Machakhela EMP_GEO New
Transcrição
Machakhela EMP_GEO New
Rural Energy Program energetikis ganviTareba soflad xelSekruleba NO. 114-A-00-05-00106-00 maWaxelas hidroeleqtrosadguris reabilitaciis garemosdacviTi monitoringis gegma garemosdacviTi garemosdacviTi monitoringis gegma maWaxelas mcire hidroeleqtrosadguris reabilitaciis reabilitaciis proeqti momzadebulia visTvis: momzadebulia vis mier: aSS saerTaSoriso ganviTarebis saagento /kavkasia saqarTvelo, Tbilisi, 0105, aTonelis 25 energetikis ganviTareba soflad saqarTvelo, Tbilisi, 0105, Zmebi kakabaZeebis 26 tel: +995 32 50 63 43 faqsi: +995 32 93 53 52 sarCevi 1. Sesavali ...............................................................................................................................6 2. garemos marTvis gegmebi teritoriuli maxasiaTeblebis mixedviT..................9 2. zegavlenis Semcirebis gegma........................................................................................22 3. monitoringis gegma ........................................................................................................31 danarTi a. maWaxelas proeqtis teritoriis ekologiuri Seswavla ..................34 danarTi b. fizikuri da socio-ekonomikuri garemo ................................................41 danarTi g. maWaxelas mcire hesis mimdebare teritoriis geologiuri Sefaseba ....................................................................................................................................45 1. Sesavali aSS-s saerTaSoriso ganviTarebis saagentos mier dafinansebuli proeqti “energetikis ganviTareba soflad” (warsulSi cnobili rogorc “energetikisa da garemos dacvis ganviTareba soflad” anu REED) saqarTveloSi miznad isaxavs qveynis farglebSi arsebuli SesaZleblobebis gazrdas mcire hesebis resursebis gamoyenebiT da qveynis regionebSi arsebuli energoefeqturobis potencialis realizacias. proeqtis “energetikis ganviTareba soflad” mTavari miznebia 1) energomaragis gazrda soflebSi (rogorc sistemasTan mierTebuli ise sxvagan) 2) adgilobrivi energogeneraciis gaumjobesebuli marTva; 3) qveynis farglebSi arsebuli SesaZleblobebis gazrda, raTa moxdes ganaxlebadi energiis ganviTareba da gamoyeneba regionaluri macxovreblebis mier da 4) gazrdili SesaZleblobebi, raTa ufro efeqturad moxdes adgilobrivi energoresursebis bazais gamoyeneba da dacva. proeqti “energetikis ganviTareba soflad” gegmavs rigi sacdeli proeqtebis danergvas iseT sferoebSi, rogoricaa mcire, mini da mikro hidroenergetikuli instalaciebi, bunebrivi gazis ganawilebis qselis gafarToeba, ganaxlebadi energosistemebi (mcire, mini da mikro hidromowyobilobebis garda) da bunebrivi resursebis marTvis programebi. aSS-s federaluri mTavrobis “saerTaSoriso ganviTarebis saagentos” mier dafinansebuli proeqtis “energetikis ganviTareba soflad” RonisZiebebi eqvemdebareba aSS-s garemos dacvis kanonebs da regulaciebs (“aSS-s saerTaSoriso ganviTarebis saagentos” garemoze zegavlenis Seswavlis procedurebs). am procedurebis mizania 1970 wels miRebuli “nacionaluri garemos politikis aqtis” moTxovnebis danergva. federaluri regulaciebis kodeqsis 22-e Tavis 216-e nawili (anu 22CFR 216) exeba “saerTaSoriso ganviTarebis saagentos” programebs, proeqtebs, RonisZiebebs da radikalur cvlilebebs. 22 CFR 216 Sesabamisad, proeqtis “energetikis ganviTareba soflad” garemosdacvis jgufma 2006 wlis martSi daasrula “programuli garemosdacviTi Sefaseba” proeqtis “energetikis ganviTareba soflad”. (“aSS-s saerTaSoriso ganviTarebis saagentom” daamtkica “programuli garemosdacviTi Sefaseba”, misi realizaciis mizniT. “programuli garemosdacviTi Sefaseba” moicavda (a) garemos Semowmebis kriteriumis gansazRvra im proeqtTa jgufisaTvis, romlebic msgavsni arian zegavlenis zomiT, diapazoniT da masStabiT da (b) yoveli tipis proeqtisaTvis msgavsi zegavlenis Semcirebis zomebis daxasiaTeba da aRiarebuli zegavlenis Semsubuqeba. proeqtebi (mag, saSualo da did hesebis proeqtebi, nacionalur parkebSi arsebuli proeqtebi an iseTi proeqtebi, romlebmac wamoWra sakiTxebi datboril teritoriaze mcxovreb an mgrZnobiare binadarTa garemos calke SeswavlasTan dakavSirebiT), romelTac saerTo maxasiaTeblebi ar hqondaT, ar Sesula “programul garemosdacviTi SefasebaSi”. “programulma garemosdacviTma Sefasebam” Seiswavla oTxi tipis proeqti, romelTa investirebac aris dagegmili proeqtis “energetikis ganviTareba soflad” farglebSi. maTSi Sevida proeqtebis Semdegi kategoriebi: • • • • mciremaStabiani hesebi; mosaxleobisTvis bunebrivi gazis gamanawilebeli sistemebi ganaxlebadi energia/energoefeqturobis proeqtebi da bunebrivi resursebis marTvis proeqtebi. PA-s garemos monacemTa Semswavlelma gundma etapebad dahyo “programulma garemosdacviTma Sefasebam”. proeqtis “energetikis ganviTareba soflad” monacemTa Sesaxeb angariSis (danarTi E) momzadebis dros gansazRvruli sakiTxebi Seswavlil iqna PEA-s mravlismomcveli gundis mier literaturis mimoxilvis, mewileebTan interviuebis, adgilis araerTxel monaxulebis da garemos daTvalierebiTi analizis gziT “garemos programul SeswavlaSi” mocemuli ekologiuri aspeqtebi Seicaven Semdeg sakiTxebs: • geologia da niadagebi • wylis resursebi • biologiuri resursebi • socioekonomika (sazogadoebis janmrTelobis CaTvliT) • kulturuli resursebi “programulma garemosdacviTma Sefasebam”, agreTve, gaamartiva garemos marTvis gegmebis (maT Soris, zegavlenis Semcirebis da monitoringis gegmebi) momzadebis procesi, mosalodneli, ufro grZelvadiani RonisZiebebisaTvis, romelic unda Catardes proeqtis “energetikis ganviTareba soflad” farglebSi. mTeli proeqtisaTvis “energetikis ganviTareba soflad” “programuli garemosdacviTi Sefasebis” dasrulebis gamo, saWiro gaxda garemos mniSvnelovnebis xarisxis kriteriumis gansazRvra garemos marTvis TiToeuli gegmisaTvis. “programuli garemosdacviTi Sefasebis” dros SemuSavda erTiani mniSvnelovnebis kriteriumi, romelic moergo garemos marTvis individualur gegmebs garemoze zegavlenis donis mixedviT. garemos marTvis gegma TiToeuli proeqtisaTvis emyareba TiToeuli proeqtis adgilze Catarebuli konkretuli garemos daTvalierebas. daTvalierebis proeqti gamiznuli iyo garemoze zegavlenis dasaxasiaTeblad yoveli proeqtis magaliTze, mis danergvasTan dakavSirebuli mSeneblobis an saeqsploatacio fazes dawyebis Sesabamisad. zegavlenis Semcirebis variantebi dakavSirebulia “programuli garemosdacviTi Sefasebis” mocemul rekomendaciebTan gavlenis Semcirebis SesaZleblobebis Sesaxeb. “garemos marTvis gegmebi” Sedgeba zegavlenis Semcirebis, monitoringis da instituciuri zomebisagan, romlebic unda gatardes danergvis da eqsploataciis dros raTa garemos da socialuri zegavlena Tavidan iqnas acilebuli, Caenacvlos an Semcirdes misaReb donemde. Aseve dagegmilia is qmedebebi, rac aris saWiro mocemuli zomebis misaRebad. “garemos marTvis gegmebi” gansazRvravs praqtikul da efeqtur RonisZiebebs, romlebmac SeiZleba Seamciros misaReb donemde potenciurad mniSvnelovani zegavlena garemoze. konretulad “garemos marTvis gegmebi” Seicavs Semdegs: (a) garemoze zegavlenis yvela mosalodneli faqti (adgilobrivi mosaxleobis da iZulebiTi gadasaxlebis CaTvliT); (b) zegavlenis Semcirebis TiToeuli RonisZiebis (teqnikuri detalebis CaTvliT) detalebi, maT Soris, im zegavlenis kategoria, romelTanac es RonisZieba aris dakavSirebuli da pirobebi, romelTa drosac iqneba saWiro (mag, mudmivad Tu mxolod incidentebis dros), gegmebTan, aparaturis aRwerasTan, saeqsploatacio procedurebTan erTad, rogorc wesia (g) garemoze am RonisZiebebis Sedegad mosalodneli nebismieri zegavlenis Sefaseba da (d) kavSiri zegavlenis sxva romelime gegmebTan (mag, iZulebiTi gadasaxleba, adgilobrivi mosaxleobis an kulturuli memkvidreoba), romlebic saWiroa proeqtisaTvis. “garemos marTvis gegmebis” monitoringis nawili warmogvidgens Semdeg informacias: (a) monitoringis RonisZiebebis specifiuri aRwera da teqnikuri detalebi maT Soris: gasazomi parametrebi, gamosayenebeli meTodebi, samagaliTo adgilebi, gazomvebis sixSire, gansazRvris limitebi (sadac saWiroa), saniSne adgilebi gamosasworebeli RonisZiebebis saWiroebis miTiTebiT da (b) monitoringis da informirebis procedurebi, raTa adreulad ganisazRvros pirobebi, romlebic saWiroebs konkretuli zegavlenis Sesamcirebeli RonisZiebis Catarebas. gadawyda, rom sakanonmdeblo da maregulirebeli CarCoebi yvela proeqtisaTvis identuria da ukve iyo ganxiluli proeqtisaTvis “energetikis ganviTareba soflad” Catarebul “programul garemosdacviT SefasebaSi”. zusti statistikis mopoveba saqarTvelos romelime kuTxis bunebrivi resursebis, ekologiuri janmrTelobis da dasaqmebis Sesaxeb Zalian rTulia. Garda amisa, adgilobriv saavadmyofoebs da sxva dawesebulebebs ar gaaCniaT janmrTelobis amsaxveli Canawerebi da survili ara aqvT ganixilon an gaacnobieron janmrTelobis problemebi. amis gamo, SeuZlebeli gaxda sazogadoebriv janmrTelobasTan dakavSirebuli (maT Soris garemosTan an saqmianobasTan dakavSirebuli janmrTelobis statistika) raime monacemis Seswavla proeqtis teriroriaze macxovreblebis Sesaxeb. 