pones òe sa manu destra?...
Cudda ch’in su Giordan’ha post’in testa
d 58 d
A Cristos pro lu battizzare giustu,
Si che so salv’a su mese Austu
Cun sa bandela bi enz’a sa festa
Ma faghe ch’a su die vintinoe
Fora che sia da ue so òe.
45.
Santu Zuseppe cun Nostra Segnora
Santa Nastasi’ e santa Ittoria
Santos tottu chi sezis’in sa gloria
Happo pregad’e bollu preg’ancora,
Si da inoghe ’mi che ido fora
Ch’ottenz’e libertad’e sa vittoria
Bos happ’a tenner’in devozione
Inalzendebos sempre orassione.
SA RUNDINE
46.
Una die in su mezus reffl ittire
Coment’istat un’omin’in presone,
E giudighend’ogni riflessione
M’ido sa lungh’unu pagh’imbrunire.
Alzo sos ojos e bido fuire
Una rondine dae su balcone
Apenas chi si nd’est abizada
Prest’hat fatt’e sas alas s’ispigiada.
d 59 d
47.
Mi nde pes’e cun s’oiu happo sighidu
Po ischir’a a u’andaiat solu
A una runda hat leadu su olu
Ch’aogios mi eniat happo idu
E isclames’idendeb’unu nidu
Ah!! fi nza unu puzzone hat su consolu
Ch’andat e bolat e girat de nou
E sempre torrat a su nidu sou.
48.
Dognun’unu andat si solet ispassare
Per’a mi’e sos gustos m’han brivadu
In mesu a battor muros inserradu
Senza poder andare ne torrare,
Non b’hat a chie mi paragonare
So peus de ogni isfortunadu,
Ma che ch’esserat mandada
Ecc’a nou sa rundini torrada.
49.
“Rundinella - li nesi - unu mamentu
Frimmadi e faghemi unu piaghere,
Si non ses tue chie tando atere
Hat’a intender su meu lamentu?!!
Da poi ti che olas ho! turmentu
Che m’abbandonas che chi mort’essere:
Solu pro sos lamentos t’assuconas
Finza tue puzzone m’abbandonas”.
d 60 d
50.
Però non si fit solu de appartare
Ne hat fattu a su nidu unu ritiru,
Solu olende s’hat fattu unu giru
Ecch’e nou ch’est solita torrare,
Chi pariat disposta de iscultare
Ogn’affannu, ogni dolu, ogni suspiru
Tandu nesi cun boghe lentamente;
“Rundine frimma non timas niente”.
51.
Frimmadi rundinedd’a m’iscultare
Prestu non ti che oles a sa runda,
O times chi ’e lagrimas t’infunda
Sas alas chi pius pottas bolare?!
O forsi chi ’e penas ti nde cunda
De cuddas chi mi solen’aggravare?!
Frimmadi rundinedda, ist’isfalada
Ch’est a giugher a Tissi un’imbasciada.
52.
Frimmadi chi lis das tanto addios
Tant’impressida rundine non sias
S’andas a Tissi attraessa sas vias,
Saluda meda sos compagnos mios,
E ue bides lagrimas a rios
Frimmadi: inie chi sun sorres mias;
Ch’ambas sun pianghende a pil’isortu
Però presente non b’hana su mortu.
d 61 d
53.
Narabilis si lagrimas l’abbundan
Calmen’e si las solan’arribare,
A da ghi semus a oios a pare
Ch’in tottos tres formamus duas undas,
Chi sos sididos sa ucca s’inundan
Una orta pro si nde saziare,
Faghemi rundinedda ’e curreu
Già ti l’hat a recumpensare Deu.
54.
Rundinedda si fagher mi lo pode (s)
S’andas a continente solitaria,
Si comente continu andas in aria
Chissà olende ch’inie che rode (s)
In Ischinanu b’app’unu nepode
Mi chi guardia est fi nanziaria,
Pro un’eternu li das un addiu
Narabilus chi bi lu at su tiu.
55.
Narabil’a nos bider a sue die
De s’orrendu giudisciu universale;
Ma prite ti che olas? forsi male
Ti faghet su mirare tristu a mie?!
Ed! si podia ponner fatt’a tie
A bi lis narrer deo puntuale,
Ma si ti c’andas bae in’ora bona.
