saqarTvelo: Zalauflebis dabruneba

Transcrição

saqarTvelo: Zalauflebis dabruneba
gigi TevzaZe
saqarTvelo: Zalauflebis dabruneba
Tbilisi 2003
1
sarCevi:
sarCevi: .....................................................................................................................................................2
I. wignis struqturis ganmarteba .......................................................................................................3
II. ratom ar hqvia am wigns “rigiTi saqarTvelos gadasarCenad” ................................................4
III. pirveli Sesavali – Back to USSR ..................................................................................................6
•
Zalauflebis biografia saqarTveloSi – politikuri movlenebis orbita XX
saukunis bolos, XXI saukunis dasawyisSi ....................................................................10
paterloo, anu aRgeniTi samuSaoebi.........................................................................................16
mcire jgufebis kanoni ................................................................................................................20
III. meore Sesavali – iZuleba socialuri realobisaTvis .........................................................21
• simulantebi da fsiqiatrebi, anu avadmyofobebis, moCvenebiTi avadmyofobebis, maTi
gankurnebis da vergankurnebis Sesaxeb .............................................................................22
III. mesame Sesavali – trul-klapaciusis sindromi .....................................................................27
• ukanaskneli inteligentis brwyinvaleba da siduxWire ...............................................30
• daskvna: revanSi mimdinareobs .............................................................................................32
IV. 12 niSani da amave dros argumenti imis sasargeblod, rom saqarTveloSi sabWoTa
kavSiris magivrad Sua saukuneebi aRdga .........................................................................................35
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1. politikuri sistema – Zalauflebis tipi.................................................................35
2. socialuri sistema .........................................................................................................37
3. ganaTlebis sistema ..........................................................................................................40
4. sasamarTlo sistema ........................................................................................................42
5. jari da policia .............................................................................................................44
6. sagareo urTierTobebi....................................................................................................45
7. ekonomika ...........................................................................................................................46
8. samoqalaqo sazogadoeba .................................................................................................52
9. socialuri kontrolis faruli formebi .................................................................55
10. politikuri partiebi da arCevnebi ............................................................................57
11. eklesia da masmedia........................................................................................................61
12. saqarTvelos oligarqebi da biznes-jgufebi ...........................................................65
V. politikosebis universaluri sazomi saqarTveloSi, sxva mis msgavs da mimsgavsebul
qveynebSi..................................................................................................................................................67
VI. xuTi ZiriTadi umsjeloba, romelic saqarTveloSi arsebobs ............................................71
VII. samoqalaqo sazogadoeba, misi jgufebi, Semadgenloba, rogori unda iyos da rogori
ar aris is dRevandel saqarTveloSi. anu ratom rCeba saqarTvelo, da ara marto is, jer
kidev sabWoTa kavSiris (Sua saukuneebis) modernizebul (regresirebul) versiad ..............76
VIII. dasasruli pirveli – Zalauflebis mokle istoria .........................................................78
VIII. dasasruli meore – rogor unda gaizomos qveyanaSi demokratiis yofnis, aryofnis da
yofna-aryofnis xarisxi.......................................................................................................................83
Ein Planet, Ein Reich, Ein Volk ..............................................................................................................85
VIII. dasasruli mesame – aleqsis de tokvilis winaaRmdeg.......................................................96
IX. daskvna samive dasasrulisaTvis ...............................................................................................101
2
I. wignis struqturis ganmarteba
am wignis avtorma icis, rom Zalian Znelia erTsa da imave dros saqarTveloSi
arsebuli viTareba aRwero, am viTarebis Sesaxeb sociologiur-inteleqtualuristoriuli daskvnebi akeTo da, miuxedavad amisa, wigni mainc saintereso sakiTxavi
gamovides.
amitom wigns samjer iwyeben Tavidan. TiToeul Sesavals win uZRvis im sami tipis
mkiTxvelis aRwera, visac es gansxvavebuli Tavebi unda moergos. samive es aRwera
midis TavTan, romlSic 12 niSania aRwerili, da romlic wakiTxvac am wignis
gagebisaTvis aucilebelia. Semdeg, wigni aseve sami dasasruliT mTavrdeba.
albaT, mkiTxveli ukve Seafiqriana wina abzacis dasawyisSi motanilma frazam
“iwyeben”. ukve Sefiqrianebuli mkiTxveli amis gamarTlebas waawydeba zogierTi Tavis
dasawyisisas an dasrulebisas, sadac avtori da avtor-ego saubroben. es dialogebi,
simarTle rom iTqvas, erTgvari gamosavalia im sirTuleebidan, romlebSic msjeloba
Tavs rom amohyofs xolme. Tumca, meore mxriv, am dialogebs aqvs pretenzia,
mkiTxvelis im wuTs warmoSobili azri amoicnos da amiT wignis kiTxva ufro
saxaliso gaxados.
3
II. ratom ar hqvia am wigns “rigiTi saqarTvelos gadasarCenad”
Tavidan, rodesac am wignis dawera gadavwyvite, mindoda saTaurad “rigiTi
saqarTvelos
gadasarCenad”
damerqmia.
es
iqneboda
miTiTeba
stiven
spilbergis
cnobil filmze “rigiTi raianis gadasarCenad”. am filmSi meore msoflio omSi
monawile amerikeli jariskacis, saxelad raianis, gadarCenisaTvis filmis yvela
gmiri, Tavad raianis garda, kvdeba. aseT saTaurs albaT, bundovnad unda mieniSnebina,
rom saqarTveloSi arsebuli viTarebis dasaZlevad Zalian bevr arsebul sistemaze
Tu Seguebul Rirebulebebze uaris Tqma mogviwevs. anda, ufro radikalur mkiTxvels
es saTauri etyoda, rom saqarTvelos gadasarCenad msxverplis gaRebaa saWiro.
samwuxarod, es saTauri gaugebari aRmoCnda am wignis umetesi adresatisaTvis,
mxolod imitom, rom maT filmi ar enaxaT. .
is saTauri, romelic wigns axla hqvia, kvlav kinoindustriaze miTiTebaa,
oRond ufro saSinelebaTa an action filmebze, sadac wina filmSi damarcxebuli da
TiTqos ganadgurebuli monstri (an gmiri) brundeba. imdenad, ramdenadac am seriis
pirvel wigns hqvia “saqarTvelo – Zalauflebis simulaciebi”, meoris saxeli –
“saqarTvelo – Zalauflebis dabruneba” mimdevrobis garkveul wesze miuTiTebs.
saTauris, erTi SexedviT, simartivis miuxedavad, mkiTxvels Tavad mouwevs garkveva,
vin brundeba – monstri Tu gmiri, Tu orive erTad.
am wigns serialis sxva Tvisebac aqvs; bevri Tanamedrove action siuJeti
Semdegnairia:
pirvel
seriaSi/nawilSi
aRiwereba
raRac
viTareba,
rogorc
absoluturi da ueWveli. meore seriis/nawilis amoqmedebisas cxadi xdeba, rom
pirvel seriaSi/nawilSi aRwerili ambavi sxva, ufro vrceli siuJetis ganuyofeli
mcire elementia 1. xandaxan, pirveli nawilis dadebiTi personaJebi meores uaryofiTi
protagonistebi aRmoCndebian da piriqiT. es wignic, pirvel wignTan “Zalauflebis
simulaciebTan” erTad, aseTi tipis erTianobas qmnis.
me Sevecdebi vaCveno, rom is, Tu rogor qveyanaSi vcxovrobT, sad vimyofebiT
da ra warmatebebi da warumateblobebi gvelis, mxolod da mxolod institutebis,
Rirebulebebis da socialuri struqturebis analiziTaa SesaZlebeli ganisazRvros 2.
aseve, Sevecdebi avxsna, ratom aRar muSaoben Sefasebis, dakvirvebis da gazomvis
1
2
amis klasikuri magaliTia “adamianebi SavebSi” da “adamianebi SavebSi 2”.
da ara politikuri sistemebis da subieqtebis gancxadebaTa zedapiruli analiziT da
analogiebis gatarebiT, rogorc es CvenSi xSirad xdeba.
4
Zveli, kargad nacadi meTodebi, da ra aris saWiro imisaTvis, rom aseTi meTodebi
Tavidan dafuZndes. maqvs imedi, rom saqarTvelos SemoTavazebuli aRwera, SeiZleba
sxva, saqarTvelos analogiur socialur da politikur sinamdvileSi myofi qveynebis
mimarTac marTebuli aRmoCndes. me ar var Sepyrobili negatiuri nacionalizmiT, da
ver vityvi, rom raRac “mxolod Cven gvWirs”.
maT, vinc Cems wigns “Zalauflebis simulaciebs” icnobs, minda vauwyo, rom
simulaciis etapi damTavrda. daiwyo meore, “Zalauflebis dabrunebis” faza. Cven
gardauvlad miveqanebiT im mdgomareobisaken, romelic SeiZleba aRiweros rogorc
Sua saukuneebi. is Sua saukuneebi, romelic saqarTvelos arasodes hqonia. erT-erTi
gza, romelic am mdgomareobidan gamogviyvanda, kvlav simulaciis aRdgenaa. Tu es
moxda,
Cven
saxifaTo
wreSi
aRmovCndebiT:
ciklis
–
Zalauflebis
simulaciebi/Zalauflebis dabruneba _ yovel gameorebasTan, anu ciklis tradiciad
qcevasTan erTad, sxva gzis arCeva sul ufro da ufro SeuZlebeli gaxdeba.
saTauris ganmarteba: Zalauflebis dabruneba niSnavs erTis mxriv, Zalauflebis
dabrunebas imis mier, vinc Zalauflebis simulacias 3 awarmoebda, xolo meore mxriv,
dabrunebas im droSi, rodesac saxelmwifo Zalaufleba iyo Semqmneli, mokarnaxe da
ganmsazRvreli.
3
maTTvis, visac “saqarTvelo – Zalauflebis simulaciebi” ar waukiTxavs, simulaciis
ganmarteba im wignidan: “simulacia, anu simulaciuri procesi, simulirebis saSualebiT
miiReba. simulacia iseve moqmedebs, rogorc Tavad is, risi simulirebac xdeba. oRond
safuZveli da dasayrdeni, romelic gaaCnia imas, risi simulirebac xdeba, simulacias ara
aqvs. simulaciuri procesi mTeli ZalebiT cdilobs daamtkicos, rom simulaciis ukan
Sesabamisi safuZvli da dasayrdeni imaleba. ase rom, simulacia arafers ar faravs, piriqiT,
is cdilobs aCvenos imis arseboba, rac ar aris”.
5
es Sesavali gankuTvnilia im mkiTxvelisaTvis, visac istoria ufro itacebs, vidre
am istoriis analizi da usagno ganazrebebi. agreTve imaTTvis, visac axsovs da/an
ainteresebs, ra iyo sabWoTa kavSiri 4.
III. pirveli Sesavali – Back to USSR
anu survili moxvde ssrk-Si
dRes xSirad gaigoneb politikuri analitikosisagan Tu inteleqtualisagan, rom
“aba ra unda mosTxovo, man xom sxvanairi marTva ar icis”. am “man”-Si, ra Tqma unda,
SevardnaZe igulisxmeba. bevria ganwyobili saimisod, rom is gaurkvevloba, rac
qveyanaSia da romelic yoveli moqalaqis bedze/cxovrebaze aisaxeba, prezidents
daabralos. magram, rac ar unda Zlieri iyos erTi adamianis pirovnuli zemoqmedebis
unari da Zalaufleba, mTeli qveynis Semotrialeba mas ar SeuZlia; ar SeuZlia maT
gareSe, vinc mas amaSi exmareba da eTanxmeba.
es msjelobac nacnobia qarTuli inteleqtualuri diskursisaTvis da am
SemTxvevaSi msjelobaSi irekleba “xalxi, romelic bnelia da kvlav warsulSi unda
cxovreba”. Tumca, “xalxi” rac ar unda totalurad warsulze orietirebuli iyos
– is erTi subieqti arasodes aris, da Sesabamisad, arasodes ara aqvs erTi neba da
erTi piri. sociologebi da socialuri Teoretikosebi imasac amboben, rom xalxis
“azri” ufro am azris organizebasa da miwodebazea damokidebuli. erTi da igive
ganwyoba, romelic gavrcelebulia mosaxleobaSi, da romelsac myari socialuri
safuZveli aqvs, sxvadasxvaApolitikuri garemos, tradiciis da arsebuli faruli da
gacxadebuli
devizebis
gamo,
SeiZleba
sruliad
gansxvavebuli
socialuri
moTxovnebiT/molodinebiT/survilebiT gamovlindes:
is, rom saqarTvelos mosaxleobis didi nawili siRaribeSi cxovrobs, faqtia.
magram socialuri moTxovna, romelSic am gaWirvebidan gamosavlis Zieba gamoixateba,
erTi
mxriv
qveyanaSi
arsebuli
tradiciuli
garemos,
xolo
meore
mxriv
politikosebis mier aris nakarnaxevi. es gamosavali ZiriTadad JRers rogorc
“davbrundeT sabWoTa kavSirSi” (zog SemTxvevaSi – SevuerTdeT ruseTs). Tumca,
politikuri garemos ganxsvavebulobis SemTxvevaSi es “gadarCenis lozungi” SeiZleba
iyos:
1. evrokavSirSi gawevrianeba;
2. nato-Si Sesvla;
4
anu sabWoTa socialisturi respublikebis kavSiri.
6
3. samxreT kavkasiis konfederaciis Camoyalibeba;
4. aziis qveyanaTa kavSiris Camoyalibeba da masSi gawevrianeba;
5. marTlmadidebelTa da muslimTa msoflio kavSiris [jer Seqmna, Semdeg] wevrad
gaxdoma;
6. raime sxva, romelic arafriT ar iqneba “sabWoTa kavSiris aRdgenaze” ufro
uazro, suleluri da SeuZlebeli.
am viTarebis saTave albaT iq unda veZioT, rom Zalauflebis modeli, romelic
SevardnaZem saqarTveloSi Camoitana, da romlis gaxareba-ayvavebas noyieri niadagi
daxvda, iseTive iyo, rogoric mas sabWoTa kavSirSi gaaCnda. Zalauflebis sabWoTa
models Semdegi oTxi maxasiaTebeli hqonda:
1. ormagi standarti: ZiriTadi principi, romelic mosaxleobas avaldebulebda
garkveuli wesebis Sesrulebas, magram ar vrceldeboda Zalauflebis mqone
partiuli elitis wevrebze. iseTi akrZalvebi, rogoricaa kerZo sakuTrebis da
sazRvargareTis bankebSi angariSis floba, qrTamis aReba, azartuli TamaSebi
da sxva ar vrceldeboda Zalauflebis warmomadgenlebze. Tumca, rodesac
Zalauflebis romelime warmomadgeneli
isjeboda,
mis mimarT swored
am
akrZalvebis darRvevis braldebebi iyo gamoyenebuli;
2. sabWoTa kavSirSi arsebuli sami saxis gadasaxadi: I. oficialuri, kanonSi
dafiqsirebuli; II. araoficialuri, xarki, romelsac qveda donis oficialuri
pirebi (qarxnis direqtorebi, sawarmoebis xelmZRvanelebi) uxdidnen zeda
donis
oficialur
pirebs.
es
xazi
iwyeboda
nebismieri
sawarmodan
da
partiuli elitis wveroSi mTavrdeboda. es gadasaxadi sayovelTao iyo da
gamoiyeneboda rogorc piradi sargeblobisaTvis, aseve partiuli salarosTvis.
Tumca,
ZiriTadi,
e.
gadasaxadebisagan
w.
sakavSiro
Sedgeboda
partiuli
(oqros
salaro
warmoeba,
ufro
xe-tyis
seriozuli
gayidva);
III.
moulodneli gadasaxadi, rodesac ufro maRali oficialuri piri ufro
dabal
oficialur
pirs
gansakuTrebuli
saWiroebisaTvis
Tanxis
Sovnas
avalebda. es fuli “iSoveboda” iqve, sadac zemoT aRwerili ori gadasaxadi –
legalur da aralegalur sawarmoebSi;
3. kanonze
arseboba.
maRla
kanonze
dgomis
maRla
specialuri,
dgoma
institucionaluri
Zalauflebis
ZiriTadi
instrumentebis
elementi
iyo:
uSiSroebis samsaxuri erTsa da imave dros icavda da sjida Zalauflebis
mflobelebs: specialuri samsaxurebi awarmoebdnen Zalauflebis subieqtebis
7
dacvas da maTi danaSaulis kvalis “waSlas”. Tumca es “waSla” absoluturi
arasdros ar iyo, da saWiroebis SemTxvevaSi “waSlili” faqtebi socialur da
partiul zedapirebze tivtivs iwyebda.
4. qveynis mTels teritoriaze Zalauflebis araTanabari gavrcelebuloba. amave
dros,
sakuTari
teritoriis
simkacris/sisastikis
centralizebuli
gamovlenis
mmarTvelobis
nebismier
wertilSi
SesaZlebloba:
pirobebSi
mkacri
gansakuTrebuli
da
Zalaufleba
absoluturad
Tanabrad
ver
nawildeboda. amitomac iyo, rom qveynis periferiebs (magaliTad, saqarTvelos)
Crdilovani ekonomikisaTvis da ideologiuri wnexis ararsebobis mxrivadac,
samoTxed miiCnevdnen. Tumca, rodesac es “Tavisufleba” garkveul dasaSveb
zRvars aWarbebda, represiebi, demonstraciebis daxvretis CaTvliT, miRebul
da aucilebel zomad iTvleboda.
ra Tqma unda, SevardnaZem aseTi Zalauflebis avan-Cavani kargad icoda, da misTvis
ideals swored
aseTi
Zalauflebis ierarqiis wveroSi
moxvedra warmoadgenda.
samwuxarod, isini, vinc mas aq daxvda, an Semdeg SeuerTda, am idealis pirveladobas
aRiarebdnen. swored es mzadyofna iyo is, ramac saqarTveloSi dRes arsebuli
viTareba gamoiwvia.
aRmoCnda, rom maTTvisac, vinc sabWoTa kavSirSi gaizarda, sabWoTa Zalauflebis
struqtura iseTive misaRebi da sasurveli iyo, rogorc maTTvis, vinc sabWoTa
droSi mmarTvelobiTi elitis wevrad Camoyalibda. Sedegad, aseTi Zalauflebisaken
swrafvam gamoiwvia is politikur-socialuri garemo, romelSic sabWoTa kavSiris
kvlav miRweva mizani aRmoCnda.
aravin ar eubneba mosaxleobas Tavis politikur gamosvlebSi, rom germaniaSi
bevrad ukeTesi socialuri dacvaa, vidre ssrk-Si iyo, rom aSS-Si daqiravebuli
bevrad ufro daculia moulodnelobebisagan, vidre ssrk-Si, rom ganaTleba fineTSi
bevrad ufro maRali donisaa da a. S.
am bolo aTi wlis ganmavlobaSi aravin ambobda, rom demokratia aris ara
mxolod
referendumi
da
parlamentis
arCevnebi,
aramed,
amave
dros,
adamianis
uflebebis Seulaxaoba da mikro, raionul, samosaxlos doneze gadawyvetilebebis
arCevnebis
wesiT
miReba.
diskursi,
romelic
Cvens
politikosebs
axasiaTebdaT,
SevardnaZisagan modioda; is ambobda: “me movedi da karg saqmeebs vakeTeb”. iseTi ram,
rogoricaa warmomadgenlobiToba da pasuxismgebloba mosaxleobis mimarT – Zalian
mcire
doziT
arsebobda
da
arsebobs
8
saqarTvelos
sazogadoebriv
sivrceSi.
warmomadgenlobiTobis da pasuxismgeblobis siduxWiris kulminacia iyo prezidentis
gamosvla
2003
wlis
biujetis
parlamentSi
Cavardnis
Semdeg:
man
Tqva,
rom
biujetis Cavardna aris ara xelisuflebis, aramed opoziciis da mosaxleobis
problema.
sabWoTa kavSirSi dabrunebis survili iyo da aris ara mxolod SevardnaZis da
misi
ybadaRebuli
klanis
mizani.
Zalauflebis
dabruneba,
anu
sabWoTa
tipis
Zalauflebis aRdgena, yvela im politikosis mizani iyo da aris, vinc Riad Tu
farulad, mTavrobaSi Tu mis gareT, ambobda da ambobs: “me moval da, ai, naxavT, ra
karg saqmeebs gavakeTeb”.
rodesac axali saqarTvelos axalma da Zvelma politikosebma ifiqres, rom
sabWoTa kavSiri SeiZleba “calke aRebul qveyanaSi” aRdges, maT ver gaiTvaliswines,
rom saqarTveloSi ver aRdgeboda is, rac sabWoTa imperias asuldgmulebda da rac,
marTalia, Zalauflebis maxasiaTebeli ara, magram misi winapiroba namdvilad iyo: es
winapiroba iyo socialuri SiSi usqeso, Tvisebebis da survilebis gareSe myofi,
zeadamianuri
sabWoTa
mmarTvelobis
mimarT,
romelic
kremlis
kedlebis
miRma
imyofeboda. sabWoTa kavSiri axali tipis imperia iyo, romlis ekonomikur sistemasac
socialuri SiSi edo safuZvlad.
socialuri SiSis danergvas ki iseTi represiebi sWirdeboda, rogorc ssrk-Si
1924 da 1937 wlebSi gatarda. ver ityvi, rom SevardnaZem ar scada am tipis
represiebis dawyeba, magram mxedrioni aSkarad sxva mimarTulebiT wavida: mxedrionis
xelmZRvanelobas da gansakuTrebiT jaba ioselians aSkarad ar izidavda sabWoTa
represoris roli. garda amisa, ioseliani Zalauflebis mopovebis nacionalisturdemokratiul meTodebzec amyarebda imeds, rac misi mxridan represiebis gamtareblis
rolis Sesrulebas gamoricxavda.
SeiZleba iTqvas, rom ssrk-Si dabrunebis gamoTvla kargad ver moxerxda:
socialuri SiSi 90-iani wlebis dasawyisis politikosebisaTvis imdenad TavisTavad
cxadi da saxelmwifos Tanamdevi faqti iyo, rom seriozulad aravis ufiqria misi
kvlavwarmoebis meqanizmebze. rodesac mixvdnen rom maTi sasurveli Zalaufleba
mxolod SiSis kvlavwarmoebiT miiRweva, ukve gvian iyo.
socialuri SiSis kvlavwarmoeba ver moxerxda imitomac, rom verc SevardnaZe
da verc misi garemomcveli politikuri elita mosaxleobis winaSe ver warsdga
rogorc yovelive adamianurisagan daclili Zalauflebis gansaxiereba. aseTi imiji
yvelaze
didxans
mxolod
SevardnaZem
9
SeinarCuna.
Tumca,
swored
Zalauflebis
simulaciis im proeqtis gamo, romelsac SevardnaZe mogvianebiT daTanxmda, rogorc
Zalauflebis
misTvis
sasurveli
modelisaken
pirdapir
gzas,
Zaluflebis
gansxeulebis da qveynisaTvis mzrunveli zeadamianuri arsebis saxe mosaxleobis
TvalSi yvelaze mtkivneulad manve dakarga.
qvemoT vecdebi mokled, ramdenime gverdze aRvwero Zalauflebis biografia
saqarTveloSi: misi gandevna, misi simulacia, misi dabruneba. es aRwera faqtobrivad
imis identuri iqneba, rac zemoT, oRond, amjerad mas ufro politikuri istoriis
saxe eqneba.
Zalauflebis biografia saqarTveloSi – politikuri movlenebis orbita XX
saukunis bolos, XXI saukunis dasawyisSi
1992 wels SevardnaZe dabrunda saqrTveloSi. samxedro sabWo, romelic qveynis de
faqto mmarTveli iyo, Sedgeboda a) yofili mojanyeebisagan, romlebic gamsaxurdias
mmarTvelobas
ebrZodnen,
b)
liberalurad
ganwyobili
inteleqtualebisa
da
inteligenciis warmomadgenlebisagan.
realuri
“mxedrionis”
Zalaufleba
im
damaarsebeli),
dros
Tengiz
jaba
ioselianis
kitovanis
(samxedro
(gamsaxurdias
dajgufeba
dros
Tavdacvis
ministri da erovnuli gvardiis sardali) da Tengiz siguas (gamsaxurdias dros
premier-ministri,
gamsaxurdias
Semdeg
gandevnis
gamsaxurdias
Semdeg
Seqmnili
mTavrobis
mier
samxedro
sabWo
devnili)
iyo
xelSi
pirveli
iyo.
organo,
romelsac Zalauflebis upirobo mopoveba surda da uars ambobda iseTi, ukve saeWvo
instrumentebis
gamoyenebaze,
gamsaxurdias
rogoricaa,
xelisufleba
kitovani-siguas
SeiaraRebuli
mTlianad
xelisuflebam
dajgufebebis
qarizmatuloba.
Tuki
qarizmatulobas
eyrdnoboda,
ioseliani-
demonstrirebis
gza
sxvadasxva
Zalis
Seqmna
magaliTad,
am
“politikuri”
airCia.
aucileblobiTac
iyo
ganpirobebuli.
rogorc
aRmoaCines,
Cans,
rom
maTTvis
moulodnelad,
saerTaSoriso
SeuZlebelia.
SesaZloa,
maqsimalurad
didxans
es
maT
gaeZloT
samxedro
sabWos
faqtoris
gauTvaliswineblad
yovelTvis
icodnen,
saerTaSoriso
da
xelmZRvanelebma
qveynis
ubralod
legitimaciis
gareSe.
marTva
cdilobdnen
xolo
am
legitimaciis misaRwevad, saWiro iyo imdroindeli qarTuli demokratiis erTaderTi
garantis – SevardnaZis – saqarTveloSi Camoyvana.
10
marTalia, yofiTi Tu politikuri analitikosebi amboben, rom gamsaxurdias
winaaRmdeg
gamosvlebi
SevardnaZis
1992
sulac
wels
SevardnaZis
Camoyvanis
mier
iyo
aucileblobas
organizebuli,
sulac
magram
ar
es
amcirebs:
gadatrialebis/ajanyebis/putCis 5 logikuri gamosavali, erTis mxriv Sida, xolo
meore mxriv gare legitimaciisaTvis, SevardnaZis Camoyvana iyo.
ase daiwyo saqarTveloSi Zalauflebis mier warmoebuli pirveli simulacia:
SevardnaZe samxedro sabWos imisaTvis sWirdeboda, rom liberalur-demokratiuli
gardaqmnebisaTvis sakuTari mzadyofna daedasturebina. ver ityvi, rom samxedro
sabWos meTaurTagan vercerTi ver xedavda demokratiis aucileblobas da ar undoda
momavalSi saqarTvelo demokratiul qveynad exila (magaliTad, ioselians da siguas).
magram im instrumentebidan, romelic maT upirobo Zalauflebis dasamyareblad
airCies, aseTi momavali sulac ar gamomdinareobda. Zalauflebis mier warmoebuli
simulacia ormagi iyo: 1. Zalaufleba (warmomadgenlebi: ioseliani-kitovani-sigua)
simulirebda, rom is demokratiul gardaqmnebze iyo orientirebuli; 2. imave dros
Zalaufleba simulirebda, rom is SevardnaZis (jer samxedro sabWos Tavmjdomaris,
xolo
Semdeg
–
saqarTvelos
saxelmwifos
meTauris)
xelSi
iyo.
Tumca
es
simulireba sakmaod martivad gaiSifra da maleve yvelasaTvis cxadi gaxda. swored
aman aiZula SevardnaZe, aqtiuri moqmedebebisaTvis miemarTa. amisaTvis ki upirveles
yovlisa,
mxedrionis,
gvardiis
da
sxva
gasamxedroebuli
SenaerTebis,
rogorc
Zalauflebis safuZvlis, gauqmeba iyo saWiro.
1993 wlis saparlamento arCevnebis Sedegad miRebul ZalTa gadanawilebaSi
gamoCndnen
is
Zalebi,
romlebsac
SeeZloTYSevardnaZisaTvis
iseTive
samsaxuri
gaewiaT, rogoric SevardnaZem samxedro sabWos liderebisaTvis Seasrula. am Zalebs
is
xalxi
warmoadgenda,
SemTxvevaSi
mas
romelic
SevardnaZis
liberalur-demokratiul
mier
gardaqmnebze
Zalauflebis
mimarTul
mopovebis
politikosad
darCenaSi daexmareboda. erTi, rac aSkarad icoda SevardnaZem, da rac mas Camohyva
rusuli,
aSS-evropuli
Tu
qarTuli
gamocdilebidan,
iyo
is,
rom
arsebul
viTarebaSi mxolod liberalur demokratiaze orietacia miscemda mas saSualebas
moepovebina da SeenarCunebina Zalaufleba. yvela sxva mcdeloba – saqarTvelos
msgavs
5
qveynebSi
da
TviTon
saqarTveloSic
–
ganwiruli
iyo
marcxisaTvis.
es aris sami saxeli, romliTac 90-91 wlis zamTris movlenebi dResac moixseneeba
qarTul miTologiaSi.
11
SeiZleboda aRmosavluri variantis gaTamaSebac, magram SevardnaZe swored imaT
ebrZoda,
visac
aseTi
(Turqmenuli
tipis)
reJimis
damyareba
SeeZlo.
Tanac
adgilobrivi myari fuladi wyaros (navTobi, bamba da a. S.) ararsebobis SemTxvevaSi,
Zneli iqneboda paternalisturi reJimis didi xniT SenarCuneba.
amitom, 1993 wlis parlamentSi, axali politikuri Zalebis gamoCenis Semdeg,
erTmniSvnelovnad gadawyda, rom saqarTveloSi fulis upirobo wyaro liberaluri
demokratia unda gamxdariyo. amitom SevardnaZem gamoacxada sakuTari e. w. “garantis”
tenderi, romlisTvisac brZolaSi im dros yofili “mwvane” da ukve moqalaqeTa
kavSiris mmarTvel fenaSi myofi zurab Jvania Caeba.
miuxedavad imisa, rom dasawyis etapze TiTqos sxvebi imarjvebdnen, sabolood
es brZola Jvaniam moigo. realuri brZola SevardnaZeze gavlenis mosapoveblad
mimdinareobda.
frTam,
raRac
romelsac
etapze
moqalaqeTa
moqalaqeTa
kavSiris
kavSiris
Tbilisis
Jvaniasadmi
dapirispirebulma
organizaciis
lideri
gia
JorJoliani meTaurobda, gadawyvita, sakuTari partia Seeqmna da bolomde moeqcia
SevardnaZe
sakuTari
gavlenis
qveS:
Camoecilebina
is
moqalaqeTa
kavSirisagan,
romelic, Tavad SevardnaZis proeqtiT, Zalauflebis mTavari fari da demokratiis
simulirebis mTavari poligoni unda gamxdariyo.
arCevani, romlis winaSec SevardnaZe dadga, faqtobrivad arc iyo arCevani: erT
mxares
idga
xalxi,
gaurkveveli
partiuli
momavliT,
romelic
cdilobda
xelisuflebis upirobo mrCeveli gamxdariyo, xolo meore mxares – saqarTvelos
inteleqtualebis da inteligenciis umravlesobis mier mxardaWerili moqalaqeTa
kavSiri, JvaniasTan erTad, romelsac undoda ara mrCevloba, aramed meore kacoba 6.
isic unda iTqvas, rom SevardnaZis garemocvaSi im dros JorJoliani yvelaze
gavleniani
kaci
iyo
da,
rogorc
Cans,
SevardnaZis
piradi
simpaTiiT
da
mxardaWeriTac sargeblobda. magram aman ver SeuSala xeli SevardnaZes, sakuTari
proeqtis miznebisaTvis optimaluri kandidatura SeerCia:
ZalTa imdroindeli ganawilebis mixedviT Jvanias mdgomareoba da survili
ufro cxadi, gasagebi da kontrolirebadi iyo, vidre sxvebisa: “meore kacoba”
gulisxmobda
“mrCevlobaSi”
gamosWvioda
6
naTel,
ki,
daqvemdebarebul
marTalia,
Suasaukuneobrivi
da
gaurkvevlad
“ruxi
“Tavis
da
Tavze
Camouyalibeblad,
kardinalis”
silueti:
es, erTi SexedviT, umniSvnelo gansxvaveba male gadamwyveti aRmoCnda.
12
amRebis”
pozicias,
magram
mainc
gadawyvetilebebze
gavlenis
pretenzia
pasuxismgeblobis
SevardnaZisaTvis.
mas
sruliad
pasuxismgeblobas
aiRebda
mis
gareSe,
rac
sapirispiro
yovlad
sWirdeboda:
gadawyvetilebebze.
aseTi
miuRebeli
adamiani,
kaci
ki,
iyo
vinc
arsebul
kandidaturebs Soris mxolod Jvania iyo. ase iqca Jvania aTkaciani fraqciis
lideridan
Zalauflebis
pasuxismgeblobis
moziared
aspeqtSi,
magram
–
marTalia,
yvelaferi
imaze
jerjerobiT
miuTiTebda,
mxolod
rom
male
gadawyvetilebis nawilic misi sakuTreba gaxdeboda.
Sedegad, axali konstituciis, SevardnaZeze teraqtis da axali parlamentis
arCevis Semdeg, Jvania parlamentis Tavmjdomare gaxda. man SevardnaZis axali gzis
gameoreba daiwyo: rogorc SevardnaZe airCia jer parlamentma, xolo Semdeg, 1995
wels
–
xalxma,
aseve,
1995
wels
Jvania
parlamentis
wevrebma
parlamentis
Tavmjdomared airCies.
Jvaniam Zalauflebis sakuTari wilic miiRo. am wilis mixedviT mas ufleba
hqonda, sakuTari momxreebi Seegrovebina. am Segrovebas SevardnaZec aqtiurad uWerda
mxars: simulaciis mwarmoebeli rac ufro meti iqneboda, miT ufro myari gaxdeboda
misi Zalauflebac. meore mxriv, realuri Zalauflebis gansamtkiceblad, SevardnaZem
Zalauflebis sakuTari (ufro mozrdili) nawilis mSeneblobasac mihyo xeli: ori
Zala, romelsac is kargad icnobda jer kidev saqarTvelos komunisturi partiis
centraluri komitetis mdivnobis dros, iyo 1) policia da 2) e. w. “saqmosnebi”,
romlebic amave dros komunisturi partiis elitasac warmoadgendnen.
yofili partiuli elita gawevrianda moqalaqeTa kavSirSi, ramac SevardnaZes,
kvlavac
Jvanias
gunds
amofarebuls,
saSualeba
misca,
Zalauflebis
mpyrobel
Tanamdebobebze sakuTari xalxi moeyvana. am saqmis pirveli mercxali komunisturi
partiis Tbilisis organizaciis yofili xelmZRvanelis – niko lekiSvilis –
saxelmwifo ministrad daniSvna iyo. es iyo pirveli SemTxveva, rodesac SevardnaZem
aSkarad gayo Zalaufleba: parlamenti Jvanias Caabara demokratiis da Zalauflebis
simulirebisaTvis,
xolo
aRmasrulebeli
xelisufleba
–
lekiSvils:
Zveli
da
Soris
xelisuflebis subieqtebis gamocdili meTodebiT sakontrolod.
aseT
viTarebaSi,
bunebrivia,
konfliqti
lekiSvilsa
Jvanias
gardauvali iyo. paralelurad Jvania Zalauflebis sakuTar sqemas adgenda: iseve,
rogorc wina SemTxvevebSi, Jvaniasac sWirdeboda liberaluri demokratiis sayrdeni.
amisaTvis man erTis mxriv arasamTavrobo seqtoris da mediis Ria mxardaWera, meore
mxriv
ki
sakuTari
gundis
axali
wevrebiT
13
gamdidreba
daiwyo.
Zalauflebis
TvalsazrisiT am proeqtis mizani cxadi iyo: rogorc Tavis droze SevardnaZes da
ioselians, axla Jvaniasac sWirdeboda mxardamWerebi da liberaluri demokratiis
upirobo warmomadgenlebi sakuTari miznebis gansaxorcieleblad.
1995-1999 wlebze modis im reformebis piki, romelic Jvanias gundma daiwyo.
Sesabamisad, amave dros emTxveva lekiSvilsa da Jvanias Soris dapirispirebis pikic.
yoveli konfliqti, romelic am dros warmoiSva, SesaZlebelia sulac ar iyo
Segnebulad
stimulirebuli romelime mxaris mier, magram mimdinare procesebi
xSirad TviTorganizebis principiT muSaobdnen.
im wlebis yvelaze ufro gamorCeuli konfliqti telekompania “rusTavi 2”-is
gamo moxda, rodesac prezidentTan daaxloebulma ramdenime pirovnebam moindoma am
televiziis
xelSi
Cagdeba,
anda,
rogorc
isini
ambobdnen,
maTi
kuTvnili
telekompaniis dabruneba. miuxedavad imisa, Tu romeli mxare iyo marTali, erTmaneTs
aSkarad daupirispirda prezidentis garemocva da kerZo biznesi, romelic maSin
samoqalaqo
aqtivobis
xelisuflebas
aSkarad
telekompaniam,
formas
ufro
SeeZlo
samoqalaqo
hgavda.
brZola
miuxedavad
moego,
sazogadoebis
is
imisa,
moerida
imdroindeli
rom
saqmis
Canasaxebis
im
dros
gamwvavebas.
daxmarebiT,
romlebic telekompaniaSi sakuTar xats da msgavs xedavdnen, SeZlo daecva Tavi. es
ki
iyo,
susti
magram
mainc
sagulisxmo
niSani,
rom
xelisuflebis
upirobo
Zalaufleba qveyanaSi arsebobas wyvetda.
SevardnaZis banakSi brZola Jvaniam kvlav moigo. lekiSvili gadadga. es Zalian
xaverdovani gadadgoma iyo: lekiSvili gaxda moqalaqeTa kavSiris Tavmjdomaris
moadgile da scada, mWidro kavSirebi daemyarebina JvaniasTan.
es kavSiri Jvaniasac daujda WkuaSi, mas Semdeg, rac SevardnaZem saxelmwifo
ministrad vaJa lorTqifaniZe, yofili ssrk 7 komunisturi partiuli elitis wevri,
saxelmwifo ministris moadgile, Semdeg saqarTvelos elCi ruseTSi, daniSna. vaJa
lorTqifaniZe cnobili iyo rogorc gamocdili moTamaSe da sxvadasxva SefasebebiT –
Jvanias Tanabari mowinaaRmdege. lorTqifaniZe cnobili iyo ara marto politikosis
unarebiT,
aramed
seriozuli
kapitaliT
da
rus
biznesmenebTan
kavSirebiT.
is
SedarebiT axalgazrda da faqtobrivad, pirveli figura iyo, romelic Jvanias garda
SevardnaZis
memkvidris
lorTqifaniZemac
7
postze
daiwyo
seriozuli
