1994-12-30 - Euskaltzaindia

Nafarroako gehigarria / Ostirala, 1994ko abenduaren 30a / IV. urtea /159. zenbakia
' T a s i o ' Montxo Armendariz zinemagile
nafarraren filmeak famatu egin zituen garai
hartan d e s a g e r t z e a r
zeuden ikazkinak. Lanaibar eta inguruak
omen ziren azken
ikazkinen gordelekuak.
Urteak iragan dira, eta
Lanaibarren herriko
festetan bakarrik pizten
Manuel
Alzugarai,
Urepeleko
'Tasio'
dira berriro txondorrak.
Urepelen, ordea, nafar
batek ikatza egiten du
oraindik ere, urtero.
Manuel Alzugaraik
—sortzez lesakarra
baina Xalbadorren herrian laketua— egurra
ikatz bilakatzeko prozesua inor baino hobeki
menderatzen du, ikazkina baita, oso-osoa.
Bi hormetara
JOSETXO AZKONA
•k u
Biharko azken
hondarra
I
rakurri ez dut irakurri baina, haren gaineko prentsa-komentario ttipi bat, bai
ordea. Julio Quesada da liburuaren egilea, eta izen-deituraz aparte ezin dezaket
deus gehiagorik esan. Hala ere, eta izenburuak dioen bezala —'Ateismo nekosoa',
'Ateismo diñcil'—, tema ezin deliziosoagoa izan daiteke egun berexi hauetarako.
(Eguberri on, bide batez). Idazlearen nondik
norakoak garbiki mugarritzeko, bi esaldi
nabaritu nahi izan ditu kazetariak. Horra hor
lehena: 'Jainkoa ez dut maite, giza sailak
baizik', eta hona hemen bigarrena: 'Ez nazatela nire seme-alabek belauniko ikus,
inongo botereren aurreran, nola zerukoa hala lurrekoa'. (Itzulpena, nere kontu). Hitzez
kargatutako bi torpedo hauek badute bai, zer
jo eta zer zolatu; esate batera, bakotxaren
burua eta aurrekoarena eta, bereziki, Iruñeko kurtsileriaren erakustoki bihurtu den
'Pamplona Television' delakoa. Ezin
atzendu bestetik, zulo ederrak egingo lituzkeetela ere egunotan Takoneran barrena jira-biraka dabilen jendearen kaskoetan, baldin eta —suposizio bat baino ez bada ere—,
bi mezu horiek grafiti modura handiki idatzita (gaztelaniaz, jakina) agertuko balira
hango harresietan: Belengo Jaiotzaren ondokoarenean, kasu. Eguberri hauetako menuaren haritik oraindik tira eginda, garotzez
gain egin du dagoeneko Lapiko Espainiarrak eta, dirudienez, eztand^ egitea baizik ez
da falta orain. Ez da bakarra izango halabaina. Auzuneko sukaldeetako lapiko franko irakiten ari dira aspaldi, eta ez zaie kezkarik atzematen sukaldariei: bazkaltiarrok
lasai segitzen baitugu kaka jaten, kaka esplikatzen: Aurki beteko dira mila egun Sarajevoren lehen zafladatik, Errusia Inperialaren gaitzak kutsatu du Grozni hiria, zertan
bereizten ditu jendeak Argeliako FLN-ren
triskantzak eta integristen hilketak?... Egia
borobil mordoska geratu dira hutsaren mailan: Diruaren Jainko Engominatua presondegian daukate zortzi urtez harrosko erreinatu ondoren, Gobernuaren azpijana egiten
aritu diren pintxeak matxinatu dira Sukaldari Nagusiaren kontra, eta Porkonsiguiente
Jaunak zer platera atontzerik ez dakiela dabil orain bihotzerrea lasaitzearren... Azken
desioa: Jainko erorien zipristinek ez diezagutela gure azal inmakulatua gehiago likistu, biharko egunaren azken hondarrarekin
batera, ur uherra atzealdera bota eta ur berriz, botilaren pun-pun adituz bat, datorrena
datorrela, kopa altxa eta opa egiterakoan...
Nola zerukoa hala lurrekoa izanda ere: Urte
berri on!
Manuel Alzugarai, ikatza egiteko tximinia prestatzen.
HUR G O R O S T I A G A
GUREAUKERAK
ZINEMA
riAFAR
'El reino del oso polar' izeneko pelikula botako dute gaur,
abenduak 30, Iruñean, Museoaren areto nagusian, goizeko
11.30etatik aurrera. Hezkuntza
Sailak antolatuta, sarrera dohainik izango da.
'VVilly askatu' izenburuko pelikula botako dute gaur ostirala,
hilak 30, Mutiloa-Beitiko Udaletxe zaharraren lokalean.
A r a n g u r e n g o udalak egun
hauetarako antolatu duen zikloaren barruan, arratsaldeko
5.00etan hasiko da.
KKOINIKA
^ouuuoouoooooOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO
ALBERTO BARANDIARAN
Fitxaketa izugarriak
Nik dakidala, soilik bi
atzerritar aritu dira denen gustuko Osasunarekin:
Robinson eta Urban. Gainontzeko guztiak desastre hutsa:
erdian, partidua erabat galduta
genuela, Pedersen izeneko danimarkar xelebre bat atera
zuen Zabalzak. Xelebrea, gorritxoekin zegoenetik bigarren
raiak duela gutxi jo zuen goia,
Angelov, Spasic eta Stevanovicekin. Bost atzerritar Osasunan! Barça bezala!!! Ez dakit
zer mailatako taldeetan ari di-
'Las aventuras de Ultraman' izeneko filmea botako
dute bihar, abenduak 31, Korellako Kultur Etxean, arratsaldeko 4.30etatik aurrera. Sarrera
dohainik
ANTZERKIA
ANTZERKIA fg | /
EUSKARAZ 7
V
Sambhu Teatro taldeak 'El
principito' izeneko antzezlana
taularatuko du gaur, abenduak
30, Tafallako Kultur Etxean.
Kultur Patronatoak antolatuta,
arratsaldeko 6.00etan hasiko da.
IMafarroako Antzerki Eskolak muntai berezia antolatu du
Gabon egun hauetarako, '^Tu
haces ruido cuando piensas?'
izenburukoa. Aste honetako azken errepresentazioa gaur izanen da, eta heldu den astean ere
egunero taularatuko dute obra
berezi hau, arratsaldeko
6.30etatik aurrera. Eskolako
aretoan nagusian izanen da.
BESTELAKOAK
Andrea emakumeentzako zerbitzuak ikastaro ugari antolatu
ditu heldu den urterako, urtarrilaren 9an hasiko direnak. Autoestima, Autodefentsa, Yoga,
Jendaurrean hitz egiteko teknikak, Ingelera, eta tailer ezberdinak antolatu ditu, goiz, arratsalde eta gaueko ordutegietan.
Apuntatu nahi duenak 22 77 14
telefonora deitu edo Navarreria
kalean dagoen Andreako egoitzara joan besterik ez du.
Pintura Lehiaketa haurrentzat antolatu du Nafarroako Antzerki Eskolak (NAE) egun
hauetarako. Lau eta hamabi urte
bitarteko haurrek parte har dezakete, eta marrazkia NAEra
eraman edo bidali behar dute. Bi
sari daude: 4 eta 7 urte bitartekoentzat disfraz berezia eta 8
eta 12 urte bitartekoentzat liburu sorta. Urtarrilaren 14a baino
lehen bidali behar dira marrazkiak eta saridunen izena 'Diario
de Noticias' egunkarian aterako
da.
txarrak zirela, besterik gabe;
zaharregiak edo toki guztietan
mindurik zeudela; beste talde
batera joatea beste asmorik ez
zutela... urte askotan txisteak
egiteko baino ez dute balio
izan zorioneko fitxaketek.