Dagh’in su mezzus narrer mi abbandona.
d 62 d
Salvator Ruju
(1878-1966)
Nacque a Sassari nel 1878 in una famiglia di
agricoltori. Dopo la laurea in Giurisprudenza
si trasferì a Roma dove si iscrisse alla facoltà di
Lettere, con l’intento di approfondire la sua
passione letteraria. Nella capitale conobbe alcuni
intellettuali di rilievo, tra cui Grazia Deledda, che
lo appoggiarono e lo aiutarono a farsi conoscere
nell’ambiente culturale. Nel 1909, in seguito a una
dolorosa crisi, rientrò in Sardegna e si dedicò alla
famiglia, concentrando la sua attività nella docenza
e nel giornalismo.
Il suo esordio letterario è rappresentato da due
raccolte di versi, A vent’anni (1898) e Palmira
(1899). In occasione dell’inaugurazione della
statua del Redentore sul monte Ortobene di
Nuoro, pubblicò il poemetto Il canto di Ichnusa,
incontrando grande entusiasmo di pubblico.
Collaborò con numerose riviste e giornali.
Nel 1956, con lo pseudonimo di Agniru Canu
pubblicò le raccolte di versi in lingua sassarese
Agnireddu e Rusina, quindi Sassari vèccia e nòba
(1957) e, in italiano, Ore del mio giardino (1961)
e Memoria di un figlio (1963).
Morì a Sassari nel 1966.
d 63 d
Santu Franzischu di la funtana
Santu Franzischu, candii cara sori
cun tanti nuareddi tinti in rosa,
ed è l’Avemaria,
mi fermu calchi voltha i la funtana
a figgiurà la to’ faccia di Santu,
a ditti lu ghi sentu
cu la prighiera in cori
e un pogu di pientu.
Santu Franzischu, cantu l’hai amadi
chiss’animi chi bòrani firizi
tutti li cosi ch’ha criaddu Deju!
Pardonu ti dumandu
pa tutti li pizzoni ch’aggiu morthu,
cand’era piccineddu,
e ancora no sabia
cos’era umanidài,
e no ti cunuscia.
Santu Franzischu, eju non soggu dignu
di funtumallu, di prigallu a Deju;
prega tu soru, tu
ch’hai tanta santidai
e porthi li piaghi,
chissi piaghi ch’Eddu ha già pusthadu
pa noi che semmu tutti piccadori.
Prega tu soru, tu chi in chista bida
d 64 d
ch’è un mari di durori
torria, e in eternu sia
la pazi e chissa, santa caridài
ch’era fiara manna i lu to cori.
Santu Francischu, tu ch’hai disizadu
pa l’amori di l’omu lu marthiriu,
tu sai cant’eju suffru
si pensu a l’orfaneddi
chi so senza li babbi morthi in gherra.
Ahi, canti criaduri
isthraziadi e ceghi.
parchì in custhu mondu
inveci di l’amori
v’è l’odiu cu la bomba e la mitraglia!
Ma tu, chisthu ti digu,
tu suffri milli volthi più di me
en lu to’ cori mannu
ch’in dogni vena portha
lu sangu binidittu di Gesù.
Pòbari eri, fradareddu isculzu
ma prinzipi, curunna di la Geisgja,
e sempri i la to’ bida
fideri a ch’issi’Isposa
chi i lu mondu nisciunu vo’ più bè.
E in chistu mondu abà
fi nza li cristiani pari pari
s’ammazzani pa l’òru e li dinà
d 65 d
e t’hani ismintiggadu,
e tuttu è sangu lagrimi ruina.
Santu Franzischu, candu cara sori
ed è l’Avemaria,
e pregu, a me mi pari
chi i l’èba di la bazza
vi sia la luzi debba di lu zeru.
Li cantighi s’intèndini, li soni
di l’àgniri e di l’animi biadi,
e tutti li pizzoni
in giru in giru ti fàzzini fèstha…
Ma l’omu ch’hai amadu
non t’ha cumpresu ancora
e in te no vedi lu matessi Deju
chi zi vo’ tantu bè e zi pardona,
Santu Franzischu meju.
d 66 d
Cussí oggi dizìa
Cussí oggi dizìa:
- Tutti li cosi beddi
so miraguri di Deiu:
la luna cu lu sòri, l’isthelli di lu zéru, li fiori,
e li profumi suabi…È veru, ma di tutti li miraguri
l’amori è lu più beddu,
è lu matessi Deiu.Cussì oggi dizia
ischulthendi lu mé cori,
e l’incantu, lu miraguru,
Rusì, l’hai fattu tu.
d 67 d
Femmina masciu
Èddu cridia chi fussia buccaròtta
e li daghéssi fà lu ruffianu,
e invèci Rita ti l’à pòrthu manu
e in d’un mamèntu l’à fatt’a gigòtta.
