ministrTa komitetis rekomendacia REC (2003) 24 evropis
Transcrição
ministrTa komitetis rekomendacia REC (2003) 24 evropi s s a b W os w evr s axel m w i f oe b S i pal iatiu ri m z ru n vel o b is org an iz eb is aTvis miRebulia ministrTa komitetis mier 2003 wlis 12 noembers ministrTa warmomadgenelTa 860-e sxdomaze evropis sabWo ministrTa komitetis rekomendacia REC (2003) 24 ev ropi s s ab W os w evr s axel m w i f oeb S i pal iatiu ri m z ru n vel ob is org an iz eb is aTvis miRebulia ministrTa komitetis mier 2003 wlis 12 noembers ministrTa warmomadgenelTa 860-e sxdomaze evropis sabWo RECOMMENDATION REC (2003) 24 OF THE COMMITTEE OF MINISTERS TO MEMBER STATES ON THE ORGANISATION OF PALLIATIVE CARE Adopted by the Committee of Ministers on 12 November 2003 at the 860th meeting of the Ministers' Deputies COUNCIL Of EUROPE qarTuli gamocemis redaqtorebi: docenti rema RvamiCava m.m.k. ioseb abesaZe mTargmneli da teqnikuri redaqtori: inga SariqaZe Editors of Georgian edition: Rema Gvamichava, M.D. Ass. Professor Ioseb Abesadze Ph.D. Translator and technical editor: Inga Sharikadze ISBN: 99940 - 0 - 010 - 1 ISBN: 92 - 871 - 5557 - 7 Council of Europe zogadi mosazrebebi I. saxelmZRvanelo principebi - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 9 II. dawesebulebebi da samsaxurebi - - - - - - - - - - - - - - - - -11 III. politika da organizeba - - - - - - - - - - - - - - - - - - -12 IV. xarisxis gaumjobeseba da kvleva - - - - - - - - - - - - - - -14 V. ganaTleba da treningi - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -14 VI. ojaxi - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -16 VII. komunikacia pacientsa da ojaxis wevrebTan - - - - - - - - -16 VIII. terminebi, gunduri muSaoba da mzrunvelobis dagegmva - -17 IX. mZime danakargi - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -18 ministrTa komitetis rekomendacia REC (2003) 24 wevri saxelmwifosadmi paliatiuri mzrunvelobis organizebisaTvis ganmartebiTi memorandumi zogadi mosazrebebi - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -20 mokle istoriuli mimoxilva - - - - - - - - - - - - - - - - - - -21 paliatiuri mzrunvelobis zogierTi monacemi evropis qveynebSi25 gansazRvrebebi da ZiriTadi principebi - - - - - - - - - - - - - -31 dawesebulebebi da samsaxurebi - - - - - - - - - - - - - - - - - -44 politika da organizeba - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -56 CM(2003)130 3 xarisxis gaumjobeseba da kvleva - - - - - - - - - - - - - - - -60 profesionalebisa da volontiorTa ganaTleba da treningi - -67 komunikacia - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -69 terminebi, gunduri muSaoba da mzrunvelobis dagegmva - - - - -75 volontiorebi - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -77 mZime danakargi - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -79 ganmartebiTi leqsikoni - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -83 gamoyenebuli literatura - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -89 ministrTa komiteti, evropis sabWos wesdebis 15-b muxlis moTxovnebis Tanaxmad, iTvaliswinebs ra evropis sabWos mizans, miaRwios met erTianobas mis wevrebs Soris da rom es mizani SesaZloa ganxorcieldes, maT Soris jandacvis sistemaSi, erTiani wesebis miRebiT; Segvaxsenebs ra evropis socialuri qartiis janmrTelobis dacvis uflebis me-11 muxlis, adamianis uflebaTa da biomedicinis konvenciis me-3 muxlis (ETS No 164) moTxovnas, rom kontraqtori mxareebi unda uzrunvelyofdnen Sesabamisi xarisxis jandacvis Tanabar misawvdomobas; muxli 4-is moTxovnas - nebismieri Careva jandacvis sferoSi, kvlevis CaTvliT, tardebodes Sesabamisi profesiuli movaleobebisa da standartebis mixedviT; me-10 muxlSi xazgasmiT aRniSnuli yoveli adamianis uflebas, flobdes informacias sakuTari janmrTelobis Sesaxeb; aRiarebs ra, jandacvis sistemis pacietze orientirebisa da sakuTar janmrTelobasTan dakavSirebiT gadawyvetilebis miRebaSi moqalaqeebis monawileobis aucileblobas; am konteqstSi, Segvaxsenebs ra ministrTa komitetis rekomendacias wevri qveynebisadmi (rekomendacia #R(2000)5) sakuTari janmrTelobis dacvasTan dakavSirebiT gadawyvetilebis miRebaSi moqalaqeTa da pacientTa monawileobiTi struqturebis ganviTarebis Sesaxeb; darwmunebulia ra, rom terminaluri pacientisa da momakvdavi pirovnebis Rirsebis pativiscema da dacva upirveles yovlisa moicavs Sesaferis garemoSi iseTi saxis mzrunvelobis uzrunvelyofas, rac aZlevs mas Rirseulad gardacvalebis saSualebas; am konteqstSi, Segvaxsenebs ra saparlamento asambleis rekomendacias 1418 (1999) adamianis uflebebis, terminaluri da momakvdavi pirovnebis Rirsebis dacvis Sesaxeb; Segvaxsenebs ra rekomendacia #R(89)13-s, onko-pacientebisaTvis multidisciplinuri mzrunvelobis organizebis Sesaxeb; CM(2003)130 5 aRiarebs ra paliatiuri mzrunvelobis Semdgomi ganviTarebis saWiroebas evropis qveynebSi; am mimarTebiT, Segvaxsenebs ra 1998 wlis poznanis deklaracias aRmosavleT evropaSi paliatiuri mzrunvelobis Sesaxeb; aRiarebs ra, rom samedicino daxmarebaze uflebis mizania pacientisaTvis janmrTelobis maqsimalurad misawvdomi atmosferos Seqmna miuxedavad asakisa, eTnikuri warmomavlobisa, ekonomiuri Tu socialuri statusisa, daavadebis an uZlurebis bunebisa; iTvaliswinebs ra paliatiuri mzrunvelobis saWiroebis mqone pacientebis raodenobis zrdas; iTvaliswinebs ra, evropis farglebSi paliatiuri mzrunvelobis misawvdomobasa da xarisxSi arsebul gansxvavebas, qveynebs Soris TanamSromloba mimarTuli unda iyos am gansxvavebis daZlevaze. acnobierebs ra, rom paliatiuri mzrunveloba aris aqtiuri, srulyofili zrunva pacientze Sorswasuli, progresirebadi daavadebiT da misi mizania tkivilisa da sxva simptomebis kontroli, fsiqologiuri, socialuri da sulieri daxmareba; acnobierebs ra, rom paliatiuri mzrunvelobis mizania pacientebisa da maTi ojaxis wevrebisaTvis sicocxlis SesaZlo saukeTeso xarisxis miRweva; acnobierebs ra, rom paliatiuri mzrunvelobis mizania daexmaros daavadebis Sorswasuli, progresirebadi formis mqone mamakacebs, qalebs, bavSvebs, sicocxlis bolomde SeinarCunon sicocxlis SesaZlo saukeTeso xarisxi da ar gulisxmobs sikvdilis daCqarebas an Seferxebas; mxedvelobaSi iRebs ra, rom paliatiuri mzrunveloba ganamtkicebs sicocxles da ganixilavs sikvdils, rogorc normalur process da ar xelmZRvanelobs uimedobiTa da fatalizmiT; 6 CM(2003)130 mxedvelobaSi iRebs ra, rom paliatiuri mzrunveloba aris jandacvis sistemis janmrTelobis dacvaze yoveli moqalaqis uflebis ganuyofeli nawili da amdenad, saxelmwifos pasuxismgeblobas warmoadgens paliatiuri mzrunvelobis uzrunveloba yvelasaTvis, visac igi esaWiroeba; mxedvelobaSi iRebs ra, rom aucilebelia humanuri gziT ganxorcielebuli xarisxiani mzrunvelobis miRweva, raTa igi gaxdes pacientze mzrunvelobis umTavresi nawili misi sicocxlis bolos; acnobierebs ra, rom sococxlis bolos yovel adamians surs jandacvis profesionalebisagan uzrunvelyofili iqnas samedicino momsaxurebiT, rogorc Rirseuli pirovneba; uzrunvelyofili iqnas Rirsebis SenarCunebaze, damoukideblobis stimulirebaze, simptomebis Semsubuqebasa da maqsimaluri komfortis miRwevaze mimarTuli kvalificiuri zrunva; acnobierebs ra, rom paliatiuri mzrunveloba, iseve rogorc mTeli samedicino momsaxureba, unda iyos pacientze orientirebuli da xorcieldebodes misi saWiroebebis, faseulobebisa da arCevanis gaTvaliswinebiT; rom paliatiur pacientebze mzrunvelobis umTavres aspeqtebs warmoadgens Rirseba da damoukidebloba, rekomendacias uwevs wevri qveynebis mTavrobebs: miiRon paliatiuri mzrunvelobis yovlismomcveli erovnuli politikisaTvis aucilebeli moqmedebis, sakanonmdeblo da sxva normebi. am mizniT, SesaZleblobis gaTvaliswinebiT miiRon winamdebare rekomendaciis danarTSi warmodgenili midgomebi, maTi adgilobrivi garemoebebTan adaptirebiT; popularizacia gauwion paliatiuri mzrunvelobis sferoSi aqtiurad momuSave organizaciebs, kvleviT institutebsa da sxva saagentoebs Soris saerTaSoriso qselur TanamSromlobas; mxari dauWiron rekomendaciisa da misi ganmartebiTi memorandumis aqtiur, mizanmimarTul gavrcelebas, SesaZleblobis SemTxvevaSi misi Targmnis saSualebiT. CM(2003)130 7 Photo: Làszló Valuska, Hungary danarTi CM (2003) 24 rekomendacia REC (2003)-s danarTi . . . zogadi mosazrebebi maSin, rodesac mraval qveyanaSi jandacvis biujetis udidesi nawili adamianis sicocxlis bolo wlebSi ixarjeba, pacientebi xSirad ver iReben maTi saWiroebebis Sesabamis zrunvas. paliatiuri mzrunveloba ar aris mimarTuli specifikur daavadebaze da moicavs periods daavadebis Sorswasuli formis dadgenis momentidan sicocxlis bolomde, romelic SeiZleba varirebdes wlebidan ramodenime kviramde an (iSviaTad) dReebamde. umniSvnelovanesia wevr saxelmwifoebSi iseTi klimatis Seqmna, romelic aRiarebs paliatiuri mzrunvelobis mniSvnelobas. 8 CM(2003)130 sazogadoeba, pacientebisa da maTi ojaxebis CaTvliT, saWiroebs ganaTlebas paliatiuri mzrunvelobis mniSvnelobasTan dakavSirebiT. gvawvdis ra srul monacemebs evropis ocdaTxuTmeti qveynis Sesaxeb, bolo periodis kvlevam gamoavlina sxvadasxva qveyanaSi paliatiuri mzrunvelobis ganviTarebaSi arsebuli gansxvaveba, romelTa Sorisac aris variaciebi anazRaurebaSi (iq sadac misaRebia), jandacvis sistemis organizebasa da masSi paliatiuri mzrunvelobis adgilSi; eTikuri da kulturuli faqtorebis sxvaobaSi; paliatiuri mzrunvelobis ganviTarebaSi erovnuli organizaciebis rolsa da saerTaSoriso TanamSromlobaSi; muSa jgufis treningebisa da ganviTarebis sakiTxebSi. I . s a x e l m Z Rv a n e l o p r i n c i p e b i paliatiuri mzrunvelobis politika unda efuZnebodes evropis sabWos mier SemoTavazebul Rirebulebebs: adamianis, pacientis uflebebi, adamianis Rirseba, demokratia, Tanasworoba, solidaroba, Tanaswori genderuli SesaZleblobebi, monawileoba da arCevanis Tavisufleba. paliatiuri mzrunveloba moicavs Semdeg mTavar aspeqtebs; - simptomebis kontroli; - fsiqologiuri, sulieri da emociuri daxmareba; - ojaxis wevrebis daxmareba; - daxmareba axloblis gardacvalebiT gamowveuli mZime danakargis dros. rekomendacias ganamtkicebs Semdegi principebi: 1. paliatiuri mzrunveloba jandacvis sistemis ganuyofeli, sasicocxlo mniSvnelobis mqone nawilia. mis ganviTarebasa da funqcionalur intergirebaze mimarTuli rezervebi CarTuli unda iqnas jandacvis erovnul strategiebSi. CM(2003)130 9 2. nebismieri pirovneba, romelsac paliatiuri mzrunveloba esaWiroeba, unda iRebdes mas yovelgvari Seferxebis gareSe, misi saWiroebebisa da arCevanis Sesabamis garemoSi. 3. paliatiuri mzrunvelobis amocanas pacientebisaTvis sicocxlis SesaZlo saukeTeso xarisxis miRweva da SenarCuneba warmoadgens. 4. paliatiuri mzrunveloba mimarTulia Sorswasuli daavadebiT gamowveul fizikur, fsiqologiur da sulier aspeqtebze; amdenad igi moiTxovs maRalkvalificiuri, adekvaturi resursebiT aRWurvili interdisciplinuri da multiprofesiuli gundis monawileobas. 5. mwvave Sualeduri problemebis mkurnaloba xdeba im SemTxvevaSi, Tu amis survili aqvs pacients da ar xdeba maSin, rodesac igi upiratesobas paliatiur mzrunvelobas aniWebs. 6. paliatiuri mzrunvelobis misawvdomoba unda emyarebodes saWiroebebs. masze gavlenas ar unda axdendes daavadebis tipi, geografiuli mdebareoba, socialur-ekonomiuri statusi an sxva msgavsi faqtorebi. 7. paliatiuri mzrunvelobis saswavlo programebi CarTuli unda iqnas jandacvis yvela dainteresebuli profesionalis treningebSi. 8. unda Catardes mzrunvelobis xarisxis gaumjobesebaze mimarTuli kvleva. paliatiuri mzrunvelobis yoveli Careva maqsimalurad unda iqnas gamyarebuli Sesabamisi kvlevebis monacemebiT. 9. paliatiurma mzrunvelobam unda miiRos adekvaturi da obieqturi dafinanseba. 10. iseve, rogorc jandacvis yvela seqtorSi, paliatiur mzrunvelobaSi CarTuli samedicino personali srulad unda 10 CM(2003)130 aRiarebdes pacientis uflebebs, Seesabamebodes profesiul movaleobebsa da standartebs; moqmedebdes pacientis interesebis sruli dacviT. I I . d aw es eb u l eb eb i d a s am s axu reb i 1. paliatiuri mzrunveloba aris interdisciplinuri da multiprofesiuli saqmianoba, romelic emsaxureba pacientTa saWiroebebs da ar uaryofs iseTi araformaluri mzrunvelebis monawileobas, rogoricaa ojaxis wevrebi. 2. paliatiuri mzrunvelobis momsaxureba da politika pacients unda sTavazobdes resursebis farTo speqtrs, rogoricaa: binaze mzrunveloba, mzrunveloba stacionaris specifikur da saerTo ganyofilebebSi, dRis stacionarsa da ambulatoriul klinikebSi, saswrafo daxmarebis da droebiTi movlis ganayofilebebSi. aRniSnuli mzrunveloba unda iyos mravalmxrivi, jandacvis sistemis, kulturis Sesabamisi, yuradReba gamaxvilebuli unda iqnas pacientis saWiroebebisa da survilebis cvalebadobaze. 3. daxmarebas unda iRebdnen araformaluri mzrunvelebic. isini ar unda ganicdidnen iseT socialur marxcs, rogoricaa mzrunvelobasTan dakavSirebiT samsaxuris dakargva. sasurvelia arsebobdes `mzrunvelobisaTvis Svebulebis~ oficialuri nebarTva. 4. saWiroebis SemTxvevaSi, Sorswasuli, progresirebadi daavadebis mqone pacientze mzrunvelobaSi CarTuli yvela profesionalisaTvis xelmisawvdomi unda iyos nebismieri saxis eqspertiza. 5. saWiroebis SemTxvevaSi yvela pacientisaTvis, nebismier drosa da nebismier situaciaSi misawvdomi unda iyos paliatiuri mzrunvelobis specialistis momsaxureba. 6. saxelmwifo doneze unda iqnas uzrunvelyofili paliatiuri CM(2003)130 11 mzrunvelobis ganviTarebis marTva da momsaxurebaTa swori koordinacia, pasuxismgeblobis mkafio gadanawilebiT. aRniSnuli miznis misaRwevad rekomendebulia regionaluri qselebis Camoyalibeba. 7. pacientebs garantirebuli unda hqondeT paliatiuri mzrunveloba miuxedavad maTi finansuri mdgomareobisa. finansuri da sxva saxis meqanizmebi adaptirebuli unda iqnes pacientebis saWiroebebis gaTvaliswinebiT da iZleodes paliatiuri mzrunvelobis uwyvetobis garantias. 8. unda arsebobdes droebiTi movlis forma, romelic gadatvirTvis SemTxvevaSi droebiT daxmarebas SesTavazebs binaze momvlelebs. I I I . p ol i ti k a d a org a n i z e b a 1. paliatiuri mzrunveloba unda warmoadgendes qveynis jandacvis sistemis ganuyofel nawils da amdenad igi unda iyos jandacvis gegmebisa da im specifikuri programebis elementi, romelic exeba mag. kibos, Sidss an geriatrias. 2. saxelmwifoebma unda Caataron momsaxurebaTa, eqspertizis sxvadasxva donis personalisa da profesionalebis treningis (volontiorebis CaTvliT) saWiroebebis Sefaseba. 3. saWiroebaTa Sefasebis safuZvelze, erovnulma da regionulma xelisuflebam profesionalebTan, pacientebTan, maTi ojaxis wevrebTan da warmomadgenlebTan urTierTTanamSromlobiT unda SeimuSaos da ganaxorcielos paliatiuri mzrunvelobis yovlismomcvli strategia. 4. xelisuflebam rogorc aseTi strategiebis nawilma, unda gansazRvros paliatiuri mzrunvelobis misawvdomobis sakanonmdeblo, socialur-ekonomiuri, kulturuli, administraciuli da/an fizikuri barierebi. iniciativebi da programebi unda xorcield12 CM(2003)130 ebodes im barierebis Sesamcireblad, romelTac xSirad uTanasworobamde mivyavarT. 5. kanonmdeblobam unda uzrunvelyos opioidebisa da sxva medikamentebis misawvdomoba, samedicino mizniT maTi farTo SemadgenlobiTa da dozirebiT gamoyenebisaTvis. aradaniSnulebisamebr gamoyenebis SiSi ar unda aferxebdes aucilebeli da efeqturi medikamenturi mkurnalobis misawvdomobas. 6. politikuri da socialuri yuradRebis uzrunvelsayofad rekomendebulia erovnul, regionul da adgilobriv doneze paliatiuri mzrunvelobis interdisciplinuri fokus jgufebis an sabWoebis Camoyalibeba pacientebis, ojaxis wevrebisa da sxvaTa monawileobiT. moqmedebaTa gegmis SesamuSaveblad, umjobesia aRniSnuli jgufebi TanamSromlobdnen xelisuflebasTan da sxva pirebTan. 7. paliatiuri mzrunvelobis xarisxis monitoringisaTvis aucilebelia saxelmwifo doneze ` monacemTa minimalur nakrebis~ (mmn) SemuSaveba. 8. Tanasworobis uzrunvelsayofad gansakuTrebuli yuradReba unda daeTmos arapriviligirebul jgufebze (mag. swavlis SezRudvis mqone pirebi, patimrebi, usaxlkaroebi da ltolvilebi) paliatiur mzrunvelobas da pacientis saWiroebebTan dakavSirebul kulturul da eTnikur gansxvavebebs. aseve gansakuTrebuli yuradReba unda daeTmos paliatiur mzrunvelobas bavSvebSi. 9. profesionali momvlelebi uflebamosili arian miiRon kanonieri anazRaureba da aRiareba maT mier Sesrulebuli samuSaosa da kompetenciisaTvis. 10. yovelwliurad unda iqnas gamoqveynebuli saxelmwifo angariSi paliatiuri mzrunvelobis organizebisa da funqcionirebis Sesaxeb. CM(2003)130 13 I V . x a r i s x i s g a u m jo b e s e b a d a k v l e v a 1. xeli unda Seewyos xarisxiani paliatiuri mzrunvelobis maCveneblebis gansazRvras da SemuSavebas. 2. meTodurad, pacientebis monawileobiTa da arsebul saukeTeso mtkicebulebebze dayrdnobiT, unda Seiqmnas paliatiuri mzrunvelobis klinikuri praqtikis saxelmZRvaneloebi. 3. xarisxis kontrolisaTvis umTaversia praqtikuli saqmianobis uwyveti ukugebis auditi. 4. miuxedavad imisa, rom paliatiur mzrunvelobaSi samecniero kvleva SesaZloa dadges specifikuri eTikuri problemebis winaSe, samedicino Carevebi unda fasdebodes aRiarebuli, rogorc xarisxobrivi, aseve raodenobrivi samecniero meTodebis gamoyenebiT. 5. xeli unda Seewyos saxelmwifo da evropul doneze erTobliv kvlevas. 6. paliatiuri mzrunvelobis ganviTarebisa da xarisxis Sesaxeb zusti informaciis Segrovebis, gadamuSavebisa da gavrcelebisaTvis organizebuli unda iqnas dakvirvebis punqti. V. ganaTleba da treningebi 1. kvlevisa da ganaTlebisaTvis mniSvnelovania paliatiuri mzrunvelobis akademiuri aRiareba. 2. paliatiuri mzrunveloba CarTuli unda iqnas eqimebisa da eqTnebis yvela sauniversiteto kursSi. unda SemuSavdes standartuli kurikulumebi, iseve rogorc saaspiranto treningebi 14 CM(2003)130 da ganaTleba; unda arsebobdes trening programebi paliatiuri mzrunvelobis eqspertebisaTvis. 3. xeli unda Seewyos ganaTlebis sferoSi saerTaSoriso TanamSromlobas. mag. paliatiuri mzrunvelobis im struqturebis cnobaris Sedgena, romelTac erTobliv programebSi monawileobis survili aqvT. 4. paliatiur mzrunvelobaSi CarTulma yvela profesionalma da araprofesionalma unda gaiaros maTi amocanebis Sesabamisi treningi; treningis yvela doneze maT unda miiRon paliatiur mzrunvelobaSi konkretuli, ganWvretis unarsa da kulturuli gansxvavebebis gaTvaliswinebaze mimarTuli zusti instruqciebi. 5. paliatiur mzrunvelobaSi ganaTleba unda iyos monodisciplinuri da aseve interdisciplinuri. 6. paliatiur mzrunvelobaSi ganaTleba unda xorcieldebodes uwyvetad. mag. zedamxedvelobis formiT. 7. paliatiuri mzrunvelobis swavlebisa da treningisaTvis yovel qveyanaSi unda Seiqmnas sabazo centrebi. 