Gogoan dut Espainiako hiriburuan behin pasatu behar
izan nuen lotsa, Osasuna bertako talde handiaren kontra
jokatzen ari zela. Azken ordu
partidua'edo zelako. Inork ez
zekien xuxen-xuxen zer-nola
jokatzen zuen, are gutxiago
zertarako fitxatu zuten. Hango
zelai handian atera, eta dena
irri eta barre izan zen, hain zen
lotsagarria bere jokoa. Uste
dut behin ere ez zuela baloia
ukitu. Jugoslaviar batek ere
zer esan franko eman zuen,
ordezkoa baitzen, ezinbestez,
baina fitxaketa izugarrien ga-
ren hirurak egun.
«Antolatzaile izugarri trebea» den Andres Martinez
heldu da aste honetan, ia mitoa
den Urbanen kalterako, antza.
Gaztea eta garaia bada, bederen, uruguaiarra. Ikusteke dago, alabaina, Pedersen bat edo
Urban bat den. Osasunak
ezingo luke eta izar gehiago
jasan. Ez behintzat zaletuek,
nik dakidala.
ASTEKO PERTSONAIAK
Martin Caro
Margolaria
jl/Tartin Caro margolari iruindar zenari buruzko liburua aurkeztu du
I t l a s t e honetan Carlos Catalanek, Iruñeko Aurrezki Kutxaren eskutik. Martin Caro 35 urte zituelarik hil zen Madrilen, 1.968 urtean,
zinema areto bateko bakardadean eta Iruñean bere lana ulertzen ez
zutela. Liburuaren egileak eta Iruñeko Aurrezki Kutxak azaldu zutenez, liburu honekin helburu garbia lortu nahi dute, hots, Martin Caro
eta bere familiarekin zuten zor morala ordaintzea. Artista honen bizitza tragediaren artean igaro zen, gaztetatik gaitz sendaezina izan
baitzuen. Hala ere margotzeari ekin zion eta askoren ustez abangoardiako pinturan Nafarroak izan duen margolaririk onena izan da Martin
Caro.
Miguel Sanz
Lehendakariordea
Vfafarroako Gobernuko lehendakariordeak lehendakari izan nahi du
i 1 horra. Ez omen du beste kezkarik, Juan Cruz Alli lehendakariak ez
baitu gehiegi estimatu aspaldi honetan. Aste honetan jakin da maiatzean izango diren hauteskundeetan lehendakari posturako lehian
sartuko dela Miguel Sanz, eta beste zerrenda bat aurkeztuko duela.
Erreakzioak ez dira gutxi izan, eta Alfredo Jaime Iruñeko alkateak
berehala esan zuen bere hautagaia ez dela Alli, beraz, Sanzen alde
bozkatuko duela. Jesus Aizpunek ere azaldu du normala iruditzen
zaiola bi zerrenda izatea lehendakari posturako, eta hitzik esan ez duen
bakarra Juan Cruz Alli bera izan da. Lehendakari berria izango ote
dugu aurten?
Iruñeko Udalak antolatuta, haurrentzako euskarazko antzerki
zikloa izanen da heldu den astean Gaiarre Antzokian. Aste
honetan erdarazko obrak taularatu dituzte, eta gaur 'Snoggle'
izenekoa eskainiko du 'Teatro
de Titeres de San Petersburgo'
taldeak, erdarazko azkena, hain
zuzen. Euskarazko saioei hasiera emateko 'Printze Txikia'
izeneko obra plazaratuko du
Sambhu Antzerki taldeak heldu
den astelehenean, urtarrilak 2.
Kontu klasiko hau kontatzeko
modua oso atsegina da, protagonistaren gorabeherek batzutan tentsioa sortarazten badute
ere. Asteartean, berriz, Ados
Teatroa taldearen txanda izango da, 'Robinson Crusoe' obra
ezaguna taularatuko dutelarik.
Historia oso ezaguna bada ere,
umorezko eskena ugari sartu
dituzte, nahasketa handiaren
artean. Azken obra asteazkenean izango da, Txotxongillo
taldeak 'Herensugea' izeneko
lana taularatuko baitu, zikloari
amaiera emanez. Antzezlan
guztiak eguerdiko 12.00etan
hasiko dira, Gaiarre antzokian.
Sarrerak 250 eta 100 pezeta
bitartekoak dira: aretoan garestiagoak, palkoan merkeagoak.
ADI!
EUSKALERRIA IRRATIA
FM91.4
Egunero, astelehenetik ostiralera, 'Zokobetailu' goizeko
lO.OOetatik 1 l.OOetara.
X 0 R R 0 X I N IRRATIA
FM 107.5
Egunero 20.00etati 22.00etara... 'Karakola segi hola' gazteendako saioa.
ARALAR IRRATIA
FM 106.2
Astean zehar 13.30etatik
14.00etara... Bertako bizilagun
eta pertsonai ospetsuei elkarrizketak.
KARRAPEIRRATIA
FM 107.8
Astean zehar, 12.20etatik
12.35etara 'Gauza guztien
gainetik' edertasuna eta osasuna, sukaldaritza, ohiturak...
Ndbrkcricr
HERRIZ BERRI
Nmrreriako iturritik
Baztan-Bidasoa
Juan Kruz Lakasta
«Urtetx, urtetx!»
Laura
Laura Engels, Zelaiko Etxeko
etxekoandrea, zertxobait zorabiaturik iratzarri zen egun hartan. Begirada eskuin aldera luzatu zuelarik, goizero bezala
begibistan Michael Landonen
irudi maitagarria topatzea espero
zuen. Begietan ohi baino makarra gehiago zeuzkanez, ezin izan
zuen asko ikusi, baina, halere,
kima luzedun zerutiarra bere alboan ez zegoela antzeman zuen.
Zorabiaturik segitzen zuen, eta
ohi baino nekatuago sentitzen
zen. Gauzak horrela, «Ene kuttuna haurrentzako gosaria pres-'
tatzen ariko da» haren golkorako
pentsatu, eta berriro ere Morfeoren besoartean lo geratzea
erabaki zuen.
PU / I R U N E A
Urtea akitu eta berriak bere
lehen eguna iragartzen duenean,
mahatsak, kantuak eta parranda
ederrak egiten dira gaur egun
Euskal Herri osoan. Ezkilaren
hotsekin zorionak eta musuak
ematen dira, azken txanpain kopa hartu ondoren karriketara
ateratzen da jendea, eta tabemak
edo lagunen etxeak izaten dira
topaleku. Ordu txikiak eta handiak xahutzen dira horrela etorri
berria denaren omenez. Ez da alde handirik, beraz, Espainia edo
Frantziako beste hainbat tokitan
egiten den ospakizunarekin.
Hala ere, badira oraindik urte
berriari agurra emateko antzinako erara ospatzen duten alderdiak. Baztan-Bidasoan eta Sakanako hainbat herritan haurrak
edo herriko gazteak kalera ateratzen dira Urteberri bezperan
edo egunan, janari edo diru eske,
eta uraren gainean zenbait bertso
kantatzera. Gai hau aztertu eta
Baztandik Berara bitarteko herri
guztietako bertsoak bildu ditu
Gabriel Inbuluzketa kazetari
baztandarrak 'Cuadernos de Etnologia y Etnografia de Navarra'
sailean argitaratu duen artikuluan, 63. zenbakian.
gasa, Etxalar, Urrotz, Donamaria, Gaztelu eta Narbarteko haurrek, eta Doneztebe, Legasa eta
Elgorriagan 'bota intxaurrak'
esaten dute.
