Work - Susana Goulart Costa
Transcrição
Work - Susana Goulart Costa
1 O património cultural de um povo é uma das nossas maiores riquezas. Fonte inesgotável de saberes, preserva simultaneamente a existência de um passado e uma história, que guarda em si tantas outras estórias, representando assim uma escola de saberes únicos, mas transmissíveis. Quando criamos um núcleo museológico ou um museu é este propósito que procuramos cumprir. Queremos criar espaços que sejam verdadeiras “peças vivas do nosso quotidiano e que estabeleçam a ponte do presente com o passado”, constituindo verdadeiros veículos transmissores da identidade cultural e da memória coletiva às novas gerações atuais e vindouras. Com a abertura da Casa das Memórias, mostramos aquela que tem sido a estratégia de valorização e afirmação da diversidade cultural do concelho de Lagoa que procuramos preservar. Neste caso concreto procuramos preservar a memória coletiva do povo lagoense, bem como a memória do Convento dos Franciscanos, daqueles que nele habitaram, dos que agora dele fazem parte e dos que por aqui irão passar no futuro; procuramos sobretudo reviver a história deste convento, perpetuando-a junto de quem nos visita. Finalizámos, deste modo, com a instalação deste núcleo museológico a 3ª fase do projeto cultural que queremos implementar neste que é considerado o “ex-libris” da Lagoa e um dos melhores conventos da Região Autónoma dos Açores. Assim sendo, a 1ª fase consistiu na abertura do Convento dos Franciscanos ao público, que se realizou a 3 de Junho de 2011, a 2ª fase foi a instalação e abertura da Biblioteca Municipal 2 Tomaz Borba Vieira, a 5 de Outubro de 2011, a 3ª fase cumprimo-la com a abertura e inauguração da Casa das Memórias e a 4ª e última fase esperamos finalizar em breve, com a instalação do Museu do Presépio no 1ºpiso deste convento. São 4 fases que integram um projeto pioneiro que conciliará três importantes áreas para o desenvolvimento da cidade e do concelho de Lagoa: cultura, educação e turismo. Não tenho dúvidas que, depois de implementado este projeto, o Convento dos Franciscanos constituirá um importante pólo dinamizador que será referência regional e, quiçá, até mesmo nacional. O querer saber e conhecer, o querer preservar e o querer transmitir é a dialéctica que a Câmara Municipal de Lagoa procura incutir nos seus projetos culturais e é precisamente esta dialética que está aqui impressa na Casa das Memórias. The cultural heritage is one of the great richness of a People. It is a source of endless knowledge and, at the same time, it preserves the past and its history, filled with so many stories, representing a school of unique lore, even if transmissible. When a museum or a museum’s core is created, that is the purposed that we want to achieve. We want to create spaces that can work as «true living pieces of our daily life, establishing a connection among present and past». Such spaces are vehicles of transference of a cultural identity and of a collective memory to the present and future generations. More than preserving a past, the opening of the House of Memories clearly displays the strategy that has been followed on the appreciation and consolidation of the cultural diversity of the Municipality of Lagoa. We seek the preservation of the collective memory of the people of Lagoa and, particularly, the memory of the Franciscan convent, of those who inhabited there, of those who now occupy it and of those that will pass here in the future. We seek the revival of the history of this convent and a way of conveying it to the ones that visit us. Library «Tomaz Borba Vieira», on October 5th, 2011. The third step is also accomplished with the inauguration of this House of Memories. As for the last phase, the fourth, we aim to conclude it soon, with the assembly of the Crib Museum on the 1st floor of this convent. These four stages are part of a pioneer project that will unite three important areas for the development of the city of Lagoa and of the Municipality: Culture, Education and Tourism. I have no doubts that, after the full implementation of this project, the Franciscans’ Convent will be an important streamline and a reference in the archipelago and even in the country. The will to know and to acknowledge, the will to preserve and the will to transmit such knowledge is the