Pa Cicciu è isthada pròpiu una cundanna
l’abé a mugliéri fèmmlna di fòzza,
lésthra trattèndi lu mazzu e la tròzza,
labadora di l’ara di Sant’Anna.
- È inùtiri - l’à dittu - nò mi trampi!
L’anòri è còsa méia e mi lu tèngu.
Vai, chi da sòbr’a mè tu nò vi campi.
E torrami a vinì cu li suldhadi!
S’althru nò sai fà, pòi fa lu mengu,
ma trabaglia, si nò sò basthunadi.
d 68 d
Z ia Càimina Ciprò
Èdda già éra una trappéra avvéru,
zia Càimina Ciprò, di via Frigaglia,
cu l’occi ammazungadi di maiaglia
e la carèna di lu disipéru.
Da mamma nò vuria nemmànc’un francu
Cand’èdda mi fazia la visthimènta;
cun d’un’impulla d’òzu éra cuntènta
e un buttigliòni di vinu bïancu.
Appàipa appàipa, cu li mani a trudda,
prima a dananzi e pòi, péggiu, a daréddu,
dizia ridèndi: - Chisthu piccinnéddu
cant’è lagnu, no pòrtha pròpiu nudda!
Èiu, chi l’arribia sòru a l’ischina,
zirchaba di vidé còsa purthaba,
e figgiura figgiura m’abbizaba
ch’éra ciatta cument’e una sisina.
Ciatta e più lònga assai d’un ischubiri,
di chiddi ch’àni un ròcciu d’aridòni,
e li vidia lu pòrru nïeddòni
sòbra la punta di lu muzzighiri.
Pròba prubèndi ni ficchia d’auzi,
e sèmpri si pugnìa candu infizzia,
d 69 d
e si s’arrinigaba, éiu ridìa
trupïèndimi fi nza li minuzi.
E immannittèndi pòi aggiu sabudu
chi candu li fuggisi la figliòra,
parchì timia la nòtti a isthà a la sòra,
s’éra amigada cun d’un sordhumudu
cun chidda crahasòrdha di l’Ipròni
ch’abia un chirrïòru d’aribari,
e candu éra imbriagu, foramàri,
purthaba in còipu zèntu e dui dimòni.
E sùbidu pa còsi di cioccò,
pa un pézzu di trunnéu, una tagliòra
la mazaba che sòrigu i l’agliòra…
Ahi, pòbara zia Càimina Ciprò!
d 70 d
Ramon Clavellet
(1879-ca. 1912)
Nacque a Sassari nel 1879 con il nome di
Antonio Ciuffo. Algherese di adozione, fu uno
dei personaggi più famosi della “Renaixencia”
algherese del primo Novecento. Fu membro e
animatore dell’Associazione Catalana di Sardegna
“La Palmavera” e partecipò al primo Congresso
Internazionale della lingua catalana, che si tenne
a Barcellona nel 1906, con una relazione dal titolo
Influències de l’Italià y diferents dialectes sards en
l’alguerès.
Nella città spagnola pubblicò nel 1908 la rivista
Sardenya catalana fulla patriotica dels catalans d’Italia
di cui tuttavia si conosce un unico numero.
Fu proprio a Barcellona che si persero le sue
tracce; si ignorano infatti luogo e data della sua
morte, che si ritiene avvenne intorno al 1912.
Imno algueres
(Forse scritto nel 1895, periodo della Renaixencia,
movimento catalanista d’indipendenza)
De la banda de ponènt
hi ha una terra llunya llunya;
es la nostra Catalunya
d 71 d
bella, forta i renaixènt;
En allà nostros germàns
redimits de la gran prova,
van cantant la cansò nova
que atravèssa monts i plans.
Es un crit atronador
per la catalana terra,
que mil animas ensèrra
en un llas de germanor.
Aquest crit es acribat
fi nsas a la nostra plàtja
catalans d’Alguer coràtge!
no olvidèm nostro passat.
