Rezultado Preliminariu ne`ebe hetan husi sensus

Transcrição

Rezultado Preliminariu ne`ebe hetan husi sensus
Sensus Populasaun No Uma Kain 2010
Rezultado Preliminariu
ne’ebe hetan husi sensus
, it
a-nia futuru:
ho
l
b a!
rte
pa
Ita-nia
s
su
a
se
n
Timor-Leste
Sensus Populasaun no Uma Kain 2010
Resultado Preliminariu
Direcção Nacional de Estatística
Direcção Geral Politika Analiza no Pesquiza,
Ministério das Finanças
Apoiu husi UNFPA
Outobru, 2010
Informasaun adisional konaba sensus populasaun no uma-kain 2010 b
ele hetan iha Direcção Nacional de Estatística, P.O. Box 10, Dili, Timor-Leste,
Telefone +670 - 3339527, Internet www.dne.mof.gov.tl
copyright © DNE ho UNFPA 2010
Direcção Nacional de Estatística (DNE)
Fundus Nasoens Unidas ba Populasaun (UNFPA)
i
Directór Geral Analisa e Pesquisa
Antonio Freitas
Directór Direção Nacional de Estatística
Elias dos Santos Ferreira
Ekipa Kompilasaun
Fredrick Otieno Okwayo
Thinley Wangdi
Filip Andersson
Hélio Xavier
Anastasia Vong
João Gusmão
Alipio Moniz
Ema nebe halo revé/Tradusaun
Teguh Pramono
Carlito Alves
Prosesa Dadus ho IT
Silvino Lopes
Waris Marsisno
Anacleto Bento Ferreira
Francelino Leão Freitas
Paulo Pereira Martins
Administrasaun
Martinho Lopes
Walter Estrada
José Jordao Estilvidio
Paulina Rita Viegas
Deseña, Seting ho Publikasaun
Mariano Redondo
Domingos Sebastião Freitas
ii
iii
Konteúdu Tabela
KONTEÚDU TABELA.....................................................................................................................................
LISTA TABELA NO LISTA FIGURA............................................................................................................
PREAMBLU..........................................................................................................................................................
PREAMBLU..........................................................................................................................................................
iv
v
vi
vii
INTRODUSAUN..........................................................................................................................................
01
1.1
Istória....................................................................................................................................
01
1.2
Sensus populasaun no uma-kain 2010............................................................................
01
MAPA SENSUS..............................................................................................................................................
02
2.1
Objetivu mapa sensus........................................................................................................
02
2.2
Metodologia........................................................................................................................
03
2.3
Koordinat GPS....................................................................................................................
03
RESULTADU PROVISORIU.....................................................................................................................
03
3.1
Total Populasaun nebe konta: Sensus populasaun no uma-kain 2010......................
03
3.2
Populasaun Doblu..............................................................................................................
04
3.3
Komposisaun seksu............................................................................................................
05
3.4
Estandar numeru ema iha uma-kain ..............................................................................
05
3.5
Distribuisaun populasaun.................................................................................................
06
3.6
Populasaun husi area urbanu............................................................................................
10
ANEKSU..........................................................................................................................................................
12
REFERENSIA................................................................................................................................................
15
iv
Lista Tabela
Pájina
TABELA 1
Trend Populasaun Timor-Leste, 1980-2010..................................................................
04
TABELA 2
Konsentrasaun numeru aumenta populasaun husi nasaun balun iha
Asia ho pasífiku...................................................................................................................
04
TABELA 3
Distribuisaun populasaun ho raxio seksu 2004 ho 2010.............................................
05
TABELA 4
Numeru aumenta populasaun no numeru ema nebe mak hela hamutuk
iha uma-kain ida.................................................................................................................
06
TABELA 5
Populasaun, persentajen populasaun tuir distritu ba total populasaun nasional,
area rai ho konsentrasaun populasaun, 2004 ho 2010..................................................
09
TABELA 6
Distribuisaun populasaun tuir seksu, Urbanu/Rural ho distritu, sensus 2010........
11
Lista Fígura
Pájina
FIGURA 1
Numeru populasaun iha Timor-Leste, 1980-2010........................................................
03
FIGURA 2
Distribuisaun espasial husi uma-kain iha Timor-Leste, 2010.....................................
07
FIGURA 3
Mapa husi Timor-Leste tuir numeru populasaun.........................................................
08
FIGURA 4
Konsentrasaun populasaun Timor-Leste tuir distritu..................................................
09
FIGURA 5
Distribuisaun populasaun tuir persentajen kada distritu, 2004 2010........................
10
v
PREÁMBLU
Ida ne’e fo ba hau momentu nebe diak tebes
hodi anúnsiu resultadu
preliminariu
Sensus
Populasaun no Umakain 2010 iha TimorLeste. Relatoriu nebe
mak iha daduk ita bot
sira nia liman mak produtu husi tempu naruk,
oras barak, husi ema rihun haat liu membru staf
sensus nian. Husi sira ne’e iha ema balun mak
involve hahu kedas husi 2008 hodi prepara ba
sensus, balun serbisu makaas iha periodu sensus
aktual iha fulan Jullu tinan ida ne’e.
Hodi governu nia naran, hau apresia tebes ba ita
bot sira hotu liu husi ita nia esforsu tomak hodi
garante sensus 2010 sai susesu ida. Hau hakarak
hato’o hau nia kongratula ba ema ida-idak:
Emília Pires (Ministra das Finanças), Antonio
Freitas (Director Geral Analisa e Peskisa), Elias
dos Santos Ferreira (Director Direcção Nacional
de Esatística), Pornchai Sucitta (Representante
UNFPA), Fredrick Okwayo (Xefe Konseleiru
Tékniku), Mapa ho Profesional Publisidade,
Treinador sira, Director Sensus Distritu sira, Lider Ekipa sira, Intervistador sira, Maholan GPS
sira, tradutor sira, Motorista sira, no mos ba sira
seluk nebe mak kontribui ba iha sensus populasaun no uma-kain 2010. Nune’e mos hau hakarak
mos temi Administrador Distritu no Sub-Distritu sira, Xefe Suco no Aldeia sira, TVTL, RTL,
Estasaun Radio Komunidade sira nomos ita nia
Jornal Nasional sira, ba sira nia koperasaun hodi
hasae konsiensia husi publiku ba sensus. Hases
husi parte financial, apoiu tekniku, lojistiku, husi
UNFPA, hau mos hakarak mensiona apoiu husi
seksaun ida-idak husi UNMIT, liu-liu ba parte
komunikasaun no informasaun publiku no unidade apoiu governasaun demokrátiku ba sira nia
apoiu tomak iha kampu. Agradese bot especial
ba Forsa Stabilizasaun Internasional (ISF) ba sira
nia laran diak hodi apoiu helicoptru wainhira iha
parte balun iha Timor-Leste susar tebes atu distribui lojístiku sensus nian.