Arizkungoa da Baztango
bertsiorik luzeena, nahiz eta
duela zenbait urte galdua izan:
'Urteberri berrij zer dakarrazu
berri?/ Uraren gañanj bakia ta
osasunaJ Urtetx, urtetxj urtetxak nahi tuguJ Urte zarj nik
atorra zarj maukarik ezl axolarik ere ez. I Aingeruak garaj
zerutik heldu gara.l Boltsa ba
dugu/ dirurikan ez dugu.l Urtetx,
urtetxj urtetxak nahi tugu.l Pin
pin txoriakjtxori maingulariaJ
Txorikumeak ezpeletan./ Itturringo zelaietan/ zazpi zortzi zezenetan/ hilko tugule./ Txori
txori landaj txoria kompainiaJ
Etxe hunteko/ etxekoandria/ leihoan baleoj leihoan baleo.../
Ateak eta leihoak ereki eta bota
urtetxak!'.
Baztan, Bertizarana, Malerreka eta Bortzirietako herri gehienetan, esan bezala, urte berria
kantuz eta janari eske agurtzeko
ohiturak iraun du gaur egun arte,
nola edo hala. Kalez kale ateratzen dira haurrak egun hauetan,
eta tokian tokiko koplen eta usadioen artean fiabardurak badira
ere, denek dituzte ezaugarri
amankomunak. Izan ere, herri
orotan etxez etxe egiten da puska eskea, eta hori iragartzeko
hainbat bertso abesten dira,
etxeen ondasunei eta urari buruzkoak.
URARI H a i n z u z e n
ERREFERENTZIA e re, urari eeiILUNA
ten zaton erreferentziaren esanahi zuzena ez
dago batere garbi. Sakanako Urdiain eta Arruazu herriek gordetzen dute oraindik gaur egun uraren inguruko erritoa, baina Baztan-Bidasoa aldean soilik bertsoetan egiten den aipuan gorde
da aztama. 'Uraren gañan' esaten da gehienetan, eta Oieregik
eta Gaztelukoek 'lehena eta azkena' eransten diote horri. Inbuluzketak dio urari buruzko aipamenak azaltzeko Bazko egunetik
datozen zenbait hondar erlijiosori erreparatu behar zaiola. Ura
eta sua bedeinkatzean, 'alfa eta
omega' aipatzen ditu idazki erlijiosoak jaungoikoaz ari denean,
hau da 'lehena eta azkena'.
Baztan, Bertizarana, Malerreka eta Bortzirietan errepikatzen
Puska eske ariko dira egunotan alderdian.
den hitza, bestalde, 'urtetx' da.
Ez da oso garbi bere etorria, baina Baztanen Inbuluzketak berak
jaso-du azalpen bat: 'urteko kosetxak' espresioaren kontrakzioa, hori baita —intxaurrak,
urrak, sagarrak—, hain zuzen
ere, gehien biltzen dena. Jose
Maria Satrustegiren ustetan, ordez, 'urtats' da urteberriaren hasiera, eta 'urtexa' egun hortako
oparia.
Eskaera batera egiten dute.
haur denek, baina desberdintasunak daude herrien artean. 'Urtetx, urtetx' (edo 'urtatx, urtatx')
esaten ohi dute Amaiur, Erratzu,
Elbete, Elizondo, Gartzain, Irurita, Oronoz, Ziga, Aniz, Urdazubi
eta Oieregin. 'Urtetxak bihar
tugu' diote Azpilkueta, Lekaroz,
Arraioz, Ziga, Oieregi eta Legasan, eta 'urtetxak nahi clugu'
Arizkun, Almandoz, Oieregi eta
Gaztelun. 'Bota urtetxak' agintzen dute Arizkun, Oieregi, Le-
Urrotzen galdu dira bertsoak,
baina oraindik gogoratzen dira:
'Eguberri, berrij nik atorra berri;/ Eguberri zarjnik atorra
zar./ Ehun akillondoj akil akillondoj zirribillo
zarrabillo,
bota urtatxak!'.
Beintza-Labaienen urtarrilaren 5ean, Errege bezperan abesten dira koplak: 'Urteberri, berrij zarra ioan da/ ta berri etorri./ Nik atorra zarra. nik axolik
gabe'. Etxalarren: 'Ela, ela!/
Nora da, nor da?/ Ni naiz Urteberri./ Zer dakartzu
berri?/
Ur'aren gañaj bakea ta osasunaJ Etxekoandrea onaj nagusia
hobeaJ Ireki ateaj bota, bota
urtatxak!/ TxantxilikitonaJ goiz
afari ona/ kupelaz barrenean/
marna goxo/ haurrqk jostatzeko./
Ai zer afaritxo!/ Tira la artilleria/ como la daria/ grande borr-acho'.
Ezin izan zuen, baina, bere nahia gauzatu, sekulako hotzikarak
sent-itu baitzituen. Harritzekoa
zen; izan ere, Michaelek bere eskuekin eraikitako Zelaiko Etxea
beroberoa izaten ohi zen. Gainera, Michaelen amak oparitu zien
eskuz egindako edredoia ere ez
zen batere makala. Laura, halere,
ez zen larritu. «Ene kuttunak lehioa irekiko zuen, gela zertxobait
aireztatzearren» pentsatu, eta
zorabiaturik segitzen bazuen ere,
ohetik altxatuko zela ebatzi zuen.
Zorabioa eta makarrak gaine-
tik kendu asjmoz, eskuak aurpegira eraman "zituen. Bere bizitzako ezustekorik handiena hartu
zuen kokotxa eta masailak hilez
beterik zituela somatu zuelarik.
Bizarra zuen! Filosofo existentzialista bailitzan, Laurak «Nor
naiz? Non nago? Nondik nator?
Nora noa?» galdetu zion bere buruari. Bere buruak erantzun bortitza eman zion. «Zozo puska hori! Zu ez zara Laura Engels, zu
Diego zara, ikasle txar samarra.
Ez zaude Zelaiko Etxean. Eguerdiko ordu bata da, eta autobus
geltoki batean zaude, Antso Azkarra etorbidean. Bertan lo zerraldo eman dituzu azken hiru
orduak. Alde Zaharretik zatoz,
eta Montafiesa hartu nahi duzu
Baraftainera, zure etxera joateko.
Amaitzeko eskaera bat, arren,
otoi eta faborez, kentzazu lehen
bailehen Laura Engelsen mozorroa, eta heldu den urteko Gabon
zaharrean etxean gera zaitez».
HUR G O R O S T I A G A / UREPELE
1938ko martxoaren 3an Espainiako guda zibilean hainbat
aldiz bizia arriskatu eta lagun
aunitz alboan erortzen ikusi ondoan; gerlatik ihesi, Manuel Alzugaraik muga klandestinoki Biriatun zeharkatu eta Landesetako
bidea hartu zuen. 22 urte beteak
zituen garai hartan, eta Bizkaia,
Asturias, Madril eta bertze toki
franko ezagutuak zituen gerla
denboran, lesakarrak. Berak aspaldian izan zuen ihes egiteko
gogoa, baina ihes eginez gero,
bertze askori bezala burasoak
preso sartuko ote zizkioten beldur zen.
«1939an alemanak heldu ziren. Jatekoa gero eta gutiago
egonik, pertsona bakoitzari karnet txiki bat eman zioten, eta haretan agertzen zen zenbat ogi,
zenbat haragi eta zenbat janari
erosten ahal zuen. Karnet hartan
azaltzen zena baino gehiago ez
zuten ematen. Bizitzeko justu
genuen eta zerbaiten beharra
genuela eta, lesakar batek Urepeleko oihanetan lan egitera deitu ninduen 1941ean».
Ordura arte, Manuelek ez zuen
nihundik ere ikatza egiten ikusia
lehenago. Urepelen alemanendako ikatza egiten zuten ordu
hartan, hauek Alemaniaraino
eramaten baitzuten. Lehen ere
xantierfetan burdina urtzeko
erabili ohi zuten ere, Baionan batez ere. Egun aldiz elektrika eta
gasa erabiltzen dute, ikatza aldiz
ez. Ehundik gora lagun aritzen
ziren goiz eta arratsalde, jo eta su
ikatzetan, gehienak Hegoaldetik
jindakoak Manuel Alzugarairen
gisara.