En la sou glorios camì
Catalunya sempre avansa;
i per tot hont passa llansa
la llevor que ha de fiorir.
O germans no despèrèm
Catalunya està fent via.
Prest arribarà lo dia
en que tots renaixerèm.
d 72 d
Sebastiano Nieddu
(1879-1929)
Originario di Villanova Monteleone, dove nacque
nel 1879, ci ha lasciato una buona produzione
poetica.
Morì nel 1929.
Muzere mia est nïedda
che muru
Muzere mia est nïedda che muru
chi paret su dimónïu in cadena
ma cand’esso dae domo so siguru
de no mi la tocare manu anzena.
Tue chi tenes un’ermosa Elena
ti la podet tocare àtere puru:
de sa bellesa nd’apo pagu lùcuru
ca est suggeta a ti ponner pesu a cùcuru.
d 73 d
A s’amorada
Movinde s’est pro te ogni sirena
pro ti cantare sa lode, dïosa:
de virtude e delìtzïas piena,
no s’incontrat che tue àtera rosa.
Dae cantu ses bella e gratzïosa
su moro isolves dae sa cadena,
si t’ ’idera de àtere amorosa
dia sufrire in su mundu ogni pena.
Sa lode ti la do ca lu ses bella,
cun su visu chi jughes genïale
no s’acerat che tue àtera istella
de lugura a su regnu orïentale.
Ses dende lughe a s’època novella,
che tue no bi nd’at sìmile e tale.
d 74 d
Addainanti de s’antiga reggia
de Leonora de Arborea in
Monteleone Roccadoria
Tue ses cudda antiga palatzina
de inue viviat Leonora?
Dae cantu fus bella intro che fora
ses redüida a una moridina.
Dae su vile Giàcumu Dersora
ses avantzu de fogu e de ruina.
Regnat ancora un’altare divina
inue at Sant’Istevene dimora.
Monteleone, fus una tzitade
cantu sas mezus de su continente
rica de zeca, olias e arantzos.
Pro ’ìdere e tocare sos avantzos
da ogni parte e logu c’ ’enit zente
pro connoscher sa tua antighidade.
d 75 d
Un’annu so istadu
in Badde ’e Putos
Un’annu so istadu in Badde ’e Putos,
de la leare apo tentu s’azaldu.
A da chi pago a Salvadore Saldu
a coddu mi nde ato sos treutos.
Pesende chito e colchéndemi taldu
példid’apo sa vena e-i sos mutos.
Pòbera vida mia isconsolada,
chisco trigu in s’alzola e no bi nd’ada.
d 76 d
Raimondo Piras
(1905-1978)
Nacque a Villanova Monteleone nel 1905 ed è
considerato il massimo poeta improvvisatore di
tutta la Sardegna.
Autodidatta, debuttò nei palchi delle sagre a soli
19 anni, dimostrando fi n da subito un naturale
senso critico e una vocazione formidabile per la
composizione istantanea dei versi.
La sua produzione è vastissima.
Morì nel 1978 nel suo paese d’origine.
d 77 d
Moda cantada
dae su poeta Remundu Piras,
in Biddanoa Monteleone
s’undighi de lampadas 1945,
in onore de Santu Lenardu
Nenaldu, sur tres’annos chi ti prego
Pro sos dispersos de custa dimora.
Sun otto o noe chi mancan ancora
chi no sind’hat ischidu fi n’a oe:
sas mamas s’isperanzia han perdidu
e preghene a torrare oju no tancana
sun otto o noe chi ancora mancana
chi no sind’hat ischidu fi n’a oe
sun’ancora chi mancan otto o noe
chi fi n’a oe no sind’hat ischidu
sas mamas s’isperanzia han perdidu
no tancan oju a torrare preghende.
Cando partidos sunu “adiu” nende
totu a s’altare tou sun bennidos
“adiu” nende cando sun partidos
sun tot’ennidos a su tou altare:
ca tando isperian de torrare
t’hana leadu a protetore issoro.
Primu fiore
Cando mai, si tue asa unu coro?
su piantu ’e sas mamas lassas gai
si de sos presoneris ses su santu
d 78 d
si no a tie, a chie pregan tando?
Si tue asa unu coro, mai cando
su piantu ’e sas mamas lassas gai?
Si tue has unu coro, cando mai
lassas gai ’e sas mamas su piantu.