Resultadu preliminariu nebe mak publika iha relatoriu ida ne’e hatudu mai ita primeiru konaba
mudansa demográfiku iha Timor-Leste hahu
husi tinan 2004, wainhira ita nia sensus primeiru hala’o iha ita nia rain. Agora dadauk liu husi
populasaun miliaun ida resin mak hela iha nasaun
ida ne’e, signifika katak populasaun aumenta besik pursentu 15 (15%) durante tinan 6 ba kotuk.
Agora ita hatene katak ita nia kapital sae makaas
maibe mos maioria ema Timor oan barak liu mak
sei kontinua hela iha area rural.
Ita, Governu, parseiru desenvolvimentu internasional, ONG no investor privadu iha nia responsabilidade hodi halo planu nebe bele responde. Resultadu nebe hetan iha sensus 2010 tenke tau iha
konsiderasaun iha nivel hotu-hotu wainhira ita
halo diskusaun, deseña no implementa programa
desenvolvimentu sosial, politika publiku no ita
nia Planu Stratejiku Desenvolvimentu Nasional.
Iha fulan-Abril 2011 iha neba mak sei fo sai kompletu resultadu tomak. Iha neba mak sei publika
detallu konaba resultadu sensus. Ita hotu hein
katak ida nee mak informasaun osan mean konaba demográfiku no sosioekonomiku, hau sujere
katak hahu ohin komesa halo ona prosesu, analiza
no usa resultado preliminariu ne’ebé anunsiu ona
iha relatoriu ne’e.
Povu Timor-Leste hala’o ona sira nia knar hodi
partisipa diak iha Sensus 2010 no fahe informasaun kona-ba sira nia moris no kondisaun moris nian. Agora ita presisa hala’o ita nia parte no
usa informasaun ho di-diak. Mai ita hala’o ona ba
ida ne’e!
Kay Rala Xanana Gusmão
Primeiro Ministro da República Democrática de
Timor-Leste
vi
PREFASU
Sensus populasaun no
uma-kain 2010 ho nia
tema “ita nia Sensus, Ita
nia Futuru; Hola Parte
ba” hala’o tiha ona iha
fulan-Jullu 2010. Ida
nemak segundu sensus
depois de Independensia iha 2002; sensus primeiru hala’o iha 2004.
Diecção Nacional de Estatística iha Direcção Geral de Analisa e Pesquisa – Minterio das Finanças
implementa programa sensus bazeia ba nia mandatu atu fornese estatístika ofisial ba Governu no
ema sira nebe uza dadus. Depois de fase rekolla
dadus remata, serbisu makaas hala’o ona husi ekipa husi Governu ho UNFPA nebe nia resultadu
mak agora dadauk produz ona relatoriu preliminariu husi resultadu sensus 2010. “Resultadu Preliminariu”. Hakarak hatete katak programa sensus 2010 hala’o ona ho standar nivel internasional
nebe aas, uza arte teknolojia nasaun nebe badaen
iha fase hotu-hotu durante operasaun sensus.
Sensus hanesan serbisu nebe mak bot, kompleksu
ho kustu operasaun nebe mak bot nebe atinji liu
husi esforsu husi organizasaun oi-oin, Instituisaun
oi-oin, liña ministeriu, no individual nebe fo apoiu
ho maneira hotu hodi prepara, rekolla, kompila,
analiza no públika resultadu sensus. Minsterio
das Finanças hakarak agradese no fo obrigadu ba
sira nia input durante prosesu tomak.
Ami iha Ministerio das Finanças hakarak hato’o
ami nia agradesimentu ba UNFPA ba sira nia
esforsu hodi kompleta Governu konaba aspetu
tékniku, finansial no aspetu administrativu iha
prosesu sensus tomak. Nune’e mos, UNFPA prepara ona ema Timor-oan iha parte hasae kapasi-
dade liu husi prepara no treina staf xave iha area
populasaun no dezenvolvimentu. Apresiasaun
espesial mos hakarak hato’o ba BPS – Sekretariadu Estatistika Indonesia, nebe apoiu ona sira nia
staf xave nain 5 hodi apoiu ita nia nasaun durante
treinamentu no enumerasaun iha kampu durante
periodu sensus. Sira nia apoiu valor bot tebes durante prosesu sensus tomak. Ba governu Japaun
nia kontrubuisaun hodi apoiu ekipamentu nebe
uza iha sensus.
Hanesan Ministra ne’ebé mak responsabiliza ba
sensus, importante tebes atu mensiona komite rua
mak hanesan Komite Sensus Nasional nebe mak
lidera husi Primeiru Ministru ho Komite Sensus Tékniku nebe mak lidera husi Directór Geral
Analiza e Peskisa ba serbisu nebe diak tebes. Ba
pesoal sensus (Konseleiru Nasional ho Staf Kampu) ne’ebé prepara ona prosesu tomak hanesan
kondisaun agora dadauk, espera katak ita bot sira
serbisu nafatin iha oras barak hodi produz produtu oi-oin husi dadus sensus. Apresiasaun especial
ba populasaun Timor-Leste nebe rona ona mensajen publisidade no pasiensia hodi hein ita nia intervistador sira hodi ba halo intervista iha sira nia
uma-kain no ho laran kmaan sira fo informasaun.
Ida ne’e hau nia esperansa katak informasaun nebe
mak iha relatoriu badak ida ne’e no informasaun
sira seluk sei kontinua fo sai iha tempu tuir mai sei
uza ba prosesu Planu Dezenvolvimentu Nasional
husi parseiru sira hotu ba Timor-oan sira nia moris diak.