8. idealur variantSi, profesionalebisaTvis unda arsebobdes ganaTlebis (uwyveti) Semdegi sami done: sawyisi, Sualeduri da umaRlesi ganaTleba. 9. rekomendebulia qveynebma gansakuTrebuli yuradReba dauTmon paliatiur mzrunvelobasTan dakavSirebiT sazogadoebis ganaTlebas. 10. unda gamoswordes pacientebSi, ojaxebSi, profesionalebsa da sazogadoebaSi opioidebTan dakavSirebiT arsebuli gaumarTlebeli negatiuri imiji. profesiul ganaTlebaSi, iseve rogorc sazogadoebriv kampaniaSi, aqcenti unda gakeTdes Zireul gansxvavebaze opioidebis klinikur gamoyenebasa da medikamentebze potenciuri mavne damokidebulebis sakiTxebze. CM(2003)130 15 VI. ojaxi 1. pacientebis axloblebis (umetesad ojaxis wevrebi) daxmarebis mizania maTi SesaZleblobebis saukeTesod gamoyeneba da ganviTareba pacientisaTvis emociuri da praqtikuli daxmarebis gasawevad; procesisadmi adaptirebis, mwuxarebasa da danakargTan Sesagueblad. gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces gamofitviT gamowveuli depresiis prevenciasa da mkurnalobas. VI I . k om u n i k ac i a pac i en tTan d a ojaxTan 1. paliatiuri mzrunveloba moiTxovs iseT atmosferos, damokidebulebas da momvleli-pacientis urTierTobas, romelic xels uwyobs informaciis misawvdomobas pacientebisa da ojaxebisaTvis. 2. profesionalebma unda gaiTvaliswinon, Tu ra moculobiT surT pacientebs miiRon informacia sakuTari mdgomareobis Sesaxeb; amasTan dakavSirebiT yuradReba unda mieqces kulturul Taviseburebebs. 3. profesionalebma unda moaxdinon pacientisaTvis informaciis miwodebis xerxebis adaptireba, im emociuri da SemecnebiTi barierebis gaTvaliswinebiT, rac xSirad dakavSirebulia Sorswasul da progresirebad daavadebasTan. 4. rodesac sakuTari janmrTelobis, an mSoblebis avadmyofobis gamo urTierToba gvaqvs bavSvebTan, komunikacia adaptirebuli unda iqnas asakobrivi specifikis gaTvaliswinebiT. 16 CM(2003)130 VIII. gundi, gunduri muSaoba da mzrunvelobis dagegmva 1. paliatiuri mzrunveloba aris interdisciplinuri da multidisciplinuri saqmianoba, romelSic umTavresad CarTuli arian pacientisa da ojaxis wevrebis fizikuri, fsiqologiuri, sulieri saWiroebebis Sesabamisi kompetenciis mqone eqimi, eqTani da sxva sferos muSakebi. aseTi gundebis funqcionireba saWiroebs xelSewyobas. 2. gadawyvetilebis miReba, gansakuTrebiT ki sawyisi individualuri gegmis SemuSaveba, monitoringi da sistematiuri ganxilva pacientis survilis Sesabamisad, unda xdebodes pacients, ojaxsa da gunds Soris. uzrunvelyofili unda iqnas Sesabamisi komunikacia sxvadasxva saxis momsaxurebas Soris (mkurnaloba da mzrunveloba). 3. volontiorebi SesaZloa gundis mniSvnelovan wevrebs warmoadgendnen. isini ar asruleben profesionalebis samuSaos, magram gaaCniaT sakuTari wvlili da kompetencia. unda moxdes volontiorTa momsaxurebis organizebisa da moxaliseobis procesis xelSewyoba. 4. gundis yvela wevrs unda gaaCndes Tavisi rolis Sesabamisi kompetencia; isini unda icnobdnen sakuTar da aseve gundis sxva wevrebis SesaZleblobebsa da sust mxareebs. 5. pacientisa da ojaxisaTvis umniSvnelovanesia zusti informaciis miReba gundis sxvadasxva wevrebisagan. amdenad, gaugebrobisa da Seusabamobis Tavidan asacileblad mTavaria momvlelebs Soris informaciis optimaluri gacvla. rekomendebulia koordinatoris xelmZRvanelobis daweseba. garemoebebidan gamomdinare, umjobesia am funqcias asrulebdes pirveladi qselis eqimi. 6. efuZneba ra pacientisa da ojaxis samedicino saidumlosa da CM(2003)130 17 piradulobis uflebebis srul pativiscemas, profesionalebs Soris mTeli komunikacia pacientsa da mis ojaxTan mimarTebaSi profesiul saidumlos warmoadgens. 7. paliatiuri mzrunveloba Cveulebriv Zalian sasargebloa, magram amave dros is SeiZleba iyos Zalian momTxovni. amdenad mzunvelebze zrunva paliatiuri mzrunvelobis umTavres nawils warmoadgens da am sferoSi momuSaveTa Sromis higienas moqmedebaTa gegmaSi gansakuTrebuli yuradReba unda eqceodes. IX. mZime danakargi 1. momsaxureba axloblis gardacvalebiT gamowveuli mZime danakargis dros unda miiRon maT, visac aseTi daxmareba esaWiroeba; 2. yvela profesionali muSaki yuradRebas unda iCendes axloblis gardacvalebiT gamowveuli garTulebebisa da aRelvebis niSnebisadmi. 18 CM(2003)130 Communicating with patient and family CM(2003)130 19 rekomendacia REC (2003) wevri saxelmwifosadmi paliatiuri mzrunvelobis organizebisaTvis (axsna-ganmartebiTi memorandumi) ministrTa komitetis zogadi mosazrebebi 1. kacobriobis dasabamidan, yoveli sazogadoeba avadmyofi da momakvdavi adamianebis daxmarebasa da maTTvis komfortis Seqmnas cdilobda. Cveulebriv, adamianis gardacvalebas Tan axlavs Rrma mowiweba da mistiuroba. gardacvalebis Semdgomi periodisaTvis damaxasiaTebelia ritualebisa da tradiciuli wes-Cveulebebis mkacri dacva. axlobeli adamianis dakargviT gamowveuli glovis saWiroeba aRiarebulia umetesi sazogadoebebis mier, Tumca glovis gamoxatva da misi xangrZlivoba sxvadasxva kulturaSi gansxvavebulia. 2. avadmyofoba da sikvdili aris da yovelTvis iqneba adamianis sasicocxlo gamocdilebis ganuyofeli nawili. is, Tu ramdenad veswrafiT momakvdavisa da misi ojaxis wevrebis individualuri saWiroebebis gansazRvrasa da maTze reagirebas, sazogadoebis srulyofilebis mniSvnelovan maCvenebels warmoadgens. yovel SesaZlo SemTxvevaSi xels unda vuwyobdeT daavadebis prevencias. avadmyofobis SemTxvevaSi, ki unda vecadoT aRmovfxraT, an ukidures SemTxvevaSi SevaferxoT misi progresireba. am mcdelobaTa paralelurad fsiqologiur, emociur da sulier daxmarebasTan erTad, pacientebs unda SevTavazoT tkivilisa da simptomebis marTvis optimaluri done. 3. bolo 2 - 3 aTwleulis ganmavlobaSi damsaxurebuli yuradReba eTmoba sicocxlis bolos mzrunvelobas. gamoica specifikuri samedicino Jurnalebi, Camoyalibda organizaciebi profesionalebisa da araprofesionalebisaTvis (rogoricaa evropis paliatiuri mzrunvelobis asociacia), daibeWda erovnuli politikis rekomendaciebi, mag. irlandiis saxelmwifosa (paliatiuri mzrunvelobis erovnuli sameTvalyureo komitetis 2001) da aSS-s medicinis institutis (Field and Cassell 1997). 20 CM(2003)130 mokle istoriuli mimoxilva 4. sazRvari sicocxlesa da sikvdils Soris aris kontiniumi (janmrTelobasa da avadmyofobis monacvleoba), romelic arsebobs dabadebidan gardacvalebamde. sicocxleSi Cven vkvdebiT da sikvdilisas gveZleva sicocxlis Sansi. mTels msoflioSi jandacvisa da socialuri zrunvis programebi mimarTulia individebis, ojaxebisa da sazogadoebis daxmarebaze, raTa miRweuli da SenarCunebuli iqnas sicocxlis optimaluri xarisxi. paliatiuri mzrunvelobis konteqstSi, rodesac sicocxlis xangrZlivoba mkveTrad limitirebulia da vibrZviT darCenili drois saukeTesod gamoyenebisaTvis, aRniSnuli sakiTxi xdeba gadaudebeli da saswrafo. 5. kacobriobis dasabamidan avadmyofi da momakvdavi adamianebis daxmarebas yoveli sazogadoeba cdilobda. Tumca, gasuli saukunis Sua periodamde, samedicino mecnierebas Zalian cota ramis SeTvazeba Tu SeeZlo tkivilis marTvisa da simptomebis kontrolis mxriv. me-20 saukunis 50-ian wlebSi momakvdavi pacientebis fsiqologiuri da sulieri saWiroebebis ukeT gagebasTan Serwymulma medikamenturi Terapiis ganviTarebam, gza gaukvala paliatiuri mzrunvelobis samsaxurebis Camoyalibebas. paliatiuri mzrunvelobis principebi ufro farTod iqna gagebuli da gamoyenebuli saukunis meore naxevarSi. 6. Sua saukuneebSi, termini `hospisi~ piligrimebisa da mogzaurebis TavSesafris aRsawerad gamoiyeneboda. evropaSi, kavSiri pospissa da momakvdavi pacientisaTvis gaweul daxmarebas Soris ukavSirdeba 1842 wels frangi, lioneli qalbatonis J. garnies saqmianobas. irlandiaSi, irlandieli mowyalebis debma, deda meri aikenhedis TaosnobiT 1870 wels gaxsnes hospisi dublinSi da korkSi, SemdgomSi 1905 wels londonSi. es dawesebulebebi mWidrod iyo dakavSirebuli Sorswasuli da ukurnebeli seniT daavadebul adamianebze mzrunvelobasTan. Tumca, tkivilisa da sxva simptomebis marTvis mcdeloba ferxdeboda am simptomebis CM(2003)130 21 bunebis arasakmarisi codniTa da efeqturi medikamentebis naklebobis gamo. 7. 50-ian wlebSi moxda iseTi mniSvnelovani medikamentebis asortimentis wardgena, rogoricaa fsiqotropuli nivTierebebi, fenoTiazinebi, antidepresantebi da anTebis sawinaaRmdego arasteroiduli preparatebi. am droisaTvis arsebobda meti codna kiboTi gamowveuli tkivilis bunebisa da mis marTvaSi opioidebis mniSvnelobaze. axali preparatebis misawvdomobam SesaZlebeli gaxada tkivilisa da simptomebis ufro efeqturi marTva. 8. opioidebis gamoyenebis maCveneblebis mixedviT, arsebobda udidesi winaaRmdegoba, romelic maTi aradaniSnulebisamebr gamoyenebasa da dausabuTebeli SiSidan gamomdinareobda. gazviadebulma wuxilma iseT sakiTxebTan mimarTebaSi, rogoricaa wamalze damokidebulebis mavne Cveva, tolerantoba da sunTqvis garTuleba, samedicino praqtikaSi maTi Sesaferisi gamoyeneba Seaferxa. aseT SiSs Tanabrad iziarebda rogorc samedicino sazogadoebis bevri warmomadgeneli, aseve mTlianad sazogadoeba. saxelmwifo doneze mniSvnelovani gaugebroba arsebobda aRniSnuli nivTierebebis Terapiul rolsa da potenciur mavne damokidebulebas Soris. zogierT qveyanaSi opioidebis gamoyeneba kanonmdeblobiT iyo akrZaluli, sxva qveynebSi ki legalizebuli. Tumca, maTi misawvdomoba daniSvnis, Senaxvisa da ganawilebis gadaWarbebulad biurokratiuli marTviT ferxdeboda. sasicocxlo mniSvneloba aqvs im faqts, rom Cven vswavlobT istoriis Secdomebze. ar unda arsebobdes aranairi gaugebroba opioidebis klinikur gamoyenebasa da maTze potenciur mavne damokidebulebas Soris. 9. Tanamedrove hospisisa da paliatiuri mzrunvelobis evolucia mniSvnelovnad ganapiroba deim sisli saundersis xedvam, gambedaobam da pasuxismgeblobam. iyo ra eqTani, socialuri muSaki da eqimi, igi miCneuli da aRairebulia Tanamedrove hospisuri moZraobis pionerad. muSaobda ra ramodenime weli londonSi, wminda jozefis saxelobis hospisSi, deim sislim 1967 londonSi daaarsa wminda kristoferis sax. hospisi. es iyo pirveli 22 CM(2003)130 Tanamedrove saswavlo-kvleviTi hospisi. deim sislim Tavisi profesiuli da piradi cxovreba Sorswasuli da progresirebadi seniT daavadebul pacientebze zrunvasa da Seswavlas miuZRvna. man gansazRvra da pasuxi ipova im naklovanebebze, romelic momakvdavi adamianisa da misi ojaxis wevrebis saWiroebebis dakmayofilebaSi arsebobda. igi aqcents akeTebda yoveli pacientisa da misi ojaxis saWiroebebze. deim sisli saundersma gvaswavla pacientze, ojaxze mzrunveloba da namdvili interdisciplinuri gunduri muSaobis saWiroeba. saocrad mokle droSi man gardaqmna jandacvis es sfero da eWvqveS daayena mravali negatiuri midgoma da crurwmena. mokled rom vTqvaT, man moaxdina Zireuli cvlilebebi imaSi, Tu rogor vpasuxobT momakvdavi pacientebisa da maTi ojaxebis sxvadasxva saWiroebas. 10. wminda jozefis saxelobis hospisi yovelTvis iRwvoda jandacis dawesebulebebSi paliatiuri mzrunvelobis principebis popularizaciisaTvis. codnisa da gamocdilebis gavrcelebis es enTuziazmi vrceldeboda ara marto gaerTianebul samefoze, aramed mTels msoflioSi. msoflios yvela kontinentidan jandacvis profesionalebi swavlobdnen wminda jozefis hospisSi da axlad miRebul codnasa da Cvevebs iyenebdnen sakuTar qveynebSi. ar arsebobs paliatiuri mzrunvelobis erTi modeli, romelic misaRebia yvela situaciisaTvis. Tumca, paliatiuri mzrunvelobis ZiriTadi principebi, romlebic gansakuTrebul mniSvnelobas yoveli pacientisa da misi ojaxis saWiroebebs aniWeben, universaluria. is, Tu rogor xdeba am amocanebis Sesruleba, gansxvavdeba ara marto qveynebs, aramed SesaZloa regionebs Sorisac. 11. rodesac ganvixilavT paliatiuri mzrunvelobis ganviTarebas msoflios sxvadasxva qveyanaSi, aRsaniSnavia Tu ra didi gavlenis moxdena SeuZlia Tundac erT motivirebul pirovnebas. Cveulebriv, erT pirovneba, romelic acnobierebs, rom arsebobs mzrunvelobis ukeTesi gza, axdens cvlilebis stimulirebas. xSirad, piradi gamocdilebis gamo, es pirovneba moqmedebs rogorc katalizatori da sxvebsac ganawyobs cvlilebebis ganxorcielebisaTvis. ar aris SesaZlebeli an swori sxvadasxva CM(2003)130 23 qveyanaSi paliatiuri mzrunvelobis ganviTarebis katalogis Sedgena. sakmarisia imis Tqma, rom paliatiuri mzrunvelobis samsaxurebi amJamad viTardeba yvela kontinentze, Tumca sxvadasxva tempiTa da xarisxiT. 12. paliatiuri mzrunveloba ar niSnavs institucionalur mzrunvelobas. mniSvnelovanwilad, igi warmoadgens mzrunvelobis filosofias, romelic misaRebia mzrunvelobis yvela dawesebulebisaTvis. Cveulebriv, Cven vxvdebiT Temze dafuZnebul gundebs, romelic mzrunvelobas axorcielebs binaze, an moxucebulTa saxlSi. aseve, Cven vxvdebiT paliatiuri mzrunvelobiT uzrunvelyofas zogadi profilis saavadmyofoebSi. idealur SemTxvevaSi, pacientebs eqnebaT arCevani da saSualeba Tavad airCion mzrunvelobis adgili, mag. saxli, hospisi, saavadmyofo. SesaZlebelobis SemTxvevaSi pacientebs unda SeeZloT mzrunvelobis miReba sxvadasxva dawesebulebaSi, maTi klinikuri saWiroebebisa da sakuTari arCevanidan gamomdinare. 13. garkveuli drois Semdeg hospisis pacientebisa da maTi ojaxebis konkretuli saWiroebebi yvela kontinentis jandacvis programebis yuradRebis centrSi eqceva da iwvevs diskusias. maSin, rodesac paliatiuri mzrunvelobis ZiriTadi principebi universaluria, dadgenili amocanebis miRwevis meTodebi sxvadasxva qveyanaSi SesaZloa gansxvavdebodes. yovel qveyanaSi, sakuTari specifikuri saWiroebebis Sefaseba da Sesabamisi dagegmva warmoadgens jandacvis organizatorTa pasuxismgeblobis sakiTxs. paliatiuri mzrunvelobis samsaxurebis samomavlo dagegmvasTan mimarTebaSi, unda gaviTvaliswinoT warsulis gakveTilebi. nebismieri mcdeloba fokusirebuli unda iqnas yoveli pacientisa da misi ojaxis wevrebis sicocxlis optimaluri xarisxis miRwevasa da SenarCunebaze. individualuri, instituciuri da jgufuri dRis ganawesebi unda eqvemdebarebodes pacientebisa da maTi ojaxebis saWiroebebs. 24 CM(2003)130 pal i ati u ri m z ru n vel ob i s z og i erTi m o n a c e m i e v r op u l q v e y n e b S i 14. bolo drois kvlevebi gvawvdian monacemebs evropis qveynebSi paliatiuri mzrunvelobis ganviTarebis msgavsebebsa da gansxvavebebze. aRmosavleT evropisa da centraluri aziis 28 qveynis kvlevebSi, raodenobrivi da xarisxobrivi meTodebis gamoyenebiT naTeli gaxda, rom arsebobs mniSvnelovani gansxvaveba sxvadasxva qveyanaSi paliatiuri mzrunvelobis misawvdomobaSi da aseve mniSvnelovani msgavseba im interessa da energiaSi, rac paliatiuri mzrunvelobis samsaxurebis daarsebas eTmoba (Clark & Wright 2002). 15. poloneTsa da ruseTs gaaCniaT paliatiuri mzrunvelobis samsaxurebis yvelaze didi raodenoba; zogierT yofil sabWoTa respublikas saerTod ar gaaCnia msgavsi samsaxurebi. aRmosavleT evropaSi, binaze movla aris paliatiuri mzrunvelobis yvelaze gavrcelebuli forma, rasac mosdevs stacionaruli paliatiuri mzrunveloba; aRmoCnda, rom gacilebiT iSviaTia saavadmyofos gundi, dRis movlis centri, moxucebulTa saxlis gundebi. kvlevis Sedegad ganisazRvra xuTi e.w. `Suqura~ (sabaziso centri) oTx qveyanaSi (rumineTi, ungreTi, poloneTi (2) da ruseTi); es centrebi istoriulad Zalian mniSvnelovani iyo paliatiuri mzrunvelobis ganviTarebisaTvis da dResac jer kidev asruleben eqspertizis centris rols. 16. kvlevis Sedegad ganisazRvra aRmosavleT evropis qveynebisaTvis saerTo ramodenime mniSvnelovani problema: - politikis oficialuri aRiarebis, dafinansebisa da sicocxlisunarianobis nakleboba; - opioidebis arasakmarisi misawvdomoba; - samuSao Zalis dasaqmeba; - samedicino da saeqTno aRWurvilobis nakleboba; - kvlevis arasakmarisi SesaZleblobebi; - negatiuri kulturuli stereotipebi. CM(2003)130 25 17. `palium~ kvlevam, romelic dafinansebuli iqna evro komisiis mier, ganixila aRmosavleT evropis qveynebis paliatiuri mzrunvelobis koncefciebi da masTan dakavSirebuli moqmedebis gzebi. (Ten Have & Jansenns 2002) 18. holandiaSi, 70-ian wlebSi paliatiuri mzrunvelobis specifikuri proeqtebis dawyebis pioneri gaxda roterdamis moxucebulTa saxli (msgavsad `Suqurisa~). zemoTaRniSnuli kvlevis mixedviT, holandiaSi paliatiuri mzrunvelobis udides nawils binaze movla warmoadgenda, romelsac axorcielebdnen moxucebulTa saxlisa da Cveulebrivi momvlelebi. hospisebi paliatiuri mzrunvelobis mcired nawils Seadgendnen ; arsebobs gansxvaveba `dabali~ da `maRali~ zrunvis hospisebs Soris: pirveli umetesad imarTeba moxaliseebis mier, xolo ukanasknelSi ki metia profesionalTa wvlili. 19. 1998 wels saxelmwifos mier miRebuli iqna gadawyvetileba paliatiuri mzrunvelobis ganviTarebis centrebis akademiur samedicino centrebSi CarTvis programis sasargeblod. holandiaSi politika mimarTulia hospisebis profesionalur jandacvis sistemaSi integrirebaze. aseTi ganviTarebis Sedegs warmoadgens samedicino saswavleblebis gazrdili interesis maCvenebeli niSnebi: kvalifikaciis amaRlebis treningebisa da uwyveti samedicino ganaTlebis programebi. moxucebulTa saxlebma daiwyes paliatiuri mzrunvelobis ganyofilebebis gaxsna sakuTar Senobebsa da maT teritoriaze mdebare sxva specifikur SenobebSi. 20. tradiciulad, keTdeba ra aqcenti binaze movlis formaze, holandiaSi yuradReba maxvildeba zogadi praqtikis eqimebis treningebsa da daxmarebaze, rasac sxva SedegebTan erTad mTel qveyanaSi mobiluri sakonsultacio gundebis qselis SeqmnasTan mivyavarT. 2000 wlidan moqmedebs volontiorTa daxmarebis saxelmwifo programa, romelic ZiriTadad koordinaciasa da treningebs exeba. 26 CM(2003)130 21. `palium~ kvlevam gamoavlina, rom belgiaSi saxelmwifom gamosca ramodenime samefo brZaneba, sadac sxva sakiTxebTan erTad miTiTebulia, rom yovel saavadmyofosa Tu moxucebulTa saxls unda hyavdes paliatiuri mzrunvelobis multiprofesiuri gundi; aseve miTiTebulia is profesiebi, romelic am jgufebSi unda iqnas warmodgenili. meore mxriv, akeTebdnen ra aqcents paliatiuri mzrunvelobis jandacvis saerTo sistemaSi integrirebaze da binaze movlis samsaxurebis ganviTarebaze, profesionaluri organizaciebi TanamSromlobdnen regionalur da erovnul mTavrobebTan. 22. SvedeTSi, specializirebuli paliatiuri mzrunvelobis ganviTareba daiwyo 1977 wels qveynis samxreTSi binaze dafuZnebuli hospisis programidan; Semdgom aTwleulSi es modeli gavrcelda mTel qveyanaSi. 1979 wels SvedeTis mTavrobam Tavis angariSSi araorazrovnad uaryo momakvdavi adamianebisaTvis gancalkevebuli dawesebulebebis arseboba (Fürst 2000) 23. germaniaSi, paliatiuri mzunvelobis organizeba daiwyo germanuli sazogadoebis sensibilizaciis periodidan, 1983 wels, pirveli paliatiuri palatis daarsebiT, rasac moyva sxvadasxva hospisebisa da saxelmwifo iniciativebi paliatiuri mzrunvelobis 12 dawesebulebis daarsebis Sesaxeb. 