«Ikatzetan hasi eta ikasi egin
genuen. Hastapenean ez nuen
sobera maite baina denborarekin
eta hala beharturik, geroz eta hobeki aritu nintzen. Denbora hartan bazen ikatz egiten jende anitz
mendietan. Pago egurrarekin
egiten genuen batez ere. Talde
lanean aritzen ginen ekipaka.
Egurra sutan delarik behar da
denbora guztian zaindu eta ez
erretzen utzi, bertzela akabo».
Behin mendira igo eta, baso-
«Egun presarik gabe ibiltzen
niz. Neguan egurra xehatu eta
udan hasten niz ikatz egiten».
Behin egurra xehatu eta prestatu
ondoan, ikaztegia egiteko tximinia prestatu beharra dago. «Tximinia 18 zentimetro karratu ingurukoa izaten da, baina pixka
bat jiandiago edo txikiago izateak igual du, ez baikira metrarekin aritzen. Egurrak binaka,
paraleloan lauki bat formatuz
lurrean pausatzen dira, bata bertzeen gainean, goraka igotzeko
estai ezberdinen bidez. Ondoren
horren inguruan zutik baina tximinian kontra etzanik ezartzen
dira egurrak, borobilean pila
handitu arte, ikaztegi handia lortu arte. Ez da ez iltze ez sokarik
erabiltzen, egurrek beren baitarik atxikitzen baitute, makurturik
maldan. Ondoren iratzia edo belarrarekin dena ongi-ongi estali
beharra dago, eta gainetik lurra
botatzen da. Lurra itzulian ezarri
behar da goitik behera palarekin
kokaturik tinki-tinki eta leunleun uzteko. Tarte bakarra goikaldean geldituko da, tximiniaren sarreran».
M
H . G . / UREPELE
Ikatzaren egiteak, bertze ofizio guztietan gertatu ohi den bezala, ikazgilearen esku eta begi
ona eskertzen ditu. Eginiko huts
bakoitzak ondorioa izanen du
emaitzan. Ikazgileak beraz, esperientziaduna izan behar du une
«Ostatuzalea, ikazgile txarra»
zaindu heharra zegoen, egurra ez
zedin erre. Ostatua maite zuen
gizona ezin zen ikatz egile ona
izan, gaua ikatzari so pasatu behar baitzen eta ez ostatuan baso
edo bertze edozerri begira. Behin
ikaztegi bat finitu eta ikatza astoen gainean ekarri ohi zen herrira, bertan gelditzen ginenek
bertze ikaztegi bat eraikitzen lan
statua maite zuen gizona ezin zen ikatz
egile ona izan, gaua ikatzari so pasatu behar
baitzen eta ez ostatuan baso edo bertze edozerri begira».
zainak erraten zien zein arbol
mozt zezaketen eta zein ez.
«Markaturiko arbolak moztu
ondoan langile eta indartsuenek
zati handiak hartzen genituen,
alfer eta ahulenek berritz txikienak. Lehen egunetan kanpoan lo
egiten genuen ere ardi larruaren
berotasunean. Ondoren etxola finitu eta batzuetan bost hilabetez
ere menditik jaitsi gabe pasatzen
genuen. Behin mendira igo eta ez
zegoen denbora galtzerik. Egurra moztu, etxola egin, ikaztegia
prestatu, egun guztirako lana
bazen. Gauez ere ikaztegia
«Egosi bai, erre ez»
anuel Alzugarai, 79 urte dituen ikazgilea da. Gerla garaian Iparralderuntz ihesi, 1941ean hasi zen ikatz egiten Urepelen, egun
arte Etxemendi etxean gelditzeko. Egun Euskal Herriko eta Europako azken ikazgileetarikoa izanen da, baina berak normaltzat jotzen du
«egun ikatzak ez baitu bizitzeko sosik ematen gehiago». Hala ere bere garaian bizitakoak azaldu dizkigu, baita zenbait aholku ere egur ikatza egin
nahi izanez gero.
egiten genuen bitartean. Denbora gogorrak ziren, eta ez genuen
festarik egiten, edo guti. Han ginela ere ez dut inoiz kartarik ikusi, beraz musik ere ez ginuen
egiten».
Alzugaraik dioenez ez du
inoiz istripu larririk ikusi ikaztegietan. «Pixka bat erre bai, zangoa edo iztarra, baina a rront erre
ez. Lanjera bazen pixka bat noiz
behinka ikaztegian gainean egonik zangoa barnera sartzen baitzen, egurra oraindik aski egosita
ez zegoela pentsatuta igotzen
baikinen. Gertatzen ziren hala-
koak, baina gauza tipia izan ohi
zen».
Alzugaraiek aitortu duenez,
garai hartan gizonak bertzerik ez
ziren ikatzetan hartzen. «Lehen
lehen emazteren bat aritu zen
baina bertzela ez dut inoiz emazterik ikusi lan horretan. Oroitzen
dut emazte bat, senarra Erratzukoa zuena, gurekin ikatzetsn hasi
gogoan dituela. «Horregatik,
menturaz, geroan ez du nehork
segituko tradizioarekin», Manuelek zazpi seme-alaba ditu.
«Semeak bi, bata taxia egiten
duena eta bertzea elektrikan ari
dena. Elektrika nahiago du ikatza
baino, ikatzetik ezin baitu bizi.
Hek nahi izanez gero egiten
ahalko lukete ikaztegi txiki bat,
kazgileak ikaztegiaren bazka kontuan izan
behar du zuloak egin, tapatu edo barnera egur.
gehiago boteaz. Keari so egon behar horretarako».
zen ikazkina gizon hura. Ikatza
egin ondoan zakiak betetzen laguntzen zuten, edo zakia atxikitzen lan egiten zuten. Baina ez
dut sekula aditu emazterik horretan aritu denik. Baina egia
erran, ikaztegi txiki bat nornahik
egiten ahal du, ikasiz geroz. Hemen bada Urepelen mutiko bat
orain dela bi urte egun guziz jin
eta ikaztegi bat hasi eta finitu
zuena. Harek ikasi zian fite.
Orain ez da gehiago ari».
«Ikatzak egun ez du bizitzeko
sosik ematen gehiago» diosku
Alzugaraiek aitzinako denborak
ikusi baitute frangotan eta lagundu bainaute etxean. Baina
ba... ez dira hasiko ez. Baina gu
bezala hauturik ez balute eginen
lukete segurrik ere. Alabak, berritz, etxetik joanak dira, eta
heietariko bi Ameriketan dira.
Ez dakit zer egiten duten, baina
han dira beti».
Egun Manuelek 79 urte ditu,
baina sasoi onekoa da oraino.
Heldu den udan ikatza egiteko
asmoa duela ere azaldu digu urtero bezala etxean dituzten gaztainondoak baliaturik. Alzugarai
Euskal Herri eta Europa osoko
azken ikazgileetarikoa izanen da
segurrik ere. «Badakit badela
jendea badakiena egiten, baina
aski zaharturik da jadanik. Bat
hasteko bada hor Urepelen lesakarra ere, 85 urte dituena, baina
ez da gehiago aritzen. Nik etxe-.
rako egin ohi dut eta ero norbaitek haragia erretzeko edo zikiro
Manuel AIz«,
Urepeleko
etxean duen •
niaren oni
Goian, urte
har egindak
tza gordeti
erabiltzeni
tegian. Esku
Manuelektxii
egoki baten
rria azalt'
HUR GOROS
egiteko galdegiten 'badit eman
edo saldu egiten diot. Urrunago
ere saldu izan dut. Baina egun
guti-guti. Egun Etxemendin bizi
gara, orain aspaldi elizan edo
dantzaldiren batean ezagutu
nuen etxekoandrearekin. Horrezgain bi behi txar eta flako ditugu».
batez ere arreta ikaztegitik kenduko ez duena. Manuel Alzugaraik azaldu digunez, egoera
onean dagoen edozein egurrekin
egin daiteke ikatza. Mendira
joaten ziren garaian pagoarekin
egin ohi zuten, baina haritza edo
gaztainondoarekin berdin egin
daitekeela aitortu digu.