Emília Pires
Ministra das Finanças
vii
Rezultado Preliminariu
INTRODUSAUN
1.1 Istória
Dadus konaba karakterístiku demográfiku no socio-ekonomia kona-ba populasaun presisa tebes ba
planeamentu desenvolvementu efektivu iha nasaun hotu-hotu. Informasaun demográfiku inklui indikadór hanesan medida populasaun, komposisaun no distribuisaun spatial (fatin); númeru fertilidade,
númeru mortalidade no fatin migrasaun nian. Indikadór demográfiku sira ne’e iha relasaun ba malu,
no hirak ne’e afeita ona husi nível sosio-ekonomia husi populasaun hanesan edukasaun, emprego,
saúde, kondisaun uma no asesu ba fasilidade hirak ne’e. Ida ne’e mak importante katak indikatór sira
ne’e tenke halo revisaun ka hadia be-beik no akurat hodi sai hanesan sasukat monitoriu iha nasaun
ne’e.
Fonte importante kona-ba dadus demográfiku no sosio-ekonomia mak sensus populasaun, base exemplu
survei uma kain, sistema rejistu importante no nota administrativu. Iha Timor-Leste, hanesan nasaun
nebe foin desenvolve, fonte importante kona ba dadus mak mai husi sensus populasaun no base exemplu
survei uma kain. Agora da-daun, fonte dadus sira seluk hanesan sistema rejistu importante no nota
administrativu oferese dadus demográfiku ne’ebé limitadu liu tamba operasional dadus hirak ne’e
sedauk kompletu no dadus hirak ne’e hetan kobertura sei menus liu. Dadus nebe prontu ona iha TimorLeste barak liu hetan husi; Survei Suco 2001; Survei Demográfiku no Saúde 2003 no 2009; Sensus
Populasaun no Uma kain, 2004; no Survei Estandar Moris 2001 no 2007. Tamba mudansa bo’ot ba
senariu demográfiku no sosio-ekonomia iha nasaun ne’ebé resulta husi populasaun labarik, migrasaun
ho númeiru a’as ba iha area rural no importante liu mak governu presisa usa informasaun sai hanesan
evidensia hodi halo base desisaun iha nivel polítika no implementasaun; nesesidade ba informasaun
nebe diak, foun no tuir tempu importante tebes.
Ho razaun hirak ne’e, Governu Timor-Leste iha nia komitmentu hodi hala’o Sensus Populasaun no Uma
Kain iha fulan Jullu 2010 atu nune’e hodi bele inklui dadus demográfiku ne’ebé importante iha ni-nia
programa kona-ba Planu Estratéjiku Desenvolvementu Nasional. Governu forñese ona administrativu,
apoiu legal no finansa ba Direcção Nacional de Estatística (DNE) hodi halo planu no hala’o sensus 2010.
UNFPA forñese apoiu tékniku, administrativu no apoiu finansa ba prosesu sensus tomak.
1.2 Sensus Populasaun no Uma-kain 2010
Metodolojia hala’o sensus jeralmente hadia husi tinan ba tinan no Sensus Timor-Leste 2010 ref leta
duni mudansa hirak ne’e. Sensus 2010 bazeia ba Prinsípiu no Rekomendasaun husi programa Sensus
Populasaun no Uma-kain iha mundo tomak ne’ebé desenvolve ona husi Divisaun Estastica Nasaun
Unidas. Maske hala’o tuir estandar internasional maibe objetivu, planu no deseña kestionáriu ne’ebé
kria ona responde no ref leta ba iha nesesidade dadus husi programa no polítika husi Timor-Leste, li-liu
kona-ba Planu Estratejiku Desenvolvementu Nasional, Prioridade Nasional no Polítika Sektoral.
Iha komparasaun ho sensus 2004, sensus 2010 mantein nafatin metodolojia de facto maibe inklui mos
pergunta ida hodi rekolla populasaun de jure. Sensus “de jure” rekolla ema bai-bain husi uma kain
waihira ida “de facto” rekolla ema ida-idak ne’ebé toba iha kalan referensia ka kalan sensus iha umakain ne’e. iha Sensus 2010, kalan referensia ka kalan sensus mak kalan 11/12 fulan-Jullu 2010. Sensus
de facto mais akuradu liu no fasil atu hala’o; tamba ne’emak, nasaun nebe foin desenvolve barak mak
adopta metodolojia ida ne’e. Timor-Leste sai hanesan nasaun ida ho ni-nia relatoriu númeru Rasio
1
Rezultado Preliminariu
Mortalidade Materna nebe a’as, “Modelu Mortalidade Materna” inklui ona hodi kria indikadór mortalidade materna. Nune’e mos, Timor-Leste hanesan nasaun nebe mak domina liu iha parte agrikultura, pergunta barak konaba agrikultura no fasilidade uma-kain mos inklui ona ba iha sensus 2010.
“Modelu Agrikultura” nia objektivu atu halo esplikasaun exemplu ida ne’ebé sei usa hodi halo deseñu
no implementa sensus agrikultura no survei iha futuru. Hodi nune’e Sensus 2010 sei, asegura atu
haluan no haklean, hanesan ponte ida ba lacuna estatíska ne’ebé temi ona iha leten bele oferese indikadór
hodi hadia demográfiku no sosial iha nasional no sub-nasional.
Servisu kartográfiku mapa katak mapa ne’e uza hodi kobre sensus iha nasaun tomak no hadia baliza
hirakia administrativu tomak to’o iha nivel suco. Ida ne’e mos tau ona iha mapa kona-ba sinal/markasaun
hanesan eskola, fasilidade saúde,mota, estrada, uma xefi Suco/Aldeia, no sira seluk-seluk tan. Mapa
hotu-hotu ne’e dijital la’os usa de’it ba sensus maibe mos usa hodi forñese geo-base de dadus ba analiza
espasial.
Enumerasaun hahu ona iha kalan 11/12 fulan Jullu 2010 no remata iha loron 25 fulan Jullu 2010. Ida
ne’e hala’o ona husi enumeradór ne’ebé treinado hodi administra estandar kuestionáriu ba xefi umakain ka membru uma kain sira seluk nebe identifika bele representa xefe uma-kain. Preparasaun halo
ona hodi asegura katak kategoria husi populasaun espesial mos enumera ona; exemplu, bañaka iha hotél
no motel, ema ne’ebé iha instituisaun hanesan hospital, kadeia, asrama militar, labarik iha estrada
ne’ebé lahela iha uma no ema ne’ebé toba iha liur li-liu iha merkadu.
Relatoriu ida ne’e apresenta resultado inisiu kona-ba Sensus Populasaun no Uma-kain 2010 nebe kaptura
ona husi Formulariu Sumáriu Area Enumerasaun. Ida ne’e bazea ba total populasaun husi mane no
feto ne’ebé rekolla ona husi uma-kain ida-idak. Relatóriu detalla liu sei produz no fahe ba ema ne’ebé
usa dadus hanesan tuir planu orijinal.