dialectics that the Municipality of Lagoa wants to convey through its cultural projects; a dialectics also present in this House of Memories. Thus, with the installation of this museum’s core, the third phase of the cultural project that we want to implement is concluded. And it is concluded in this space, considered the ex-libris of Lagoa and one of the finest convents in the archipelago of the Azores. The first phase corresponded to the public opening of the Franciscans’ Convent on June 3rd, 2011. The second phase was the setup and opening of the Municipal João António Ferreira Ponte Presidente da Câmara Municipal de Lagoa Mayor of Lagoa 3 O Convento Capucho de to da ccri riaç ação ão o div ivin inaa da Nat a urrezza, e zon onaa cr cruc u ia uc iall no ccru ruza ru zaame zam me to ment dass ág da água uass liimp mpas as,, pa para ra aba bast s eccim i en ento to da cozinh ha, a lavab abos os e “n “nec neces essá sári rias as”” . O Cl Clau aust au s ro ssep st e arrav ep avaa a zo z na relliggio osa (Iggreeja j e sacr sa cris isti t a) d ti daa ár área e domés ésti és tica ti c ((co ca cozi co zinh nhaa e cela las) s. s) é um imóvel de carrác ácte terr reeli te ligi gios ioso, o, fun unda d do na dé da déca cadaa de de 1640 16 40 e rec econ onst stru ruído em m meaado doss do século XVIII. Des esta taca ca-se p pelaa su suaa faachad adaa de estilo lo “ba b rroco açórico”” o ou u “b “bar a ro oco aattlâ lânt n ico”, caaraacter e izado pe p las caant n arias proffus u amen nte trab tr abal ab alhadass com m a ro roch cha negra ra do basaalto que co cont ntra raast staa com co m as sup uper erfí fíci cies es ccai aiad adas a de br b an a co co. As celass eenc n on ontr trram m-see ai aind ndaa ho hoje je ind n ivid dua uali l zada dass pela l s convverrsadeiras dee pe co p dr d a, a com o resspe pect ctiv ct ivo o ni nich cho à frentee, seendo aiind ndaa poss ssíível con o ta t bi b liiza z r ce cerc rcca de 21 co c nv nver ersa er sade sa deir irras iras a naa áre r a resiide d ncciaal.l. A est stee co conj njun nj u to un o de frad ades es, s, h háá a acr c essceen nttar ar um m variaado com mpllex exo ma masc scul ulin ino, compost s o por crriiaado dos, s s, cozi z nheiro e out u ros se s rrvviç içai ais,, a par dos noviços. Dura Du rant ntee a ex exis istê tênc ncia ia de de qu q as asee 20 2000 an nos os,, aq aqui ui viv iveu e eu u a co um omuni nidade de fr frad des, ess co comp mpos mp osta os ta por por cer erca caa de de 20 frran anci ciisccan nos o . À seme m lh han nçaa de ou utr traas as est stru rutu ru tu uraas co conv nven entu tuai aiss masc masc ma s ul u in inas as e fem min i inas a , o Co as onv nven nto t de S. S to Ant ntón ó io i organ niz i asee com omo o um ma un u id dad de reeli ligi g os gi osaa e ec econ onóm on ómic icaa. A orientaaçã ç o do d edif ed dif ifício íccio io é esttud dad ada de d aacordo co com a ti tipo p logia do ter e reno n e as pote po tenc ncciali n lid dadees no q que resspe p ita a ob obte tenç en ão da ággua ua. En rrad Encerr ado o em m 18332, 2 na sseequ q ência dos decretos liberais, o Convven ento to foi o uti tili liza z do za d p par ara ra fin fins diversos até à actualidade de. A ém Al é do Patrim món nio o arrq qui uité téctónico, pouco restou do espó póliio conv n en ntu ual al.. Prrov o av avel elmente, alguns dos seuss ben ns foraam re r en nca c minh nhad a os ad o paarra as igrejas paroquiaiis do conc ncel elho ho da Lago goa. a. É o ccas a o da Igr g eja Matrriz iz,, in invvo vocada voc da a Saant n a Cruz, herdei eira r de al alggumas imagens qu quee ta talv lvez ez tenham m to pert pe r en e ciido à Ordem Ter erceir i a do o Conveent n o de d S. A Ant ntón ó io.. Olha h nd ndo o o ed edif iffíc ício io de fr fren e te paraa a fa fach chad ch ada, a eenc a, nccon ontr trram mos na alaa eesq na sque queerd rda a Caapela l da Orde d m Terc rcei eira ra, qu quee ho h je é a s de hon se nor o ífi ífica ca da Sa Santa Casa da Misericó órd r ia da Lagoa. Na IIgr grej gr ejja, sal alie ient nta-se se a imageem dee N Nª Sr Srªª da Con once ceiç ição ã no a ta al t rr mo m r, aco comp mpan anha haadaa pel e as ima mage gens ns d dee S. JJoa oaqu quim im e S.ta Ana. Naas ca S. cape pela lass la late t raais encon ontr tram am m-se -sse as a eesc scul ultu tura r s de S.to Ant ntón ónio oeaN Nªª Sr Srª do Car