sakuTari
kandidati
simulaciuri
sabWiTa socialisturi respublikebis kavSiri.
14
SeiZleboda
TamaSebi
–
yofiliyo.
mediasTan,
arasamTavroebTan mWidro urTierToba, rasac Jvania da misi gundi, ra Tqma unda,
ver moiTmenda. Jvanias ukve Zlieri mokavSireebi sWirdeboda. es Zlieri mokavSireebi
lekiSvilis daxmarebiT biznesmenebis – gaCeCilaZisa da gamyreliZis _ jgufis saxiT
gamoCndnen.
SevardnaZe kvlav agrZelebda mousyidavi msajulis rolis TamaSs. es misi
pirveli
da
dauZleveli
arasamTavroebis
iluzia
daxmarebiT
iyo;
Jvaniam,
moaxerxa,
rom
sakuTari
gundis,
aRmasrulebeli
mediis
da
xelisufleba
SevardnaZesTan yofiliyo gaigivebuli da SevardnaZisaTvis sasurveli formula –
parlamentis Tavmjdomare da saxelmwifo ministri – dapirispirebuli, TviTon maTze
maRla mdgomi, mousyidavi msajuli – sazogadoebis TvalSi sakmaod male gaxda
fiqcia.
lorTqifaniZe damarcxda, SeiZleba iTqvas, swored Jvanias da axali Taobis
biznesmenebis koaliciis gamo. Znelia ivaraudo, ra iyo am koaliciis realuri
SemakavSirebeli da ra ara. Tumca, isic faqtia, rom 1999 wlis saparlamento
arCevnebis mogebis Semdeg, sadac gaCeCilaZe-gamyreliZis gundi moqalaqeTa kavSiris
siiT monawileobda, Jvanias gunds da biznesmenebs Soris konfliqti daiwyo. zogi
versiiT, aliansis piroba iyo saxelmwifo ministris posti daviT gamyreliZisTvis.
saxelmwifo ministris posti ki lorTqifaniZis Semdeg aSkarad neitralurma
figuram,
gia
arseniSvilma
daikava,
romelic,
jer
kidev
kaxeTSi
prezidentis
rwmunebulis Tanamdebobaze swored momrigebeli msajulis da konfliqtebze maRla
mdgomis
rols
TamaSobda.
rols,
romelic
SevardnaZes
saqarTvelos
masStabiT
Tavisad miaCnda. SevardnaZes aSkarad undoda, arseniSvils Rirseulad Seecvala
lorTqifaniZe da dapirispireboda Jvaniasac da saakaSvilsac. magram arseniSvilma es,
aseve aSkarad, ar moindoma. amis Sedegad ZalTa ganawileba bundovani da gadRabnili
gaxda.
amaze cota xniT adre ramdenime mniSvnelovani movlena moxda. Jvanias gundis
ramdenime wevri aRmasrulebel xelisuflebaSi gadavida: iusticiis, Semosavlebis da
finansTa ministrebis postebi saakaSvilma, maWavarianma da noRaidelma daikaves. SevardnaZes da albaT Jvaniasac, am SemTxvevaSi erTnairi motivebi amoZravebdaT: orives
undoda, egrZnobinebina TavTavianTi aRzrdilebisaTvis (SevardnaZes JvaniasaTvis, Jvanias – saakaSvil-maWavarian-noRaidelisaTvis), rom maT gareSe isini ver gadarCebodnen. Sedegi sakmaod sapirispiro iyo orivesaTvis: saakaSvilma damoukidebeli TamaSi
daiwyo, rac dagvirgvinda nacionaluri moZraobis SeqmniT, Tbilisis sakrebuloSi
15
arCevnebis mogebiT da sakrebulos Tavmjdomared arCeviT, xolo maWavarianma da noRaidelma aSkarad SeiZines mniSvnelovani politikuri figurebis imiji.
SevardnaZem kidev erTxel scada aRedgina sasurveli wonasworoba da sakuTari
ze-pirovnuli msajulis roli: saxelmwifo ministrad avTandil jorbenaZe dainiSna.
rogorc Cans, jorbenaZe Tanaxma iyo, konfliqtis subieqti gamxdariyo. Jvanias
gadadgomis Semdeg da parlamanetSi e. w. Tematuri umravlesobis dafiqsirebis
miuxedavad, jorbenaZes rogorc sakanonmdeblo, aseve aRmasrulebel xelisuflebaSi
ramdenime brZolis gadaxda/gamarTva mainc mouwia. ver ityvi, rom am Cum Tu Ria
brZolebSi (mamalaZis, kartozias, xazaraZis winaaRmdeg) jorbenaZis pozicia antidemokratiuli iyo, magram faqtia, rom, konfliqtis centri mainc ar SenarCunda
mTavrobasa da parlamentis Soris. Sedegad, xelisuflebis bzarebi ukve aSkarad
SesamCnevi gaxda.
paterloo 8, anu aRgeniTi samuSaoebi
sadRac 2001-2002 wlebSi Zalauflebis arsebulma struqturam daSla daiwyo.
Zalauflebis
struqtura,
iracionaluri
Tanxmobis
aRmasrulebel
da
romelic
Sedegad
kanonmdebel
SevardnaZis
demokratiis
Stoebs
Soris
da
Jvanias
simulirebas
konfliqts
racionaluri
da
Tu
xelisuflebis
gulisxmobda,
veRar
muSaobda.
Semdegi movlenebic, romlebic, Cemo momTmeno mkiTxvelo, Cvens garemoSi xdeba,
anu romelTa Sesaxebac Seityob, Tuki SeeSvebi am wignis kiTxvas da televizors
mousmen anda dRevandel gazeTebs gadaxedav 9, am faqtze reaqcias warmoadgens:
xelisuflebaSi arsebobs mimarTuleba, Tavisi Zalian konkretuli warmomadgenlebiT,
8
Paterlaw (ingl.) – mamis (mamaos) kanoni. es sityva gansakuTrebiT im inteleqtualebs
moewonebaT, romlebic am politikuri terminis ukan froidizmis gansxeulebas dainaxaven da
mis
gadatanas,
rogorc
es
xdeba
xolme,
Seecdebian
iq,
sadac
erTaderTi
Sedegi
fsiqoanalitikuri cnebebis metaforuli (ver vityvi maxvilgonivruli, radganac aseTi
miyenebebi sul ufro da ufro Tavsdeba rutinuli azrovnebis sazRvrebSi) gamoyenebis
xelovnebaa.
9
es pasaJi exeba saqarTvelos (an postsabWoTa qveynis) moqalaqes da validuria am wignis
gamocemis dRidan maqsimum erT weliwads. Tumca, avtorisaTvis movlenaTa arasasurveli
ganviTarebis SemTxvevaSi es pasaJi SeiZleba am wignis meore, mesame da a. S. gamocemebis
drosac iyos aqtualuri.
16
romelic xels uwyobs Zalauflebis am struqturis aRdgenas, da aseve, arsebobs
mimarTuleba, romelic xels uwyobs am struqturis rRvevas. am Zalebis subieqtebi
ar aris mkveTrad dadgenili 10, Tumca maTi diferenciacia mainc SesaZlebelia.
2003 wlis dasawyisis ramdenime politikuri movlena aSkarad miuTiTebs imas,
rom xelisuflebas TiTqosda gamosavali ara aqvs da apirebs Zveli, saqarTveloSi
ukve
gamocdili
scenariT
imoqmedos,
anu
Tavidan
daadges
im
gzas,
ramac
dRevandlamde mogviyvana: me minda gagaxsenoT, Tu ra iyo im Zalauflebis dasawyisi,
romelic
dRes
irRveva:
1)
mkveTri
dapirispireba
prozviadistur
ZalebTan
mimdinareobda mitingebis rbeviT da adamianis uflebebis darRveviT. es xdeboda
inteleqtualTa ZiriTadi nawilis mxardaWeris fonze, romlebic yvelaferze iyvnen
Tanaxma, oRond saqarTvelo demokratiul Tanamegobrobas eRiarebina. es imdroindel
(yofil partiul) funqcionerebsac awyobdaT, radganac arsebuli, memkvidreobiT
miRebuli
resursebi
mravalricxovani
demokratiasa
amowuruli
kreditebi
da
iyo,
liberalur
iyo,
da
romelsac
demokratiaze
erTaderTi
saSveli
saqarTvelo
mimarTul
miiRebda,
qveynad
maTTvis
Tuki
is
mas
aRiarebdnen;
2)
arCevnebis Ria gayalbeba: xelisuflebas amaSic Cumi Tanxmoba hqonda miRebuli
rogorc
funqcionerebisagan
inteleqtual/inteligenciisagan:
(gasagebia,
esec
iyo
erTgvari
ratomac),
sazRauri
aseve,
liberaluri
reformebis dawyebisaTvis; 3) terori mimarTuli revanSistul da mowinaaRmdege
politikur partiebisaken: esec Cumad marTldeboda, rogorc stabilurobis da
demokratiis safasuri.
xelisufleba 2003 wlis dasawyisSi Seecada samive am maxasiaTeblis aRdgenas:
1) SeiaraRebulma jgufma daarbia “axali memarjveneebis” ofisi; 2) parlamentSi
Sevida kanonproeqti e. w. “imperatiuli mandatis” Sesaxeb, romelic partiul bosebs
saSualebas aZlevs, urCi partiis wevrebi gamoiwvion sakrebuloebidan; 3) daiwyo
momitingeebis rbeva: argumentebi da diskursi, romelsac policielebi iyenebdnen
Zalian waagavda 90-iani wlebis dasawyisis enas: “mxolod sami adgilia TbilisSi,
sadac SeiZleba mitingebis gamarTva”, “aravis mivcem nebas, rusTavelze mitingi
moawyos”, “specialuri nebarTvaa saWiro meriidan” da a. S. amave dros xelisufleba
cdilobs, Seqmnas inteligenciis jgufi, romelic amas yvelafers gaamarTlebs:
10
anu erTi da imave politikuri subieqti sxvadasxva SemTxvevaSi SeiZleba an Zveli
struqturis aRdgenas exmarebodes, anda angrevdes mas da sxva wesrigisaken iyos mimarTuli.
17
moqalaqeTa kavSiri (ukve “axali saqarTvelo”) jorbenaZis xelSi isev cdilobs
inteligenciis karti gaaTamaSos. iseve, rogorc 90-iani wlebis dasawyisSi, amjerad
“mxardamWerTa jgufis” erTi nawili mkveTrad gamoirCeva nomenklaturuli warsuliT
da awmyoTi, xolo meore nawils jerjerobiT ucnobi axalgazrdoba 11 warmoadgens.
xelisufleba cdilobs, kvlav Sekras demokratiis is simulaciuri veli,
romelic rRvevas iwyebs. isic unda iTqvas, rom xelisufleba am mcdelobaSic
erTiani ar aris; Tuki jorbenaZe cdilobs 90-iani wlebis Tavidan dawyebas da albaT
fiqrobs, rom TviTon ukeTesad SeZlebs, vidre Jvaniam SeZlo, SevardnaZis guli
aSkarad
sabWoTa
kavSirs
ekuTvnis.
amas
miuTiTebs
mis
mier
am
bolo
dros
gaxSirebuli apelireba sakuTar sabWoTa warsulze da gamocdilebaze. Tumca es
dapirispireba jerjerobiT mxolod Teoriulia, da zogjer Tu wamohyofs Tavs. es
“zogjer” iyo, rodesac jorbenaZem saxelmwifo kancelariis miseuli struqtura
warudgina SevardnaZes – saxelmwifo ministrisaTvis didi uflebebis miniWebiT da
sxva qve-danayofebis (maT Soris uSiSroebis sabWos) daqvemdebarebiT. es proeqti
imdenad aSkarad cvlida ZalTa ganawilebas, rom SevardnaZem masze aseve aSkarad uari
Tqva. sxva mxriv – aRdgeniT samuSaoebze TiTqos SevardnaZec Tanaxmaa – Tundac
imitom, rom misTvis demokratiis simulaciis aRdgenis procesi da “socializmi
adamianuri saxiT” 12 Zneli gansasxvavebeli iqneba.
Tumca, am saqmeSi isini martoni ar arian, da xan erT, xan ki meore opoziciur
partias “wascdeba xeli” aRdgeniT samuSaoebSi monawileobisaken: aseTi magaliTi arc
Tu ise cotaa, iqneba es axali memarjveneebis gaubedaoba adamianis uflebebis dacvis
moTxovnis saqmeSi Tu nacionaluri moZraobis survili, jumber patiaSvili Caweros
saparlameto saarCevno siaSi. rac Seexeba naTelaSvilis leiborizms, is mTlianad
aRdgeniTi samuSaos momxrea. ase rom Znelia, qarTvel leiboristebs opozicia
uwodo, imdenad mimarTulia maTi lideris mowodebebi sabWoTa kavSiris socialuri
da politikuri garemos restavraciisaken.
bolo dromde “axlebs” aSkarad uWirdaT Segueba imasTan, rom mxolod
“Tanabari pirobebis moTxovna” ar unda iyos demokratiuli Zalis damaxasiaTebeli.
11
12
qarTuli politikuri JargoniT “axali saxeebi”.
“socializmi adamianuri saxiT” – lozungi, romelic ssrk-s arsebobis bolo wlebSi
ideologias edo safuZvlad da sabWoTa banakis da dasavleTis demokratiuli qveynebis
simbolur daaxloebas isaxavda miznad.
18
xelisuflebasTan
mkveTr
gamijvnamde
“axlebs”
imedi
hqondaT,
rom
Zveli
“Jvaniaseuli” meTodebiT moaxdendnen Zalauflebis mopovebas Tu ara, gaziarebas
mainc. maTac gadadges “axalgazrda moqkavSirelebis” istoriuli nabijebi: wavidnen
aSS-Si, elaparaknen wamyvan politikosebs, daarwmunes isini (an darwmundnen rom
daarwmunes)
TavianT
demoratiulobaSi,
iqauri
qarTvelebi
lobistobisaTvis
gamoiyenes. mokled, Caidines yvelaferi, rac Jvanias gundma 90-ian wlebSi moimoqmeda.
magram Tu yovelive es Jvanias, am teqnologiis gamomgoneblis, SemTxvevaSi lamis
gamocxadebad
Tu
Canacvlebis
saxe
winaaRmdeg,
maT
miuxedavad
amisa,
TargamaZesTan
aRiqmeboda,
miiRo.
Semdeg,
dRes
gamosvlebSi
axlebi
ismis
patarkaciSvilTan,
kavSiris
xSiri
axlebis
ukve
mkveTrad
samoqalaqo
aseve,
miTiTeba
maT
mier
gameorebisas
gamodian
uflebebis
yofil
jer
rutinuli
xelisuflebis
dacvis
moTxovnebic.
nomenklaturasTan
kidev
aRdgeniTi
–
kaxa
samuSaoebis
mwarmoebelTa rigSi tovebs.
aseve, aRdgeniTi samuSaoebis monawile xdeba Jvanias partiac – gaerTianebuli
demokratebi. ris winaaRmdegac maT jer-jerobiT xma aimaRles, aris politikuri
partiebis uflebebis Selaxva da dabali xelfasebi. es ukanaskneli, marTalia,
mosaxleobis mdgomareobis gaumjobesebazea mimarTuli, magram mainc “mzrunveli
partia/momlodine, madlieri mosaxleobis” sabWoTa institutis suni asdis. es ki
miuTiTebs, rom restavraciis SemTxvevaSi, Tuki isini sxvanairad veRar darCebian
politikur zedapirze, siamovnebiT ganaaxleben im TamaSs, romelic kargad ician –
Zalauflebis mier simulirebuli demokratiiT da demokratiis mier simulirebuli
ZalauflebiT.
nacionalur moZraobas rac Seexeba, cxadia, rom patiaSvilis CarTva sakuTar
siebSi maT mier xmebis dagrovebis surviliTaa gamowveuli: magram saeWvoa, rom
moZraoba am CarTviT ufro mets moigebs, vidre dakargavs. nacionaluri moZraoba
sakuTar
momavals
liberalur-demokratiul
gardaqmnebs
ukavSirebs.
misi
wevrebisaTvis cxadia, rom isini verasodes daupirispireben maT winaaRmdeg arsebul
fuls ufro met fuls. xolo im SemTxvevaSi, Tu daupirispires, maTi unikaloba, anu
maqsimaluri demokratizaciis da liberalizmis talRaze xelisuflebaSi mosvlisaken
mimarTuloba, gaqreba: did fuls didi kompromisebi mosdevs.
19
mcire jgufebis kanoni
rogorc
dagrovebis
amas
gamo
bolo
aTi
saarCevno
weli
siaSi
gviCvenebs,
gaerTianeba
saqarTveloSi
yovelTvis
mxolod
cudad
xmebis
mTavrdeboda.
Zalauflebis saswori yovelTvis im mcire jgufisaken ixreboda, vis sasargeblodac
didma jgufma mcire daTmoba moaxdina. ase iyo Jvanias SemTxvevaSi, rodesac is
yofil
partiul
nomenklaturasTan
da
axlebTan
wavida
garigebaze,
aseve
iyo
aRorZinebis SemTxvevaSi – rodesac is mcire jgufma – giorgi TargamaZis da sandro
bregaZis meTaurobiT – faqtiurad daSala. amitom, savsebiT mosalodnelia, rom
patiaSvilis
daxmarebiT
gamarjvebuli
nacionaluri
moZraoba
iseve
Caeflos
kompromisebis da “politikuri aucileblobebis” WaobSi da aRdgeniTi samuSaoebis
mwarmoeblebis rigSi Cadges.
20
es dasawyisi imaTTvisaa, vinc “saqarTvelo – Zalauflebis simulaciebi” waikiTxes,
anda, ar waukiTxavT, da mainc ainteresebT, ra weria im wignSi. amave dros, moswonT
inteleqtualuri TamaSebi – cnobili da arc Tu ise cnobili azrebis amocnoba,
maTi parodireba an maTTan SekamaTeba, daTanxmeba an ardaTanxmeba. .
III. meore Sesavali – iZuleba socialuri realobisaTvis
sami wlis winaT, 1999 wels, Cems wignSi “saqarTvelo – Zalauflebis
simulaciebi”
vwerdi,
realobisaTvis.
rom
imisaTvis,
saqarTvelosTvis
rom
qveyana
aucilebelia
iZuleba
socialuri
Camoyalibebuliyo
rogorc
garkveuli,
konkretuli tipis socialuri sistema, Zalauflebis im simulaciebze, romelsac
imdroindeli xelisufleba awarmoeboda, uaris Tqma mimaCnda saWirod.
wigni “saqarTvelo – Zalauflebis simulaciebi” aris imis Sesaxeb, Tu rogor
simulirebs
Zalaufleba
liberalur
demokratias,
da
aseve,
Tu
rogor
xdeba
Zalauflebis arsebobis simulirebac: saqarTvelo aris qveyana, sadac Zalian Zlieria
sabWoTa
kavSiris
ganpirobebulia
droindeli
mravali
sistemebi,
mizeziT,
institutebi
rogoricaa
da
Rirebulebebi.
sabWoTakavSiriseuli
es
mmarTvelobis
gamocdilebis mqone xalxis mosvla xelisuflebaSi, axali gamocdilebis mqone
mmarTvelebis sisuste, qveyanaSi arsebuli simdidris arasamarTliani gadanawileba da
sxva. amave dros, warmatebiT mimdinareobs liberaluri demokratiis arsebobis
simulacia 13: xdeba samoqalaqo sazogadoebis, masmediis, demokratiuli institutebis
simulaciuri orbitis Seqmna, romelic, erTi mxriv, qveynis SigniT, xolo meore
mxriv, qveynis gareT qmnis STabeWdilebas, rom sabWoTa reliqtebi kvdomadi da
umniSvneloa, xolo axali institutebis gavlenis zrda da momavali – mniSvnelovani.
aseve, iqmneba Sexeduleba, rom bolos da bolos, demokratiuli institutebi
Caanacvleben sabWoTa reliqtebs da yvelaferi kargad “dasruldeba”. Cemi wignis
mizani iyo cxadad meCvenebina, rom aRweril mdgomareobas ara aqvs ganviTareba, rom
es balansi – Zlieri reliqtebi da demokratiuli intitutebis simulaciuri orbita
– maradiulia, Tu ar moxda gansakuTrebuli politikuri nebis Camoyalibeba. amis
13
simulacia aris is, rac faravs imas, rom mis ukan araferi ar aris. rac simulirebs
safuZvlis da kavSiris gareSe. anu simulacia simulirebs safuZvels, arsebiTs, ZiriTads,
ise, rom araviTari kavSiri ara aqvs imasTan, ris simulirebasac axorcielebs.
21
safuZvels
maZlevda
simulaciuri
(da
ara
marto
simulaciuri)
sistemebis
TviTkmari buneba, romelTa SigniT araferi ar aris iseTi, rom mniSvnelovani
struqturuli Secvla da gadasxvafereba gamoiwvios.
ra Tqma unda, arsad ar damiweria, magram namdvilad vgulisxmobdi, rom gza,
romelsac saqarTvelos mmarTveloba da sazogadoeba unda daadges, aris liberaluri
demokratiis gza, rom sxva SesaZlebloba ar arsebobs. Sesabamisad, am sami wlis win
imedi mqonda, rom simulaciuri sistemebidan erTaderTi gamosavali iyo simulaciaze
uaris Tqma da liberalur-demokratiuli sistemis danergva/dadgena. magram es ase ar
moxda. am wignis mizania imis aRwera, Tu ra moxda am bolo dros da ra SeiZleba
moxdes: arsebobs Tu ara dRevandeli movlenebis ganviTarebis Sansi, Tu dResac,
iseve, rogorc sami wlis winaT, gayinvis winaSe vdgavarT.
ra ucnauric ar unda yofiliyo, simulaciuri sistemis darRveva daiwyo ara
iqidan, saidanac me am “gansakuTrebul politikuri nebas” velodi 14, aramed imaTi
mxridan, vinc reliqtur sistemebSi cxovrobda da maT kvlavwarmoebas axdenda. amis
mizezi isev simulaciuri sistemebis bunebaSia, romelsac pirobiTad “simulanti
pacientis da fsiqiatris urTierToba” SeiZleba davarqvaT.
simulantebi da fsiqiatrebi, anu avadmyofobebis, moCvenebiTi avadmyofobebis, maTi
gankurnebis da vergankurnebis Sesaxeb
arsebobs eWvi, rom giJebi mxolod mas Semdeg gaxdnen sapyrobileSi Casasmeli, rac
simulantebma socialuri sargeblis miReba daiwyes. anu maSin, rodesac simulacia,
rogorc socialuri fenomeni, safrTxis Semcveli gaxda.
“erTaderTi meTodi, riTac mcodne fsiqiatri cnobs simulants, aris avadmyofobis
ganviTarebaze dakvirveba. simulanti ver simulirebs avadmyofobis ganviTarebas,
simulants
mxolod
stabiluri
simptomebis
simulacia
SeuZlia”
–
britanel
fsiqiatr serJ iomasTan saubridan.
ambavi ki ase moxda: demokratiis da liberaluri momavlis simulacia saqarTveloSi
warmatebiT mimdinareobda. erTi SexedviT es ar zRudavda reliqtur, sabWoTa
Zalauflebas, magram SezRudva mainc arsebobda; es iyo TviTSezRudva, romelsac
reliqturi
14
xelisufleba eweoda simulirebuli
demokratiis da demokratiuli
me amas velodi, ra Tqma unda, im gundidan, romelic, rogorc maSin Canda, am simulirebas
imitom eweoda, rom namdvilis gakeTebis saSualeba ar hqonda.
22
Zalauflebis SiSiT. anu SevardnaZe 15, misi ojaxi, klanebi, romlebic nel-nela
yalibdeboda, ufrTxoda, erTi mxriv, dasavleTs, romelsac warmoebul simulaciaSi
liberaluri demokratiis garantis roli hqonda miniWebuli, xolo meore mxriv,
samoqalaqo sazogadoebas, romelic amave simulaciis scenarSi demokratiis Zlieri
damcvelis saxiT iyo warmodgenili.
swored
aq
Semodis
scenaze
“fsiqiatri”,
romelic
mcodnec
aris
da
gamocdilic 16.
sigiJe, misi imitacia da mkurnalTa mxridan mis winaaRmdeg mimarTuli gzebi,
meTodebi da gamocdileba
sigiJis da civilizaciis istorias rom gadavxedoT, vnaxavT, rom giJebis
gancalkeveba normalurebisagan da maTTvis specialuri adgilebis miCena ar unda iyos
maindamanc XVII saukunis pirmSo da represiis mesame aqti kacobriobis istoriaSi
(policiis da sasamarTlos Semdeg). giJebis socialuri izolacia ufro sargeblis
miRebasTan unda iyos dakavSirebuli.
sigiJidan da gansxvavebulobidan sargeblis miRebis SezRudvis survili unda
yofiliyo is, rac e. w. normalurebs, Zalauflebis mqoneT da normebis damdgenebs,
amoZravebdaT akrZalvebis da represiebis SemoRebisas. giJi da sigiJe ar adgas imave
gzas, rasac sazogadoebis normaluri wevri, da ar cdilobs imave mizans miaRwios.
amas mxolod simulanti akeTebs, anu is, vinc garkveuli miznis misaRwevad igiJianebs
Tavs. Sesabamisad, civilizaciis mmarTvelebi igoneben izolaciis meqanizms. marTalia,
giJs eniSneba da eZleva sazogadoebrivi simdidris nawili, magram es aranair
kavSiriSi ar aris im miznebTan da im “simdidresTan”, romelsac simulanti SeiZleba
eswrafodes. Sesabamisad, sagiJeTi es aris warmatebuli (an warumatebeli) mcdeloba,
gauqmdes simulaciis saWiroeba da xibli.
sagiJeTi,
calke,
izolirebuli
dasaxleba
giJebisaTvis,
mimarTulia
ara
sigiJis, aramed simulaciis winaaRmdeg. M
15
dRes ukve SevardnaZe aSkara reliqturi xelisuflebis warmomadgenelia, Tumca jer kidev
sami wlis win TviTonac aqtiurad monawileobda simulaciuri orbitebis SeqmnaSi.
16
mkiTxvelis vTxov ar gaaigivos es personaJi konkretul eduard SevardnaZesTan. Aam
SemTxvevaSi, rogorc qvemoT vnaxavT, “fsiqiatri” reliqturi xelisuflebis koleqtiuri
saxea, romelic sxvadasxva saxiT moqmedebda saqarTvelos politikur scenaze. is xan
SevardnaZea, xan abaSiZe, xan Jvania, xan rCeuliSvili, xan saakaSvili.
23
mxolod
mogvianebiT,
rodesac
simulacia
daZleulia,
an
hgoniaT
rom
daZleulia, civilizacia mimarTavs “mkurnalobis, dialogis da siCumis” meTodebs.
anu mTeli marili isev da isev simulantis amocnobaSia, rac rTuli saqmea, da rasac
gamocdili fsiqiatri sWirdeba.
es
inteleqtualuri
pasaJi
saqarTvelosTan
mimarTebaSi
SeiZleba
ase
iTargmnos: reliqturma mmarTvelobam, romelic sakmaod gamocdili iyo Tavis da
Tavisi msgavsebis dakvirvebaSi, aRmoaCina, rom liberaluri demokratia romelic e. w.
demokratiuli “frTis” mier iwarmoeba, ar viTardeba, da mudam erTsa da imave
TemebSi, problemebSi da sakiTxebSi trialebs. es aRmoCena sworxazovnad ar unda
gavigoT da ar unda CavTvaloT, rom SevardnaZem aRmoaCina, rom Jvania da saakaSvili
simulireben liberalur demokratias da daiwyo maT mimarT represiuli meTodebis
gamoyeneba, rac maT srul ignorirebaSi gamoixata. igive procesi SeiZleba aRvweroT
Jvanias da arasamTavrobo organizaciebis urTierTobis mimarTac, rodesac Jvania
mixvda, rom samoqalaqo sazogadoeba ramdenime arasamTavrobo organizaciaa da meti
araferi, da SevardnaZis msgavsad, adekvaturi nabiji gadadga maTi ignorirebisaken da
a. S.
mokled,
daaxloebiT
2000
wlisaTvis
saqarTvelos
mTelma
politikurma
speqtrma aRmoaCina, rom is, risic eSinodaT, sul ar iyo saSiSi da angariSgasawevi.
Tumca, imisi Tqmac ar SeiZleba, rom Tavis droze, rodesac demokratiis
simulaciis proeqti mzaddeboda, am proeqtis mTavari safrTxobela – saerTaSoriso
demokratiuli Tanamegobroba da demokratiuli qveynebi – sulac ar iyo saSiSi
reliqturi Zaluflebis klubisaTvis: saqme isaa, rom Zalian bevri ram, rac dRes
saqarTvelos
saxelmwifos
sasicocxlo
safuZvelia
–
saxelmwifo
kreditebi,
saxelmwifo da arasaxelmwifo grantebi, saerTaSoriso politikuri mxardaWera da a.
S. – haerSi ekida da yvelam, maT Soris SevardnaZemac icoda, rom SevardnaZis
avtoriteti, misi Zlierebis miuxedavad, sakmaod sasruli iyo da Zalian male
amoiwureboda, ise, rom SeiZleboda erT saarCevno vadasac ar hyofnoda.
is, rac im dros saSiSi da mosafrTxilebeli iyo, “marTlac” aseTi iyo:
simulaciis proeqti xels aZlevda yvelas – maTac, visac ZalauflebaSi mosvla
undoda, da maTac visac ar undoda wasuliyo Zalauflebidan: anu es awyobda
rogorc im gunds, romelic Jvanias garSemo yalibdeboda, aseve im gundsac, romelic
Tavs ikrebda SevardnaZis garSemo: Tumca, im dros, 90-iani wlebis dasawyisSi, Jvania
jer
kidev
ar
iyo
erTaderTi:
is
ubralod
24
saukeTeso
partniori
aRmoCnda
SevardnaZisaTvis.
simulaciis
man
SevardnaZes
gaziarebis
simulaciuri
safasurad
Zalauflebis
aranaklebi
SesTavaza.
da
Zalauflebis
arasamTavrobo
organizaciebis politikuri bumi Jvanias damsaxurebaa, aseve, misi damsaxurebaa im
politikuri elitis Seqmna, romelic 5-6 wlis ganmavlobaSi – 2001 wlis noembris
ambebamde – warmatebiT eweoda simulaciis proeqtis ganxorcielebas da am proeqtSi
sxva – gare Tu Sida – aqtorebis CarTvas.
Sedegad moxda is, rac wonasworul sistemebs emarTebaT. azri, rom sistema
SeiZleba mudam iyos wonasworobaSi, da rom wonasworobis darRveva ara sistemis
Sinagani
bunebidan,
aramed
subieqturi
faqtorebiTaa
ganpirobebuli,
iluziaa,
ucodinaroba Tu ara: subieqturma faqtorma SeiZleba wonasworoba Zalian didxans
SeinarCunos – amis saukeTeso magaliTia SevardnaZe, romlis wonasworulma sistemam
(rogorc iqna) 2000 wlis bolos daiwyo rRveva. verc erTi subieqturi faqtori
ver Secvlis sistemis Sinagan Tvisebas: bunebrivia, sistemis amocanaa im safrTxeebis
ganeitraleba, rac mas garedan emuqreba: sistemam safrTxe sakuTar enaze unda
“Targmnos”, garkveuli kodireba mianiWos, imisaTvis, rom misi sawinaaRmdego Zalebi
sakuTar TavSi aRmoaCinos an gamozardos. Sesabamisad, arsebulma simulaciurma
sistemam
gare
safrTxe
sakuTar,
simulaciis
enaze
Targmna
da,
Sesabamisad,
simulaciurad aqcia. anu mTeli wonasworuli sistema darwmunda, rom safrTxe
safrTxe ar aris, Tu mas simulaciis enaze daelaparakebi.
es rTuli msjeloba saqarTvelos politikuri istoriis enaze niSnavs, rom
Jvanias gundi ise kargad aTamaSda, rom yvelas, maT Soris SevardnaZis mxaresac,
daanaxa, rom safrTxe simulaciuria, da rom erTi maRali saerTaSoriso reputaciis
mqone
gundis
arseboba
sakmarisia,
rom
es
safrTxe
ganeitraldes.
maSasadame,
simulaciuri meTodebi sakmarisia imisaTvis, rom realuri safrTxe gaqres.
TiTqosda
sistema
kvlav
wonasworobaSi
movida.
magram
amjerad
TamaSSi
SevardnaZis mxarec CaerTo: maT reliqturis aRorZinebis proeqtis SemuSaveba ukve
dawyebuli hqondaT.
am axali proeqtis mixedviT, Tuki isini aRadgendnen Zvel Zalauflebas ise,
rom simulaciur fars xels ar axlebdnen, yvelaferi kargad iqneboda. Tumca, am
proeqtiT Zalaufleba araTanabrad nawildeboda: mTeli Zalaufleba reliqtur gunds
unda dabruneboda, xolo axal gunds mTlianad simulaciis TamaSebi unda eTamaSa. es
versia gamagrebuli iyo imiTac, rom politikur scenaze sxva, gamyreliZe/gaCeCilaZis
gundic
gamoCnda,
romelic
Jvanias
daumorCileblobis
25
SemTxvevaSi
sixaruliT
Caenacvleboda mas. reliqturis aRorZinebis proeqtis mixedviT, jildo kargi
qcevisaTvis simulaciuri Zalauflebis samyarodan realuri Zalauflebis samyaroSi
gadayvana unda yofiliyo. ganxorcielebac daiwyo: Jvanias gundidan ramdenime kaci
dainiSna
aRmasrulebeli
finansTa
ministrebi.
xelisuflebis Tanamdebobebze:
magram
amjerad
procesSi
simulaciis dros Seiqmna.
26
is
Semosavlebis,
realoba
CaerTo,
iusticiis,
romelic
es mesame Sesavali imaTTvisaa, visac wakiTxuli aqvs “Zalauflebis simulaciebi” da
survili gauCnda avtors ufro mokled eTqva Tavisi saTqmeli. mesame Sesavali aris
umoklesi gza 12 niSnisaken, romelic samive Sesavlis gagrZelebas warmoadgens. . . . .
. .
III. mesame Sesavali – trul-klapaciusis sindromi
stanislav lemis fantastikuri Janris erT-erTi moTxroba, romelic trulis
da klapaciusis – mTels samyaroSi cnobili konstruqtorebis erT-erT mogzaurobas
eZRvneba, gviyveba, rogor Seuqmna trulma erT-erT gandevnil mefes saxelmwifos
miniaturuli simulaciuri modeli. Kkonstruqtori imdenad ecada, rom modeli
namdvilisaTvis daemgvanebina, rom misda uneburad axali, marTalia miniaturuli,
magram mainc, civilizacia gamouvida. miniaturuli adamianebi, sabolood, atomuri
energiis saidumloebas daeuflnen, mefe ki sakuTari asteroidis (maTTvis planetis)
xelovnur Tanamgzavrad gadaaqcies.
realoba,
romelic
simulaciurma
procesebma
gamoiwvia,
iyo
is
minimumi,
romelic aucilebeli iyo simulirebisaTvis: imisaTvis, rom simulaciam iarsebos, mas
minimaluri
realoba
mainc
sWirdeba
–
realoba,
romelic
daadasturebs,
rom
simulirebuli realuria. winaaRmdeg SemTxvevaSi simulirebulis realuroba eWvqveS
dadgeba.
ase,
simulants
sWirdeba
eqimi,
romelic
ityvis,
rom
is
avadaa.
aseve,
simulirebul politikur sistemas sWirdeba damadasturebeli, romelic ityvis, rom
politikuri sistema marTlac aseTia da ki ar simulirebs, aramed, realurad
awarmoebs demokratias.
saqarTveloSi realobis aseTi sul mcire sami agenti iyo saWiro, romlebic
daadasturebdnen, rom arsebuli saxelmwifo-politikuri sistema marTlac is iyo,
radac is Tavs asaRebda: es sami aucilebeli agenti, romelic rogorc demokratiuli
TanamegobrobisaTvis,
aseve
Sida
politikuri
diskursisaTvis
daadasturebda
simulaciis realobas, iyo 1) Tavisufali masmedia; 2) samoqalaqo sazogadoebis
ZiriTadi birTvi – arasamTavrobo organizaciebis simravle, maT Soris, adamianis
uflebaTa damcveli organizaciebis siZliere; 3) Tavisufali bazari, anu Tavisufali
da Zlieri mewarmeebi, romlebsac SeuZliaT sakuTari da sakuTari daqiravebulebis
uflebebis dacva, TviT saxelmwifos winaaRmdeg da romlebic aseve, samoqalaqo
sazogadoebis mniSvnelovan nawils warmoadgenen.
27
amis Sesaxeb “saqarTvelo – Zalauflebis simulaciebSi” vwerdi da aranairi
survili ara maqvs Tavidan aRvwero is meqanizmebi, romlis saSualebiTac Zalaufleba
simulirebda
Tavisufal
masmedias
da
arasamTavrobo
organizaciebs.
aseTive
warmatebiT saxelmwifo Tavisufali mewarmeebis arsebobis simulaciasac eweoda;
ZiriTadad es xdeboda merkantilur-oligarqiuli sistemebis SeqmniT, sadac centrSi,
ra Tqma unda, prezidentis ojaxi iyo moTavsebuli. Tumca Tavisufali mewarmeebis
simulirebas e. w. demokratebTan dakavSirebuli biznesmenebic asrulebdnen. maTi
gvarebic ar emTxveoda politikos-liderebis gvarebs da oligarqiuli kavSirebisadmi
Tvalis midevneba rTuli iyo rogorc saSualo qarTvelisaTvis, aseve da miT ufro,
saqarTvelos megobari demokratiuli qveynebisaTvis. M
me aranairi survili ara maqvs es biznesmenebi “sisxlismsmel wurbelebad”
warmovadgino:
ubralod,
faqtia,
rom
axlobloba aRmoCnda is gadamwyveti
am
xalxisaTvis
piroba,
politikos-liderebTan
romelmac maT
sxvebTan SejibrSi
gaamarjvebina. aseve araswori iqneba, Tu vityviT, rom saqarTveloSi konkurencia ar
arsebobs
da
warmoebis
da
kvlavwarmoebis
sferoebi
mkacrad
ganawilebulia 17.
konkurencia mimdinareobs da mimdinareobs swored oligarqebs Soris 18. anu SeiZleba
iTqvas, rom Tavisufali bazari arsebobs mxolod rogorc oligarqebis konkurencia.
magram, oligarqiuli sistemebisaTvis damaxasiaTebelia socialuri dayofa:
oligarqiuli
sistemebis
wevrebi
TviTon
qmnian
sakuTar
ojaxebs,
agulianeben
sakuTar xalxs da a. S. resursebi ki iseT qveyanaSi rogoric saqarTveloa, sadac
oligarqiulobis
Sesabamisad,
xelSemwyobi
konfliqti
kanonebi
“Zvelebs”
da
miiReba,
“axlebs”
potenciurad
Soris
amowurvadia.
gardauvalia.
resursebi
amowurvadia im azriT, rom aravin ar aris Tanaxma Tundac hipoTezur mogebaze Tqvas
uari. es daZabuloba farulad arsebobda mmarTveli partiis konklavebs Soris,
magram afeTqda noembris movlenebis Semdeg, rodesac mmarTveli partia daiSala.
igive
SeiZleba
iTqvas
masmediis
da
arasamTavrobo
organizaciebis
qve-
sazogadoebis Sesaxeb. imisaTvis, rom masmedia Tavisuflad gamoiyurebodes, man am
Tavisuflebis demonstrireba unda moaxdinos. demonstrireba ki Semdegnairad unda
moxdes:
konkretulma
masmediis
organom
unda
aCvenos
mosaxleobas,
rom
is
17
Tumca 90-iani wlebis bolos mmarTvel partiaSi ZiriTadad aseT ganwyoba dominirebda.
18
iseve, rogorc ZiriTadi politikuri brZola, 2002 wlis noembramde, mxolod mmarTvelo
partiis SigniT mimdinareobda.
28
politikurad dapiripirebuli mxareebis Sesaxeb simarTles ambobs. anu simarTles
ambobs rogorc imis Sesaxeb, vinc mas simulirebs, aseve imis Sesaxeb, vinc am
simulaciis winaaRmdegia.
isic
gasaTvaliswinebelia,
fsiqiatriuli
daskvnis
gakeTeba,
rom
2001
safrTxis
wlis
11
ararsebobis
seqtembramde
aRmoCena,
moxda,
anu
rodesac
saerTaSoriso TanamegobrobisaTvis nebismier regionSi stabilurobas gacilebiT meti
mniSvneloba
hqonda,
vidre
demokratias
da
sazogadoebis
mowyobis
liberalur
principebs. es iyo dro, rodesac Tundac teroristebis mier uzrunvelyofili
mSvidoba da siwynare misaRebi iyo rogorc amerikis SeerTebuli StatebisaTvis,
aseve, da ufro metad, evropis Zlieri saxelmwifoebisaTvis. miT umetes, Tuki es
wynari adgili geografiulad centraluri evropidanac ki sakmaod daSorebuli iyo.
amitomac,
bunebrivia,
saqarTveloSi
daiwyo
mzadeba
sabWoTa
kavSiris
restavraciisaTvis. erTi ucnauri ram ki moxda: Tuki am dromde “reliqturi
xelisuflebis klubi” mzad iyo yvela mieRo Tavis rigebSi, risTvisac sakmarisi iyo
formaluri
Tavisufleba,
dartyma
liberaluri
sindisis
demokratiis
Tavisufleba,
romelime
adamianis
wyaroze
uflebebi,
(sityvis
arasamTavrobo
organizaciebi), amis Semdeg es klubi daiketa, da gawevrianebis rac ar unda didi
survili gamoeTqvaT sxvebs, Tu maT genetikuri kavSiri ar hqondaT an aRsadgen
sistemasTan, an prezidentis ojaxTan, maTi miReba ar xdeboda.
Tuki