MAPA Sensus
2.1. Objetivu Mapa Sensus
Mapa kartográfiku hanesan komponente ida ne’ebé importante husi prosesu sensus. Ida ne’e hodi asegura
kobertura tomak iha nasaun no hodi nune’e populasaun sei la husik mamuk ka sura dala rua husi fatin
ne’ebe de’it iha nasaun ne’e. Base ba mapa sensus 2010 kria ona dadus ba geo-espasial no mapa Area
Enumerasaun prepara ona durante sensus 2004. Iha jeral, hatudu ona sinal hodi hadia ba mapa sensus
2010 kompara ho 2004 iha termus detalla sinal ka marka iha mapa, baliza klaru no mos husi baliza
Area Enumerasaun no unidade administrativu, hili ona eskala ho lolós hodi hetan area ne’ebé klaru
no mos, no uzaa mapa dijital ikus liu husi mapa hodi ref leta ba situasaun ida agora nian, no seluk-selku
tan. Prosesu mapa kartográfiku hahu iha fulan Juñu 2008.
Objetivu husi mapa iha prosesu sensus populasaun mak tuir mai ne’e:
i. Asegura katak laiha rai pedasuk ida iha nasaun atu husik mamuk ka duplika.
ii. Asegura katak area hotu-hotu iha nasaun ne’e aloka ona tuir area administrativu ba objektivu hodi fó sai resultado,
iii. Asegura katak EA defini ona hodi organiza aktividade sensus iha durasaun loron sensus nia laran.
iv. Asegura katak mapa EA bele ajuda enumeradór sira fasil hala’o sira nia serbisu durante sensus aktual.
v. Presisa atu aloka pesoal, material no orsamentu ba area administrativu ida-idak.
vi. Rekolla koordinat GIS foun husi uma-kain hodi ref leta ba distribuisaun espasial husi ema nia hela fatin iha tinan 2010 no kompara ho informasaun ne’ebé rekolla ona durante sensus 2004.
vii. Ikus liu, informasaun sensus ne’ebé kria ona sei desemina liu hosi mapa temátiku.
2
Rezultado Preliminariu
2.2. Metodolojia
Mapa Kartografiku sensus 2010 kompostu ona husi faze 3 ne’ebé importante: prosesu kartográfiku
mapa, Survei Markasaun Rai iha terenu ne’ebé rekolla ona informasaun adisional iha terenu hodi bele
usa mapa EA ho diak liu tan; no produsaun mapa EA. Total mapa EA hamutuk 1828, mapa ida-idak
kompostu husi uma kain 120, no mapa area supervisaun 500 ne’ebé produz ona ba nasaun tomak. Usa
mapa mos hodi desenvolve baliza ba unidade administrativu hotu-hotu exemplu suco, sub-distrito
no distrito nomos kodigu geográfiku ne’ebé úniku uza hodi rekolla dadus spesífiku liu ba unidade
administrativu.
2.3. Koordinat GPS
Koordinat Sistema Posisaun Geo-gráfika (GPS) husi uma kain ida-idak ne’ebé hala’o intervista iha sensus
no rekolla ona durante sensus 2010 hanesan mos iha sensus 2004. Total unidade GPS 854 mak uza
tiha ona. Koordinat GPS sei uza hodi hatudu distribuisuan espasial husi ema hela iha nasaun no mos
atu hari’i base de dadus GIS ba aplikasaun GIS oi-oin no atu hala’o mapa temátika durante deseminasaun
informasaun Sensus. Informasaun preliminariu iha distribuisaun espasial kona-ba populasaun ne’ebé
tau ona iha relatoriu ne’e hodi hatudu distribuisaun uma kain 2010. Informasaun detalla liu sei prontu
iha relatóriu final sensus ne’ebé mak tuir mai.
RESULTADU PROVISÓRIU
3.1 Total Populasaun nebe konta: Sensus Populasaun no
Uma-kain 2010
Bazeia ba rezultadu preliminariu husi sensus populasaun no uma-kain 2010 Timor-Leste, ita nia populasaun hamutuk 1.066,582 iha kalan entre 11/12 fulan-Jullu 2010. Numeru populasaun ne’e inklui sira
nebe mak enumera iha uma-kain, instituisaun, no kategoria espesial sira seluk. Numeru populasaun
iha 2004 hamutuk 923,198, husi numeru ne’e hatudu katak numeru populasaun sae hamutuk 143,384
durante tinan 6 nia laran, ou bele dehan numeru populasaun ne’e sae pursentu 15 (15%). Rezultadu
provisoriu ne’e tun uituan wainhira ita kompara ho projeksaun estimasaun hamutuk 1,149,028 iha
2010 bazeia ba rezultadu sensus 2004. Projeksaun populasaun bazeia ba numeru feritilidade nebe aas
no numeru mortalidade iha tempu neba. Komparasaun sei halo wainhira prepara indikador demografiku
ba iha sensus 2010. Hanesan ita bele hare iha figura 1, iha neba numeru populasaun tenta sae tinan ba
tinan.
Figura 1: Numeru populasaun iha Timor-Leste, 1980-2010
1,200,000
1,066,582
1,000,000
923,198
747,557
800,000
600,000
787,340
555,350
400,000
200,000
0
1980
1990
2001
2004
2010
3
Rezultado Preliminariu
Mais ou menus numeru populasaun aumenta kada tinan entre sensus numeru ne’e f luktuasaun entre
1980 and 2010 no espesial husi 2004 to’o 2010 iha neba numeru populasaun aumenta kada tinan hamutuk ema 23,897, ne’ebé numeru ne’e tun kompara ho 26, 526 durante 1999 ho 2004 (tabela 1). Tabela
ida ne’e mos hatudu katak numeru aumenta, persentajen kada tinan diferensa no mais ou menus kada
tinan sae bot liu mak sensus iha tinan 1990 ho 2004 kompara ho 2010.