armo mo.. N pas Na assa sagem da Igrrej e a pa p ra o C Cla l us la u trro, o ateent ntee-se se n nos oss C nffes Co essi sion onário ios, s, esp sp paço o de eesc scoa o me ment nto o do doss pe peca cado doss do comeeti come t do os na na vid da cco omu m nitá nitá tári riia. No ccen en ntr tro o do Con Con onve vent nto nt o en nco cont n raa-s nt -see o Cl Clau aust sttro ro,, f nd fu ndam menta en ntaal n naa vvid idaa so id soci c al fraate ci tern rn nal al. Na N ori rige gem, m o m, Cllaau C ust s ro qua uadr dric dr icul ic ular ul ar pos ossu suía íaa u uma m fon ma onte te n no o ce cent ntro (act (a ctua ct ualm ua lmen lm ente ine n xisten nte te), ) esp spaç aço o lú lúdi d co di c e de cont n em empl p ação pl açção ã 4 O ob obje j ct c ivo da Cassa da das Memóriias a é resgaata t r a hi hist stór ória i d Con do onve vento e reco cord rdar a presença dos seus u hab us abit ittan ante t s. O te disc di scur sc urso é apresentado de form ma as asssumida dame ment ntee paraado nt oxa xal:l:l: rele re lemb le m ra mb r um passad a o afecto aos séc écul u os XVI VII, I XVI I, V II e X X, XI X mas transmitido o aos visitan nte tess nu numa m linguag agem e c nt co ntemporânea. Por o que a Meemó móri riaa nã n o é Passado, mas sim o que pensamos ser esse Passad ado o no P Pre rese s nt se nte. e. Estaa narrativa decorrre em três ês tempo pos di dist stin into tos: s: num m Passad a o qu ue é visu ual aliz izad ado o no P Pre rese sent ntee e qu quee fic ficar aráá pa p ra Memória futura. E de deco corr rree ai aind ndaa nu n m es espa paço ço esp spec e ífico: duas salas que rec ecor orda dam m cr cren ençaas, d dev evoç oçõe ões, s, p prá ráti tica c s, afectos, alegrias, do d rees e mi m sééri rias as. Afi as Afina nal,l,l ttud udo o o qu quee é Pa Patr trim mónio em m tod odas as as Ca C saas qu q e gu guar arda dam m Me M mó móri rias as. 5 6 The Capuchin Convent of S.to António in Lagoa is a religious building, built in the 1640’s and rebuilt in the mid-18th century. During this period, about 20 Franciscan friars lived here. Like many other male and female conventual’s structures, the Convent of Saint Anthony is organized as a religious and economic unity. The building orientation of the Convent takes into account the topography of the soil and its potential regarding the obtaining of water. Looking at the building’s facade, mainly to its left wing, we find the Chapel of the Third Order, which today is the honorific head office of Lagoa’s Charity Holy House. In the Church, we highlight the image of Our Lady of Conception in the altar, flanked by the images of Saint Joaquim and Saint Ana. In the side chapels are the sculptures of St. António and of Our Lady of Carmo. Heading from the church to the cloister, pay attention to the confessionals, a place dedicated to the disposal of sins committed in community life. In the centre of the Convent, we find the cloister, centre of brotherly social life. Originally, the quadricular cloister had a fountain in the centre (currently nonexistent), that use to work as a playful space and also as a place dedicated to the contemplation of the divine creation of nature. Besides, it also was crucial area at the intersection of clean water to supply the kitchen and toilets. The cloister zone separates the religious area (church and sacristy) from the domestic section (kitchen and cells). The cells are today still individualized by conversational made of stone, with its niche ahead. We can count 21 conversational stones at the residential area. This means that to a certain number of monks we have to sum a diverse male complex, composed of servants, cook and other servants, all together with the novices. Closed in 1832, by a Liberal decree, the Convent served several purposes until the present. Besides the architectural heritage, little was left. Probably, some of the goods were forwarded to the parish churches, like mother Church of S. Cruz, heiress of some sculptures that may have belonged to the Third Order of the Convent of S. Antonio. The purpose of the House of Memories is to rescue the history and story of the Convent and to recall the presence of its inhabitants. The museum’s speech is intentionally paradoxical: it reminds a past located on the 17th, 18th and 19th centuries, but it is conveyed under a contemporary language. That happens because Memories are not the Past, but how one perceives that Past in the Present. Such narrative takes place in three distinct periods: on a Past viewed through the Present and that will last as a Future Memory. And it also takes place in a specific place: two rooms that recall the beliefs, devotions, practices, affections, joys, pains and misery. To sum up, everything that is seen as Patrimony in every House that held Memories. 