Transfer Guide

Transfer Guide Abstract in French Le guide de transfert d’ICONET Cette publication s’intitule « un guide de transfert ». Il pose le problème de ce que nous entendons au juste par transfert. La méthodologie et les outils étaient à l’origine désignés pour aider les jeunes en difficulté à un stage intermédiaire entre le milieu scolaire et l’apprentissage professionnel. La méthodologie (de travail) est basée sur une série d’interviews structurés sur la base d’un guide dont le but est d’identifier les compétences clefs acquises en famille et pendant les loisirs, l’enseignement formel, l’expérience professionnelle, le bénévolat et autres situations de la vie. Avec le projet d’ICONET, on a cherché à utiliser les outils et procédures pour reconnaître la formation informelle et l’adapter aux besoins des différents groupes d’apprenants. Le guide de transfert est désigné pour continuer cette procédure en fournissant des informations sur nos expériences pour permettre à d’autres d’utiliser les instruments d’ICONET et procédures dans leurs enseignements et apprentissages. Pour vous aider (dans cette démarche), on vous dira ce qui a fonctionné ce qui n’a pas fonctionné, quels furent les problèmes et quels furent les résultats. Nous pensons que la procédure et les outils d’ICONET ont un grand potentiel en aidant les apprenants à réfléchir sur leur savoir informel et expérience. Mais bien sûr tous les outils nécessitent des adaptations pour les apprenants particuliers et pour des enseignements particuliers. Nous espérons ce guide vous convaincra de la valeur de la procédure et si vous voulez l’essayer, procurez‐vous toutes les informations nécessaires pour faire que la procédure soit un succès. Ce guide s’adresse à tous ceux qui travaillent avec des apprenants dans les procédures formelles comme informelles. Cela peut inclure les professeurs comme les formateurs, les jeunes et les travailleurs sociaux, les personnes chargées de l’orientation et ceux qui travaillent avec des groupes socialement exclus. Ce guide peut avoir aussi de l’intérêt pour les chercheurs travaillant dans ce champs, les concepteurs de programme, les politiciens, les managers et des développeurs intéressés par la reconnaissance de l’enseignement informel. Les problèmes dans le développement d’un projet de transfert local. Cette section a pour but de fournir un guide succinct ou une liste de contrôle pour ceux qui sont intéressés à développer des idées dans ce guide de transfert et la possibilité d’implémenter leur propre projet ou initiative pour la reconnaissance de savoirs informels. Et ce que vous apprécierez: on a fait en sorte que les approches, les méthodes et les outils surlignés dans ce guide puissent être adaptés à la mise en œuvre avec n’importe quel groupe cible. 1
Différentes options de transfert : Il existe différentes options dans la manière de transférer les résultats du projet ICONET. Cela peut inclure la mise en place d’idées et de méthodes surlignées dans le guide dans le programme ou initiative pour différents groupes d’apprenants. A un autre niveau, cela peut signifier voir comment de telles idées peuvent être appliquées à une approche régionale et institutionnelle ou dans un programme. Cela peut signifier organiser une diffusion ou une réunion pour le développement du personnel sur la reconnaissance des connaissances informelles. Systèmes et structures Une approche innovante pour enseigner et apprendre doit prendre en compte les structures existantes pour l’éducation et les formations. Quelles sont les politiques existantes au niveau national, régional ou local ? Est‐ce qu’il existe des programmes ou des projets auxquels on peut se référer. Dans quelles structures peut‐on intégrer des instruments et des méthodes pour la reconnaissance du savoir informel. Réseaux Y‐a‐t‐il des réseaux qui sont intéressés dans la reconnaissance de votre propre savoir informel. Mais souvent on doit développer des partenariats avec des écoles, associations ou autres organisations pour faire cela. Quels sont les meilleurs partenaires pour cela ? Quel est leur intérêt à reconnaître le savoir informel et comment cela peut les aider dans leur travail. Quel est le meilleur moyen pour approcher ces institutions? Accréditation et Reconnaissance Comment des compétences peuvent‐elles être reconnues et accréditées? Comment ces compétences peuvent‐elles être localisées dans le cadre des qualifications européennes ou nationales ? Y‐a‐t‐il des liens entre les institutions d’accréditation? Conditions et analyse des besoins Le projet ICONET suggère que les conditions et analyse des besoins est critique pour n’importe quel transfert réussi d’approches de reconnaissance du savoir informel. Quelles sont les personnes avec lesquelles les méthodes et outils peuvent être utilisés ? Quelles sont les formations et expériences antérieures? Est‐ce qu’ils se sentent à l’aise avec une telle approche? Qu’ont‐ils gagné en utilisant leur connaissance antérieure et comment peuvent‐