Behin ikaztegia egin eta, suaren bidez barnealdean dagoen
egurra ikatza bihurtu beharra
dago. Horretarako kanpoaldean
su edo garra modukoa egiten da
ikatz eta egurrarekin. Palarekin
brasa hori hartu eta tximiniaren
goikaldetik sartzen da, tximiniatik behera.
«Lurrak baditu bi lan. Batetik
sua barnetik kanpora atera gabe
atxiki behar du, eta bestetik airea
ez du sarten uzten. Sua airearekin
handitzen da eta egurra erretzen
du. Lurrak ez duenez airerik pasatzen uzten, egurra erre ordez,
egosi egiten da berotasuna eta
suarekin. Hala ere suak edo brasak aire pixka bat behar duenez
bizirik irauteko, zuloak egin behar dira ikaztegian makilarekin,
bertatik aire pixka bat sar dadin.
Handiegiak ez, bertzenaz erreko
litzateke egurra. Txikiegiak ere
ez, sua itzaliko bailitzateke. Horretarako ikazgileak aiduru egon
behar du etengabe. Hartan da
ikazgilearen sekretua, arretan».
Ikaztegian suak hamabost
egun inguru iraunen ditu guti gora behera. «Hala ere aitzina egun
gehiago atxikitzen genuen,
ikaztegiak oso handiak baitziren.
Gainera ikaztegi handiak egur
lodia behar du, ikaztegi txikiak
mehea behar duen bezala, eta horren araberan doa denbora ere.
Baina kasu handia egin behar
zaio denborari, denbora gutiegi
atxikiz gero egurra lortuko baitugu, eta denbora gehiegi atxikiz
gero egur errea. Ikatzak bere
denbora justua du. Euria egiten
duenean berriz, gurpil bat ezartzen dugu tximiniaren goikaldean, ura sar ez dadin». Ikaztegia
prestatu edo egurrez kargatzeko
hiru egun behar izaten zituzten
ikaztegi handietan, hamairu edo
hamalau lagunen artean. «Egun
aldiz presa gabe egiten dut, egun
batez pixkat, eta hurrengoan bertze pixka bat. Lasai-lasai».
Euskaldunon Egurkaria
Oharra: Teknikaren
aztiek
akaberan mozturik utzi zuten
joan den astean artikulu hau
bera, eta, ondorioz, esanahia
bestelakotua. Oso-osoñk du' zu oraingoan. Barka bezate
egileak eta irakurleak.
Borzgarren urtean sarturik
jada! Nork erranen zuen? Hasmentan kostata, egia egiari zor,
baina orei menpekotasunean
eroriak gira deplauki.
Egunero behar dugu, ezin
pasa gira ikusi gabe (bai luzea
astelehena!), xakin gabe IRRITZIA sailean nor den egungo
irri egilerik handiena.
Haurren txokoa ere huts egin
gabe heldu da txukun-txukun,
beti bezain interesgabe; atal
honi, halere, izena aldatu behar
zaio, zeren POLITIKa baino
itsusitik ari beitira gehienetan
hor; baina, tira, haurrak haur
eta elkarrekin sostan aritzea
maite dute, bazterrak zikintzen
eta etxea hondatzen den bitartean... non eta ez diegun sostagarria ekentzen, naski.
NAZIARTEA saila biziki
hezgarri eta lasaigarria delakoan nago. Mundua jendez
mukurru betetzen ari, lehertzerainoko heinean emana, ni
beldur... baina atal hontan garbiki eta luzeki ikusten dut gizakiak beti dituela tresnak (gisa
guzietakoak) populazioaren
txikitzeko (era eta erranahi
guzietan ere). Beharrik.
ESTATUAK sailean oro
berdin, ja ere mugitu gabe...
naski, gauza xakina da estatuak
ez direla sekulan mugitzen, alta
bi hoiek ez dira ba harrizkoak;
halere ez gaitu harritzen batrez,
harrigarria bada ere.
GORROTOARI LEHIO,
aldiz, bai gustokoa dudala, zer
eztabaidak! zer gaiak! zer maila! Paregabea... Zernahi egunkarian kopiatzekoa, prentsa
(=zapaltzeko tresna) idatziaren
erSdua.
ZORRI DEBOZIONEZKOA arras ongi... oso ondo da.
Hau bai debozionea! Astean
behin bedere ausiki eginez,
gorputz atalak (burua eta nerbio sistema batez ere) inurritzen dituelarik heldu den zorri
zoragarria. Nik bederen, hotzdildirak harturik, ikuskatzen
dut asteoro ea *ene, *nere, nire
ezxakintasunean jaiki beharrean jeiki eskribitz^n dudan
(bi hitzetako batek * bat darama, zuhaurek idatzi balin badakizu non). Beharrik geinerako egunetan ekentzen dugula,
ezen egunerokoabalitz... zorritsu izateaz landa, ezin eguneratuz ibiiiko ginateke.
Astean behin ere ZAKARKARIA. Hau indijenendako
soilik, diasporaendako. Izenak
lañoki adiarazten duen bezala
ez du behar den maila geinerakoek ikus dez'aten, segur gutaz ahalketuko ote diren beldurrez.
Finitzeko TELEPISTA, telebixtan agian zer ikus dezakegun asmatzeko pistak ematen dauzkiguna, eta AGENDA,
interesa duzun hori agertzen ez
den se(le)kzioa alegia.
Ele gutxitan masokaendako
Egurkaria... baina, zer nahi
duzie?, gufea. Anitz urtez eta
egunero Egurra gorputzari
(salbu astelehenetan).
Xama r
Burgi
XAKEAN
E
rronkari haranak zazpi herri ditu,
eta horietako bat Burgi da. Burgira
joateko bi bide daude. Bat Nabaskozetik eta bestea Esatik. Nabaskozetik joatean dena mendia da.
Oso berdeak dira eta animalia asko ikus daitezke, txikiak, handiak... tamaina guzietakoak. Askotan ikusten direnak hauek dira:
erbiak, untxiak, orkatzak eta basurdeak (hauek gutxiagotan). Las Coronas
portua igo behar da. Bihurgune asko ditu
eta erraz zorabia zaitezke.
Esako errepidetik joatean, Esako urtegia ikus daiteke. Lehen, urtegiaren azpian
Aitziber Aznarez
(BARAÑAIN)
Nafarroako Taldekako Txapelketako 9. ihardunaldiko partida,
1994ko abenduaren lOean jokatua.
Florentino Moro, 1.990 ELOkoa (Iruñeko Anaitasuna)-Iñigo
Montoya, 2.105 ELOkoa (Iruñeko
Oberena 'A').
I.e4,c6; 2.Zc3,d5; 3id4,e4
4.Ze4,Zd7; 5.Ac4,gZ-f6
6.Zg5,e6; 7.Ze2,Zb6; 8.Ab3,h6
9.Zf3,c5; 10.c3,Dc7; 11.0-0, Ad6
1 2 . c 4 , 0 - 0 ; 1 3. Ae3 , b Z - d 7
1 4 . G c 1 , b 6; 1 5 . Z c 3 , a 6
16.h3,Ab7; 17.Ac2,fG-d8
18.De2,aG-c8; 19.b3.Db8
2 0 . f G - d 1 ,Da8; 2 1 . Z e l , d 4
22.Ad4,Ab4; 23.Abl.Cie8
24.Dc2. Ikus koadroa. Txuriek ez
dituzte piezak behar bezala kokatu
atzean. Korapilo horretan nahastu
dira, eta partida nolabait eman.