Tabela 1: Trend Populasaun Timor-Leste, 1980 - 2010
Numeru populasaun
Mudansa populasaun
Mais ou menos aumenta kada tinan
Aumenta populasaun (%)
Numeru aumenta kada tinan
1980
555,350
-
1990
747,557
192,207
19,220.7
34.6
2.97
2001
787,340
39,783
3,616
5.3
0.47
2004
923,198
135,853
45,286
17,3
3.2
2010
1,066,582
143,384
23,897.3
15.5
2.41
Source: 2001 Suco Survey, 2004 census and Country population assessment, Timor-Leste 2007
UNFPA
Ho komparasaun ho nasaun vijiña mak hanesan South East Asian ho Rejiaun Pasífiku, numeru populasaun Timor-Leste mak relatimvamente kiik. Numeru aumenta kada tinan husi nasaun, liu pursentu
2.4, maibe, sei aas iha parte rejiaun ne’e. Hanesan iha tabela 2 hatudu katak, so Timor-Leste ho Papua
Nova Guine úniku nasaun iha rejiaun ne’e mak numeru aumenta liu husi pursentu rua
Tabela 2: Konsentrasaun numeru aumenta populasaun husi nasaun balun iha Asia ho Pasífiku
Nasaun
Filipina
Indonezia
Singapura
Papua Nova Guine
Malásia
Australia
Timor-Leste
*) http://wwwsingstat.gov.st/stats/keyind
*) http://esa.un.org/unpp
Tinan
2010
2010
2010
2010
2010
2006
2010
Populasaun
93,617,000
237,556,363
5,076,700
6,888,000
27,914,000
21,512,000
1,066,582
Densidade
312
124
7,022
15
85
3
72
Numeru Aumentu
1.66
1.49
1.8
2.17
1.47
0.99
2.41
3.2 Populasaun Doblu
Sumariu populasaun ho tempu doblu hanesan métode produsaun populasaun iha nasaun ida. Ida ne’e
hatudu katak númeru tinan ne’e fó ona populasaun ho doublu iha nasaun ne’e karik ida ne’e kontinua
aumenta iha observasaun númeru anual.
Ho aumentu kada tinan hanesan agora ne’e daduk hamutuk pursentu 2.41, total populasaun Timor-Leste
sei dobru husi numeru populasaun iha 2010 iha tinan 29 (i.e. husi 2039). Ida ne’e bele dehan katak relativamente periodu badak entre provisoriu husi sasan no fasilidade publiku mos tenke dobru karik hakarak
mantein estandar moris agora nian dadauk ne’e no servisu ba populasaun. Ida ne’emak obstakulu ba seitor
servisu barak mak lakohi mantein maibe precisa desenvolve ninia servisu, inklui oportunidade serbisu.
4
Rezultado Preliminariu
3.3 Komposisaun Seksu
Index hodi sukat komposisaun seksu husi populasaun mak rasio seksu, defini hanesan numeru husi
mane per feto 100 husi populasaun. Rasio seksu husi 100 implika katak iha neba hetan igual entre numeru
mane ho feto. Rasio bot liu 100 hatudu sinal ida katak mane barak liu feto, wainhira menus husi 100
hatudu katak feto mak barak liu iha populasaun.
Iha sensus 2010, mane hamutuk 541,147 no feto hamutuk 525,435 ne’ebé sura ona iha sensus. Iha tabela
3, hatudu katak kalkulasaun jeralmente husi rasio seksu fo sai mai ita hamutuk 102.99; ida ne’e nia
diferensa ladun signifikativu husi rasio 103.43 iha sensus 2004.
Iha nivel distritu, iha neba iha trend jeral ne’ebé aumenta entre rasio seksu. Rasio seksu aas liu iha
distritu 9 husi distritu 13 (inklui distritu Dili ho 113.2, ne’ebé espera katak mane barak mak tenta
atu mai iha sidade capital hodi buka edukasaun no buka oportunidade serbisu). Rasio seksu kiik liu
mak iha distritu Lautem ho distritu Oecusse, ne’ebé rekolla 95.72 (distritu Lautem) no 96.79 (distritu
Oecusse). Numeru rasio seksu bot akontese iha distritu Manufahi, Viqueque, ho Covalima. Rasio seksu
kiik akontese iha distritu Aileu, Oecusse ho Ermera.
Tabela 3 : Distribuisaun Populasaun ho rasio seksu 2004 ho 2010
Distritu
Aileu
Ainaro
Baucau
Bobonaro
Covalima
Dili
Ermera
Lautem
Liquica
Manatuto
Manufahi
Oecusse
Viqueque
Timor-Leste
Populasaun 2010
Mane
Feto
23,306
22,206
30,014
29,368
55,794
55,690
44,423
45,364
30,188
29,875
124,408
109,923
57,566
57,069
29,450
30,768
32,021
31,308
21,849
21,397
25,116
23,778
32,228
33,296
34,784
35,393
541,147
525,435
Total
45,512
59,382
111,484
89,787
60,063
234,331
114,635
60,218
63,329
43,246
48,894
65,524
70,177
1,066,582
Rasio Seksu
2004*
2010
107.47
104.95
102.95
102.2
101.22
100.19
99.30
97.93
100.71
101.05
114.25
113.18
102.85
100.87
95.63
95.72
103.54
102.28
102.32
102.11
104.00
105.63
98.87
96.79
97.46
98.28
103.43
102.99
3.4 Estandar númeru ema iha Uma-kain
Numeru pesoal kada uma-kain mak index ida importante mos iha planu ba populasaun wainhira ema
hamutuk iha kualker hela fatin ida. Definisaun Uma-kain iha sensus 2010 mak ema ida ka liu ne’ebé
hela hamutuk iha uma (kampaund) ida, tein no han hamutuk husi sanan ida konsidera hanesan uma-kain
ida. Wainhira aplika definisaun ida ne’e normalmente numeru ema nebe mak hela hamutuk iha umakain ida mais ou menus 5.8 iha sensus 2010 (tabela 4). Iha sensus 2004 normalmente numeru ema
nebe hela hamutuk iha uma-kain ida mais ou menus 4.7, maibe definisaun husi uma-kain mos hanesan,
durante implementasaun, ema sira nebe mak kaben ona maibe sei hela hamutuk ho uma-kain seluk
nebe mak sei iha relasaun familia konsidera hanesan uma-kain ketak-ketak. Ho razaun ne’e la pósivel
atu hatete normalmente numeru ema nebe hela hamutuk iha uma-kain ida nia numeru ne’e tun ou aumenta
entre sensus 2010 ho sensus 2004.
5
Rezultado Preliminariu
Iha parte seluk, distritu nebe mak deteta aas iha numeru ema nebe mak hela hamutuk iha uma-kain
ida inklui Dili, Manufahi ho Aileu. Numeru ema nebe mak hela hamutuk iha uma-kain ida ho numeru
nebe mak kiik liu mak iha Oecusse, Baucau ho Viqueque.