xelisuflebam
2000
wlisaTvis
aRmoaCina,
rom
demokratiuli
safrTxobela mxolod safrTxobela iyo, 2001 wlis Semodgomis movlenebma daanaxa,
rom isini aSkarad
cdebodnen Tavis SefasebebSi.
manamde maT
Tavisi Secdomis
dadastureba telekompania “rusTavi 2”-is Jurnalistis, giorgi sanaias mkvlelobaze
Tbilisis mosaxleobis reaqciaSi SeiZleboda amoekiTxaT: giorgi sanaias mkvlelobis
gamoZiebis moTxovniT rusTavelis gamzirze mosul ramdenime aTas moqalaqes cxadad
unda eqcia demokratiis (am SemTxvevaSi xalxis mmarTvelobis) arcTu iluzoruloba
da simulirebuloba.
magram aq albaT rusuli analogiebi CaerTo movlenebis SefasebaSi – kompania
NНТВ-s lideris – listevis mkvlelobam, Tumca gamoiyvana xalxi quCaSi, magram aman
xeli ver SeuSala ruseTis xelisuflebas mogvianebiT НТВ saerTod daexura da
sakuTari mmarTveloba, marTalia arapirdapir, magram mainc, daeniSna.
swored am rusulma analogiam waaqeza 2002 wlis noemberSi e. w. Zalovani
ministrebi Seteva mietanaT “rusTavi 2”-is ofisze. konkretulad, 27 oqtombers
29
uSiSroebis saministros TanamSromlebi mividnen “rusTavi 2”-is saTao ofisSi da
finansuri
dokumentaciis
gadmocema
moiTxoves.
televiziis
ukve
gamocdilma
mflobelebma da Jurnalistebma erTaderTi swori gadawyvetileba miiRes: am faqtidan
satelevizio Sou dadges. saqmeSi telekamerebi CaerTvnen da is, rac xdeboda
“rusTavi 2”-is ofisSi, mTel TbilisSi gadaicemoda. Tavis dasacavad mowyobili
aqcia
Semtev
moqmedebad
iqca.
“rusTavi
2”-is
SenobasTan
Tavmoyra
daiwyes
moqalaqeebma. “rusTavi 2”-Tan Ramis gatarebis Semdeg momitingeebma ukve parlamantis
win gadainacvles SevardnaZis da mTavrobis gadadgomis moTxovniT. ra Tqma unda, es
ukve, rogorc saqarTveloSi uyvarT 19 Tqma, “marTuli aqcia iyo”, magram verc erTi
mitingi ver Catardeba, Tuki ar arsebobs is, risi marTvac 20 SeiZleba. 2002 wlis
noembris movlenebis SemTxvevaSi es iyo mosaxleobis ukmayofileba da protestis
grZnoba im socialuri Tu politikuri damcirebis mimarT, romelsac mTavroba yovel
wuTs, pirdapir, Ria eTeriT, Tu iribad, sakuTari warmomadgnelebis saSualebiT,
axorcielebda.
ukanaskneli inteligentis brwyinvaleba da siduxWire
momitingeebis raodenoba sul ufro
da ufro matulobda. xelisufleba
aSkarad dabneuli iyo. arsad Candnen kaxa TargamaZis naqebi policielebi. jaris
gamoyeneba imTaviTve gamoricxuli iyo oficrebSi antiSevardnaZistuli ganwyobis
gamo, romelmac 2002 wlis gazafxulze muxrovanis batalionis gaficvaSic amoxeTqa.
mitingi daiwyo “rusTavi 2”-is ambebis iniciatorebis – Sinagan saqmeTa
ministris,
kaxa
TargamaZis,
uSiSroebis
ministris
vaxtang
quTaTelaZis
da
generaluri prokuroris gia mefariSvilis gadadgomis moTxovniT. prezidenti ar
apirebda Tavisi erTguli xalxis gadayenebas. amitom sul ufro da ufro daJinebiT
ismoda
prezidentis
gadadgomis
moTxovnebi.
parlamentis
Tavmjdomarem
Jvaniam,
romlis urTierToba prezidentTan da mis garemocvasTan im droisaTvis ukve sakmaod
daZabuli
19
20
iyo,
gamoacxada,
rom
is
gadadgeboda,
dRes
xSirad
Tuki
prezidenti
gadaayenebda
Tu ratom, ixile qvemoT.
“marTulobis”
argumenti
gamoiyeneba
opoziciis
mier
organizebuli
mitingebis Tu sxva aqciebis WinaaRmdeg. magram am erTi SexedviT uwyinari frazis ukan
imaleba marqsistul-leninuri Teoriis mtkiceba, rom arsebobs xalxis “namdvili risxva”, da
arsebobs burJuaziis mier “agorebuli”, romelic am agorebuls Semdeg gasamdidreblad
iyenebs. Zneli ar aris “marTulobis” diskursSi sabWoTa ideologiuri reliqti dainaxo.
30
ministrTa sameuls. SevardnaZes Jvanias gadadgoma WkuaSi daujda. generalurma
prokurorma dawera gadadgomis gancxadeba, xolo prezidentma mTeli mTavroba
daiTxova. amiT man, marTalia, formalurad, magram mainc ar Seasrula mitingis
moTxovna. Jvania gadadga. momitingeebi mainc ar iSlebodnen. Seqmnili viTarebis
mixedviT ukve opozicia wyvetda yvelafers: maTi gadasawyveti iyo – gaaZlierebdnen
momitingeebis moTxovnas – prezidenti gadadgeboda da axali realobis Seqmnis
rTuli da albaT mtkivneuli procesi daiwyeboda. ver SeTanxmdebodnen – mitingi
adre Tu gvian daiSleboda da mxolod gadayenebuli mTavroba da gadamdgari Jvania
iqneboda mRelvarebis Sedegi.
mitingSi yvela opoziciuri partiis mxardamWerebi monawileobdnen. Tumca,
ZiriTadi sityva mainc Jvanias da saakaSvilis momxreebs ekuTvnodaT, Tundac imitom,
rom maSin maTi eleqtorati jer kidev ar iyo gayofili, da isini jer kidev erT
gundad aRiqmebodnen. Jvaniam CaTvala, rom miRweuli sakmarisi iyo da moerida
viTarebis gamwvavebas. rogorc Cans, mas surda daemtkicebina SevarednaZisaTvis, rom
Tanamdebobis
datovebis
miuxedavad,
is
mainc
rCeboda
parlamentis
realur
ganmkargvelad. anu am SemTxvevaSi Jvaniam TamaSis nacnob sivrceSi amjobina darCena.
es iyo pirveli, marTalia, sazogadoebisaTvis jer kidev faruli, magram realuri
dapirispireba Jvaniasa da saakaSvils Soris. Jvaniam amiT aramarto ganacxada, rom is
ufro kuluaruli da ara sajaro politikis momxrea, aramed amiT isic Tqva, rom is
aris bolo inteligenti saqarTvelos politikaSi 21. inteligentobis niSnebi Semdegia:
21
1.
nacnob garemoSi darCenis gadaulaxavi survili;
2.
protestis Zlieri ganwyoba;
maTTvis, visac ar axsovs an arc arasdros scodnia, ra iyo inteligenti, minda gavaxseno:
es iyo adamiani, romelic ruseTis imperiaSi gaCnda, da im droisaTvis ZiriTadad or niSans
atarebda:
1.
absoluturi
loialoba
xelisuflebisadmi,
ufro
sworad:
protestis
verSeZleba; 2. didi informaciis floba, Sesabamisad, mTeli cxovrebis sauniveristeto an
biurokratiul samuSaoze gatareba.
inteligentis saukeTeso magaliTia maqsim gorkis (iyo aseTi mwerali) klim samgini. sabWoTa
dros inteligentis cnebas daemata ramdenime maxasiaTebli. im dros is Camoyalibda, rogorc:
1. absoluturad mibmuli konkretul politikur-socialur garemoze: darwmunebuloba rom
es garemo ara marto misTvis, aramed saerTod erTaderTia; 2. protestis grZnoba sakuTari
garemosadmi; 3. darwmunebuloba, rom gamosavali ar arsebobs.
31
3.
konstruqciulobaze anu ufro dialogze, vidre gadawyvetilebis
miRebaze, orientirebuloba;
Sesabamisad, miuxedavad imisa, rom Jvaniam Zalian gabeduli nabiji gadadga da datova
parlamentis
Tavmjdomaris
posti,
man
ver
miatova
is
garemo,
Camoyalibda rogorc politikosi: man arCia daemtkicebina,
romlSic
is
rom misi sakuTari
mniSvneloba metia, vidre formaluri regalia, da rom regaliebi ki ar qmnidnen mis
avtoritets, aramed TviTon qmnida regalias sakuTari avtoritetiT.
moaxerxa
Tu
ara
es
Jvaniam,
misi
momxreebis
da
mowinaaRmdegeebis
Sesafasebelia. mTavari am SemTxvevaSi isaa, rom Jvania Seecada arsebuli garemos
SenarCunebas, rac, SeiZleba iTqvas, warmatebiT moaxerxa.
imas,
rom
Jvania
bolo
inteligentia
qarTul
politikaSi
2002
wlis
adgilobrivi TviTmmarvelobis arCevnebic adasturebs: Jvanias xma misca Tbilisis
mosaxleobis 7%-ma. Jvanias es amomrCeveli Tavisi opozicionerobis mcire xanSi ar
moupovebia: mas isini yovelTvis hyavda. anu es is xalxia, vinc warmoadgendnen da
warmoadgenen inteligencias, im jgufs, romelsac SevardnaZis nacvlad Jvania unda
prezidentad. imitom, rom Jvania maTi msgavsia, maTi sisxli da xorcia. amiT
“samarTlianoba, ra Tqma unda, aRdgeba”.
rac
ar
unda
ifiqron
inteligentebma,
Tuki
Jvaniam
ver
moaxerxa
inteligenturobis gadalaxva, ar gaxda ufro radikaluri da sistemebis Secvlaze
mimarTuli, warmatebis SemTxvevaSi is kvlav iZulebuli iqneba aRadginos simulaciis
nacadi sistemebi.
daskvna: revanSi mimdinareobs
yvela am aRdgeniTma samuSaom, romelic zogi warmatebiT, zogi ki warumateblad
mimdinareobs, migviyvana unikalur socialur viTarebamde: rogorc ukve aRvniSne,
Tuki mmarTveli partia da xelisufleba 90-iani wlebis Sua periodis aRdgenas
eswrafvis, SevardnaZis gulSi upirvelesi adgili, ra Tqma unda, sabWoTa kavSirs
ekuTvnis.
imdenad,
ramdenadac
SevardnaZe
Zalauflebis
teqnologiebSi
da
mis
praqtikul gamoyenebaSic ufro gamocdilia, vidre danarCeni mmarTveli partia da
xelisfleba erTad, SevardnaZem maT ajoba da nel-nela socialuri cvlilebis
saswori sabWoTa kavSirisaken gadaxara: danaSaulebasTan misi brZolebi TandaTan
daemsgavsa 70-iani wlebis partiul “zaCistkebs”, xolo saxelmwifo kancelariis
TanamSromlebma
TandaTan
partiis
centraluri
32
komitetis
funqcia
SeiZines:
organizaciulad es damsgavseba saministroebis da departamentebis dublirebuli
ganyofilebebis SeqmniT gamoixata: iseve, rogorc sabWoTa warsulSi komunisturi
partiis
centralur
komitetSi,
dRes
yvela
saministros
da
aRmasrulebeli
xelisuflebis sxva damoukidebel organoebs aqvT TavianTi analogi saxelmwifo
kancelariaSi, romelic maT akontrolebs da zedamxedvelobas uwevs. rwmunebulebis
biuros Seqmnac am mimarTulebiT gadadgmuli nabiji iyo: rwmunebuls, romelsac
regionebSi niSnavs prezidenti, akontrolebs kancelariis Cinovniki, romelic Tavis
mxriv mTlianad damokidebulia prezidentze. aseTi sabWoTa struqtura unikaluria:
rwmunebulebis sazogadoebrivi pasauxismgeblobis ararseboba da didi uflebebi maT
kompartiul warmomavlobaze aSkarad miuTiTebs.
sabWoTa
kavSiris
aRdgenis
procesi
SevardnaZes
mxolod
jorbenaZis
saxelmwifo ministrad daniSvnis Semdeg ar dauwyia: is am aRdgeniT samuSaoebs
Jvanias drosac awarmoebda. ubralod, im dros sabWoTa kavSiris aRdgenis survili
demokratiis
simulaciis
fonze
upirobo
kontrolis
damyarebis
mcdelobad
gamoiyureboda, rasac simulirebuli demokratia simulirebul winaaRmdegobas uwevda.
magram aq albaT isev socialur mecnierebaSi ganuswavlelobam iCina Tavi.
sabWoTa kavSiris aRdgena misi sruli aRdgenis gareSe gamoricxulia. aseT aRdgenas
ki ramdenime piroba unda daekmayofilebina:
1. unda aRdgeniliyo kontrolis da balansis sabWoTa sistema. es sistema
ki gulisxmobs Zlier partiul kontrols socialuri aqtivobis yvela
doneze, da amave dros – Zlier policiur kontrols. saqarTveloSi am
sistemis erTi nawilis – policiuri kontrolis mainc – damyareba
gamoricxuli ar iyo, magram 2002 wlis noembris movlenebis Semdeg
cxadi gaxda, rom Zalauflebis es modusi moCvenebiTia da eqstremalur
viTarebaSi
ar
Canasaxebic
arsebobda,
simulirebisaTvis
muSaobs.
rac
Seexeba
partiul
magram
swored
Jvanias
saWiro
realobis
CarTvam
kontrols,
mier
misi
demokratiis
SeuZlebeli
gaxada
moqalaqeTa kavSiris kontrolis totalur instrumentad qceva;
2. unda aRdgeniliyo sabWoTa nacionalizmis safuZveli, anu qarTvelebs
myari imperialisturi cnobiereba unda gasCenodaT, rac maT sakuTari,
individualuri uflebebis dacvaze – imperiis SenarCunebis fasad –
uars aTqmevinebda.
33
3. unda Seqmniliyo myari partiuli elita, romlic amave dros qveynis
ZiriTadi
simdidreebis
gakontrolebas
SeZlebda.
es
yvelaferi
kanonsawinaaRmdegod unda momxdariyo, raTa partiul xelmZRvanelobas
elitis wevrebis sruli marTva SeZleboda.
samive
es
piroba
unda
Sesrulebuliyo
imisaTvis,
rom
sabWoTa
kavSiri
aRdgeniliyo. saqarTvelos bolo aTi wlis istoriaSi Caxeduli verc erTi adamiani
ver ityvis, rom am samidan romelimes danergvis mcdeloba ar yofila. magram swored
imis gamo, rom, erTi mxriv, xelisuflebaSi am sistemis Semaryeveli elementebic
iyvnen, xolo, meore mxriv, propagandisturma manqanam kargad ver imuSava, sabWoTa
sistema saqarTveloSi veRar damkvidrda.
gasaTvaliswinebelia isic, rom sabWoTa kavSiri mTlianad xelovnuli sistema
iyo da TviTregulirebad dinebad miSveba mas yovelTvis angrevda. mravalfeniani
kontrolis meqanizmebis saWiroeba amiT iyo gamowveuli. amitomac daingra sabWoTa
kavSiri mas Semdeg, rac am kontrolis meqanizmebis Sesanaxi Tanxebi aRar arsebobda.
amis sapirispirod, saqarTveloSi socialurad sruliad “bunebrivma” sistemam
daiwyo
damkvidreba.
cxadia,
zemoT
aRwerili
mcdelobebis
fonze
liberalur-
demokratiuli wyoba ver dainergeboda. saqarTveloSi nel-nela Sua saukuneebma
daiwyo arseboba. im Sua saukuneebma, romelic saqarTvelos arasodes hqonia (an
hqonda
Zalian
cota
xani
–
im
erTianobis
dros
–
manam,
sanam
monRolebi
Semovidodnen da maTTvis Cveuli Cinuri biurokratiis daxmarebiT qveyanas orad –
dasavleTad da aRmosavleTad gahyofdnen).
34
IV. 12 niSani da amave dros argumenti imis sasargeblod, rom saqarTveloSi
sabWoTa kavSiris magivrad Sua saukuneebi aRdga
1. politikuri sistema – Zalauflebis tipi
Zalian
xSirad,
saqarTvelos
mmarTveloba/xelisuflebas
eqspertebi
aRweren
rogorc susts. maT amis gasamarTleblad mniSvnelovani argumentebi mohyavT.
amboben, rom
I.
kanonebi
ar
sruldeba.
ufro
zustad,
ar
sruldeba
mTel
teritoriaze erTnairad;
II.
aRmasrulebeli
xelisuflebis
xelSi
Tavmoyrilia
mTeli
Zalaufleba. es aris ukiduresad centralizebuli sistema, romlis
mixedviTac, xelisuflebas regionebSi prezidentis mier daniSnuli
warmomadgenlebi e. w. gubernatorebi axorcieleben. maTi Zalaufleba
SeuzRudavia;
III.
qveyanSi aris daumorCilebeli regionebi, maT Soris Sida omebis
Sedegad
gandgomili
afxazeTi
da oseTi; aseve aWara,
romelic
mxolod formalurad eqvemdebareba centrs;
IV.
cxovrebis saerTo done Zalian dabalia. mTeli fuli da simdidre
ramdenime samTavrobo klanis xelSia, romelTa Sorisac prezidentis
ojaxur klanebs mTavari poziciebi ukavia;
V.
konkurencia da Sejibri arsebobs, magram mxolod elitur wreebSi:
politikosebi
ibrZvian
sakuTari
adgilebisaTvis
da
urTierTCanacvlebisaTvis. mosaxleobas es naklebad exeba da awuxebs.
aseTi brZolis yvelaze cxadi magaliTi iyo moqalaqeTa kavSirSi
gamarTuli brZola, romelic wlebis ganmavlobaSi mimdinareobda da
sabolood Jvanias da saakaSvilis gundebis opoziciur partiebad
gardaqmniT damTavrda;
VI.
arsebuli kanonmdeblobis mixedviT xelisuflebis agentebs SeuZliaT
TviTon gansazRvron da areguliron, vin ramdeni gadasaxadi unda
gadaixados. Sesabamisad, msxvil bizness xelisufleba akontrolebs.
amitomac ukanono Semosavlebi fantastikur masStabebs iRebs.
am niSnebis SemCnevisas nebismieri eqsperti daaskvnis, rom saxelmwifo, romelsac
aseTi maxasiaTeblebi aqvs, sustia. magram, es marTebulia Tanamedrove saxelmwifoebis
35
mimarT. saqme imaSia, rom Sua saukuneebSi es parametrebi Zlieri saxelmwifos
maxasiaTeblebi iyo.
Sua
saukuneebis
evropul
saxelmwifoSi
saxelmwifosa
da
centraluri
xelisuflebis siZliered iTvleboda is, Tuki nobilebi, Tavadebi, provinciebis
mflobelebi mefes aRiarebdnen TavianT siuzerenad. mefes ar hqonda arc unari, arc
survili,
emarTa
saxelmwifos
is
mxareebi,
sadac
misi
uSualo
batonoba
ar
vrceldeboda. sadamsjelo eqspediciebi ewyoboda, Tuki vasali mefis brZanebebs da
miTiTebebs sistematurad ar Seasrulebda.
ra
Tqma
centraluri
romlebic,
unda,
Sua
saukeneebis
xelisuflebis mier
adgilobriv
saxelmwifoebis provinciebSi
daniSnuli
mmarTvelebTan
mosamarTleebi
garigebebSi
arsebobdnen
da sxva moxeleebi,
Sediodnen
da
saukeTeso
SemTxvevebSi ori batonis msaxurni iyvnen.
xSiri iyo iseTi SemTxvevebic, rom romelime vasali TiTqos ar emorCileboda
mefes, magram garkveul pirobebSi centralur xelisuflebas aseTi vasalic awyobda,
Tuki is mis saxelmwifoSi gaerTianebulad aRiarebda Tavs.
Sua saukuneebSi, iseve, rogorc axla, biznesis geografia ar emTxveoda arc
saxelmwifos
da
arc
regionebis
xelisufleba
da
gadasaxadebs
sazRvrebs.
TviTneburad
amas
da
kargad
sakuTari
iyenebda
nebismieri
saWiroebis
mixedviT
awesebda. mogvianebiT, swored mmarTvelTa es TviTneboba gaxda uflebebis dacvis
pirveli
redikaluri
moTxovnis
safuZveli,
ris
Sedegadac
Sua
saukuneebis
farglebSi axali drois urTierTobebma daiwyo Camoyalibeba. Mmagram es ukve sxva
istoriaa da Cvens saganTan da qveyanasTan saerTo ara aqvs.
rogorc
vxedavT,
Zneli
ar
aris
Cven
mier
aRweril
Sua
saukuneebis
saxelmwifosa da dRevandel saqarTvelos Soris gadamwyveti msgavsebis danaxva:
centrisa
da
regionis
urTierToba,
gadasaxadebis
formirebis
SemTxveviTobaze
damyarebuli wesi, Zalauflebis tipi – zustad iseTia, rogorc es Sua saukuneebSi
iyo.
Suasaukuneobrivi urTierTobebis cxadi magaliTia 2003 wlis dasawyisSi
uSiSroebis saministrodan gavrcelebuli kanonproeqti “eqstremistul da ucxour
kontrols daqvemdebarebul organizaciaTa da gaerTianebaTa saqmianobis SeCerebis,
likvidaciisa
organizaciebis
da
akrZalvis
moqmedebebs,
Sesaxeb”.
aramed
es
kanonproeqti
pirovnebis
sityvis
zRudavs
da
aramarto
TviTgamoxatvis
Tavisuflebasac. am proeqtis mixedviT, gamonaTqvamebic ki, mimarTuli “ideologiuri
36
jgufebis” winaaRmdeg SeiZleba jer uSiSroebis saministros gamoZiebis sagani
gaxdes, xolo Semdeg ki – uzenaesi an sakonstitucio sasamarTlos mier _ im
organizaciis moqmedebis SeCerebis safuZveli,
romlis wevrsac es gamonaTqvami
ekuTvnis.
am kanonproeqtis momzadebis da Semdeg gamomzeurebis mizezebi bevri SeiZleba
iyos da yvela maTgani ukve gamoiTqva: zogis versiiT es aris xumroba, zogis azriT
ki
_
ara.
zogma
CaTvala,
rom
xaburZania,
uSiSroebis
ministri,
am
kanonproeqtiTYxalxs mouwodebs ajanyebisaken 22. iyo ufro “SeTqmulebiTi” versiac,
rom ministri aiZules, aseTi kanonproeqti daewera da man am gziT scada Tavi
aeridebina amisaTvis. Tumca Sua saukuneebis versia ufro Seesamabeba sinamdviles:
saqarTvelos xelisuflebis garemo imdenad Suasaukuneobrivia, rom is TviTon iwyebs
Sua saukuneebis cxovrebis wesis Sesabamisi kanonebis producirebas. am SemTxvevaSi
xaburZanias pirovneba arafer SuaSia: yvelaze cnobili inkvizitorebi Tavisi drois
uaRresad ganaTlebuli xalxi iyo. isini Teologiur traqtatebsac werdnen da
xandaxan amave traqtatebiT eretikosebis cecxliT dasjiskenac mouwodebdnen.
“eqstremistul da ucxour kontrols daqvemdebarebul organizaciaTa da
gaerTianebaTa saqmianobis SeCerebis, likvidaciisa da akrZalvis Sesaxeb” kanonproeqti
Tavisi arsiT inkviziciuria, da gulisxmobs mtrebis likvidaciis potencialis erT
damsjel organoSi Tavmoyras. debulebac, rom saboloo verdiqts gansasjelis mimarT
sasamarTlo gamoitans, saocrad waagavs Sua saukuneebis inkviziciis ganCinebas,
rodesac
is
gansasjels
braldebis
damamtkicebeli
sabuTebiT
samoqalaqo
sasamarTlos gadascemda: “daisajos usisxlod” iyo naTqvami inkviziciis mimarTvaSi.
es ki, ubralod, braldebulis cocxlad dawvas niSnavda.
M
magram xom SeiZleba es mxolod politikur qve-sistemas exebodes da sxva qve-
sistemebi Sors iyos am arc Tu ise saxarbielo msgavsebisagan. vnaxoT, rogoria
socialuri sistema:
2. socialuri sistema
Sua
saukuneebSi
gadaadgileba
erTi
geografiuli
wertilidan
meoremde
problematuri iyo: cudi gzebi, yaCaRoba, romelsac rogorc wesi, is eweoda, visac
22
aseTi versiis safuZveli TviTon xaburZanias gaministrebis droindeli interviu iyo,
sadac is aRtacebiT hyveboda aSS konstituciaSi dafiqsirebul xalxis uflebaze ZaliT
gadaayenos mmarTvelebi, Tuki isini arRveven maT uflebebs da a. S.
37
gzebis dacva evaleboda, mogzaurebis sruli daucveloba SemTxveviTobebisagan da
sruli gaurkvevloba, ramdeni dro dasWirdeboda mogzaurobas. mogzaurobas bedavdnen
mxolod a) kargi dacvis TanxlebiT; b) an isini, visac wasarTmevi araferi hqonda, g)
anda visac uRirda es mogzauroba riskad. mokled, mogzaurobdnen mxolod saeklesio
pirebi, mdidrebi, vaWrebi da studentebi.
Sesabamisad,
ganpirobebuli,
da
kavSiri
geografiul
amdenad,
SemTxveviTi
wertilebs
iyo.
Soris
dasaxlebuli
am
mogzaurebiT
punqtebi,
qalaqebi,
soflebi – avtonomiurad cxovrobdnen da rac ufro Sors iyvnen centrisgan, miT
ufro meti miTebi da legendebi icodnen centris Sesaxeb, miT ufro naklebi
konkretuli informacia hqondaT imis Sesaxeb, Tu ra xdeboda iq, sadac simboluri
da realuri Zalaufleba iyo Tavmoyrili.
centridan periferiisaken mogzaurobebisas sagnebi kargavdnen maT centralur
mniSvnelobebs da periferiul mniSvnelobebs iZendnen. igive mosdiodaT RirebulebaTa
sistemebsac. yvelas – vaWrebs, studentebs, saeklesio pirebs – ambebis Tavisi
interpretacia CahqondaT. es interpretacia ki, Tavis mxriv, ganicdida cvlilebas da
momxdari ambavi xSirad sruliad sapirispiro SemTxvevad yalibdeboda.
miuxedavad imisa, rom kavSirebi centrebsa da periferiebs Soris SemTxveviTi
iyo, isini manc erTgvarovanni iyvnen: soflebis, dasaxlebebis mcxovrebni mTlianad
TavianT
mmarTvelebze
iyvnen
damokidebulebi.
mmarTvelebic
sakuTar
upirobo
xelisuflebas axorcielebdnen.
mmarTvelebi yovelTvis cdilobdnen centris struqturebis analogebi SeeqmnaT
Tavis samflobeloSi. es ramdenime faqtoriT iyo ganpirobebuli: 1. Zalauflebis
vertikaluri tipi, romelic aiZulebda yvela mmarTvels, imperia iqneboda Tu
sagrafo, erTnairad emarTad; 2. subieqturi baZva centrisadmi provinciis mxridan; 3.
Zalauflebis legitimacia, anu imisaTvis, rom Zalaufleba ecnoT, is imave tipis da
imave tipis garemoSi unda yofiliyo. es sami faqtori, miuxedavad imisa, rom arc
sainformacio saSualebebi da arc migraciebi Sua saukuneebis saxelmwifoebs ar
ganawyobda
Sesabamisad,
msgavsebisaken,
Tumca
maT
periferiis
erTgvarovani
romelime
tipis
struqturebad
socialurad
dabal
inarCunebda.
safexurze
myofs
verasodes ver eqneboda Sexeba centris ierarqiul wverosTan, ierarqiac mkacrad iyo
daculi.
am yvelafris Sedegad, miuxedavad imisa, rom Sua saukuneebSi sazogadoeba
ierarqiuli iyo, kavSirebi am ierarqiis fenebs Soris TiTqmis ar arsebobda. garda
38
amisa, es ierarqia geografiul mdebareobazec iyo damokidebuli: centri ierarqiis
wveros adgili iyo, periferia ki Ziris. Tanac, ierarqiis yoveli Semdegi safexuri
ireklavda da imeorebda mTel ierarqias. daaxloebiT ase:
naxazze yoveli konkretuli samkuTxedi lokalur ierarqias warmoadgens.
punqtiriT aRniSnuli sibrtyeebi aris fenebi, romlebic, miuxedavad imisa, rom
samkuTxedebi
erTmaneTTan
ar
arian
dakavSirebulni,
maT
erTgvarovnad
da
homogenurad aqcevs. rogorc naxazidan Cans, daqvemdebareba pirobiTia da ar aris
struqturulad erTmniSvnelovani.
naxazze
samkuTxedebis
araTanabarzomieroba
imas
miuTiTebs,
rom
centris
ierarqiis arekvla ar iyo zusti da Tav-Tavisi mcire gadaxvevebi yvela periferiul
anarekls axlda 23. Sua saukuneebSi socialuri garemo iyofoda ara warmomavlobis
(rogorc bevrs gonia), ara fulis raodenobis, aramed, imis mixedviT, Tu vis hqonda
Zalaufleba
da
vis
ara.
isini,
ar
hqondaT
Zalaufleba,
qveda
punqtiriT
SemosazRvrul sivrceSi unda warmovidginoT. isini, ra Tqma unda, monawileobdnen
mcire da did ojaxur, Temur an sxva gaerTianebebSi, Zalauflebis ierarqebTan
Sexebac hqondaT, magram maTi wili ZalauflebaSi Zalian mcire iyo; miuxedavad imisa,
rom gars ekverodnen nebismier Zalauflebis ierarqias, ZalauflebaSi monawileoba da
gavlenis moxdena maT ar SeeZloT 24. Tumca, ZalauflebaSi monawileobac ar iyo
23
SeniSvna maTTvis, vinc filosofiis istoria icis: socialuri struqturis am mowyobam
xom ar ubiZga laibnics monadebis miseuli aRwerisaken?
24
Zalauflebis ganviTareba SeiZleba ganvixiloT rogorc am samkuTxedebis SeerTeba erT
naxazad. dRes Tanamedrove, modernuli da modernulobis Semdgomi saxelmwifo mmarTveloba
mimarTulia, yvelas miaRebinos ZalauflebaSi monawileoba an (memarcxene SefasebiT) imis
39
erTnairi yvela wertilSi: iyvnen qalaqebi, sadac moqalaqeebs didi roli da
mnSvneloba eniWebodaT da marTavdnen qalaqebs. aseTi qalaqebi ar iyvnen aucileblad
damoukideblebi: aseTi qalaqi xSirad amave dros mefis rezidenciasac warmoadgenda.
Zneli ar aris am zogad aRwerasa da dRevandel saqarTvelos Soris aramc Tu
msgavsebis,
identurobis
danaxvac:
arafers
vityvi
gzebze
da
mogzaurobebze.
socialuri sistemebic iseve muSaoben, rogorc zemoT aRweril Sua saukuneebSi:
regionebSi arsebobs Zalauflebis institutebi romlebic baZaven centris marTvis
wesebs. centris anarekli, rac ufro periferiisaken moZraobs, saxes icvlis da es
saxecvlileba kulminacias aWaraSi, tipur Sua saukuneebis sagrafo/safaSoSi aRwevs.
imis gamo, rom eleqtroenergia TiTqmis ar aris – satelevizio sivrciT
qveynis gaerTianeba ar xdeba. imis gamo, rom gazeTebi fuli Rirs, xolo periferia
fulis niSnebis fizikur naklebobas ganicdis, centraluri gazeTebi SezRudulad
vrceldeba. amitom, regionSi centris Sesaxeb miTi da legenda moZraobs. amitom –
qveyanas, iseve rogorc Sua saukuneebSi, Zalauflebis tipi da ierarqiis erTgvaroba
aerTianebs, da ara – sainformacio-sakomunikacio sivrce, rogorc es Tanamedrove
saxelmwifoebSia. mosaxleobis didi nawili gagdebulia Zalauflebis ierarqiidan.
politikuri brZola, iseve rogorc Sua saukuneebSi, ori tipisaa: 1) “ubralo”
urTierTCanacvlebisaTvis brZola (sasaxlis intrigebi), 2) Zalauflebis ierarqiaSi
sxva, manamde ucxo agentebis CarTvis da am gziT arsebuli xelisuflebis sakuTari
TaviT Secvlis gza (reformacia, ajanyebebi, a. S.).
3. ganaTlebis sistema
formalurad saqarTvelos ganTlebis sistema imis adekvaturi da Sesabamisia, rac
dasavleT/centralur/CrdiloeT
universitetebi,
saswavleblebi,
specialuri
sabavSvo
evropaSi
umaRlesi
baRebi.
rogorc
da
aSS-Si
gvxvdeba.
saswavleblebi,
sakanonmdeblo,
anu
–
skolebi,
aseve,
arseboben
profesiuli
yofiT
doneze
arseboben am qve-sistemebis formalizebuli makavSireblebi.
magram am, erTi SexedviT, mwyobr sistemaTa erTianobis uknidan Sua saukuneebi
iWyiteba. amis gamosaaSkaraveblad sakmarisia swavlis procesis aRwera. XX saukunis
dasawyisSi jon diuim Tqva, rom ganaTleba aris is, Tu rogor xdeba swavla, da ara
iluzias qmnis, TiTqos yvela iziarebdes Zalauflebas. principuli gansxvavebac dRevandel
da Sua saukuneebis marTvis tipebs da ierarqiebs Soris esaa.
40
is, Tu ras swavlob da sad. anu ganaTleba aris procesi. vnaxoT, ra saxe aqvs am
process saqarTveloSi:
imisaTvis,
rom
skoladamTavrebulma
moswavlem
swavla
gaagrZelos,
man
misaRebi gamocdebi unda Caabaros. rogorc wesi, skolaSi miRebuli codna da Cvevebi
sakmarisi ar aris. amitom saWiro xdeba repetitorebTan, anu moswavlis mSoblebis
mier specialurad daqiravebul adamianebTan momzadeba. es specialurad daqiravebuli
adamianebi
amzadeben
saswavlebelSi
moswavles
misaRebi
im
gamocda
sagnebSi,
unda
romelSic
gaimarTos.
aris
sasurvel
umaRles
SemTxvevebic,
rodesac
umaRles saswavlebelSi erTi safexuridan meoreze gadasasvleladac aseTi xalxis
daqiraveba
xdeba.
am
ukanasknel
SemTxvevaSi,
es
xalxi
imave
saswavleblebis
leqtorebi arian.
profesiuli
ganaTleba
naklebad
aris
standartebze
orientirebuli
da,
ZiriTadad, specialistis mier Tavisi codnis moswavlisTvis pirdapiri gadacema
xdeba, dakvirvebis da monawileobis (Segirdobis) gziT.
Tuki saqarTveloSi karieris moZraobas davakvirdebiT, vnaxavT, rom Zalian cota
politikosis
ganaTlebaSi.
iuristi,
Tu
biznesmenis
profesional
ekonomisti,
dRevandel
politikosebs
socialuri
mdgomareobas
da
aqvs
bizensmenebs
mecnierebis
safuZveli
Soris
warmomadgeneli.
Zalian
maTi
maT
cotaa
warmateba,
sazogadoebis da maTive TvalSic, SeWidulia ara ganaTlebasTan, aramed, sasargeblo
kavSirebTan, naTesaobasTan, da a. S. saswavlebelSi SeZenili codna da unarebi
warmatebul karierasTan nakleb, an saerTod aranair kavSirSia.
zemoT moTxrobili saqarTvelos ganaTlebis sistemis mxolod erTi mxarea. rac
Seexeba mis marTvas, is mTlianad centralizebulia: skolebi mTlianad eqvemdebareba
ganaTlebis saministros da ganaTlebis saministros Tanxmobis gareSe arcerTi metnaklebad mniSvnelovani gadawyvetilebis miReba ar xdeba. skolebi warmoadgenen
ganaTlebis saministros nawils, maT sakuTari biujetic ki ara aqvT. skolis
biujetebi
isazRvreba
ganaTlebis
saministros
warmomadgenlis
da
adgilobrivi
mTlianad
centralur
mmarTvelobis organoebis SeTanxmebiT.
rac
Seexeba
saxelmwifo
universitetebs,
isinic
xelisuflebaze arian damokidebulni. marTalia, nominalurad isini avtonomiurni
arian, magram maTi bedis gadawyveta, survilis SemTxvevaSi, qveynis umaRles ierarqebs
yovelgvari sakanonmdeblo winaaRmdegobis gareSe SeuZliaT.
41
aRwerili viTareba identuria imisa, rac Sua saukuneebSi SeiZleba vivaraudoT:
ganaTlebis miRebas hqonda rogorc Sinauri, aseve, formaluri, tradiciis saxe:
Sinauri iyo imdenad, ramdenadac xdeboda ostati/Segirdis sqemis gaTamaSeba yvela
doneze – rogorc glexebis da xelosnebis, aseve, didgvarovanTa wreSi: glexebi
codnas Svilebs uSualod
gadascemdnen,
xelosnebi
– Segirdebs,
didgvarovnebi
TavianTi SvilebisaTvis maswavleblebs qiraobdnen. xSirad ganaTleba aqve mTavrdeboda
da
danarCeni
gamocdilebis
dro
da
praqtikas
unarebis
eTmoboda:
SeZena
rogorc
saqmianobasTan
politikaSi,
erTad
aseve
xdeboda
da
vaWrobaSi,
miRebul
ganaTlebasTan aranair pirdapir kavSirSi ar iyo. verc iqneboda, imdenad, ramdenadac
imdroindeli universitetebi mxolod iuridiul, samedicino da saRvTismetyvelo
kolejebs warmoadgendnen da profesiaTa farTo speqtrTan ar iyvnen dakavSirebuli.
skolebi mxolod saeklesio iyo, iswavleboda is, rac eklesiis ideologias ar
scildeboda. Sesabamisad, saeklesio skolebSi mxolod wera-kiTxvis swavlas da
bibliis kiTxvas eTmoboda dro.
rac Seexeba dRevandel qarTul universitetebs, SeiZleba Tamamad iTqvas, rom
maTSi mniSvnelovani dResac igive specialobebia, oRond RvTismetyvelebas ekonomikis
fakultetebi anacvlebs. iseve, rogorc Sua saukuneebSi, aqac am fakultetebis
damTavreba sxvas arafers niSnavs, Tu ara sabuTs da uflebas muSaobis dawyebisaTvis.
danarCeni, iseve rogorc Sua saukuneebSi, gzadagza SeiZineba.
maSasadame, saskolo da profesiuli ganaTlebis Sinauri xasiaTi, sauniversiteto
ganaTlebis formaluroba, da kidev erTi – universitetebis da skolebis Zlieri
daqvemdebareba saxelmwifosa da misi ideologiisadmi, ar unda tovebdes eWvs, rom
Cveni ganaTlebac ZiriTadad Suasaukuneobriv yalibSia moTavsebuli.
4. sasamarTlo sistema
Zalian bevri adamiani dRevandel saqarTveloSi sasamarTlo reformis Sesaxeb
laparakobs. politikis mwarmoebel fenebSi midis kamaTi da imis mtkiceba, Tu vin
aris
reformis
avtori.
sasamarTlo
reformis
avtorobis
miwera/dabraleba
saakaSvili–Wanturia–SevardnaZis Skalaze moZraobs. am mxriv mxolod erTi ramis
Tqma SeiZleba: imdenad, ramdenadac amdeni gavleniani politikosi reformis mamobas
iCemebs, Cans, rom mniSvnelovani ram ganxorcielebula.
dRes saqarTveloSi sasamarTlo sistemis Sesaxeb mxolod erTi ramis Tqma
SeiZleba: mosamarTleebi aRar arian uSualod da ganuyoflad daqvemdeberebulni
42
partiul mmarTvelobas, rogorc es sabWoTa kavSirSi iyo. Sesabamisad, gaizarda
maTi warmomavlobis “socialuri geografia” da, maSasadame, maTi kavSirebis sivrcec.
anu Tuki adre, ssrk-Si mosamarTleze gavlena mxolod partiul xelmZRvanelobas
hqonda, dRes am gavlenis SesaZlebloba ganuzomlad didia. es ki, sabWoTa kavSiris
sasamarTlo sistemasTan SedarebiT, ganuzomlad ukeTesia, ufro humanuri da win
gadadgmuli nabijia. ZiriTadi – rac sasamarTlo sistemaSi Seicvala – es aris.
arsebobs
kidev
ramdenime
iuridiuli
niuansi,
rogoricaa,
magaliTad,
uzenaesi
sasamarTlo, rogorc saboloo instancia da a. S. magram ZiriTadi, rac “xalxma
igrZno” da es marTla moxda, aris gavlenis SesaZleblobis gazrda.
saqarTvelos
gansxvavdeba
sasamarTlo
misi
sistemis
mowyobis
Suasukuneobrivi
socialuri
analogisgan:
wesi
arafriT
sasamarTlo
ar
sistema
centralizebulia, eqvemdebareba uzenaes sasamarTlos 25, mosamarTleebi Tavs daculad
grZnoben, naklebad awuxebT mosaxleobis ganwyoba maT mimarT. xSirad ikvrebian
centris adgilobriv warmomadgenlebTan da am SemTxvevaSi maTi gavlena Zlierdeba.
imasac
amboben,
rom
mxolod
iseTi
saqmis
samarTliani
gansjaa
mosalodneli,
romelSic dainteresebuli mxare an ar arsebobs, an Zalian sustia.
am
bolo
xSirad,
dros
sasamarTlo
gansakuTrebiT
sistemas
iuristebis
wreSi,
moulodneli
gaigonebT
damcvelebic
frazas,
rom
gamouCdnen:
sasamarTlo
safrTxilo Temaa da masze frTxiladaa laparaki saWiro. imitom, rom sasamarTlo