24. espaneTSi, `palium~ kvlevis mixedviT, iseve rogorc sxva qveynebSi paliatiuri mzunvelobis ganviTareba ar dawyebula Zireuli hospisuri moZraobidan. procesi inicirebuli iqna jandacvis saxelmwifo sistemis mier; pirveli centrebi ganlagebuli iyo specializirebul saavadmyofoebSi. 2000 wels paliatiuri mzrunvelobis saxelmwifo gegmaSi moxseniebulia paliatiuri mzrunvelobis 241 dawesebuleba. maTgan naxevars binaze movlis samsaxuri Seadgens, romelic yovelwliurad 23000 pacients uwevs mzrunvelobas. Tumca, arian ra qveyanaSi araTanabrad ganawilebuli, aRniSnuli dawesebulebebi srulad ver akmayofileben mosaxleobis saWiroebebs. CM(2003)130 27 25. gaerTianebuli samefo specifikuri paliatiuri mzrunvelobis samsaxurebis akvnad aris miCneuli. kvlevis ingliseli monawileebi aRniSnaven, rom Zlieri britanuli hospisuri moZraoba yovelTvis rCeboda jandacvis erovnuli sistemis gareT, rac amcirebda mis SesaZleblobas `eqadaga~ misi midgomebi sistemis SigniT. paliatiuri medicina mravali wlis manZilze iyo aRiarebuli medicinis erT-erT dargad da amdenad misi akademiuri statusi sakmaod myaria. Tumca qveyanaSi paliatiuri mzrunvelobis dafinanseba umetesad jer kidev kerZo seqtoris mier xdeba. 26. italiaSi paliatiuri mzrunvelobis ganviTareba daiwyo 70-iani wlebidan, rasac mTel qveyanaSi hospisebis didi raodenobiT daarseba moyva; bolo periodSi italiis mTavrobam paliatiur mzrunvelobas gansakuTrebuli adgili miakuTvna jandacvis saxelmwifo gegmaSi. 27. 1999 wlis bolosaTvis, `palium~ proeqtis monawile Svidi qveynis mier warmodgenili iqna Semdegi suraTi: belgia germania italia mosaxleoba (milionebSi) niderespaneTi SvedeTi landebi 10.1 81.9 57.4 15.6 40 1 64 3 16 1 49 50 0 2 23 55 1 0 34 binaze movla 45 582 88 dRis movlis centri 2 9 0 stacionaruli hospisi stacionaruli ganyofileba saavadmyofo da moxucebulTa saxlis gundebi gaerTiane buli samefo 8.8 57.1 { 69 { 219 45 41 336 286 75 67 355 0 0 13 248 28. SveicariaSi, jandacvis organizebaze sxvadasxva olqSi sxvadasxva aqcenti keTdeba. Sveicariis frangulenovani olqebis mTav28 CM(2003)130 roba CarTulia paliatiur mzrunvelobaSi, xolo germanulenovan da italiurenovan olqebSi, paliatiuri mzrunveloba kerZo iniciativad aris miCneuli. 2000 wlisaTvis qveyanas gaaCnia 9 stacionaruli ganyofileba, 6 hospisi, 6 binaze movlis da 5 saavadmyofos mobiluri gundebi (2 maTgani sauniversiteto klinikaSi). medicinisa da paliatiuri mzrunvelobis sazogadoebis 2000 wlis angariSis Tanaxmad, paliatiuri mzrunvelobis swavleba samedicino da saeqTno saswavleblebSi Zalian gansxvavebulia; paliatiuri mzrunvelobis swavlebas sul eTmoba 8 saaTi; ar tardeba gamocda, ganaTleba Zalian cvalebadia. 29. Sveicariis zemoTxsnebul angariSSi miTiTebulia ramodenime specifikuri barieri. maTgan pirvelia qveynis federaluri struqtura, romelic uaryofiT gavlenas axdens paliatiuri mzrunvelobis ganviTarebaze mimarTul aqtivobebsa da maT koordinaciaze; meore bariers warmoadgens specializaciis ar arseboba im motiviT, rom, TiTqosda `Cven yvelam viciT ra aris paliatiuri mzrunveloba~. mesame barieria biujetis SezRudvebi, romelic aferxebs jandacvis iseTi axali sferos ganviTarebas, rogoricaa paliatiuri mzrunveloba. 30. binaze movlis specifikuri sakiTxebi: - tradiciulad mraval regionSi Seicvala ojaxis struqtura; - bevri xandazmuli adamiani cxovrobs marto da ver iqneba ojaxis daxmarebis imedad; - seriozulad daavadebulTa 50% upiratesobas aniWebs saxlSi darCenas - xSirad mTavar winaaRmdegobas warmoadgens finansuri resursebis nakleboba 31. angariSSi miTiTebulia ramodenime SemaSfoTebeli momenti: warmatebis sawyisi periodis Semdeg, SeicariaSi moxda paliatiuri moZraobis blokireba. darCa ra ramodenime `pioneris~ pirad iniciativad, dargma Semdgomi ganviTareba ver ganicada. Tumca, zogierT olqSi (gansakuTrebiT vaudSi) paliatiuri mzrunveloba viTardeba yvela profesionalis konsensusis safuZvelze, rac CM(2003)130 29 rTuli, magram gadamwyvetia. aseve SeSfoTebas iwvevs sazogadoebis jer kidev arasakmarisi informireba, rac ara mxolod SveicariisaTvisaa damaxasiaTebeli. 32. ungreTSi, bolo wlebSi paliatiuri mzrunveloba mniSvnelovnad ganviTarda. 1997 wels SemuSavda janmrTelobis dacvis kanoni, romelic moicavda ra paliatiuri mzrunvelobis detalurad damuSavebul rekomendaciebs, oficialurad aZlevda pacientebs simptomebis marTvisa da naTesavebis wreSi cxovrebis uflebas; kanonSi aRniSnulia, rom SesaZleblobis SemTxvevaSi, SeTavazebuli unda iqnas binaze movla, xolo naTesavebisa da ojaxis wevrebis mxardaWera da sulieri daxmareba misawvdomi unda iyos yvelasaTvis. 33. jandacvis saministrosa da hospis-paliatiuri asociaciis mier momzadda da gavrcelda profesionaluri saxelmZRvanelo, romlis sruli versia arcTu didi xnis win daibeWda. 34. 2001 wlis seqtemberSi, daiwyo hospisis eqTnebisa da koordinatorTa erTwliani saswavlo programa. 2001 wlisaTvis qveynis gankargulebaSi iyo 4 hospisi (sul 55 sawolze); 14 binaze movlis gundi; 2 dRis movlis centri; 2 mobiluri gundi (budapeStSi); ganyofilebebi 5 moxucebulTa saxlSi. 35. umaRles samedicino saswvleblebis studentebis programaSi 10 saaTi daTmobili aqvs tkivilisa da simptomebis marTvas, daaxloebiT 30 saaTi fsiqo-socialur sakiTxebs. saeqTno saswavleblebSi arsebobs kvalifikaciis amaRlebis 80 saaTiani trening kursi; aseve kvalifikaciis amaRlebis trening kursi eqimebisaTvis. 36. avstriaSi, 3 wlis win jandacvis politikis mier ganxiluli iqna paliatiuri mzrunveloba da SemuSavebuli iqna gegma, sadac miTiTebulia paliatiuri sawolebis saWiro raodenoba, romelTa 3/4-i misawvdomi iqneba 2005 wlisaTvis. 30 CM(2003)130 37. avstriaSi paliatiuri mzrunveloba ar aris aRiarebuli specialobad da specifikur kvalifikaciad. sul arsebobs 8 hospisi/ganyofileba, mTlianad 100 sawolze (2001). 38. 1998 wlidan paliatiuri mzrunvelobis sakiTxebze treningi warmoadgens eqTnebis saswavlo programis (kurikulumis) nawils. xolo 2002 wlidan is gaxda eqimTa saswavlo programis nawili; specialistTa trening programebSi, mciredi, Tumca mzardi yuradReba eqceva paliatiur mzrunvelobas. 39. SeSfoTebis mizezs warmoadgens stacionaruli da binaze movlis gundebis dafinanseba, ramdenadac jer kidev didia damokidebuleba SedarebiT arastabilur damxmare dafinansebaze. gansazRvrebebi da ZiriTadi principebi 40. rogorc aRniSnulia rekomendaciaSi, dokumentebSi gamoyenebulia 1991 - 2002 wlebSi paliatiur mzrunvelobasTan dakavSirebiT janmo-s (jandacvis msoflio organizacia) mier mowodebuli da paliatiuri mzrunvelobis sferos mier farTod mxardaWerili gansazRvrebebi da aRwerilobebi. 41. gansazRvrebebisa da principebis ganxilvamde mniSvnelovania aRvniSnoT, rom paliatiuri mzrunveloba ar unda iqnas miCneuli jandacvis sxva sferoebisa da formebisagan Zireulad gansxvavebul sferod. aseTi Zireuli gansxvaveba ara marto gaarTulebs, aramed SeuZlebelsac gaxdis mis jandacvis saerTo sistemaSi integrirebas. paliatiuri mzrunvelobis bevri sakvanZo sakiTxi aseve exeba kuraciul medicinasac. meore mxriv, akeTebs ra aqcents zogierT iseT arasaTanadod Sefasebul elementze, rogoricaa sulieri problemebi, paliatiuri mzrunvelobis ganviTarebam SesaZloa dadebiTi gavlena iqonios jandacvis sxva dargebzec. CM(2003)130 31 gansazRvrebebi 42. paliatiuri mzrunvelobis gansazRvreba viTardeboda wlebis manZilze, ramdenadac Tavad dargi viTardeboda sxvadasxva qveyanaSi. paliatiuri mzrunveloba ganisazRvreba ara organosTan, asakTan, daavadebis tipsa an paTologiasTan mimarTebaSi, aramed SesaZlo prognozis Sefasebis, yoveli pacientisa da misi ojaxis wevrebis specifikuri saWiroebebis gaTvaliswinebiT. tradiciulad, paliatiuri mzrunveloba saWirod iTvleboda mxolod im momentSi, rodesac sikvdili gardauvali xdeboda. dRes miCneulia, rom paliatiur mzrunvelobas gacilebiT metis SeTavazeba SeuZlia progresirebadi daavadebis mimdinareobis adreul etapze. 43. termini paliatiuri mzrunveloba warmoiSva laTinuri `paliumi`-sagan, rac niSnavs `niRabs~, `mantias~. aseTi etimologia miuTiTebs, rom paliatiuri mzrunveloba ZiriTadad warmoadgens ukurnebeli daavadebis efeqtis SeniRbvas an `mantiiT maT dacvas, vinc siciveSi darCa~, maSin, rodesac SeuZlebelia daxmareba kuraciuli medicinis saSualebiT. 44. paliatiuri mzrunveloba moicavs yvela saxis paliatiur Carevas, rac gulisxmobs daavadebis marTvaze mimarTul Terapiebs: rogoricaa qirurgia, radioTerapia, qimioTerapia, hormonaluri manipulaciebi da a.S. yvela aseTi Carevis saboloo amocanas warmoadgens pacientis maqsimaluri reabilitacia da sicocxlis saukeTeso xarisxis miRweva. amdenad, sasicocxlo mniSvneloba aqvs paliatiuri mzrunvelobis programebis srul integrirebas saavadmyofoebsa da saTemo dawesebulebebSi arsebul jandacvis programebSi. Sesabamisi mkurnalobis gansaxorcieleblad, individualurad, xSiri intervalebiT unda Catardes mzrunvelobis rogorc simptomuri, aseve daavadebis marTvaze mimarTuli RonisZiebebis Sedegebis Sefaseba, raTa SemuSavebuli iqnas mkurnalobis optimaluri sqema. 32 CM(2003)130 45. msoflio jandacvis organizacia iZleva paliatiuri mzrunvelobis Semdeg gansazRvrebas: `paliatiuri mzrunveloba aris srulyofili, efeqturi mzrunveloba pacientze maSin, rodesac daavadeba aRar eqvemdebareba mkurnalobas. umTavresi xdeba tkivilisa da sxva simptomebis, fsiqologiuri, socialuri da sulieri problemebis kontroli. paliatiuri mzrunvelobis mizania pacientebisa da maTi ojaxis wevrebis sicocxlis xarisxis gaumjobeseba~. (janmo 1990 w.) 46. aseTi gansazRvreba misaRebia, ramdenadac akeTebs ra aqcents adamianis mdgomareobis mravalaspeqtovan bunebaze, igi orientirebulia pacientze da sicocxlis xarisxis gaumjobesebas ganixilavs mTavar amocanad. zogierTi qronikuli mdgomareobis gankurnebis SeuZleblobis gamo termini `kuraciuli~-s gamoyeneba gaumarTlebelia, Tumca mravali aTwleulis ganmavlobaSi igi sicocxlis molodins ukavSirdeba. 47. situacia ganmarta doilma, rodesac dawera, rom `paliatiuri~ mzrunveloba fokusirebulia sicocxlis im ukanasknel wlebsa Tu Tveebze, rodesac sikvdili ufro mosalodnelia vidre SesaZlebeli. 48. janmos bolo periodis gansazRvrebebSi meti aqcenti keTdeba tanjvis prevenciaze: `paliatiuri mzrunveloba aris midgoma, romelic simptomTa prevenciiTa da tanjvis SemsubuqebiT, adreuli aRmoCenis, Sefasebis, tkivilis an sxva fizikuri, fsiqologiuri da sulieri problemebis mkurnalobis gziT aumjobesebs ukurnebeli seniT Sepyrobili pacientebisa da maTi ojaxis wevrebs sicocxlis xarisxs.~ paliatiuri mzrunvelobis principebi uaxlesi gansazRvrebis danarTis saxiT, janmo-m SeimuSava ZiriTadi principebi, romlis mixedviTac paliatiuri mzrunveloba: - uzrunvelyofs tkivilisa da sxva simptomebis Semsubuqebas; CM(2003)130 33 - - - ganamtkicebs sicocxles da ganixilavs sikvdils normalur procesad; miznad ar isaxavs sikvdilis daCqarebas an gadavadebas; axdens pacientze mzrunvelobis fsiqologiuri da sulieri aspeqtebis integrirebas; gvTavazobs pacientis daxmarebisa da gardacvalebamde aqtiuri cxovrebis wesis SenarCunebis sistemas; gvTavazobs ojaxebisaTvis pacientis avadmyofobis periodSi Seguebisa da gardacvalebiT gamowveuli mZime danakargis dros daxmarebis sistemas; pacientebisa da maTi ojaxebis saWiroebaTa dakmayofilebisaTvis, maT Soris mZime danakargis Sedegad saWiro konsultaciebis CaTvliT, gamoiyenebs gundur midgomas; aumjobesebs sicocxlis xarisxs da SesaZlo dadebiT gavlenas axdens avadmyofobis mimdinareobaze. misaRebia avadmyofobis adreul etapze sicocxlis gaxangrZlivebaze mimarTul sxva iseT TerapiebTan kavSirSi, rogoricaa qimioTerapia, sxivuri Terapia; moicavs klinikuri garTulebebis ukeT gaazrebisa da marTvisaTvis saWiro kvlevas. 50. sasurvelia aRniSnuli ZiriTadi principebis Semdgomi dakonkreteba. 34 paliatiuri mzrunveloba did mniSvnelobas aniWebs tkivilisa da sxva simptomebis marTvis optimaluri donis miRwevasa da SenarCunebas. es moiTxovs yoveli pacientis detalur Sefasebas, rac moicavs avadmyofobis anamnezs, fizikalur gasinjvas da Sesabamis gamokvlevas. pacientebisaTvis misawvdomi unda iyos yvela saWiro medikamenti, maT Soris opioidebis farTo speqtri, rogorc es formulirebaSia mocemuli. moTxovnis SemTxvevaSi aseve misawvdomi unda iyos daavadebis marTvaze mimarTuli Terapiebi, romelTac aseve SeuZliaT sasargeblo simptomuri sargeblobis motana. CM(2003)130 paliatiuri mzrunveloba ganamtkicebs sicocxles da ganixilavs sikvdils normalur procesad. es ZiriTadi principi mimarTulia paliatiuri mzrunvelobasadmi damokidebulebis sirTuleebis gaazrebaze. ZiriTadad, erTi ram, rasac yvela viziarebT aris is, rom sikvdili gardauvalia. pacientebi, romelTac paliatiuri mzrunveloba esaWiroebaT, ar unda CaiTvalon `medicinis marcxad~. paliatiuri mzrunveloba eZiebs gzebs, raTa gaamxnevos pacientebi da uzrunvelyos sasargeblo, aqtiuri cxovrebis wesis SenarCuneba gardacvalebamde. paliatiuri mzrunveloba miznad ar isaxavs sikvdilis daCqarebas an gadavadebas. paliatiuri mzrunveloba ar aris da ar unda iyos mimarTuli sicocxlis droze adre dasrulebaze. aseve mniSvnelovania, rom Tanamedrove samedicino praqtikaSi arsebuli teqnologiebi ar gamoiyenebodes sococxlis arabunebrivi gziT gagrZelebisaTvis. eqimebi ar unda iyvnen iZulebulni ganagrZon mkurnaloba maSin, rodesac igi aSkarad usargeblo da pacientisaTvis zedmetad mZimea. paliatiuri mzrunvelobis amocanas warmoadgens pacientisaTvis sicocxlis saukeTeso xarisxis uzrunvelyofa. im momentisaTvis, rodesac avadmyofobis procesi uaxlovdeba bunebriv bolos, pacients saSualeba unda hqondes miiRos srulyofili fizikuri, emociuri da sulieri daxmareba. gansakuTrebuli yuradReba eTmoba im faqts, rom paliatiuri mzrunvelobis arcerTi ganmarteba ar moicavs eftanazias da eqimis daxmarebiT ganxorcielebul suicids. aRniSnulis gamo am sakiTxze komiteti ar SeCerebula. ix. Tavi VIII paliatiuri mzrunveloba aerTianebs pacientze zrunvis fsiqologiur da sulier aspeqtebs. ra Tqma unda sasicocxlo mniSvneloba aqvs fizikuri movlis maRal xarisxs, magram TavisTavad es sakmarisi ar aris. adamianis pirovneba ar unda davakninoT martiv biologiur yofamde. paliatiuri mzrunveloba gvTavazobs mxardaWeris sistemas, romelic daexmareba pacients sicocxlis bolomde SeinarCunos CM(2003)130 35 maqsimalurad aqtiuri cxovrebis wesi. amasTan mimarTebaSi mniSvnelovania imis aRniSvna, rom miznebsa da prioritetebs gansazRvravs Tavad pacienti. jandacvis profesionalebis rols ki warmoadgens pacientebisaTvis daxmarebis gaweva maTi miznebis miRwevaSi. naTelia, rom garkveuli drois Semdeg yoveli pacientis prioriteti SeiZleba sakmaod dramatulad Seicvalos. jandacvis profesionalebs unda esmodeT aseTi cvlilebebi da Sesabamisad reagirebdnen maTze. 36 paliatiuri mzrunveloba exmareba ojaxs pacientis avadmyofobasa da gardacvalebasTan SeguebaSi. paliatiur mzrunvelobaSi ojaxi aseve warmoadgens mzrunvelobis obieqts. ojaxis wevrebs SesaZloa gauCndeT garkveuli sirTuleebi, risi gamovlenis Semdeg maT daxmareba unda gaewioT. mZime danakargis SemsubuqebisaTvis, daxmareba ar unda daiwyos mxolod pacientis gardacvalebis momentidan ix. Tavi VIII. paliatiuri mzrunveloba saWiroebs koordinirebul gundur muSaobas. aRniSnuli dasturdeba imiTac, rom arcerT pirovnebasa da arcerT disciplinas ar ZaluZs adekvaturi pasuxi gasces yvela im rTul sakiTxs, romelic Cveulebriv paliatiuri mzrunvelobis periodSi wamoiWreba. da Tumca xSirad eqimisa da eqTnis SemadgenlobiT momuSave ZiriTad gunds SeuZlia aucilebeli mzrunvelobis uzrunvelyofa, xSir SemTxvevaSi saWiro xdeba medicinis da masTan dakavSirebuli sxvadasxva specialistis monawileoba. aseTi gundis SeTanxmebuli muSaobisaTvis aucilebelia miznebis, amocanebis ganawileba da aseve komunikaciis efeqturi da swrafi saSualebebis arseboba. ix. Tavi VIII. paliatiuri mzrunveloba miznad isaxavs sicocxlis xarisxis gaumjobesebas. bolo wlebSi `sicocxlis xarisxi~-s sakiTxi mravali kvlevis sagani gaxda. mniSvnelovania vaRiaroT, rom igi ar warmoadgens mxolod fizikuri komfortisa da funqcionirebis sazoms, aramed aris is `raRac~, risi ganmartebac mxolod TiToeul pacients SeuZlia da rac, SesaZloa mniSvnelovnad Seicvalos droTa ganmavlobaSi. CM(2003)130 paliatiuri mzrunveloba misaRebia daavadebis adreul periodSic, daavadebis marTvasa da sicocxlis gamaxangrZlivebel sxva TerapiebTan kavSirSi. istoriulad, paliatiuri mzrunveloba asocirdeboda sasikvdilod ganwirul onko pacientebze mzrunvelobasTan. aRiarebulia, rom paliatiur mzrunvelobas gacilebiT metis SeTavazeba SeuZlia pacientebisa da maTi ojaxis wevrebisaTvis daavadebis adreul etapebze, Tundac im momentidan, rodesac daavadeba ukurnebeli xdeba da misi progresirebis SeCereba SeuZlebelia. yovelive aRniSnuli moiTxovs, rom paliatiuri mzrunveloba integrirebuli iqnas jandacvis samsaxurebis speqtrSi saavadmyofoebsa da Temze dafuZnebul dawesebulebebSi. 51. rogorc zemoTmoyvanili gansazRvrebebidan xdeba naTeli, paliatiuri mzrunveloba ar Semoifargleba romelime konkretuli daavadebiT. efuZneba ra SesaZlo prognozsa da konkretul saWiroebebs, igi potenciurad misaRebia yvela asakis pacientisaTvis. 52. terminaluri mzrunveloba aris paliatiuri mzrunvelobis kontiniumi da aRwers pacientis mdgomareobis marTvas maSin, rodesac sikvdili gardauvali xdeba da ramodenime saaTSi an dReSia mosalodneli. araswori da umarTebuloa am terminis gamoyeneba paliatiuri mzrunvelobis yvela elementis aRwerisaTvis. 53. paliatiuri medicina aris adekvaturi samedicino mzrunveloba daavadebis aqtiuri, progresirebadi, Sorswasuli formis mqone pacientze, romlis prognozi SezRudulia da mzrunvelobis mTavar fokuss sicocxlis xarisxi warmoadgens. paliatiuri medicina moicavs ojaxis interesebis gaTvaliswinebas pacientis gardacvalebamde da Semdgom. CM(2003)130 37 paliatiuri mzrunvelobis midgoma. jandacvis yvela profesionali unda icnobdes paliatiuri mzrunvelobis umTavres principebs da saTanadod iyenebdes maT. zogadi paliatiuri mzrunveloba. aRiarebulia, rom jandacvis zogierTma profesionalma, romelic eqskluziurad ar aris CarTuli praqtikul paliatiur mzrunvelobaSi, unda gaiaros damatebiTi treningi da kvalifikaciis amaRlebis kursi paliatiuri mzrunvelobis sferoSi. termini `zogadi paliatiuri mzrunveloba~ gamoiyeneba aseTi personalis saqmianobis aRwerisaTvis. specializebuli paliatiuri mzrunveloba. specializebuli paliatiuri mzrunvelobis samsaxurebis ZiriTadi saqmianoba Semoifargleba paliatiuri mzrunvelobis uzrunvelyofiT. aseTi samsaxurebi Cveulebriv CarTuli arian gansakuTrebulad rTuli saWiroebebisa da moTxovnebis mqone pacientebze mzrunvelobaSi. amdenad, maTTvis saWiroa ganaTlebis ufro maRali xarisxi, profesionalTa Stati da resursebi. 