24...,Aa3; 25.f3,Acl; 26.Gcl, e5;
27.Af2,e4; 2 8 . G d l . Txuriek
'h7-ko' laukia erasotzeko itxaropena daukate, zerbait itsumustuan
eragin nahian. 28...,Zc5;
29.b4,Zd3; 30.Zd3,d3; 31.Gd3.
Dama jatea ez zen peoiaren salbabidea (eG-d8).
3 1 ...,Gc4; 32.Ad4,Zd5;
3 3 . Gd 1, g 6 ; 3 4 . D d 2 , Z c 3 ;
35.Ac3,Ge6. Jokaldi zuhurra,
' A g 6 ' jokaldia galarazteko.
36.Dd8 xa, Eh7. Ez da damak aldatzeko momentua, gazteluari sarrera ez zabaltzeko. 37.Dd3,Dc8;
38.Ad2,Dc7; 39.a3,cG-c6;
40.Aa2,cG-d6. Taulaz ederki ja
betu dira beltzak. 41.Dfl,Ge7
42.Gc 1 ,Dd8; 4 3 . A f 4 , G d 3
44.Eh2,eG-d7; 4 5 . G c 2 , D f 6
46.Ab8,Gd2; 47.Dcl,Dg5
48.Ag3,Af3. Beltzek ongi erabili
zituzten beren piezak, eta txurien
etsipena sortarazi ere.
dauden herriak ezin ziren ikusi ur asko
zegoelako, baina orain bai. Herriak amilduta daude. Errepide honetatik ez dira
hainbeste mendi ikusten. Mendi hauek
besteak baino lehorrago daude: eguzkiaren
beroarengatik da. Errepide honetatik,
Burgira iristen garenean, ikusten dugun
lehenengoa zubia eta okindegia da. Zubia
erromanikoa da, oso handia eta bere azpitik Eska ibaia pasatzen da. Ura oso gardena
da, baina batzuetan oso zikina dago
Erronkarin dagoen lantegiaren erruarengatik. Ibaiak presa txiki bat dauka, eta
bertatik almadiak pasatzen dira.
Okindegia etxe zahar batetan kokatuta
Irakaslea eta ikaslea
ikastera joaten dira eta eskola horiek udalarenak dira.
Orain kanpin bat egiten ari dira eta horra
pasatzeko zubi handi bat egin dute. Agian
oso handia herri batentzako.
Goiko errepidetik borda batzuk ikusten
dira, erortzear daudenak. Ondoan mendi
txiki bat dago, Kukula du izena. Hortik
herri guztia ikus daiteke. Eliza erromanikoa da eta ondoan enparantza bat dauka,
lau intxaurrondorekin. Behean beste enparantza dago, intxaurrondo batekin.
Burgik bi ermita ditu: Gazteluko ermita,
herrian bertan, eta Bideko Ama Birjinarena, Eska ibaiaren ondoan.
/>7:7//\ / f / / / / XEKO
lil/.KO
MEB
Galdera: Fisika irakaslea naiz.
Klaseko hamabost urteko mutil
batekin maitemindu naiz. Egia
esan, orain arte, zoriontsua nintzelakoan nengoen nire matrimonioan. Zer egin behar dut?
Erantzuna: Tentamenduetatik ihes
egiteko modurik onena tentamenduetan erortzea omen da. Hala ere
Amodioak laket ditu iruzurrak, eta
askotan egin behar dena egin eta
sendatu beharrean, are eta larriago
dabil gaizoa. Egia esan, tentatzailea
ere ez datza behin ere lo, eta egunero
ikusi beharra baduzu zure egoera
larria da. Hasteko errekomendatuko
nizuke Jon Miranderen 'HaurBesoetakoa' irakurtzeko, edota Vladimir
Nabokoben 'Arraza zuriko alargun
baten memoriak'. Hor kontatzen diren istorioak zurearekin aldera daitezkeela pentsatzen baldin baduzu,
zure egoera larri askoa da, egiatan.
neska ederra eta etxe onekoa,
Wolf GTIdunak garen hauek baztertu eta halako jipi batekin ibiltzea? Madrilgo Burtsako korrikalari bat. TeleMadriden egiten
duzun programa oso txukuna da.
Besterik gabe, agur.
Paxaketan ibiltzeko esango nizuke,
eta zure amodioaz lagunekin mintzatzeko, ondoko pertsonekin haren biloaz, ezpainez, begiez, hau da lau
haizetara afera plazaratzeko. Bestela, haren abotsaren soinua, haren
aurpegia, haren karpetako irudiak,
The news Kids in the olds blocks are
working now, esate baterako, hain
sakonki bameratutako zaizkizu, non
egiten duzun orok haren kutsua izanen baitu. Eta ez doa erran gabe hori
sendagaitza dela, oraingoz.
Galdera: Adelaida ederra bezain
ukiezina zen, eta makina bat aldiz
bere faboreak lortzen saiatuak
ginen. Dena alferrik. Horrexegatik betiko tristetu gintuen jakin
izanak Donostiako kaian, eskife
batean, pies negros delako batekin larrutan aritu zela, itsasoaren
altzoan. Nola da posible, Elias
Beorburu de Berriobeiti, halako
dago. Esaten dute Burgin egiten duten ogia
Erronkari haraneko onena dela. Laberik
zaharrena hor dago eta bertan ogia egiten
dute.
Errota bat dago, okinarena. Orain ez da
erabiltzen eta okinak egurra gordetzen du
hor. Oso zaharra dago, erortzeko zorian.
Gero eskoletara iristen gara. Dena puskatuta daukate. Bi solairu ditu, eta solairu
bakoitza bi zatitan banatzen da. Behekoa
klaseak dira, eta zati bat neskentzat zen eta
bestea mutilentzat. Goikoan, maisuak bizi
ziren. Eskola ondoan, zabuak daude. Batzuk belarrez estalita daude ez dituztelako
zaintzen. Orain herriko umeak Erronkarira
Amodioak
dira,
oro
duinak.
Besteia
ez dira
Amodioa
bada,
dira
gai
amodioak.
ez
orduan
baldin
hasten
sailkapenak.
Erantzuna: Adelaida hori, Burtsako korrikalaria, kasu tipiko-tipikoa
da. Ez du txirotasuna gogoko, hori
seguru. Baina zer esan nahi du txiro
hitzak? Ez al du duintasunik txiroak,
pitin bat sikira? Ikusi beharko zenituzke nire kontsultako horma zaharrak. Horma zahar hauek badakite
nire aferek ez dutela betiko iraungo,
ezta nire baitan ere. Gure pozak eta
kuitak, mundu honetan egiten dugun
guztia fite doa itsasora. Horma zahar
hauei gizon-emakumeen lausenguak
bost axola zaizkie. Haien bizia oso
luzea da, gurea, berriz, oso motza.
Eskife zahar horretan Adelaidarekin
zegoen Piesnegros hori baliteke etxe
oneko pertsona izatea, eta Adelaidaren faboreak lortzeko, horretaz mozorrotuta ibiltzea. Baliteke Piesnegros hori zinezko Piesnegros bat izatea. Amodioak oro gai dira, duinak.
Bestela ez dira amodioak. Amodioa
ez baldin bada, orduan hasten dira
sailkapenak. Zenbait azpiamodio
moeta onartuak dira, beste asko, berriz, inolaz ere ez.
Galdera: Luzio Galartza nauzu,
eta jakin nahi nuke ea dagoenentz bazkari afrodisiakorik.
Besterik gabe. Agur t'erdi.
Erantzuna: Luzio maitea. Gai honetan, beste askotan bezalaxe, iritzi
guztiak ez datoz bat. Halare, nire
aburu xumea jakin nahi baduzu, nik
esango nuke gosea dela bazkari afrodisiakorik onena, maisuaren hitzetan
esanda, «pobreak, gose eta egarri zirenak jan-edanean ezin eroriz, lizunkeriaren bekatutan aiseago erortzen
derauzkute».