7 Na Primeira Sala, o visitante pode apreciar a Memória de Longa Duração: a forma como o Convento de S.to António evoluiu desde a sua fundação até à actualidade e os principais vectores de orientação deste Convento. Aqui, a narrativa é liderada por S. Francisco de Assis, fundador da Ordem franciscana, memorizado pelo Tau e pelo hábito castanho. On the First Room, the visitor can appreciate the Long Term Memory: the way the Convent of S.to António evolved since its foundation until the present and its main guidance lines. Here, the narrative is led by St. Francis founder of the Franciscan order, memorized by the Tau and the Brown habit. 8 O Tau é a mais antiga figuração em forma de cruz, correspondendo à última letra do alfabeto hebraico e à décima nona do alfabeto grego, similar ao “T” na língua portuguesa. De forma simbólica, o Tau é a convergência de dois opostos: verticalidade e horizontalidade; céu e terra; bem e mal; divino e humano… A partir de 1215, S. Francisco de Assis assumiu o Tau como símbolo da sua própria vida e sensibilidade religiosa, repleta de confronto entre a Vontade dos Homens e a Vontade Divina. The Tau is the eldest known figuration that has a cross shape, corresponding to the last letter of the Hebrew alphabet and to the nineteenth of the Greek alphabet; it is similar to the «T» in the Portuguese language. Symbolically, the Tau is the convergence of two opposites: verticality and horizontality; heaven and earth; good and evil; human and divine… From 1215 onwards, St. Francis of Assissi took the Tau as the symbol of his own life and religious sensitivity; a life of confrontation between the will of Men and the will of God. Tau Sofia de Medeiros | 2013 | ferro, 53 x 40 x 10 cm 9 A tradição do enterramento em espaço sagrado arreigou-se profundamente na Europa cristã e os Açores foram, naturalmente, herdeiros desta prática funerária. Nesta vertente, tal como os demais edifícios religiosos, os Conventos tinham uma dupla utilidade: apaziguavam as almas dos fiéis ao longo da vida e salvaguardavam os seus corpos, enterrando todos os que desejavam continuar a receber o beneplácito de Francisco de Assis após a morte, como ilustra a representação do hábito castanho que protege a Urna. As covas funerárias do Convento de S. António encontravam-se no interior da Igreja e do próprio Convento. Identificaram-se alguns lagoenses que pediram para serem enterrados neste Convento, mas desconhecemos a localização exacta dos seus restos mortais. A sua Memória fica registada nesta Urna, individualizandose os seus nomes, sexo e condição social, de acordo com os parâmetros da Sociedade da época. The tradition of burial in sacred space was strong in Christian Europe and the Azores were, of course, heirs of this funerary practice. Like other religious buildings, Convents had a double utility by protecting the souls and the bodies of the faithful The burial pits of the convent of S. Antonio were inside the Church and the convent. In this Coffin we see some of the names buried in it. 10 Inseridos na Ordem Religiosa seguidora da Regra Franciscana, os Frades lagoenses eram obrigados ao cumprimento de três votos solenes, simbolicamente espelhados nos nós que amarram os cordões dos hábitos franciscanos. Integrated at the Religious Order follower of the Franciscan Rule, Lagoa’s monks were required to obey to three solemn vows, symbolically reflected at the nodes tying the laces of the Franciscan habits. Variações sobre o Hábito Franciscano Thoughts about Franciscan Habit Gilberto Silva | 2013 | fibra de vidro em tecido 190 x 100 cm 11 O Voto da Pobreza respeita o espírito mendicante de S. Francisco de Assis, garantindo-se a sobrevivência através do trabalho pessoal e na aceitação de esmolas e doações. A valorização dos bens espirituais em detrimento dos bens temporais espelha-se na simplicidade das vestes e do calçado. Todavia, vivendo