38 CM(2003)130 54. maSinac ki, rodesac e.w. aqtiuri, daavadebis marTvaze mimarTuli mkurnaloba aRar aris efeqturi, paliatiuri mzrunveloba SeiZleba iyos mzrunvelobis Zalian aqtiuri, intensiuri Terapiis eqvivalenturi forma, Tumca gansxvavebuli imisagan, rasac vxvdebiT reanimaciul ganyofilebaSi. Cveulebriv, xSiria aqtiuri Careva iseT SemTxvevaSi, rogoricaa hiperkalcemiis mkurnaloba, tkivilis sxivuri Terapia, zurgis tvinis kompresiis sisxldenis kupireba, sawyis stadiaze zeda Rru venis obstruqciis qimioTerapia, qirurgiuli Careva motexilobebis an nawlavTa gauvalobis dros. aseve aqtiur moqmedebas moiTxovs im pacientebTan da maT ojaxebTan muSaoba, romlebic progresirebad, danakargTan dakavSirebul Zlier da zogjer yovlismomcvel tanjvas ganicdian. reabilitacia, zogadad miCneulia aqtiuri paliatiuri mzrunvelobis erT-erT mniSvnelovan formad. (Doyle, Hanks and , MacDonald 1998) 55. paliatiuri mzrunveloba aris ara mxolod aqtiuri, aramed proaqtiuric: misi mizania winaswar gaTvalos, SesaZleblobis SemTxvevaSi Seaferxos, magram yovelTvis mxedvelobaSi miiRos daavadebis procesSi wamoWrili SesaZlo axali problemebi. 56. ZiriTadi principebi, romelic paliatiuri mzrunvelobis samsaxurebis qvakuTxeds warmoadgens, fokusirebulia pacientebisa da maTi ojaxebisaTvis sicocxlis saukeTeso xarisxis miRwevaze. aRniSnuli moicavs: simptomebis kontrolze mkacr yuradRebas; globalur midgomas, romelic iTvaliswinebs pirovnebis ganvlil cxovrebas da dRevandel mdgomareobas; momakvdavsa da masTan dakavSirebul pirebze mzrunvelobas; pacientebTan, momvlelebsa da profesional kolegebTan mimarTebaSi Ria komunikacias. 57. irlandiaSi, jandacvis departamentma 1996 wels gamosca kibosTan brZolis strategia. aRniSnul dokumentSi gamoikveTa ganviTarebadi paliatiuri mzrunvelobis samsaxurebis mier misaRebi principebi: CM(2003)130 39 - - - pacientebs unda SeeZloT gamoxaton sakuTari arCevani imasTan dakavSirebiT, Tu sad miiReben mzrunvelobas da gaatareben sicocxlis ukanasknel periods. samsaxurebi unda iyos Sesabamisad moqnili da imgvarad integrirebuli, rom advili iyos pacientis erTi dawesebulebidan meoreSi gadayvana, misi klinikuri mdgomareobisa da piradi arCevanis gaTvaliswinebiT. saboloo mizans unda warmoadgendes yvela pacientisaTvis specializebuli paliatiuri mzrunvelobis samsaxurebis misawvdomoba yvelgan, sadac es saWiroa. 58. paliatiuri mzrunveloba aris sfero, sadac mravali eTikuri sakiTxi wamoiWreba. maTi umetesoba medicinis sxva sferoebisaTvis damaxasiaTebeli sakiTxebis analogiuria. Tumca, zogierTi sakiTxi, mag. sicocxlis bolo periodi, paliatiuri mzrunvelobis mniSnelovnad gamokveTil sakiTxs warmoadgens. 59. paliatiur mzrunvelobaSi arsebuli eTikuri principebis gaazreba emyareba im faqtis aRiarebas, rom ukurnebeli an terminaluri pacienti ar aris `biologiuri narCeni~, romelic mxolod gautkivarebas saWiroebs; rom ukve aRarafris gakeTeba SeiZleba da misi cxovrebis gaxangrZlivebas mniSvneloba aRar aqvs. piriqiT, yoveli pacienti warmoadgens pirovnebas, romelic saTanado urTierTobebis SemTxvevaSi, bolomde inarCunebs cxovrebiseuli zrdisa da miRwevebis aRqmis unars. 60. profesionalebi unda aRiarebdnen medicinis SezRudul SesaZleblobebs da Tavs ikavebdnen gadametebuli mkurnalobisagan. mniSvnelovania kiTxvis qveS davayenoT iluzia, rom arsebobs tkivilisa da tanjvis Semsubuqebis mxolod erTi gza: tkivilis Sesusteba. aseve unda gvaxsovdes, rom ar SeiZleba `totaluri~ tkivilis (sikvdilis SiSi, daSorebis wuxili, martooba, realobis aRqmis sakiTxebi, SegrZneba imisa, rom xdebi zedmeti tvirTi sxvebisaTvis) srulfasovani marTva mxolod samkurnalwamlo saSualebebiT. aqedan gamomdinare, tkivilis dros analgetikebis 40 CM(2003)130 moqmedebis efeqturoba damokidebulia mkurnalobaSi pacientisaTvis mniSvnelovani fsiqologiuri momentebis CarTvaze. 61. biuCemfisa da Cildresis (Beauchamp and Childress 1994) mier gansazRvruli Semdegi oTxi principis dacvisas, (damoukideblobis pativiscema, keTilganwyoba, `ar avno~ da samarTlianoba) iseve rogorc medicinis sxva sferoebSi, eqimebma da sxva mzrunvelebma, pacientTan da maT momvlelebTan erTad priorotetebisa da miznebis SeTanxmebiT, unda gamoavlinon pativiscema pacientis damoukideblobisadmi. ar unda iqnas ugulvebelyofili pacientis ufleba, flobdes misTvis saintereso informacias, an uari ganacxados mkurnalobaze. 62. mzrunvelebma unda daicvan balansi mkurnalobis upiratesobebsa da sirTuleebs Soris (keTilganwyoba) da Seafason yoveli klinikuri gadawyvetilebis upiratesobis Tanmdevi riski (`ar avno~) imisaTvis, rom Tavidan iqnas acilebuli fuWi mkurnaloba, romelic ar emsaxureba arc daavadebis prevenciasa da mkurnalobas da arc reabilitaciasa da tkivilis Semsubuqebas. aseve Tavidan unda iqnas acilebuli is Carevebi, romlic Tumca iZleva garkveul Sedegebs, magram mTlianobaSi damRupvelia pacientis janmrTelobisaTvis. 63. miuxedavad aRniSnulisa, paliatiuri mzrunvelobis sferoSi SeiZleba arasakmarisi iyos samedicino eTikis zogad wesebze damyarebuli is midgoma, romelic xasiaTdeba zemoaRniSnuli oTxi principiT. bolo periodSi Camoyalibebuli midgomebi, rogoricaa mzrunvelobis eTika (Tronto 1993) da zneobriobis eTika (MacIntyre 1995) paliatiuri mzrunvelobisaTvis gansakuTrebiT Sesaferisad gvesaxeba. mzrunvelobis eTika aqcents akeTebs adamianis mowyvlad da damokidebulebiT bunebaze. amdenad is amtkicebs, rom eTika exeba ara mxolod gadawyvetilebis miRebas, aramed urTierTobebis xarisxis iseT maCveneblebs, rogoricaa: uwyvetoba, gulaxdiloba, ndoba da saimedooba. 64. zneobriobis eTika akritikebs gadawyvetilebebze eTikur fokuCM(2003)130 41 sirebas pirovnebis Sexedulebebidan gamomdinare; igi yuradRebas amaxvilebs xangrZlivi droiT zneobrivi moqmedebis mniSvnelobaze. 65. daavadebis Sorswasuli formis mqone da momakvdav pacientebs aqvT samedicino daxmarebisa da pirovnuli daxmarebis miRebis iseTive uflebebi, rogorc sxva pacientebs (mag. axlo naTesavis sawolTan yofna). maT aseve aqvT ufleba miiRon an uaryon informacia da/an sadiagnostiko procedurebi, iseve rogorc mkurnaloba. mkurnalobaze uaris ufleba garantirebuli unda iqnas, gansakuTrebiT maSin, rodesac samedicino CareviT SeuZlebelia sikvdilis Tavidan acileba. mkurnalobaze uarma aranairad ar unda moaxdinos gavlena paliatiuri mzrunvelobis xarisxze. yvelaze mniSvnelovania, rom paliatiuri mzrunveloba pacientebs aZlevs tkivilis da tanjvis efeqturi Semsubuqebisa da adamianuri Rirsebis SenarCunebis uflebas. 66. magaliTad mogvyavs paliatiuri mzrunvelobis is eTikuri principebi, romelic formulirebulia ungreTis hospisisa da paliatiuri mzrunvelobis asociaciis mier (Hegedüs 2000): 1. paliatiuri mzrunvelobis gundis wevrebi pativs scemen pacientis damoukideblobas, aTanxmeben prioritetebsa da miznebs pacientsa da mis momvlelebTan, ganixilaven mkurnalobis alternatiul gzebs da erToblivad adgenen mzrunvelobis gegmebs; ar umalaven pacientebs maTTvis saintereso informacias; akmayofileben mkurnalobis mimdinareobis Sesaxeb informaciis miRebis saWiroebas da pativs scemen pacientis survils uaris Tqvas mkurnalobaze. 2. paliatiuri mzrunvelobis gundis wevrebma unda awon-dawonon mkurnalobis upiratesobebi da sirTuleebi (keTilganwyoba), Seafason yoveli klinikuri gadawyvetilebis upiratesobis Tanmdevi riski (`ar avno~); gaacnobieron pacientis ufleba, yvela SesaZlo resursis gamoyenebiT miiRos mzrunveloba umaRlesi standartebiT; miiRon gadawyvetileba resursebis CarTvisa da gadanawilebis Sesaxeb. 42 CM(2003)130 3. momakvdavi pacientis umTavresi uflebebia: samedicino daxmarebis ufleba, adamianuri Rirsebis ufleba, personaluri daxmarebis ufleba, tkivilisa da sxva simptomebis Semsubuqebis ufleba, informirebulobis, TviT-gamorkvevisa da mkurnalobaze uaris Tqmis uflebebi. 4. pacientebs ufleba aqvT miiRon detaluri informacia Semdeg sakiTxebze: janmrTelobis mdgomareoba da samedicino Sefaseba; SeTavazebuli gamokvlevebi da Careva; gamokvlevebisa da Carevis rogorc ganxorcielebis, aseve ganuxocieleblobis SemTxvevaSi potenciuri upiratesobebi da riskebi; gamokvlevebisa da Carevebis savaraudo TariRi. pacients ufleba aqvs miiRos gadawyvetileba: gamokvlevebsa da Carevebze; alternatiul procedurebsa da meTodebze; mkurnalobasa da mosalodnel Sedegebze. 5. pacientebs ufleba aqvT monawileoba miiRon gamokvlevebsa da mkurnalobaze gavlenis mqone gadawyvetilebebis miRebaSi. informirebuli Taxmobis miReba aris nebismieri samedicino Carevis winapiroba. 6. mkurnalobaze uaris Tqmis ufleba: Tu pacienti itanjeba ukurnebeli avadmyofobiT, romelic Tanamedrove etapze medicinaSi arsebuli codnis gamoyenebiT, Sesabamisi mkurnalobis SemTxvevaSic ki, mokle periodSi iwvevs sikvdils, sicocxlis gamaxangrZlivebel da damxmare Carevebze uaris TqmiT SeiZleba avadmyofobas mieces bunebrivi gziT mimdinareobis saSualeba. qmedunarian pirovnebas SeuZlia oficialurad (mag. `anderZi sicocxlis Sesaxeb~) ganacxados uari sicocxlis gamaxangrZlivebel da damxmare Carevebze ukurnebeli daavadebis, TviTmovlis unaris dakargvisa da iseTi tkivilis arsebobis SemTxvevaSi, romelic mkurnalobas ar eqvemdebareba. pacenti uflebamosilia daasaxelos pirovneba, romelic misi qmeduunarobis SemTxvevaSi gamoiyenebs am uflebas. ganacxadi SeiZleba gakeTdes nebismier dros. mkurnalobaze CM(2003)130 43 uaris Tqmis SemTxvevaSi pacientebs srulad unarCundebaT tkivilisa da tanjvis Semsubuqebis ufleba. 7. yovel qmedebasa da gadawyvetilebaze unda Sedges werilobiTi dokumenti. d aw es eb u l eb eb i d a s am s axu reb i dawesebulebebi 67. paliatiuri mzrunveloba SeiZleba ganxorcieldes sxvadasxva dawesebulebaSi: a. b. g. d. e. saxli kerZo klinika moxucebulTa saxli saavadmyofo hospisi 68. paliatiuri mzrunveloba umetesad xorcieldeba saxlis pirobebSi. maSinac ki, rodesac pacientebi institucionalur dawesebulebaSi gardaicvlebian, isini paliatiuri mzrunvelobis udides periods saxlSi atareben. paliatiuri mzrunvelobis samsaxurebisaTvis mniSvnelovani Sedegebi aqvs qvemoT ganxilul aspeqtebs. 69. ori aTeuli wlis win, gaerTianebuli samefodan miRebulma angariSebma gavlena iqonia paliatiuri mzrunvelobis samsaxurebis ganviTarebaze. aRniSnul angariSebSi gansazRvruli iqna paliatiuri mzrunvelobis Semdegi principebi: paliatiuri mzrunvelobis umTavres princips warmoadgens pacientisaTvis mzrunvelobis misawvdomoba nebismier dros misi saWiroebebisa da arCevanis Sesabamis dawesebulebaSi. praqtikulad, paliatiuri mzrunveloba nebismier garemoSi misawvdomi unda iyos 44 CM(2003)130 yvela pacientisaTvis. rogorc es aRwerilia gansazRvrebebis TavSi, paliatiuri mzrunvelobis mTavari principebis gacnoba jandacvis yvela profesionalis pasuxismgeblobas warmoadgens. am miznis misaRwevad aucilebeli iqneba paliatiuri mzrunvelobis samedicino da masTan dakavSirebuli profesionalebis momzadebis saswavlo programebSi CarTva. aseve, jandacvis profesionalebs unda qondeT saSualeba uwyveti profesiuli ganaTlebis programebis meSveobiT aimaRlon kvalifikacia da SeiZinon saWiro unar-Cvevebi. ase rom, Tu pacienti jandacvis profesionals mimarTavs konsultaciisaTvis saavadmyofoSi, zogadi praqtikis qirurgiul ganyofilebaSi, kerZo klinikaSi an sxva dawesebulebaSi, igi darwmunebuli unda iyos, rom miiRebs misi mdgomareobis Sesabamis paliatiur mzrunvelobas. 70. aseve aRiarebulia, rom mzrunvelobis zogierTi dawesebulebebi, romlebic eqskluziurad paliatiuri mzrunvelobis sferos ar emsaxurebian, miizidaven im pacientebis did nawils, visac paliatiuri mzrunveloba esaWiroeba. amasTan dakavSirebiT cxadia, rom paliatiur mzrunvelobaSi kvalifikaciis gacilebiT maRali moTxovnileba eqnebaT zogierT kerZo klinikebs, moxucebulTa movlis dawesebulebebsa da onkologiasTan dakavSirebul samsaxurebs. aRniSnul dawesebulebebSi momuSave Tundac zogierT profesionals unda qondes SesaZlebloba gaiaros treningi da miiRos damatebiTi gamocdileba paliatiur mzrunvelobaSi. aseve mosalodnelia, rom isini daamyareben mWidro profesionalur kavSirebs specializebuli paliatiuri mzrunvelobis specialistebTan. aseTi diferencirebis mTavari mizania pacientebis specifikuri saWiroebis Sesabamisi eqspertizis doniT uzrunvelyofa. samsaxurebi 71. paliatiuri mzrunvelobis araspecializebul da specializebul samsaxurebs Soris gansxvaveba praqtikul xasiaTs atarebs. araspecializebuli an zogadsamedicino samsaxurebi paliatiur mzrunvelobas uzrunvelyofen mis ZiriTad saqmianobad aRiarebis CM(2003)130 45 gareSe. aseTi samsaxurebia: saubno saeqTno samsaxuri, zogadi praqtikosebi, binaze movlis gundebi, zogadi Terapiuli palatebi da moxucebulTa saxlebi. 72. paliatiuri mzrunvelobis uzrunvelyofa umetesad xdeba, da savaraudod ase iqneba yovelTvis, araspecializebuli samsaxurebis mier. xSir SemTxvevaSi araspecialisti profesionalebi uzrunvelyofen mzrunvelobas specialistebis Carevis gareSe; bevr sxva SemTxvevaSi araspecializebuli mzrunvelobis konteqstSi SeiZleba saWiro gaxdes specialistis CarTva. Tumca, mcirea im SemTxvevaTa ricxvi, rodesac mzrunveloba mTlianad specialistis mier unda ganxorcieldes. 73. araspecializebuli samsaxurebi aseve moicavs mxolod garkveul SemTxvevebSi CarTul iseT momsaxurebasac, rogoricaa qimioTerapia, sxivuri Terapia da qirurgiuli Careva. aRniSnul samsaxurebs zogjer aqvT pacientTa rigi, rac gansakuTrebiT damRupvelia paliatiuri mzrunvelobis pacientebisaTvis, ramdenadac Zalze mcirea is sasicocxlo periodi, rodesac mkurnalobas garkveuli Sedegebi moaqvs. amdenad, paliatiuri pacientebisaTvis daxmarebis misawvdomobis uzrunvelyofisaTvis SemoTavazebuli iqna e.w. `paliatiuri avtobusis sagzao xazi~-s koncefcia. 74. bolo wlebis ganmavlobaSi paliatiuri mzrunvelobis koncefcias meti yuradReba daeTmo saqmianobis iseT specifikur sferoSi, rogoricaa intensiuri Terapiis ganyofileba. 75. araspecialists SeuZlia SeiZinos sakmarisi gamocdileba paliatiuri mzrunvelobis SedarebiT martiv sakiTxebSi, magram paliatiuri pacientebis SezRuduli raodenobis gamo (mag. holandiaSi, zogadi praqtikosebi weliwadSi saSualod 2-6 paliatiur pacients xvdebian), ar xdeba paliatiur mzrunvelobaSi rTuli SemTxvevebis marTvis gamocdilebis SeZena. im SemTxvevaSi, Tu pacienti araspecialist profesionalTa zrunvis obieqtad rCeba, 46 CM(2003)130 specialistTa daxmarebis karg SesaZleblobas iZleva xelmisawvdom sakonsultacio samsaxurebTan urTierToba. 76. specializebulia samsaxurebi, romlTa saqmianoba mTlianad paliatiur mzrunvelobas eZRvneba da romelTa gundebi specialurad arian momzadebulni mzrunvelobis am sferosaTvis. aseTi samsaxurebi ar ikaveben mzrunvelobis im adgils, sadac momsaxurebas pirveli rigis profesionalebi ewevian (binaze movla, saavadmyofo, sareabilitacio dawesebulebebi), Tumca yoveli konkretuli situaciis sirTulisa da saWiroebebis Sesabamisad daxmarebas uweven maT. aseTi samsaxurebis arsebobis pirobebSi, pacientebs SesaZlebloba unda qondeT aucileblobis SemTxvevaSi miiRon daxmareba nebismier dros, yovelgvari dagvianebis gareSe. 77. yvelaze gavrcelebul samsaxurebs warmoadgens secializebuli stacionaruli ganyofilebebi, saavadmyofoebis paliatiuri mzrunvelobis gundebi, binaze movlis gundebi, dRis movlis dawesebulebebi, binaze hospitalizeba, poliklinikebi. 78. arsebobs mciredi pozitiuri mtkicebuleba, Tu ra saxis paliatiur mzrunvelobas aniWeben upiratesobas pacientebi. mimoxilvaSi, vilkinsoni da sxvebi aRniSnaven zogad saavadmyofoebTan SedarebiT specializebuli momsaxurebis upiratesobis tendencias, rogorc saavadmyofoebSi, aseve TemebSi. (Wilkinson et.al 1999) aRniSnuli Sedegebis interpretacia garkveul sifrTxiles moiTxovs. 79. araspecialuri samsaxurebi moicavs: - araformalur mzrunvelebs; - volontiorebs (?); - ubnis eqTnebs; - arapaliatiuri mzrunvelobis specialistebs; 80. specialur paliatiur samsaxurebs warmoadgenen is samsaxurebi, romelTa mTavari saqmianoba paliatiuri mzrunvelobaa. maT CM(2003)130 47 esaWiroebaT maRali profesiuli unar-Cvevebis mqone personali da pacientebisa da personalis Sesabamisi Sefardeba. aseTi samsaxurebi misawvdomi unda iyos yvela samkurnalo dawesebulebaSi; maT unda SeeZloT daxmarebis gaweva pacientisaTvis yvelgan, sadac ar unda iyos igi: saxlSi, saavadmyofoSi, kerZo klinikaSi, dRis movlis centrebSi, poliklinikebsa da paliatiuri mzrunvelobis specialur centrebSi. aseve mniSvnelovani roli eniWebaT specializebul paliatiuri mzrunvelobis samsaxurebs jandacvis im profesionalTa daxmarebaSi, vinc Tavad axorcielebs paliatiur mzrunvelobas saavadmyofoebsa da saTemo doneze. saWiroebis SemTxvevaSi, jandacvis yvela profesionalisaTvis misawvdomi unda iyos paliatiuri mzrunvelobis gundis rCevebi da daxmareba. 81. specialuri paliatiuri mzrunvelobis umTavresi maxasiaTeblebi aRwerili iqna gaerTianebulo samefos hospisis erovnuli sabWosa da specialuri paliatiuri mzrunvelobis samsaxuris mier da mxardaWerili iqna irlandiis paliatiuri mzrunvelobis erovnul sakonsultacio komitetis mier, rac Camoyalibebulia Semdegi saxiT: - - - 48 multiprofesionaluri, erTiani gunduri midgomiTa da Sesabamisi unarCvevebis gamoyenebiT fizikuri, fsiqologiuri, socialuri da sulieri daxmarebis aRmoCena; multiprofesionaluri gundis profesionalTa jgufis erTi lideri mainc unda warmoadgendes paliatiur mzrunvelobaSi momzadebul da aRiarebul specialists; pacientebi da maTi ojaxebi iReben daxmarebas da CarTuli arian administrirebis procesSi; pacientebs eZlevaT saSualeba airCion, Tu sad urCevniaT mzrunvelobis miReba da sad surT sikvdili; mzrunvelebi da ojaxebi iReben daxmarebas pacientis avadmyofobis periodSi da misi gardacvalebis Semdgom. pacientebis dasaxmareblad, sadac ar unda imyofebodnen isini, pirveladi jandacvis profesionalebs, saavadmyofoebisa da CM(2003)130 - - binaze movlis samsaxurebs Soris arsebobs TanamSromloba da partnioroba; aRiarebulia da dafasebulia volontiorTa wvlili; paliatiur samsaxurebs rogorc pirdapir, aseve arapirdapir eniWeba aRiarebuli akademiuri saganmanaTleblo da kvalifikaciis amaRlebis uzrunvelyofis roli. SemuSavebulia ganaTlebis standartebi da uzrunvelyofilia treningebi; arsebobs mkurnalobisa da misi Sedegebis kvlevisa da klinikuri Sefasebis programebi; arsebobs paliatiuri mzrunvelobis sferoSi sruli an arasruli droiT momuSave personalis saWiroebebis Sesabamisi damxmare saSualebebi. specialuri paliatiuri mzrunvelobis samsaxuris saStato moTxovnebi 82. aRiarebulia, rom paliatiuri mzrunveloba evropis qveynebSi ganviTarebis sxvadasxva safexurze imyofeba. mTeli rigi faqtorebi, maT Soris ekonomikuri, gansazRvraven Statebis dakompleqtebis masStabsa da xelmisawvdomobas. Tumca, paliatiuri mzrunvelobis yvela samsaxurs unda yavdes Sesabamisi ganaTlebisa da kvalifikaciis eqimebisa da eqTnebis Stati. 