isaa, razec saxelmwifo dgas da ar SeiZleba xalxs movuspoT rwmena da a. S. saqme
isaa, rom e. w. “xalxs” sasamarTlos rwmena didi xania aRara aqvs da mas iseve
aRiqvams, rogorc saxelmwifos. xalxi ufro xSirad mimarTavs sasamarTlos, magram
ara imitom, rom samarTlianobis rwmena ganumtkicda, aramed imitom, rom maT ician,
rom am gziT garkveuli saboloo gadawyvetilebebis miRwevaa SesaZlebeli.
“sasamarTlos ar Seexo” iseTive tipis gamoTqmaa rogorc “cudi ar unda Tqva
qarTvel xalxze, qarTul saxelmwifoze”, “ar unda daabezRo qarTuli saxelmwifo”.
rogorc saxelmwifos, aseve sasamarTlos SemTxvevaSic saqme erTnairadaa: aravin ar
abezRebs saxelmwifos da cuds ar laparakobs qarTvel xalxze, ramdenime naklebad
25
iseve,
rogorc
Sua
saukuneebSi
–
mefis
xelisuflebas.
dRevandeli
saqarTvelos
sasamarTlo sistemis da uzenaesi sasamarTlos realuri damoukideblobac politikuri
mmarTvelobisagan
sakamod
saeWvoa
gadawyvetilebebis
gamo,
romlebsac
–
Tundac
mas
mosamarTlis saqmeebi).
43
im
bralad
politikuri
uyeneben
da
administraciuli
(Jvania-mamalaZis,
meqrTame
ganaTlebuli
inteleqtualis
garda
(es
inteleqtualebi
SeiZleba
amoicnoT
frazebiT: “saxelmwifod ver SevdeqiT”, “qarTveli eris mentalitetia aseTi da ra
vqnaT”). yoveli realuri sayveduri da e. w. “dabezReba” konkretul adamianebs
miemarTeba. am adamianebs sruliad arasworad aigiveben im institutebTan, romelTa
warmomadgenlebadac
isini
gvevlinebian
mocemul
momentSi.
anu
–
mosamarTlis
(Tundac ramdenimes) mxileba ar niSnavs sasamarTlos ideis mxilebas. iseve, rogorc
SevardnaZis, narCemaSvilis da xaburZanias mxileba adamianis uflebebis darRvevis
mcdelobebSi ar niSnavs qarTveli xalxis (waikiTxe – saqarTvelos) mxilebas imave
saqmeSi.
es yvelaferi im Sua saukuneebis diskursis bralia, romelmac ise warmatebiT
Caanacvla sabWoTa ena, rom misma matareblebma, saqarTveloSi mcxovrebma adamianebma,
verc gaiges am Canacvlebis ambavi 26. es ena mokled aRiwereba mefe-mzis fraziT
“saxelmwifo es me var”.
5. jari da policia
sakmaod Znelia gaigo, ratom arsebobs saqarTveloSi SeairaRebuli Zalebi im
saxiT, rogoriTac is arsebobs: mudmivi naxevrad mSieri mdgomareoba, sabWoTa
periodidan memkvidreobiT miRebuli “dedovSCina”, aRWurvilobis faqtiuri arqona.
aseTi
arsebobis
garkveuli
erTaderTi
raodenoba
unda
gamarTleba
daixarjos,
aris
erTis
xolo
mxriv
meore
is,
mxriv
rom
–
biujetis
SesaZlebelia
jariskacebis gamoyeneba muSa Zalad. ra Tqma unda, xelisuflebaSi jars aravin
uyurebs seriozulad – is raRacnairad – aucilebeli borotebis saxiT arsebobs da
ZiriTadad mowodebulia is xalxi Seinaxos, romelic am jars unda emsaxurebodes.
garda amisa, arian jaris nawilebi, romlebsac mTavroba seriozulad ufrTxis,
maTi cxel wertilebSi gamocdilebis da, SeiZleba iTqvas, mowodebiT samxedroobis
gamo. esec aris erT-erTi mizezi, Tu ratom xarjavs qveyana biujetis nawils,
Tundac Zalian cotas, iseT jarze, romlic mas arasodes araferSi gamoadgeba: es
26
Sua
saukuneebis
diskursis
mier
sabWoTa
enis
Canacvleba
SeiZleba
istoriuli
kanonzomierebiTac aixsnas: sabWoTa imperia Tavisi arsiT Sua saukuneebs ekuTvnoda, oRond
unikaluri teritoriis da gansxvavebuli saxelwifo mowyobis gamo ise iyo Secvlili, rom
misi amokiTxva SeuZlebeli xdeboda. ssrk-s daSlis Semdeg – patar-patara saxelmwifoebi –
sabWoTa tipis Zalauflebis SenarCunebis SeuZleblobis gamo – TandaTan daemsgavsnen im
garemos, romelic sabWoTa kavSiris ideas edo safuZvlad.
44
aris faqtiurad, sabrZolo jgufebis iseTive Senaxva, iseTive xarkis gadaxda,
rogorc es Sua saukuneebSi xdeboda: mTavroba maT minimums aZlevs imisaTvis, rom
isini ar ajanydnen, ise, rogorc es 2002 wlis gazafxulze moxda.
sxva mxriv, mTeli saqarTvelos mmarTveloba daqiravebuli jaris imedzea. es
daqiravebuloba
qarTveli
sxvadasxva
“wvrTnis
da
saxisaa:
aRWurvis
dawyebuli
programis”
aSS-s
daxmarebiT
monawileebidan,
e.
momzadebuli
w.
komandos
batalionidan, damTavrebuli aWaraSi ganlagebuli rusuli samxedro baziT, romelic,
faqtiurad, aWaris reJimis SenarCunebis garantiaa.
garda amisa, yvela “Tavisi Tavis pativismcemel” regionalur mmarTvels hyavs
Tavisi xalxi, romelic mas saWiroebis SemTxvevaSi daicavs. es xalxi, rogorc wesi,
adgilobrivi
policiaa,
Tumca,
SeiZleba
ramdenime
gamonaklisic
arsebobdes
amitomac,
saxelmwifo
gaurkveveli SeiaraRebuli formirebis saxiT.
policia
arsebuli
sistemis
mTavari
damcvelia.
dafinansebis lamis yvelaze didi wili policiaze modis. aqac Sua saukuneebis
“daqiravebul meomrebTan” gvaqvs saqme, romlebsac ufleba aqvT micemuli, Zarcvon
mosaxleoba, ra Tqma unda, gonierebis farglebSi, oRond saWiroebis SemTxvevaSi
mmarTveloba daicvan.
rogorc cnobilia, aseTma wesma ar gaamarTla: daqiravebulni Tavs anebebdnen
samsaxurs imav wuTs, ra wuTsac maTi Semosavali wydeboda.
6. sagareo urTierTobebi
Sua saukuneebSi, imis gamo, rom sainformacio saSualebebi ar iyo ganviTarebuli,
informacia imis Sesaxeb, Tu ra xdeboda sazRvargareT, sakmaod gadRabnili da
gaurkveveli
iyo.
marTalia,
arsebobdnen
werilebi,
romlebsac
dainteresebuli
mxareebi erTmaneTs swerdnen, magram imis gamo, rom am werilebis daniSnulebis
adgilamde miRwevas didi dro sWirdeboda, aravin iyo darwmunebuli imaSi, rom
mosuli ambavi, Tundac Zalian didi sizustiT, Tundac prustiseburad, aRwerili,
jer kidev sinamdviles Seesabameboda.
SeiZleba
vTqvaT,
rom
Sua
saukuneebSi
informacia
icvleboda
manam,
sanam
daniSnulebis adgils miaRwevda. amitom, Sua saukuneebis sazogadoebebi undoblobiT
uyurebdnen
mezobeli
qveynebis
mcxovreblebs.
maTi
Sinauri
miTebi
mezoblebis
sisastikis, borotebis, araadamianurobis damadasturebeli ambebiT iyo savse. es ki
45
mxolod xels uwyobda rogorc qveynis Sida, aseve gare procesebis marTvas
xelisuflebis mier sakuTari, viwro da moklevadiani interesebis Sesabamisad.
SeiZleba davuSvaT, rom raRac SemTxvevebSi sagareo politika naTeli momavlis
imediT da masze orientaciiT iyo nakarnaxevi, magram is arasodes ar iyo mimarTuli
qveynis ubralo mcxovrebis yofiTi pirobebis gasaumjobeseblad.
utyuari sabuTi ori qveynis erTmaneTisadmi damokidebulebisa, iyo an omSi
mekavSireoba, an omSi urTierTsawinaaRmdego mxares dgoma.
didwilad saqarTvelos sagareo urTierTobebi waagavs aRweril viTarebas: sruli
gaurkvevlobaa, ra mimarTebaSi arian didi saxelmwifoebi saqarTvelosTan: TiTqos
cnobilia,
rom
aSS
megobaria
da
ruseTi
mteri,
magram
sul
ismis
brZnuli
mosazrebebi, rom saqarTvelo an ukve gaicvala (an eraySi, manamde – baltiis
qveynebSi), an unda gaicvalos.
saqarTvelos
cdilobs,
mTavrobac,
imisaTvis,
rac SeiZleba swrafad
da
rom
sakuTar
TavSive
sicxade
rac SeiZleba formalurad
Seitanos,
Caebas yvela
dawyebul Tu dauwyebel omSi 27. es mis mdgomareobaSi, Tundac cota xniT, Sua
saukuneobriv garkveulobas Seitans.
rac
Seexeba
sagareo
urTierTobebs
–
xelisuflebisgan
Zalian
xSirad
urTierTsawinaaRmdego ganmartebebi moedineba. sul erTia, exeba es saqarTvelos
megobari qveynebis jgufs, savizo reJims Tu sxva rames. ra Tqma unda, amas
sainformacio saSualebaTa CamorCenilobas ver daabraleb. Sedegi ki zustad iseTivea,
rogorc Sua saukuneebSi – sazogadoebebis mkveTri Caketiloba da undobloba
rogorc axlo, aseve Soreuli qveynebis mimarT. es ki, rogorc ukve aRvniSneT,
xelisuflebas ubiZgebs sakuTari viwro an didi erovnul miznebisaken mimarTos
qveynis politika, magram arasodes – sakuTari moqalaqis cxovrebis pirobebis an
SesaZleblobebis gaumjobesebisaken.
7. ekonomika
ekonomikis magaliTze yvelaze kargad Cans, Tu rogori Sua saukuneebi dadga
saqarTveloSi. amis magaliTebia:
27
aq me aSS-erayis da aSS-avRaneTis oms vgulisxmob. 2003 wels, aSS-erayis omis dawyebamde,
ise, rom aSS-s mTavrobas saqarTvelosTvis arc uTxovia, SevardnaZem gamoacxada, rom is
mzadaa qveynis samxedro aerodromebi aSS-s samxedro Zalebs SesTavazos. avRaneTSi aSS-s
samxedro operaciis dros daaxloebiT msgavsi mzadyofna gamoiTqva.
46
1.
biznesmenebi
mkveTrad
urTierTobis
arian
damyarebaze.
orietirebulni
xSir
SemTxvevebSi
mTavrobasTan
TviTon
kargi
mTavrobis
da
mmarTvelobis wevrebi warmoadgenen msxvili korporaciebis xelmZRvanelebs.
2.
biznesmenebi ver xedaven TavianT adgils samoqalaqo sazogadoebaSi, anu
maTTvis
dResdReobiT
ufro
momgebiania
saxelmwifosTan
da
mis
warmomadgenlebTan mWidro kavSirSi yofna.
3.
Sedegad, saqarTveloSi mxolod iseTi biznesi (sulerTia, msxvili, saSualo
da wvrili) arsebobs, romelsac kargi kavSirebi aqvT saxelmwifosTan, anu
rogorc
umaRles,
CaTvliT,
aseve
romelTa
umdablesi
gareSec
rangis
nebismieri
moxeleebtan,
wvrili
policielebis
biznesis
warmoeba
SeuZlebelia. kanonmdeblobac, romelic gadasaxadebs da sxva biznesTan
dakavSirebul sakiTxebs aregulirebs, isea mowyobili, rom saxelmwifo
moxeleebs
did
gasaqans
aZlevs.
Sesabamisad,
zRudavs
konkurenciis
SesaZleblobas. amitom, biznesebis ricxvic Seesabameba ara moTxovnis da
miwodebis kanonebs, aramed, saxelmwifos gavleniani moxeleebis ricxvs da
maT Soris konkurencias. eqspertebis SefasebiT, iseve rogorc politikaSi,
ekonomikaSic
brZola
erTi
ojaxis,
erTi
dajgufebis
farglebSi
mimdinareobs da sabazro moTxovnebTan kavSiri ara aqvs. bolo wlebis
yvelaze
STambeWdavi
brZola,
rogorc
amboben,
prezident
SevardnaZis
ojaxis farglebSi moxda: SevardnaZis Svilis simamr – guram axvlediansa
da SevardnaZis ZmisSvil – nugzar SevardnaZes Soris. rogorc amboben,
gaimarjva guram axvledianma da iseT mniSvnelovan eqsportze, rogoricaa
benzini da sxva sawvavi, erTpirovnuli kontroli daawesa. aseTi brZolebi
imarTeboda da imarTeba, magram cota maTgani Tu gamodis samzeoze.
saqarTvelos ekonomika albaT mxolod 2-3 wlis ganmavlobaSi (sadRac 1995-97
wlebSi)
cdilobda
Tavisufali
bazris
principebze
gadasuliyo.
Semdeg
xelisuflebis wevrebma da maTTan axlo kavSiris mqone pirebma Caigdes xelSi
ZiriTadi saSualebebi da konkurencia Tavis wreSi gadaitanes, sadac man mkveTri
politikuri Seferiloba miiRo da Tavisufali bazris formebs saerTod daSorda.
Tuki saqarTveloSi raime Tavisufali konkurencia arsebobs, es albaT, isev
wvril
movaWreebs
Soris,
romlebsac
sakuTari
riskis
fasad
CamoaqvT
an
saqarTveloSive yiduloben kontrabandul produqts. Tumca es konkurencia uSualod
did bazrobebze imarTeba; aqac gavleniani pirebis Carevaa saWiro, wvrili movaWre
47
rom daxlTan miuSvan. Zalian xSirad, mewarmeebs Soris brZola jer bazris
segmentis lamis kanonis ZaliT xelSi CagdebisaTvis imarTeba 28, da mxolod amis
Semdeg, Tuki bazarze ramdenime Zlieri mimwodebeli dafiqsirda, romelTac erTmaneTi
ver CaZires, iwyeba konkurencia.
magram,
miuxedavad
am
unikalurobis principze,
yvelafrisa,
ekonomika
ZiriTadad
rogorc es Sua saukuneebSi
damyarebulia
iyo, da ara moTxovnis
dakmayofilebis wesze. anu sabWoTa kavSirisTvis damaxasiaTebeli cnebebiT rom
vTqvaT, ekonomika deficituria: Semosavali agebulia produqtis unikalurobiT da
Znelad wvdomadobiT gamowveul fasis zrdaze, da ara produqtis tiraJirebiT
miRebul Semosavalze. aseTi produqtebis CamoTvla Sors wagviyvanda. TiTqmis yvela
produqti, romelic saqarTveloSi iwarmoeba, deficituria, imdenad, ramdenadac, maTi
fasis
regulireba
ara
uSualod
mwarmoeblis,
aramed
politikuri
gavlenebis
sferoSi Zevs. rogorc zemoT aRvniSneT, es nawilobriv exeba bazrobebze gamotanil
saqonels da mTliand exeba sxvadasxva dargebis ekonomikebs.
magaliTisaTvis,
deficiturobaze
aseTia
da
saqarTvelos
rkinigza,
monopolistobaze:
mas
romlic
mTlianad
awyobilia
Tanxebi
Semosdis
uzarmazari
gadazidvebidan, da amave dros, is arafers ar akeTebs imisaTvis, rom samgzavro
matareblebi
gaaumjobesos:
rkinigza
jer
kidev
rCeba
gadaadgilebis
ZiriTad
saSualebad, Sesabamisad, deficituri Semosavali garantirebulia.
aseve, deficituri ekonomikis magaliTia ganaTleba: rogorc zemoT aRvniSneT, misi
formaluri saxe ar Seesabameba mis Sinaarss: rogorc saSualo, aseve, umaRlesi
skolebi ZiriTadad mxolod garkveul sabuTebs (diplomebs) awarmoeben, romelic
SeiZleba Semdgom karieras daedos safuZvlad. im codnas, romelsac moswavle
saxelmwifo universitetebSi Tu skolebSi iRebs, naklebad Tu endoba vinme da
ZiriTadad
isev
calke
specialur
momzadebas,
unarebis
ganviTarebis
pirad
SesaZleblobebs da sasargeblo kavSirebs eyrdnobian. aseTi warmoeba ver miebmeba
Tavisufal
bazars
imitom,
rom
realurad
sabuTis
(skolis,
an
umaRlesis
damTavrebis mowmobis) fasi ganuzomlad cotaa im safasurTan SedarebiT, rac am
sabuTis gacema Rirs: mis RirebulebaSi Sedis profesor-maswavleblebis xelfasebi,
Senobebis, inventaris Rirebuleba da a. S. amave safasurSi Sedis yvela im pirovnebis
socialuri dacva, romelic CarTulia am procesSi.
28
amisaTvis ki sakanonmdeblo Sesworebebic gamoiyeneba, sxva xerxebTan erTad.
48
Sesabamisad, raki bazarze fasi mxolod dokuments aqvs, misi gacemis procesi
aRaravis
ainteresebs.
amitom
swavlebis
xarisxi
ZiriTadad
nulzea
dasuli.
konkurencia mimdinareobs, magram am SemTxvevaSi, konkurencia aris ara moTxovnis da
miwodebis SesabamisobaSi moyvanisaTvis, aramed im safasuris gazrdisaTvis, romelsac
damamTavrebel mowmobaSi ixdian: am Teoriuli msjelobis yvelaze kargi ilustracia
saxelmwifo univeristetebis magaliTia: Tavi rom davaneboT im fuls, romelsac
mdidari mSoblebi aralegalurad ixdian imisaTvis, rom maTi Svili sabiujeto (e. w.
ufaso) adgilze moxvdes, dResdReobiT saxelmwifo umaRlesi ganaTlebis donori
oria:
kerZo
pirebi,
romlebic
safasurs
ixdian,
da
saxelmwifo,
romelic
yovelwliurad adgilebis garkveul raodenobas afinansebs 29. saxelmwifo TiToeul
studentSi mizerul Tanxas ixdis, rac, ra Tqma unda, ar aris sakmarisi evropis
universitetebis
swavlebis
xarisxTan
odnav
miaxloebisTvisac ki.
kerZo
piris
gadasaxadi, romelsac unversitetis xelmZRvaneloba awesebs, aseve Zlier CamorCeba
saWiro raodenobas, magram, orjer an metjer metia im safasurze, rac saxelmwifo
mxridan modis. maSasadame, miRebulia Semdegi sqema: arc saxelmwifo da arc kerZo
piri fulis sakmaris raodenobas ar ixdis. orive es fuli Seadgens garkveul
moculobas, romelic Semdeg eZleva im profesor-maswavleblebs, romelebic orives –
“fasiansac” da “ufasosac” aswavlian. Sesabamisad, xdeba im fulis, romelsac kerZo
piri ixdis, gamoyeneba “ganaTlebis” imaTTvis misacemad, visac fuls saxelmwifo
uxdis. ase viRebT saxelmwifos mxridan fulis gamoZalvis sqemas, romlic yvela
saxelmwifo universitetSi xorcieldeba. xolo mTeli am sqemis foni – deficituri
ekonomikis principia: saxelmwifo universitetebi jerjerobiTY mainc monopolistebi
arian: isini aweseben iseT safasurs, romlis gadaxdac TiTqmis yvelas SeuZlia. es
xdeba imitom, rom saxelmwifo universitetebi naklebad an saerTod ar zrunaven
swavlebis xarisxze 30. is safasuri romelsac isini aweseben, sabolood mainc sabuTis
29
yvelaze ucnauri is aris, rom isini, vinc aralegalurad ixdian fuls ufaso adgilebze
moxvedrisaTvis, amas mxolod tradiciis da prestiJis gamo sCadian. sxva safuZveli amas ara
aqvs. fasiani adgili bevrad ufro iafi Rirs.
30
amas ver akeTebs kerZo umaRlesi saswavlebeli, radgan misi sazrunavi swored swavlebis
xarisxia da man realuri fasi unda daados swavlas. amitom jerjerobiT kerZo umaRlesi
saswavleblebi
saqarTveloSi
umaRlesi
ganaTlebis
elitarulebad rCebian.
49
amindze
ver
axdenen
gavlenas
da
safasuria da naklebad moqmedebs im codnaze, romelsac isini am sabuTis misaRebad
kanoniT dadgenil procesSi monawileobis gziT iReben.
sqemaze rom gamovsaxoT aseTi ekonomikis muSaobis wesi, Semdegs miviRebT:
1. sawyisi viTareba
miwodeba
moTxovna
warmoebis saSualeba
2. moTxovnis seleqcia warmoebis saSualebis mier
moTxovna
miwodeba
warmoebis saSualeba
3. seleqciis Semdeg moTxovnis miwodebiT dakmayofileba
warmoebis saSualeba
miwodeba
moTxovna
am naxazze naCvenebia, rom rodesac warmoebis saSualebebi SezRudulia da amave
dros monopolisturi, xdeba ara miwodebis gazrda, aramed moTxovnis xelovnuri
gadarCeva.
igulisxmeba,
rom
warmoebis
saSualeba
am
SemTxvevaSi
saxelmwifos
warmoadgens. es sabWoTa ekonomikis sqemaa, magram amave dros Sua saukuneebis
ekonomikasac
raodenoba
Seesabameba:
bevrad
rodesac
CamorCeba
sawarmoebeli
moTxovnas,
50
produqti
mwarmoebeli
unikaluria
“iZulebulia”
da
misi
awarmoos
momxmarebelic 31. sabWoTa kavSiris ngrevis safuZveli SeiZleba imaSic davinaxoT,
rom raRac etapze iseTi raodenobis da gavlenis mqone moTxovna warmoiSoba, rom
warmoebis saSualebis 32 mier moTxovnis seleqcia SeuZlebeli xdeba.
magram es jer kidev ar aris saqarTvelos ekonomikis sruli aRwera. jerjerobiT
Cven reliqturi komponentebi aRvwereT, da mTavari maxasiTeblis aRweraze ar
gadavsulvarT:
saqme
isaa,
rom
saqarTveloSi
ekonomikis
mTavari
RerZi,
iseve,
rogorc Sua saukuneebis saxelmwifoebSi – omis ekonomikaa:
xSirad
amboben,
rom
qveynis
erTianobis
safuZveli
erTiani
ekonomikaa.
es
safuZveli saqarTveloSi marTlac arsebobs, Tanac iseTi, romelic Tavis TavSi
aerTianebs rogorc aWaras, aseve oseTsac da afxazeTsac. magram, isic unda iTqvas,
rom es ekonomika danaSaulebrivia da moicavs rogorc “ubralo” kontrabandas, aseve
narkotikebis da iaraRiT vaWrobis gzebsac, romelic saqarTvelos aRmosavleTiT
iwyeba da ruseTis sazRvrebTan mTavrdeba. kontrabandis sayovelTaoba eWvs ar iwvevs:
kontrabanduli saqonlis Semosvlis ori ZiriTadi gza arsebobs: TurqeTidan da
samxreT oseTidan, erT-erTi gandgomili regionidan. Tumca es gzebi SedarebiT
uwyinaria, da realurad, garda imisa, rom saqarTvelos teritorias kveTs, aseve,
saSualebas
aZlevs
gaWirvebaSi
myof
mosaxleobas
mdgomareoba
odnav
mainc
gamoisworos. ra Tqma unda, kontrabanduli saqonlis gzebiT aramarto mosaxleoba,
aramed am gzebis sabaJoebi da sxva makontroleblebic ikvebebian, magram es saqmis
viTarebas ar cvlis.
ufro sainteresoa narkotikebiT da iaraRiT vaWroba, romelSic mosaxleobis
didi nawilia CarTuli. am kargad damuSavebul gzas xan Txilis biznesi ebmeba, xan
kidev sxva ram. yovel SemTxvevaSi erTi ram faqtia: dRes afxazeTic da samxreT
oseTic gacilebiT ufro mWidrod arian saqarTvelosTan integrirebulebi, vidre es
maT undaT aCvenon. narkotikebis da iaraRis gzebis kvalis naxva yvelgan SeiZleba,
mosaxleobis didi nawili CarTulia masSi, magram, ra Tqma unda, did mogebas isev
politikuri elita iRebs.
faqtia, rom omis ekonomika afxazeTSi da samxreT oseTSi omis dros daiwyo da
mas Semdeg ganviTarebis didi gza ganvlo. dRes is mWidrod aris instalirebuli
31
sxvadasxva xerxiT: qrTamis aRebiT, CawyobiT, fizikuri gamoxSirviT.
32
farTo azriT. am SemTxvevaSi igulisxmeba socialuri kontrolis meqanizmebis warmoebis
saSualebebic.
51
mosaxleobis saarsebo garemoSi da faqtiurad erTaderTi ramaa, rac dasavleT da
aRmosavleT saqarTvelos aerTianebs.
aravin
ar
malavs
(rogorc
iqna),
rom
saqarTvelos
centralurma
xelisuflebam afxazeTTan da samxreT oseTTan warmoebuli omebi waago. magram is,
rac am omis Sedegad miiRes gandgomilma regionebma, aSkarad ar hgavs mogebis Sedegs:
is, rac afxazeTma da samxreT oseTma moaxerxa, aris Sua saukuneebSi Cavardna. isini
nel-nela, aWarasTan erTad, sabWoTa socialisturi respublikebisgan gadaiqcnen
patara Suasaukuneobriv samTavroebad, da am mdgomareobidan gamosavali kidev ufro
naklebia, vidre saqarTvelos SemTxvevaSi.
8. samoqalaqo sazogadoeba
Sua saukuneebSi TviTgamoxatvis ZiriTadi forma gaerTianebebis Seqmna da maTi
saSualebiT politikur, inteleqtualur Tu sxva saxis cxovrebaSi monawileoba iyo.
aseTi mowyobis da mimarTebis safuZveli albaT, aramarto antikur tradiciaSi,
aramed Sua saukunebis saxelmwifoebis da msoflmxedvelobebis organizebis wesSi
unda veZioT, sadac jgufs da mis warmomadgenels ufro meti mniSvneloba hqonda,
vidre erT calkeul adamians, Tuki am adamianis ukan oficialuri an araoficialuri
qarizma ar idga – saRvTo kurTxevis saxiT. metic: albaT, mxolod jgufis wevrobiT
SeiZleboda
raimes
miRweva,
iseve,
rogorc
amas
qristes
mowafeebma
qristes
mociqulebad gaerTianebiT miaRwies. Sua saukuneebi unikaluri adamianebis da maT
garSemo Seqmnili dajgufebebis samyaro iyo. jgufis gavliT xdeboda Cveulebrivi
adamianebis ziareba unikalurobasTan. jgufs hqonda erTaderTi mniSvneloba da misi
warmomadgeneli iyo aramarto jgufis, aramed im unikaluris warmomadgenelic,
romlis garSemoc Tavis droze jgufi Seiqmna.
rogor iqmnebodnen es jgufebi, istoriaa, Sua saukeneebisTvisac ki. sabolood
ki Sua saukuneebis samyaro warmoadgenda gaerTianebebis gaerTianebas, romelTaganac
zogs ordeni erqva, zogs gildia, zogs loJa, zogs kidev universiteti 33. es
gaerTianebebi rogorc qalaqebis TviTmmarTvelobaSi, aseve samefo karzec seriozul
rols asrulebdnen: ordenebi da gildiebi bevri mniSvnelovani politikuri da
socialuri movlenis saTaveSi idga. Tuki vinmes, ubralo warmoSobis adamians,
sazogadoebriv cxovrebaSi monawileobis miReba surda, is aseT gildiaSi anda
33
universitetebi ufro gildiebis (profesorTa da studentTa) erTianobas warmoadgendnen,
vidre calke avtonomiur gaerTianebebs.
52
ordenSi unda gaerTianebuliyo. gildiis wevroba ki advili ar iyo: is mowafeSegirdis institutis garda sxva,
ufro rTul farul Tu Ria meqanizmebsac
iTvaliswinebda.
samoqalaqo sazogadoeba saqarTveloSi mTlianad gildiuria. SeiZleba iTqvas,
rom samoqalaqo sazogadoebas saqarTveloSi mxolod arasamTavrobo, aramomgebiani
organizaciebi warmoadgenen. es ki iwvevs samoqalaqo sazogadoebis Tavis TavSi
Caketvas da misi ganviTarebis stagnacias: arasamTavrobo, aramomgebiani organizaciebis
arsebobis materialuri wyaro is finansuri daxmarebaa, romelsac ucxoeli donorebi
an pirdapir, an adgilobrivi fondebis saSualebiT awarmoeben. rogorc wesi, am
daxmarebis mizani keTilSobiluria, da xSirad amarTlebs kidevac mizans, iqneba es
uflebebis
dacva
Tu
sxva
romelime
konkretul
sferoSi
gamWvirvaleobis
da
angariSvaldebulebis danergva.
magram, meore mxriv, swored es finansuri daxmarebaa, romelic samoqalaqo
sazogadoebas
organizaciebis
sazRvrebSi
ketavs
da
ar
aZlevs
saSualebas
moqalaqeebs, yovelgvari organizaciuli CarCos gareSe, samoqalaqo sazogadoebaSi
CaerTon:
finansuri
resursebi
SezRudulia,
Tavisufali
bazris
elementaruli
kanonebi karnaxoben arasamTavrobo organizaciebs, ar gazardon sakuTari ricxvi, arc
monawileebis da arc axali aqtorebis – axali organizaciebis _ Seqmnis xarjze.
meore mxriv ki, mxolod axali organizaciebis Seqmnis xarjze aris SesaZlebeli
samoqalaqo sazogadoebaSi CarTva da im materialuri Tu socialur-kulturuli
sargeblis miReba, romelic samoqalaqo sazogadoebis wevrs saqarTveloSi aqvs.
amitom,
SeiZleba
iTqvas,
rom
arasamTavrobo
organizaciebis
ricxvis
zrda
saqarTveloSi miuTiTebs ara samoqalaqo sazogadoebis ganviTarebas, aramed piriqiT,
misi ganviTarebis SeCerebas.
marTalia, am bolo dros, mosaxleobis gaaqtiureba da mis mier sakuTari
samoqalaqo uflebebis dacva SeimCneva (yvelaze mZafrad es TviTdacva 2002 wlis
TviTmmarTvelobis
arCevnebis
dros
gamovlinda).
magram
es
ara
arasamTavrobo
organizaciebis daxmarebiT, aramed, ufro xSirad, maTi gverdis avliT mimdinareobs.
samoqalaqo
sazogadoeba
saqarTveloSi
aris
ara
sazogadoeba,
aramed,
iseve,
rogorc Sua saukuneebSi, mediatori sazogadoebasa da xelisuflebas Soris. Sua
saukuneebSi xelisufleba gildiebis warmomadgenlebs elaparakeboda da maT ukan,
marTalia bundovnad, magram mainc, gildiebis wevrebs, maT ojaxebs, sazogadoebas
53
xedavda.
dRes
saqarTvelos
xelisufleba
arasamTavrobo
organizaciebis
warmoamdgenlebs esaubreba, im imediT, rom isini sazogadoebas warmoadgenen.
ekonomikuri jgufebi ar arian samoqalaqo sazogadoebis wevrebi. amis mizezi ki
sul ubraloa: dRes maTTvis ufro momgebiania saxelisuflebo wreebTan urTierToba
da maTi keTilganwyobis mopoveba am jgufebSi fulis “dabandebiT”, vidre samoqalaqo
sazogadoebaSi dacvis Zieba. iseve, rogorc Sua saukuneebSi, amis droc saqarTveloSi
mogvianebiT dadgeba: rodesac xelisuflebaSi fulis dabandeba wamgebiani gaxdeba,
xolo kanonierebis dacva da ganviTareba ufro perspeqtiul danaxarjad gamoCndeba.
es ki SeiZleba ramdenime sababis gamo moxdes: 1. saxelisuflebo wreebis raodenobis
gazrda ise, rom maTSi dasabandebeli fulis raodenoba gaizrdeba da es dabandeba
ararentabeluri
gaxdeba;
2.
saxelisuflo
wreebis
mier
biznes-mimarTulebebis
dablokva; 3. analogiuri biznesebis magaliTi axlo Tu Soreuli qveynebidan –
“iqauri” da “aqauri” mogebis araTanabarzomieroba 34.
amis niSnebi, Tumca jerjerobiT mxolod niSnebi, ukve gamoCnda. yvelaze Zlieri
iyo “borjomis saqme”: saqarTvelos mTavrobam e. w. saukunis proeqtSi “baqo-jeihanis
navTobsadenSi” CarTvis gadawyvetileba jer kidev 90-iani wlebis pirvel naxevarSi
miiRo. marTalia, es navTobsadeni saqarTvelos did finansur mogebas ver moutans,
magram
saxelmwifosa
da
arsebuli
reJimis
usafrTxoebsTvis marTlac
SeuZlia
samsaxuris gaweva. proeqti wlebis ganmavlobaSi mzaddeboda. proeqtis momzadebaSi
yvela, visac ar ezareboda, CarTuli iyo. gakeTda aTasnairi eqspertiza, samTavrobo
da
arasamTavrobo
garemosdacviTi
da
samecniero
organizaciebis
monawileobiT.
yvelaferi TiTqos kargad midioda.
ucbaT, am sayovelTao harmoniaSi, zustad navTobsadenis gayvanis dawyebis win,
disonansi Seitana ara romelime garemosdacviTma arasamTavrobo organizaciam, aramed
biznesmenma, mamuka xazaraZem, romlis warmatebuli biznesis didi nawili borjomis
34
2003 wlis aprilSi msxvilma biznesmenebma gaakeTes gancxadeba, rom isini SevardnaZis
xelisuflebiT ukmayofiloni arian. amas SevardnaZis mZafri reaqcia mohyva da erT-erT
gamosvlaSi
oligarqebs
gamdidrebaSi
sakuTari
damsaxureba
gaaxsena.
rogorc
badri
patarkaciSvilma Tqva, is momavals “axlebs” da “gaerTianebul demokratebs” ukavSirebs. es
fraza SeiZleba gavigoT ise, rom biznesmenebs imedi aqvT, rom maT iseTive “samoTxe” eliT am
partiebisgan,
rogoric
Tavidan
SevardnaZisagan
miiRes.
aseve,
SeiZleba
gvegonos,
rom
biznesmenebi ukve Tanabari SesaZleblobebisaTvis ibrZvian. nebismier SemTxvevaSi – erTianobas
– arsebuli xelisufleba_biznesmenebi _ bzari gauCnda.
54
mineraluri wylis CamosxmasTan da distribuciasTan aris dakavSirebuli. xazaraZem
gamoacxada, rom navTobsadeni katastroful Sedegebs moitans borjomis xeobisaTvis,
iq dabinZurdeba wyali, ganadgurdeba ekosistema. xazaraZe ar malavda, rom misi
biznesi did safrTxeSi iyo, magram es iyo SemTxveva, rodesac biznesi iRupeboda
regionis ekosistemis daRupvis Sedegad. am gancxadebis Semdeg garemosdacviTma
organizaciebmac amoiRes xma da rogorc mTavrobas, asev British Petrolium-s, romelic
navTobdsadenis
gayvanazea
pasuxismgebeli,
didi
problemebi
SeeqmnaT.
rogor
damTavrdeba es dapiripireba aravin icis. SeiZleba navTobsadenma gadaswios sxva
teritoriaze, SeiZleba ara. sainteresoa is aris, rom am SemTxvevSi ramdenime axal
da moulodnel aqtorTan gvaqvs saqme:
1.
arcerTi mxare, arc mTavroba, arc British Petrolium-i ar eloda biznesmenis
mxridan winaaRmdegobas, imdenad uigivdeba qarTuli (zogadad kavkasiuri)
warmatebuli biznesi mTavrobis mxridan daculobas;
2.
miuxedavad imisa, rom British Petrolium-ma TiTqos gadawyvita arasamTavrobo
organizaciebis
maSasadame,
problema
yidviT,
Sida,
maTi
saeqsperto
dauwereli
samuSaoebSi
kodeqsis
CarTviT,
mixedviT,
da
xazaraZis
gancxadebis Semdeg arasamTavroboebs protestisadmi SeerTebis garda sxva
araferi darCenodaT;
3.
biznesmenma moaxerxa borjomis xeobis mcxovreblebis protesti gamoewvia,
rac aseve moulodneli iyo mTavrobisaTvis, Tundac imitom, rom maTi
azriT, “wurbela” biznesmenis da “Cagruli” xalxis sabWoTa opozicia
mosaxleobaSi jer kidev myarad muSaobda. maT, ubralod, ar icodnen, rom
sabWoTa
kavSiri
Sua
saukuneebma
Secvala,
sadac
“sisxlismwoveli”
kapitalisti samuSaos mimcemma da mfarvelma nobilma Caanacvla.
9. socialuri kontrolis faruli formebi
Sua saukuneebSi saxelmwifo ideologia da eklesia samoqalaqo sazogadoebis
jgufebs sakuTari gavlenis SesanarCuneblad da gasavrceleblad iyenebda. yvelaze
ufro moxerxebuli forma berebis ordenebi iyo. berebis pirveli ordeni francisk
asizelma
Camoayaliba.
ordenis
kodeqsi,
garda
RmerTis
msaxurebisa,
Seicavda
sakuTrebis, piradi grZnobebis da midrekilebebis uaryofas. bunebrivia, aseT xalxs,
romelic simdidris uaryofas da RvTiuri samarTlianobisaken swrafvas sakuTari
magaliTiT aCvenebda, kontrolis SemTxvevaSi, kargi samsaxuris gaweva SeeZloT
55
xelisuflebisaTvis. berebis ordenebi Camoyalibda rogorc saeklesio xelisuflebis
alternativa, Tumca sabolood yvela ordeni xelisuflebis kontrols qveS moeqca.
amave dros, maT sazogadoebrivi momxibvleloba mTlianad ar daukargavT.
sabWoTa kavSiris istoriis erT-erTi saidumloa, Tu romelma partiulma
funqcionerma gadawyvita berebis ordenis analogi Seeqmna sazogadoebaze kontrolis
gaZlierebis mizniT. es proeqti warmatebiT ganxorcielda da misi Sedegi Cvens
garemoSi dRemde aqtiurad cocxlobs. es aris socialuri instituti, romelic
kanonieri qurdis saxeliTaa cnobili.
Tavidan kriminaluri avtoritetebis gamoyeneba sabWoTa xelisuflebam iseve
scada, rogorc yvelam – cixeebSi da gadasaxlebis adgilebSi kontrolisaTvis.
kriminalebs lagerebSi da cixeebSi politpatimrebis kontrolisaTvis iyenebdnen.
kriminalebi faqtiurad policiur funqcias asrulebdnen da lagerebSi da lageris
tipis cixeebSi stabilurobis garantebi iyvnen. xom SeiZleboda politpatimrebs
ajanyeba gamoewviaT an, kidev uaresi, sxvagvarad azrovneba daenergaT. rogorc
yofili
politpatimrebi
igoneben,
lagerebSi
specialuri
terminologiac
ki
arsebobda: CB – “socialni vrag” (socialuri mteri) – eseni iyvnen politpatimrebi,
da СБ – “socialno bliJni” (socialurad axlo) – kriminalebi.
dRemde burusiTaa moculi, kriminalebis gaerTianebisaTvis beruli ordenis
saxis
micema
lager-cixeebSi
inteleqtualebi
mixvdnen,
moxda
rom
Tu
yvela
“Tavisuflebaze”,
ukmayofilos
rodesac
daWeras,
partiuli
daxvretas
an
gadasaxlebas ver SeZlebdnen. kriminalurma gaerTianebebma ucbad SeiZines berobis
niSnebi: kanonieri qurdebis kodeqsi Seicavs yvela im kanons, romelic berebs
hqondaT:
celibati,
sakuTrebaze
uaris
Tqma,
gaWirvebulebis
da
miusafrebis
TanagrZnoba, politikaSi Caurevloba da sxva. Tumca, TandaTan, sabWoTa kavSiris
istoriis manZilze, qurdebis kodeqsis dacva sul ufro da ufro formaluri
xdeboda. Sua saukuneebis sazogadoebrivi sivrce berebis mier wesdebis darRvevebis
Sesaxeb WorebiT Tu namdvili ambebiT iyo savse. miuxedavad amisa, beri mainc rCeboda
Tavmdablobis, morCilebisa da RvTismsaxurebis simbolod. aseve, CvenSic, miuxedavad
imisa, rom kanonieri qurdebi sabWoTa kavSiris arsebobis bolomde inarCunebdnen da
axlac
inarCuneben
xibls,
mravladaa
legendebi/Worebi
kodeqsis
erTguli
da
uarmyofeli berebis/qurdebis Sesaxeb.
kanonieri
qurdebis
institutis
saSualebiT
warmatebiT
moxerxda
ukmayofiloTa re-orientacia politikuridan kriminalur samyaroze: ukmayofilo da
56
samarTlianobaze orientirebuli axalgazrdebi advilad Tavsdebodnen, xelis SeSlis
gareSe, qurdul ierarqiaSi. Sesabamisad, sabWoTa xelisufleba or kurdRels erTad
iWerda:
1.
Tavidan
icilebda
momaval
politikur
oponentebs;
2.
sakuTar
kontrolqveS aqcevda maT. es kontroli xan faruli, umetes SemTxvevebSi ki Ria iyo
da kanonier qurdebsa da samarTaldamcavebs Soris mWidro kavSiriTac gamoixateboda.
ra Tqma unda, kanonier qurdebs Sorisac iyvnen daumorCileblebi da maTze
legendebis
warmoeba
da
kvlavwarmoeba isev
da
isev
sabWoTa
specsamsaxurebis