na transição do século XII para o século XIII, Francisco de Assis assistiu ao fortalecimento da Civilização Material. Em torno do Trono Celeste, esta Civilização observou o enriquecimento de tronos políticos, económicos, sociais e culturais, cuja Memória alcança os nossos dias. O Voto da Castidade segue o paradigma da vida de Jesus. Por isso, a Castidade não é enquadrada apenas na linguagem corporal, mas igualmente no discurso moral e na ética do bem cristão. Nesta versão contemporânea, Vénus, deusa do Amor e da Beleza, não perdeu os braços, utilizando-os antes na proteção dos seus tesouros físicos e morais castamente guardados com um cinto cuja chave está perdida. É Virgem esta Vénus, ingénua no corpo e na mente, com o seu vestido de noiva branco. Resguarda-se do olhar da Luxúria que está sentada no seu cadeirão vermelho-sangue, cuja Memória alcança os nossos dias. The Vow of Poverty respects the mendicant spirit of Saint Francis of Assisi, ensuring the survival through personal work and acceptance of alms and donations. The appreciation of spiritual over temporal goods is reflected at the simplicity of the monk’s garments and footwear. However, living in the transition from the twelfth century to the thirteenth century, St. Francis saw the strengthening of Material Civilization. Around the celestial throne, this civilization observed the enrichment of political, economic, social and cultural thrones, whose memory reaches our days. The Vow of Chastity follows the paradigm of Jesus’s life. That’s why chastity can’t be framed only in body language, but also in moral speech and in the ethics of the good Christian. In this contemporary version, Venus, goddess of love and beauty, has not lost his arms, but uses them to protect its physical and moral treasures, chastely kept with a belt which key is lost. This Venus is virgin, naive in body and mind, dressed with her white wedding gown. She protects itself from the look of lust, which is sitting in its blood-red armchair, whose memory reaches our days. O Voto da Obediência espelha a submissão da Criatura perante o Criador. Numa Civilização dominada pelos “maiores”, é volumosa a menoridade. Na última escala da menoridade residem os inferiores, onde habitam muitos de nós, vestidos de batas (recordando a componente educativa dos Franciscanos) pretensamente homogéneas e só diferenciadas por nomes, obrigados a votos diários de obediência. À nossa frente, a ameaça do castigo físico e da humilhação psicológica, ajoelhados perante a omnipotência da Sociedade contemporânea que não admite desobediência nem desobedientes, pois a Punição é uma Memória que alcança os nossos dias. The Vow of Obedience reflects the submission of the creature before the Creator. The monastic obedience is essential for the functioning of life in a religious community, but more important to ensure the charity and divine forgiveness in this and other worlds. In a civilization dominated by “the big ones”, the minority is huge. In the last range of minority live the minors, where live in many of us, dressing smock supposedly homogeneous and differentiated only by names, forced to daily votes of obedience, which reinforces the educational component of the Franciscans. Ahead of us, the threat of physical punishment and psychological humiliation kneels before the omnipotence of contemporary society, that does not accept disobedience or disobedient, for the punishment is a memory that reaches our days. 12 Pobreza vs riqueza Castidade vs luxúria Obediência vs castigo Poverty vs richness Chastity vs lust Obedience vs punishment Sofia de Medeiros | 2013 Sofia de Medeiros | 2013 Sofia de Medeiros | 2013 Juta com desenho bordado, 100 x 280 cm Tecido com Vénus bordada Batas infantis Cadeira de madeira pintada de dourado Cadeira de madeira estofada a renda Cadeira de madeira com ferro c/ aplicações de brilhantes adamascada, borlas e franjas 97 x 50 x 76 cm 97 x 50 x 76 cm 97 x 50 x 76 cm 13 14 Depois da década de 1830, a Igreja ficou sob a posse da Ordem Terceira franciscana e o espaço conventual foi sendo descaracterizado ao longo do tempo, primeiramente pela instalação de serviços municipais e financeiros, a partir da década de 1870. After the 1830’s, the church was under the possession of the Franciscan c Third Order and the convent lost itss main features along the