83. gaerTianebul samefoSi, paliatiuri mzrunvelobis samsaxurebisa da hospisis erovnuli sabWos rekomendaciiT, gaTvaliswinebulia Semdegi Statebis arseboba, iqneba es sruli droiT, nawilobrivi an regularuli sesiebisaTvis: - fizikuri Terapevti; okupaciuri Terapevti; socialuri muSaki; pacientebis, ojaxis wevrebisa da momvlelebis fsiqo-socialuri saWiroebebis mcodne, specialurad momzadebuli Stati; axloblis gardacvalebiT gamowveuli mZime danakargis CM(2003)130 49 - SemTxvevaSi momsaxurebisaTvis momzadebuli Stati; sulieri mzrunvelobis koordinatori; enisa da metyvelebis Terapevti; dietologi/samkurnalo kvebis specialisti; damxmare Terapevti; volontiori koordinatori; ganaTlebis personali; biblioTekari; administraciuli, samdivno da zogadi damxmare Stati. 84. paliatiuri mzrunvelobis yvela samsaxurs rodi aqvs SesaZlebloba daakmayofilos zemoTmoyvanili rekomendaciebi. politika 85. specialuri paliatiuri mzrunvelobis samsaxurebi unda uzrunvelyofdnen momsaxurebis farTo speqtrs sxvadasxva dawesebulebaSi. samsaxurebis struqtura unda iZleodes mzrunvelobis erTi dawesebulebidan meoreSi pacientebis gadayvanis SesaZleblobas, maTi saWiroebebisa da arCevanis gaTvaliswinebiT. am ukanasknels miekuTvneba paliatiur mzrunvelobaSi specializebuli sxvadasxva dawesebulebebi, romlebic ar arian izolirebuli, aramed funqcionireben rogorc koordinirebuli, integrirebuli da mWidrod dakavSirebuli erTeulebi. paliatiuri mzrunvelobis stacionaruli ganyofilebebi 86. aRniSnul dawesebulebaSi sawolebi gankuTvnilia paliatiuri momsaxurebis miznebisaTvis. aseTi ganyofileba moiTxovs maRalkvalificiur, interdisciplinur gunds da gankuTvnilia SedarebiT ufro rTuli fizikuri, fsiqo-socialuri da/an sulieri saWiroebebis mqone pacientebisa da maTi ojaxebisaTvis. aRniSnuli dawesebulebebi mWidrod unda iyvnen integrirebuli saavadmyofoebsa da Temze dafuZnebul samsaxurebTan. xSirad isini ganlagebuli arian zogadi profilis saavadmyofoebis bazaze. 50 CM(2003)130 saavadmyofos bazaze arsebuli paliatiuri mzrunvelobis gundi 87. aRniSnuli termini aRwers situacias, rodesac specialuri paliatiuri mzrunvelobis gundi funqcionirebs zogadi profilis saavadmyofoSi sakonsultacio da damxmare doneze. Temze dafuZnebuli paliatiuri mzrunvelobis gundi 88. bevr pacients SesaZloa survili qondes mzrunveloba miiRos sakuTar saxlSi, an im dawesebulebaSi, romelic misTvis saxlad iqca, mag: moxucebulTa saxli, patronaJi sacxovrebeli adgilis mixedviT da sxv. ewvevian ra aseT dawesebulebebs, specialuri paliatiuri mzrunvelobis gundebi personals aZleven rCevebs samuSaoTa warmarTvis Sesaxeb. konkretuli rTuli problemis gadasaWrelad SeiZleba saWiro gaxdes zogierTi pacientis gadayvana specialuri paliatiuri mzrunvelobis ganyofilebaSi. aseT SemTxvevaSi maT eZlevaT ukan dabrunebis saSualeba. dRis movlis dawesebulebebi 89. dRis movla SeiZleba xorcieldebodes stacionarebsa da aseve kerZo klinikebSi, sadac pacientebi SeiZleba modiodnen kviraSi erTi an ramodenime dRiT. maTTvis SeTavazebuli momsaxureba SeiZleba iyos samedicino xasiaTis (sisxlis gadasxma, tkivilisa da simptomebis marTvis Sefaseba da sxv.) socialuri xasiaTis (Sxapis, abazanis miReba), sareabilitacio (fizioTerapia/ okupaciuri Terapia). sarelaqsacio (masaJi) an garTobiTi xasiaTis (xelovneba da xelosnoba). aseve, aseTi saxis dawesebulebebi momvlelebs droebiTi gamonTavisuflebisa da Sesvenebis saSualebas aZleven. dRis stacionarebi 90. dRis stacionaris tipis dawesebulebebi paliatiuri mzrunvelobis programis Rirebul elements warmoagenen. CM(2003)130 51 [Wilkinson EK § COL. pacientTa da momvlelTa arCevani da kmayofi- leba paliatiuri mzrunvelobis specialuri modelebiT: literaturis meToduri mimoxilva. paliatiuri medicina 1999; 13:197-216] 91. specialur dRis stacionarebs Cveulebriv 10 - 15 sawoli gaaCniaT da iReben pacientebs, romelTa tanjvis done (fizikuri/fsiqocosialuri/socialuri) droebiT an gardacvalebamde, specializebul interdisciplinur paliatiur mzrunvelobas moiTxovs. maT aseve eniWebaT saswavlo da kvleviTi funqcia. aRniSnuli dawesebulebebi SeiZleba ganTavsdnen rogorc damoukideblad, aseve saavadmyofoSi, rac sxvadasxva specialistis daxmarebis wvlilisa da xelmisawvdomi samedicino teqnologiebis gamoyenebis saSualebas zrdis. damoukideblad arsebobis SemTxvevaSi, sasurvelia mWidro kavSirebis damyareba Sesabamisi teqnologiebiT aRWurvil saavadmyofosTan. 92. specialuri stacionaruli ganyofilebis datvirTvis done nebismier dros unda uzrunvelyofdes pacientebis Seuferxebel miRebas, gansakuTrebiT im pacientebisa, romelTac binaze mzrunveloba ukve miRebuli aqvT. bolo dromde, onkologiuri pacientebis paliatiuri mzrunvelobisaTvis saWiro sawolTa raodenoba Sefasebuli iyo rogorc 50 sawoli yovel milion mosaxleze. Tumca, es monacemi, romelSic gaTvaliswinebuli ar aris arc araonkologiuri pacientebis saWiroebebi da arc evropis mosaxleobis siberiT gamowveuli qronikul daavadebaTa mzardi gavrceleba, SesaZloa sanaxevrodac ar akmayofilebdes realur saWiroebas. zogadad rom visaubroT, sawolTa raodenoba yovel mocmul regionSi damokidebulia demografiul da socialurekonomikur konteqstze da sxva specialuri paliatiuri samsaxurebis misawvdomobaze (droebiTi movlis centri, binaze hospitalizireba da sxv.) 93. saavadmyofos paliatiuri mzrunvelobis gundebi, romelic Cveulebriv Sedgeba paliatiur mzrunvelobaSi specializebuli erTi eqimisa da erTi eqTnisagan mainc, magram xSirad aerTianebs sxvadasxva specialists (socialuri muSaki, fsiqologi, 52 CM(2003)130 mRvdeli, da a.S.), romlebic moqmedeben rogorc konsultantebi mzrunvelobaSi monawile personalis, hospitalizirebuli pacientisa da misi naTesavebis moTxovnis safuZvelze. isini mWidrod TanamSromloben sxvadasxva specialistebTan (eqimi, onkologebi, sxivuri Terapevtebi da sxv), jandacvis sxva iseT profesionalebTan, rogoricaa socialuri muSaki, fsiqologi da aseve mRvdeli. paliatiuri mzrunvelobis gundebi aseve asruleben saganmanaTleblo funqcias. 94. binaze movlis gundebis funqciebi da moqmedebis meTodebi saavadmyofos gundis muSaobis msgavsia. pirvelad mzrunvelobaSi monawile personalis Txovnis safuZvelze isini exmarebian saxlebSi, kerZo klinikebsa da sxva saTemo dawesebulebebSi mcxovreb pacientebs. 95. kvlevebSi aRwerilia mravali organizaciuli, fuqcionaluri da finansuri winaaRmdegoba, rasac izolirebulad arsebuli saavadmyofo da binaze movlis gundebi xvdebian. umTavresia, aRniSnuli gundebi funqcionirebdnen stacionarul ganyofilebSi, an ukidures SemTxvevaSi mWidrod iyvnen dakavSirebuli maTTan. aseve uzrunvelyofili unda iqnas gundisaTis daxmarebisa da uwyveti ganaTlebis miReba. aseTi saxis formalur Tu araformalur kavSirebs mivyavarT pacientebze mzrunvelobis uwyvetobisaken. 96. dRis stacionarebi saxlSi myof pacientebs sTavazoben kviraSi erT an ramdenime dRian mzrunvelobas. aseTi tipis dawesebulebebi ufro metad gavrcelebulia gaerTianebul samefoSi. arsebuli monacemebi gviCveneben did gansxvavebas maT funqciebsa da moqmedebis meTodebs Soris. dRis stacionaris mizans SeiZleba warmoadgendes: simptomTa Sefaseba; mkurnalobis sxvadasxva formebis marTva keTilmosurne garemoSi; droebiTi Svebis SeTavazeba pacientebis, naTesavebisa da mzrunvelobis pirveladi gundebisaTvis, rac iZleva pacientis binaze datovebis da hospitalizebis Tavidan acilebis SesaZleblobas; fsiqologiuri daxmarebis uzrunvelyofa; pacientebisa da maTi naTesavebis sicocxlis xarisxis gaumjobesebaze mimarTuli damxmare midgomebis gamoyeneba (art Terapia da sxv.) CM(2003)130 53 97. zogierT qveyanaSi, mag. safrangeTsa da fineTSi, samsaxurebi `binaze hospitalizeba~ da `saavadmyofo binaze~ moicaven samedicino da saeqTno mzrunvelobis farTo speqtris uzrunvelyofas binaze myofi im pacientebisaTvis, romlebic sxva SemTxvevaSi hospitalizebuli unda yofiliyvnen. aseTi momsaxureba moicavs saavadmyofosTvis damaxasiaTebel ufro srulyofil mzrunvelobas, vidre amas Cveulebriv binaze movlis gundebis momzadeba uzrunvelyofs. arsebobs sxvadasxva organizaciuli modelebi, dawyebuli binaze arsebuli resursebis gaumjobesebiT, damTavrebuli yvela saWiroebisaTvis specialuri gundis momsaxurebis uzrunvelyofiT. 98. dRis stacionarebi umetesad ganlagebulia saswrafo daxmarebis klinikebSi. konsultaciebi ZiriTadad xorcieldeba klinikis mobiluri gundis mier, romelic uzrunvelyofs specialur konsultaciebs binaze myofi im pacientebisaTvis, romelTac SeuZliaT klinikaSi misvla. 99. satelefono daxmarebis xazi profesionalebs sTavazobs rCevebs paliatiuri pacientebis movlis sakiTxebze da xels uwyobs specializebuli paliatiuri mzrunvelobis iseTi samsaxurebis xelmisawvdomobas, rogoricaa mobiluri gundebi an stacionaruli ganyofilebebi. im oficialuri kavSirebis saSualebiT, romelic mas gaaCnia sxva profesionalebTan da volontiorebTan, is aseve sTavazobs yovel spcifikur situaciasTan dakavSirebul rCevebsa da daxmarebas. aseTi saxis damxmare satelefono xazebi Cveulebriv erTi regionis farglebSi arsebuli sxvadasxva specializebuli samsaxuris TanamSromlobis Sedegs warmoadgens. 100. regionSi mzrunvelobis uzrunvelyofis xarisxi damokidebulia ara marto TiToeuli samsaxuris mier SemoTavazebuli mzrunvelobis xarisxze, aramed samsaxurebs Soris arsebul TanamSromlobasa da specializebul dawesebulebebsa da pirvelad mzrunvelebs Soris arsebul koordinaciaze. koordinirebuli regionuli qselis saxiT samsaxurebis organizeba aumjobesebs palia54 CM(2003)130 tiuri mzrunvelobis misawvdomobas da amaRlebs mzrunvelobis xarisxsa da uwyvetobas. (Elsey and McIntyre 1996; Mitchell and Price 2001; Schroder and Seely 1998) 101. aseTi qselis muSaoba moiTxovs makoordinirebel organos an pirovnebas (aRniSnuli funqcia SeiZleba Sesrulebuli iqnas qselSi CarTuli sxvadasxva samsaxurebis warmomadgenel profesionalTa interdisciplinuri gundis, an stacionaruli ganyofilebis mier), pacientebisaTvis saWiro sxvadasxva donis mzrunvelobisaTvis Sesabamisi dawesebulebebis speqtrs (stacionaruli ganyofilebebi, droebiTi sawolebi, binaze hospitalizeba, dRis stacionarebi, xangrZlivi mkurnalobis saavamdyofoebi, saswrafo daxmarebis klinikebi), da damakavSirebel samsaxurebs (mobiluri klinikebi da binaze movlis gundebi) (Zalot 1989). aseTi saxis qseli sxvadasxva miznebs emsaxureba: axdens ra mzrunvelobis koordinacias, mas aseve SeuZlia Seafasos misi Sedegebi (Caataros auditi) da moaxdinos swavlebisa da kvlevis koordinacia. 102 Seuferxeblad momuSave qselis Semadgeneli nawilebia: - miznebisa da xarisxis standartebis erToblivi dasaxva; mzrunvelobis yvela doneze sayovelTaod cnobili, misawvdomobisa da tanjvis Semsubuqebis kriteriumebis gamoyeneba; Sefasebis farTod aRiarebuli meTodebis gamoyeneba; farTod aRiarebuli, SesaZleblobis SemTxvevaSi klinikur kvlevaze dafuZnebuli Terapiuli strategiebis danergva. CM(2003)130 55 politika da organizeba 103. evrosabWos mravali wevri qveynis mier bolo aTwleulebSi SemuSavda paliatiuri mzrunvelobis, rogorc jandacvis sistemis Semadgeneli nawilis, ganviTarebisa da ganxorcielebis yovlismomcveli erovnuli gegmebi. 104. magaliTisaTvis da ara misi, rogorc srulyofili variantis SeTavazebis saxiT, gvinda movixsenioT sami aseTi saxelmwifo. 105. espaneTma SeimuSava paliatiuri mzrunvelobis gegma, romelic miRebuli iqna jandacvis erovnuli sistemis interregionuli sabWos mier The Plan Nacional de Cuidados Paliativos; Bases Para Su Desarollo (18 December 2000). gegma iTvaliswinebs upiratesad sazogadoebriv dafinansebaze myofi, saWiroebebze mimarTuli paliatiuri mzrunvelobis SeTavazebas; jandacvis saxvadasxva dones Soris koordinirebis xelSewyobas; Tanasworobis uzrunvelyofas, xarisxis, efeqturobisa da qmediTobis gaumjobesebas; ufro zustad, gegmis mizania xeli Seuwyos sxvadasxva seqtorebs (ara jandacvis sferos) Soris interdisciplinur da koordinirebul muSaobas; yuradRebis gamaxvilebas paliatiuri mzrunvelobis iseT yvelaze gavrcelebul formaze, rogoricaa binaze movla; gaidlainebisa da standartebis SemuSavebas; profesionalebisa da ojaxis wevrebis ganaTlebis xelSewyobas. ganaTlebasTan mimarTebaSi gegma ganasxvavebs sawyis, Sualedur da umaRlesi ganaTlebis kompetenturobas. espanuri gegma aseve moicavs misi Sefasebis mkafio aRwerilobas. 106. ungreTSi, jandacvis 1997 wlis kanoni moicavs paliatiuri mzrunvelobis detalurad SemuSavebul rekomendaciebs, romelic oficialurad aniWebs pacientebs simptomebis marTvisa da axloblebis garemocvaSi cxovrebis uflebas. SesaZleblobis SemTxvevaSi SeTavazebuli unda iqnas binaze movla; kanonSi mkafiod aris aRwerili naTesavebis daxmarebis, ojaxisa da naTesavebis sulieri mxardaWeris sakiTxebi. ungreTis jandacvis saministrom da 56 CM(2003)130 hospis-paliatiurma asociaciam dabeWda da gaavrcela profesionaluri saxelmZRvaneloebi (gaidlaini). 107. 1999 wels, irlandiaSi, janmrTelobisa da bavSvTa saministrom daaarsa paliatiuri mzrunvelobis erovnuli sakonsultacio komiteti, romelmac gamoaqveyna paliatiuri mzrunvelobis politikis aspeqtebis ganmazogadebeli rekomendacia, romelic aseve exeba finansirebasa da saorganizacio sakiTxebs. aRniSnul rekomendaciaSi paliatiuri mzrunveloba saxelmwifo dafinansebis calke sferod iqna gamoyofili. (National Advisory Committee on Palliative Care 2001) 108. erovnul da regionul politikasTan dakavSirebuli dokumentebis umravlesobaSi didi yuradReba eqceva sazogadoebriv azrs, saxelmwifos, profesiuli jgufebisa da arasamTavrobo organizaciebis rols sikvdilisa da gardacvalebis adekvaturi gagebis popularizaciisa da inkurabeluri daavadebis Sorswasuli formis mqone pacientebze mzrunelobaSi. aseTi politikis magaliTad evropis gareT SeiZleba CaiTvalos amerikuli proeqti `sikvdili amerikaSi~, romelic dafinansebuli iqna sorosis fondis mier, sadac sikvdilisa da gardacvalebis Tema dadga samoqalaqo ganxilvis dRis wesrigSi iseTi sxvadasxva saSualebis gamoyenebiT, rogoricaa sazogadoebrivi debatebi da Teatraluri warmodgenebi. 109. paliatiuri mzrunvelobis erovnuli da regionuli politikis safuZvels pacientis saWiroebaTa codna warmoadgens. imisaTvis, rom ganaviTaron da monitoringi gauwion paliatiuri mzrunvelobis erovnul strategiebs, qveynebs esaWiroebaT ZiriTad monacemTa uwyveti Segroveba, monacemTa minimaluri nakrebi (mmn), romelic mag. moicavs epidemiologiur, paliatiuri mzrunvelobis samsaxurebiT sargeblobis jgufebad dayofil detalur monacemebs, aseve monacemebs sxvadasxva regionSi paliatiuri mzrunvelobis samsaxurebis misawvdomobis Sesaxeb. mmn nawilobriv damokidebulia sxvadasxva qveynis specifikur sainformacio saWiroebaze. CM(2003)130 57 110. zogierTi qveynis mier Catarebuli iqna saWiroebaTa Sefasebis Seswavla. holandiis magaliTze, Catarebuli iqna saxelmwifos mier dafinansebuli kvleva, romlis farglebSic ganxorcielda Sorswasuli daavadebis mqone pacientTa mwvave da etapobrivi saWiroebebis gansazRvris mcdeloba; aRniSnulis safuZvelze, daarsda mzrunvelobisaTvis aucilebeli tipisa da xarisxis dawesebulebebi. mniSvnelovania e.w. monacemTa minimaluri nakrebis gansazRvris is gamocdileba, romelic gvaZlevs saWiroebaTa Sefasebis Catarebisa da monitoringisaTvis saWiro minimalur monacemebs. (paliatiuri mzrunvelobis erovnuli sakonsultacio komiteti, 2001 w) 111. miuxedavad imisa, rom mwiria informacia sazogadoebis araprivilegirebuli wevrebisaTvis paliatiuri mzrunvelobis misawvdomobis Sesaxeb, komitetSi arsebobs mosazreba, rom usaxlkaro adamianebs, SemecnebiTi SezRudvis mqone pirebsa da ltolvilebs SesaZloa SeeqmnaT sirTuleebi am kuTxiT. arsebobs monacemebi, rom eTnikuri umciresobebis warmomadgenlebi arasamkarisad iReben paliatiur mzrunvelobas. es SesaZloa gamowveuli iyos aRniSnuli kategoriis pacientebis Taviseburi damokidebulebiT `sicocxlis bolos mzrunvelobisadmi~, rac maTi kulturis moTxovnebiT aris ganpirobebuli. 112. inkurabeluri da sicocxlisaTvis saSiSi davadebis mqone bavSvebi gansakuTrebulad saWiroeben paliatiur mzrunvelobas, rac yvelaze xSirad saxlis pirobebSi xorcieldeba; Tumca arsebobs imis SemaSfoTebeli monacemebi, rom bavSvebisaTvis paliatiuri mzrunveloba arasakmarisadaa misawvdomi (Clark 2002; Mabrouk 2001). bavSvebs esaWiroebaT pedagogiuri profilis treningze momzadebuli personalis (gansakuTrebiT eqTnebis) mier ganxorcielebuli specialuri momsaxureba, rasac Tan unda erTvodes binaze movla, romelic daexmareba bavSvebsa da maTi ojaxis wevrebs. 113. bevr qveyanaSi, paliatiuri mzrunveloba sazogadoebisaTvis ucnobia an SezRudulia iseTi negatiuri gagebis gamo, rogori58 CM(2003)130 caa fatalizmi. aman SesaZloa gamoiwvios sazogadoebrivi yuradRebis nakleboba, rac TavisTavad gamoiwvevs mag. moxaliseTa organizaciebSi gawevrianebis arasakmaris interess. sazogadoebrivi interesis naklebobam aseve SeiZleba gamoiwvios sikvdilisa da gardacvalebis Semdgomi marginalizacia. 114. arsebobs monacemebi, romlis mixedviTac, paliatiuri mzrunvelobis misawvdomoba damokidebulia daavadebaze (onko pacientebs aqvT meti misawvdomoba), da aseve socialur-ekonomikur faqtorebze. ufro metic, zogierT qveyanaSi, intensiuri terminaluri mzrunvelobis misawvdomoba Semoifargleba mxolod im pacientebiT, romelTa limitirebuli sasicocxlo prognozi daaxloebiT 3 Tves Seadgens. aseTi SezRudvebi TiTqmis yovelTvis iwvevs did problemebs maSin, rodesac pacientebi sawyis prognozze gacilebiT didxans cocxloben da maRali xarisxis paliatiur mzrunvelobas saWiroeben. 115. farmakologiuri Careva warmoadgens simptomebis kontrolis safuZvels. adekvaturi samedicino mkurnalobis SemTxvevaSi gacilebiT advilia tanjvis iseTi aspeqtebis Semsubuqeba, rogoricaa mZime daavadebiTa da gardacvalebiT gamowveuli socialuri cvlilebebi, sulieri saWiroebebi. Tumca, zogierT qveyanaSi SesaZloa arsebobdes materialur-teqnikuri uzrunvelyofisa da efeqturobis problemebi adgilobrivi jandacvis ganyofilebebis doneze. aseve erovnul da adgilobriv doneze unda iqnas ganxiluli Sesabamisi farmakologiuri mkurnalobisaTvis saWiro finansuri mxardaWeris sakiTxi 116. narkotikuli tkivilgamayuCeblebis arasakmarisi misawvdomoba gansakuTrebul SeSfoTebas iwvevs maSin, rodesac es ganpirobebulia sakanonmdeblo SezRudvebiT, rogorc sxvadasxva opioidebis gamoyenebis, aseve maTi dozebis sxvadasxvaobis reJimebis mixedviT. morfini aris yvelaze xSirad gamoyenebadi opioidi. kiboTi gamowveuli tkivili yvelze mgrZnobiarea opioidebze, magram sxva analgezuri medikamentebis efeqti damokidebulia maT dozirebaze, rac niSnavs, rom ar arsebobs standartuli CM(2003)130 59 doza yvelasaTvis, igi SeiZleba icvlebodes dReSi aTidan ramodenime aTas mg-mde. (Foley 1995; Folley 1996) misawvdomi unda iyos sxvadasxva opioidTa gamoyeneba, ramdenadac efeqturobisa da gverdiTi movlenebis mimarT individualuri damokidebulebis pirobebSi SesaZloa saWiro gaxdes erTi medikamentis meoreTi Secvla. (Indelicato and Portenoy 2002) 117. tkivilis marTvisaTvis opioidebis adekvaturad gamoyenebis SemTxvevaSi ar arsebobs wamalze damokidebulebis mavne Cvevis Camoyalibebis problema. janmo-sa da evropis paliatiuri asociaciis mier (EAPC) gamocemuli iqna tkivilis marTvisa da mkurnalobis saxelmZRvanelo (gaidlaini) (Hanks et al. 2001; World Health Organization. 