Tabela 4 : Numeru aumenta populasaun no numeru ema nebe mak hela hamutuk iha uma-kain ida
Distritu
Aileu
Ainaro
Baucau
Bobonaro
Covalima
Dili
Ermera
Lautem
Liquica
Manatuto
Manufahi
Oecusse
Viqueque
Total
Populasaun
2004
37,967
52480
100,748
83,579
53,063
175,730
103,322
56,293
54,973
36,897
45,081
57,616
65,449
923,198
2010
45,512
59,382
111,484
89,787
60,063
234,331
114,635
60,218
63,329
43,246
48,894
65,524
70,177
1,066,582
Numeru aumenta kada
tinan (%)
2004 - 2010
3.02
2.06
1.69
1.19
2.07
4.80
1.73
1.12
2.36
2.65
1.35
2.14
1.16
2.41
Numeru ema nebe mak
hela hamutuk iha uma-kain
ida
2004
2010
4.9
6.3
4.6
6.1
4.4
5.2
4.5
5.4
4.5
5.4
5.6
6.7
4.9
6.1
5.1
5.3
4.2
6.1
4.1
6.0
5.4
6.5
4.2
4.7
4.3
5.2
4.7
5.8
3.5 Distribuisaun Populasaun
Konseitu husi “distribuisaun populasaun” relasiona ho jeografikamente populasaun hela ba. Distribuisaun
populasaun bele ilustra uza total populasaun tuir area rai/fatin aktual nebe mak ema hela ba. Distribuisaun
spatial husi uma-kain iha Timor-Leste bazeia ba dadus nebe mak rekolla uza GPS iha sensus 2010
apresenta iha Figura 2. Hanesan ita bele hare, uma-kain barak liu mak konsentra iha distritu Dili,
Ermera, Liquica ho Baucau.
6
Rezultado Preliminariu
Figura 2: Distribuisaun Espasial husi uma-kain iha Timor-Leste, 2010
3.5.1 Distribuisaun Population Agregadu (Aggregates)
Tabela 5 hatudu informasaun konaba populasaun area nebe ema hela ba no nia konsentrasaun (density). Total populasaun nasional nia distribuisaun ladun hanesan entre distritu ida ba distritu seluk
(hare Figura 2, 3 no 4). Hahu husi 2004 hatudu katak distribuisaun populasaun barak liu mak akontese
iha distritu bot tolu mak hanesan Dili, Baucau, ho Ermera.
Iha parte seluk, distribuisaun populasaun kiik liu mak akontese iha distritu tolu mak hanesan distritu
Manatuto, Aileu, ho Manufahi nebe mantein nafatin ho numeru populasaun nebe mak kiik. Distritu
tolu ne’e hamutuk mak kontribui pursentu 12.91 ba iha numeru populasaun nasional, kada distritu ida
kontribui pursentu 4 husi total populasaun (tabela 5). Faktus hatudu katak distritu kiik tolu ne’e iha
sensus 2004 hetan populasaun hamutuk pursentu 13.02, hatudu katak populasaun iha distritu tolu
ne’e bele kontinua hela nafatin iha distritu ne’e ou karik sira muda fali ba distritu sira seluk nebe mak
ho populasaun bot.
7
Rezultado Preliminariu
Figura 3: Mapa husi Timor-Leste tuir numeru populasaun
3.5.2 Konsentrasaun Populasaun (Population Density)
Konsentrasaun populasaun (population density) mak instrumentu estatístika husi relasaun entre rai
ho ema ho liafuan seluk atu dehan katak “numeru ema hela per kilometru kuadradu ou square mile”.
Wainhira instrumentu ida ne’e sai hanesan sasukat assume katak, distribuisaun populasaun husi fatin
ida ba fatin seluk hanesan ka uniforma, konsentrasaun populasaun hatudu mai ita fatin-fatin nebe deit
mak populasaun okupa ka hela iha area rai tomak iha Nasaun, Distritu, Sub-distritu, Suco ou Aldeia.
Iha sensus 2010, konsentrasaun populasaun Timor-Leste hamutuk ema 71.5 per kilometru kuadradu.
Ida ne’e representa pursentu 15.5 aumenta husi numeru nebe atinji iha 2004 hamutuk 61.9. Komparasaun ho nasaun sodweste asiatico selu-seluk konsentrasaun populasaun iha Timor-Leste normalmente
kiik maibe wainhira halo komparasaun ho nasaun sira iha rejiaun pasífiku, konsentrasaun populasaun
mos normalmente aas (tabela2).
Konsentrasaun populasaun normalmente aas liu ita bele observa iha distritu Dili, Ermera, Liquica,
Oecusse, Baucau ho Ainaro (tabela 5). Konsentrasaun populasaun nebe kiik liu mak distritu 4 tuir mai
ne’e: Manatuto, Lautem, Manufahi ho Viqueque. Wainhira ita hare didiak distribuisaun populasaun
nasional hases husi Dili nebe mak konsentrasaun populasaun konsentra ba, fatin sira seluk hatudu
konsentrasaunpopulasaun médiu ou kiik hanesan iha figura 3.
Modelu konsentrasaun populasaun bele klasifika ba iha maneira haat hanesan iha kraik ne’e:
8
Rezultado Preliminariu
Figura 4: Konsentrasaun populasaun Timor-Leste tuir distritu
(a) Konsentrasaun populasaun nebe mak bot – Distritu Dili mak bele dehan tama iha kategoria ida
ne’e, nebe sai hanesan fatin nebe mak okupadu ka nakonu iha Timor-Leste. konsentrasaun populasaun
hamutuk ema 639 per kilometru kuadradu no numeru ne’e bele liu tan iha Sub-Distritu balun iha
Dili laran. Distritu Dili kontribui numeru populasaun nebe mak aas liu (hamutuk pursentu 22 husi
populasaun nasional) ho area rai nebe mak kiik (tabela 5); fator rua iha leten mak kontribui ba numeru
nebe mak aas tebes iha Dili. Hanesan capital nasaun, Dili laos deit hanesan administrasaun nebe mak
bot iha nasaun, maibe mos hanesan sidade nebe mak atrativu nebe atrai ema hotu iha nasaun tomak,
oportunidade serbisu, sasan social, porto, aero porto, komunikasaun nebe mak diak ho koneksaun
transporte, fatin nebe mak diak ba infraestrutura físiku ho sentru negósiu.