Si de sos presoneris ses su santu
si no ses tue, pregan tando a chie.
Mi chi chimb’annos no sun una die
pro chie isetat fizu sunu mannos
mi chi no sun una die chimb’annos,
sunu mannos pro chie fizu isetada.
Candu mai in su chelu no prenetada
custa oghe ’e miseria e de dolore?
SEGUNDA RETROGA
Nenaldu sun tres’annos chi ti prego
……………………………………..
t’han leadu a issoro protettore.
Segundu fiore
Ognunu’e custos cando fi minore
los hana battizzados e infustos
de abba santa in sa tua funtana
e cunsagrados a tie si sunu,
cando minore ’e custos fit ognunu
los hana battizzados e infustos
cando minore ognunu fi de custos
battizzados e infustos los hana
d 79 d
de s’abba santa in sa funtana
e a tie si sunu cunsegrados.
Nara si sunu isoltos o ligados
tue l’ischis si sun bios o moltos.
Nara si sunu ligados o isoltos
tue l’ischis si sun moltos o bios
e asciuta ogni copia ’e rios
de piantu maternu isconsoladu.
ULTIMA RETROGA
Nenaldu sun tres’annos chi ti prego
……………………………………..
t’han leadu a issoro protettore.
Ultimu fiore
Sa mama chi unu fizu hat allatadu
de lu torrar’a bier hat disizu:
s’oju orfanadu mai podet riere
ca de sa vida si segat sa trama.
Chi allatadu unu fizu hat sa mama
de lu torrar’a bier hat disizu
sa mama chi allatadu hat unu fizu
disizu hat de lu torrar’a biere
s’oju orfanadu mai podet riere
ca dee sa vida sa trama si segada.
Su coro umanu in su dolore annegada
cando suspirada e pregat invanu
In su dolore annegat coro umano
d 80 d
cando invanu pregat e suspirada
E dae sa Divina forza mirada
balsamu a li sanare sa piae
e mirat sa Divina forza dae
lughe e cunfortu in su terrinu iscuru.
Ambissione umana e coro duru
che los han giutos de sa terra issoro
ma no l’han issos chelfida sa gherra
ca a obbligu leados che los hana
coro duru e ambissione umana
che los han giutos da sa terr’issoro
ambissione umana e duru coro
che los han giutos da s’issoro terra
ma no l’han issos chelfida sa gherra
ca che los han a obbligu leados.
Zertu no los haian allevados
sas mamas pro restare in su desertu
no los haian alevados zertu
in su desertu a restare sas mamas. Nenaldu,
pruit’est chi no los giamas
de sos caros parentes a s’afetu?
Deo congruo e confido in s’isetu
e mentre prego a tie ispero e creo
ch’has’a ponner reparu a sos affannos.
Agiua custu populu diletu
ja chi s’issoro inlerprete so eo
pro ti poder festare a medas annos.
d 81 d
Moda in onore de Santu
Bastianu
In Narbonna antighissima cittade
Apartenente a s’Imperu Romanu
Es naschidu s’eroe Bastianu
Conta seighi seculos a oe
Chi Bastianu naschidu est s’eroe
Prode tribunu e Diocrezianu
Valoros’e fieru capitanu
Ca non tenia de morte timore
Pritte chi s’evangelicu amore
Lad’ in flussu in su coro e in su sinu
Adorare unu Deus immortale
Fulviu favoridu imperiale
Ada a s’imperadore sugeridu
Nendel’a morte lenta enis punidu
Cun pena forte barbara cruenta
Nendel’enis punidu a morte lenta
E lu consignad’a unu africanu
In faccia de arzeri capitanu
Nende de sambene bagna su tirrinu
Lu pigan de Adone a su giardinu
E lu ligana a unu piantone
A su giardinu lu pigana de Adone
A unu piantone che lu ligana
A su giardinu de Adone lu pigana
d 82 d
E brazzos a segus lu han ligadu
Chimb’arzieris già l’hana colpadu
Dae sa testa fi n’a sa peagna
In Narbonna antighissima cittade
Nende de sambene su terrinu bagna
In sa buiosa e oscura campagna
Immes’a sa tortura sambenosa
In sa campagna oscura e buiosa
Immes’a sambenosa sa tortura