1990) 118. federalur, erovnul da regionul gegmebSi gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces pacientebis iseT umciresobaTa kategoriebs, rogoricaa institucionalizebuli SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebi, bavSvebi, patimrebi da sxv. maTTvis nebismier dros da ara aucileblobis SemTxvevaSi uzrunvelyofili unda iyos sxvadasxva specialuri dawesebulebebis misawvdomoba, sadac isini miiReben maTi specifikuri saWiroebebis Sesabamis mzrunvelobas. x a r i s x i s g a u m jo b e s e b a d a k v l e v a xarisxis gaumjobeseba 119. zogadad, paliatiur mzrunvelobaSi momsaxurebis xarisxis gaumjobeseba ar gansxvavdeba jandacvaSi xarisxis gaumjobesebisagan, rogorc es aRwerilia evrosabWos rekomendaciebSi R(97) 17 da mis danarTebSi. 120. Tumca paliatiuri mzrunvelobis zogierTi specifikuri ganzomileba (pacientis arCevanis umTavresoba; ojaxi, rogorc mzrunvelobis erTeuli; sulieri da egzistencialuri sakiTxebis 60 CM(2003)130 mniSvneloba da ara profesionalTa monawileoba) ganapirobebs paliatiuri mzrunvelobis xarisxis gaumjobesebisa da marTvis aspeqtebis specifikurobas (ix. Tavi 1) 121. mTlianobaSi, samedicino dargSi erT-erT mTavar inovacias mtkicebulebaze damyarebuli klinikuri gaidlainebis SemuSaveba warmoadgens. paliatiuri mzrunvelobis gaidlaini mravali qveynis mier iqna SemuSavebuli. Tumca, paliatiuri mzrunvelobis aRiarebuli Carevebis SedarebiT susti mtkicebulebiTi baza saerTo saxelmZRvanelo meTodikis SemuSavebis mTavar winaaRmdegobas warmoadgenda. sabednierod, mtkicebulebaze damyarebuli gaidlainebis popularizaciis yvelaze mniSvnelovan saerTSoriso organizacias, koxreinis TanamSromlobas (Cochrane Collaboration) gaaCnia paliatiuri medicinis seqcia. 122.mzrunvelobis xarisxis uwyveti gaumjobeseba SeiZleba ganisazRvros, rogorc SeTavazebuli momsaxurebis Sefasebisa da gaumjobesebis sistematiuri procesi. 123. paliatiur mzrunvelobaze specialzirebul bevr dawesebulebaSi jer kidev SezRudulia mzrunvelobis xarisxis Sefasebis procedurebi. amis gamo am sferoSi literatura arasrul monacemebs gvTavazobs. 124. arsebobs xarisxis Sefasebis araadekvaturobis mravali mizezi. sxva sakiTxebTan erTad, xarisxis SefasebisaTvis saWiroa meTodologiuri unar-Cvevebi da logariTmuli resursebi, rac miuwvdomelia mcire dawesebulebebisTvis. Sefasebis procedurebis ganxorcieleba moiTxovs xarisxis standartebis gansazRvras, paliatiuri mzrunvelobis konteqstSi Sefasebis iseTi modelebis gamoyenebas, rogoricaa multidisciplinuri auditi da Sedegebis sazomi Sesabamisi saSualebebi. CM(2003)130 61 Photo: Jacob Forsell, Sweden 125. Catarebuli Sefaseba SesaZloa moicavdes im demografiul, administraciul da diagnostikur monacemebs, romelic uzrunvelyofs standartul informacias im pacientebis Sesaxeb, romelTac mzrunveloba utardebaT. isini SeiZleba warmoadgendnen ufro rTul sazom erTeulebs, romelTa gamoyenebiT xdeba xarisxis ganzomilebaTa Sefaseba. amJamad misawvdomTagan zogierTi SemuSavebuli da dadasturebuli iqna specialurad paliatiuri mzrunvelobis sferoSi, mag. damxmare gundis Sefasebis ganrigi (Support Team Assesement Schedule) edmontonis simptomTa Sefasebis sistema (Edmonton Symptom Assesement System) an paliatiuri mzrunvelobis SedegTa Skala (Palliative Care Outcome Scale). Mag (Bruera et.al.1991; earn and Higginson 1999; Higginson and McCarthy 1993) 126. aRniSnuli sazomi erTeulebi sasargebloa ara marto xarisxis Sefasebis procesisaTvis, aramed yoveldRiuri klinikuri praqtikisaTvis. aseT SemTxvevaSi axali saSualebebis gamoyenebas jobia arsebuli da Sefasebuli xerxebis gamoyeneba. 62 CM(2003)130 127. mniSvnelovania xarisxis standartebis SemuSaveba da maTi gavrceleba paliatiur mzrunvelobaSi specializebul yvela dawesebulebaSi. mravali samsaxurisa da klinikuri Sefasebis auditi damokidebulia aRniSnuli standartebis arsebobaze, romelTa Sesabamisad SesaZlebelia praqtikis Sefaseba. standarti aris mzrunvelobis specifikur sferoSi arsebuli `kargi praqtikis~ identificireba. 128. standartebi SeiZleba SemuSavdes saxelmwifo da regionul/adgilobriv doneze. saxelmwifo done uzrunvelyofs ganviTrebisa da monitoringis mkafio strategias, izogeba dro da energia. regionuli/adgilobrivi done iZleva erovnuli standartebis regionisa Tu dawesebulebisaTvis specifikur maxasiaTebelebTan mimarTebaSi adaptaciis saSualebas. saukeTeso midgomas warmoadgens am ori momentis kombinacia. 129. xarisxis standartebis wardgenas, misi maqsimaluri dasabuTebisa da iuridiuli Zalis uzrunvelyofisaTvis, win unda uswrebdes rac SeiZleba farTo konsultaciebi sakiTxze momuSave yvela partniorTan. zogierTma qveyanam SeimuSava standartebi, romelic SeiZleba gamoyenebuli iqnas ganxilvis safuZvlad maTTvis, visac igi jer ar gaaCnia. 130. rogorc es miTiTebulia higinsonisa da sxvebis naSromSi, auditis teqnika paliatiuri mzrunvelobis sferoSi, kerZod specialuri multidisiplinuri gundebisaTis Sefasebis gansakuTrebuli meTods warmoadgens. 131. pacientsa da mis axloblebze orientirebuli es meTodi iZleva momsaxurebis rogorc klinikuri, aseve araklinikuri aspeqtebis Sefasebis saSualebas. mis mizans warmoadgens ara marto xarisxis gaumjobesebis mudmivi kontroli, aramed analizis procesSi CarTuli profesionalebis momzadebac. CM(2003)130 63 kvleva paliatiur mzrunvelobaSi 132. ramdenadac kvlevis mTavar mizans warmoadgens (an unda warmoadgendes) pacientze mzrunvelobis xarisxis gaumjobeseba, calke Tavis miZRvnis nacvlad, aRniSnul sakiTxs xarisxTan mimarTebaSi ganvixilavT. 133. adreul wlebSi, kvleva paliatiuri medicinisa da mzrunvelobis ganviTarebis umTavres da prioritetul nawils warmoadgenda. paliatiuri medicina iseve unda iyos damyarebuli mtkicebulebebze, rogorc medicinis sxva sferoebi. 134. kvlevis Sedegebis safuZvelze mniSvnelovani progresi iqna miRweuli tkivilisa da simptomebis marTvis sferoSi. kvleva aseve swrafad viTardeba medicinisa da jandacvis samsaxurebis sxva sferoebSi, Tumca mimdinare da momavali problemebi jer kidev saWiroeben Semdgom Seswavlas. paliatiuri mzrunvelobis praqtikis umetesi nawili dafuZnebulia epizodur da/an istoriul faqtebze da ara mecnierul meTodebsa da mtkicebulebebze. miuxedavad imisa, rom komitetis mizans ar warmoadgens mkurnalobaSi SemoqmedebiTi midgomisa da aratradiciuli meTodebis gamoyenebis mniSvnelobis daknineba, igi miiCnevs, rom saWiroa masStaburi kvlevebis Catareba, raTa moxdes realurad sasargeblos usargeblosagan gamorCeva. 135. paliatiur mzrunvelobaSi kvlevis SedarebiTi simwire SeiZleba aixsnas mravali faqtoriT, maT Soris imiTac, rom SezRudulia kvleviTi muSaoba am jgufis pacientebSi. Cven unda ganvixiloT paliatiuri mzrunvelobis kvlevasTan dakavSirebuli lojistikuri, demografiuli, akademiuri faqtorebi da specifikuri eTikuri problemebi. 136. pacientebis SerCeva da aRniSnul kvlevaSi maTi CarTva sakmaod rTulia paliatiuri mzrunvelobis realuri bunebidan gamomdinare. ramdenadac kvleva tardeba hospisebsa da stacionarul ganyofilebebSi, maTi mcire moculoba aferxebs kvlevas. ufro 64 CM(2003)130 metic, pacientebi, romelTa mdgomareobis stabiluroba kvlevaSi monawileobis miRebis saSualebas iZleva, aRniSnul dawesebulebebSi mxolod mcire droiT rCebian, xolo is pacientebi, romelTa mdgomareoba moiTxovs ufro xangrZlivi droiT iq darCenas, imdenad mZimea, rom bevr maTgans ar SeuZlia im damatebiTi tvirTis atana, rac kvlevas axlavs Tan. yovelive aRniSnulis Sedegad, mxolod zogierT pacients SeuZlia miiRos monawileoba Sesabamisi kvlevis CatarebaSi drois saWiro monakveTSi. 137. zemoTaRniSnulTan erTad, arsebobs specifikuri klinikuri faqtorebi, romlebic kidev ufro arTuleben kvlevas am sferoSi. pacientebi umTavresad asakovani adamianebi arian, romelTa mdgomareoba garTulebulia ramodenime organos dazianebiT, rasac Tan axlavs Tanmdevi simptomebi. daavadeba aris progresirebadi, simptomebi ki swrafad cvalebadi, gansakuTrebiT terminalur stadiaSi; sasicocxlo vada SezRudulia da mravali medikamentis gamoyeneba Cveulebriv movlenas warmoadgens. 138. aRniSnuli sxvadasxva faqtorebi moiTxoven kvlevis srulyofil meTodologias, romlis sqema maqsimalurad iqneba miznebze morgebuli. sqema SeiZleba iyos rogorc xarisxobrivi, aseve raodenobrivi. paliatiur mzrunvelobaSi fsiqosocialuri da emociuri sakiTxebis mniSvnelobidan gamomdinare, umetesad misaRebia xarisxobrivi midgoma. sabednierod kvlevis xarisxobrivi meTodebi samedicino mecnierebaSi sul ufro metad aRiarebuli xdeba. Tumca, meTodologiuri codna ar aris sakmarisi aseTi seriozuli problemis gadaWrisaTvis. 139. bevr qveyanaSi paliatiuri medicina da mzrunveloba ar aris gamoyofili calke disciplinad, aramed miCneulia mkurnalobis filosofiad, sadac aqcenti keTdeba adamianis pirovnebaze. mcirea kavSirebi akademiur organizaciebTan, dabalia am organizaciebis mier paliatiuri mzrunvelobis, iseve rogorc jandacvis sxva sferoebis prioritetulobis aRiareba. swored am mizezis gamo erovnuli kvleviTi fondebis umetesoba paliatiur mzrunCM(2003)130 65 velobas an ar miiCnevs kvlevis cakle sferod, an ar aRiarebs mis prioritetulobas da Sesabamisad naklebadmisawvdoms xdis dafinansebas. 140. paliatiur medicinaSi kvlevis Semaferxebel sxva SesaZlo barierebs warmoadgens: Sefasebis erTiani meTodikebis nakleboba da aseTi meTodikebis arasakmarisad gamoyeneba. paliatiuri medicinis arazusti gansazRvreba; yuradRebis nakleboba farmakologiuri kompaniebis mxridan, garda misi iseTi zogierTi momgebiani seqtorebisa, rogoricaa analgezia; koordinaciis nakleboba paliatiuri mzrunvelobis kvlevis sferoSi momuSave centrebs Soris. 141. Catarebuli iqna kvleva terminaluri pacientebis gamokiTxvis eTikur sakiTxebTan dakavSirebiT, gansakuTrebiT pacientTa im jgufis mimarT, romelTac ar aqvT SesaZlebloba miiRon monawileoba gadawyvetilebis miRebaSi (SemecnebiTi darRvevebis maRali maCvenebeli) da/an ganacxadon Tavisufali da informirebuli Tanxmoba. (damokidebuleba im dawesebulebaze, sadac isini mzrunvelobas iReben, grZnobebisa da madlierebis Sesaxeb). (Grande and Todd 2000; Hardy 1997; Kaasa and De Conno 2001). Tumca, umetesoba aRniSnul problemebs ar ganixilavs mxolod paliatiuri medicinis problemad da miiCnevs, rom isini medicinis sxva sferoebSic gvxvdeba. (heriatria, intensiuri mkurnaloba da sxv) Sedegad, ar arsebobs paliatiuri pacientebis calke kategoriad gamoyofis aucilebloba da maT mimarT helsinkis aRiarebuli eTikuri kodeqsisagan gansxvavebuli eTikuri normebis gamoyeneba. (Crigger 2000). paliatiuri mzrunvelobis sferoSi kvlevebi unda Seesabamebodes klinikuri kvlevis sferoSi miRebul yvela eTikur normebs da aRiarebuli unda iqnas regionuli da instituciuri eTikuri komitetis mier. 142. gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces kvleviTi proeqtis im riskebisa da upiratesobebis Sefasebas, romelic SeiZleba gansxvavdebodes daavadebis progresirebis sxvadasxva stadiaze. mzrunvelobis amocanebi icvleba terminalur stadiaze, rodesac 66 CM(2003)130 sicocxlis gaxangrZlivebasTan SedarebiT upiratesoba sicocxlis xarisxs eniWeba. aseT SemTxvevaSi gansakuTrebuli mniSvneloba aqvs iseTi faqtorebis gaTvaliswinebas, romelTac umetesad ar aqvT biologiuri safuZveli, mag. rogoricaa pacientebisaTvis daniSnulebis modificireba. 143. miuxedvad evropis paliatiuri medicinis asociaciis (EAPC) mcdelobisa, xeli Seuwyos TanamSromlobas, jer kidev arsebobs TanamSromlobis nakleboba evropis qveynebSi paliatiuri mzrunvelobis kvlevis sferoSi momuSave profesionalTa Soris. profesionalTa da volontiorTa ganaTleba da treningebi 144. paliatiuri mzrunvelobis ganviTarebisaTvis udidesi mniSvneloba eniWeba profesionalTa da sazogadoebis ganaTlebas. bevr qveyanaSi gansazRvrulia ganaTlebis sami done: sawyisi done, romelic unda miiRos jandacvis yvela profesionalma; Sualeduri done, romelic unda miiRos paliatiur medicinaSi specifikuri kvalifikaciis miRebis msurvelma profesionalma (paliatiuri medicinis eqspertis statusis miRebis gareSe) da umaRlesi done maTTvis, visac surs gaxdes paliatiuri mediciis specialisti. 145. sabaziso sauniversiteto kursi profesionalebisaTvis aris is pirveli periodi, rodesac studentebi Seiswavlian paliatiur mzrunvelobas. bevrma profesiulma organizaciam, rogoricaa gaerTianebuli samefos eqimTa samefo koleji, evropis paliatiuri mzrunvelobis asociacia, SeimuSava saswavlo programebi (kurikulumi). miuxedavad simwirisa, eqimTa sabazo sauniversiteto gamocdileba naTlad miuTiTebs, rom gamarTlebulia studentebisaTvis paliatiuri mzrunvelobis aspeqtebis sawvleba. naklebad aris cnobili informacia saeqTno da sxva arasamedicino profesiebis studentebisaTvis sabaziso saswavlo programebis efeqturobisa da ganxorcielebadobis Sesaxeb. CM(2003)130 67 146. paliatiuri mzrunvelobis saswavlo programebSi mniSvnelovani adgili ukavia im eTikur dilemebs, romelTa gadawyveta uwevT rogorc profesional, aseve araprofesional momvlelebs. aseT programebSi gansakuTrebuli yuradReba eqceva studentTa mier pirovnuli Rirebulebebis gacnobierebas, mag. sicocxlis dasrulebasTan dakavSirebul sakiTxebTan da im gavlenasTan mimarTebaSi, rasac igi axdens mzrunvelobaze. aRniSnul sakiTxebTan dakavSirebiT gansakuTrebiT misasalmebelia gulaxdiloba. 147. ganaTlebasTan dakavSirebul mniSvnelovan fsiqologiur aspeqtebs warmoadgens usiamovno ambis miwodeba, iseTi fsiqologiuri darRvevebis diagnozireba da mkurnaloba, rogoricaa wuxili, depresia da SfoTva. aseve saswavlo programis mniSvnelovan nawils warmoadgens pacientis SemecnebiT unarSi cvlilebis aRiareba. igive exeba pacientisa da misi ojaxis daxmarebis saWiroebas. 148. ganaTlebis mniSvnelovan sakiTxs warmoadgens iseTi socialuri aspeqtebi, rogoricaa pacientisa da misi ojaxis sacxovrebeli pirobebi, socialuri da praqtikuli daxmarebis arseboba an ararseboba. 149. paliatiur mzrunvelobaSi ganaTlebis yvelaze mniSvnelovan tipiur sakiTxebs sulieri da kulturuli aspeqtebi warmoadgens. studentebma unda iswavlon pacientebisaTvis sicocxlis bolo periodSi am sakiTxebis mniSvneloba, gaigon maTi saWiroebebi da gauwion adekvaturi daxmareba. 150. aRiarebs ra dadgenil moTxovnebs, gunduri muSaobis SesaZleblobebsa da SezRudvebs, saswavlo programis organizaciuli aspeqtebi ukavSirdeba jandacvis sistemisa da arsebuli paliatiuri samsaxurebis Sesaxeb codnas. sauniversiteto saswavlo programa moicavs yvela zemoTCamoTvlil aspeqts. maTi umravlesoba SeiZleba CarTuli iqnas samedicino saswavleblebis sxva mimdinare programebSi. 68 CM(2003)130 151. mraval qveyanaSi paliatiuri medicina CarTulia uwyveti samedicino ganaTlebis (usg) programis sawyis doneze. zogierTi erovnuli asociaciebi uzrunvelyofen an mxars uWeren zogadi praqtikis eqimebis ganaTlebis aseT kursebs. 152. usg programebis garda zogierTma qveyanam ganaviTara ufro maRali donis ganaTleba, magram mxolod araspecialistebisaTvis (Sualeduri done). aseT magaliTs warmoadgens uelsis universitetis mier SemuSavebuli paliatiuri mzrunvelobis distanciuri saswavlo kursi da holandiis zogad praqtikosTa kolejis mier SemuSavebuli eqspert zogad praqtikosTa satreningo kursi. aseTi saxis kursebis mizania monawileebs saSualeba misces gaxdnen paliatiuri mzrunvelobis eqspertebi da amavdroulad saqmianoba ganagrZon ZiriTadi specialobiT. umaRlesi donis sauniversiteto ganaTlebis kidev erTi magaliTia belgiaSi, Libre de Bruxelles –is universitetis mier aRiarebuli Sida-sauniversiteto diplomi. aqcenti keTdeba mzrunvelobis uwyvetobaze, mkurnalobasa da paliatiur mzrunvelobas Soris dogmaturi sazRvrebis gavlebis gareSe. 153. ufro maRal doneze, arsebobs paliatiuri mzrunvelobis saswavlo programebi, romlebic ZiriTadad SemuSavebulia evropis im qveynebSi, sadac paliatiuri mzrunveloba damoukidebel specialobad aris aRiarebuli. komunikacia 154. kargi sakomunikacio unar-Cvevebi paliatiuri mzrunvelobis umTavresi nawilia da ar aris specifikurad damaxasiaTebeli paliatiuri mzrunvelobisaTvis. Civili arasaTanado mzrunvelobis Sesaxeb ufro xSirad gamowveulia araefeqturi komunikaciiT da ara mkurnalobis dabali doniT. komunikacia moicavs ufro mets, vidre ubralod informaciis miwodeba. es aris procesi, romelSic CarTulia mravali adamiani da romlis amocanebi moicavs informaciis gacvlas, urTierTgagebasa da daxmarebas, CM(2003)130 69 rTuli da zogjer mtkivneuli sakiTxebis ganxilvas da am sakiTxebiT gamowveuli emociuri stresis ganawilebas. sxvaTa wuxilis gaziareba aseve moicavs dros, pasuxismgeblobasa da gulwrfel survils. nawilobriv, es exeba pasuxis gacemas, ufro metad ki tkivilis Semsubuqebasa da pirovnebis gverdiT yofnas maSin, rodesac pasuxi ar arsebobs. komunikacia ar aris `damatebiTi momsaxureba~, igi jandacvis sasicocxlo, ganuyofel da aucilebel komponents warmoadgens. tradiciulad, bevri sauniversiteto kursi ar moicavs komunikaciis sakiTxebs. dReisaTvis aRiarebulia am deficitis arseboba da kurikulumebis umetesobaSi yuradReba maxvildeba komunikaciis sakiTxebze. 155. komunikacia ar moicavs mxolod jandacvis profsionalsa da pacients. is moicavs komunikacias jandacvis profesionalsa da ojaxs, pacientTa da maT ojaxebs (an pacientisaTvis mniSvnelovan axloblebs) Soris da kominikacias jandacvis profesionalebs Soris sxvadasxva dawesebulebaSi. yvela am mxares Soris efeqturi da swrafi komunikaciis fasilitacia moiTxovs Semdeg elementebs: - - 70 jandacvis yvela profesionalis ganaTlebasa da treningebs komunikaciis unar-Cvevebis sakiTxebze; hospisebi da klinikebi unda uzrunvelyofdnen pacientebisa da maTi ojaxebis piradi SexvedrebisaTvis Sesaferis farTs; jandacvis profesionalebs unda qondeT yovelkvireuli ganrigi pacientebTan da maT ojaxis wevrebTan, aseve jandacvis sxva profesionalebTan SexvedrebisaTvis. jandacvis profesionalebisaTvis misawvdomi unda iyos Tanamedrove teqnologiebi. CM(2003)130 Photo: Maciej Kluziak, Poland komunikacia pacientebsa da jandacvis profesionalebs Soris 156. avadmyofobis tipiuri procesis ganmavlobaSi pacients jandacvis mraval profesionalTan uxdeba Sexvedra. yoveli aseTi Sexvedra iZleva komunikaciis SesaZleblobas. komunikaciis nawili xdeba metyvelebiT, umetesi nawili ki araverbaluria. zogadad, pacientebi moiTxoven gulaxdil, misawvdom da Tanmimdevrul informacias maTi daavadebisa da SesaZlo garTulebebis Sesaxeb. arcTu iSviaTad, jandacvis profesionalebi da ojaxis wevrebi pacientisaTvis imedis SenarCunebis mizniT mas araswor informacias awvdian. aseTi `keTili ganzraxvis strategiam~ SesaZloa gamoiwvios sirTuleebi, ramdenadac daavadeba progresirebs. cudi axali ambavi yovelTvis cudi ambavia, Tumca misi miwodebis meTodebi da is, Tu ramdenad grZnobs pacienti mxardaWerasa da gagebas, mniSvnelovnad ganapirobebs mis Seguebas axal realobasTan. CM(2003)130 71 157. ufro metic, arsebobs mkafio emociuri, fsiqologiuri SezRudvebi, Tu ra doziT SeiZleba iqnas miwodebuli SemaSfoTebeli informacia erTi saubris dros: cudi ambis gagebiT miRebuli emociuri dartymis gamo, Semdgomi informacia Cveulebriv veRar aRiqmeba. amitom informaciis danawevreba, pacientisa da misi ojaxisaTvis cudi ambis gasaazreblad drois micema, umTavres momentad aris aRiarebuli. dadasturebulia cudi axali ambis gamxelis arsebuli safexureobrivi etiketis (mag. Buckman in 3) efeqturoba. 