years, due, firstly, to the he dislocation d islocation off the municipal services to its interior, in the 1870’s. s. No século XX, o antigo convento albergou Escolas primárias e o seu refeitório transformou-se em Tribunal do Julgado Municipal da Lagoa. No decurso da Primeira Guerra Mundial, o Convento serviu de quartel militar litar e, a partir de 1960, a antiga área conventuall continuou a ser usada para fins diversos: acolheu Escolas; um Centro de Educação Familiar; a Polícia; o Agrupamento de Escuteiros 1290; 290; o Grupo de Jovens “Associação de Santa Cruz”, servindo igualmente de arrecadação à Câmaraa Municipal. Mais recentemente, tornou-se sede honorífica ífica da Santa Casa da Misericórdia de Lagoa e espaço ço logístico da Junta de Freguesia de Santa Cruz de Lagoa, oa, particularmente para apoio às festas em honra de Santo nto António, que ainda hoje decorrem no concelho dee Lagoa, durante o mês de Junho. On the 20th century, the old convent housed the th h elementaryy sschools cho and its dining ng hall was turned into the Municipal Courthouse ou se of Lagoa. During World War I, the Convent was used as military quarters qu and, from 1960 onwards, it continued o u its various v utilizations: for schools; choo ass a Centre ntre of Familiar F Education; for the Police P lic headquarters; headquarter t for Scouts organization; for a Youngsters ters association; ass and even as a storage place for the municip municipality. Recently, it became the honorific head ad office of the House of Charity of Lagoa and a space used b by the parish of Santa Cruz for the celebrations ebrations hon honouring the Holy Spirit, that still occur in n Lagoa during dur the month m of June. Finalmente, a 5 de Outubro de 2011, o Convento de S.to António reforçou uma das funcionalidades primordiais: a ligação à arte, ao ensino e à cultura, tornando-se anfitrião da Biblioteca Municipal o Professor, Pintor e Escritor Tomaz Borba Vieira, figura incontornável da cultura contemporânea, desde há muito ligado ao concelho de Lagoa. Finally, on October 5th, 2011, the Convent nt of S.to António reinforced one of its prime functionalities: io its connection to the Arts, to the Education and n Culture, housing the Municipal Library and taking as its host the well-known professor, painter and writer Tomaz Borba Vieira. 15 Na Segunda Sala, o visitante é convidado a apreciar a Memória de curta duração, onde se salientam os actos do quotidiano conventual. On the Second Room, the visitor is invited to appreciate the Short-Term Memory, related to the daily acts of the convent. Ensinar Os Frades lagoenses ensinavam Português, Latim, Filosofia, Retórica, Teologia , Música e Canto-chão. As aulas decorriam de manhã e de tarde e os estudantes tinham uma refeição diária que decorria no Refeitório conventual. Cada estudante pagava ao Convento meio moio de trigo, um quarteiro de trigo e um carro de lenha por ano. Teach The friars taught Portuguese, Latin, Philosophy, Rhetoric, Theology and Music. The students had a daily meal and paid to the convent means a quarter of wheat, and a car of firewood per year. Frades | Friars Concepção Plástica: Duarte Metello de Nápoles Execução: Firma Mestre Jaime da Ponte 2013 | Dimensões: 1,83 16 16 Trabalhar A ligação ao sector primário era fundamental para garantir a sobrevivência da Comunidade religiosa. À volta da Igreja e do Convento localizava-se a zona produtiva, fortalecida pelo abastecimento de lenha, carregada em carros de bois que entravam no espaço conventual em portão próprio; e de água doce, que tinha no poço localizado no centro do Claustro a sua área crucial, hoje em dia já desmantelado. Work The connection to the primary sector was key to ensuring the survival of religious community. Around the Church and the Convent was located the productive zone, strengthened by the supply of firewood and water, with a well located in the Centre of the cloister, nowadays already dismantled. Orar Pray No quotidiano dominado pela horas canónicas, a oração ocupava uma parte importante do dia, que terminava com o pôr do sol. Cânticos, rezas e orações tinham o único propósito de louvar a Deus, as suas criaturas vivas e aquelas que já não usufruíam de vida terrena. Prayer in daily life dominated by the canonical hours, starting with the sunrise and ended with the sunset prayer. 