Tabela 5: Populasaun, persentajen populasaun tuir distritu ba total populasaun nasional, area rai
ho konsentrasaun populasaun, 2004 ho 2010
Distritu
Aileu
Ainaro
Baucau
Bobonaro
Covalima
Dili
Ermera
Lautem
Liquica
Manatuto
Manufahi
Oecusse
Viqueque
Total
Populasaun
2004
37,967
52,480
100,748
83,579
53,063
175,730
103,322
56,293
54,973
36,897
45,081
57,616
65,449
923,198
2010
45,512
59,382
111,484
89,787
60,063
234,331
114,635
60,218
63,329
43,246
48,894
65,524
70,177
1,066,582
Percent Share
2004
4.11
5.68
10.91
9.05
5.75
19.03
11.19
6.10
5.95
4.00
4.88
6.24
7.09
100.00
2010
4.27
5.57
10.45
8.42
5.63
21.97
10.75
5.65
5.94
4.05
4.58
6.14
6.58
100.00
Area (sq. km)
2010
737
804
1,506
1,376
1,203
367
768
1,813
549
1,782
1,323
814
1,877
14,919
Konsentrasaun
Populasaun
2004
2010
51.5
61.8
65.3
73.9
66.9
74.0
60.7
65.3
44.1
49.9
478.8
638.5
134.5
149.3
31.0
33.2
100.1
115.4
20.7
24.3
34.1
37.0
70.8
80.5
34.9
37.4
61.9
71.5
9
Rezultado Preliminariu
(b). Konsentrasaun populasaun – ida ne’e ita bele hetan iha distritu Ermera ho Liquiça ho nia numeru
konsentrasaun monu entre ema 100-150 per kilometru kuadradu (tabela 6). Distritu rua ne’e relativamente
iha area rai nebe mak kiik ho total populasaun nebe mak bot. Fator seluk nebe mak bele kontribui mos
tamba besik ba Dili, bele mos dehan katak ema mai serbisu iha Dili maibe hela iha distritu rua ne’e. Fator
segundu mak rai agrikultura nebe diak hanesan iha Ermera.
(c). Konsentrasaun populasaun nebe moderadu – distritu nebe mak kategoria ba konsentrasaun
populasaun moderadu (ema 50-99 per kilometru kuadradu) jeralmente iha rai nebe mak luan tama kategoria médiu ho bot no total populasaun médiu. Inklui Oecusse, Baucau, Ainaro, Bobonaro, ho Aileu. Iha
distritu balun nebe iha sidade relativamente bot mak hanesan Baucau, Maliana, etc. Ninia vantajen mak
tamba iha rai nebe mak diak ba aktividade agrikultura, iha transporte no fasilidade komunikasaun naton,
nomos iha negosiu lokal nebe atrativu husi populasaun iha distritu sira ne’e.
(d). Populasaun nebe tama kategoria konsentrasaun kiik – ida nemak distritu sira seluk tuir mai ne’e:
Manatuto, Lautem, Manufahi, Viqueque ho Covalima distritu sira nemak konsentrasaun populasaun
kiik. Distritu sira ne’e hetan konsentrasaun populasaun entre ema 24 to’o 50 per kilometru kuadradu.
Figura 5: Distribuisaun Populasaun tuir persentajen kada distritu,
2004 ho 20100
3.6 Populasaun husi Area Urbanu
Iha sensus 2010, area balun nebe mak define ona hanesan area urbanu mak kapital distritu ou populasaun
ho fasilidade sosial nebe mak diak bele mos deteta hanesan area urbanu. Klasifikasaun halo ona durante
sensus kartograficu mapa no úniku kapital nebe mak konsidera hanesan area urbanu no laos kapital
distritu mak Maubisse. Populasaun urbanu ho rural iha nasaun ida ne’e, bazeia ba dadus preliminariu
husi sensus populasaun no uma-kain 2010, apresenta iha tabela 6. Total populasaun nebe mak hela iha
area urbanu durante sensus hamutuk 315,216 representa pursentu 29.6 husi total populasaun. Hanesan
ema hotu nia esperansa, distritu Dili mak sai hanesan populasaun nebe bot tuir kedas ho distritu Baucau, Bobonaro, Ainaro ho Lautem. Distritu nebe mak ho populasaun urbanu kiik mak distritu Aileu,
Liquiça, ho Viqueque. Iha tabela 6 mos hatudu katak iha neba barak liu mak mane kompara ho feto iha
area urbanu.
10
Rezultado Preliminariu
Tabela 6: Distribuisaun Populasaun tuir Seksu, Urbanu/Rural ho Distritu, Sensus 2010
Urbanu/Rural
SEKSU
MANE
Total
FETO
Urbanu
Aileu
Ainaro
Baucau
Bobonaro
Covalima
Dili
Ermera
Lautem
Liquica
Manatuto
Manufahi
Oecussi
Viqueque
Estranjeiru*
164,817
1,484
6,722
10,260
7,899
4,161
103,096
4,238
6,327
2,606
4,598
5,763
4,579
3,047
37
150,399
1,443
6,344
10,102
7,901
4,082
90,467
3,895
6,416
2,546
4,424
5,495
4,214
3,031
39
315,216
2,927
13,066
20,362
15,800
8,243
193,563
8,133
12,743
5,152
9,022
11,258
8,793
6,078
76
Rural
Aileu
Ainaro
Baucau
Bobonaro
Covalima
Dili
Ermera
Lautem
Liquica
Manatuto
Manufahi
Oecussi
Viqueque
376,367
21,822
23,292
45,534
36,524
26,027
21,312
53,328
23,123
29,415
17,251
19,353
27,649
31,737
375,075
20,763
23,024
45,588
37,463
25,793
19,456
53,174
24,352
28,762
16,973
18,283
29,082
32,362
751,442
42,585
46,316
91,122
73,987
51,820
40,768
106,502
47,475
58,177
34,224
37,636
56,731
64,099
Timor-Leste
541,184
525,474
1,066,658
* Estranjeiru signifika katak ema Timoroan serbisu iha misaun diplomatiku ho sira nia familia iha
estranjeiru.