158. rogorc wesi, pacientebs daavadebis, mkurnalobisa da prognozis Sesaxeb aseTi saxis informacia unda miewodos mgrZnobiare, TanadgomiTi da gulaxdili formiT. pacientis damoukideblobasa da RirsebasTan mimarTebaSi sasicocxlo mniSvneloba aqvs misTvis aucilebeli informaciis miwodebas, raTa man SeZlos informirebuli arCevanis gakeTeba. aRniSnul procesze SeiZleba garkveuli gavlenaiqonios kulturulma garemom im gagebiT, rom zogierTma pacientma, aniWebs ra informaciis sisrules nakleb mniSvnelobas, SesaZloa mniSvnelovani gadawyvetilebis miReba sxvas miandos. 159. paliatiur mzrunvelobaSi komunikacias gansakuTrebiT SemecnebiTi darRvevebi arTulebs. amdenad SemecnebiTi darRvevebis SesaZlo cvalebadobis mxedvelobaSi miReba da misi xarisxis Sefaseba metad mniSvnelovania. komunikacia pacientsa da ojaxis wevrebs Soris 160. paliatiuri mzrunvelobis dawesebulebebSi pacientebi da maTi ojaxis wevrebi xSirad stresis qveS imyofebian. arcTu iSviaTad, mxareebs Soris komunikacia Zalian mcirea, Tuki is saerTod arsebobs. aseT SemTxvevebSi xSiria gaugebrobisa da wyenis momentebi. pirovnebas SeiZleba miaCndes, rom mzrunvelobis tvirTi arasamarTliania. SesaZloa amotivtivdes Zveli jibri da Suri, ramac situaciaze kontrolis dakargva gamoiwvios. 72 CM(2003)130 161. jandacvis profesionalebs ekisrebaT aseTi fenomenis gamovlenisa da sapasuxo reaqciis gamoxatvis movaleoba. ukidures SemTxvevaSi maT unda moaxdinon informaciis gaziarebis faqtis modelireba, raTa pirovnebebs SeeZloT iyvnen gulaxdilni TavisTavTan da sxvebTan sakuTar grZnobebsa da emocebTan mimarTebaSi. erT saojaxo Sexvedras SeuZlia Secvalos da gadaarCinos iseTi situaciac ki, romelic sxva SemTxvevaSi swrafad gadaizrdeboda sibrazis, simwarisa da wyenis nazavSi. 162. yuradReba unda daeTmos bavSvebisa da mozardTa gansakuTrebul saWiroebebs. mWidro ojaxur situaciebSi, bavSvebi xSirad gariyuli arian procesidan Tumca keTili ganzraxviT, magram araswori mcdelobiT `daicvan~ isini. iseve rogorc ufrosebs, bavSvebs sWirdebaT, rom maTi esmodeT, ugebdnen da qondeT SesaZlebloba CarTuli iyvnen mimdinare procesebSi. komunikacia jandacvis profesionalebs Soris 163. erT pacientze mzrunvelobaSi SesaZloa sxvadsaxva sferosa da dawesebulebaSi momuSave jandacvis profesionalebi monawileobdnen. Sesabamisad, aucilebelia informaciis swrafi da adekvaturi gacvla. drois simciris garda komunikaciis problemas warmoadgens movaleobaTa ganawileba, mzrunvelobis sxvadasxva filosofiisa da barierebis arseboba. iseve rogorc ojaxSi, saqme ar exeba mxolod informaciis gacvlas. aucilebelia sxvaTa Sexedulebebis gaziareba, gansakuTrebiT maSin, rodesac mkurnalobis strategiebis Sesaxeb gansxvavebuli mosazrebebi arsebobs. aseT SemTxvevebSi, urTierTgagebis, poziciis Sejerebisa da pacientisaTvis saukeTeso servisis SeTavazebis SesaZleblobas faqtTan dakavSirebuli azrTa gacvla iZleva. rekomendebulia azrTa Ria urTierTgacvla gareSe fasilitatoris monawileobiT. Semdgomi informaciisaTvis ix. Semdegi Tavi. CM(2003)130 73 gundebi, gunduri muSaoba da dagegmva 164. daavadebis Sorswasuli formis mqone pacientebisa da maTi ojaxis wevrebis xSirad garTulebuli problemebis gaTvaliswinebiT zogadi da specializebuli mzrunveloba umetes SemTxvevaSi unda xorcieldebodes interdisciplinuri gundis mier, romlis mizania mzrunvelobis uzrunvelyofa interdisciplinuri, gunduri midgomiT, fizikuri, fsiqologiuri, socialuri da sulieri mxardaWerisa da Sesabamisi unar-Cvevebis SejerebiT. es ar aris mxolod paliatiuri mzrunvelobisaTvis damaxasiaTebeli specifikuri sakiTxi: kompleqsuri mzrunvelobis yvela forma, rogorc mwvave, aseve qronikul SemTxvevebSi, moiTxovs multidisciplinur gundur muSaobas. Tumca paliatiur mzrunvelobaSi gundur muSaobas ramodenime gansakuTrebuli maxasiaTebeli aqvs: araprofesionalTa, moxaliseTa (volontiorTa) da ojaxis wevrebis CarTva; momvlelebze zrunvis saWiroeba; sulieri da emociuri sakiTxebis mniSvneloba. (Cummings 1998) miuxedavad imisa, rom mtkicebuleba jer kidev arasrulia, arsebobs maCveneblebi, romlebic paliatiur mzrunvelobaSi pacientisaTvis gunduri muSaobis upiratesobas adastureben. 165. gundis moculoba moqnilia da SesaZloa icvlebodes pacientis saWiroebebidan gamomdinare. ase mag. gundis minimaluri SemadgenlobaSi Sedian ojaxis eqimi da ubnis eqTani, magram Cveulebriv, gundSi aseve Sedian socialuri muSakebi, fsiqologebi da moxaliseebi (volontiorebi). udavoa, rom yvela aRniSnul profesionalsa da volontiorebs SesaZlebloba unda qondeT monawileoba miiRon gadawyvetilebis miRebis procesSi. Tumca jer kidev sakamaToa sakiTxi, iTvlebian Tu ara ojaxis wevrebi gundis wevrebad. is faqti, rom ojaxis wevrebi umetes SemTxvevaSi xangrZlivad arian CarTuli mzrunvelobaSi, amis sasrgeblod metyvelebs, xolo is, rom isini aseve warmoadgenen `zrunvis obieqts~, sapirispiros amtkicebs. 166. xSirad keTdeba gansxvaveba interdisciplinur da multidisciplinur gundebs Soris. pirveli nakleb mniSvnelobas aniWebs 74 CM(2003)130 profesiul gansaxvavebulobas, vidre ukanaskneli _ ZiriTadad mzrunvelobas uzrunvelyofs mTeli gundi, ise rom davalebebi yovelTvis ar aris ganawilebuli profesiebis mixedviT. interdisciplinur gundSi lideroba damokidebulia arsebul amocanaze da ara profesiul ierarqiaze, rogorc es multidisciplinuri gundis dros xdeba. zogierTi avtori mkafio upiratesobas aniWebs interdisciplinur gunds. komitets am sakiTxTan dakavSirebiT ar gaaCnia erTiani rekomendacia da miaCnia, rom gundis tipis Sesaxeb gadawyvetileba miRebuli unda iqnas adgilobrivi situaciisa da gadasawyveti problemis safuZvelze. 167. miuxedavad imisa, rom ar Catarebula aranairi kvleva eqimis xelmZRvanelobiT momuSave da sxva gundebs Soris gansxvavebis gamosavlenad, komitets miaCnia, rom specialuri gundis erT wevrs mainc unda qondes gavlili treningi da iyos paliatiuri mzrunvelobis aRiarebuli specialisti. 168. aRiarebulia ra pacientebisaTvis gundis sxvadasxva wevris mier erTi da igive informaciis miwodebis aucilebelebloba, komunikacia gunduri muSaobis mniSvnelovan aspeqtis warmoadgens. gundebi SeimuSaveben komunikaciis gamWvirvale arxebs ise, rom uzrunvelyofili iqnas gundis yvela wevris mier mzrunvelobis procesSi wvlilis Setanis SesaZlebloba da am procesis mimdinareobis Sesaxeb maTi drouli informireba. mzrunvelobis dagegmva da winaswari direqtivebi 169. paliatiuri mzrunvelobis xarisxi mniSvnelovnad umjobesdeba maSin, rodesac misi winaswari dagegmva xdeba. (Cummings 1998) mzrunvelobis gegmaSi miTiTebulia ara marto mniSvnelovani da mosalodneli simptomebi, aramed arsebuli da SesaZlo fsiqologiuri da sulieri problemebi. Tu es keTdeba sistematiurad da uwyvetad, SesaZlebelia arasasurveli krizisisa da saavadmyofoSi gadayvanis Tavidan acileba. 170. mzrunvelobis winaswari dagegmva Cveulebriv moicavs winaswar CM(2003)130 75 direqtivebs sicocxlis bolo periodTan dakavSirebul samedicino xasiaTis gadawyvetilebebTan: usargeblo mkurnalobis Sewyveta, sicocxlis xangrZlivobis Semamcirebeli tkivilisa da simptomTa marTva, sicocxlis bolos tkivilgayuCeba; pacientis mier sakiTxis wamoWris SemTxvevaSi, eqimebi mzad unda iyvnen ganmarton TavianTi mosazrebebi eqimis daxmarebiT gardacvalebis Sesaxeb (daxmareba TviTmkvlelobaSi, eftanazia). detaluri ganxilvisa da sakiTxTan dakavSirebiT evropis sabWos rekomendaciebisaTvis, mkiTxveli unda gaecnos evropis sabWos 1999 wlis 21 maisis #8421 dokuments adamianis uflebebis, terminaluri da momakvdavi pacientebis Rirsebis dacvis Sesaxeb. 171. warmodgenili memorandumis konteqstSi sakmarisia xazi gaesvas, rom miuxedavad eqimebs Soris amgvari gadawyvetilebis eTikuri Sefasebis sxvadasxvaobisa, arsebobs erTi saerTo mosazreba, rom profesional mzrunvelebs unda SeeZloT pacientTan Ria dialogis warmoeba. (Quill 1996) aseTi gaxsnili dialogi zogierT SemTxvevaSi Tavidan agvacilebs eqimis daxmarebiT sikvdilis moTxovnas. mniSvnelovania eqims miRebuli qondes Sesaferisi ganaTleba sicocxlis bolos pacientze mzrunvelobis eTikur dilemebTan dakavSirebiT, raTa man SeZlos gaiazros da Sesaferisi wesiT pacientsa da misi ojaxis wevrebTan ganixilos kargad Camoyalibebuli mosazreba. eTikuri dilemebi gansakuTrebiT maSin warmoiSveba, rodesac pacients jiutad surs sikvdili, Tumca paliatiuri mzrunvelobis SesaZleblobebi jer kidev ar aris amowuruli. ufro xSirad ki dilemebi aRmocendeba maSin, rodesac paliatiuri mzrunveloba, mag. morfinis maRali dozebiT tkivilis marTva, iwvevs an SesaZloa gamoiwvios sicocxlis xangrZlivobis Semcirebis (an gangrZobis) efeqti. 172. marTvis gegmebis SemuSavebasa da monitoringSi pacientisa da misi ojaxis wevrebis CarTvas aSkara eTikuri upiratesoba aqvs. garda amisa arsebobs mtkicebulebebi, rom aRniSnuls dadebiTi wvlili Seaqvs mzrunvelobis xarisxis gaumjobesebaSi. 173. profesionalebi da araprofesionalebi paliatiur mzrunvelobas 76 CM(2003)130 sxvadasxva TanafardobiT afaseben rogorc sasargeblosa da aucilebels. arc is aris gasakviri, rom literaturaSi gansakuTrebuli yuradReba eqceva iseT Temas, rogoricaa `mzrunveloba mzrunvelebze~. Tumca okupaciuri janmrTelobis TvalsazrisiT ar arsebobs Camoyalibebuli mtkicebuleba, Tu mzrunvelobis romeli modelia saukeTeso. eWvgareSea, rom mzrunvelebi raime formiT unda iRebdnen yuradRebas. mzrunvelTa gadaRlis Tavidan asacileblad maTi mZime tvirTis sakiTxi sistematiurad unda iqnas ganxiluli gundis Sekrebaze. aRniSnuli exeba ara marto ojaxis wevrebs, aramed maTac, visTvisac mzrunveloba aris profesionaluri da sistematiuri saqmianoba. ojaxis daxmarebisa da krizisuli situaciebis Tavidan asacileblad sasargeblo iqneba ojaxuri Sexvedrebi pacientisa da erTi-ori profesionali mzrunvelis monawileobiT. 174. qamingsi aRwers gunduri muSaobis mniSvnelovan, Tumca xSirad miviwyebul aspeqtebs: (Cummings 1998) gundebs, gansakuTrebiT ki paliatiuri mzrunvelobis gundebs gaaCniaT iseTive sasicocxlo cikli, rogorc yvela individs: pirveli faza - idealisturi enTuziazmi, romelsac TanamSromloba da qarizmatuli lideroba axasiaTebs; meore faza - marTvis komponentebis gaZliereba, sadac iniciatorebi awydebian gundSi sakuTari adgilis gaazrebasTan dakavSirebul sirTuleebs da mesame faza - rodesac arsebobs idealizmisa da pragmatizmis kombinacia. volontiorebi 175. warmodgenil memorandumSi sasargeblo iqneboda gansakuTrebuli yuradRebis gamaxvileba volontiorebze, mzrunvelTa im kategoriaze, romelic garkveulwilad specifikuria paliatiuri mzrunvelobisaTvis. volontiorebs paliatiur mzrunvelobaSi mniSvnelovani, Tumca xSir SemTxvevaSi arasaTanadod dafasebuli roli eniWebaT. maT SeuZliaT pacients SesTavazon `mosmenis mzadyofna~. ar gaaCniaT ra profesionaluri movaleobebi, isini Tavs srulad uZRvnian pacientebs, romelTac xSirad esaWiroebaT CM(2003)130 77 sakuTari tanjvis vinmesTvis gaziareba. mesame piris arseboba, (romlis ndobac advilia) pacients saSualebas aZlevs Tavi SeigrZnos da aRiqvas sxvebTan Tanabar pirobebSi myof, jer kidev sazogadoebis wevrad. 176. volontiorTa sxva mniSvnelovani amocana SeiZleba iyos ojaxis wevrebis droebiT gamoTavisufleba avadmyofze mzrunvelobisagan (rac xSirad amcirebs maTSi danaSaulis grZnobas), maTi emociebis gaziareba, xolo pacientis gardacvalebis SemTxvevaSi maTi daxmareba da sazrunavis Semsubuqeba. 177. SeuZliaT ra damxmare pirebis CarTva mzrunvelobis procesSi, volontiorebs mniSvnelovani funqcia eniWebaT profesionali mzrunvelebisaTvis. isini profesionalebs saSualebas aZleven gamonaxon dro sxva saqmianobisaTvisac. profesional mzrunvelebs volontiorebis daxmarebiT aseve SeuZliaT pacientisagan axali informaciis miReba. 178. saimedo partniorobisaTvis unda xdebodes volontiorebis momzadeba, monitoringi da asociaciis mier maTi damtkiceba. ar aris sakmarisi mxolod daxmarebis survili, mniSvnelovania guldasmiT SerCeuli personalis momzadeba. 179. volontiori damxmareebi qmnian koordinatoris pasuxisxmgeblobiT momuSave gunds, romelic mzrunvelebsa da volontior damxmareTa Soris damakavSirebeli rgolis fuqcias asrulebs. maTze zedamxedveloba warmoebs damxmare jgufis konteqstSi. 180. volontiorTa asociaciebi uzrunvelyofen saavadmyofoebSi volontiorTa saWiro struqturis Camoyalibebas. aseve didia maTi mniSvneloba binaze movlis pirobebSi volontiorTa daxmarebis organizebisaTvis. 181. interdisciplinur gundSi, volontiorebi ar ikaveben sxvis adgils; SeaqvT ra sakuTari gansakuTrebuli wvlili gundis muSaobaSi, isini avseben sxvaTa muSaobas da ar iWrebian maT 78 CM(2003)130 funqciebSi. mkafiod unda iyos gansazRvruli maTi roli da amocanebi. jandacvis am araprofesionalTa gverdiT profesionali mzrunvelebi da administratorebi Tavs maqsimalurad komfortulad unda grZnobdnen. 182. belgiaSi, 1991 wlis samefo dadgenilebiT nebadarTuli iqna paliatiuri mzrunvelobis asociaciebisa da am sferoSi momuSave sxvadasxva organizaciebis finansuri daxmareba. 183. im asakSi, rodesac sikvdilis Temas tabu edeba, profesional mzrunvelebTan erTad gansakuTrebuli simboluri mniSvneloba eniWeba volontior damxmareebs. maTi pirovnuli movaleobebis garda, isini momakvdavi adamianis garemo sazogadoebas warmoadgenen. mZime danakargi 184. daxmareba axloblis gardacvalebiT gamowveuli mZime danakargis SemTxvevaSi, specialur literaturaSi paliatiuri mzrunvelobis programebis erT-erT mTavr sakiTxad aris miCneuli. rogorc samsaxuri, igi misawvdomi unda iyos yvela im dawesebulebaSi, sadac paliatiuri mzrunveloba xorcieldeba: specialuri paliatiuri mzrunvelobis dawesebulebebi, klinikebi da saTemo saavadmyofoebi, binaze movlis pirobebSi. amas ori mizezi aqvs. erTis mxriv, mZime danakargis SegrZneba Cveulebriv pacientis gardacvalebamde gacilebiT adre iwyeba, radgan daavadebis paliatiuri faza pacientisa da misi ojaxis wevrebisaTvis danakargis mzard SegrZnebas warmoadgens. meores mxriv, paliatiuri mzrunvelobis profesionalebi ojaxs ganixilaven rogorc `mzrunvelobis obieqts~, ris logikur aucilebel gagrZelebasac warmoadgens ojaxTan urTierToba pacientis gardacvalebis Semdgom. (Doyle, Hanks and MacDonald 1998) 185. mZime danakargis SemTxvevaSi damxmare samsaxuris mizania mxari CM(2003)130 79 dauWiros pacientebsa da maTi ojaxis wevrebs, raTa gaumklavdnen avadmyofobisa da gardacvalebis periodSi axloblis dakargviT gamowveul mraval problemas. aseTi samsaxurebi unda efuZnebodnen mraval faqtors, maT Soris: individualur Sefasebas, mwuxarebis siZlieres, problemasTan gamklavebis unars da TiToeuli ojaxis specifikur saWiroebebs. mZime danakargis SemTxvevaSi daxmarebis efeqturoba dadasturebulia profesionaluri samsaxurebisa da profesionalTa mxardaWeriT ganxorcielebuli volontioruli samsaxurebis muSaobaze Catarebul mraval kvlevaSi. aRniSnuli kvlevebis analizis safuZvelze parqisi akeTebs daskvnas, rom mZime danakargis SemTxvevaSi damxmare samsaxurebs SeuZliaT danakargiT gamowveuli fsiqiatriuli da fsiqosomaturi darRvevebis riskis Semcireba. (Parkes 1980) 186. mwuxarebis da mZime danakargis sakiTxebze zrunva paliatiuri mzrunvelobis mTeli procesis ganmavlobaSi uwyvetad unda xorcieldebodes. ojaxis wevri Tavs gacilebiT advilad arTmevs mwuxarebas, Tu igi grZnobs, rom misTvis axlobeli adamiani iRebs karg mzrunvelobas, aqvs SesaZlebloba gamoxatos sakuTari wuxili da miiRos daxmareba. Sesabamisad, maT, visac seriozuli eWvi SeaqvT mzrunvelobis srulyofilebaSi, mwuxarebis gamoxatvis ufro garTulebuli da xanrgZlivi reaqcia axasiaTebT. 187. ojaxis mxardaWera moicavs avadmyofobisa da mZime danakargiT gamowveul periodebSi daxmarebas. faqtiurad, daxmarebis es ori forma mWidrod aris dakavSirebuli erTmaneTTan: axlobeli adamianis gardacvalebamde yovelive gancdili, pirovnebas momavalSi mwuxarebasTan gamklavebaSi exmareba. axloblis dakargvisaTvis mzadeba ukve aris mwuxarebis procesis nawili. daxmarebis gaweva SeiZleba xdebodes axloblis gadacvalebamde, gardacvalebis procesSi da mis Semdgom. es aris erTiani, sruli procesi da SeiZleba grZeldebodes ramodenime saaTi an Tve. profesional mzrunvelebs sxvadasxva gziT SeuZliaT daxmarebis aRmoCena: maT SeuZliaT daexmaron ojaxis wevrebs sakuTari grZobebis ufri 80 CM(2003)130 mkafiod gansazRvrasa da gamoxatvaSi. (ambivalenturoba, danaSaulis SegrZneba, frustracia da a.S.) amgvari moqmedebiT gunds SeuZlia gadauWreli an konfliqturi situaciebis ganmuxtva. mzrunvelobis gundebi aseve mniSvnelovan rols asruleben gardacvlilis survilebTan dakavSirebuli formaluri mxareebisa da dakrZalvis sakiTxebis organizebaSi. 188. axloblis gardacvalebis Semdgomi periodis winaswari gaazreba da misTvis mzadeba, mZime danakargis procesis winaTgrZnobad SeiZleba iqnas miCneuli. 189. emociebis moTokva kidev ufro arTulebs mwuxarebas, maTi daufaravi gamoxatva ki am process aadvilebs. amisaTvis ki mTavaria Sesabamisi droisa da adgilis SeTavazeba. 190. mwuxarebis procesSi axloblebisaTvis didi mniSvneloba aqvs im garemos, romelsac mas Seuqmnis gundi da romelic gahyveba momavalSi. mZime danakargi xSirad axloblebSi sicarielis SegrZnebas tovebs. adamiani Tavs martosulad, izolirebulad grZnobs da ar SeuZlia axal situaciasTan Segueba. ojaxis wevrebisa da megobrebis daxmareba arasakmarisia; socialur struqturebs daxmarebis aRmoCena ar ZaluZT. paliatiuri samsaxuris mier SemoTavazebul specialur samsaxurs SeuZlia Seavsos es bzari mzrunvelobis axali formebiT: xsovnisadmi miZRvnili ceremonia, korespodenciis warmoeba, satelefono daxmareba, individualuri saubrebi da damxmare jgufebi. mZime danakargis SemTxvevaSi, damxmare samsaxuri gansakuTrebiT yuradRebiT unda iyos bavSvebisa da mozardebis mimarT, romelTac mwuxarebis ufrosebisagan gansxvavebuli aRqma da Segueba axasiaTebT. aseve mniSvneloba eniWeba kulturul gansxvavebulobas. 