1 17 18 Pouco se sabe sobre a alimentação em conventos masculinos nos Açores. O calendário litúrgico seria precioso para definir os alimentos a consumir, nomeadamente distinguindo as refeições dos dias de guarda das ingeridas no quotidiano. Sem dúvida, pão, azeite, vinho, frutos da época, legumes e hortaliças eram complementados com carne e pescado, com que frequentemente este Convento era nutrido. Desconhecemos se, à semelhança dos mosteiros femininos, a doçaria seria produzida ou consumida com frequência. O que sabemos de certeza é que as necessidades alimentares eram os elementos que fortemente determinavam a organização espacial do Convento, dividida em quatro áreas específicas: - a zona de abastecimento, caracterizada pelas hortas e demais criação agrícola e animal, para obtenção de frutos, hortaliças, galinhas, porcos, etc. Parte desta área corresponde ao actual Jardim, inaugurado pela Câmara Municipal da Lagoa em 1897; - a área de transformação, centrada na área da cozinha, realçada pelas amplas chaminés ainda hoje visíveis neste Convento; Little is known on the food habits of the male Convents in the Azores. The religious calendar was a fundamental tool to define the substances that could be consumed, distinguishing ordinary days from holy days. What we know for sure is that the nutritional needs were a fundamental issue that even determined the space organization of the convent, a place divided into four specific areas: - the supply area, that included the herbal gardens, the fruit trees and the animals. Nowadays the area corresponds to the garden, founded in 1897; - the transformation area corresponded to the kitchen and was enhanced by large chimneys that can still be observed nowadays; - the storage area, a pantry, was complemented by the area where the House of Memories is today: the ancient wine cellar; - the areas of consumption, supported by two energetic fundamental sources: water, for domestic consumption and cleanups; and the wood, to the kitchen and heating of the Conventual cells. - a zona de armazenamento de víveres, a dispensa, de se localiza hoje a Casa complementada pela área onde ntiga adega conventua das Memórias, antiga conventual;; consumo, suportadas por d duas as fo fontes - as áreass de consumo, érgicas fundamentais:: a água, para limpezas lim e enérgicas con umo mo dom doméstico; o; e a lenha, nha, para a ccozinha ozinha e consumo aaquecim ecimento das as celas ce conventuais. aquecimento 19 1 Para os que viviam fora dos muros do Convento, a vida religiosa provocava sempre alguma admiração e suspeição. Era um espaço respeitado, repleto de mistérios, dando azo a estórias e histórias, muitas das quais somos herdeiros. Uma das Memórias que chegou até aos nossos dias é a utilização de um velho túnel do Convento de S.to António, através do qual os frades fugiriam de ataques ou procurariam dar guarida a gente perseguida por motivos diversos. Suspeita-se que este túnel, que passa pela antiga adega, dará acesso à costa marítima lagoense, mas no presente não é possível efectuar o percurso. Fica apenas a Memória da sua existência. 20 For those living outside the Convent walls, religious life was a cause for admiration and suspicion. The Convent was a respected place, filled with mysteries and a source of stories, many of which lasted until today. One of the Memories that travelled through times was the one connected to the usage of a tunnel that existed in the Convent of S.to António, through which the friars escaped from attacks or housed persecuted citizens. It is believed that this tunnel that goes through the old wine cellar gives access to the sea shore, but it is impossible to follow its path today. What remains is the Memory of its existence. 21 oa Lag e d al icip TÃO GES ra Mun a nte Câm a Po r i e O rr IVA EÇà o Fe DIR Antóni CUT eida E X E lm João ÇÃO artins A A N RDE ria M COO ica Ma n Veró CA TÍFI N E CI 22 22 IPA EQU ta o naçã lart Cos e d r Coo a Gou a n ca ntífi ma Silv Susa e i c ção Tel bora anco e a l o C r iel F Dan s pole á a s N A u NIC o de s So TÉC eiro Metell d A e P I sM ina EQU Jesu rques P e d Ma co inda Luc te Nuno ia Bran e r r ral te Dua sa Cor Ama Alfine s o e i r n á ra Va Janu a Morei ão o ç t a r r be bo eir Cola ardo Ro es Teix d n ur a Leo rrei de L o a i C r ira Ma Pere e a r fi d a gr an Foto el Alex u Mig 23 2 3