2. garemos marTvis gegmebi teritoriuli maxasiaTeblebis mixedviT qvemoT warmodgenilia garemos marTvis gegmebi yoveli pirvel wels dagegmili proeqtisaTvis. rogorc ukve aRiniSna, maWaxelas mcire hesi Seswavlil iqna da Sevida “programuli garemosdacviT Sefasebis” 2006 wlis martSi momzadebul angariSSi. garemoze zegavlenis specifiuri kategoriebi da rekomendaciebi maTi SemcirebisaTvis ganisazRvra proeqtis “energetikis ganviTareba soflad” garemosdacviTi jgufis mier proeqtis adgilis meore vizitis dros 2006 wlis dekemberSi. zegavlenis Semarbilebeli RonisZiebebi Seesabameba “programul garemosdacviT SefasebaSi” xazgasmul zogad rekomendaciebs. maWaxelas mcire hesi mdebareobs mdinare maWaxelas marcxena sanapiroze sofel qedqedSi, aWaris regioni, dasavleT saqarTvelo. Fruka ruka 1. maWaxelas mcire hesis mdebareoba dasavleT saqarTveloSi Machakhela SHP sawarmo aSenda 1956 wels da eleqtroenergias awvdida qedis dasaxlebas da mimdebare soflebs. kerZo kompania Sps bakuri warmoadgens maWaxelas hesis mflobels da aseve proeqtis ganmaxorcielebels. amJamad sawarmo gamoimuSavebs daaxl. 700 kv eleqtroenergias, Tumca, sareabilitacio samuSaoebis dasrulebis Semdgom, misi gamomuSaveba iqneba 1,480kv. 2 suraTze naCvenebia sawarmos sqema. suraTi 2. LmaWaxelas LmaWaxelas mcire hesis sqema saTavee nageboba saTav hesis Senoba arxi proeqtis “energetikis ganviTareba soflad” inJinerTa jgufi ewvia obieqts da Semdegnairad Seafasa hidroenergetikuli infrastruqturis mdgomareoba: • dabali simaRlis gamanawilebeli wyalgamSvebi jebiri 50 metria sigrZeSi. • saleqari da narCenebis avzi (15 metri X 57.5 metrze) mdebareoben mdinaris marcxena sanapiroze. Semwovi aRWurvilia dinebis maregulirebeli da wyalgamSvebi farebiT. wyali saleqaridan miedineba Ria marTkuTxa formis betonis arxSi da grZeldeba avankameramde. arxi aRWurvilia sami sagangebo wyalgamSvebiT. • wyali avankameridan miedineba 53.5 metri sigrZis da 1.300 metr diametris sadawneo milsadenSi, romliTac wyali miewodeba eleqtrosadgurSi mdebare horizontalurad damontaJebuli hidroagregatebisaken; - gamoyenebuli wyali sadinari arxiT ukan brundeba md. maWaxelaSi. • proeqtis dizainis dokumentebSi CamoTvlilia romlebic unda ganxorcieldes obieqtze: Semdegi RonisZiebebi, 1. dabali simaRlis kaSxlis mSenebloba 2. wyalmimRebisa da sagangebo da dinebis maregulirebeli farebis reabilitacia 3. saleqaris reabilitacia 4. Ria arxis reabilitacia 5. avankameris reabilitacia 6. sadawneo milsadenis reabilitacia 7. wyalsagdebis da sadinari arxis reabilitacia 8. eleqtrosadguris reabilitacia (saxuravis, kedlebis remonti da ezos dawmenda dasufTaveba) 9. eleqtro-mowyobilobis reabilitacia dabali simaRlis kaSxalis reabilitaciasTan dakavSirebuli samuSaoebi Semdegi tipis qmedebebs moicavs: • • • • • • • • wyalsacavis dacla wylisgan arxis seqciebis SemaerTebeli nawilebis an miwayrilis meSveobiT. es qmedeba mogvcems wyalgamSvebis seqciebis gaSrobis saSualeba sareabilitacio samuSaoebis Casatareblad; naleqis amoReba wylisgan gaclili seqciidan; betonis Camosasxmeli xis formebis ageba da liTonis badeebis damateba, rogorc es dizainiT aris gaTvaliswinebuli; wyalmimRebis da sagangebo wyalgamSvebi faris deinstalacia da SekeTeba; xis formebis amoReba, mas Semdeg rac betoni gaSreba da mzad iqneba; betonis adgilze Semowmeba specialuri xelsawyoTi; wyalmimRebis da sagangebo wyalgamSvebi faris dayeneba; yvela naleqis, mSeneblobis narCenis ganTavseba specialurad SerCeul nagavsayrelze damtkicebuli wesis Sesabamisad. wyalmimRebi warmoadgens betonis auzs, romelsac gaaCnia sagangebo da nakadis maregulirebeli farebi da esaWiroeba Semdegi sareabilitacio samuSaoebi: • • • • • • • • • narCenebis da naleqis amoReba wylis mimRebi milidan; betonis Camosasxmeli xis formebis ageba da liTonis badeebis damateba, rogorc es dizainiT aris gaTvaliswinebuli; yvela faris moxsna da gagzvna SesakeTeblad; xis formebis amoReba, mas Semdeg rac betoni gaSreba da mzad iqneba; betonis testirebis Catareba; SekeTebuli wylis Sedineblis maregulirebeli faris dayeneba; wlis mimRebi auzis testireba gaJonvis Tavidan asacileblad wylis SevsebiT da faris daxurviT mcire gaJonvis SemTxvevaSi xvrelebis amovseba betoniT yvela naleqis, mSeneblobis narCenis gadayra specialurad SerCeul narCenebis ganTavsebis adgilas zemoTmocemuli samuSaoebi SeiZleba Catardes igive periodSi, rac gamanawilebeli wyalgamSvebi jebiris samuSaoebi. am gziT, gamanawilebeli wyalgamSvebi jebiris SekeTebisas momxdari wyaldidobis SemTxvevaSi, reaibilitirebuli sistema SeZlebs wylis Semodinebis nawilis Sewovas. K maWaxelas diversiul arxs esaWiroeba reabilitacia. wnevis auzi da arxi mdebareoben diversiuli arixis bolos 2,163 metrze. arxis marjvena kedeli pirvel da meore wyalsagdebs Soris gamagrebulia garedan. arxis zogierT monakveTSi, amgvari sayrdenebi aklia da arxis kedlebi Camongrevis safrTxis winaSea. mTidan wylis daSvebam daaziana arxis didi monakveTebi. Sedegad, arxs sami didi mJonavi naprali aqvs. agebulia sami saavtomobilo gasasvleli diversiul arxze; amJamad isini cud mdgomareobaSi arian da saWiroeben reabilitacias. arxis saremonto samuSao moicavs Semdegs: • narCenebis da naleqis amoReba arxidan da akvedukidan; • betonis Camosasxmeli xis formebis ageba da liTonis badeebis damateba, rogorc es dizainiT aris gaTvaliswinebuli; • yvela wylis dinebis, sagangebo wyalgamSvebi farebis moxsna Semwovidan da maTi gagzavna saremontod; • xis formebis amoReba, mas Semdeg rac betoni gaSreba da mzad iqneba; • betonis testirebis Catareba specialuri Sesamowmebeli aparaturis gamoyenebiT; • sayrdenebis gaZliereba akvedukze teqnikuri dizainis mixedviT; • garemontebuli farebis damontaJeba • • • • • akvedukis gavseba wyliT, farebis daxurva da testireba gaJonvis Tavidan asacileblad; mcire gaJonvebis SemTxvevaSi napralebis Sevseba betoniT; arsebuli gasasvlelebis demontaJi derivaciul arxze da axlis dayeneba; arxis Ria monakveTebis dafarva liTonis badiT; yvela naleqis, mSeneblobis narCenis gadayra specialurad SerCeul narCenebis ganTavsebis adgilas damtkicebuli wesis Sesabamisad/ maWaxelas sadawneo milsadens aseve esaWiroeba reabilitacia. aRniSnuli milsadeni aRWurvilia Termuli eqspansiis kompensatorebiT, romlebsac wyali gasdiT da esaWiroebaT remonti. sadawneo milsadenis liTonis xarisxi Semowmdeba da susti monakveTebi gamoicvleba teqnikuri dizainis instruqciebis mixedviT. sadawneo milsadenis reabilitacia moicavs Semdeg saqmianobas: • • • • • • sadawneo milsadenis dazianebuli seqciis demontaJi gazis misaduRebeli aparatiT; axali seqciebis miduReba eleqtronuli misaduRebeli aparatiT: sadawneo milsadenis sayrdenebis dayeneba dizanis intruqciis mixedviT; zemoTxsenebuli samuSaoebis Catarebis Semdeg sadawneo milsadenis dacla wylisgan da monitoringis Catareba drois garkveuli periodis ganmavlobaSi (+/-ori dRe), raTa aRmoCndes da SekeTdes gaJonvis adgilebi, gansakuTrebuli yuradReba unda gamaxvildes milebis SeerTebebTan; sadawneo milsadenis SeRebva wylis daJangvis sawinaaRmdego saRebavis gamoyenebiT da yvela naleqis, mSeneblobis narCenis gadayra miRebuli wesis mixedviT. wyalsagdebis mJonav kedlebs esaWiroebaT reabilitacia. romelic moicavs Semdeg samuSaoebs: milsadenis da arxis SemaerTebeli seqciebis gacla wylisgan. amgvarad, SesaZlebeli gaxdeba seqciis gaSroba sareabilitacio samuSaoebis Casatareblad; • narCenebis da naleqis amoReba arxidan da wyalsagdebidan; • betonis Camosasxmeli xis formebis ageba da liTonis badeebis damateba, rogorc es dizainiT aris gaTvaliswinebuli; • xis formebis amoReba, mas Semdeg rac betoni gaSreba da mzad iqneba; • • • • betonis testirebis Catareba specialuri Sesamowmebeli aparaturis gamoyenebiT; wyalsagdebis da arxis gavseba wyliT da testireba gaJonvis Tavidan asacileblad; mcire gaJonvebis SemTxvevaSi napralebis Sevseba betoniT; yvela naleqis, mSeneblobis narCenis gadayra specialurad SerCeul narCenebis ganTavsebis adgilas damtkicebuli wesis Sesabamisad. sareabilitacio samuSaoebis dasrulebis Semdeg, mTliani hidro sistema Seivseba wyliT da Cautardeba monitoringi garkveuli drois monakveTSi romelic dizainiTaa gansazRvruli, gaJonvebis aRmosaCenad da SesakeTeblad; eleqtrosadgurs esaWiroeba mcire Sida da gare saremonto samuSaoebi. dagegmili SekeTeba moicavs Semdeg samuSaoebs: • • • • • • saxuravis dazianebuli monakveTis Secvla; Senobis Sida da gare kedlebis SekeTeba da wyalgaumtari saRebavis ori fenis wasma; eleqtrodguris iatakidan narCenebis da liTonis namcecebis amoReba da misi saWiroebisamebr SekeTeba; eleqtrodguris ezos gasufTaveba nagvisgan, narCenebisa da liTonis namcecebisagan; yvela naleqis, mSeneblobis narCenis gadayra specialurad SerCeul sanagve adgilas damtkicebuli wesis Sesabamisad. eleqtrodguris teritoriis uzrunvelyofa saTanado RobiT da usafrTxoebis niSnebiT potenciuri saSiSroebis miTiTebiT. eleqtroaparaturis damontaJeba: maWaxelas mcire hesis proeqti moicavs energiis ganawilebis da sakontrolo farebis reabilitacias. dagegmilia Semdegi samuSaoebis Catareba: turbinebis amoReba da maTi nawilebis (zedapiri, wylis gamyvani, RerZi, sayrdenebi, borbali da maregulirebeli) gagzavna SesakeTeblad. eleqtrodguris gamwov mils da sayden filas SeiZleba dasWirdeT SekeTeba. generatori SeiZleba moixsnas da gaigzavnos gadasaxvevad. • Zveli eleqtrogayvanilobis Secvla axliT; • yvela moZvelebuli da gafuWebuli aparaturis moxsna da Tanamedrove ufro efeqturiT Secvla; avtomaturi sistema unda garemontdes hesis saoperacio efeqturobis gasazrdelad; • transformatorebis, fiderebis, salteebis, gadacemis polusebis da eleqtrogadamcemi xazebis SekeTeba; • cxrili 1. maWaxelas mcire hesis proeqtis proeqtis dasamontaJebeli dasamontaJebeli eleqtronuli eleqtronuli aRWurviloba stacionaruli aparatarura denis transformatorebi Zabvis transformatorebi marTvis fari sakontrolo