191. mZime danakargis SemTxvevaSi damxmare samsaxurebis muSaobis efeqturobis damadasturebeli meToduri mtkicebuleba arasakmarisia. aRniSnuli samsaxurebis marTvasa da koordinacias axdenen Sesaferisi rangisa da kvalifikaciis mqone profesionalebi. specialurad momzadebuli volontiorebi, romelTac miRebuli CM(2003)130 81 aqvT codna mZime danakargis SemTxvevaSi daxmarebis sakiTxebSi, aseve muSaoben profesionalTa xelmZRvanelobiT. mZime danakargis SemTxvevaSi damxmarebis done 192. mZime danakargis SemTxvevaSi daxmarebis sami done SeiZleba gamoiyos (Worden 1999) pirveli done - mZime danakargis SemTxvevaSi ZiriTadi daxmareba, romelsac profesionalTa xelmZRvanelobiT axorcieleben maRal doneze momzadebuli personali da volontiorebi. es ar aris konsultireba, Tumca momzadebuli volontiorebi aseve gamoiyeneben Sesabamis sakonsultacio unar-Cvevebsac. aRniSnuli gansakuTrebiT Rirebulia maTTvis, vinc moklebulia socialur daxmarebas da Tavs daxmarebis potenciuri wyaroebidan izolirebulad grZnobs. daxmarebis aRniSnuli done akmayofilebs maT umravlesobas, visac mZime danakargis SemTxvevaSi daxmareba esaWiroeba. meore done - sakonsultacio daxmareba, romelsac secialur paliatiur samsaxurebTan an TemTan arsebuli Sesabamisi kvalifikaciis mqone personali axorcielebs. aseTi konsultaciebi gansakuTrebiT mniSvnelovania maTTvis, visi mdgomareobac garTulebulia damatebiTi stresiTa da mwuxarebasTan gamklavebis araadekvaturi damokidebulebiT. mesame done - moicavs ufro intensiur fsiqoTerapias, rodesac saWiro xdeba specialistisaTvis mimarTva. aseTi saWiroeba SeiZleba aRmocendes im situaciebSi, rodesac danakargi disfunqciuri qcevis Rrma Sreebs an ufro Rrma emocionalur kriziss iwvevs. 193. zemoTaRniSnuli samive done gulisxmobs riskis Sefasebas, romelic gamoiyeneba pirovnebasTan an ojaxTan saubris dros, yovel konkretul SemTxvevaSi mzrunvelobis yvelaze Sesaferisi donis gansazRvrisaTvis. 82 CM(2003)130 Photo: Mihai Eröss, Romania ganmartebiTi leqsikoni: zrunva mzrunvelebze - paliatiuri mzrunvelobis aqtivoba, romelic ukavSirdeba momakvdavi pirovnebis movlasTan dakavSirebul sirTuleebsa da barierebs. aseve moicavs daxmarebas mZime danakargis (axloblis dakargviT gamowveuli) SemTxvevaSi. mzrunvelobis gegma - paliatiuri mzrunvelobis gundis mier pacientisa da misi ojaxis wevrebis monawileobiT Sedgenili da regularulad ganaxlebadi dokumenti, sadac aRniSnulia pacientisa da misi ojaxis saWiroebebi da arCevani, mdgomareobis prognozireba, procesSi CarTul profesionalTa da araprofesionalTa amocanebi; mzrunvelobis gegma aris winmswrebi da mimarTulia krizisuli situaciebis prevenciaze. CM(2003)130 83 dRis mzrunvelobis dawesebulebebi - Cveulebriv funqcionireben specialuri paliatiuri mzrunvelobis stacionarebis bazaze, sadac pacientebi Tavsdebian kviraSi erTi an ramodenime dRiT. SeTavazebuli momsaxureba SeiZleba iyos sxvadasxva xasiaTis: samedicino (sisxlis gadasxma, tkivilisa da simptomTa marTva, a.S.), socialuri (Sxapi/abazana), sareabilitacio (fizio/okupaciuri Terapia), gantvirTviTi (masaJi) an damxmare (yuradRebis gadamtani: xelovneba, xelsaqme). aRniSnuli momsaxurebis mizans aseve warmoadgens ZiriTadi momvlelisaTvis mcire drois gamoTavisufleba. ojaxi - paliatiuri mzrunvelobis konteqstSi, ojaxi moicavs pacientze mzrunvelobaSi monawile yvela axlobels. xSirad ojaxi ganixileba rogorc `mzrunvelobis erTeuli~. SesaZloa es mosazreba ar iyos zedmiwevniT gamarTlebuli, (pacienti yovelTvis aris da unda rCebodes yuradRebis centrSi) Tumca igi xazs usvavs ojaxis rogorc mzrunvelis, aseve zrunvis obieqtis mniSvnelobas. fuWi aqtivoba - warmoadgens yvelaze xSir sakamaTo sakiTxs prevenciis, diagnostikisa da mkurnalobis im samedicino CarevebTan mimarTebaSi, romelTac aranairi sargebloba ar moaqvT pacientisaTvis. is ukavSirdeba “acharnement thërapeutique” (Terapiuli mZvinvareba) frangul gagebas, romelic ZiriTadad gamoiyeneba kuraciuli an sicocxlis gamaxangrZlivebeli mkurnalobis dros. hospisuri mzrunveloba - ar arsebobs pospisuri mzrunvelobis erTi, yvelasaTvis misaRebi ganmarteba. Tavdapirvelad, koncefcia mimarTuli iyo jandacvis zogadi sistemisagan gansxvavebuli mzrunvelobis formaze, sadac samuSaos udidesi nawili sruldeboda volontiorTa mier da aqcenti keTdeboda komfortsa da sulierebaze. dResdReobiT, mraval qveyanaSi pospisuri mzrunveloba paliatiuri mzrunvelobis sinonims warmoadgens. hospisi - SeiZleba niSnavdes dawesebulebas an binaze movlis samsaxurs. zogjer gansxvaveba keTdeba maRali da dabali mzrunvelobis donis hospisebs Soris. 84 CM(2003)130 mzrunvelobis individualuri gegma - ix. `mzrunvelobis gegma~ interdisciplinuri - gunduri muSaoba, rodesac mzrunvelobas uzrunvelyofs erTiani, mTliani gundi. multidisciplinuri gundis muSaobis stilisagan gansxvavebiT, sazRvrebi disciplinebsa da maT kompetenciebs Soris naklebad mniSvnelovnad aris miCneuli. multidisciplinuri - gundSi erTze meti profesiis warmomadgenlebis arseboba. multidisciplinuri gundi SeiZleba Sedgebodes eqimebis, eqTnebisa da jandacvis sxvadasxva sferos muSakebisagan; igi SeiZleba muSaobdes interdisciplinuri an multidisciplinuri stiliT. paliatiuri mzrunvelobis erovnuli/regionuli gegma - politikis SemmuSaveblebis, profesionalTa da pacienTa mier SemuSavebuli strategia, romlis mizansa da ZiriTad ideas paliatiuri mzrunvelobis masStaburobis, Tanasworobisa da xarisxis (efeqturobisa da dakmayofilebis) uzrunvelyofa warmoadgens. racionaluri gegmis saerTo elementebi moicavs Semdeg aspeqtebs: Sefasebis saWiroeba; mkafio miznebis gansazRvra; specifikuri momsaxurebis ganxorcieleba; ZiriTadi/tradiciuli momsaxureba (upiratesad Sorswasuli daavadebis mqone pacientTa mzrunvelobaze mimarTuli da Temze dafuZnebuli); ganaTleba da treningi; opioidTa misawvdomobis popularizacia; specifikuri sakanonmdeblo baza; standartebis SemuSaveba da Sedegebis sistematiuri Sefaseba. paliatiuri mzrunveloba - arsebobs paliatiuri mzrunvelobis ramodenime ganmarteba. warmodgenil rekomendaciebsa da ganmartebiT memorandumSi gamoyenebulia janmo-s mier 1990 wels formulirebuli da 2002 wels koreqtirebuli ganmarteba: Sorswasuli, progresirebadi daavadebis mqone pacientebze aqtiuri, srulyofili zrunva. umTavresi xdeba tkivilisa da sxva simptomebis, fsiqologiuri, socialuri da sulieri problemebis kontroli. paliatiuri mzrunvelobis mizania pacientebisa da maTi ojaxis wevrebis sicocxlis xarisxis gaumjobeseba. CM(2003)130 85 paliatiuri medicina - warmoadgens specifikur samedicino mzrunvelobas aqtiuri, progresirebadi da Sorswasuli daavadebis mqone im pacientebze, romelTa sasicocxlo prognozi SezRudulia da mzrunvelobis aqcenti keTdeba sicocxlis xarisxze. sicocxlis xarisxi - paliatiuri mzrunvelobis umTavres mizans sicocxlis optimaluri xarisxi warmoadgens, Tumca am koncefcias efemeruli xasiaTi aqvs da Sorswasuli daavadebis mqone pacientebSi misi gazomva rTulia. daavadebis modificirebaze mimarTul mkurnalobaSi SemuSavebuli ganzomilebebi paliatiur medicinasTan mimarTebaSi ver gamoiyeneba, gansakuTrebiT, rodesac saqme sicocxlis bolos sulierebis sakiTxebisadmi yuradRebas exeba. paliatiuri mzrunvelobisaTvis misaRebia pacientTa prioritetebze damyarebuli sicocxlis xarisxis Sefaseba. reabilitacia - Sorswasuli daavadebis mqone pacientebSi funqciuri mdgomareobis maqsimaluri gaumjobeseba, raTa maT SesaZlebloba qondeT SeinarCunon aqtiuroba da sicocxlis optimaluri xarisxi. aRniSnulma SesaZloa fizio da okupaciuri Terapevtebis muSaoba moiTxovos. droebiTi mzrunveloba - mzrunvelobis forma, romelic ojaxis wevrebs aZlevs pacientis movlisagan droebiTi Sesvenebis saSualebas: aRniSnuli SeiZleba saWiro gaxdes sxvadasxva SemTxvevaSi, mag. dasvenebis dReebsa da Svebulebis dros, mkurnalobis saWiroebis dros da a.S. droebiTi mzrunveloba SeiZleba xorcieldebodes saavadmyofoebSi, moxucebulTa saxlebSi an hospisebSi. zogjer droebiTi, dRis mzrunvelobis da samedicino procedurebisaTvis hospitalizaciis formebs Soris sazRvrebi mkafio ar aris. specializebuli paliatiuri mzrunvelobis samsaxurebi - samsaxurebi, romelTa mTavar specializacias warmoadgens paliatiuri mzrunveloba, romelsac Sesabamisi ganaTlebisa da gamocdilebis mqone paliatiuri mzrunvelobis profesionalebis xelmZRvanelobiT uzrunvelyofs interdisciplinuri gundi. 86 CM(2003)130 sulieri mzrunveloba - aqcents akeTebs cxovrebis arsze, im egzistencialur da religiur sakiTxebze, romlebic xSirad uCndeba pacientebsa da ojaxis wevrebs. igi exeba rogorc morwmune, aseve ara religiur pacientebsa da maTi ojaxis wevrebs, rogorc gardacvalebamde, ase gardacvalebis Semdgom. terminaluri zrunva - paliatiuri mzrunvelobis kontiniumi. Cveulebriv mimarTulia pacientTa mdgomareobis marTvaze sicocxlis bolo saaTebsa an dReebSi. volontiorebi - mzrunvelebi, romelnic sakuTari drois nawils uangarod uTmoben maTTvis ucnob pacientebze mzrunvelobas. Cveulebriv maT ganaTlebasa da muSaobas koordinacias uweven volontioruli organizaciebi. jandacvis profesionalebi aseve SesaZloa iyvnen volontiorebi. CM(2003)130 87 88 CM(2003)130 References ”Time for education in palliative care,” Lancet 349 (9067): 1709 (1997). Barzansky, B. et al., ”Education in end-of-life care during medical school and residency training,” Acad.Med. 74 (10 Suppl): S102-S104 (1999). Beauchamp, T. L. and J. F. Childress. 1994. Principles of Biomedical Ethics. New York / Oxford: Oxford University Press. Billings, J. A. and S. Block, ”Palliative care in undergraduate medical education. Status report and future directions,” JAMA 278 (9): 733-738 (1997). Bruera, E. et al., ”The Edmonton Symptom Assessment System (ESAS): a simple method for the assessment of palliative care patients,” J.Palliat.Care 7 (2): 6-9 (1991). Clark,D. and M.Wright. Transitions in end of life care. Hospice and related developments in Eastern Europe and Central Asia. 2002. Sheffield, University of Sheffield. Crigger, B. J., ”Declaration of Helsinki revised,” IRB. 22 (5): 10-11 (2000). Cummings, I. 1998. The interdisiplinary team. In Oxford Textbook of Palliative Medicine. Edited by G. W. Hanks, D Doyle, and N. MacDonald. Oxford / New York / Tokyo: Oxford University Press. Doyle, D, G. W. Hanks, and N. eds MacDonald. 1998. Oxford Textbook of Palliative Care. 2nd ed. Oxford / New York / Tokyo: Oxford University Press. Elsey, B. and J. McIntyre, ”Assessing a support and learning network for palliative care workers in a country area of South Australia,” Aust.J.Rural.Health 4 (3): 159-164 (1996). Field, M. J. and C. K. eds Cassell. 1997. Approaching death. Improving care at the end of life. Washington DC: National Academy Press. Foley, K. M., ”Misconceptions and controversies regarding the use of opioids in cancer pain,” Anticancer Drugs 6 Suppl 3: 4-13 (1995). Foley, K. M., ”Controlling the pain of cancer,” Sci.Am. 275 (3): 164-165 (1996). Fürst,C.J. 2000. ”Perspectives on palliative care: Sweden.” Support Cancer Care. 8:441-443. Grande, G. E. and C. J. Todd, ”Why are trials in palliative care so difficult?,” Palliat.Med. 14 (1): 69-74 (2000). Hanks, G. W. et al., ”Morphine and alternative opioids in cancer pain: the EAPC recommendations,” Br.J.Cancer 84 (5): 587-593 (2001). Hardy, J. R., ”Placebo-controlled trials in palliative care: the argument for,” Palliat.Med. 11 (5): 415-418 (1997). Hearn, J. and I. J. Higginson, ”Development and validation of a core outcome measure for palliative care: the palliative care outcome scale. Palliative Care Core Audit Project Advisory Group,” Qual.Health Care 8 (4): 219-227 (1999). Hegedüs, K. and I.E.Szy. 2002. Palliative care of terminally ill cancer patients. Budapest, Hungarian Hospice-Palliative Association. Hegedüs, K. 2000. ”Legal and ethical elements of hospice-palliative services in Hungary.” Progress in palliative care. 8:17-20. Higginson, I. J. and M. McCarthy, ”Validity of the support team assessment schedCM(2003)130 89 ule: do staffs’ ratings reflect those made by patients or their families?,” Palliat.Med. 7 (3): 219-228 (1993). Higginson, I. J. ed. 1993. Clinical audit in palliative care. Oxford / New York: Radcliffe Medical Press. Indelicato, R. A. and R. K. Portenoy, ”Opioid rotation in the management of refractory cancer pain,” J.Clin.Oncol. 20 (1): 348-352 (2002). Kaasa, S. and F. De Conno, ”Palliative care research,” Eur.J.Cancer 37 Suppl 8: S153-S159 (2001). Ligue Suisse contre le cancer and the Société Suisse de Médecine et de Soins Palliatifs. 2000. Les soins palliatifs en Suisse: État des lieux, 1999-2000. Bern, Ligue Suisse contre le cancer / Société Suisse de Médecine et de Soins Palliatifs. Mabrouk F. 2001. Les structures administratives en soins palliatifs. Organisation des soins palliatifs en Belgique. ASBL Aremis. MacIntyre, A. 1995. After Virtue. Notre Dame: Notre Dame University Press. Mitchell, G. and J. Price, ”Developing palliative care services in regional areas. The Ipswich Palliative Care Network model,” Aust.Fam.Physician 30 (1): 59-62 (2001). Mularski, R. A., P. Bascom, and M. L. Osborne, ”Educational agendas for interdisciplinary end-of-life curricula,” Crit Care Med. 29 (2 Suppl): N16-N23 (2001). National Advisory Committee on Palliative Care. Report of the National Advisory Committee on Palliative Care. 2001. Dublin, Department of Health and Children. Parkes, C. M., ”Bereavement counselling: does it work?,” BMJ 281 (6232): 3-6 (1980). Quill, T. E. 1996. A Midwife Through the Dying Process: Stories of Healing and Hard Choices at the End of Life. Baltimore: Johns Hopkins University Press. Schroder, C. and J. F. Seely, ”Pall-Connect: a support network for community physicians,” J.Palliat.Care 14 (3): 98-101 (1998). Seely, J. F., J. F. Scott, and B. M. Mount, ”The need for specialized training programs in palliative medicine,” CMAJ. 157 (10): 1395-1397 (1997). Ten Have, H. and R.Janssens. 2001. Palliative care in Europe. IOS Press / Ohmsha. Amsterdam. Ten Have, H. and D.E.Clark. 2002. The ethics of palliative care. European perspectives. Open University Press. Buckingham / Philadelphia. Tronto, J. 1993. Moral Boundaries. A political argument for ean ethic of care. London / New York: Routledge. Wilkinson, E. K. et al., ”Patient and carer preference for, and satisfaction with, specialist models of palliative care: a systematic literature review,” Palliat.Med. 13 (3): 197-216 (1999). Worden, J. W. 1999. Grief Counseling and Grief Therapy. London / New York: Tavistock Publishers. World Health Organization. 1990. Cancer pain relief and palliative care. Report of a WHO Expert Committee (WHO Technical Report Series, No. 804). Geneva: World Health Organization. Zalot, G. N., ”Planning a regional palliative care services network,” J.Palliat.Care 5 (1): 42-46 (1989). 90 CM(2003)130 evropis sabWos angariSi paliatiuri mzrunvelobis organizebis Sesaxeb 2003 wlis 12 noembers ministrTa komitetis mier oficialurad iqna miRebuli evropis sabWos paliatiuri mzrunvelobis organizebis eqspertTa komitetis angariSi, romelic mravali qveynis monawileTa mWidro TanamSromlobis Sedegs warmoadgens. TandarTul memorandumTan erTad saboloo saxiT warmodgenili rekomendaciebi gansazRvraven wevr saxelmwifoebSi paliatiuri mzrunvelobis uzrunvelyofis standartebs. konkretulad, wevri saxelmwifoebi SeTanxmdnen SeimuSaon paliatiuri mzrunvelobis SeTanxmebuli da yovlismomcveli erovnuli politikisaTvis aucilebeli moqmedebis, sakanonmdeblo da sxva zomebi. angariSSi paliatiuri mzrunveloba jandacvis samsaxurebis sasicocxlo Semadgenel nawilad aris aRiarebuli. nebismier pirovnebas, romelsac paliatiuri mzrunveloba esaWiroeba, unda SeeZlos miiRos igi yvelanairi biurokratiuli Seferxebis gareSe im dawesebulebaSi, romelic maqsimalurad Seesabameba mis individualur saWiroebebsa da arCevans. angariSSi xazgasmiT aris aRniSnuli ganaTlebis, treningebisa da kvlevis struqturuli programebis saWiroeba. warmodgenili angariSis miRebis gadawyvetileba, warmoadgens wevri saxelmwifoebis mzadyofnas ganaviTaron maqsimalurad maRali standartebis paliatiuri mzrunveloba. mis warmatebas gansazRvravs is, Tu ramdenad ganvaviTarebT da davnergavT 45 wevr qveyanaSi paliatiuri mzrunvelobis im programebs, romelTac realurad SeuZliaT yoveli individualuri pacientisa da ojaxis wevrebis saWiroebaTa dakmayofileba, angariSis miRebisas, wevri qveynebi SeTanxmdnen mxari dauWiron paliatiuri mzrunvelobis saerTaSoriso saagentoebis qselur muSaobas da xeli Seuwyon warmodgenili rekomendaciebis aqtiur, mizanmimarTul gavrcelebas. amasTan dakavSirebiT, aRmosavleT evropis paliatiuri mzrunvelobis aRmosavleTis (EAPS –East) sakoordinacio centrma, sxva mraval erovnul organizaciasTan erTad miiRo gadawyvetileba 2004 wlis oqtomberSi rac SeiZleba met qveyanaSi gauwios popularizacia angariSis ZiriTad principebs. rogorc evropelebi, evropis sabWos rekomendaciebis popularizaciiT Cven SevZlebT erTad SevcvaloT mdgomareoba Cvens qveynebSi da partnioruli muSaobiT xedva gadavaqcioT realobad. Cven da Tqven SegviZlia SevcvaloT msoflio! stokholmi, agvisto 2004 karl jon fursti silvia sauteri (EAPS –East) aRmosavleT evropis paliatiuri mzrunvelobis aRmosavleTis sakoordinacio centri Stockholms Sjukhem Foundation 112 35 Stockholm, Sweden www/ eapcest. org CM(2003)130 91 dabeWdilia fond `Ria sazogadoeba saqarTvelo~-s finansuri mxardaWeriT proeqt `saerTaSoriso standartebis danergva saqarTveloSi paliatiuri mzrunvelobis sferoSi~-s farglebSi. Published with financial assistance of Open Society Georgian Foundation within the framework of the project "Introducing of International Standards into Palliative Care Services in Georgia " dabeWdilia S.p.s `etiketSi~, q. Tbilisi, 2005 w. Printed by the Ltd. "Etiketi", Tbilisi, 2005
Documentos relacionados
adamianis uflebebi
es uflebebia: sicocxlis ufleba, Tavisuflebis da usafrTxoebis ufleba, piradi cxovrebis xelSeuxeblobis ufleba, informaciis miRebis ufleba, simarTlis codnis ufleba, xarisxiani jandacvis momsaxurebis u...
Leia maiscerebruli dambla
Skala" (Severity of Cerebral Palsy by Russman and Gage) "bavSvis janmrTelobis kiTxvari" (CHQ – Child Health Questionnaire); "Cvili bavSvis ganviTarebis beilis Skala" (Bayley Scales of Infant Develo...
Leia maispaliatiuri mzrunvelobis saqarTvelos erovnuli programa
am sferoSi dagrovili didi saerTaSoriso gamocdilebis gaanalizebis safuZvelze,
Leia maisgenderi da sazogadoeba
ganviTarebaSi”. amgvari midgomis mizani iyo praqtikuli meqanizmebis SemuSaveba qalebis gasaZliereblad da maTi ekonomikuri da socialuri statusis gasaumjobeseblad (Barker, 2000). genderuli Tanasworob...
Leia mais