daxmarebiT xdeboda imisaTvis, rom kanonier qurdTa ordenis xibli gaeZlierebinaT.
iseve, rogorc Sua saukuneebSi, sabWoTa kavSirSic, politikuri orientirebis
da
taqtikis
cvlileba
Setevebs/represiebs
taqtikuri
berebis
iwvevda.
mosazrebebiTac
ordenebze/kanonier
partiul
ar
unda
qurdebze
funqcionerebs
ewarmoebinaT,
es
isini
xelisuflebis
represiebi
nebismier
rogori
SemTxvevaSi
ordenebis popularobas zrdida da, Sesabamisad, sistemis ganmtkicebas emsaxureboda.
socialuri kontrolis arcerT farul meqanizms ar umuSavia ise warmatebiT,
rogorc berebis ordenebma imuSava Sua saukuneebSi da kanonieri qurdebis ordenma
sabWoTa
kavSirSi.
garda
sxva
faqtorebisa,
kanonieri
qurdebi
Seadgendnen
im
socialur jgufs, romelic uzrunvelyofda sistemis SenarCunebas.
marTalia, dRevandel saqarTveloSi kanonieri qurdebis gavlena iseTi aRar
aris, rogorc sabWoTa kavSiris dros, magram ordenuli xibli, romlis erT-erTi
mTavari
momenti
politikaSi
“Rirseuli”
Caurevlobis
principia,
kvlavac
SenarCunebulia. am princips xSirad iyeneben samTavrobo Zalebis warmomadgenlebi,
ZiriTadad
ise,
rom
misi
warmomavlobac
ar
ician
–
rodesac
opozicias
“xelisuflebaSi mosvlis” da “Zalauflebis xelSi aRebis” survils abraleben.
is, rom kanonieri qurdebis instituti partiuli elitis pirvelma talRam
moifiqra, eWvs ar iwvevs – sxva Tu ara, vis unda scodnoda ase zustad Sua
saukuneebis socialuri kontrolis faruli meTodebi, garda im xalxisa, visac
sauniveristeto da sasuliero ganaTleba hqondaT miRebuli.
10. politikuri partiebi da arCevnebi
bunebrivia,
aseT
sistemas
sakuTari
ideologiuri
da
sulieri
institucionalizebuli mxardamWeri unda hyavdes. Sua saukuneebSi am funqcias
Teologebi asrulebdnen, romelTaganac yvela wesrigis ganmtkicebas emsaxureboda,
magram maTi nawili adre Tu gvian eretikosis tituls imsaxurebda. Teologebi
57
arsebuli sistemebis myar safuZvels qmnidnen da maT naazrevze sulac ar iyo
damokidebuli, Tu romeli maTgani gaxdeboda eretikosi an netari.
amis
gadawyveta
sxvagan
xdeboda
da
am
gadawyvetilebas
safuZvlad
ara
Teologiuri aramed socialur-politikuri motivebi hqonda. CvenSi es funqcia
warmatebiT aiRes e. w. samTavrobo politikurma partiebma: aseTi partia, romelic
xelisuflebis mxardamWerad aRiarebs sakuTar Tavs, ramdenimea da isini erTi da
imave cnebebiT operireben. “socialistebis”, “moqalaqeTa kavSiris”, “aliansi erTiani
saqarTvelosaTvis”, “mrewvelebis” leqsikonebSi demokratias, xelfasebs, pensiebs,
ekonomikur aRmavlobas a. S. mniSvnelovani adgili ukavia. magram, amave dros, yvela
es cneba am politikuri partiebis programebSi sxvadasxva raimes niSnavs. romeli
mniSvneloba gaxdeba wamyvani da romeli mniSvneloba daigmoba – es aravin icis, da
damokidebulia ara am mniSvnelobebze, aramed imaze, Tu vin ukeTes urTierTobas
daamyarebs da visi kavSirebi ufro damarwmunebeli aRmoCndeba SevardnaZisaTvis. anu
xelisuflebis SenarCunebis mamalaZiseuli da xazaraZiseuli versia gaxdeba wamyvani,
romlebic apireben opoziciuri partiebi amxilon danaSaulebriv qmedebebSi, Tu
jorbenaZiseuli
xaverdovani
arasamTavroboebTan
gadasvlis
urTierTobis
da
damyarebis
adamianis
politika
uflebebis
gaimarjvebs,
damcvel
es
mxolod
SevardnaZis kabinetsa da masTan mimdebare ramdenime oTaxSi wydeba. iseve, rogorc
Sua saukuneebSi, arc erTi gadawyvetileba saboloo ar aris da SeiZleba dadges
dro, rodesac eretikuli moZRvreba kvlav WeSmaritad aRiaron. eretikosebsac sxva
raRa darCeniaT, morCilad unda daelodnon saqmis maTTvis sasikeTod Semobrunebas.
rac
Seexeba
cvlilebis
opoziciur
partiebi,
partiebs,
romlebic
isini
amomrCevels
aSkarad
arsebuli
iyofian
or
sistemebis
jgufad:
cvlilebebs
hpirdebian, da Camnacvlebeli partiebi, romlebic sakuTari TaviT SevardnaZis da misi
mmarTvelebis
Canacvlebas
sTavazoben
mosaxleobas.
amis
analogi,
Tuki
Sua
saukuneebSi maT Zebnas daviwyebT, SeiZleba protestantuli religiebis (sistemis
Semcleli) da am protestantuli religiebis wiaRSi warmoSobil revoluciur
moZraobebs (sistemis aqtorebis Camnacvlebeli) SevadaroT. revoluciuri moZraobebi
mxolod
arsebul
mosaxleobas,
mmarTvel
protastantuli
adgilebze
religiebi
Tavisi
ki
liderebis
arsebuli
dasmas
wesrigis
sTavazobdnen
sxva
wesrigiT
Secvlas hpirdeboda maT. revoluciuri, rogorc wesi, glexTa, moZraobebi agebdnen
im SemTxvevebSic ki, romdesac isini protestantuli religiuri mimdinareobebis
wiaRSi warmoiSobodnen. protestantuli religiebi ki, rogorc wesi, imarjvebdnen,
58
axal wesrigs ki axali cxovreba mohqonda, rogorc amas wina saukuneSi yvela
saxelis mqone veberi (maqs, endriu loid, da a. S.) amtkicebda.
aq avtors kiTxva gauCnda: aqamde saqme kargad midioda, magram am bolo, meaTe
argumentis gadmocemisas 35, zedmetad xom ar gautie, Cemo avtor-ego?
avtor-ego:
rogorc,
SeiZleba.
erTi
mxriv,
Tumca,
Sua
saqarTveloSi
saukuneebis
mimdinare
naxevrad
politikuri
saeklesio,
procesebis
naxevrad
saero
xelisuflebis da, meore mxriv, protestantuli religiuri da glexTa moZraobebis
urTierTobebis aRwera ar unda iyos gonebamaxvilobas moklebuli.
avtori: eg SeiZleba egrec iyos, magram, Sen aq mkiTxvels namdvilad abnev:
gansakuTrebiT opoziciuri partiebis interpretaciebSi. ra gamodis – glexTa
moZraoba “gaerTianebuli demokratebia”, xolo “nacionaluri moZraoba” protestanti
luTeranebi?
avtor-ego: aba ra. ise, xom moxdenili da paradoqsuli interpretaciaa: am dros ki
maTi qceva sul sapirispiroa: nacionaluri moZraoba ise iqceva, rogorc Sua
saukuneebSi ian husis mimdevrebi, Jvaniam ki lamis samelne esrolos kedels. ise,
aseTi gansazRvreba erTmniSvnelovani ar aris, Tumca isic xom cxadia, rom rac ufro
Canacvlebazea mimarTuli moZraoba, miT ufro cota Sansi aqvs, rom gamarjvebis
Semdeg Zalaufleba SeinarCunos, xolo sistemis Semcvlelebi – perspeqtivaSi ufro
stabilurebi arian.
avtori: mere ar SeiZleboda, ase dagewera?
avtor-ego:
rogor
ar
SeiZleboda,
magram
CemTvis
mosawyeni
iqneboda,
albaT,
mkiTxvelisTvisac. yovel SemTxvevaSi, amis Semdeg saqme, rogorc erT rusul
anekdotSia, iseve gasrialdeba, rogorc karaqze (anu kargad wava). miT umetes, rom
iseTi aSkarad kargad dasamuSavebeli da Sua saukuneebTan kargad gasaanalogiebeli
Temebi axlovdeba, rogoricaa arCevnebi da eklesia. isic unda vTqva, rom am 12
argumentis dasrulebamde arc Tu ise bevri gverdi darCa.
Sua saukuneebSi arCevnebi xdeboda, magram, mxolod iseT qalaqebSi sadac Zlieri
gildiebi,
35
anu
TviTmmarTveloba
iyo.
es
arCevnebi
mxolod
gildiebs
Soris
aba Cven avtori xom ver mogvatyuebs: cxadia, aq mas SeeSinda, rom mkiTxveli Tavs
daanebebda wignis kiTxvas da avtors da avtor-egos mouxmo gadasarCenad. cxadia, rom
avtori ori kurdRlis daWeras cdilobs: Tan cota gagvarTos da wignis kiTxvis gagrZeleba
gvaiZulos, Tan mogvagonos, rom saqarTvelos Sua saukuneebSi Cavardnis 12 arguments
vkiTxulobT.
59
tardeboda: isini irCevdnen qalaqis Tavs, qalaqis mmarTvelobas. oRond, yvela es
TviTmmarTvelobiTi aqcia im hercogebis, baronebis, mefeebis da princebis nebarTviT
unda momxdariyo, romlebic am qalaqebs an kanonierad, anda de faqto ganagebdnen.
bevri ityvis, rom am SemTxvevaSi saqarTvelosTan Zalian cota Tua saerTo, garda
imisa, rom arCevnebi ZiriTadad qalaqebSi tardeba, da isic yvelaSi ara. aseTi
qalaqebi, sadac arCevnebi tardeba Zalian cotaa: Tbilisi, gori, SeiZleba quTaisi.
soflebi ki mTlianad mowyvetilia am demokratiul fufunebas. TiTqos isic sworia,
rom arCevnebi realurad iq tardeba, sadac samoqalqo sazogadoeba, Cven rom
gildiuri
vuwodeT,
kritikulad
Zlieria.
ganwyobili
magram,
mkiTxveli,
gansxvavebiT
es
arCevnebi
Sua
saukuneebisagan,
tardeba
ara
metyvis
xelisuflaTa
TanxmobiT, aramed maTi survilis winaaRmdeg.
es TiTqos marTalia, magram saqme isaa, rom xelisufleba yvelafers akeTebs
imisaTvis, rom arCevnebi zustad iseTi gaxdes, rogorc es Sua saukunebSi iyo: amis
niSnebi 2002 wlis zafxulis TviTmmarTvelobis arCevnebze gamoCnda: xelisuflebam
ar (da ver) gaiyvana moqalaqeTa kavSiri, magram yvelaferi gaakeTa imisaTvis, rom
kontroli
ar
daekarga.
Semdeg
es
kontroli
dakarga,
magram
DdRevandel
saqarTveloSi Suasaukuneobrivi arCevnebis uzrunvelmyofi pirobebi arsebobs da
Zlierdeba:
rogorc amboben, xelisufleba naTelaSvils daexmara imiT, rom samxedro
nawilebis xmebi leiboristebs gadauloca. aseve, amboben, man gamoiyena Tavisi gavlena
maswavleblebze da ganaTlebis sxva muSakebze. marTalia, am daxmarebam naTelaSvils
bevri veraferi Sehmata (xmebis 7-8 procenti), magram “mogebulebSi” pirvel adgilze
namdvilad gaiyvana.
mkiTxvels axsovs, rom mas Semdeg, rac nacionalurma moZraobam da leiboristebma
gaimarjves, didxans mimdinareobda sakrebulos gauqmebis, an moqmedebis dawyebis
gadavadebis mcdelobebi. es ar moxerxda, magram jerjerobiT araferi momxdara iseTi,
rac
migviTiTebs,
rom
xelisuflebam
Suasaukuneobrivi
arCevnebis
Catarebis
mcdelobebze uari Tqva.
mokled, arsebuli procesebi migviTiTebs, rom saqarTveloSi arCevnebi mxolod
qalaqebSi
SeiZleba
Catardes,
garegnulad
unaklod,
magram
mxolod
imaTi
monawileobiT, visac xelisufleba amis uflebas miscems. anu iseve, rogorc es
ekonomikis
amomrCeveli.
SemTxvevaSi
iseve,
iyo,
rogorc
xelisufleba
ekonomikis
60
aqac
mowodebulia
SemTxvevaSi,
TviTon
deficituri
awarmoos
produqtis
warmoebisas, momxmarebeli iwarmoeba. es arc ise fantastikuri momavalia, rogorc
erTi SexedviT SeiZleba mogveCvenos.
11. eklesia da masmedia
albaT, mkiTxveli Seecdeba am qveTavs gadaaxtes. Tuki man am qveTavs kiTxviT da
ara
furcvliT
miaRwia,
mas
sul
ar
gauWirdeba
gonebis
Tvali
gadaavlos
saqarTveloSi eklesiebis da religiebis mdgomareobas da Tqvas, rom Tu sadme aris
Sua saukuneebi, is rwmenis institucionizirebul formebSia. magram, minda giTxraT,
rom saCqaro araferia. win saintereso socialuri deteqtivia, Tavisi damnaSaveebiT,
gamomZieblebiT, mowmeebiT da bolos, msxverpliT:
90-iani
saqarTvelos
wlebis
meore
naxevramde
marTlmadidebeli
eklesia,
eklesiebi
sakmaod
saqarTveloSi,
gaurkvevel
maT
Soris
mdgomareobaSi
iyo.
sabWoTa kavSiris damTavrebis Semdeg maT SezRudvebTan erTad is privilegiebic
dakarges, rasac sabWoTa kavSiri aniWebda. amitom, daaxloebiT 95-97 wlebamde
rogorc qarTuli marTlmadidebeli, aseve sxva eklesiebi cdilobdnen Caweriliyvnen
samoqalaqo
raodenobrivi
sazogadoebis
gavrcelebis
konteqstSi.
gza
amisaTvis
airCia:
maT
qarTulma
gadawyvites
marTladideblobam
maqsimalurad
bevri
RvTismsaxuri ewarmoebinaT da am simravliT daebrunebinaT is 70 wlis winandeli,
Tu 70 wlis periodSi SeZenili privilegiebi. daaxloebiT am periodze da, albaT,
swored
am
“raodenobrivi
zrdis”
gzis
arCevis
gamo,
modis
eklesiaSi
ganxeTqilebebis dawyeba: cnobili damrbevi vasil mkalaviSivli swored 1995 wlis
31
ivliss
gankveTes
eklesiidan.
am
dros,
SeiZleba
vTqvaT,
rom
qarTuli
marTlmadidebeli eklesia Tavidan iwyebda arsebobas da mas swrafad unda gaevlo is
etapebi,
romlebic
ganvlo.
sqizmebs
marTlamdidebelma
da
eklesiam
dapirispirebebs
Sua
ganaTlebis
saukuneebidan
da
siwynaris
moyolebuli
etapi
unda
mohyoloda36 da a. S. magram, am procesSi Careva moxda. es Careva, ra Tqma unda, ar
iyo mxolod garedan mosuli – ar arsebobs warmatebuli Careva, Tu SigniT ar aris
36
Tuki dainteresebuli mkiTxveli basil mkalaviSvilis gankveTis oqms gaecnoba, naxavs, rom
misi
gansja
xdeba
marTlmadidebluri
saeklesio
samarTliT,
romelic
adreul
Sua
saukuneebSi Seiqmna da romlis oqmSi citirebuli nawilebic TiTqos zustad mkalaviSvilis
SemTxvevisTvisaa dawerili. es kidev erTxel miuTiTebs imas, rom qarTul marTladidebel
eklesiaSi 1995 wels swored is procesebi iwyeboda, ramac adreul Sua saukuneebSi
saeklesio pirebi aiZula Sesabamisi saeklesio samarTali SeemuSavebinaT.
61
amisaTvis
mzadyofna
–
magram
mainc
–
es
Careva
iyo
is,
ramac
qarTuli
marTmadidebeli eklesia Sua saukuneebSi gadaisrola, an, gnebavT, gayina:
1997-98 wlisaTvis moqalaqeTa kavSirSi gaCnda idea, rom marTlmadidebeli
eklesiis
politikaSi
gamoyeneba
upriani
iqneboda.
gegma
Semdegnairad
aewyo:
xelisufleba miscemda marTladidebel eklesias SeRavaTebs, eklesias es moewoneboda
da mTlianad dauWerda mxars moqalaqeTa kavSirs. am proeqtis aqtorad xan Jvania
saxeldeba, xan SevardnaZe. yovel SemTxvevaSi, is faqtia, rom am ideis xorcSesxma im
parlamentSi daiwyo, romelsac Jvania Tavmjdomareobda.
didxans rom ar gavagrZeloT, Sedegad miviReT saxelmwifosa da eklesiis
SeTanxmeba,
ramac
eklesia
politikis
damxmared
ki
ara,
politikis
subieqtad
gadaaqcia, rogorc es Sua saukuneebSi iyo. anu rogorc Sua saukuneebSi, Cven miviReT
saxelmwifo, romlic Tavis politikas atarebs da eklesia, romelsac aseve Tavisi
politika
aqvs.
magaliTisaTvis
Zalian
isic
xSirad
sakmarisia,
es
ori
rom
politika
1999
wels
erTmaneTs
ewinaaRmdegeba.
saqarTvelos
evrosabWoSi
gawevrianebis paralelurad, saqarTvelos marTladidebelma eklesiam msoflio da
evropuli
saerTaSoriso
saeklesio
kavSirebi
datova.
eklesiis
da
mrevlis
urTierTobac ZiriTadad Suasaukuneobrivia: xSirad eklesiebs kanonieri qurdebi Tu
yofili an axlandeli funqcionerebi aSeneben. iseve, rogorc Sua saukuneebSi, aqac
sarwmunoebis administracias ar ainteresebs, rogor moipova fuli im adamianma,
visac
eklesiis
mSeneblobisaTvis
Tanxmoba
misces.
xSirad
aseTi
mSenebloba
marTlmadidebluri indulgenciaa da damatebiT fars qmnis amSeneblisaTvis, romelic
mas Tu aSenebis momentSi ara, momavalSi mainc, samarTaldamcavi organoebisagan Tavis
dasacavad aucileblad dasWirdeba.
saeklesio sivrce sakmaod Caketilia gareSe TvalisaTvis, magram is Worebi Tu
CurCulebi, romlebic am tabudadebul kedlebs scdebian, Sua saukuneebSi utyuari
yofnis grZnobis momgvrelia: cxondeba Tu ara msaxiobis suli, mounaTlavi bavSvi
jojoxeTSi
moxvdeba
marTlmadidebeli
da
eklesiis
a.
S.
es
is
warmomadgenlebi
Temebia,
razec
azrovneben.
dRes
sul
saqarTvelos
sxva
Temaa
is
darRvevebi, romlis gamoc sasuliero pirebis saqmeebi samarTaldamcav organoebSi
xvdeba _ humanitaruli saqonlis komerciul fasebSi gayidva da a. S. aseve, xSiria
miTqma-moTqma marTlmadidebel eklesiaSi mravalricxovani dajgufebebisa da rusuli
specsamsaxurebis
mWidro
kavSiris
Sesaxeb.
mokled,
am
yvelafers
im
droSi
gadavyavarT, rodesac eklesia yalibdeboda rogorc organizmi da sazogadoebrivi
62
sivrce, oRond ara qarTuli istoriisa, aramed evropis istoriis monakveTisa,
rodesac gabatonebuli eklesia zogierTi Crdiloevropuli qveynisaTvis politikur
mowinaaRmdeges warmoadgenda 37.
iseve, rogorc Sua saukuneebis evropaSi, dResac gabatonebuli eklesia saero
xelisfulebis
religiuri
sawinaaRmdegod
eqstremizmi,
iqceva
da
danaSaulebriv
sawinaaRmdego
qmedebebSi
gzavnilebs
monawileoba,
avrcelebs.
damnaSaveebis
mfarveloba – es yvelaferi aris is, rac Sua saukuneebis eklesias axasiaTebs.
gamosavali, romlic evropaSi axali drois dadgomasTan erTad ipoves, da ramac
gadamwyveti mniSvneloba moaxdina rogorc evropis saxelmwifoebis, aseve evropuli
eklesiebis Camoyalibebaze – gadaaqcia isini konkretuli adamianis cxovrebaze da
socialur
problemebze
orientirebulad
–
iyo
reformacia.
Tuki
qarTuli
marTlamdidebeli eklesia ar Seicvala, ar moxda misi Sinagani cvlileba, reformacia
gardauvalia.
gardauvalia
Tundac
imitom,
rom
sabolood
TviTon
saxelmwifo
daiwyebs reformaciis xelSewyobas. sxva finali Sua saukuneebis am scenars ara aqvs,
Tuki Sua saukuneebidan gamosvla unda moxdes. Sua saukuneebSi darCenis an Sua
37
aq mkiTxvels, ra Tqma unda, SeniSvna da kiTxva gauCndeba: mkiTxveli ikiTxavs: ki magram,
es avtori, Tavisi avtor-egoTi, am evropul Sua saukuneebs rom gvaxvevs Tavs, sad aris
Cveni erovnuli, qarTuli Sua saukuneebi? es xom cxadia, raki saqarTvelo varT, Sua
saukuneebic Cveni unda iyos – rkiniseburi, argumentirebuli nacionalizmi gamoereoda
mkiTxvels azrSi. avtori avtor-egos mier uflebamosilia ganacxados, rom Sua saukuneebSi
saqarTvelo arc cxovrebis wesiT da arc arsebuli institutebiT, arc socialuri fenebiT
ar iyo evropuli qveyana. is SeiZleboda gangvexila rogorc sazRvarze mdgomi, anda
aRmosavluri, anda gansakuTrebulad qarTuli, magram, aramc da aramc, evropuli qveyana. mas
Semdeg saqarTveloSi evropa ara mxolod ruseTis gavliT, aramed, pirdapirac Semovida. isic
unda iTqvas, rom sabWoTa kavSiri marTalia diqtatura iyo, magram evropuli, kanonze da ara
aRmosavlurad mTlianad pirovnebaze damyarebuli. anu XVIII saukunidan saqarTvelo nelnela evropul qveyanad gadaiqca, anu daSorda Tavis warsuls. institutebi, socialuri
fenebi, yoveldRiuri cxovrebis wesi evropuli gaxda. Sesabamisad, rodesac XX saukunis
bolos, XXI saukunis dasawyisSi qveyana Sua saukuneebSi gadavarda, is ver gadavardeboda iq,
sadac gadasavardni ar hqonda – “namdvil”, istoriul, qarTul Sua saukuneebSi. is
gadavarda im Sua saukuneebSi, rac axlandel, evropis nawil, evropuli institutebis da
Rirebulebebis
saqarTvelos
unda
hqonoda.
(avtor-egom
Caicina,
warmoidgina
ra
inteleqtualebis siame da politologebis aRSfoTeba am abzacis wakiTxvis Semdeg. xolo
Semdeg gaicina, warmoidgina ra inteleqtual-politologi, romlic am abzacs kiTxulobs).
63
saukuneebis/demokratiis simulaciis qanqarSi moxvedris SemTxvevaSi araferi ar
Seicvleba.
Tumca,
iseTi
scenaric
SesaZlebelia,
rom
sazogadoeba
mTlianad
sekularizebuli gaxdes, xolo marTlmadidebeli eklesia iZulebuli Seiqnes erTerTi reliqtis saxiT iarsebos, gavlenisa da mrevlis gareSe, manam, sanam fizikurad
ar gaqreba.
cnobilia, rom Sua saukuneebSi masmedia ar iyo, magram, iyo media institutebi,
romlebic
Suamavlobdnen
saxelmwifosa
da
sazogadoebis
wevrebs
Soris.
media
institutebis rols rogorc eklesiebi, aseve gildiebi, loJebi da universitetebi
asrulebdnen. rogorc eklesiebs, aseve gildiebs hqondaT Temebi, romlebsac isini
exebodnen da romlebic maTi mediatorobis mandatSi iyo Casmuli, da aseve, iyo
Temebi, romelzec maTi mediatorobis uflebamosileba ar vrceldeboda.
es media institutebi awarmoebdnen ganwyobebs, viTarebebs, molodinebs. magram,
iyo sferoebi, romelTa mimarT aranairi ganwyoba ar yalibdeboda, imitom, rom maTze
arcerTi media instituti ar laparakobda. aseTi tabuirebuli Temebi ar iyo bevri:
saxelmwifo mmarTvelobis Sida wesebi, eklesiis Sida da gare politika, saidumlo
savaWro garigebebi mmarTvelobebTan – es iyo is Temebi romlebsac mediatorebi,
eklesia da gildiebi, ar exebodnen, da romelTa Sesaxeb laparakis dawyebac axali
mediatoris gamoCenas da gadatrialebis dasawyiss niSnavda. aseTi gadatrialeba
moaxdina savonarolam, rodesac man arsebuli movlenebis axali interpretacia
miawoda mosaxleobas, aseve, ian husma, aseve, SeiZleba, luTermac. aseTi mediatoruli
Carevisa da gamonaTebis kidev bevri magaliTebis monaxva SeiZleba.
saerTo ki Sua saukuneebis mediatorebs da Cvens masmedias erTi aqvs: arsebobs
tabuebi, da es imdenad bunebrivad iTvleba, rom am tabuirebis uzrunvelmyofi
meqanizmebi daviwyebulia, anda sruliad gamqrali. amitom, rodesac raRacis gamo,
tabuze laparaki da mediatoroba iwyeba, es, rogorc wesi, seriozul cvlilebebs
iwvevs, radganac yvela, vinc tabus arseboba icoda da amitom mis arsebobas
Seguebuli iyo, erTveba momavali cvlilebis procesSi.
saqarTvelos masmediaSi didi xania igive mdgomareobaa. arsebobs tabuirebuli
Temebi. rodesac garRveva xdeba, es, adre Tu gvian, am tabudadebulis mkveTr
cvlilebas iwvevs. aseTi Tema iyo kaxa TargamaZis droindeli Sinagan saqmeTa
saministro,
policielebis
Zaladoba,
prostitucia,
64
ganaTlebis
saministro
da
saxelmwifo universitetebi. maTma gan-tabuirebam am sferoebis Tu institutebis
cvlilebebic gamoiwvia, an uaxloes momavalSi gamoiwvevs.
tabuebi
kvlavac
arsebobs,
dRevandel
saqarTveloSi
esenia
–
narkobiznesi,
iaraRiT vaWroba, eklesia, kazinoebis (ukacravad, samorineebis) biznesi. albaT, maTi
gan-tabuirebac male daiwyeba. Sua saukeneebidan gamosvla albaT am SemTxvevaSi
tabuebis moxsnas niSnavs. gan-tabueba ar niSnavs kritikas. gan-tabuireba zrdasrul
asakSi Sesvlis dasawyisia, rac TavisTavad cvlis garemos. Sesabamisad, sanam Cvens
masmediaSi tabu iarsebebs, Sua saukuneebidan gamosvlaze laparakic zedmetia. Tumca,
gan-tabuireba, tabusagan dacla, sasruli procesia da odesRac mTavrdeba. mTavrdeba
maSin, roca tabuirebas azri aRara aqvs.
12. saqarTvelos oligarqebi da biznes-jgufebi
rogorc ukve vTqviT, CvenSi, iseve rogorc Sua saukuneebSi, oligarqebi da biznesjgufebi mTavrobaze arian mibmulebi. maTTvis jerjerobiT wamgebiania samoqalaqo
sazogadoebasa da sasamarTloze dayrdnoba. bunebrivia, samoqalaqo sazogadoebis
sazrunavia iseTi garemos Seqmna, rodesac biznesmenisaTvis sakuTari Tavisa da
warmoebis dasacavad saxelmwifoze dayrdnoba wamgebiani gaxdeba. Sua saukuneebidan
gamosvlisaTvis es “sayrdenis gamocvla” aucileblad unda ganxorcieldes, radganac
sanam biznes-jgufebi ar gaxdebian samoqalaqo sazogadoebis “gildiuri” wevrebi,
Sua saukuneebidan ver gamovalT.
es gamosvla ki daiwyeba maSin, rodesac, swored imitom, rom saxelmwifosTan
kavSiri
da
omis
ekonomika
wamgebiani
gaxdeba,
biznesis
subieqtebi
daiwyeben
samoqalaqo sazogadoebis gaZlierebasa da ganviTarebaze zrunvas. rodesac biznesmeni
Tavis fuls ara mxolod sakuTari biznesis dacvisTvis gamoiyenebs, aramed im
kanonebis da struqturebis danergvisTvisac, romlebic zogadad biznesis usafrTxo
da stabilur arsebobas uzrunvelyofs.
magram swored am dros gaxdebian oligarqebi realurad saSiSni – raRac
momentSi isini aucileblad CaTvlian, rom maTze Zlieri ukve aRaravin aris da
moindomeben
Zalis
demonstrirebas.
amitom
es
iqneba
erT-erTi
pirveli
da
mniSvnelovani safrTxe, rodesac Sua saukuneebidan gamosvlas daviwyebT.
kiTxva, romelic am 12 argumentis moyvanis Semdeg unda davsvaT, aris is, Tu ra
gvemuqreba,
rogoria
ganviTarebis
scenarebi
mdgomareoba Cvens garemoze.
65
da
rogor
aisaxeba
Cveni
aseTi
saqarTveloSi arsebuli Sua saukuneebidan orgvari gamosavali arsebobs da
orive mcired gansxvavdeba istoriuli analogidan. TiTqosda cxadia arCevani: an
darCena Sua saukuneebis qveynad, an axal droSi gadasvla, ZiriTadi sistemebis
mTlianad gamocvla da Tanamedrove saxelmwifod Camoyalibeba.
meore, ufro dafaruli SesaZlebloba, aris kvlav Zalauflebis simulaciaSi
dabruneba.
amis ganxorcieleba TiTqosda ufro
advilia:
sakmarisia is niSnebi
movaSoroT sistemas, romelic man bolo wlebSi SeiZina, da kvlav simulirebulebis
samyaroSi amovyofT Tavs. magram, imdenad, ramdenadac Zalauflebis simulaciebi
socialuri garemos mxolod mcire fenebs Tu exeba, xifaTi da realoba imisa, rom
kvlav Sua saukuneebSi CavvardebiT, iarsebebs, da xSir SemTxvevebSi ganxorcieldeba
kidec. Semdeg, kvlav mosalodneli iqneba gamosvla da Tuki politikosebs da
samoqalaqo sazogadoebis aqtorebs Soris ZiriTadi cvlilebebisTvis saWiro Zala da
SesaZlebloba kvlavac ver moinaxa, kvlavac Zalauflebis simulaciebSi aRmovCndebiT.
am Caketili wridan gamosvlis Sansi sul ufro da UufroO Semcirdeba yovel
gameorebasTan
erTad.
bolos
mivalT
mdgomareobamde,
rodesac
sakuTar
Tavs
aRmovaCenT mudmivad mimoqceuls Sua saukuneebsa da demokratiis simulaciebs Soris,
gamosavlis yovelgvari imedis gareSe.
samwuxarod, dRevandeli qarTuli politika ise gaewyo, rom masSi Zalian
cota Zalaa Zireul cvlilebebze orientirebuli. ZiriTadi mowodebebi, romlebic
gvesmis,
gvTavazoben
arsebuli
xelisuflebis
sakuTari
TaviT
Canacvlebas.
es
mowodeba ki orive mxridan gaismis, rogorc opoziciis, aseve xelisuflebis im
nawilis mxridan, vinc SevardnaZis Semdeg apirebs mmarTvelobaSi darCenas.
Sua saukuneebis kvalad, albaT, avtoris valia mkiTxvels universaluri
sazomi
–
anda
filosofiuri
qva
SesTvazos,
saukuneebSi, albaT, aravin da veravin gamoiyenebs.
66
romelsac,
iseve
rogorc
Sua
V. politikosebis universaluri sazomi saqarTveloSi, sxva mis msgavs da
mimsgavsebul qveynebSi
rogorc wina Tavidan gairkva, gamosavali mxolod cvlilebaSi unda iyos. magram,
rogor
unda
gavigoT,
ra
aris
es
cvlileba?
bolos
da
bolos,
mkiTxveli-
amomrCeveli mkiTxavs, rogor gavigo, politikoss, romelsac me arCevnebSi xmas
mivcem, sulerTia is maRali da aSS-Si ganaTlebamiRebuli iqneba, saSualo tanis da
ganaTlebiT
biologi,
Tu
saSualo
tanis
da
gaunaTlebeli,
yofili
sabWoTa
prokurori, ra unda – cvlileba Tu sakuTari TaviT SevardnaZis Canacvleba? Tumca,
albaT,
SevardnaZis
cvlileba,
xolo
Canacvleba
vis
ki
–
yvelas
unda.
yvelafris
isev
maSin,
rogorc
ise
datoveba
gavigo
da
vis
qanqaris
unda
Sua
saukuneebi/Zalauflebis simulaciebi marTva? sakiTxavi ai es aris.
politikosebi
gansakuTrebuli
Cveulebrivi
moTxovnebis
adamianebi
wayenebas
azri
arian,
ara
aqvs 38.
da
amitomac
uazrobaa
maTdami
politikoss
mosTxovo ifiqros da imoqmedos mxolod demokratiisaTvis, ar ifiqros da araferi
ar gaakeTos sakuTari TavisTvis, karierisaTvis, aseve gaugebaria moiTxovo, rom man
ar ifiqros garTobaze da ar hqondes seqsi, rakiRa politikosoba airCia, yovelive
piradulze uari unda Tqvas da yvelaferi qveynis, demokratiis, partiis da a. S.
msaxurebas daumorCilos.
samwuxarod, saqarTveloSi oficialuri, da xSir SemTxvevebSi opoziciuri
politikac aseTi moTxovnebiT emaslaaTeba sakuTar Tavs da erTmaneTs. xelisuflebis
formirebis wesi, sulerTia, saparlamento da samTavrobo doneze erTi da imave rames
gulisxmobs: oficialur politikaSi mosulebma ar unda ifiqron araferze garda
politikisa, rac gamoixateba maT xelfasebSi da im samuSao pirobebSi, romlebiTac
maT saxelmwifo uzrunvelyofs. es meqanizmi yvelam icis da, rogorc wesi, miCneulia
sabWoTa marTvis principis gadmoRebad, rodesac sistema aiZulebda politikoss,
equrda da Semdeg am faqtiT “yurebiT eWira” 39 igi. magram es monetis erTi mxarea:
meore mxare ki is aris, rom Tanamedrove saqarTvelos sazogadoebebi darwmunebulni
arian imaSi, rom politikosi marTlac aseTi, saqmisTvis Sewiruli da asketi unda
38
39
qvemoT vnaxavT, rom am gansakuTrebul moTxovnebsac aqvs Rrma da saxifaTo safuZveli.
am sistemas Tavisi naklic aqvs; dRes SeiZleba iTqvas, rom yvelas erTmaneTi uWiravs, ase
rom “yurebiT Weris” faqtma devalvacia ganicada.
67
iyos, ubralod “eseni”, “vinc axla arian”, cudebi da borotebi arian, da mova dro,
rom maT kargebi da keTilebi Secvlian.
TavisTavad am bolo msjelobis diskursic miuTiTebs, rom saqme mTlad
zrdasrul gansjasTan ar unda gvqondes. meore mxriv, aucilebelia kiTxvis dasma,
rom Tuki politikosebi “bunebrivad” arian karieristebi da maTTvis Wama da seqsic
ar aris ucxo, sad aris is kriteriumi, romliTac Cven unda gavigoT, vin aris kargi
da vin cudi? anu ufro zrdasrulad rom gamovTqvaT, vin aris is, visac arCevnebSi
mxari unda davuWiro?
dRes saqarTveloSi ori politikuri programa ebrZvis erTmaneTs: erTni,
romlebic amboben, rom mTavaria kargi xalxi movides xelisuflebaSi, nebismieri
meTodebis gamoyenebiT, swori gamocdilebiT, da Semdeg daiwyos demokratiis da
Tavisuflebebis damyareba da meore, romelic ambobs, rom saWiroa dResve vizrunoT
demokratiisaTvis
da
TavisuflebebisaTvis,
da
mas
Semdeg,
rac
sazogadoebebi
moeqcevian demokratiul sistemebSi, an daiwyeben amgvar sistemebSi moqcevas, isini
TviTon gansazRvraven, samarTliani arCevnebis saSualebiT, Tu vis unda hqondes
xelisufleba.
politikosTa am or jgufad gayofa, ra Tqma unda, pirobiTia, imdenad,
ramdenadac arc erTi qarTveli politikosi arc erT am programas srulad ar
axorcielebs. Tumca es ar ewinaaRmdegeba imas, rom dRes saqarTveloSi mxolod es
ori politikuri programa arsebobs da sxva rac xdeba, aris meoreuli da am
programebTan SedarebiT umniSvnelo.
arc erTi politikosi da politikosTa jgufi am strategias altruistuli
mosazrebiT ar SeimuSavebs. orive taqtika xelisuflebaSi mosvlis gzaa. orive gzas
aqvs Tavisi upiratesoba da nakli, orive Seicavs xifaTebs da xafangebs, riskebs da
garantiebs.
orives
mTavrobaSi,
aseve
hyavs
mis
Tavisi
gareT,
mokavSireebi
da
politikosTa,
mowinaaRmdegeebi,
politologTa,
rogorc
arasamTavro
organizaciaTa wreebSi, orive eZebs mokavSireebs sazRvargareT da poulobs kidec da
a. S.
saqarTveloSi,
iseve,
rogorc albaT
yvelgan,
politikosebisadmi
midgoma
orgvaria: warsulze da momavalze orientirebuli. warsulze mimarTuli midgoma
ukavSirdeba politikosis warsuls,
mis
gamocdilebas,
mis
wres da
a.
S.
am
SemTxvevaSi imas, Tu ras akeTebs an ras hpirdeba es politikosi sazogadoebas,
naklebi mniSvneloba aqvs. momavalze orietirebuli midgoma ukavSirdeba imas, Tu ras
68
akeTebs politikosi da ra unda, rom gaakeTos, risTvis ibrZvis da a. S. iseve,
rogorc arc erTi es damokidebuleba arc erT amomrCevelSi wminda saxiT ar
arsebobs, iseve ar arsebobs warmatebuli saarCevno programa, romelic mxolod erTerTi grZnobis gaRvivebas cdilobs amomrCevelSi; Tu cdilobs, is ganwirulia
marcxisaTvis (“moqalaqeTa kavSiris” bedi bolo, 2002 wlis TviTmmarTvelobis
arCevnebze). yoveli kandidatis arCevisas gadamwyvetia, Tu romel midgomas Tvlis
amomrCeveli mniSvnelovnad, romeli midgomaa gabatonebuli qveyanaSi, da ara is, ra
dReSi arian moqalaqeebi da rogoria maTi Semosavali.
orive midgomas aqvs arsebobis ufleba, magram saqarTvelos pirobebSi, anu Sua
saukuneebis daZlevisas, mniSvnelobas arCeuli gzis gardauvloba iZens da ara gzis
amrCevis
principuloba
universalur
sazomi
da
sityvis
unda
iyos
is,
kacoba.
Tu
Tanamedrove
ramdenad
qarTveli
uzrunvelyofs
politikosis
esa
Tu
is
politikuri programa ZalauflebaSi mosvlis universalurobas, anu sxvagvarad rom
vTqvaT, ramdenad gadis ama Tu im politikosis ZalauflebaSi mosvlis gza Cemi,
rogorc rigiTi amomrCevlis keTildReobaze da dadebiT momavalze.
pirveli poziciis (“jer Zalaufleba, Semdeg demokratia”) pasuxi am kiTxvaze
gaurkvevelia,
radganac
is
Zalauflebis
miRwevis
gzaze
rigiT
amomrCevelTan
TanamSromlobas ar gulisxmobs, da apirebs garkveuli jgufebis saSualebiT movides
qveynis saTaveSi. am SemTxvevaSi radikaluri reformebis gardauvloba saeWvoa xdeba,
radganac valebs gastumreba unda, kudebs moSoreba da a. S.
meore
pozicia
(“jer
demokratia,
mere
Zalaufleba,
anda,
ukidures
SemTxvevaSi, orive erTad”) gulisxmobs rigiT amomrCevelTan TanmSromlobas da mas
centralur rols aniWebs Tavis momavalSi. amitom, bunebrivia, am politikuri
programebis dapirispirebaSi, rigiTi moqalaqis, qveynis momavlisa da keTildReobis
interesTa gaTvaliswinebiT, meore pozicia imarjvebs, ara imitom, rom meore pozicia
unakloa,
aramed
imitom,
rom
politikuri
pragmatizmis
mixedviT
iq
moqalaqe
arsebobs, rasac pirvel poziciaSi ver vamCnevT.
daiwyebs gaqrobas Tu gaagrZelebs arsebobas is xuTi ZiriTadi umsjelo 40
azri, romlic saqarTveloSi rom arsebobs da faqtiurad kravs yvela diskurss da
40
avtorma da avtor-egom bevri ifiqres, Tu ra sityviT unda Caenacvlebina pre-judice,
предрассудок, Vorurteil, da gadawyvites, rom yvelaze kargi axali sityvis gamogonebaa,
imdenad, ramdenadac aqamde arsebuli qarTuli Sesatyvisi “crurwmena” mxolod, nawilobriv
69
teqsts,
am
proeqtebidan
erT-erTis
gamarjvebazea
damokidebuli.
es
xuTi
umsjeloba, romlebic Cveni qveynis yvela kuTxeSi da yvela gzaze gvxvdeba, imdenad
zedapirze Zevs, rom maT arsebobas verc ki vamCnevT.
asaxavs am azris Sinaarss. Prejudice naklebad aris rwmenasTan dakavSirebuli da ufro metad
– ukritikod raimes miRebas da mis mixedviT moqmedebas niSnavs. Tumca, rogorc qvemoT
vnaxavT, xuTi umsjelo azri, romelsac saqarTvelos sazogadoebrivi cnobiereba upyria,
semantikurad da istoriulad rwmenas ukavSirdeba.