dafa voltmetri sakontrolo mowyobiloba gare ganaTeba mcire hesis teritoriaze regionaluri energoprogramis inJinerTa jgufma adgili moinaxula 2006 wlis dekemberSi. am vizitis mizani iyo arsebuli garemos dacvis pirobebis Seswavla adgilze da garemoze SesaZlo zegavlenis detaluri gaanalizeba. qvemoTmocemuli teqsti Seicavs proeqtTan dakavSirebuli, garemoze zegavlenis momxdeni potenciuri mniSvnelovani faqtorebis analizs da sadac saWiroa, ganmartavs maTi Semcirebis RonisZiebebs (monitoringis CaTvliT), romlebic saWiroa mosalodnel zegavlenaze yuradRebis misaqcevad. danarT 1-Si mocemulia kaxareTis mcire hesze Catarebuli dakvirvebis Sedegebi. momdevno cxril 2-Si mocemulia is sakiTxebi romlebic skriningis analizis Sedegad miCneuli iqna ararelevanturad Catarebuli Seswavlis dros. cxrili cxrili 2: 2 potenciuri zegavlena garemoze, romelic amoRebulia Semdgomi Seswavlis sferodan mSeneblobis faza sakiTxebi sakiTxebi gamotovebis mizezebi hidrologiuri darRveva reJimis adgilobrivi da gzebTan xelSeSla gadaadgilebis dakavSirebis SenarCunebuli arsebuli pirobebi iqneba hidrologiuri samuSaoebis umetesoba soflidan moSorebiT iwarmoebs da SedarebiT mciremasStabiani iqneba. operatiuli faza mariliani wylis amRvreva ar Seesabameba istoriul, kulturul da esTetiur Zerglebisa da adgilebisaTvis saSiSroebis Seqmna arsebuli infrastuqsurebis aRdgena, niadagis aTvisebis gareSe maWaxelas mcire hesis proeqtis teritoriaze Catarebuli garemos Seswavlis safuZvelze ganisazRvra garemoze mniSvnelovani zegavlenis qvemoTganxiluli faqtebi. aucilebelia aRiniSnos, rom gansazRvrul zegavlena zomierad an naklebad SesaZlebelia. Tumca aseTi zegavlena Semcirebuli an Tavidan aris acilebuli saukeTeso marTvis, samSeneblo da operatiuli praqtikebis ganxorcielebiT. maWaxelas mcire hesis proeqtis garemoze zegavlenis Semcirebis gegma xazs usvavs TiToeul zegavlenasTan dakavSirebul ZiriTad RonisZiebebs. qvemoT mocemulia garemoze zegavlenis faqtebis CamonaTvali, romlebic CaiTvala saSualod an mniSvnelovnad “programuli garemosdacviTi Sefasebis” dros. zegavlenaTa CamonaTvals Tan erTvis maTi SemcirebisaTvis rekomendirebuli RonisZiebebi. 1) geologia da niadagi: mSenebloba: garkveuli geologiuri safrTxe mosalodnelia Seiqmnas mSeneblobis dros. arsebuli literaturis mixedviT, xelvaCauris regionSi xSiria mewyerebi. proeqtze SesaZlo uaryofiTi zegavlenis Tavidan asacileblad, rekomendirebulia Catardes geologiuri Seswavla daproeqtebis etapze, maT Soris: Semarbilebeli zomebi: niadagis fenis simyaris klasifikacia geologiuri safrTxis Sesafaseblad (mewyeri) potenciuri gamosayenebeli samSeneblo masalis Sesaxeb rekomendaciis momzadeba mdinaris napiris dacvis Sesaxeb rekomendaciis momzadeba eroziis aRsakveTad mSenebloba saSualo an mcire zegavlena niadagis zeda fenaze zemoqmedebis Sedegad da eroziis gamwvaveba samSeneblo fazaSi. Semarbilebeli zomebi daqanebebis saTanado landSaftireba da mcenareuli safaris gazrda. operireba: operireba: mSeneblobis procesSi niadagis saSualo an mcire zomis dabinZureba. rac gamowveulia qimiuri nivTierebebis, sapoxi masalebis da navTobis gamoyenebiT. Semarbilebeli zomebi: danadgarebis regularuli Tavidan asacileblad Semowmeba zeTis gamoJonvis adgilze danadgaris garecxvis akrZalva profesionalur momsaxureebTan xelSekrulebebis gaformeba transformatorebSi zeTis regularul gamocvlaze 2) wylis resursi mSenebloba: wylis mzardi mRvreva mSeneblobis fazaSi: samSeneblo samuSaoebis dros saWiro gaxdeba miwis amoReba da mdinaris kalapotidan xreSis da qvebis amoReba (kaSxalis asagebad da jebirebis Sesaqmnelad) da betonis mozelva (did samSeneblo farTobze). es samuSaoebi gamoiwvevs arxSi Cadinebuli wylis amRvrevas da naSali niadagis Cadinebas. Semarbilebeli zomebi nakadis dablokvis Tavidan acileba mSeneblobis dros raTa Tavidan iqnes acilebuli wyalgamSvebis datborva da niadagis CamoSla; niadagis dagrovebis Tavidan acileba mdinaris napirebze niadagis moZraobis Sesamcireblad; betonis blokebis gamoyeneba niadagis nacvlad (sadac SesaZlebelia) dinebis droebiTi diversiisaTvis niadagis moZraobis SesaCereblad da dinebis danaleqiT gavsebis aRsakveTad; operireba mdinare maWaxelas Semcirebuli konservaciuli Rirebuleba. mcire hesis amoqmedebisas wyali misken miimarTeba. amiT SeiZleba mniSvnelovnad Semcirdes wylis odenba (derivaciisa da hesis Senobis monakveTSi). am Semcirebam SeiZleba cvlileba gamoiwvios Tevzebze, gansakuTrebiT mSrali sezonis dros. Semarbilebeli zomebi: mdinaris minimaluri sanitaruli xarjis SenarCuneba (minimaluri ekologiuri dineba) mTeli wlis manZilze arxis sisvelis minimaluri perimetris SenarCuneba arxis yvela sakontrolo ubanSi. 3) biologiuri resursebi mSenebloba Tevzis qviriTobaze zegavlena. samSeneblo samuSaoebi saWiroebs kaSxalidan wylis mimarTulebis droebiT Secvlas. dinebis dablokva gaaSrobs arxs rac Tevzis populaciebs daazianebs. Tu mSenebloba gazafxulzea dagegmili zafxulis bolomde (aprili-agvisto) da Semodgomis dasawyisisTvis (seqtemberi-oqtomberi), es samuSaoebi xels SeuSlian Tevzebis qviriTobas, riTac uaryofiT zegavlenas moaxdenen TevzTa populaciaze. zegavlena frinvelebze. maWaxelas hesis garSemo mravali frinveli binadrobs. gamravlebis sezoni iwyeba gazafxulze (marti-aprili-maisi) da zafxulSi (ivnisi). Tu mSenebloba daemTxva am periods, aRniSnulma SesaZlebelia zogierT saxeobaze uaryofiTad imoqmedos. Semarbilebeli zomebi mdinaris minimaluri santaruli xarjis SenarCuneba (minimaluri ekologiuri dineba) mdinaris hidrologiis, wylis xarisxis, arsebuli Tevzebis saxeobaTa da cocxali bunebis SesanarCuneblad (sezonuli cvlilebis Sesabamisad nakadis doneebis mixedviT). mTeli wlis manZilze arxis sisvelis minimaluri perimetris SenarCuneba arxis yvela sakontrolo ubanSi. samSeneblo samuSaoebis sworad dagegmva. aRniSnuli ar unda daemTxves Tevzebis qviriTobis da frinvelebis gamravlebis periodebs. operireba: mdinaris dineba kaSxlidan sadguramde sagrZnoblad Semcirdeba proeqtis msvlelobisas. wylis nawili gadadindeba kaSxlidan sadguris mimarTulebiT, rac mdinaris dinebas Seamcirebs. imisaTvis rom SenarCundes Tevzis populaciebi, unda SenarCundes minimaluri dineba. winaaRmdeg SemTxvevaSi (gansakuTrebiT mSral sezonze) aRniSnuli uaryofiTad imoqmedebs Tevzis populaciebze. Tevzis kargva. dagegmili hidroeleqtrosistema mdinare maWaxelas nawils arxisken mimarTavs, Semdeg turbinuli wyalgamtarisaken da bolos turbinisken. patara Tevzi, romelic turbinaSi (gamwovSi) gadis SeiZleba daixocos. wylis Semwov mowyobilobasTan Tevzebisgan damcav badeebTan Sejaxebam SeiZleba uaryofiTi zegavlena moaxdinos patara da zogierT (potenciurad) mozrdil Tevzzec. mdinare xvablianSi binadrobs saqarTvelos wiTel wignSi Sesuli Salmo fario. am mcire hesis proeqtis msvlelobis periodSi mniSvnelovani zegavlena aris mosalodneli binadar Tevzze. Semarbilebeli zomebi: Tevzamridi badeebis dayeneba arxis im adgilas, sadac xdeba mdinaris wylis bunebrivi kursis Secvla. aseTi badis seqciis zoma unda iyos 3mm x 3mm., rac xels CeuSlis yvela msxvil Tevzs da patara Tevzebis umravlesobas arxsa da turbines wyalgamyvanSi SeRwevaSi. badeebs esaWiroeba operatoris mier perioduli gawmenda nagvisa da narCenebisagan. mdinaris minimaluri Sedinebis SenarCuneba (minimaluri ekologiuri dineba) mdinaris hidrologiis, wylis xarisxis, arsebuli Tevzebis saxeobaTa da cocxali bunebis SesanarCuneblad (sezonuli cvlilebis Sesabamisad nakadis doneebis mixedviT). Tevzis populaciebis SesanarCuneblad gasasvlelebi unda daematos dizains. Tevzis 4) sakadro resursebi mSenebloba: mSeneblobisa da montaJis samuSaoebis (mSeneblobaze droebiTi muSebis yofnis CaTvliT) zegavlena xelvaCauris mosaxleobaze. adgilobrivi mosaxleobis Sewuxeba SeiZleba gamoiwvios transportis sacobebis zrdam da droebiTi muSebis yofnam mSeneblobaze. mSeneblobisa da damontaJebis periodSi muSebsa da adgilobriv macxovreblebs Soris samuSaosTan dakavSirebuli dazianenebis mzardi albaToba Semarbilebeli zomebi: mSeneblobis ganrigis daweseba da misi dacva samSeneblo zonis mimdebare teritoriaze normaluri cxovrebis xelSemSleli pirobebis Sesamcireblad; satvirTo manqanebis moZraobis da sxva samSeneblo samuSaoebis koordinacia, xmis, moZraobis Seferxebis da mtris minimumamde dasayvanad. operireba samuSaosTan dakavSirebuli dazianebebis da sikvdilianobis mzardi albaToba sadguris TanamSromelTa da zogadad sazogadoebaSi Tuki ar gatardeba usafrTxoebis zomebi. Semarbilebeli RonisZiebebi: saxelmwifo usafrTxoebis wesebis da instruqciebis dacva da marTvis saukeTeso standartebis danergva. “energetikis ganviTareba soflad” (REP) programis gundma moamzada usafrTxoebis mowyobilobaTa CamonaTvali, rac savaldebuloa damontaJdes mcire hesze. CamonaTvali mocemulia me-3 cxrilSi. 