In sa campagna buiosa e oscura
Est’istadu una notte interamente
Poi su sambene copiosamente
Li curriad’in terra: in mente tene
In Narbonna antighissima cittade
Nende bagna su terrinu e sambene
Sa cristiana e vertuosa Irene
Cun opera umana artificiosa
Irene sa cristiana virtuosa
Cun artificiosa opera umana
Irene sa virtuosa cristiana
L’ha dae su perigulu sottrattu
E Dionigi sa cura l’ha fattu
cale preide e duttore curende
In Narbonna antighissima cittade
Su terrinu de samben bagnas nende
d 83 d
Cand’est istadu sanu cuitende
Ses presentadu a Massiminianu
Cuitende cand’est istadu sanu
A Massiminianu ses presentadu
Cuitende cando sanu est istadu
L’ha nadu e tantos males ses culpevole
Su vile imperadore insazievole
L’hada a colpos de mazza fattu ochire
Depoi mortu pro lu sepellire
In sa cloacca manna che lu ettada
Sa gerarchia celeste l’accettada
Prit ha tantos martirios sunfridu
Ses distint’in sa zona e sos turmentos
De doppia corona si est cintu
Ca in zona e turmentos si est distintu
Si es cintu de doppia corona
Ca ses distintu de turmentos in zona
Cun sas teologales tre vertude
S’isperanzia fide e caridade
In Narbonna antighissima cittade
d 84 d
Pompeo Calvia
(1857-1919)
Nacque a Sassari nel 1857 e si guadagnò da vivere
insegnando disegno al Convitto Nazionale di
Sassari e facendo il copista all’archivio comunale.
Nella sua produzione letteraria figurano racconti,
poesie, anche dialettali, e critiche d’arte su vari
giornali e riviste. Morì a Sassari nel 1919.
Deu ti salvia, Maria
Deu ti salvia, Maria, piena d’affettu
piena di grazia e piena d’umisthai,
binidittu lu fruttu i lu to’ pettu
chissu latti purissimu chi dài.
Prega pa ca t’adora ingiunicciaddu;
e prega pa lu malu e l’innuzenti,
pa lu debbuli affl ittu e lu putenti
eddu pure infilizzi e tribuladdu.
Prega pa’ ca senza cummittì fura
piggia la fronti sott’a la tusthura,
mamma di caritai e mamma d’umisthai,
sajveddizi da dugna mala sosthi,
abani e sempri e i l’ora di la mosthi.
d 85 d
L’aliba secca
L’aliba secca in mezzu a la rugghitta
è assai più bona di la cunfittura
ha saori cument’e di viulitta
massimamenti s’è niedda e maddura.
Cand’era suldaddendi me’ fraddeddu
mi ni mandaba drent’a l’jpurtinu,
ed eju la magnaba a poggareddu
cun un pezzu di pani e senza vinu!
E mi paria d’hasseni i l’Eba Ciara
e di videni a Sassari luntanu,
e mamma i lu balconi acciara acciara
Chi m’ajpittaba già da lu manzanu:
pobara mamma, mamma bedda e cara,
morta senza tuccammi mancu manu.
d 86 d
Serenadda bizzarra
Eu cantu e tu licchitta
bocca di basgi e fiori,
i la muddina fitta
lassi lu cantadori.
Chi odori di frisgioli
n’esci da la to’ gianna!
Bedda! a chi no cunsoli
un cori chi no inganna!
La frisgioledda abani
getta, prenda adoradda,
da li to’ bianchi mani
dammila inzuccaradda.
In ciambu eju ti doggu
canti di passioni,
abbri la janna un poggu
e tanca lu balconi.
Eu no ti fozzu nienti
parchì ti vogliu be’,
solu tu basgi a me
eu a te si tu cunsenti.
Lu basgiu è che un lamentu
innant’a lu cantinu,
d 87 d
zi lu porta lu ventu
che fogli di giajminu.
Prenda istimadda e cori,
piobi e no vò fi nì...
Parchì lassi cussì
unu chi pà te mori?...
d 88 d
Li fuggaroni
Ciara è la luna sobbra li cariasgi.
Chi bedda fantasia di fuggaroni!
Ti pigli una pizzinna e ti la basgi,
a cumpari e a cummà di Sant’Antoni.
Vaggiani e vecci lu cori no istasgi.
Li vaggiani hani in cori li tizzoni
e li vecci hani in l’anima li brasgi.
A cumpari e a cummà di fuggaroni!