70
VI. xuTi ZiriTadi umsjeloba, romelic saqarTveloSi arsebobs
1. kariera
da
karieraze
mimarTuloba
cudia.
Tavmdabloba,
mcireTi
dakmayofileba – maRali Rirebulebaa;
es crurwmena/devizi ambobs, rom karieraze Sen ar unda izruno. is Sen
mogecema, Tuki Sen kargad moiqcevi. Seni kargad qceva ki aris Seni saqmisadmi, Seni
ufrosebisadmi erTguleba. Seni kargad qceva aucileblad dafasdeba. am crurwmenis
yvelaze
xSiri
arekvla
gvxvdeba
mTavrobis
warmomadgeneli
politikosebis
diskursSi, romelTac xSirad wamoscdebaT xolme opoziciis mimarT – “magaT xom
xelisuflebis xelSi Cagdeba undaT”. aseve, arc Tu ise iSviaTia am umsjelo azris
gamonaTeba opoziciuri partiebis mxridanac, romlebic erTmaneTs Zalauflebisaken
swrafvaSi adanaSauleben. cota xnis winaT Zalian xSiri iyo SemTxvevebi, rodesac
Jurnalistis mier braldebis toniT dasmul SekiTxvaze _ “Tqven xelisuflebaSi xom
ar gindaT mosvla?” _ opoziciuri partiis warmomadgeneli ibneoda da xSirad
wiTldeboda.
aseTi ganwyobis mizezi mnisvnelovanwilad formaluri da araformaluri
ganaTlebis sistemaSia saZiebeli. saswavlo wignebi da literatura savsea karieraze
orientirebuli
uaryofiTi
gmirebiT
da
Tavmdabali,
morcxvi
dadebiTi
protagonistebiT. qarTveli mwerlebi da kinoreJisorebi, sabWoTa periodSi da
Semdegac, gatacebiT asuraTxatebdnen am binarul opozicias.
sabWoTa xelisufleba am umsjelobis damkvidrebas aqtiurad uwyobda xels.
amisaTvis is socialuri kontrolis farul meqanizmebsac iyenebda. erT-erTi aseTi
meqanizmi
kanonieri
qurdebis
instituti
iyo,
romelic,
rogorc
zemoT
ukve
aRvniSneT, Tavmdablobas, politikaSi Caurevlobas, anti-karierizms, berul cxovrebas
qadagebda.
2. saqmis Cumad, CaZiebulad (siyvaruliT) keTebaa saWiro; gakeTebul an
gasakeTebel saqmeze yvirili, anu PR-i sircxvilia;
aranakleb gavrcelebulia es meore umsjelobac, romelic pirvelidan gamomdinareobs
da saqmisadmi upirobo erTgulebas qadagebs. aq isev wina debulebis damsabuTebeli
struqturaa gameorebuli: adamiani imdenad unda iyos Tavisi mowodebis erTguli,
Cafluli masSi, rom sircxvilia ifiqros anazRaurebaze an TviTreklamaze. es mas
TavisiT miuva, Tuki Tavs Seaklavs Tavisi saqmis keTebas. yoveli saqme aris
TviTkmari fenomeni, romlis Rirebuleba maradiulia da is ar aris damokidebuli
71
arc yoveldRiurobaze, arc istoriul pirobebze, arc anazRaurebaze. am umsjelobis
anarekls da kvals Tanamedrove 41 saqarTvelos saxelmwifo samsaxuris gamarTlebis
ideologiaSi vpoulobT: is, rom dRevandel saqarTveloSi ministris xelfasi odnav
Tu
aRemateba
100
aSS
dolars,
korumpirebulobaSi
cxadad
artikulirebul
brladebas arasodes warmoSobs. aravin kiTxulobs, rogor unda SesZlos ministrma,
sxva, ufro dabalanazRaurebian saxelmwifo samsaxurze rom araferi vTqvaT, am
xelfasiT arseboba. es ar warmoSobs sazogadoebriv wuxils da, Sesabamisad, ar
gardaiqmneba arc Jurnalistur SekiTxvad, arc Jurnalistur gamoZiebad.
aseTi
ganwyobis
safuZveli
erTis
mxriv,
marTalia,
socialuri
indiferentizmia, magram meores mxriv, am ganwyobis ukan aSkarad Cans Tavis saqmes
Sewiruli adamianis/asketis landi, romelic mcirediT unda dakmayofildes, magram is
saqme, romelic mas avalia, unda Seasrulos. aseve, aseTi landebis gamoa, rom arc
erTi opoziciuri partia ar fiqrobs seriozuli programis SemuSavebaze, romelic
saxelmwifo
moxeleebis
anazRaurebas
gazrdis.
saxelmwifo
moxelis/asketis/saqmisTvis Sewiruli adamianis sameba mkvidrad aris dafuZnebuli
meore umsjelobaze.
rac Seexeba sakuTari miRwevebis Sesaxeb laparaks – es qedmaRlobaa da
sircxvilia. is, rac CV-s safuZvelSia, ar aris swori, imitom, rom qedmaRlobis
niSania.
yvelaze
kargad
sxvebma
ician,
rac
gaakeTe,
da
saqmenman
Senman
unda
warmogaCinos. ara sityvebma. miT umetes, Senma sityvebma.
3. politika saSinelebaa. igi Cveulebrivi xalxis saqme ar aris. politikaSi
ar unda Caerio (dauSvebelia vinmes _ mag., studentebis _ politizireba);
politizacia uaryofiTi, lamis eSmakeuli cnebaa;
bunebrivia, wina ori umsjelobidan pirdapir gamomdinareobs azri, rom politika –
es gansakuTrebuli adamianebis saqmea, romelic arc unda gansajo, arc unda Caerio
masSi. RmerTma dagvifaros xelisuflebaSi mosvlis an misi mopovebis survilisagan.
politikas miaRwev, Tuki mTeli cxovreba Tavdauzogavad iSromeb, Tavs Seaklav
saqmes.
bolos
cidan
etli
mogevlineba
da
zecaSi
agiyvans,
sadac
iseTive
damsaxurebis xalxSi, rogoric Sen xar, poveb adgils. manam, sanam es ar moxdeba,
uzneobaa zecaSi
41
asvlis survili.
kidev ufro
meti
saSinelebaa,
Tuki
vinmes
saqarTvelosTan mimarTebaSi am sityvis gamoyeneba am wignSi TandaTan sul ufro da ufro
uxerxuli xdeba.
72
axalgazrdebis gareva moundeba politikaSi – es xom igivea, rom patara bavSvebs
kama-sutra ukiTxo. politikaSi Careva mxolod garkveuli asakidanaa SesaZlebeli. es
asaki ki namdvilad ar emTxveva studentobis asaks.
garda amisa, politikaSi Careva gagsvris. sakuTar Tavs, suls dagaviwyebinebs.
4. ar unda miiRo monawileba gadawyvetilebis miRebaSi. ar unda gaisvaro;
aravis ar unda emxrobode, unda icavde samarTlianobas, obieqturobas;
magram mainc, umaRlesi Rirebuleba – araferSi monawileobaa. mTavari sazrunavi Seni
suli
da
kulturulobaa 42.
ar
unda
gaisvaro
yoveldRiurobaSi
da
simdidrisken/cnobilobisken swrafvaSi. es uRirsi sacielia: am dros, bunebrivia, Sen
iviwyeb sakuTar Tavs, sakuTar Sinagan bunebas fulze cvli da hyidi.
ufro meti saSinelebaa, Tuki gadawyvetilebis miRebaSi iReb monawileobas da
ambob, rom es asea da ara sxvagvarad. es calmxrivoba da sibrZnis naklebobaa.
WeSmariteba mudam sadRac SuaSia, da mxolod SuaSi yofna aris Rirseuli adgili 43.
arc erT mxares ar unda aRmoCnde. radikalizmi miuRebelia da araferi kargi ar
moaqvs.
5. sakuTari pozicia arasodes ar unda daafiqsiro mkveTrad, araferi ar unda
Seafaso, gadawyvetileba ar unda miiRo;
xSirad es umsjeloba saqarTveloSi radikalizmis dagmobis saxeliT aris cnobili.
radikalizmi aris upirveles yovlisa imis gancxadeba, Tu ra mogwons da ra ar
mogwons. es ki sircxvilia, radganac Sen ar ici (sanam ar gaizrdebi) ra mogwons da
ra _ ara. radikalizms, anu poziciis mkveTr dafiqsirebas moaqvs ubedureba, ZmaTa
Soris sisxlisRvra. bolos da bolos sul ar aris saWiro ibrZolo, imitom rom
yvelas yvelaferi miezRveba odesme.
es
xuTi
umsjeloba
marTlmadideblobis,
interpretacia
formaluri
interpretacias
warmatebiT
Tu
tradiciuli
warmoadgens.
gamoiyeneboda
araformaluri
qristianuli
Sua
rwmenis,
saukuneebis
sazogadoebis
ganaTlebis
da
maT
Soris
evropaSi
kontrolisaTvis
ideologiis
es
da
saSualebiT
sazogadoebrivi cnobierebis qvakuTxedad iyo qceuli.
42
43
rac, saqarTvelos SemTxvevaSi, eklesiasTan da “qarTul rwmenasTan” igivdeba.
aseTi cnobierebisaTvis idealur viTarebad qanqaraSi – Sua saukuneebis/demokratiis
simulacia – moxvedra moCans.
73
bunebrivia, aseT viTarebaSi kaTolikur religias didi gavlena hqonda da
isic
warmatebiT
iyenebda
am
gavlenas
sakuTari
politikuri
interesebis
gasatareblad. romis politikuri interesebi ZiriTadad patara saxelmwifoebis
winaaRmdeg
iyo
mimarTuli.
safuZveli
swored
germaniis
politikuri
samTavroebSi
interesebis
Widili
reformaciis
gaxda:
mxardaWeris
bibliis
sxvagvari
wakiTxvis da zemoT moyvanili xuTi umsjelobis winaaRmdeg mebrZolma luTerma
mxolod imitom moipova politikuri mxardaWera, rom misi – religiuri reformis
lideris
_
da
politikuri
subieqtebis
interesebi
emTxveoda
erTmaneTs.
es
interesebi ki mokled SeiZleba erTi fraziT gamovxatoT: avtonomiurobisken swrafva
da gare gavlenisagan Sida politikis maqsimaluri ganTavisufleba.
istorikosebi, sociologebi da kulturis Teoretikosebi am politikuri
faqtidan gamomdinare Sedegebs sxvadasxvanairad aRweren. me ar daviwyeb kamaTs,
protestantuli eTika Tu romis gavlenisagan politikuri ganTavisufleba gaxda
axali
drois44
safuZveli,
magram
faqtia,
rom
amis
Semdeg
tradiciuli
interpretaciis politikuri gamoyeneba, romelic pasiurobisaken, umoqmedobisaken da
saero mmarTvelebisadmi upirobo morCilebisken mouwodebda, socialur cxovrebaSi
gamoiricxa.
ra Tqma unda, axali interpretacia, romelic axal evropas daedo safuZvlad,
ar mouwodebda qedmaRlobisaken, ampartavnebisaken da radikalizmisaken. is ubralod
sakuTari qmedebis realuri Sefasebis, miznis dasaxvis da miRwevis, socialur
cxovrebaSi
pasuxismgeblobis,
gadawyvetilebis
miRebis
da
arCevanis
mniSvnelobis/gardauvlobis debulebebs amkvidrebda Zveli umsjelobebis nacvlad.
saqarTvelos socialur sivrceSi umsjelobebi, romlebic zemoT aRvwereT, iseve,
rogorc evropis Sua saukuneebSi, myaradaa fesvgadgmuli. isev da isev, Tu Cven mier
zemoT naxseneb or politikur programas davubrundebiT, am xuT umsjelobas emyareba
pozicia, romelic ambobs, rom me moval da cxovrebas gagiumjobesebT. gansxvavebiT
meore programisagan, romelic gveubneba, rom mxolod Cven SegviZlia sakuTari
cxovrebis Secvla.
Tumca isic unda gaviTvaliswinoT, rom Tuki Cveni socialuri sivrcis
mosaxleTa umetesoba xuT umsjelobas Seupyria, gamarjvebis mosurne politikosma,
44
maT Soris, aSS-s safuZveli, romelic protestantebma aaSenes.
74
imanac ki, romelic mTlianad meore, Sua saukuneebidan gamosvlis proeqtis momxrea,
Tavis diskursSi blomad unda gaurios “qanqarisTvis” 45 damaxasiaTebeli elementebi.
Sesabamisad, ar unda velodoT, rom winasaarCevno sityvebSi da dapirebebSi am
or
programas
cxadad
amovicnobT
da
martivad
davadgebiT
Sua
saukuneebidan
gamosasvlel gzas.
gamosavali
isev
gadawyvetilebis
miRebaSia,
romelic
ukve
TavisTavad
ewinaaRmdegeba CvenSi arsebul umsjelobebs da crurwmenebs, da mcdari arCevnis
SemTxvevaSic ki mniSvnelovani nabiji iqneba Sua saukuneebidan Tavis dasaRwevad.
45
pozicia, romelic “Sua saukuneebi/demokratiis simulaciebs” Soris mudmivi qanqariskenaa
mimarTuli.
75
VII. samoqalaqo sazogadoeba, misi jgufebi, Semadgenloba, rogori unda iyos
da rogori ar aris is dRevandel saqarTveloSi. anu ratom rCeba saqarTvelo, da
ara marto is, jer kidev sabWoTa kavSiris (Sua saukuneebis) modernizebul
(regresirebul) versiad 46
“eg iseTi kacia, erTi wesieri
proeqtic ar eqneba dawerili”
xalxuri
dRes ukve TiTqmis aravis ar epareba eWvi, rom samoqalaqo sazogadoeba qveynis
politikis da socialuri arsebobis aucilebeli komponentia. am aRiarebamde rogorc
CvenTan,
aseve
dasavleTis
ganviTarebuli
demokratiis
qveynebSic,
samoqalaqo
sazogadoebas rTuli gzis gavla dasWirda. marTalia, samoqalaqo sazogadoebis
cnebis Zirebi da amosavali jer kidev hegelTan gvxvdeba, magram didi dro unda
gasuliyo,
vidre
samoqalaqo
sazogadoeba
saxelmwifo/sazogadoeba
diqotomiaSi
sazogadoebas Caanacvlebda.
Tumca CvenTan samoqalaqo sazogadoebam gareSe TvalisaTvis ucnauri forma
miiRo: samoqalaqo sazogadoebis farglebi emTxveva arasamTavrobo aramomgebiani
organizaciebis
sazogadoebaSi
aramed
farglebs.
dros
CaerTon ara mxolod
samoqalaqo
CarCoebiT
bolo
aqtivistebic,
SemozRudulni.
magaram
SeimCneva
arasamTavrobo
romlebic
ar
jerjerobiT
tendencia,
rom
aramomgebiani
arian
romelime
saqarTveloSi
samoqalaqo
organizaciebi,
organizaciuli
saqme
isea,
rom
samoqalaqo sazogadoebis cneba emTxveva “samoqalaqo da moqalaqeebis uflebebis
dacvis” cnebas. anu is, vinc icavs adamianis uflebebs da ar aris saxelmwifo
organizaciis warmomadgeneli – aris samoqalaqo sazogadoeba.
samoqalaqo sazogadoeba Tavisi Seqmnis dRidan moicavs yvela im aqtivobas da
organizaciul formas, romelic ar aris saxelmwifo: gildiebs, romlebic Sua
saukuneebSi Seiqmna, qmnidnen rogorc profesorebi, aseve studentebi da vaWrebi,
xelosnebze
rom
araferi
vTqvaT.
samoqalaqo
sazogadoeba
aris
organizebuli
moqmedeba, romelic ar momdinareobs saxelmwifo institutebidan da ar eyrdnoba
saxelmwifo institutebs. Sesabamisad, samoqalaqo sazogadoebis nawilebi, jer kidev
46
maT sayuradRebod, vinc, sruliad samarTlianad, amCnevs rom saqarTveloSi bevri ram
Seicvala sabWoTa kavSiris Semdeg, da miaCnia, rom es neli, magram utyuari demokratizaciis
da qveynis sasikeTo momavlis niSania.
76
Sua saukuneebidan, arian – profesiuli jgufebi, korporaciebi, uflebadamcveli
organizaciebi, da aseve, yvela is moqmedeba, romelic garkveuli mizniT warmoiSoba
(ar eyrdnoba saxelmwifos romelime instituts) da Semdeg, am miznis SesrulebasTan
erTad – qreba. qreba albaT imisaTvis, rom kvlav moaxdinos sxva mizniT gaerTianeba.
ra Tqma unda, saxelmwifo/samoqalaqo sazogadoebis gansxvavebis mkveTri xazi gadis
ara
pirovnebebze,
ganmsazRvrelni
aramed
iq,
–
institutebze.
sadac institutebi
pirovnebebi
ar
SeiZleba
iyvnen
da Rirebulebebia gamijvna-gancalkevebis
safuZveli. Tumca swored pirovnebebi aqceven am gamijvnas aqtualurad.
Cveni yurisaTvis am gansazRvrebas TiTqos ara uSavs, da emTxveva imas, rac
saqarTveloSi gvaqvs, an riskenac samoqalaqo sazogadoeba saqarTveloSi miiswrafis.
magram
es
samoqalaqo
sazogadoebis
cnebis
xelovnuri
da
mavne
SezRudvaa:
sainteresoa, rom aseTi SezRudva xels maT unda aZlevdes, vinc ar apirebs
saxelmwifos yvelganCamrevis da yvelafrismkeTeblis roli gauSvas xelidan.
samwuxarod,
saqarTveloSi
liberalur/demokratiul
qveyanas
imis
unda
Sebrunebuli
hqondes
viTareba
da
SeimCneva,
saiTkenac
rac
miemarTeba
demokratiuli qveynis ganviTareba: “dasavleTSi” saxelmwifo arsebobs imisaTvis, rom
swored samoqalaqo sazogadoebis wevrebis moqmedebaTa kontroli moaxdinos, anu
Tvalyuri
adevnos,
moqalaqeebis
rom
cxovreba
makontrolebeli
da
maT
ar
ar
daarRvion
gaarTulon.
damsjeli
organoebi
mTeli
amisaTvis
rigi
kanonebisa
saxelmwifos
da sabolood
da
amiT
gankargulebaSia
saxelmwifo
negatiuri
Zalauflebis mflobeli xdeba: anu is zRudavs da ar qmnis, is Tavis Zalauflebas
iyenebs ara SeqmnisaTvis, aramed farglebis, CarCoebis, sazRvrebis dadgenisaTvis.
Tanamedrove idealuri saxelmwifo – sagadasaxado sistemebis CaTvliT – Nnegatiuri
Zalauflebis mflobelia.
77
amis
Semdeg
mkiTxveli
kvlav
sami
dasasrulis
winaSe
amohyofs
Tavs.
es
konkretuli, pirveli dasasruli imaTTvisaa, visac socialuri Teoria ainteresebs
da unda Cveni qveynis magaliTze naxos, Tu ra SeiZleba iyos Sua saukuneebidan
gamosvlis Tu gamousvlelobis mizezi.
VIII. dasasruli pirveli – Zalauflebis mokle istoria
saerTod, saxelmwifo Zalauflebis evropuli da aSS-s istoria SeiZleba
daiweros
rogorc
moZraoba
pozitiuri
Zalauflebidan
negatiurisaken:
albaT,
mxolod XVII-XVIII saukuneebSi iyo Zalaufleba is, rasac dRes Zalauflebad
miiCneven sayovelTaod miRebuli mniSvnelobiT. manamde, Sua saukuneebSi, is iyo
formaluri,
Zalauflebis
mkacri
da
sastiki
afeTqebebiT,
da
Semdeg
–
aris
negatiuri.
is,
rasac
dRes
Zalauflebad
miiCneven
arSemdgari
diqtatorebi
TavianT
sizmrebsa da ocnebebSi, aris saxelmwifoSi mimdinare procesebis — dawyebuli
ideologiis formirebiT, damTavrebuli ojaxSi mimdinare procesebiT — warmarTva
yvela saSualebebiT. anu es aris daaxloebiT iseTi Zalaufleba, evropaSi rom iyo
XVIII-XIX saukunemde. es aris Zalaufleba, romelic qmnis, angrevs, ganmartavs, sjis
da a. S. es aris Zalaufleba, romelic awesebs kanonebs sakuTari saqmianobis
legitimaciisaTvis, es Zalaufleba met-naklebad Tanabrad aris gavrcobili qveynis
yvela nawilze da misi kanonebis wamieri darRvevis winaaRmdegac ki arsebobs Zviri
da mouxeSavi institutebi: sasamarTlo, policia a. S. es iyo is, ramac warmoSva
komunisturi partiis manifesti – igi warmoSva zewolam, romelsac Zalaufleba
awarmoebda
sakuTari
proeqtebis
ganmxorcieleblebze,
da
am
zewolis
Sedegad
socialur horizontze gamoCenilma kasturma sistemam.
im dros Tavisufali bazari arsebobda rogorc saxelmwifos nawili da aseve
msxvili kapitalic, YTavisi moqmedebebiT da ganwyobiT, saxelmwifos nawilad iyo
miCneuli. Tavis mxriv, msxvil kapitalsac ar SeeZlo uari eTqva saxelmwifosTan
daqvemdebarebul TanamSromlobaze, radganac misi bazari jer kidev saxelmwifo
sistemebiT, maT Soris sazRvrebiT da saxelmwifoebs Soris urTierTobiT iyo
SemozRuduli.
78
Sesabamisad,
saxelmwifo
XVII-XIX
saukuneebamde
warmarTvada
procesebs,
romlebic masSi mimdinareobdnen: rogorc ekonomikurs 47, aseve ideologiurs –
saxelmwifo
moraluri
saganmanaTleblo
sazRvrebis
merkantilizmis
sistemebiT
SenarCunebiT.
periodi,
rodesac
da
amis
mkacri
yvelaze
saxelmwifo
moraluri
ufro
Zalian
klimatis,
cxadi
mWidrod
anu
magaliTia
iyo
biznes-
korporaciebTan dakavSirebuli. miuxedavad imisa, rom praqtikaSi merkantilizmi
meqrTameobas uigivdeboda, amboben, rom im periodSi es ekonomikis ganviTarebisaTvis
aucilebeli
iyo.
Tumca adam smiti,
pirveli
politekonomiuri
TeoriiT, ukve
moiTxovda merkantilizmis gauqmebas. Zalauflebis istoriaSi es periodi imdenadaa
mniSvnelovani, rom evropis da aSS-s istoriaSi warmoadgens pozitiuri Zalauflebis
bolo SemTxvevas.
Zalauflebis
tipis
gamocvla
pozitiuridan
negatiurisaken
ekonomikuri
jgufebis kvlav samoqalaqo sazogadoebaSi dabrunebis Sedegia – es moxda maSin,
rodesac didi korporaciebi ufro gaZlierdnen, vidre saxelmwifoebi da maT aRar
sWirdebodaT saxelmwifoebTan sasicocxlo kavSiri. Sesabamisad, Sesustda moraluri
kontrolis moTxovnac, imdenad, ramdenadac Zlieri ekonomikuri jgufebis samoqalaqo
sazogadoebaSi
dabrunebam
cxadi
gaxada,
rom
sazogadoebrivi
filosofiebis
(“sulieri” moTxovnilebebis da maTi aRsrulebis wesebis) sivrcec iseve (Tu ufro
meti ara) mzardi bazaria, rogorc yvela sxva.
am dabrunebis Sedegad – XIX da XX saukuneSi – cxadi gaxda sazogadoebrivi
sivrcis, anu samoqalaqo sazogadoebis topologia, romelic daiyo or – procesze
da mizanze orientirebuli jgufebad.
dRes samoqalaqo sazogadoeba Sedgeba ori tipis jgufisagan: is jgufebi,
romlebic mizanze arian orietirebulebi, da isini, vinc procesze arian mimarTulebi.
es dayofa, ra Tqma unda, iseve, rogorc yvela klasifikacia, pirobiTia, da Tuki
samoqalaqo sazogadoebis socialuri jgufebis Seswavlas daviwyebT, saeWvoa, rom
zedapiruli gamokvleviT iq romelime jgufi wminda – mxolod mizanze an mxolod
procesze orietirebuli _ saxiT aRmovaCinoT. rodesac jgufebi da dajgufebebi
iwyenen
muSaobas,
gonebamoqnili
47
aramarto
anu
mkvlevari
gadasaxadebis
rogorc
maT
filosofosni
moqmedebaSi
dawesebis
da
korporaciebTan mWidro kavSiriTac.
79
ityodnen,
mizanze
amoRebis
aqtualurni
mimarTulobasac
kontrolis
meSveobiT,
xdebian,
SeniSnavs
da
aramed
did
proceszec
mimarTulobasac.
magram
me
es
klasifikacia
Tavad
klasifikaciis
gulisaTvis ar momixmia: Cemi mizania principuli gansxvavebis monaxva, rac cxadad
dagvanaxebs, Tu ra aklia Cvens sakuTar garemos da ra unda gaxdes misi aucilebeli
nawili.
rogori xangZlivic ar unda iyos mogebaze orientirebuli organizaciis
konkretuli saqmianoba, mxolod misi miznis aRsrulebiT izomeba misi moqmedebis
dadebiToba-uaryofiToba. magram es mxolod ekonomikis/warmoebis/biznesis sivrceSi
dakavebul organizaciebs da jgufebs ar exeba: mizanze orientirebulia nebismieri
lobisturi organizacia/jgufi, rogori iuridiuli formac ar unda hqondes mas.
aq
upriani
iqneba
aRvniSnoT,
rom
mizanze
orietirebuloba
Sedegze
orientirebulobaSi ar unda agverios. yoveli konkretuli adamianis moqmedeba
Sedegzea orientirebuli da verc movifiqrebT da verc davasaxelebT moqmedebas,
romelic aseTi ar aris: cocxali arseba cdilobs sakuTari moqmedebis Sedegi
nebismieri formiT miiRos – sasurvelia iseTiT, rogorsac elodeba.
principulad sxvaa socialuri jgufis mizanze orientirebuloba: mizanze
orientirebuloba niSnavs, rom moqmedebas aqvs mizani, da es mizani iqvemdebarebs
mTel process. procesis yoveli gverdiTi Sedegic ki an exmareba aqtorebs miznis
ganxorcielebaSi, an ewinaaRmdegeba amas. mizanze mimarTuloba homogenuri fenomenia
da Tu rame ar emsaxureba miznis ganxorcielebis amocanas, is mas ewinaaRmdegeba.
zemoT moyvanili ori magaliTi, rogorc ekonomikuri saqmianoba, aseve, lobisturic,
swored mizans daqvemdebarebuli jgufebis moqmedebebia.
magram sazogadoeba mxolod aseTi organizaciebiT/jgufebiT ar amoiwureba:
mniSvnelovani adgili masSi procesze orietirebul jgufebs/organizaciebs uWiravT.
es jgufebi (Sedegze orientirebuli) adamianebis kidev erTi samyofelia. es iseTi
organizaciebia,
romelTa
mier
warmoebul
saqmianobis
process
ufro
meti
mniSvneloba aqvs da ufro metad Rirebulia, vidre mizani, romelic am saqmianobas
aqvs
dasaxuli.
es
iseTi
saqmianobaa,
romlis
gacxadebuli,
racionaluri,
Camoyalibebuli mizani Zalian wvrilmania im SedegebTan SedarebiT, rac am saqmianobis
process Tan sdevs.
magaliTad: saqarTvelos erT-erT raionSi gaxsnili sportuli klubis mizania
kargi sportsmenebis aRzrda. sworad warmoebuli sawvrTneli programa da sportis
saxeobis propaganda ki iwvevs axalgazrdobis mniSvnelovani nawilis CamoSorebas
kriminalur
samyaroSi
CaTrevis
SesaZleblobisgan.
80
aseve,
adamianis
uflebebis
damcveli organizaciebis yoveli konretuli saqmianobis mizani konkretulia: an
konkretuli
romelic
adamianis
an
dacva,
warmatebit
an
diskriminaciuli
mTavrdeba,
an
kanonis
warumateblad,
winaaRmdeg
xolo
es
brZola,
procesi
–
warmoebuli PR kampania da a. S. _ mosaxleobaSi sakuTari uflebebis dacvis
survils
iwvevs,
integraciis
zrdis
xarisxs,
adamianis
rac
uflebaTa
sabolood
dacvis
mTlianad
moZraobaSi
liberaluri
moqalaqeTa
demokratiis
da,
maSasadame, saxelmwifos ganviTarebaze axdens gavlenas.
zemoT ukve vTqvi, rom Zalauflebis ganviTarebis erT-erTi safexuria mizanze
orietirebuli jgufebis samoqalaqo sivrceSi dabruneba saxelmwifo/biurokratuli
sivrcidan. es procesi aucilebelia Zalauflebis negatiurad gadaqcevisaTvis, anu
Zalauflebisa da socialuri sistemis im tipis miRwevisaTvis, sadac Zalaufleba
aris ara mCagvreli, aramed Cagvris prevencia. amisaTvis ki sul mcire ori piroba
unda
Sesruldes:
1.
ekonomikis
agentebi
unda
gaTavisufldnen
saxelmwifos
pozitiuri (CareviTi) gavlenisagan; 2. ekonomikis agentebma sargebeli unda naxon
saxelmwifosgan ganTavisuflebaSi.
saqarTveloSi politikosebi, zemoTmoyvanili daxasiaTebebidan da aRwerebidan
gamomdinare, jer kidev pozitiuri Zalauflebis Rirebulebebze arin mimarTulebi.
SedarebisaTvis
SeiZleba
mokled
ase
davaxasiaToT
Cveni
socialur-
politikuri garemo: CvenSi negatiuri Zalaufleba arasamTavro organizaciebs aqvT,
xolo pozitiuri Zalaufleba ki kvlav saxelmwifos xelSia. anu zustad imis
ukuRmadaa saqme, vidre ganviTarebuli demokratiis qveyanaSi unda iyos. es ki niSnavs,
rom mdgomareobis gamosasworeblad, Zalauflebis buneba mTlianad da radikalurad
unda Seicvalos.
Zalauflebis
saxelmwifos
pozitiuri
bunebis
mfarvelobidan.
Zalauflebis
SecvlisaTvis
magram
es
matarebelia,
ki
ar
ekonomika/biznesi
moxdeba
xolo
manam,
arasamTavrobo
unda
sanam
gamovides
xelisufleba
seqtori
–
anu
samoqalaqo sazogadoeba – negatiuris. isic aRsaniSnavia, rom dRes saqrTveloSi
aravis ar mosdis TavSi bizness an biznesmens samoqalaqo sazogadoebis nawili
uwodos, imitom, rom isini ar arian da arc SeiZleba iyvnen negatiuri Zalauflebis
nawilebi. erTaderTi pozitiuri Zalaufleba ki saxelmwifos xelSia.
amocana
am
mxriv
TiTqos
martivia
–
biznesi
unda
iqces
samoqalaqo
sazogadoebad. magram es unda moxdes – da sirTulec aq iwyeba – ara PR kampaniebiT
da bizensmenTa Segneba-cnobierebis aweva-amaRlebiT – aseTi dasawyisi garda imisa,
81
rom Sedegs ar moitans, saxifaTocaaa – SeiZleba NGO proeqtebis bumis kidev erT
sababad iqces – aramed Sesabamisi garemos SeqmniT. garemos Seqmna ki aris im
kanonebis
miReba
romlebic
uzrunvelyofen:
1.
mcire
biznesis
umtkivneulo
ganviTarebas: amiT biznesmenad gaxdomis saSualeba eZleva yvelas, anu samoqalaqo
sazogadoebaSi pozitiuri Zalauflebis Seqmna iwyeba; 2. saSualo da did biznesze
saxelmwifo ze-kontrolis saSualebebis anulirebas: anu saxelmwifo dainteresebis
mxolod saxelmwifo dakveTebiT Semofargvlas.
yovelive zemodTqmuli ki lobirebas gulisxmobs: mxolod sakanonmdeblo
lobirebiT
aris
midrekilidan
“yvelaferi
SesaZlebeli,
Tanamedroveobaze
rom
miuSva”
–
arsebul
ZalTa
mimarTuliT
Sua
ganawileba
Seicvalos.
saukuneebidan
Sua
saukuneebisaken
SeiZleba
Tanamedroveoba
gviTxran,
istoriuli
aucileblobiT Camoyalibdeba. magram es mxolod istoriis magaliTia, da sul ar
aris aucilebeli, ase ganmeordes Cvens sinamdvileSic: Sua saukuneebis evropaSi,
rodesac
Tanamedroveobis
Camoyalibeba
daiwyo,
socialuri
sivrce
met-naklebad
erTgvarovani iyo. procesi “bunebrivi” iyo imdenad, ramdenadac maT, vinc am process
saTaveSi edgnen – bankirebs da biznesmenebs – Zlieri poziciebi hqondaT da
faqtiurad,
sakuTari
erTgvarovnebis
gamo
uflebebisaTvis
ibrZodnen.
es
met-naklebad
procesebi
garda
amisa,
Tanabrad
swored
evropis
mimdinareobda
da
gaerTianebul winaaRmdegobas, Tundac Zlier politikurs, aseTive gaerTianebuli
fronti xvdeboda. dRevandel saqarTveloSi saqme sxvagvaradaa – Zalian bevri gareSe
faqtori 48
saqarTvelos
modernizaciis
mimarT
indiferentulia.
Tuki
gaviTaliswinebT, rom am faqtorebs emateba Sida Zalebi, romlebic ewinaaRmdegebian
modernizacias 49 “TavisiT” am procesis mogvareba, anu TanamedroveobaSi gadasvla
TiTqmis SeuZlebelia da dRiTidRe sul ufro da ufro fantastikuri xdeba.
48
maT Soris ruseTs ar uWiravs maindamainc gansxvavebuli pozicia.
49
maT Soris arian ara mxolod politikosebi (opoziciis CaTvliT) aramed biznesmenebic.
82
dasasruli meore – maTTvis, visac maindamainc ar moewona da arc daujera
Sua saukuneebTan analogiebs. Aam dasasrulSi demokratiis im axal ganzomilebebze
iqneba laparaki da Tanac mkiTxveli fantastikis Janris siuJetsac waawydeba
VIII. dasasruli meore – rogor unda gaizomos qveyanaSi demokratiis yofnis,
aryofnis da yofna-aryofnis xarisxi
Tanamedrove samyaros ZiriTadi problema
ar aris nacionalizmi, is faqtia.
problema isaa, Tu rogor unda iqnes
miRweuli liberalur-demokratiuli,
sistema nacionalizmis pirobebSi.
ernst gelneris suli erT-erTi demokratiuli forumis mier
Catarebuli spirituli seansis dros (TefSis saSualebiT).
bolo dros sul ufro da ufro xSirad ismis kiTxva demokratiis sazomis
Sesaxeb. anu ra aris is, romelze dayrdnobiTac SeiZleba vTqvaT, rom ama Tu im
qveyanaSi aris an ar aris demokratia. amisaTvis ki jer pasuxi unda gavceT kiTxvas,
ra igulisxmeba am SemTxvevaSi demokratiis cnebaSi.
pirveli, rac XXI saukunis adamians mosdis TavSi sityva “demokratiis”
gagonebisas, aris arCevnebi. anu viTareba, rodesac xalxi, moqalaqeebi sakuTar
Tanamoqalaqeebs parlamentis wevrebis, prezidentis, premier-ministris, kancleris da
sxva msgavs Tanamdebobebze irCeven. rodesac yvela aseTi Tanamdeboba arCeviTia, maSin
sakiTxi TiTqos garkveulia, da SegviZlia vTqvaT, rom am qveyanaSi demokratia
arsebobs. magram ra unda vTqvaT maSin, rodesac am Tanamdebobebis mxolod nawili
aris arCeviTi MmTeli mosaxleobis mier, xolo nawili ki am arCeulebis mier
airCeva, anda zog SemTxvevaSi iniSneba kidec? aris Tu ara es demokratia, da xom ar
SeiZleba warmovidginoT viTareba, sadac aseTi naxevradarCeviToba sruliadac ar
ganapirobebs mmarTvelobebis mier miRebuli gadawyvetilebebis samarTlianobas, anda
sulac aseTi mmarTvelobebis mier miRebuli gadawyvetilebebi, raRac sxva mizezebis
gamo principulad da gardauvlad usamarTloa?
aseTi
magaliTebi,
rodesac
umaRlesi
mmarTvelobebis
arCeviToba
ar
uzrunvelyofs am mmarTvelobebis samarTlianobas, bevria. qveyana, romelSic Cven
vcxovrobT, aseTi qveynebis siaSi mowinave adgils daikavebs. aseve, visac ar axsovs
sabWoTa kavSiri, minda vuTxra, rom mmarTveloba sabWoTa kavSirSic arCeviTi iyo,
83
rogorc aRmasrulebeli, aseve partiuli. arCevnebi sabWoTa kavSirSi daaxloebiT
iseve tardeboda, rogorc dRes aWaraSi.
magram, es aris viTareba, romelsac Zala da Zaladoba ganapirobebs. am
SemTxvevaSi
SegviZlia
Tavi
davimSvidoT,
rom
rogorc
ki
sabWoTa
stilis
xelisuflebis mier warmoebuli Zaladoba moixsneba, arCevnebi kargad Catardeba.
yovel SemTxvevaSi, Cven, vinc sabWoTa kavSirSi gavizardeT, msgavsi imedi gvqonda. ar
aris gamoricxuli, rom msgavsi imedi hqondeT imaTac, visac msoflmxedveloba bolo
10-12 wlis ganmavlobaSi Camouyalibda: maT mravali saSualeba hqondaT enaxaT da
ganecadaT Zalis da Zaladobis gamoyenebiT warmoebuli arCevnebi.
magram, aranaklebia SemTxvevebi, rodesac “sworad” Catarebuli arCevnebi
aSkarad diskriminaciul, sxvisi uflebebis damTrgunvel da sxvisi sicocxlis
xelmyof xelisuflebas (e. i. Sedegebs) iZleva. aseTi arCevnebis Sedegebi aravis
“brali” ar aris, magram faqtebi jiutia. aseTi arCevnebi iyo warsulSic da ar aris
gamoricxuli, rom momavalSic Catardes Cvens da aramarto Cvens garemoSi.
rogorc wesi, arCevnebis demokratiulobis sazomad damkvirveblebis angariSebi
gamoiyeneba, magram gamomdinare Tavad am institutis mouqnelobidan da Tundac Cveni
qveynis im gamocdilebidan, rom 2002 wlis TviTmmarTvelobis arCevnebi aWaraSi
sanimuSo wesrigiT mimdinareobda, aseTi Sefaseba ver iqneba Tundac minimaluri
sarwmunoobis matarebeli.
metic, Tuki SevadarebT Tbilisis da baTumis arCevnebs, da vityviT, rom
Tbilisis arCevnebi 2002 wels fardobiTad mainc ufro demokratiuli iyo, vidre
baTumis, maSin vinme SeiZleba mivides daskvnamde, rom rac ufro meti areuloba xdeba
arCevnebze, miT ufro demokratiulia qveyana. sabolood ki am daskvnis avtori miva
debulebamde, rom CaSlili arCevnebi qveynis demokratiulobis utyuari niSania.
es marTlac SeiZleba ase iyos saqarTveloSi, anu vinmem SeiZleba ifiqros,
rom Tuki arCevnebi ar Catardeba, es Riaobis da gamWvirvalobis niSani iqneba. magram
am SemTxvevaSi Cven yoveli qveynis SemTxvevaSi sxvadasxva kriteriumis dadgena
mogviwevs, rac usasrulo Sromaa da veRarasodes migviyvans saerTo mniSvnelamde.
amitom kiTxva X qveynis demokratiulobis Sesaxeb iqceva kiTxvad, Tu rogor
gaizomos qveyanaSi aramarto demokratiuli gadawyvetilebebis miRebis SesaZlebloba,
aramed am gadawyvetilebeblis liberalurobac. anu ra aris saWiro imisaTvis, rom
demokratiuli gziT miRebuli gadawyvetilebebi amave dros iyvnen liberalurnic, ar
84
arRvevdnen adamianis ZiriTad uflebebs da Tavisuflebebs, anda, rogorc XVII-XVIII
saukuneebis evropaSi ambobdnen, ar unda laxavdnen 50 sxvisi Tavisuflebis sazRvars.
imisaTvis, rom am kiTxvas pasuxi gavceT, kargi iqneba erTi mcire siuJeti
gamovigonoT,
da
misi
saSualebiT
movaxdinoT
CvenTvis
planetaze
erTi
saintereso
viTarebaSi
saxelmwifo
arsebobs.
garkveva.
Ein Planet, Ein Reich, Ein Volk
warmovidginoT,
rom
X
ucxoplanetelebma 51 isini sakmaod velur mdgomareobaSi aRmoaCines. davuSvaT, rom
ucxoplanetelebi telepatebi arian da imisaTvis, rom TavianT qveyanaSi miiRon
demokratiuli gadawyvetilebebi, ar sWirdebaT rTuli institutebis gamogoneba:
yoveli maTganisaTvis maTi Tanamoqalaqis azri, zraxva, crurwmena da umsjeloba
cnobilia da isini telepatiuri dialogis saSualebiT – konsensusiT – iReben yvela
gadawyvetilebas. amis warmodgena CvenTvis Znelia, magram sityvaze unda davujeroT
siuJetis avtors.
Sesabamisad,
ucxo
(da
ara
X)
planetaze
socialur
sivrceSi
sruli
konsensusi sufevs. Cvenma Tanaplanetelma zogierTma gonebasxartma adamianma SeiZleba
daaskvnas, rom am SemTxvevaSi teqnologia am planetaze ar unda ganviTarebuliyo.
Tumca es ase ar moxda, imdenad, ramdenadac ucxo planetaze arsebobs universaluri
komunikaciuri sivrce da problemebi, romlebic dedamiwaze socialuri daZabulobiT
warmoiSoba da xandaxan teqnikaSi povebs gadawyvetas, iq, im planetaze telepatiurverbaluri
komunikaciis
dros
ibadeba
da
wydeba,
rogorc
im
planetis
konstituciaSi
weria:
          