5) narCeni masalebi mSenebloba: mSenebloba: garemos dabinZureba samSeneblo narCenebiT. mSeneblobasTan dakavSirebuli saqmianobebi, rogoricaa: niadagis Txra, sacemento samuSaoebi, eleqtro mowyobilobebis damontaJeba da a.S. warmoqmnis garkveuli odenobis narCens. Semarbilebeli Semarbilebeli RonisZiebebi: RonisZiebebi narCenebis daxarisxeba xelmeored gamoyenebisaTvis. Tu narCenis meoradi gamoyeneba ar xerxdeba, narCeni unda ganTavsebul iqnas narCenis ganTavsebisaTvis specialurad gamoyofil teritoriaze; narCenebis dawvis minimizacia; Tu narCeni unda daimarxos mSeneblobis teritorize, narCenis ganTavsebisaTvis ormoebis amoTxra unda moxdes sasmeli wylis resursisgan moSorebiT. ormoebi wyalgaumtari masaliT unda amoilesos. cxrili 3. piradi usafrTxoebis mowyobiloba piradi mowyobiloba - savaldebulo kaskebi mxedvelobis damcavi saTvaleebi usafrTxo fexsacmelebi samuSao xelTaTmanebi Tvalebis dasabani sadguri Pirveladi daxmarebis mowyobiloba (50 kacisTvis) zeTis Semwovi safenebi (zomiT 15x19) minimaluri woniT 100 ABS 24,7 galonis tevadobis yuTebi narinjisferi Jiletebi misabmeli qamrebi (inspeqciebi/sakaSxlo samuSaoebi) personalisTvis 2. zegavlenis Semcirebis gegma RonisZieba mimRebi auzis SekeTeba da kaSxlis ageba potenciuri zegavlena kontraqtorebis muSebis da sxva pirebis dazianebebi samuSaoebis msvlelobis dros kontraqtorebis muSebis da sxva pirebis dazianebebi narCenebis saSiSad Senaxvis gamo niadagis danagvianeba qimikatebis, Txevadi betonis da sxva Txevada masalebis daRvriT wylis da niadagis danagvianeb (xiluli da sxva) narCeni masalebis araswori gadayriT sacxovrebeli teritoriis Sewuxeba montaJis dros gamowveuli xmiT mniSvnelovneba da warmoqmnis albaToba saSualo SesaZlo saSualo SesaZlo saSualo SesaZlo saSualo SesaZlo saSualo SesaZlo Semcirebis RonisZiebebi muSaobis usafrTxo procedurebi, romelic unda gaiaros kontraqtorma Semcirebis pasuxismgebloba monitoringis moTxovnebni Mmonitoringze Mmonitoringze pasuxismgebloba narCenebis zegavlena kontraqtori, xelvaCauris samoqalaqo organizacia usafrTxoebis werilobiTi procedurebis sisworis Semowmeba, samuSaos miznobrivi Semowmeba REP programa, aWaris regionaluri ekologiuri samsaxuri/ regionaluri samsaxuri; REP programa naklebad SesaZlebeli naklebad SesaZlebeli mTeli narCeni masala unda inaxebodes specialur, dacul adgilas, sanam moxdeba misi gadatana nagavsayrelze. uaxloesi nagavsayreli samSeneblo teritoriidan 50 km-s daSorebiT mdebareobs kontraqtori, xelvaCauris samoqalaqo organizacia miznobrivi Semowmebaa REP programa, aWaris regionaluri ekologiuri samsaxuri/ regionaluri samsaxuri; REP programa mSeneblobis kontraqtorebis mier inergeba marTvis saukeTeso praqtika kontraqtori, xelvaCauris samoqalaqo organizacia mSeneblobis adgilis miznobrivi Semowmeba REP programa naklebad SesaZlebeli narCenebi unda gadaiyaros specialurad SerCeul nagavsayarze kontraqtori, xelvaCauris samoqalaqo organizacia miznobrivi Semowmeba REP programa, aWaris regionaluri ekologiuri samsaxuri; REP programa naklebad SesaZlebeli montaJi unda daigegmos mxolod kviris Cveulebriv samuSao dReebsa da saaTebSi kontraqtori, xelvaCauris samoqalaqo organizacia miznobrivi Semowmeba REP programa, aWaris regionaluri samsaxuri REP programa zomieri – naklebad SesaZlebeli RonisZieba potenciuri zegavlena mdinareSi Cadinebuli wylis mzardi amRvreva mniSvnelovneba da warmoqmnis albaToba saSualo SesaZlo Semcirebis RonisZiebebi mSeneblobis dros wylis nakadis dablokvis Tavidan acileba, betonis formebis gamoyeneba niadagis magivrad, rogorc nakadis droebiTi gadineba niadagis mdinaris napirebze da mis auzSi dagrovebis Tavidan asacileblad. mdinaris napirebze niadagis zedapiris dabruneba da ekosistemis sawyis mdebareobaSi dabruneba. reliefis konturis aRdgena; mSrali sezonebis dros SekeTebiTi samuSaoebis dagegmva. naleqis damWeri mowyobilobebi unda ganTavsdes manamde, sanam daiwyeba niadagis destruqciis RonisZiebebi. Semcirebis pasuxismgebloba ba pasuxismgeblo REP Pprograma, kontraqtori monitoringis moTxovnebni Mmonitoringze pasuxismgebloba narCenebis zegavlena miznobrivi Semowmeba REP Pprograma, aWaris regionaluri garemos dacvis samsaxuri saSualo SesaZlo RonisZieba potenciuri zegavlena mniSvnelovneb a da warmoqmnis albaToba Semcirebis RonisZiebebi mdinaris dinebis mzardi erozia saSualo SesaZlo wylis dinebis dablokvis Tavidan acileba; nakadis mimarTulebis droebiT Sesacvlelad niadagis magivrad betonis blokebis gamoyeneba, niadagis akumulirebis Tavidan acileba; SekeTebiTi samuSaoebis dagegmva mSrali sezonisaTvis; eroziis kontrolis iseTi zomebis miReba, rogoricaa paketireba gaJonvis sawinaaRmdegod; mZime teqnikis gamoyenebis minimumamde dayvana mzardi datborva saSualo SesaZlo samuSaoebis dagegmva mSrali sezonisaTvis Semcirebis pasuxismgebloba xelvaCauris samoqalaqo organizacia, REP programa, kontraqtori REP programa, kontraqtori monitoringis moTxovnebni Mmonitoringze pasuxismgebloba narCenebis zegavlena adgilis miznobrivi Semowmeba REP programa, aWaris regionaluri ekologiuri samsaxuri dabali – naklebad SesaZlebeli adgilis miznobrivi Semowmeba, dagegmili Semowmeba, REP programa, aWaris soflis meurneobis regionaluri melioracia saSualo SesaZlo RonisZieba turbinis wyalgamtaris SekeTeba eleqtrosadguris modernizacia, damxmare aparaturis Secvlis CaTvliT potenciuri zegavlena mniSvnelovneb a da warmoqmnis albaToba Tevzeulsa da maT gamravlebaze zianis miyeneba saSualo SesaZlo narCeni masalebis arasworad gadayriT gamowveuli danagvianeba (xiluli da sxva) saSualo SesaZlo Semcirebis RonisZiebebi migrirebuli Tevzebis gadadgilebis organizeba; Tevzis badeebis dayeneba wylis miwodebis arxsa da turbines gamwovSi maTi moxvedris Tavidan asacileblad; mdinareSi ekologiuri Cadinebis minimumamde dayvana narCenebi unda gadaiyaros specialur nagavsayarze saSualo SesaZlo muSebma unda daemorCilon usafrTxoebis wesebs da saWiroebis SemTxvevaSi ataron damcavi mowyobilobebi kontraqtoris muSebis da sxva personalis mier muSaobis dros miRebuli tramvebi saSualo SesaZlo usafrTxod muSaobis wesebi unda daiweros da daculi iyos kontraqtoris mier kontraqtoris muSebis da saSualo SesaZlo mTeli narCeni masala unda kontraqtoris muSebis mier samSeneblo aparaturidan miRebuli tramvebi Semcirebis pasuxismgebloba monitoringis moTxovnebni REP Pprograma, kontraqtori REP Pprograma, Semdeg operatorma unda Caataros perioduli Semowmeba. REP Pprograma, aWaris regionaluri ekologiuri samsaxuri saSualo SesaZlo miznobrivi Semowmebebi aWarisregional uri regionaluri samsaxuri, REP programa, naklebad SesaZlebeli miznobrivi Semowmebebi aWaris regionaluri ekologiuri samsaxuri/ regionaluri samsaxuri, REP programa naklebad SesaZlebeli usafrTxoebis werilobiTi procedurebis sisworis Semowmeba, samuSaos miznobrivi Semowmeba REP Pprograma, aWaris regionaluri ekologiuri inspeqtorati, regionaluri samsaxuri naklebad SesaZlebeli miznobrivi Semowmebebi aWaris regionaluri naklebad SesaZlebeli REP Pprograma, kontraqtori REP Pprograma, kontraqtori kontraqtorebi, xelvaCauris samoqalaqo organizacia, kontraqtori Mmonitoringze pasuxismgeblob a narCenebis zegavlena sxvebis mier narCeni masalebis saSiSad SenaxviT miRebuli ziani narCeni masalebis araswori gadayriT gamowveuli danagvianeba (xiluli da sxva) ekologiuri inspeqtorati, regionaluri samsaxuri inaxebodes specialur usafrTxo adgilas sanam moxdeba misi gadatana nagavsayarze. saSualo SesaZlo narCenebi unda gadaiyaros specialur nagavsayarze xelvaCauris samoqalaqo organizacia, kontraqtori miznobrivi Semowmebebi aWaris regionaluri ekologiuri inspeqtorati, naklebad SesaZlebeli RonisZieba potenciuri zegavlena axlomaxlo macxovrebelTa da mflobelTa Sewuxeba eleqtrogayvani lobis montaJis dros gamowveuli xmauriT misaqcielis mcire hesis aparaturis funqcionire ba komutaciis mniSvnelovneba da warmoqmnis albaToba Semcirebis RonisZiebebi montaJi unda daigegmos mxolod kviris Cveulebriv samuSao dReebsa da saaTebSi. zomieri albaToba mcire hesis proeqtis ganxorcielebi s dros niadagis da wylis danagvianeba navTobiT zomieri – SesaZlebeli Tevzis gamravlebis xelSeSla da lifsitebis mzardi ganadgureba zomieri dasaSvebi ekosistemaze zomieri - aparatura unda damontaJdes mxolod Sesabamisi nagebobebis farglebSi/ eleqtrosadgurS i (da ara mis gareT) yoveldRiurad unda Semowmdes aparatura zeTis gaJonvis Tavidan asacileblad adgilze aparaturis garecxva da zeTis Secvla ar unda moxdes sadguris datvirTva unda Semcirdes raTa minimumamde iqnas dayvanili mdinareSi ekologiuri Sedineba Tevzis gamravlebis sezonze; Tevzamridi badeebis dayeneba turbines wyalgamtarSi Tevzis moxvedris Tavidan asacileblad xazebis axali Semcirebis pasuxismgebloba monitoringis moTxovnebni Mmonitoringze pasuxismgebloba narCenebis zegavlena xelvaCauris samoqalaqo organizacia, kontraqtori miznobrivi Semowmebebi REP programa, aWaris regionaluri ekologiuri inspeqtorati, regionaluri samsaxuri REP programa, kontraqtori samuSaoebis dawyebis Semowmeba regionaluri ekologiuri inspeqtorati, regionaluri samsaxuri gulgrilob a – naklebad SesaZlebel i teqnikuri operatori miznobrivi Semowmebebi regionaluri ekologiuri inspeqtorati mcire – dasaSvebi operatori miznobrivi Semowmebebi aWaris regionaluri ekologiuri inspeqtorati mcire – naklebad SesaZlebel i operatori perioduli Semowmebebi REP programa, aWaris regionaluri ekologiuri inspeqtorati naklebad SesaZlebel i proeqtis mSeneblobis aWarisregionalu naklebad zomieri – dasaSvebi da eleqtrogad amcemi xazebis aRdgena an cocxal organizmebze zianis miyeneba axali eleqtroboZebi s dayenebiT niadagis zeda fenis dakargva, romelic iwvevs mis erozias dasaSvebi zomieri albaToba mimarTulebis SerCeva mgrZnobiare cocxali garemos dasacavad (aseTis arsebobis SemTxvevaSi niadagis zeda safaris da gruntis gancalkeveba eleqtroboZebis dayenebis dros; niadagis zeda safaris aRdgena an Secvla boZebis montaJis Semdeg konsultanti da kontraqtori kontraqtori teritoriis da saeqsploatacio zonebis regularuli Semowmeba gaTxrebis da sxva zonebis regularuli Semowmeba ri ekologiuri inspeqtorati SesaZlebel i aWaris regionaluri ekologiuri inspeqtorati mcire – dasaSvebi RonisZieba potenciuri zegavlena mSeneblobis teritoriaze niadagis da wylis danagvianeba navTobiT zomieri – SesaZlebeli xmauri sofelSi zomieri – namdvilad xiluli zegavlena (xazebis damontaJeba zedapirze) seriozuli namdvilad teritoriaze keTilmowyobis saWiroebebis Semcireba eleqtrogad amcemi xazebis dakavSireba saxlebTan da binebTan mniSvnelovneb a da warmoqmnis albaToba mowamlviT gamowveuli ziani an gazis gaJonviT gamowveuli apeTqeba saSualo SesaZlo seriozuli dasaSvebi seriozuli dasaSvebi Semcirebis RonisZiebebi aparaturis yoveldRiuri Semowmeba zeTis gaJonvis Tavidan asacileblad adgilze ar unda moxdes aparaturis garecxva samuSaoebi unda Catardes mkacrad kviris Cveulebriv samuSao dReebsa da saaTebSi. xazebis ganlageba miwis zedapirze minimumamde unda Semcirdes xazebis montaJis Semdeg unda moxdes ladSaftis da mcenareuli safaris aRdgena. mxolod kargad momzadebuli personali unda atarebdes samontaJo samuSaoebs warmoebaSi arsebuli saukeTeso praqtikis da standartebis gamoyenebiT. mosaxleebs unda daurigdes usafrTxoebis wesebi yovel wells momzadebulma Semcirebis pasuxismgebloba monitoringis moTxovnebni Mmonitoringze pasuxismgeblob a narCenebis zegavlena miznobrivi Semowmebebi aWaris regionaluri ekologiuri inspeqtorati mcire – SesaZlo miznobrivi Semowmebebi aWaris regionaluri ekologiuri inspeqtorati mcire – SesaZlebeli miznobrivi Semowmebebi aWaris regionaluri ekologiuri inspeqtorati seriozuli – naklebad SesaZlebeli dizainis konsultanti miznobrivi Semowmebebi regionaluri ekologi gulgriloba – naklebad SesaZlebeli kontraqtori gayvanilobis dasrulebul ubanze Catarebuli Cveulebrivi Semowmebebi regionaluri ekologi gulgriloba – naklebad SesaZlebeli wyalmomaragebis samsaxuri/ kontraqtori maregulirebeli organoebis mier Catarebuli Cveulebrivi Semowmebebi inspeqtori maregulirebel i organodan seriozuli – naklebad SesaZlebeli wyalmomaragebis samsaxuri/ kontraqtori Cveulebrivi Semowmebebi inspeqtori maregulirebel i organodan wyalmomaragebis zedamxedveluri inspeqtori maregulirebel kontraqtori kontraqtori kontraqtori seriozuli – naklebad SesaZlebeli profesionalebma unda Seamowmon, gawmindon da moargon aparatura samsaxuri/ kontraqtori Semowmebebi i organodan 3. monitoringis gegma monitoringis gegma warmoadgens rig kriteriumebs, romelTa mixedviTac Catardeba monitoringi. kriteriumi Mmaregulirebeli Sesabamisoba: Sesabamisoba: obieqti Seesabameba nacionalur ekologiur, janmrTelobis da usafrTxoebis kanonebs da regulaciebs. aRwera nagebobas gaaCnia yvela saWiro nebarTva saqarTvelos kanonmdeblobis da regulaciebis Sesabamisad. monacemi • proeqtis mflobelebma moipoves mSeneblobisaTvis saWiro yvela nebarTva da licenzia (ekologiuri nebarTvis CaTvliT). • REP programam proeqtis mflobelTan TanamSromlobiT moamzada garemos programuli Seswavla da ganaviTara proeqtis sponsorebis (aSs-s saerTaSoriso ganviTarebis saagento da evropis rekonstruqciis banki) mier moTxovnili garemos marTvis gegma. wylis nakadi: obieqtis minimumamde aqvs dayvanili mdinareSi ekologiuri Cadineba, rac Sesabamisia arsebuli Tevzebis samyarosaTvis, cocxali bunebisa da wylis xarisxisaTvis, wylis nakadis doneebis dadgenisas wylis sezonuri meryeobis gaTvaliswinebiT. • • arxis minimalurad sveli perimetrebis SenarCuneba yvela makontrolebel struqturaSi, mTeli wlis manZilze mdinareSi wylis uwyveti CadinebiT obieqtis funqcionireba dagegmilia minimaluri ekologiuri CadinebiT, raTa SenarCundes arsebuli garemo. • proeqtis mflobelma moipova wylis gamoyenebis nebarTva • mdinare maWaxelas ekologursanitaruli xarji utoldeba Qsan=2.0 m3/wm • wylis Sedinebis donis perioduli gazomva minimaluri ekologiuri nakadis SesanarCuneblad. wylis xarisxi: obieqtis funqcionireba zians ar ayenebs wylis xarisxs mis arc zemoT da arc qvemoT. obieqts minimaluri zegavlena aqvs wylis xarisxze (saTao nageboba, arxi, wyalgamyvani mili da wyalamwevi kaSxali). hesis mSeneblobisas gamoiyeneba marTvis saukeTeso praqtikebi. obieqti mSeneblobis dasrulebis Semdeg ar daazianebs wylis xarisxs. • TevzTa samyaro da misi garemo minimalurad unda dazaraldes; • Segrovda informacia adgilobriv da migrirebad TevzTa saxeobebze; • obieqti SeinarCunebs TevzTa saxeobebs; • proeqtis dizaini Seicavs Tevzamrid badeebs; Tevzis gatareba da dacva: obieqti minimalur zegavlenas axdens adgilobriv TevzTa samyaroze, efeqturad atarebs TevzTa rogorc adgilobriv, ise migrirebul 31 saxeobebs da icavs Tevzebs gariyvisgan. • obieqtis mSenebloba da funqcionireba ar SezRudavs Tevzebis moZraobas, migracias da gamravlebas; • proeqtis dizaini Seicavs garemoze zegavlenis Semcirebis zomebs, raTa TevzTa dacvis kriteriumi iyos daculi. • nakadi gamwovi milis wvemoT Seesabameba obieqtis teritoriaze mcxovreb wyalmcenareebs da sanapiroze gavrcelebul saxeobebs. kriteriumi aRwera monacemi wyalsacavis dacva: obieqti uaryofiT gavlenas ar axdens garemos pirobebze wyalsacavSi. • obieqti uaryofiT gavlenas ar axdens mis zemoT an qvemoT arsebul ekosistemaze. • obieqtis komponentebi da infrasruqtura (mag. misadgomi gzebi, eleqtrogadamcemi xazebi da generaciis obieqtebi) minimaluri zegavlena aqvs sanapiros garemoze. • Catarda damatebiT komponentebTan dakavSirebuli zegavlenis Seswavla; • Catarda zeda da wveda dinebis zegavlenis Seswavla; • Catarda zegavlenis Semcirebis Sesabamisi zomebi, raTa daculi yofiliyo kanonierebis kriteriumebi. monitoringi onitoringis kategoriebi safrTxis qveS myofi myofi saxeobebis dacva: obieqti uaryofiT gavlenas ar axdens romelime riskis qveS myof saxeobaze maTi usafrTxoebisTvis gankuTvnil adgilebSi. rekriacia: rekriacia obieqti ar aCerebs an zRudavs mdinaris • obieqti agebuli ar aris dacul an mgrZnobiare mdinareze; • obieqti safrTxes ar uqmnis da ar azianebs cocxal arsebebs an safrTxis qveS myofi saxeobebis migrirebis marSruts; • obieqti mniSvnelovan gavlenas ar axdens arsebul florasa da faunaze. obieqtidan wylis narCenebamde misadgomi ucvlelia d axels ar • ganisazRvra mdinareze an mis irgvliv arsebuli mgrZnobiare an daculi adgilebi; • ganisazRvra obieqtis teritoriaze an mis qvemoT arsebuli saSiSroebis an safrTxis qveS myofi saxeobebi; • REP ekologTa gundma Seafasa obieqtis mosalodneli zegavlena romelime msgavs ubnebze an saxeobebze; • proeqtis dizaini Seicavs zegavlenis Semcirebis zomebs, raTa daculi iyos kriteriumi. adgilze mdinaris raime rekriaciuli miznebisTvis gamoyenebis gansazRvra da 32 rekriaciul gamoyenebas. uSlis mdinaris rekriaciul RonisZiebebs. dasabuTeba imisa, rom obieqtis ganviTarebiT ar moxdeba am gamoyenebis SezRudva. kulturuli sakiTxebi: kulturuli memkvidreoba gulisxmobs: arqeologiur (winaistoriul), paleonTologiur, istoriul religiur da unikalur bunebriv faseulobebs. kulturuli memkvidreoba moicavs wina civilizaciis mier datovebul unikalur bunebriv Taviseburebebs (mag. kanionebs da CanCqerebs). obieqtis mimdebare teritoriaze ar aRmoCenila kulturuli sanaxaobebi an faseulobebi. obieqti arasasurvel zegavlenas ar axdens kulturul faseulobebze. saTemo sakiTxebi: obieqti ar amcirebs mdinaris an mimdebare teritoriis gamoyenebas adgilobrivi sazogadoebis mier. obieqti ar uSlis an zRudavs adgilobrivi sazogadoebis mier mdinaris gamoyenebas sazogadoebrivi dasvenebisa da irigaciisTvis. • ganisazRvra mdinaris gamoyeneba adgilobrivi sazogadoebis mier. • obieqtis aSenebamde moxda adgilobrivi mosaxleobiss informireba da Catarda maTTan konsultaciebi; • moxda garemoze zegavlenis Tavidan acilebis zomebis SeTanxmeba, raTa daculi yofiliyo kanonierebis kriteriumi. 33 danarTi a. maWaxelas proeqtis teritoriis ekologiuri Seswavla zogadi informacia proeqtis saxelwodeba maWaxelas mcire hesi proeqtis kategoria reabilitacia mdebareoba (raioni/regioni) regioni –aWara, xelvaCauris raioni sakuTrebis forma kerZo (Sps bakuri) arsebuli mimdebare teritoriis gamoyeneba [ X ] soflis meurneoba [ X] sacxovrebeli [ X ] turizmi [ ] samrewvelo [X] satyeo miwa [ X ] dawesebulebebis [ ] komerciuli [ ] Ria sivrceebi [ ] sxva, gTxovT, daakonkretoT: dadgmuli simZlavre (kvt) 1600 kv proeqtis Rirebuleba (aSS dolarSi) $ 600, 000 1) mTavari samSeneblo RonisZiebebi aris Tu ara zegavlena Semdegi mizeziT? struqturebis da Senobebis mSenebloba da reabilitacia? misasvleli gzebis mSenebloba da reabilitacia? gadamcemi xazebis mSenebloba da reabilitacia? samSeneblo samuSaoebisTvis an mSeneblebis sacxovreblad droebiTi gamoyenebuli teritoriebis gamo? mniSvnelovani riski, dakavSirebuli narCenebis transportirebasTan? narCenebis gadayris Seusabami mowyobilobebi? maT Soris: danawevreba, arxis amoTxra an niadagis amoReba > 1.0 heqtarze geologiur safrTxesTan (gruntis gadanacvleba, mewyrebi, gaTxevadeba, arateqnikuri Sevseba da a.S.) axlos Catareba? saWiroebs dagrovili niadagis da narCenebis gadayras >1.0 tona? maRali xarisxis safermo niadagis dakargvas iwvevs > 10 heqtarze saWiroebs saSiSi da saxifaTo SenaerTebis, mag: navTobis, SesazeTi nivTierebis, qimikatebis, gamoyenebas? (gTxovT, miuTiToT) mSenebloba diax eqspluatacia eqspluatacia da movla ara ara ara ara diax ara ara ara ara diax ara ara ara ara diax ara ara ara ara diax diax 34 esaWiroeba zeTis/SesazeTi nivTierebis Segroveba da gadasayreli sistema? avtomobilebis mimosvlis zrda > 20% an didi sacobebis gamowveva? iwvevs an xels uwyobs usafrTxoebis darRvevebs? xalxis da transportis garkveuli reodenobisTvis sagangebo misasvlelis arseboba? Qmnis didi raodenobiT narCenebs