Li vaggianeddi istazini attizzendi:
n’isceddani la merula drummidda
a chisca luzi chi pari di dini.
Canta la meruledda brinchittendi:
sott’a l’ala i li cori è la fìridda,
attenti vaggianeddi i l’utturini.
d 89 d
Li candaleri
Li candaleri falani in Piazza,
cun li vetti di rasu trimulendi,
fattu fattu li borri cu la mazza
e lu sindaggu in mezzu saluddendi.
Tutti saludda senza distinzioni,
fi nza li bandereddi di lu vinu:
arruglia lu tamburu di cuntinu
e lu piffaru sona li canzoni.
Lu piffaru chi poni l’alligria
e accumpagna li setti candaleri
fi nza a la gianna di Santa Maria.
Inchiddà ni l’istrazzani li vetti
e zi l’entrani in gesgia più lizzeri
in mezzu a li vaggiani e a li cuglietti.
d 90 d
Li vecciareddi
Li vecciareddi accudini a lu soli
i li piddrissi di Santa Maria,
si posani e si contani li foli,
parchì lu soli poni l’alligria.
Eiu chi l’aggiu intesi li so’ foli
una solu cuntà vi ni vulia,
la fola di Martinu Buladori,
cussì ciamaddu pa la valintia.
“Giumpendi l’annu milli e settizentu
un marchesi vulisissi pusà
sobbr’a un’ischina comu e in un sufà.
Martinu tandu abisini a buggani
un pezzu di rasoggia e cun ausentu
dizisi: Posa inogghi, anima cani”.
d 91 d
Fonti bibliografiche
Antonio Scano, Poesie sarde per l’Ogliastra e
particolarmente per Ulassai, Tipografia Fadda,
Cagliari.
Raimondo Piras, Poesia sarda, a cura di Raimondo
Ruiu, Antonio Cuccu, San Vito.
Bartolomeo Serra, Tres meses de presone, Edizioni Il
Torchietto, Ozieri, 1992.
Giovanni Spano, Canzoni popolari di Sardegna, a
cura di Salvatore Tola, vol. I, Ilisso, Nuoro, 1999.
Giovanni Spano, Canzoni popolari di Sardegna, a
cura di Salvatore Tola, vol. II, Ilisso, Nuoro, 1999.
Giovanni Spano, Canzoni popolari di Sardegna, a
cura di Salvatore Tola, vol. III, Ilisso, Nuoro,
1999.
Salvator Ruju, Sassari véccia e nòba, a cura di
Caterina Ruju, Ilisso, Nuoro, 2001.
Salvatore Cambosu, Miele amaro, Ilisso, Nuoro,
2004.
Paolo Pillonca, Remundu Piras, abbas de terra,
Domus de Janas, Selargius, 2006.
www.poesias.it
d 93 d
Indice
Giovanni De Sa Rughe
Fattan sas duras pedras sentimentu
Gavino Luigi Salis
Filumena isfortunada
Sa cara tua, Elèna grassiosa
Non ti cherzo pius amare
Francesco Fais
Marchesi de sa nostra Baronia
Francesco Brandino
Mazzone so e isco mazzonare
Luigi Marongiu
Tantu tempus in s’arca in abba so
Bachisio Fara
Innanti mortu...
Postu bos apo in sa rughe
Bartolomeo Serra
Tres meses de presone
Salvator Ruju
Santu Franzischu di la funtana
Cussí oggi dizìa
Femmina masciu
Zia Càimina Ciprò
Ramon Clavellet
Imno algueres
Sebastiano Nieddu
Muzere mia est nïedda che muru
A s’amorada
d 94 d
5
5
11
11
13
17
19
19
23
23
27
27
31
31
37
43
43
63
64
67
68
69
71
71
73
73
74
Addainanti de s’antiga reggia de Leonora
de Arborea in Monteleone Roccadoria 75
Un’annu so istadu in Badde ’Putos
76
Raimondo Piras
77
Moda cantada
78
Moda in onore de Santu Bastianu
82
Pompeo Calvia
85
Deu ti salvia, Maria
85
L’aliba secca
86
Serenadda bizzarra
87
Li fuggaroni
89
Li candaleri
90
Li vecciareddi
91
d 95 d
Finito di stampare nel mese di Settembre 2008
per conto di:
EDITRICE ARCHIVIO FOTOGRAFICO SARDO
NUORO