A . B A R A N D I A R A N / IRUNEA
1992an sortu zen Nafarroako
Parapsikologoen Elkarteko zuzendaria dugu Lice Moreno, eta
urteak daramatza astroak eta ortzia aztertzen eta etorkizuna
igertzen. Ez du, baina, gustuko
hitza azken ha.u, berak «zientzia-lana» egiten baitu. Hala ere,
etorkizuna alda daitekeela dio.
«Astrologiak jarrera eta jokabide
nagusiak aurreratzen ditu, baina
lan egiteko tresna besterik ez da.
Ez, inondik inora, sententzia bat.
Tresna honen bidez etorkizuna
antzeman dezakegu eta horren
arabera jokatu, baina aldatu, alda
daiteke. Are gehiago, gauza txarrak aldatu egin behar dira». Iaz
egin genuen gisan, aurten ere
hastear den urteak ekarriko digunaz galdetu diogu Morenori.
Euskal Herriaz ezezik, mundu
osoko jardueraz aritu da, astroak
mundu osoan ikus baitaitezke.
tzi hasiko den 1995. urtea ekonomiaren aldetik bikaina izango da, eta suspertze
ekonomikoaren une gorena markatuko du. Politikaren ikuspegitik, gora-beherak
izango dira, baina ez da gobernu aldaketarik izango Nafarroan, eta EAEko hiruko
gobernuak eutsi egingo dio erronkari. Mundu zabalean Errusiak eta Kubak aldaketak
izango dituzte, batzuk onerako eta besteak txarrerako, baina mehatxu handi bat antzeman
daiteke etorkizunean: fundamentalismoa. Horrela erantzun digu Lice Moreno Desoioko
parapsikologoak, heldu den urteak zer ekarriko digun galdetu diogunean.
E
1995a: urrezko urtea
garrantzitsua bultzatuko dutelako. «Urte honetan herria izango
da agintari kubatarren lehendabiziko helburua, eta gerta liteke
kanpoko enpresaren bati ateak
zabaltzea». Errusia jasaten ari
dena, ordea, huskeria omen da
gainean datorkionaren aldean.
«1996ko udaberrian perestroika
berri bati ekingo dio herrialdeak,
eta mugimenduak eta gatazkak
ez dira baretuko 2002. urtera arte». Brusselan ere zenbait istilu
izango dira hainbat herriren artean zorioneko merkatu bateratua dela eta, baina bide onetik
abiatuko dira konponbideak.
Ezaugarri bat aipatzekotan,
duda izpirik gabe azpimarratu du
parapsikologoak: ekonomikoki
oparoa izango da 1995a. Nafarroari dagokionez, baina, enpresaren batek itx litzake ateak
otsailean, baina urte ona izango
da orokorrean. «Eguzkiko hilabeteak» dio Morenok, «oso onak
izango dira maila guztietan, baina uda aurretik mugimendu politikoak izango dira. Hala ere, ez
da gobernu aldaketarik izango».
Kirolari dagokionez, Indurainek
ezezik beste kirolariren batek ere
gauza handiak lortuko dituela
dio parapsikologoak, baina atarrabiarrak bereziki zaindu beharko du osasuna. «Belaunetan
eta urdailean arazoak izango ditu
urtean zehar».
Hodei beltz handia antzematen du, hala ere, igerleak zeruan,
dena goibel dezakeen horietakoa: fundamentalismoa. «Pluton
Sagitarioaren barruan sartuko da
luze gabe, eta erlijioa eta doktrinen intolerantziak iraganeko
mamu asko berpiztuko ditu.
1997tik aurrera musulmanen artean fundamentalistak oso urduri
jarriko dira, eta horrek esan nahi
du kontu handiz ibili beharra dagoela. Mila urtetan behin izaten
den uztarketa bat —Jupiter-Saturno— izango da orduan eta aldaketa sozial handiak eragingo
ditu». Gogoratzen duenez, Algerian eta Libian indarra hartzen
ari den fundamentalismoak eta
SESB ohiko errepublika musulmanen egoerak —«orain arma
atomikoak dituzte»—, dena
areagotu egin lezakete.
Hego Euskal Herrian politikoki urte mugitua izango da, eta
EAEn osatu den koalizioko gobernuak uztail aldera une beroberoak biziko dituela dio. «Hala
ere, lan munduan ardura handiak
bereganatzeko prestatu den koalizioa da, eta, nahiz eta diferentzia handiak eduki, politikarien
ardurak konponduko ditu tentsio
horiek». Tentsioak izango dira,
alabaina, ETArekin, eta hiru garai —otsailaren amaiera eta
maiatzaren hasiera bitartekoa,
ekainaren lehen hamabostaldia
eta urriaren lehen hamabostaldia— bero-beroak izango direla
dio Desoion laketutako parapsikologoak.
Espainian ekonomiak aginduko du, urte ekonomikoki oparoa
eta indarrez betea izango omen
da eta. «Jupiter —denak ematen
diguna— Espainiako sinboloa
den Sagitarioarekin elkartuko
da, eta, beraz, berpizkunde oso
garrantzitsua izango da aurten.
Espainiak, gainera, kanpora
egingo du, eta horrek ekarriko •
ditu negozioak, dirua, etekinak
eta pozak. Europan disdira
egingo du». Enpresa berriak kokatuko dira, eta inbertsio handiak
egingo direla ziur dago igerlea,
eta Euskal Herrian aspaldian
arrakasta aurkitu zuen kooperatibismoak bide berriak zabalduko
dituela. Sindikalimo munduak,
baina, mobilizazioak iragarriko
ditu, bereziki otsail eta ekain aldera.
olitikaren ikuspegitik urte beroa
izango da, baina ustelkeriak zeresan
franko emango badu ere, ez da aldaketa politikorik
izango.
Politikoki urte mugitua izango
da, eta ustelkeriak zer hitz egin
franko emango du oraindik ere,
baina horrek ez du aldaketa politikorik ekarriko, Morenoren azterketaren arabera. «Justiziak
zuzen jokatuko' du kasu guztietan, eta iruzur gehiago argituko
dira. Urtarrila eta otsaila hilabete
beroak izango dira oso. Estatuburuak eta goi agintariek ez dute
arazorik izango justiziari laguntza emateko, eta horrek ekarriko
du garbiketa handia, baina, hala
ere, ez da aldaketa politikorik
izango. Sozialistek une txarrak
jasan behar izango dituzte, frogatuko delako politiko zenbaitek
probetxua atera dutela urte
hauetan politikatik, eta garai
txarrena udan eta urrian izango
da. Hala ere, sozialisten eta eskuindarren arteko lehia oso orekatua da, biak Piscis izanik, Satumo beraiekin dagoelako, eta ez
bata ez bestea ez dira nagusituko.
Izquierda Unidaren urtea izango
da hau, urte oparoa. izan ere.
aliteke Algerian
eta Libian dagoen
indarrak eta SESB
ohiko errepublika
musulmanetako
egoerak fundamentalismoaren arriskua
areagotzea.
Imajinazioa beraiena izango da».
Mundu zabalean, aurten bezala, bi herrialdek izango dute
protagonismo handia: Kuba eta
Errusia. Kuban, Lice Morenoren
irudiko, aldaketa handiak izango
dira aurten, Fidel Castrok eta
beste agintariek liberalizazio
Ez da kulturalki joria izango
1995a, ekonomiak, azaldu bezala, erabateko nagusitasuna izango baitu etzi hasiko den urtean,
baina heldu dilen urtetarako
zenbait gako azpimarratu dizkigu Morenok. Garrantzitsuena,
gazteengandik sortuko den jarrera berria. «Aipatu dugun intolerantzia hemen ere sumatuko
dugu, eta horrek eta gatazka
ideologikoki sakonak eragingo
dute gazteen jarreren aldaketa,
hain zuzen ere aldaketa sozialak
bultzatzeko». Morenoren ustetan, horrek ekarriko du gaur
egungo gobernu motaren aldaketa bera. «Denek dakite betiko
politikariek ez dutela zer eginik,
eta txanpona trukatu behar dela,
ez aldea. Beraz, gobematzeko
era aldatu behar da, usteldu gabeko ideien gainean finkatzeko.