mSeneblobis, funqcionirebis an eqsploataciidan gamoyvana? moicavs qmedebebs, romlebic pizikur cvlilebebs gamoiwvevs adgilobriv garemoSi (topografia, niadagis gamoyeneba, cvlilebebi wyalsacavSi da a.S.) diax diax diax diax diax diax ara ara diax ara diax diax 2) geologia da niadagebi aris Tu ara zegavlena Semdegi mizeziT? miwisZvris, qanebis CamoSlis, mewyeris an eroziis? qanebis daSlis? qariT an wyliT gamowveuli eroziis an daleqvis donis gamo? zedmeti niadagis an narCeni masalis marTvis gamo (samTo samuSaoebisgan)? adgilobrivi garemos fizikuri degradaciis gamo? mSenebloba ara eqspluatacia eqspluatacia da movla diax diax ara ara diax ara ara ara ara mSenebloba diax eqspluatacia eqspluatacia da movla ara ara ara diax diax ara ara ara diax ara diax ara ara ara diax 3) wylis resursebi aris Tu ara zegavlena Semdegi mizeziT? kanalizaciaSi, wylis zedapirze, miwisqveSa wylebSi, sanapiro wylebSi an zRvaSi niadagis an wylis danagvianebis saSiSroeba? gaJonva zedapiris gamagrebiT, an mwvane safaris mier Sewovis unaris dakargvis Sedegad? wyaldidoba an eqstremaluri an mavne klimaturi pirobebi? gaJonvis Sewovis unari? datborvis sibrtyeebis Secvla? zedapiruli, niadagis an komunaluri wylis moculoba? safrTxe hidrologiuri funqcionirebisadmi wylis arsebuli an Secvlili gaSvebiT? zedapirul an niadagis wyalis gamoyeneba an 35 masSi CaRvra? saSiSroeba datborvis arsebuli an Secvlili struqturis gamo? mdinareebis, nakadulebis, tbebis, Waobebis, kaSxlebis an kunZulebis konservaciuli an rekriaciuli gamoyeneba? saSiSroeba arsebuli an Secvlili gamonabolqvis gamo? safrTxe arsebuli an Secvlili amRvrevis gamo? riski wylis dagrovebisa arsebuli an Secvlili sasoflo-sameurneo daniSnulebebisTvis? saSiSroeba arsebuli an Secvlili qimiuri procesebis an sakvebi nivTierebebis balansis gamo? safrTxe naleqebis an Slamis daleqvis arsebobiT an SecvliT? arsebuli an gadakeTebuli kanalizaciis sistemiT gamowveuli cvlilebebi? mSeneblobis farglebSi an misgan 30 metrSi ganlagebuli mdinare, nakaduli an tba? nayaris an xreSis amoReba an Cayra mdinareSi, nakadulsa Tu tbaSi? adgilze Txevadi sawvavebis an saxifaTo masalebis masiurad Senaxva? wylis nakadis Semcirebam SeiZleba gamoiwvios wyaldidobis reJimis Secvla da Waobis dazianeba? Cadinebuli wylis nakadis Semcireba SeiZleba uaryofiTad aisaxos Camodinebuli wylis momxmareblebze (adamianebi, Tevzeuli da cocxali buneba)? ara ara ara diax ara ara diax diax ara ara ara ara ara ara ara ara diax diax diax diax ara ara ara ara ara diax 4) biologiuri resursebi aris Tu ara zegavlena Semdegi mizeziT? mniSvnelovani, maRali xarisxis an mwiri resursebi, romlebzec proeqti SeiZleba uaryofiTad aisaxos? mdebareoba dacul teritoriaze an cocxali arsebebis gasasvlel koridorSi? Waobis macxovrebelTa datborva? gadasarCeni, iSviaTi an riskis qveS myofi mcenareTa saxeobebi? mwvane safaris mravalferovneba? sakonservacio an samecniero mniSvnelobis mcenareebis arseboba? arsebuli saxeobebis bunebrivi Sevseba? mSenebloba ara eqspluatacia da movla diax ara ara ara ara ara ara ara ara ara ara ara diax 36 sawvavi xis maragi? biologiuri resursebis gadaxarjva? gadasarCeni, iSviaTi an riskis qveS myofi cxovelebi? cxovelTa samyaros mravalferovneba? saxeobaTa bunebrivi migracia? ucxo saxeobebis danergva? adgilobrivi saxeobebis an genetikuri mravalferovnebis dakargva? mcenareebis ganadgureba an mSenebloba Waobis an sanapiro teritoriaze > 1.0 heqtari? pesticidebis (mRnelebis, mwerebis da mcenareebis) gamoyeneba > 1.0 heqtari? ara ara ara ara diax ara ara ara ara ara ara diax ara ara ara ara ara ara mSenebloba nakrZalSi an mis mimdebare teritoriaze? wylis nakadis Semcireba, ramac SeiZleba gamoiwvios datborvis reJimis Secvla da Waobis ganadgureba? Cadinebuli wylis nakadis Semcireba SeiZleba uaryofiTad aisaxos Camodinebuli wylis momxmareblebze (adamianebi, Tevzeuli da cocxali buneba)? wyalCamSvebi miliT gamowveuli erozia sanapiroze, iq sadac wyali dinebas ubrundeba? ekologiuri an komerciuli mniSvnelobis floris an faunis arseboba? ara ara ara ara ara diax ara ara ara diax 5) sociosocio-ekonomikuri resursebi aris Tu ara zegavlena Semdegi mizeziT? SemoTavazebuli proeqtis mimdebare teritoriaze arsebuli dasaxlebebi? proeqtis zegavlena niadagis gamoyenebaze uSualod mis teritoriaze an SemogarenSi? midamoebi proeqtis teritoriaze an SemogarenSi, sadac ukve aris gamonabolqvi da ziandeba ekologia? niadagis gamoyenebis, misi safaris an topografiis mudmivi an droebiTi cvla, miwis gamoyenebis intensiurobis zrdis CaTvliT? proeqtis teritoriaze an mis axlos ganlagebuli cosialuri infrastruqturebi (mag. skolebi, samkurnalo centrebi, klinikebi, sakulto adgilebi da sxv.)? bunebrivi katastrofebis (mag. wyaldidobebi, miwisZvrebi, meyerebi da a.S.) zona? proeqtis miReba sazogadoebis (Temi, mTavroba da arasamTavrobo organizaciebi) mier? mSenebloba diax eqspluatac eqspluatac ia da movla diax ara ara ara ara ara ara ara ara ara diax diax diax 37 nagavsayreli adgilis xiluli an uxilavi zegavlena? obieqtze momxdarma avariam SeiZleba safrTxe Seuqmnas sazogadoebas da adgilobriv garemos? SesaZlo konfliqti mimdebare teritoriis mflobelebTan? arsebul kodeqsebTan, gegmebTan, nebarTvebTan an mSeneblobis parametrebTan? mSenebloba nacionalur parkSi an sarekriacio zonaSi? 6 TviT (an metiT) >10 adamianis gadaadgileba? 6 TviT (an metiT) >10 adamianisTvis saWiro komunaluri and municipaluri momsaxureobis Sewyveta? mineraluri an araganaxlebadi resursebis dakargva an araefeqturi gamoyeneba? xmauris doneebi > 5 decibelze 3 an meti Tvis manZilze? xiluli uaryofiTi zegavlena mimdebare peizaJTan SedarebiT? uaryofiTi zegavlena momavalSi miwis gamoyenebaze adgilze an mis axlos? aris Tu ara adgilze an mis axlos iseTi mWidrod dasaxlebuli ubnebi, romelzec proeqtma SeiZleba iqonios uaryofiTi zegavlena? bevri xalxisTvis zedmetad xiluli? proeqtis Sedegad gamoiwvevs axal proeqts (mag. sacxovrebeli saxlebi, axali gzebi, damxmare sakomunikacio nagebobebi da a.S.? mzardi uaryofiTi zegavlena msgavsi efeqtis mqone arsebul an dagegmil proeqtebTan? socialuri cvlilebebi, magaliTad, demografia, tradiciuli cxovrebis wesebi da dasaqmeba? ara ara ara ara diax ara ara ara ara ara ara ara ara ara ara ara ara ara ara ara ara ara ara ara ara ara ara diax ara ara diax diax mSenebloba ara eqspluatac eqspluatac ia da movla ara ara ara 6) kulturis sakiTxebi aris Tu ara zegavlena Semdegi mizeziT? winaistoriuli, istoriuli an paleontologiuri resursebi mSnebelobis irgvliv 30 metris radiusze? unikaluri kulturuli an eTnikuri faseulobebi proeqtis adgilze? 7) sazogadoebis janmrTelobis sakiTxebi moaxdens Tu ara proeqti uaryofiT gavlenas? gavlenas? mSenebloba eqspluatacia eqspluatacia da movla 38 adamianTa da sa sazogadoebis janmrTeloba an keTildReoba? adamianebis mier gamoyenebuli haeris, wylis, sakvebis da sxva produqtebis xarisxi an toqsikuroba? gamonabolqvis gamo adamianebis, sazogadoebis an mosaxleobis daavadeba an sikvdilianoba? daavadebebis gadamtanTa (maT Soris mwerebis) gaCena an gavrceleba? adamianebis, sazogadoebis an mosaxleobis daavadebebisagan dacvis xarisxi? adamianTa mier piradi usafrTxoebis SegrZneba? sazogadoebis erTianoba da identifikacia? kulturuli identifikacia da asociaciebi? umciresobaTa uflebebi? sacxovrebeli pirobebi? dasaqmeba da misi xarisxi? ekonomikuri pirobebi? sazogadoebrivi dawesebulebebi? gamoiwvevs incindentebs, romlebmac SeiZleba uaryofiTi zegavlena iqonios adamianTa janmrTelobaze da bunebaze? - afeTqebebisgan, gaJoinvebisgan, xanZrisgan da a.S.? - saSiSi an toqsikuri nivTierebebis Senaxvis, gamoyenebis an warmoebis gamo? garemos dazianebis gamomwvevi bunebrivi kataklizmebis (mag, wyaldidobebi, miwisZvrebi, mewyerebi da sxva) gavlenis qveS moxvedra? daucav adamianTa jgufi (mag, saavadmyofos pacientebi da moxucebi), romlebzec SeiZleba uaryofiTad imoqmedos proeqtma? diax diax ara ara diax diax ara diax ara diax diax ara ara ara ara diax diax diax diax ara ara ara ara ara diax diax diax diax diax diax diax diax ara diax diax diax mSenebloba diax eqspluatacia eqspluatacia da movla ara ara ara diax ara ara ara ara diax ara ara ara ara 8) haeris xarisxi aris Tu ara zegavlena Semdegi mizeziT? haeris danagvianeba gamonabolqviT proeqtis teritoriaze? garemos dacvis da haeris gamonabolqviT danagvianebis standartebis darRveva? avtomobilebis sacobi mSeneblobis an funqcionirebis dros? mSeneblobisTvis saWiro ngreva an Caberva? suni mSeneblobis an funqcionirebis dros? mikroklimatis Secvla? gamonabolqvis an raime saSiSi, toqsikuri an Sxamiani nivTierebebis gaSveba haerSi? - stacionaluri an mobiluri mowyobilobebidan 39 - wiariseuli sazvavis wviT gamowveuli gamonabolqvi? gamoyenebuli masalebis SenaxviT an transportirebiT gamowveuli gamonabolqvi? samSeneblo samuSaoebiT (sadguris da aparaturis CaTvliT) gamowveuli gamonabolqvi? samSeneblo masalebiT, kanalizaciiT da narCenebiT gamowveuli mtveri an suni? gaSlil adgilas nagvis (mag. namtvrebi masalis an mSeneblobis narCenebis) wviT gamowveuli gamonabolqvi? diax ara ara ara diax ara diax ara ara a ra 9) xmauri da vibracia aris Tu ara zegavlena Semdegi mizeziT? xmauri, vibracia an sinaTlis, saTbobi energiis an eleqtromagnituri radiaciis gamoyofa? - - aparaturis funqcionirebis (mag. motoris, vintilaciis saTavsos damqucmaceblis xmauris) gamo? mSeneblobisgan an ngrevisgan? Cabervisgan an gruntis