11
Rezultado Preliminariu
ANEKSU
Aneksu 1: Distribuisaun Populasaun husi Area Urbanu bazeia ba seksu, 2010
Distritu
Aileu
Ainaro
Baucau
Bobonaro
Covalima
Dili
Ermera
Lautem
Liquica
Manatuto
Manufahi
Oecusse
Viqueque
Total
Populasaun
Kapital
Distritu
Aileu
Ainaro & Maubisse
Baucau
Maliana
Suai
Dili
Gleno
Lospalos
Liquica
Manatuto
Same
Oecusse
Viqueque
Mane
Feto
Total
1,484
6,722
10,260
7,899
4,161
103,096
4,238
6,327
2,606
4,598
5,763
4,579
3,047
1,443
6,344
10,102
7,901
4,082
90,467
3,895
6,416
2,546
4,424
5,495
4,214
3,031
2,927
13,066
20,362
15,800
8,243
193,563
8,133
12,743
5,152
9,022
11,258
8,793
6,078
164,780
150,360
315,140
12
Rezultado Preliminariu
Aneksu 2: Distribuisaun Populasaun tuir Seksu, Distritu ho Sub-distritu
Bazeia ba sensus 2010 (Preliminariu)
Distritu/Sub-distritu
Aileu
Aileu Vila
Laulara
Liquidoe
Remexio
Ainaro
Ainaro
Hatu-Builico
Hatu-Udo
Maubisse
Baucau
Baguia
Baucau
Laga
Quelicai
Vemase
Venilale
Bobonaro
Atabae
Balibo
Bobonaro
Cailaco
Lolotoe
Maliana
Covalima
Fatululic
Fatumean
Fohorem
Maukatar
Suai
Tilomar
Zumalai
Dili
Atauro
Cristo Rei
Dom Aleixo
Metinaro
Nain Feto
Vera Cruz
SEKSU
MANE
23,306
10,755
3,731
3,750
5,070
30,014
8,028
5,955
4,923
11,108
55,794
4,593
23,673
7,009
8,157
4,574
7,788
44,423
5,585
7,466
11,180
4,613
3,432
12,147
30,188
913
1,848
2,009
3,145
13,149
3,649
5,475
124,408
3,890
29,033
56,715
2,820
14,030
17,920
Total
FETO
22,206
10,087
3,619
3,493
5,007
29,368
7,611
6,090
4,721
10,946
55,690
4,841
22,857
7,117
8,606
4,395
7,874
45,364
5,391
7,302
11,928
4,847
3,691
12,205
29,875
981
1,819
2,110
3,140
12,831
3,598
5,396
109,923
4,088
26,162
48,613
2,253
12,642
16,165
45,512
20,842
7,350
7,243
10,077
59,382
15,639
12,045
9,644
22,054
111,484
9,434
46,530
14,126
16,763
8,969
15,662
89,787
10,976
14,768
23,108
9,460
7,123
24,352
60,063
1,894
3,667
4,119
6,285
25,980
7,247
10,871
234,331
7,978
55,195
105,328
5,073
26,672
34,085
13
Distritu/Sub-distritu
Ermera
Atsabe
Ermera
Hatolia
Letefoho
Railaco
Lautem
Iliomar
Lautem
Lospalos
Luro
Tutuala
Liquica
Bazartete
Liquica
Maubara
Manatuto
Barique/Natarbora
Laclo
Laclubar
Laleia
Manatuto
Soibada
Manufahi
Alas
Fatuberliu
Same
Turiscai
Oecussi
Nitibe
Oesilo
Pante Macasar
Passabe
Viqueque
Lacluta
Ossu
Uatu Carbau
Viqueque
Watu Lari
Estranjeiru *
Timor-Leste
Rezultado Preliminariu
SEKSU
MANE
Total
FETO
57,566
8,450
16,742
16,410
10,590
5,374
29,450
3,426
6,824
14,625
2,726
1,849
32,021
11,718
10,875
9,428
21,849
2,662
4,047
5,628
1,746
6,259
1,507
25,116
3,737
3,652
14,071
3,656
32,228
5,622
5,099
17,564
3,943
34,784
3,044
7,526
3,476
11,739
8,999
37
57,069
8,856
16,520
16,310
10,306
5,077
30,768
3,799
7,131
15,087
2,753
1,998
31,308
11,453
10,623
9,232
21,397
2,415
3,892
5,742
1,724
6,080
1,544
23,778
3,512
3,280
13,604
3,382
33,296
5,792
5,618
17,595
4,291
35,393
2,930
8,078
3,691
11,548
9,146
39
114,635
17,306
33,262
32,720
20,896
10,451
60,218
7,225
13,955
29,712
5,479
3,847
63,329
23,171
21,498
18,660
43,246
5,077
7,939
11,370
3,470
12,339
3,051
48,894
7,249
6,932
27,675
7,038
65,524
11,414
10,717
35,159
8,234
70,177
5,974
15,604
7,167
23,287
18,145
76
541,184
525,474
1,066,658
* Estranjeiru signifika katak ema Timoroan serbisu iha misaun diplomatiku ho sira nia familia iha
estranjeiru.
14
Rezultado Preliminariu
REFERENSIA
Direcção Nacional de Estatística, Relatoriu Survei Suco, 2001
Direcção Nacional de Estatística, Tabela Prioridade Nasional, Sensus Populasaun no Uma-kain 2004,
Timor-Leste
Direcção Nacional de Estatística, Projeksaun Populasaun 2004 – 2050, Relatoriu Analiza Resultadu
Sensus 1, Sensus Populasaun Geral Timor-Leste, 2004
Country Population Assessment, Timor-Leste, 2007, UNFPA
Basic Demographic Techniques and Applications, K. Srinivasan
The Methods and Materials of Demography, Shyrock
15
16

Documentos relacionados

Matadalan ba Advokasia no Publisidade - STATISTICS TIMOR

Matadalan ba Advokasia no Publisidade - STATISTICS TIMOR halo simples, ne’e signifika sura ema hot-hotu ne’ebé moris iha nasaun ida iha tempu partikular. Durante sensus ne’e, intervistador sira (ne’ebé hanaran mos enumeradores) halibur informasaun kona-b...

Leia mais

SENSUS UMA KAIN TIMOR-LESTE JULHO 2004 KESTIONARIO

SENSUS UMA KAIN TIMOR-LESTE JULHO 2004 KESTIONARIO 2. Servisu iha Organizasaun Nasaun Unidas 3. Servisu iha ONG (Selu ka Voluntario) 4. Servisu iha Industria privadu (selu ka voluntario) 5. Servisu rasik iha Binis ka Negocio rasik 6. To'os nain ho ...

Leia mais