            
    
(“am
komunikaciur
sivrceSi
potenciurad
yvela
moqalaqis CarTvis SesaZleblobis arsebobiT”).
rogorc mixvdiT, iq, ucxo (da ara X) planetazec mxolod erTi saxelmwifo
arsebobs, ubralod metis saWiroeba ar aris. Sesabamisad, X planeta, sadac maT erTi
saxelmwifo ipoves, maTTvis TiTqosda Cveuli aRmoCnda. magram isini gaakvirva
velurobis im donem, rac maT daxvdaT: daSlili saxelmwifo, mouwesrigebeli da
dauregulirebeli
50
51
politikuri
da
socialuri
orive, Selaxvis da gadalaxvis azriT.
am planetis mimarT ucxoplanetelebma.
85
urTierTobebi,
separatizmi,
danaSaulis maRali done, gabatonebuli meqrTameoba, socialuri da politikuri
Rirebulebebis devalvaciis procesi da a. S.
amitom,
socialuri
ucxo
(ara
meqanizmebi,
X)
planetelebma
romlebic,
gadawyvites
marTalia,
ver
gamoegonebinaT
gautoldeboda,
iseTi
magram
daemsgavseboda mainc maT mSobliur sazogadoebaSi arsebul moqmedebis wesebs da
odnav mainc uzrunvelyofda universaluri komunikaciuri sivrcis msgavsi raRacis
arsebobas X planetaze. anu sxvagvarad rom vTqvaT, ucxoplanetelebs undodaT iseTi
socialuri meqanizmebi daenergaT X planetaze, romlebic omebis, danaSaulis da
qrTamebis gareSe uzunvelyofdnen sazogadoebis ganviTarebas, iseTi mdgomareobis
miRweva surdaT, rodesac yvela monawileobs gadawyvetilebis miRebaSi da miRebul
gadawyvetilebebs Tu yvela ar eTanaxmeba, aravin ewinaaRmdegeba mainc.
pirveli, rac ucxoplanetelebis mikrokomunikaciur sivrces TavSi mouvida52
iyo
X
planetis
planetis
saxelmwifos
mosaxleobas
eqvemdebarebodnen
mmarTvelebis
telepatiuri
ucxoplanetelebis
unari
arCevnebis
ar
gaaCnda,
komunikaciuri
mowyoba.
magram
sivrcis
marTalia,
isini
mier
X
kargad
gamoSvebul
impulsebs, ise, rom egonaT, es maT TavebSi gaCenili ideebi da konstruqciebi iyo.
amitom es problema advilad gadaiWra: arCevnebi moewyo da X planetelebma airCies
mmarTveli organoebi. istorias ar Semounaxavs, Tu ra saxis mmarTveloba daamyares
ucxoplanetelebma,
magram
raRac
parlamentis
da
raRac
prezidentis
msgavsi
namdvilad iyo arCeuli.
magram cota xanSi ucxoplanetelebma, romlebic mcire drois Semdeg isev
mofrindnen X planetaze, raTa Tavisi namoqmedaris Sedegi enaxaT (mogexsenebaT, azrs
uWirs
vakuumis
gadalaxva,
amitom
maT
ar
SeeZloT
sakuTari
planetidan
telepatiuri saSualebebiT gaegoT X planetis ambebi), arc Tu ise saxarbielo
suraTi daxvdaT: zogierTi ucxoplanetelis azriT, X planetaze saerTod araferi
Secvlila,
Tumca
zogi
maTgani
aRniSnavda,
rom,
marTalia,
X
planetelTa
umetesobisaTvis yvelaferi Zveleburad darCa – anu policia isev ise Cagravda
xalxs, mmarTvelebi isev ise iyvnen CarTulebi qrTamebis aRebaSi, qveyana kvlav
52
mikros imitom, rom isini erT kosmosur xomaldSi isxdnen da amitom komunikaciuri
sivrce
ekipaJis
wevrebiT
da
xomaldis
sazRvrebiT
Semoifargleboda.
kosmosuri
mogzaurobebisas ucxoplanetelebma aRmoaCines, rom azrs uWirs vakuumis gadalaxva. am
aRmoCenis gverdiTi Sedegi is iyo, rom ucxo planetaze universitetebi ar arsebobs.
86
gaxleCili
iyo
inteleqtualTa
separatizmiT,
fenebis
gaTviTcnobierebuloba
mainc
gavlenis
sakuTar
SeiniSneboda
zrda,
uflebebSi,
2.
3.
ori
ramdenime
mosaxleobis
Tu
sami
cvlileba:
ufro
kanoni,
1.
meti
romelic
mmarTvelebs aiZulebda nebismieri informacia gaecaT msurvelTaTvis, 4. masmedia,
romelic mmarTvelobis diqtatisagan Tavisufali iyo da amitom – saintereso, 5.
mdidari xalxis raodenobis zrda – da mdidari kaci = Cinovniks – tolobis
gauqmeba.
Tumca, kvlav SeuZlebeli iyo iseTi mdidari kacis monaxva, romelsac ar
hqonda Zlieri kavSirebi mmarTvelebTan.
magram rogorc mikrokomunikaciurma sivrcem daaskvna, es sulac ar iyo is,
risi miRwevac maT undodaT: X planetis mosaxleobis didi nawili, 80-90 % mainc
isev Zveleburad, Tu ufro uaresad ara, cxovrobda. metic, X planetis mosaxleobam
ramdenime iseTi gadawyvetileba miiRo, romlebic mTels saxelmwifoSi garkveuli
jgufebis uflebebis gauqmebas/daCagvras iwvevda. es ki Semdegnairad moxda: arCeulma
mmarTvelebma, romlebic, marTalia, airCies, magram grZnobdnen, rom Semdeg arCevnebSi
mosaxleoba maT xmas aRar miscemda, daiwyes qveynis mtrebis gamogoneba imisaTvis,
rom mosaxleobas sakuTari ukmayofileba sxvebze, da ara mmarTvelebis winaaRmdeg
miemarTa. Sedegad maT referendumic ki Caatares, romlis Sedegebsac am warmosaxviTi
mtrebis uflebebi unda SeezRuda, da miaRwies kidec amas. Sedegad, X saxelmwifos
masStabiT umciresobebi iCagrebodnen da mTeli umravlesoba (anu visac kvadratuli
yurebi hqonda) Tanaxma iyo daCagruliyvnen isini, visac mrgvali sasmeni organoebi
hqonda.
rodesac SeZrwunebulma ucxoplanetelebma gamoikvlies arsebuli viTareba,
aRmoaCines, rom im adgilebSi, sadac kvadratulyurianebi da mrgvalyurianebi erTad
cxovrobdnen, referendumma uaryofiTi an TiTqmis uaryofiTi Sedegebi aCvena. Tumca
referendumis
Semdeg
saerTo
dasaxlebis
adgilebSic
iseve
iCagrebodnen
mrgvalyurianebi, rogorc sxvagan.
Semdegi nabiji, romelic ucxoplanetelebma gadages, X saxelmwifos nawilebad
dayofa
da
am
nawilebSi
SedarebiT
avtonomiuri
mmarTvelobis
SemoReba
iyo.
samwuxarod, nawilebis mmarTvelebs arCeuli mmarTvelebi niSnavdnen da amitom
arCeuli
mmarTvelebi
maT
mier
daniSnul
xalxs
ganmtkicebisaTvis da mosaxleobis CagvrisaTvis iyenebda.
87
sakuTari
Zalauflebis
logikuri
iyo,
rom
ucxoplanetelebs
mdgomareobis
gamosasworeblad
mikrommarTvelebis arCevnebi SemoeRoT. maTi azriT, romelic mikrokomunikaciur
sivrceSi
Camoyalibda,
mikrommarTvelebis arCeva makrommarTvelebis Zalauflebas
SezRudavda, aiZulebda mosaxleobas ufro gaazrebuli gadawyvetilebebi mieRo da
momaval arCevnebSi Tu referendumebSi sakuTari mdgomareobis gaTvaliswinebiT mieca
xma.
am
Sinaarsis
makrommarTvelebis
impulsis
qcevaSi
gaSvebis
Semdeg
sifrTxilem
ucxoplanetelebma
iCina
Tavi,
SeniSnes,
opoziciurma
rom
partiebma
programebis momzadeba da PR kampaniebi daiwyes, xalxmac ufro didi imedebi daamyara
arCevnebze da a. S. kmayofilma ucxoplanetelebma xomaldi Tavisi planetisaken
mimarTes da makrokomunikaciur sivrceSi CasarTavad gaeSurnen.
garkveuli drois Semdeg ucxoplanetelebi isev dabrundnen, magram mainc ar
daxvdaT is suraTi, rasac moelodnen: marTalia, mosaxleobis aqtiuroba gazrdiliyo
– xalxi monawileobda arCevnebSi, ewinaaRmdegeboda makro da mikro mmarTvelebis
Zaladobas, magram, amave dros, da rogorc am samoqalaqo aqtiurobis gazrdis
moulodneli Sedegi, umciresobis Cagvris moTxovnebic gazrdiliyo.
marTalia, referendumebis mowyobas aravin iTxovda, magram Zalian gaizarda
mrgvalyurianebis cemis, angariSsworebis da uflebebis sxva darRvevis SemTxvevebi.
marTalia,
mikrommarTvelebis
arCevnebma
Seasusta
makrommarTvlebis
Zalaufleba,
magram amave dros, Sesustdnen is Zalebic, romlebic adre mosaxleobis mier
urTierTZaladobis
SemTxvevebs
makrodaqvemdebarebaSi
iyo
da
gamoricxavdnen.
marTalia
mTlad
mikrosivrceebSi
ara,
magram
policia
nel-nela
kargavda
gavlenas.
mogvianebiT am problemas X planetis mcxovreblebma TviTon mixedes da
mikropolicielebis arCevac TiTonve daiwyes. magram arc es aRmoCnda saSveli: xSirad
arCeuli mikropoliciac iseve iqceoda, rogorc makro, ubralod, meti ufleba
hqonda, imitom rom arCeuli iyo: iseve arRvevda adamianis uflebebs da xSirad am
darRvevebs amomrCevlebis Tanxmobac erTvoda.
Sesabamisad,
ucxoplanetelebma
cxadad
dainaxes,
rom
sayovelTao
keTildReobamde (anu maTi planetis mdgomareobamde) kvlavac Sors iyo: marTalia,
odnav gaizarda im xalxis ricxvi, vinc realurad monawileobda gadawyvetilebebis
formirebaSi, anu imaTi, vinc inteleqtualebis, mdidari xalxis da biurokratebis
simravleSi Sedioda, magram am procesma ukve uaryofiTi Sedegebis motana daiwyo:
88
inteleqtualebma,
viTarebis
mdidarma
xalxma,
SenarCunebisaTvis
biurokratebma
zrunva.
es
erTad
gansakuTrebiT
daiwyes
arsebuli
moulodneli
iyo
intelqtualebisagan, romlebic manamde Cagrulebis/uflebadarRveulebis damcvelebi
da reformebisaTvis mebrZolebi iyvnen. cxadi gaxda, rom Seiqmna fena, romelsac ar
undoda mkveTri cvlilebebi da mzad iyo mTeli Tavisi cxovreba Cagrulebis dacvisa
da
kanonmdeblobis
farglebSi
demokratiuli
gardaqmnebisaTvis
brZolisaTvis
mieZRvna.
ra Tqma unda, maT es gacnobierebuli ar unda hqonodaT, magram albaT
miaCndaT, rom imdenad, ramdenadac maT sasurveli Tavisufleba miiRes, sxvebi am
Tavisuflebas mxolod maTi meSveobiT unda ziarebodnen. Sesabamisad, X planetaze
Seiqmna viTareba, rodesac Cagrulebis dacvisTvis brZola arc win wavidoda, arc
ukan, is ubralod SenarCundeboda. es ki rogorc mmarTvelebs, aseve marTulebis
nawils xels aZlevda, vinaidan marTulebis es nawili nel-nela da SeumCnevlad ukve
mmarTvelebad gadaqceuliyvnennen, oRond gansakuTrebuli tipis. . . . . .
ucxoplanetelebi TiTqosda CixSi moemwyvdnen: erTis mxriv, maT ar datoves
arc erTi mmarTvelobiTi mdgomareoba, romlis arCevac ar SeiZleboda, magram meore
mxriv, mmarTvelobebis xarisxi ar gaumjobesda da ise Canda, rom yvelaferi gayinvagaCerebisaken,
saswrafod
WrialiT
arsebuli
Seiqmna
warimarTa:
mdgomareobis
maradiulad
mikro-komunikaciuri
erT-erTi
sivrce,
hipoTeza,
SenarCunebisaken
romelic
romelic
dasawyisSi
SemuSavda,
midioda.
sakmaod
moiTxovda,
rom
inteleqtualebic da uflebebis damcvelebic aerCiaT – jer regionul, xolo Semdeg
qveynis donezec. meore hipoTezis mixedviT – gamosavali X planetis X saxelmwifos
patar-patara
saxelmwifoebad
mdgomareobda.
ganviTarebis
daSlaSi
mesame
da
modeli
iq
yvelafris
arsebuli
Tavidan
sistemebis
dawyebaSi
gauqmebas
da
ganaTlebuli mmarTvelebis institutis SemoRebas iTvaliswinebda, eyrdnoboda ra X
planetis cnobili moazrovnis, notalpis cnobil Txzulebas. samive es modeli
damuSavebisas kidev ufro uaresi gamodga, vidre arsebuli:
pirveli
modelis
ganviTarebis
gaTamaSebisas
aRmoCnda,
rom
arCeuli
inteleqtualebi da adamianis uflebebis damcvelebi mTlianad gauigivdnen arsebul
biurokratias da TavisuflebiT marTvis Canasaxic ki moispo.
meore modelma aCvena, rom sindromi, romelic maTTvis “kvadratulyurianebis
mier mrgvalyurianebis Cagvris” saxeliT iyo cnobili, Zlierdeboda da Zalauflebis
mTavari ganmsazRvreli xdeboda.
89
mesame modelirebisas ganaTlebuli mmarTvelebis mesame Taobam iseTi terori
daiwyo, rom mikrokomunikaciuri sivrce TavisiT gamoirTo.
magram, ra ucnauric ar unda yofiliyo, mesame modelma miuTiTa gamosavalze:
ucxoplanetelebi
ukve
mixvdnen,
rom
mTavaria
sazogadoebis
didi
nawili
ZalauflebiT marTvidan TavisuflebiT marTvaze 53 gadarTo. Sesabamisad, maTTvis
saWiro iyo TavisuflebiT marTvis iseTi formis povna, sadac, marTalia, mTlianad
ara, magram minimumamde iqmeboda dayvanili ZalauflebiT marTva. aseTi formis
maxasiaTeblebi ki Semdegi unda yofiliyo: 1. mmarTvelebs ver unda enaxaT verc axlo
da verc Sors mimaval perspeqtivaSi piradi sargebeli; 2. marTva unda yofiliyo
damyarebuli
arCevanze;
3.
mokle
vadaSi
misaRwevi
piradi
sargebeli,
romlis
gamoricxvac SeuZlebeli iyo, minimumze unda yofiliyo dayvanili; 4. miuxedavad
zemoTqmulisa,
mmarTvelebi
marTvaSi
sisxlxorceulad
unda
yofiliyvnen
dainteresebulni; 5. garda amisa, aucilebeli piroba iyo, rom aseTi marTva yvela
sxva marTvis mowyobis modeli unda gamxdariyo, ise unda Seesisxlxorcebina igi
yovel X-planetels.
ra Tqma unda, mikrokomunikaciuri sivrce imis SesaZleblobasac uSvebda, rom
romelime
aseT
konkretul
marTvaSi
SeiZleba
ZalauflebiT
marTvis
xarisxi
gazrdiliyo TavisuflebiT marTvis Semcirebis xarjze. magram arsebul struqturas,
kanonebs da qcevis miRebul wesebs aseTi saxecvlilebis totaluri gavrceleba unda
SeeCerebinaT. mokled, rogorc amas ucxoplanetelebi ambobdnen, unda momxdariyo
zrunvis institucionalizacia. marTalia, maT kargad ar esmodaT, ra azri iyo
Cadebuli
am
sityvebSi 54,
magram
es
sityvaTSexameba
X-planetelebis
srul
aRfrTovanebas iwvevda.
mas mere, rac es xuTi piroba Camoyalibda, ucxoplanetelebma daiwyes Zieba,
Tu
sad
iyo
SesaZlebeli
am
pirobebis
ganxorcieleba
X
planetaze
arsebul
struqturebSi. jer scades es makrommarTvelobis da mikrommarTvelobis doneze
ganexorcielebinaT. ra Tqma unda, sruli kraxi ganicades, imdenad, ramdenadac am
doneze mxolod ZalauflebiT marTva iyo SesaZlebeli, Sesabamisad, TavisuflebiT
53
anu rodesac marTva aris Tavisuflebis instituciuri gavrceleba: rodesac marTulebi
aZleven mmarTvels Tavisuflebis instituciuri marTvis uflebas da instituciurad ufleba
aqvT marTvis es ufleba ukanve daibrunon.
54
mogexsenebaT, ucxo planetaze telepatiuri makrokomunikaciuri sivrcis arsebobis gamo
institucionalizacia rogorc calke instituti ar arsebobs.
90
marTvis
xarisxi
gadawyvetilebebi
katastrofiulad
miiReboda,
samarTlianobisagan
SemTxvevaSic
ki,
da,
magram
rogorc
rodesac
dabali
es
es
iyo:
ra
Tqma
gadawyvetilebebi
wesi,
sargeblis
gadawyvetileba
unda,
demokratiuli
sakmaod
miRebas
Sors
idga
emsaxureboda.
im
gamoirCeoda,
es
samarTlianobiT
SemTxveviTobis wyaloba ufro iyo, vidre aucileblobisa. sargebeli, romelsac
gadawyvetilebebis mimRebni moelodnen, yovelTvis ar iyo uaryofiTi, magram am
doneze arafriT ar moxerxda arCevanis procesSi sargeblisken swrafvis minimumamde
dayvana: nebismieri gadawyvetileba gadawyvetilebis mimRebebis mier axlo momavalSi,
saukeTeso
SemTxvevaSi
ki
Soreul
momavalSi,
sargeblis
miRebis
molodinebis
urTierTSejerebiT miiReboda. Sesabamisad, marTva Zalauflebis gaziarebiT, gadacemiT
da warTmeviT mimdinareobda.
anu
aravin
aravis
Tavisuflebas
ar
gadascemda:
Tuki
es
ase
xdeboda,
Tavisufleba minimaluri iyo, da Tu kanoniT ara, tradiciebiT, crurwmenebiT,
umsjelobebiT da SiSiT iyo ganpirobebuli. bolos da bolos, am yvelafris
dasaZlevad aravinac ar iwuxebda Tavs, Tuki es pirad sargebels ar exeboda. unda
aRiniSnos, rom, rogorc wesi, ar exeboda.
ucxoplanetelebi
gasaWirSi
Cavardnen.
mikro-komunikaciuri
sivrce
ver
poulobda gamosavals. zrunvis institucionalizacia vera da ver xerxdeboda.
bolos
ucxoplanetelebi
mixvdnen,
rom
maT
TavianTi
gardaqmnebis
impulsTa
warmarTvaSi raRac mniSvnelovani gamorCaT, anu iseTi raRac gamorCaT, rac Xplanetelebis cxovrebas gasdevda,
mniSvnelovnad
iyo
CarTuli
X-planetelebis
cxovrebaSi, magram kvlav totalitarul-diqtatoruli iyo da Tanac erTsa da imave
dros, dafarulic da zedapirze myofic.
ra eqnaT ucxoplanetelebs! kidev erTxel Causxdnen maTTvis sruliad ucxo
socialuri struqturebis analizs. sakuTar komunikaciur sivrceSic Caixedes, rom
zrunvis
safuZvel-elementi
epovaT.
da
ai,
dadga
momenti,
rodesac
mikro-
komunikaciuri sivrce abazanidan amoxta da evrikas ZaxiliT Semourbina kosmosur
xomalds. maT rogorc iqna ipoves adgili, sadac zrunvis institucionalizacia iyo
SesaZlebeli,
da
romelic
TiTqos
zemoTCamoTvlil
xuTive
kriteriums
akmayofilebda: es iyo ganaTleba. saqme is gaxlavT, rom mmarTvelobiTi institutebis
gademokratiulobaze
zrunvis procesSi
ucxoplanetelebs
gamorCaT
is,
rac X
planetis sazogadoebis arsebobis safuZveli iyo, is, rac ayalibebda sazogadoebis
wevrebs, uviTarebda ZiriTad Sexedulebebs da warmodgenebs, mokled rom vTqvaT,
91
gadascemda im ZiriTad Rirebulebebs da idealebs, romlebic Semdeg sazogadoebriv
da yvela sxva cxovrebaSi vlindeboda.
ucxoplanetelebma gadaxedes ganaTlebas da didad imedgacruebulni darCnen:
saqme is iyo, rom rogorc skolebSi, aseve umaRlesi ganaTlebis SenobebSic yvela im
Rirebulebebis da struqturebis daswavla/axsna xdeboda, romlebsac isini amdeni
wlis ganmavlobaSi X planetaze wvalebiT nergavdnen: arCevnebi, xelisuflebis
gayofa,
pasuxismgebloba
mosaxleobis
winaSe,
qrTamis
aRebis
damRupveloba,
sasamarTlos samarTlianoba da Zala, Tavisufleba, Tanasworoba, – es is iyo, rasac
ganaTlebis
procesSi
didi
yuradReba
eqceoda,
SeedginaT
saswavlo
kursebi,
maswavleblebi specialurad emzadebodnen am sagnebis swavlebisaTvis. magram saSveli
mainc
ar
Canda.
qveyana
kvlav
ixliCeboda
winaaRmdegobebiT,
separatizmiT
da
SeuwynareblobiT.
is-is iyo, ucxoplanetelebi yureb, xeleb, fexeb, saceceb, borbleb da kudCamoyrili
xomaldis
ukan,
Tavisi
planetisaken
daZvras
apirebdnen,
rom
uceb
mikrokomunikaciuri sivrce kvlav ayvirda: marTalia, swavlebebis procesi TiTqosda
sasurveli
mimarTulebiT
warmarTuliyo,
magram
TviTon
organizaciebi,
anu
instituciuri mowyoba kvlav totalitaruli iyo, anu yvela iniSneboda, sazogadoeba
ar iyo CarTuli aranair gadawyvetilebis miRebaSi (an CarTuli iyo mxolod
gaSualebulad, ramdenadac irCevda imaT, vinc Semdeg ganaTlebis xelmZRvanelebs
niSnavda).
Sesabamisad, yoveli bavSvi, romelic skolaSi midioda, Tavs amoyofda iseT
sistemaSi
sadac
mas
araferi
ekiTxeboda
da
mxolod
viRacis
davaleba
unda
Seesrulebina. mSobeli, romelic bavSvs skolaSi uSvebda, verc ki warmoidgenda, rom
ramenairad Careuliyo saswavlo procesSi da sakuTari pirobebi wamoeyenebina. Semdeg
es bavSvi, romelic totalitarul garemoSi izrdeboda, xvdeboda sistemebSi, sadac
misgan arCevanis gakeTebas iTxovdnen. es ki misTvis rTuli gaxldaT da rogorc
skolaSi da sxva saswavleblebSi iyo miCveuli, davalebis Sesrulebas iwyebda. ar
SeiZleboda imis Tqma, rom X planetaze ar arsebobdnen iseTi skolebi, sadac
aramarto mSobels ekiTxvebodnen, ra surda mas, rom mis Svils eswavla, aramed
moswavleebis azrsac iTvaliswinebdnen, magram aseTi skolebi gamonaklisi iyo da
aminds ver cvlida. X planetis mosaxleobis umravlesoba ganwiruli iyo saxifaTo,
usamarTlo da umciresobebis damCagvreli gadawyvetilebebis miRebisaTvis, imdenad,
ramdenadac mas arc arCevanis Cveva hqonda da arc zrunvis gamocdileba, anu mis
92
kompetenciaSi arasodes Sedioda mis gverdiT myofis bedis gadawyveta: is yovelTvis
misgan Zalian daSorebul problemebs wyvetda: mmarTvelebis arCevis sakiTxs, sadRac
Sors arsebuli umciresobebis beds. . . X planetis mosaxleobis gamocdilebiT
mxolod
ZalauflebiT
marTva
iyo
SesaZlebeli.
maTi
gamocdilebis
mixedviT
SeuZlebeli iyo aramarto erTmaneTze, aramed sakuTar Svilebzec zrunvac ki: es
viRacas,
maT
mier
gaSualebulad
arCeuls,
unda
gadaewyvita,
TviTon
ki
am
gadawyvetilebas unda damorCilebodnen.
es TiTqosda problemis gadawyveta iyo, magram ucxoplanetelebma aqac kinaRam
Secdoma dauSves, magram mikrokomunikaciuri sivrce risi sivrce iqneboda, es rom ar
SeemCnia: sakuTari ganaTlebis Sesaxeb gadawyvetilebis miRebis sruli Tavisufleba –
anu aramarto maswavleblebis da mmarTvelebis SerCeva, aramed saswavlo procesis
Sinaarsis
gansazRvrac
–
mxolod
ganaTlebul
sazogadoebaSi
SeiZleba
ganxorcielebuliyo. amitom, ucxoplanetelebma gadawyvites X planetaze zrunvis
institucionalizacia
nabij-nabij
daewyoT:
jer
mSoblebisaTvis
da
maswavleblebisaTvis miecaT skolis direqtorebis, maswavleblebis da damatebiTi
sagnebis
arCevis
Tavisufleba,
Semdeg
nel-nela
gaezardaT
sagnebis
arCevis
es
Tavisufleba da bolos mieRoT viTareba, rodesac yoveli moswavlis saswavlo
programis Sesaxeb
gadawyvetilebas mSobeli,
maswavlebeli
da moswavle erTad
miiRebdnen. saboloo zrunvis institucionalizacia am gziT ganxorcieldeboda. amis
Semdeg aseT sazogadoebaSi aRarc samarTliani gadawyvetilebis miReba iqneboda
rTuli.
skolis
sistemis
arCeviT
institutad
gadaqceva
ucxoplanetelebis
SemuSavebul xuTive kriteriums akmayofilebda. anu: 1. mmarTvelebi (romlebSic
arCeuli mSoblebi umravlesoba unda yofiliyo) ver naxulobdnen verc axlo da
verc Sors mimaval perspeqtivaSi pirad sargebels: maTi gadawyvetilebebi exeboda
maT Svilebs; 2. marTva arCevanze iyo damyarebuli – mmarTvelebi irCevdnen swavlebis
ganmxorcieleblebs da swavlebis mimarTulebebs; 3. ra Tqma unda, piradi gamorCena
SesaZlebeli iyo, Tundac skolis saxsrebis gamoyeneba piradi miznebisaTvis, magram am
SemTxvevaSi sxva mSoblebis mxridan kontrolis meqanizmi amoqmeddeboda. garda amisa,
nakleb mosalodneli iyo, rom romelime mSobeli sakuTari bavSvis momavals Tavisi
gamorCenis mizniT sasworze Seagdebda; 4. imdenad, ramdenadac saqme mmarTvelebis
bavSvebs exeboda, miuxedavad zemoTqmulisa, mmarTvelebi marTvaSi sisxlxorceulad
iyvnen
dainteresebulebi;
5.
aseTi
marTva,
93
anu
marTva,
ganpirobebuli
zrunvis
institucionalizaciiT,
yvela
sxva
marTvis
mowyobis
modeli
gaxda:
skolis
moswavleebi socializaciis pirveli nabijebidanve eCveodnen arCevas da zrunvas.
zrunviT da TavisuflebiT marTviT ganpirobebuli qceva X sazogadoebis safuZvlad
iqca.
es yvelaferi ar uzrunvelyofda, ra Tqma unda, arc ZalauflebiT marTvis
Sesustebas da arc problemebis gaqrobas. magram sazogadoebis mowyobis safuZveli,
romlic totalitaruli iyo, zrunvaze da arCevanze damyarebuli gaxda, ramac X
sazogadoeba maqsimalurad dauaxlova ucxo planetis makrokomunikaciur sivrces.
zrunvis
institucionalizacia
iyo
garanti,
rom
mcire
(erT
jgufSi,
qve-
sazogadoebaSi) da didi (planetis masStabiT) gadawyvetilebebi samarTlianobasTan
maqsimalurad yofiliyo miaxloebuli. e. w. “saSualo”, konkretul-mmarTvelobiTi
gadawyvetilebebi X planetaze, ra Tqma unda, kvlav rCeboda problematurad, radgan
subieqtebis angarebisagan da ZalauflebiT marTvisagan ganTavisufleba SeuZlebelia.
metic, es arc aris saWiro, radganac, swored individualuri Tavisufleba aris
zrunvis institucionalizaciis SesaZlebloba 55.
meore mxare, romelic mikrokomunikaciurma sivrcem aRmoaCina da romelic
aseve gamorCa mas sareformo impulsebis siidan, iyo masobrivi komunikaciisa da
informaciis
saSualebebi,
rac
uaxloes
momavalSi
ganaTlebasTan
erTad
meore
yvelaze mniSvnelovani instituti unda gamxdariyo masSi CarTuli mosaxleobis
raodenobis
mixedviT.
uzrunveleyo
marTalia,
saiformacio
teqnikis
sivrcis
ganviTarebas
demokratiuloba
da
sul
male
Tavad
arCeviTobaze
unda
damyareba,
magram sanam es “sul male” dadgeboda, televizia rCeboda sazogadoebis formirebis
55
bunebrivia, qarTvel mkiTxvels ramdenime eWvi gauCndeba, rac dakavSirebulia, ZiriTadad,
separatizmTan, anu somxebi somex direqtors airCeven, azerebi azerbaijanels da a. S. rac
sabolood qarTul enaze mimdinare ganaTlebas sul gaauqmebs. am Tvalsazrisis damcvelebs
minda vuTxra, rom saqarTvelos SemTxvevaSi eTnikuri somxebiT dasaxlebul regionSi –
samcxe-javaxeTSi somxuri ganaTlebis sistema ki ar ejibreba qarTuls, aramed rusuli, da
isic imitom, rom regionis mcxovreblebi sakuTar momavals ruseTs ukavSireben da ara
saqarTvelos. saqarTvelos mmarTveloba ki yvelafers akeTebs imisaTvis, rom saqarTveloze
orientacia
damTavrebuli
mouspos
im
am
mxareSi
regionis
moqalaqeebs
navTobsadenis
milis
argumentic aris, rom “iq somxebi cxovroben”. .
94
–
dawyebuli
gayvanaze
uaris
gzis
TqmiT,
SeukeTeblobiT,
risi
faruli
Zalian
mniSvnelovan
instrunmentad,
magram
ara
Sinaarsis
mixedviT 56,
aramed
mravalferovnebiT da mraval potenciur momxmarebelze orientaciiT. es problema,
bunebrivia,
telegadacemebis
uzrunvelmyofi
resursebis
arCevanze
damyarebuli
gamanawilebeli sistemiT unda gadawyvetiliyo.
sainformacio
komunikaciis
momavali
bedi,
ucxoplanetelebis
varaudiT,
waagavda saskolo ganaTlebisas: aqac, momavalSi TiToeul moqalaqes miecemoda
saSualeba
gadaewyvita,
romeli
arxebisaTvis
da
sainformacio
sistemebisaTvis
edevnebina Tvali, da TviTon Seedgina, magaliTad, sakuTari satelevizio programa.
magram, iseve rogorc ganaTlebis SemTxvevaSi, aqac saWiro iyo sawyisi pirobebis
Seqmna, romelic Semdeg axal stadiaze gadasvlas gaaadvilebda.
ucxoplanetelebi mixvdenen, rom amis metis gakeTebas isini ver SeZlebdnen,
rom es iyo maTi planetis da X planetis msgavsebis maqsimumi. SvebiT amoisunTqes da
gauCinardnen.
56
rogorc es X planetis zogierT politikoss egona, rom satelevizio gadacemebze
cenzuris dawesebiT SesaZlebeli iyo mavne zegavlenisagan sazogadoebis dacva.
95
mesame dasasruli – maTTvis visac male unda es wigni damTavrdes, Tanac ise,
rom cxadi warmodgena hqondes, ra aris avtoris azriT saqarTveloSi gasakeTebeli
imisaTvis, rom Sua saukuneebis 12 niSani sabolood daiZlios. amave dros es
dasasruli gankuTvnilia imaTTvisac, visac demokratiis da saxelmwifos marTvis
Sesaxeb didi wignebis kiTxva uyvars.
VIII. dasasruli mesame – aleqsis de tokvilis winaaRmdeg
demokratiulobis Tanamedrove sazomi principulad igivea, rac 150 wlis
winaT iyo da mis ucvlel wyaros aleqsis de tokvilis “demokratia amerikaSi”
warmoadgens. bunebrivia, amdeni xnis ganmavlobaSi kriteriumebis ucvleloba eWvs
unda iwvevdes, Tumca, miuxedavad amisa, dRemde politikuri mecniereba tokvilis
SemuSavebuli struqturiT xelmZRvanelobs.
rogorc
Tanamdebobis
amosavalic
cnobilia,
gamo,
tokvilisaTvis,
amerikuli
penitencialuri
mis
demokratiis
sistema
iyo,
mier
safrangeTSi
Sefasebis
ufro
sababic
zustad
ki
dakavebuli
da
empiriuli
cixeebi,
romelTa
Seswavlac misi da misi megobari bomonis amerikis SeerTebul StatebSi gamgzavrebis
oficialuri sababi Seiqna. Sesabamisad, iuridiul sistemas mis wignSi “demokratia
amerikaSi” gadamwyveti adgili uWiravs: pirveli wigni mTlianad eZRvneba qveynis
federalur
mowyobas
da
sasamarTlo
sistemas.
meore
nawili
sazogadoebis
struqturis aRweraa. meore wignis sagania demokratiis gavlena yoveli amerikelis
cxovrebaze,
demokratiis
gavlena
inteleqtualur
cxovrebaze,
amerikelebis
grZnobebze, Cvevebze, politikur sazogadoebaze.
Tanamedrove politikuri Teoria am, tokvilis mier dasaxul, paradigmas ar
gascilebia: XX saukuneSi demokratiis da ekonomikuri sistemebis urTierTobis
ganxilvac ar midis Sors tokvilisagan (Tavi: “rogor aZvireben miwis rentas da
amcireben miwis rentis vadebs demokratiuli institutebi da Cvevebi” da sxva).
anu Tanamedrove politikuri Teoria, demokratiis aRwerisas, Sefasebisas da
dagegmvisasac ki, isev tokvilis mier SemuSavebuli paradigmiT xelmZRvanelobs.
ra
Tqma
unda,
tokvili
wers
ganaTlebis
Sesaxeb.
metic,
misTvis
didi
mniSvneloba aqvs samoqalaqo ganaTlebas (rogorc Cven mas dRes vuwodebT) da didi
simpatiiT laparakobs amerikelebis unarze, Tavisuflad da naTlad ilaparakon
sakuTari qveynis konstituciur safuZvlebze, sakuTar uflebebze, maTi sistemis
96
upiratesobaze, amerikelebisaTvis damaxasiaTebel azris SemuSavebisa da gamoTqmis
wesebze 57. magram is gadamwyvet mniSvnelobas ganaTlebis Sinaarss aniWebs, rogorc
Tanamedrove politikis mecnierebis warmomadgenelTa umetesoba, da arafers ambobs
ganaTlebis organizaciis Sesaxeb.
Tumca,
impliciturad,
ra
Tqma
unda,
rodesac
is
TviTmmarTvelobaze
laparakobs, igulisxmeba, rom ganaTlebis organizaciaSic TviTmmarTvelobis xarisxi
maRali unda iyos. magram es Tema (ganaTlebis TviTmmarTveloba) wignSi “demokratia
amerikaSi” sruliad ar aris Tematizebuli.
aseve,
imdenad,
ramdenadac
informaciul-teqnologiuri
sivrcis
cneba
tokvilis dros saerTod ar arsebobda, ubralod, sainformacio eleqtronuli
saSualebebis ararsebobis gamo, tokvili arafers ambobs sainformacio saSualebebis
flobis da ganawilebis demokratiuli principebis aucileblobaze.
es
arc
aris
gasakviri:
XX
saukunemde
demokratiis
da,
saerTod,
demokratiuli mmarTvelobis problema iyo iseTi meqanizmebis SemuSaveba, romelsac
unda Seeqmna sayovelTao CarTulobis uzrunvelmyofi marTvis instituti. im dros
eklesiis garda ar arsebobda arcerTi socialuri da administraciuli erTeuli,
romelSic mosaxleobis didi umravlesoba rogorc tradiciis ZaliT, aseve iZulebiT
iqneboda
CarTuli.
Sesabamisad,
Sua
saukuneebis
sistemebidan
Tanamedroveobaze
gadasvlis dasaxuli politikuri amocana eklesiis tradiciuli Sinaarsis Secvlis
garda, marTvis iseTi sistemis SemoReba iyo, romelic yoveli moqalaqis pirdapir
monawileobas uzrunvelyofda.
amis miRweva,
rogorc zemoT
aRvwereT,
SesaZlebeli
gaxda
eklesiisTvis
tradiciuli eTikuri normebis ZiriTadi interpretaciebis SecvliT. ramac, Tavis
mxriv, iseTi religiebis popularobas Seuwyo xeli, romlebic azris gamoxatvis
SezRudvebisagan maqsimalurad Tavisufalni iyvnen. meore mxriv, iseTi religiebi,
romlebsac Sinaganad aseTi gademokratiuloba ar SeeZloT, maqsimalurad Ria gaxdnen
gare samyarosadmi (mag., kaTolicizmi, anglikanuri eklesia). Sesabamisad, eklesiebi
ase Tu ise gademokratiuldnen, maTi gavlena da Zalaufleba demokratiis samsaxurSi
Cadga. eklesiis problema moixsna, religia da religiuri ganwyobebi samarTlianad
57
ix. Tavebi: wigni I, nawili II: “rogor exmareba demokratiuli institutebis ganviTarebas
amerikelebis ganmanaTlebloba, Cvevebi da praqtikuli gamocdileba”; wigni II nawili III:
“SeerTebul StatebSi gogonebis aRzrdis Sesaxeb”.
97
iqcnen
qveynis
da
demokratiulobis
kriteriumad.
esec
swored
tokvilis
damsaxurebaa, romelmac mniSvnelovani adgilebi miuZRvna eklesiis da religiebis
rols demokratiuli sazogadoebis aRwerisas. dResac saerTaSoriso organizaciebis
fokusirebis erT-erT punqtad (sruliad samarTlianad) aRmsareblobis Tavisuflebaa
miCneuli.
magram
Semdeg,
rogorc
Cans,
Cvens
samyaroSi
viTareba
Seicvala:
gaCnda
ramdenime instituti, romelmac mTlianad da maqsimalurad, rogorc Cans, iseve,
rogorc
adre
eklesiam,
moicva
qveynis
mosaxeloba.
zogadi
ganaTlebis
universalurobis principma unitarul saxelmwifoebSi daiwyo Camoyalibeba da mizani,
rogorc wesi, ideologiis gavrceleba da biurokratiuli aparatis uzrunvelyofa
iyo.
damatebiTma
faqtorebma,
rogoricaa,
magaliTad,
nacionalizmi
da
sabazro
ekonomika, zogad ganaTlebaze moTxovnileba sayovelTao da aucilebeli gaxada.
zogadi ganaTlebis yvelasTvis xelmisawvdomobis safuZveli demokratiuli tipis
moTxovnaa, rom yvelam icodes is, ris gareSec mas gauWirdeba Tanamedrove samyaroSi
cxovreba. meore mxriv, zogadi ganaTlebis sistema, rogorc sayovelTao instituti,
sakmaod
erTmmarTvelur
Sesabamisad,
TiTqosda
anda
TviTmmarTvelobamoklebul
TavisTavad
igulisxmeboda,
saxelwifoebSi
rom
zogadi
gaCnda.
ganaTlebis
mmarTveloba centralizebuli an centralizebulTan miaxloebuli unda yofiliyo.
amasTanave, gasaTvaliswinebelia isic, rom zogadi ganaTlebis dabadebidan yuradReba
mis Sinaarss eqceoda da ara mis mowyobas 58. anu is, rom sakmaod Znelia aswavlo
demokratiulobis
da
pasuxismgeblobis
unar-Cvevebi
sistemaSi,
romelic
erTmmarTvelobas da pasuxismgeblobebis urTierTmiweras emyareba, jerac ar aris
socialurad da amitom inteleqtualurad cxadi idea. Tumca es winaaRmdegoba
empiriul
doneze
TviTmmarTvelobis
gacnobierebulia
principebi
ar
da
arsebobs,
ganaTlebis
an
im
arasruladaa
sistemebSi,
sadac
ganxorcielebuli,
negatiuri pasuximgeblobis meqanizmebia danergili 59.
daaxloebiT asevea saqme komunikaciebis sferoSi: absoluturad demokratiuli
meqanizmis – internetis ganviTareba – male saSualebas miscems am qselSi yovel
58
socialur struqturebSi Sinaarsis da formis Sesabamisoba sakmaod axali ideaa da masze
yuradRebis gamaxvileba ZiriTadad frankfurtis skolis damsaxurebaa. es idea jer kidev
elodeba Sesabamis damuSavebas.
59
anu moswavles da mSoblebs ufleba aqvT, uari Tqvan garkveul gakveTilebze daswrebaze.
aseve, ufleba aqvT, uSualod mimarTon politikosebs sakanonmdeblo cvlilebebis moTxovniT.
98
CarTul yovel adamians TviTon Seadginos misTvis sasurveli TV programa da
Semdeg
cvalos,
sazogadoebebi
rogorc
SezRuduli
unda.
magram
resursebiT
manam,
–
sanam
es
satelevizio
SesaZlebeli
sixSireebiT
gaxdeba,
–
arian
gaerTianebulebi. rac ar unda izrunos calke sazogadoebriv aqtivistTa, xolo
calke kanonmdebelTa korpusebma, televiziis programebi mxolod maSin gaxdeba
“sazogadoebrivad sasargeblo” biznesi, rodesac rogorc SezRuduli resursebis
(sixSireebis)
demokratiul,
ganawilebis,
Ria,
aseve
gamWvirvale
televiziebis
principebze
iqneba
mmarTvelobebis
agebuli 60.
ra
sistemebi
Tqma
unda,
zemoTqmuli gulisxmobs saxelmwifo televiziebis gaqrobas da maTi sazogadoebrivi
televiziebiT Canacvlebas.
magram, miuxedavad zemoTqmulisa, yoveli konkretuli eklesia, ekonomika da
televiziac Sinaganad vertikaluri struqturebia. anu moTxovna, rom isini Sinaganad
demokratiulni gaxdnen sakmaod gulubryviloa, arasamarTliania da xandaxan –
damRupveli. swored amitom aris SesaZlebeli totalitarul sistemebSi sabazros
mimsgavsebuli ekonomika, oRond cota xniT. Tumca es cota xani SeiZleba ara erTi
da ori Taobis sicocxles udrides.
eklesiebis,
ekonomikebis
da
televiziebis
SemTxvevaSi
ar
unda
avurioT
erTmaneTSi marketingi, romelic momxmareblis azris gaTvaliswinebas gulisxmobs
(televizia – mayureblis, eklesia – mrevlis), da demokratia, romelic aiZulebs
sistemas imarTos arCevnebis da gamWvirvalobis saSualebiT. es gansxvaveba Cans
gadawyvetilebis miRebis wesis Semowmebisas: episkoposis an biznesmenis miRebuli
gadawyvetileba SeiZleba efuZnebodes an ar efuZnebodes umravlesobis mosazrebas
60
saqarTvelosTvis satelevizio sixSireebis gadanawilebis samarTliani da gamWvirvale
sistema aranakleb mniSvnelovania, vidre ganaTlebis sistemis Secvla: SeuZlebelia imas, rac
Tavisi
SinaarsiT
totalitarulia
da
erTpirovnul
mmarTvelobazea
damyarebuli,
liberaluri diskursiT metyveleba mosTxovo. Sesabamisad, socialuri da politikuri
garemo ise unda moewyos, rom, magaliTad, unda gamoiricxos ideologiis propaganda
televiziiT (winaamRdeg SemTxvevaSi misi mayureblis raodenoba Semcirdeba, mas Seumcirdeba
Semosavali da sabolood daixureba), monopolistoba ekonomikur sistemaSi (ar unda iyos
iseTi viTareba, romelic uflebas miscems mewarmes, mxolod sakuTari surviliT daadginos
fasebi da amiT mogeba miiRos) da fundamentalizmi eklesiebis da religiebis mxriv (aravis
unda
mieces
saSualeba,
sxva
religiebis
da
aRmsareblobebis
ZaldatanebiT gazardos sakuTari gavlena da mrevli).
99
CagvriT
an
adamianebze
(marketingul gamokvlevas), xolo arCevnebis Sedegebi upiroboa da maTi darRveva
mmarTelobiTi sistemis darRvevas iwvevs.
amitomac demokratia Tanamedrove samyaroSi qveynis konkretul institutebSi
ideologiis, fundamentalizmis da oligarqobis arsebobis gazomviT unda dadgindes,
miT umetes, rom samive es faqtori advilad da lamis maTematikuri sizustiT aris
gazomvadi, Tundac mxolod kanonmdeblobis da sxva normatiuli aqtebis analiziT.
100
IX. daskvna samive dasasrulisaTvis
avtor-ego:
viTareba,
romlis
aRwera
vcade
am
wignSi,
miuTiTebs,
rom
Cven
dabrunebuli Sua saukuneebis Zalauflebis sivrceSi aRmovCndiT. isic TiTqosda
cxadia, rom radikaluri cvlilebebis gareSe Cveni momavali istoria SesaZloa, erTi
mxriv, Zalauflebis da demokratiis simulacias, xolo meore mxriv, dabrunebul,
“pozitiur” Zalauflebas Soris qanqariT Semoifarglos.
avtori: me TiTqos vcade is gzebi momeniSna, saiTkenac wasvla am cud usasrulobaSi
gadagvagdebs, magram, vfiqrob, rom cxadi aRwera imisa, Tu riTi unda moxdes
arsebuli
totaluri
mimarTulebebis
Canacvleba,
ar
momicia.
erTaderTi,
rac
SevZeli, iyo im istoriebis mokle gadmocema, Tu rogor gamovida evropa Sua
saukuneebidan, da imis Tqma, rom mxolod arsebuli sistemebis da Rirebulebebis
cvlilebisken mimarTulobaze gvmarTebs fsonis Casvla.
avtor-ego: ki magram, es xom gadarCenis diskursia, me amas mesianur da moseanur
diskurss davarqmevdi. me, rogorc avtor-ego, ara var winaaRmdegi, erTxel xom ase
ukve moxda, magram xom SeiZleboda, simartivisaTvis da mkiTxvelisTvis holividuri
Tavgzaabnevis
nacvlad,
wignisTvis
“Zalauflebis
dabrunebis”
magivrad
kvlav
holivuduri, oRond ufro zusti – “rigiTi saqarTvelos gadasarCenad” dagerqmia?
avtori: daviwyoT Tavidan – ratom ar hqvia am wigns “rigiTi saqarTvelos
gadasarCenad” (ix. gverdi 1).
101