Cavardnisgan? mSeneblobis an transportis moZraobis gamo? eleqtromagnituri radiaciis wyaroebidan? mSenebloba eqspluatacia eqspluatacia da movla movla diax diax diax diax diax ara diax ara ara ara ara ara 40 danarTi b. fizikuri da socio-ekonomikuri garemo fizikuri garemo geologia sofeli qed-qedi ganlagebulia mdinare maWaxelaswyalze (mdinare Woroxis auzSi), romelic mdebareobs dasavleT saqarTveloSi, aWaraSi. am raions esazRvreba Savi zRva (dasavleTiT), guriis raioni (CrdioeTiT), samcxe-javaxeTi (aRmosavleTiT) da TurqeTi (samxreTiT). olqis mTavar orografiul segments warmoadgens mesxeTis, seSeis da arsianis qedi (saSualo simaRle zRvis donidan 2 000-dan 2 500 metramde meryeobs). qobuleTi-Caqvis qedi aWaras or ZiriTad nawilad yofs - sanapiro zolad da mTian zolad. geologiuri TvalsazrisiT, regioni agebulia Sua da zeda eocenuri (saqarTvelos atlasi, 1964w) vulkanuri fenebiT. geologiuri safrTxe seismologiis mxriv, Sesaswavli teritoria MKS Skalaze “SvidianiT” (7) aris Sefasebuli (saqarTvelos seismuri riskebi Sefasebis ruqa, 2006w). Zlieri anTropogenuri gavlenis gamo (tyis Wra) regionSi mewyeris da talaxis niaRvrebis mzardi tendencia arsebobs. mewyers umetesad adgili aqvs regionis saSualo mTian zonaSi (monitoringisa da prognozebis departamenti, 2005w). niadagebi regionSi niadagebi gansxvavdeba zRvis donidan simaRlis da specifikuri adgilmdebareobis mixedviT. viwro sanapiro dafarulia qviSiani da qviSian-aluviuri niadagiT. regionis zogierT nawilSi gvxvdeba Waobis da mdelos aluviuri Waobis niadagebi. zeda mTian nawilSi wiTelmiwa niadagebi dominirebs (saqarTvelos niadagebis tipebis ruka, 1999w ). klimati. adgilobrivi klimati ganpirobebulia Savi zRvis siaxloviT da orografiuli garemoebebiT. vinaidan adgilze ar arsebobs meteorologiuri sadgurebi, temperaturuli reJimis monacemebi grovdeba meteorologiuri sadgurebis mravalwliani dakvirvebebis Sedegad (kapandiba da Carnali) romlebic mimdebare teritoriazea. saSualo wliuri da Tviuri haeris temperature da eqstremaluri temperatura cxrilSia mocemuli: cxrili 1. saSualo Tviuri, wliuri da eqstremaluri temperaturebi Carnali Mmete o sadgu ri temperat ura I II III IV V VI VII VII I IX X XI XII weli saSualo 5.7 5.9 7.7 11.2 15.0 18.5 20. 9 21.5 18.8 16.1 12.0 8.6 13.5 Absolut uri maqsimumi 24 26 31 36 37 40 41 43 37 34 30 28 43 41 kapandiba Absolut uri minimumi saSualo Absolutur i maqsimumi Absolutur i minimumi -10 -10 -8 -2 2 9 11 12 6 2 -4 -7 -10 6.5 6.8 8.9 12.2 16.2 20. 0 22.5 22.7 19.8 16.5 12.5 8.8 14.4 24 28 32 38 38 40 40 41 39 36 30 29 41 -8 -8 -7 -1 3 10 13 13 6 2 -3 -6 -8 wliuri saSualo naleqianoba maRalia, da aRwevs 2000 mm-s. Tovli dekembris 25 dan modis da dneba 29 dReSi 17 martisTvis. mravalwliani dakvirvebis Sedegad, qaris maqsimaluri saSualo wliuri siCqare 7.9m.wm-Sia qanadibas maxloblad zamTris sezonze (XII-I). hidrologia maWaxelas mdinaris wyaro mdebareobs mereTis mTis samxreT qedebze 2662 metr simaRleze. md. maWaxela saTaves iRebs TurqeTSi da Seedineba md. WoroxSi marjvena Senakadidan 2200 metrze sofel maWaxelasTan, saqarTveloSi. mdinaris sigrZea 37 km; auzis farTobi 369 km2, mdinaris reJimi xasiaTdeba wyaldidobiT gazafxulze, uxvi wyliT Semodgomaze da arastabiluri dabali doniT zafxulSi da SedarebiT dabal stabiluri doniT zamTarSi. mcenareuli safari soflis mimdebare teritoria warmodgenilia ramsaris Warbteniani sistemis ramodenime tipiT: F,E,K,L,M,N,R,Y,1,4,9 (Woroxis deltis menejmentis gegma, 2006). uaxloes momavalSi dagegmilia sofeli qed-qedidan daaxloebiT 10 kilometris daSorebiT mdebare mtiralas mTis daculi teritoriis dafuZneba (daculi teritoriebis ruka, 2005), Tumca es jer ar aris realoba. adgilobrivi ekosistema mniSvnelovnadaa Secvili anTropogenuli zemoqmedebiT (Worxis deltis menejmentis gegma, 2006). adgilobrivi flora warmodgenilia Semdegi formaciebiT: Trapeta-Ti, LIunceta Parviunceta, Hydrophyta herbosa, Hydatophytes, Ceratophullata demers, and Hygrophyta fruticosa (Worxis deltis menejmentis gegma, 2006). sofeli qed-qedi garSemortymulia kolxuri tipis tyiT, sadac dominanti saxeobebia: Cveulebrivi wabli (Castanea sativa), wifeli (Fagus orientalis), Tela (Ulmus foliacea), nekerCxali (Acer campestre). qvetyeSi dominirebs maradmwvane Sqeri (Rhododendron ponticum), qvetye mdidaria lianebiT, mayvlis gavrcelebuli saxeobebia Rubus anatolicus da Rubus hirtus teritoriaze vxvdebiT aseve saxeobebs, romlebic Setanilia saqarTvelos wiTel nusxaSi, kerZod: leRvi (Ficus carica) da xarTuTa (Morus nigra). mdelos mcenareuloba ZiriTadad warmodgenilia meoreuli cenozebiT, adventiuri saxeobebis dominantobiT: lakartia (Paspalum thunbergii), msuqana (Sedum stoloniferum), mwvane marwyvi (Fragaria viridis), nigvzisZira (Geum urbanum), yviTeli ionja (Medicago falcate), samyura (Trifolium subterranum), SabTari (Trifolium resupinatum), TeTri samyura (Trifolium repens), kurdRlisfrCxila (Lotus corniculatus), qona (Ranunculus chius), da sxva (naxucriSvili, g., 1999). 42 ZuZumwovrebi sofeli qed-qedis SemogarenSi gvxvdeba: maCvi (Meles meles), mela (Vulpes vulpes) tura (Canis aureus), da sxvadasxva saxeobis mcire zomis ZuZumwovrebi: Selkovnikovis wylis biga (Neomys shelkownikowi), kbilTeTra (Crocidura spp.), rades ruxkbila (Sorex raddei), kavkasiuri Txunela (Talpa caucasica) (Woroxis deltis marTvis gegma, 2006). frinvelebi xelvaCauris raionis teritoria frinvelTa saxeobebis gansakuTrebuli mravalferovnebiT gamoirCeva – daaxloebiT 40 saxeobis mobudari, 30 saxeobis mozamTre, 50 saxeobis migranti da 30 saxeobamde araregularulad gadamfreni frinveli. maT Soris: SavCiCaxva Rorixva (Gavia arctica), wiTelCiCaxva Rorixva (Gavia stellata), ruxloyeba kokona (Podiceps grisegena), Savyela kokona (Podiceps nigricollis), mcire kokona (Tachybaptus Rufficollis), wiTelniskarta gedi (Cygnus olor), yviTelniskarta gedi (Cygnus cygnus), ruxi bati (Anser anser), didi TeTrSubla bati (Anser albifrons), gareuli ixvi (Anas platyrhynchos), farTocxvira ixvi (Anas clypeata), stvenia ixvi (Anas crecca), WaxWaxa ixvi (Anas querquedula), qoCora yvinTia (Aythya fuligula), wiTelTava yvinTia (Aythya ferina), ruxi yanCa (Ardea cinerea), qarci yanCa (Ardea purpurea), mcire TeTri yanCa (Egretta garzetta), mcire da didi wylis buRa (Ixobrichus minutus; Botaurus stellaris), iveosi (Plegadis falcinellus), Jero (Platalea leucorodia), velis mercxala (Glareola nordmanni), oCofexa (Himantopus himantopus), goWa (Gallinago media), didi kronSnepi (Numenius arquata), Waobis Zelqori (Circus aeruginosus), alkuni (Alcedo atthis) (Jordania r, boeme r, kuznetsovi a, 1999). amfibiebi da reptiliebi xelvaCauris raionSi gvxvdeba: vasaka (Hyla arborea), tboris bayayi (Rana ridibunda), Cveulebrivi tritoni (Triturus vulgaris), boxmeWa (Anguis fragilis). aseve vxvdebiT gvelis Semdeg saxeobebs: Cveulebrivi da wylis ankarebi (Natrix natrix & N. tesselata), eskulapis mcuravi (Elaphe longissima). mardi xvliki (Lacerta agilis) raionSi yvelaze xSirad gavrcelebuli saxeobaa. teritoriaze binadrobs mcireaziuri tritoni (Triturus vittatus) da Turquli xvliki (Darevskia clarcorum; IUCN wiTeli nusxa, kategoriagadaSenebis safrTxis winaSe myofi) (kolxeTis deltis menejmentis gegma, 2006). Tevzis resursebi 1990 wlebis monacemebis mixedviT, mdinare maWaxelas wyalSi binadrobs Savi zRvis oraguli (Salmo fario morpha labrax, saqarTvelos wiTeli nusxa, erovnuli statusimowyvladi). aqve unda aRiniSnos, rom 90-iani wlebis Semdeg kvlevebi mdinare maWaxelas wyalze ar Catarebula, Sedegad ucnobia aRniSnuli Tevzis populaciis mdgomareoba. Mmdinare maWaxelas wyalSi aseve vxvdebiT Tevzis Semdeg saxeobebs: kalmaxi (Salmo fario Setanilia saqarTvelos wiTel nusxaSi, erovnuli statusi-mowyvladi), wvera (Barbus tauricus escherichi), kobri (Alburnoides jetteles) (elaniZe, r., 1988). cxrilSi 5-13 mocemulia mdinare maWaxelas wyalSi gavrcelebuli Tevzis saxeobebis gamravlebis periodebi: cxrili 55-13. 13. mdinare maWaxelas wyalSi gavrcelebuli Tevzis saxeobebis gamravlebis periodi Saxeoba Ggamravlebis 43 periodi Savi zRvis oraguli kobri wvera Kkalmaxi seqtemberi-noemberi aprili-agvisto maisi-agvisto seqtemberioqtomberi sociosocio-ekonomikuri garemo mosaxleoba da dasaxleba maWaxelas sakrebulo 10 soflisgan Sedgeba, sadac 669 ojaxi da 3 269 suli cxovrobs. mosaxleobis umravlesoba musulmania. (alioSa kaxiZe, maWaxelas sakrebulos Tavmjdomare). miwis gamoyeneba xelvaCauris raionSi moxmarebuli miwis saerTo farTi sul 5 113 heqtars Seadgens. aqedan 92% kerZo sakuTrebaa, xolo 7,1% saxelmwifo sakuTrebaa. sasoflo-sameurneo daniSnulebis miwa sul 4 540 ha-s Seadgens; aqedan, 1 518 ha saxnavi miwaa, 2 978ha mudmivi saTesi miwebia, erTi heqtari daculi miwaa, xolo 44 ha mudmivi saZovrebi da mindvrebia. mudmiv saTes miwebs Seadgens: citrusis plantaciebi (2 629 ha), venaxi (3 ha), xexilis baRebi (37ha) da kenkrovani (2 ha). (alioSa kaxiZe, maWaxelas sakrebulos Tavmjdomare). xelvaCauris raionSi daaxloebiT 24 400 Tavi msxvili rqosani saqoneli, 1 800 cxvari da Txa aris. Semosavali da dasaqmeba Temis absoluturi umravlesoba TviTdasaqmebazea da ZiriTadad sasoflo-sameurneo saqmianobas misdevs. orasi adamiani iRebs xelfass; aqedan, 15 mcire HhesSia dasaqmebuli. socialuri infrastruqtura TemSi aris ori sasauzme, erTi jixuri da xuTi sasursaTo maRazia. Tems gaaCnia 10 saSualo skola, sami sasoflo klubi, erTi biblioTeka da erTi muzeumi. erTi ambulatoriuli klinika mSeneblobis procesSia. (alioSa kaxiZe, maWaxelas sakrebulos Tavmjdomare). Tems eleqtroenergiis miwodebis ori wyaro gaaCnia: 1) hidro eleqtro sadguri (pirdapiri miwodeba) da 2) aWaris energo kompania. Tems gazis miwodebis sistema ar gaaCnia. energiis alternatiuli wyaroa navTi, SeSa, benzini da generatori. (alioSa kaxiZe, maWaxelas sakrebulos Tavmjdomare). sasmeli wylis centraluri sistema TemSi ar arsebobs. mosaxleobis umetesoba wyaros wyals iyenebs. (alioSa kaxiZe, maWaxelas sakrebulos Tavmjdomare). Tems kveTs gza, romelic mTavari adgilobrivi arteriaa da 40 km sigrZisaa. soflis Sida gzebis sigrZe 20 km-s Seadgens. gzebi ar aris mokirwyluli. (alioSa kaxiZe, maWaxelas sakrebulos Tavmjdomare). 