Ideia hauen jabe dira gorderik
dagoen jendea — unibertsitarioak, zientzi-gizonak, filosofoak—, baina luze gabe gobernatzeko ardura hartu beharko
dute, bestela gureak egin du». •
«Zaila da»
J U A N ' KRUZ LAKASTA / IRUNEA
Jesus Barcosek oraindik ez
ditu kazetaritza ikasketak
amaitu —bosgarren mailan
dago—, baina dagoeneko aski
ongi daki aldizkari bat aurrera
ateratzea eskatzen duen lana.
Bi urte daramatza lan horretan
jo ta fuego, eta jada bere ondorioak atera ditu. «Idaztea
oso erraza da. Gainontzeko
guztia da zailena».
EGUNKARIA.— Zein nolako
xedeekin jaio zen 'Aldizkaria'?
JESUS BARCOS.— Duela
bi
urte estreinako alea karrikaratu genuelarik, gure helburu
nagusia euskal kultura eta Nafarroaren historia euskaltzaleengana ezezik, arrazoi ezberdinengatik mundu horretatik urrundurik egon den jendearengana hurbiltzea zen.
Horretarakq aldizkari informatiboa eta kalitatezkoa egin
nahi genuen, eta halaber, aldizkari atsegina.
EGUNKARIA.— Bi urteon bu-
ruan, esan al daiteke helburuak
gauzatu dituzuela?
BARCOS.— Nire uste apalean
bai. Arlo ekonomikoari dagokionez, baina, ezin da horren
ongi gabiltzala esan. Hasieratik bagenekien dirurik ez genuela irabaziko, baina azken
bolada honetan galerak ere
izan ditugu. Hori dela eta, he-
mendik aurrera seguru asko rietan 'Aldizkarian' lanean ari
paperaren kalitatea jaitsi be- zaretenon kopuru murritzak
harko dugu, eta antzeko beste ere berebiziko garrantzia izaneurriren bat hartu beharko nen du.
dugu. Egia esateko, arazo
BARCOS.— Bai. Ideia nirea
franko izaten ditugu publizita- izan zen, eta hasieratik Maria
tea lortzeko tenorean, eta al- Angeles Carbonellek, nire
dizkaria musu truk banatzen amak, administrazio eta publidugunez, publizitatea da gure zitate lanak egin ditu. Gurekin
diru iturri kasik bakarra. Zaila batera Jesus Mari Etxeberria
da aldizkaria aurrera ateratzea. zuzendariordea aritu da, baina
Zenbait atetan jotzen duzu- gutaz gain inor gutxi inplikatu
da. Idaztea oso erraza da, eta ez
nean besterik gabe iragarkirik
ez dutela jartzen esaten dizute. dugu, idazteko prest dagoen
Gero, hori esan dizunaren ira- jendea topatzeko orduan, inogarkia beste aldizkari batean lako arazorik izan. Gero, aldizkari batek eskatzen dituen
ikusten duzu. Hori gertatzen
(publizitatea,
zaizularik, Nafarroan sosten- l a n a k
goa lortzea oso zaila dela administrazioa...etab) egiteko
ikusten duzu. Batetik, bezero tenorean, inor ez da inplikatu.
horrek beste argitalpena me- Penagarria da; izan ere, lau
zua igortzen trebeagoa dela lagun gurekin batean lanean
uste lezake, baina bestetik argi hasiko balira, arazo gehienak
dago horren guztiaren gibele- amaituko lirateke.
EGUNKARIA.— E u s k a l e r r i a
tik badagoela kultura politizatzen duen planteamendu bat, Irratiarekin elkarlaguntza
hain zuzen ere euskal adieraz- akordioa adostu berri duzue.
pen modu guztien kontrakoa Zertan datza akordioa?
dena. Gure
BARCOS.—
argitalpeAkordioan
naren izenazpimarraburua ikusi
garriena da
b e z a in
hemendik
«Gure
pronto izuaurrera lau
tu egiten
argitalpenaren
hilabetetan
dira.
i z e n b u r u a ikusi
behin karriEGUNKARIA.— Ara-
zo ekonom i k o ho-
bezain pronto,
b e z e r o b a t z u k izutu
egiten dira».
karatzen ditugun 4.000
aleetatik
800 Eus-
kalherria irratiko bazkideek
jasoko dituztela. Guretzat oso
aberasgarria izanen da hori.
Gainera, publizitatea bilatzeko
orduan lagungarria izanen da.
Askotan. esaten dizute 4.000
ale oso gutxi direla, baina
orain jakinen dute horietatik
800 kontzientzia eta sentsibilitate berezia duen jendeak
irakurriko dituela. Horren truke, guk Euskalerria Irratiari
aldizkariko bi orrialde nahi
duen moduan erabiltzeko parada ematen diogu. Horien bitartez bere bazkideekin harreman estuagoa izateko aukera
izanen du irratiak.
EGUNKARIA.—
Euskalerria
BARCOS.— B a i .
Horrelako
gauzen aurrean ez dakizu zer
egin dezakezun. Gizon bakar
baten iritzia dela pentsa dezakezu, ez direla gizon bakar baten aburu kirtenak neurriz
kanpo atera behar. Nire irudikoz; apurka-apurka normalizazioarantz urrats asko ematen
ari gara. Azken hamar urteak
aintzat hartzen baldin badituzu, ikusten duzu aurrera goazela, orokorrean hemengo jendeak euskara guztiona dela
ikusten duela. Dena den oraindik urrats asko eman beharko
ditugu, eta bide horretan epailearena bezalako jarrera asko
topatuko ditugu aurrez aurre.
Askotan karidade hutsa diruditen keinu eta 'mesedekin'
konformatu behar dugu. Instituzio askoren jarrera bestelakoa izanen litzateke, euskara
berezkotzat hartuko balute.
rian', geroari begira zer?
BARCOS.— Garapena etengabea izan da orain arte. Ez dugu
bapatean horrelako aldaketa
ikusgarria egin, baina apurka-apurka hobetuz joan gara,
eta hasiera batean aipatu dizkizudan xedeak gero eta hobeto betetzen ditugu. Ale bakoitzean gero eta gehiago eskatzen diozu zure buruari, maketazioari... Ale guztietan ezustekoa ematen saiatzen gara, ez
baitugu ohikerian erori nahi.
JOXE LACALLE
ALDIZKARIA' ALDIZKARIKO
ZUZENDARIA
Irratia izan duzue mintzagai
'Aldizkariko' azken editorialean, epaileak karrikaratutako
haien kontrako epaia medio...
EGUNKARIA.— Eta 'Aldizka-
Jesus Barcos.
Jesus
Barcos
Zuzendari eta
motorea
Jesus Barcos, 21 urteko kazetaritza ikasle iruindarra,
'Aldizkaria' argitalpeneko
aitzindaria, zuzendaria eta
motorea da. Erdalduna bada
ere, duela bi urte euskararen
normalizazioan laguntzearren, euskal mundua erdaldun
ez euskaltzaleei hurbil ziezaiekeen argitalpena sortzea
bururatu zitzaion. Bi urteon
buruan, 'Aldizkaria-ren' zazpi ale karrikaratu ditu, eta
hortxe segitzen du, jo tafuego,
ikasketek libre uzten dizkioten orduetan bere argitalpena
aurrera atera nahian.