Documentos relacionados

ucxoeTis qveynebis erovnuli sainovacio sistemebi

ucxoeTis qveynebis erovnuli sainovacio sistemebi nimuSis damzadeba. am etapebze saWiroa moiZebnos dafinansebis wyaro. gamoyofen dafinansebis ramdenime tips: a). ideis avtori an misi mxardamWeri organizacia qmnian kompanias axali produqtis Sesaqmn...

Leia mais

samxatvro xelmZRvaneli – aleqsandre korsantia - Info

samxatvro xelmZRvaneli – aleqsandre korsantia - Info VIII saerTaSoriso festivali `aRdgomidan amaRlebamde~ 7_12.05.2013

Leia mais

10წლისაა - iberiana-2

10წლისაა - iberiana-2 ivaniSvilma, Tu raime saxiT moaxdina zurab noRaidelis reanimacia da misi mizan-scenaze dabruneba, es rusuli scenaris ganviTarebis mauwyeblad unda aRviqvaT. sawyisi rusuli politikuri kapitali ki „mT...

Leia mais

politikuri sociologia

politikuri sociologia demokratiuli reJimi, marTalia mZimed, magram mainc mkvidrdeba qarTul sazogadoebaSi. dabolos, kargad unda gvaxsovdes, rom mxolod politikosebis imediT ver viqnebiT, demokratia, bolos da bolos, swored...

Leia mais