44 danarTi g. maWaxelas mcire hesis mimdebare teritoriis geologiuri Sefaseba winasityveoba programis “energetikis ganviTareba soflad” Sesavali nawilis Sesabamisad, inJinerTa jgufma moaxdina md. maWaxelaze mdebare hesis mSeneblobis teritoriis vizualuri Semowmeba da gadaxeda 2002 wels “”saqarTvelos energetikosTa asociaciis” mier igive samSeneblo teritoriis geoteqnikuri Seswavlis Sedegebs. damoukidebel inJinerTa jgufma Caatara geoteqnikuri gamokvleva maWaxelas hes-ze. mdinare maWaxelas wylis nimuSebis analizi adgilze ganxorcielda. geologiuri da hidrologiuri Tvisebebi mdinare maWaxeliswyali saTaves iRebs TurqeTis teritoriaze, mTa mereTas (2662.7m) samxreT kalTebze arsebuli wyaroebis SeerTebiT 2200 metrze zRvis donidan, erTvis mdinare Woroxs marjvena mxridan saqarTvelos teritoriaze sofel maWaxelasTan. mdinaris sigrZe 37 km-ia, auzis farTobi 369 km2. saqarTvelos teritoriaze mdinaris sigrZe 21 km-ia. am monakveTze misi ZiriTadi Senakadia md. skurdidi, sigrZiT 11 km, sxva Senakadebis sigrZe 5-6 km-s ar aRemateba. auzis reliefi mTiania, xasiaTdeba konturebis simkveTriT. calkeul adgilebSi gaSiSvlebuli mwvervalebis simaRle 800-1000 metrs aRwevs xeobis fskeridan. xeobis kalTebi Zalze cicabo da danawevrebulia. auzis geologiur agebulebaSi monawileobas iReben qviSaqvebi, mergelebi da axalgazrda vulkanuri qanebi bazaltebis, andazitebis da porfiritebis saxiT. ZiriTadi qanebi dafarulia mTamdelos niadagebiT. auzi 2000-2200 metris zeviT dafarulia alpuri balaxeuliT, romelic qvemoT icvleba Sereuli tyiT. auzis qveda nawilSi gvxvdeba baRebi da saxnavebi. mdinaris xeoba saqarTvelos teritoriaze V-es magvaria. xeobis fskeris sigane meryeobs 60-dan 130 metramde. xeobis kalTebi erwymis mimdebare qedebis ferdobebs. mdinaris Wala gvxvdeba mxolod SesarTavTan. misi sigrZe 5-6 km-ia, sigane 40-50 metri, xolo simaRle 0.5 metri. wyaldidobis periodSi Wala ifareba 0.3-0.5 metris simaRlis wylis feniT. mdinaris kalapoti saxelmwifo sazRvridan 1.5-2.0 km-is qvemoT itoteba da qmnis 10 metris siganis da 20 metris sigrZis xreSian kunZulebs. mdinaris nakadis sigane meryeobs 10-dan 16 metramde, siRrme0.4-dan 0.8 metramde, xolo siCqare 0.50.8m/wm-dan 2.5 m/wm-mde. nakadis fskeri arasworia, dafarulia didi zomis qvebiT da xreSiT. mdinaris napirebi xreSiani da advilad Sladia, calkeul adgilebSi kldovania. mdinare sazrdoobs Tovlis, wvimis da gruntis wylebiT. gruntis wylebis roli mdinaris sazrdoobaSi meorexarisxovania. mdinaris wylianobis reJimi xasiaTdeba gazafxulis wyaldidobiT, Semodgomis wyalmovardnebiT, zafxulis aramdgradi da zamTris SedarebiT mdgradi wyalmcirobiT. gazafxulze Camoedineba wliuri Camonadenis 35%, zafxulSi - 18%, Semodgomaze - 28% da zamTarSi - 19%. 45 mdinaris Camonadenze dakvirvebebi mimdinareobda 1941 wlidan 1990 wlamde maWaxelahesis saderivacio arxis saTave nagebobis siaxloves sof. sandieTTan. mdinare gamoiyeneba mxolod energetikuli daniSnulebiT. saqarTvelos arqiteqturisa da mSeneblobis saministros 42 brZanebis (7 ivnisi, 1991) sareabilitacio farTobi ekuTvnis 6 balian seismur zonas saqarTvelos seismuri zonirebis rukis Tanaxmad. 3. sareabilitacio farTobis geoteqnikuri maxasiaTeblebi Sesaswavli ubani moicavs mdinare maWaxelas Walas da Walis mimdebare teritorias. vizualuri daTvalierebiT gamoyofili iqna fxvieri SeukavSirebuli tipis grunti, sainJinro geologiur elementad (sge-1). sge–1 kenWnari 30%, xreSi 20%, 15%-mde kaWaris CanarTebiT, 35% wvrilmarcvlovani qviSa-qviSnaris SemavsebliT. hesis mimdebare teritoria zedapiridan agebulia aluviuri genezisis kargad damuSavebuli kenWnariT da xreSovani masaliT, mdinaris WalaSi gruntebis (sge1) granulometriuli Semadgenlobis dasadgenad gayvanilia ori mcire siRrmis (0.5m) Surfi. Surfebidan aRebuli gruntebis granulometriuli analizis Sedegebi, mocemulia cxrili 3. aqve mocemulia sge-1 granulometriuli Semadgenlobis saSualo mniSvnelobebi, saidanac Cans rom, kaWari aris 9.71%, kenWnari 16.68%, xreSi 40.51%, qviSa 23.17%, mtveri 9.67% da Tixis fraqciis raodenoba Seadgens 0.26%. aRebuli wylis nimuSi Seswavlili iqna laboratoriulad. laboratoriuli analizis Sedegi mocemulia cxrilSi 4. aRebuli wyali hidrokarbonatul, sulfatur, kalciumian magniumiania. wyali uferoa da usuno, gemo balebSi aris 0. saerTo sixiste 2.81 mg-eqv. agresiulobis mixedviT wyali ar avlens agresiul Tvisebebs (cxrili 3 da 4) daskvnebi da rekomendaciebi 1. Sesrulebuli sainJinro-geologiuri da laboratoriuli samuSaoebis safuZvelze gamoyofili iqna 1 sainJinro geologiuri elementi: 2. Seswavlil ubanze sainJinro geologiuri procesebidan gvxvdeba gverdiTi da siRrmuli eroziuli procesebi; 3. geologiuri procesebidan (mewyeri, Svavi da sxva) raime saxifaTo procesi ar fiqsirdeba. 4. gruntis wyali ar avlens agresiul Tvisebebs; 5. saqarTvelos teritoriis seismuri daraionebis mixedviT samSeneblo moedani Sedis 6-7 baliani miwisZvrebis zonaSi; 6. reabilitaciis dros sasurvelia adgilze inJiner-geologis daswreba, raTa saWiroebis SemTxvevaSi droulad iqnas Setanili koreqtivebi. 7. aucileblad migvaCnia napirsamagri samuSaoebis Catareba, momavalSi rogorc ZiriTadi aseve xazovani nagebobis eroziuli procesebisagan dasacavad; amis Tavidan asacileblad rekomendirebulia a) sanapiro mcenareuli safaris SenarCuneba; b) mdinaris fskeridan myari masalis amoReba; g) sedimentis damWeri mowyobilobebis gamoyeneba. 46 cxrili cxrili 1. gruntis granulometruli Semadgenlobis cxrili nimuSis aRebis adgili 14.0-20.0 20.0-28.0 28.0-37.5 37.5-50.0 50.0-63.0 63.0-75.0 75.0-100.0 100.0-120.0 120.0-200.0 200.0-400.0 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 0,21 8,59 6,47 1,34 3,47 1,56 2,84 4,58 1,31 7,95 6,87 4,23 4,31 3,38 2,65 4,25 3,33 4,11 1,45 3,47 4,23 6,11 4,64 8,65 0,21 8,59 0,29 9,88 0,29 9,88 0,26 9,67 0,26 9,67 saSualo msxvili wvrili saSualo 21,57 4,69 kaWari 10.0-14.0 0,5 6.3-10.0 2 5.0-6.3 1 3.35-5.0 0 2.0-3.35 2 1.18-2.0 d 0.6-1.18 0,5 0.425-0.6 1 0.3-0.425 1 0.25-0.3 0 0.15-0.25 1 7 kenWi wvrili 6 0.063-0.15 5 mtveri 4 0.002-0.063 nimuSis tipi 3 xreSi Tixa aRebis intervali, m 2 qviSa <0.002 Surfis # 1 ## savele granulometriuli Semadgenloba, % laboratoriuli nimuSis # 2,41 4,67 3,64 saSualo 42,53 4,08 3,88 1,49 5,31 5,94 2,47 6,84 3,78 1,48 18,45 4,21 2,69 3,36 1,20 4,82 3,10 4,18 8,65 6,47 9,12 d 24,86 6,09 1,81 4,66 2,11 37,28 4,08 3,24 1,18 7,13 5,91 4,59 5,40 2,91 2,11 18,57 4,00 3,09 3,85 1,52 3,48 3,62 4,51 9,12 5,08 9,71 saSualo 23,17 40,51 16,68 9,71 47 cxrili 2. wylis qimiuri testireba – laboratoriuli monacemebi 1 MmaWaxela erTeuli # mdinare Mmoculoba 1 litraze anionebi mSral i narCen i mg-1 mg-eqviv. 40.8 % mgeqviv. kaTodebi PH HCO3-- CL- SO4-- Ca++ Mg++ Na++K+ 36.1 4.21 11 9.1 3.8 3.5 0.57 0.11 0.24 0.46 0.31 0.21 62.42 11.98 23.15 47.25 32.87 20.05 7.1 mdinare nimuSebis aRebis siRrme, m amonamuSevris # cxrili 3. wylis agresiuloba struqturebis mimarT 0.0 wylis agresiuloba nagebobebisadmi agresiulobis maCveneblebi ganlagebul qanebSi Kf>0.1m/dR.R ganlagebul qanebSi Kf<0.1m/dR.R betonis marka wyalSeRwevadobis mixedviT W4 W6 W8 W4 W6 W8 bikarbonatuli sixiste, mg_eqv/l ara ara ara ara ara ara wyalbadionis maCvenebeli ara ara ara ara ara ara agresiuli naxSirmJavas Semcveloba, mg/l - - ara - - ara magnezialuri marilebis Semcveloba, mg/l ara ara ara ara ara ara amoniumis marilebis Semcveloba, mg/l - - - - - - maRali tutianobis Semcveloba, mg/l ara ara ara ara ara ara portlandcementi (ГОСТ10178-76) ara ara ara ara ara ara widaportnaldcementi ara ara ara ara ara ara sulfatmedego cementi ara ara ara ara ara ara sulfatebi betonebisaTvis 48 gamonamuSevris # nimuSebis aRebis siRrme, m cxrili 4. 4. liTonze wylis agresiuloba mdinare 0.0 wylis agresiuli zemoqmedebis xarisxi rkina-betonis armaturaze mudmivad wyalSi periodulad dasvelebiT qanebis agresiuli zemoqmedebis xarisxi naxSirbadian foladze, gruntis wylis donis dabla im qanebisaTvis romelTa filtraciis koeficienti >0.1m/dReRame ara susti ara 49
Documentos relacionados
Lopota EMP_GEO
(a) monitoringis RonisZiebebis specifiuri aRwera da teqnikuri detalebi maT Soris: gasazomi parametrebi, gamosayenebeli meTodebi, samagaliTo adgilebi, gazomvebis sixSire, gansazRvris limitebi (sadac...
Leia maisaWara ucxoel avtorTa SromebSi
qveyndeboda. SeiZleba gamoqveynebuliyo romelime mniSvnelovan movlenasTan dakavSirebiTac. istoriul wyaroTa Soris sal-nameebs mniSvnelovani adgili ukaviaT. osmaleTis imperiaSi pirveli oficialuri sal-...
Leia maiskaspiis ganviTarebis mrCevelTa komisia Sualeduri
SesaZlebloba da daegrovebina kapitali. komisias kargad esmis, rom BP da, faqtiurad, misi yvela partniori warmoadgenen kerZo seqtors da sargebelis umetesoba, romelic mosalodnelia kaspiis navTobisa d...
Leia mais