ils utiliser les résultats de la procédure? L’expérience dans le cadre du projet ICONET, démontre qu’en impliquant directement les usagers dans l’avant‐projet, en ciblant leurs besoins peut asseoir le projet. Support pour directeurs et personnel Une autre conclusion du projet ICONET était que le support aux managers et le personnel dans les organisations et les institutions responsables de l’éducation, l’enseignement et le soutien aux personnes exclues socialement est critique à l’introduction de nouveaux outils et de méthodes. Non seulement doivent‐ils assimiler de telles initiatives mais aussi pourquoi ils sont invités à entreprendre ce travail. C’est particulièrement important car de telles initiatives nécessitent souvent des implications en terme de ressources. Comment cela peut‐
il être réalisé? 2
Formation des enseignants La formation des enseignants ou éducateurs, travailleurs sociaux, jeunes travailleurs etc. est un autre aspect crucial dans la mise en place de projets de la reconnaissance du savoir informel. Il existe différents moyens dans lequel cela peut être fait au travers des ateliers, de séminaires, de conférences, de sessions individuelles, au travers les outils technologiques de communication et d’information. Les enseignants et éducateurs, non seulement, doivent‐ils comprendre les outils et méthodes mais aussi les approches pédagogiques de reconnaissance du savoir informel et comment cette reconnaissance jouera un rôle dans l’enseignement futur et l’avancement de carrière des apprenants. Programme d’enseignement La plupart des projets d’ICONET ont tenté d’intégrer la reconnaissance du savoir informel dans les cours existants ou les programmes d’enseignement. Cela suppose une approche segmentée à l’adaptation. Qu’est‐ce‐qui doit être changé dans les outils et méthodes pour intégrer le programme existant et comment le programme existant doit‐il être changé pour s’adapter aux outils et procédures existantes ? Qui est responsable pour le développement des programmes et qui à l’autorité d’agréer les changements ? Combien de temps prendra l’approche ICONET et comment sera‐t‐elle planifiée? Pédagogie et support pour les apprenants La plupart, si pas tout, les apprenants auront besoin d’un support pour reconnaître les compétences gagnées de la connaissance informelle. Comment ce support peut‐il être organisé ? Quels enseignements et apprentissages sont mieux adaptés aux besoins des apprenants. Comment peut‐on rendre la formation intéressante et motiver les participants ? Qui soutiendra les apprenants et sous quelle forme ? Cela peut inclure un groupe d’études ou de pairs, ou des sessions individuelles avec des enseignants ou des conseillers. Quand l’appui doit s’arrêter ? Comment peut‐on s’assurer que les étudiants sont capables d’utiliser les résultats de la participation à la procédure? Utilisation de la technologie Le projet ICONET trouve en l’utilisation des moyens technologiques d’information et de communication un outil efficace permettant de supporter l’identification de compétences obtenues par la connaissance informelle. Ce projet a aussi trouvé qu’il y a un large éventail de sources gratuites et de logiciel social qui peuvent être utilisés effectivement à cette fin et en cours d’utilisation, développe de nouvelles compétences et qualifications.Bien sûr l’utilisation de technologies posent des problèmes. Quel programme faut‐il utiliser ? Est‐ce que les enseignants, formateurs ont suffisamment de compétences pour utiliser de telles technologies ? Y‐a‐t‐il des problèmes concernant la sûreté sur Internet. Support continu Si vous êtes intéressé pour développer et transférer les outils et méthodes d’ICONET pour la reconnaissance des compétences et les capacités gagnées de l’enseignement informel, il existe différentes possibilités pouvant vous soutenir. La première escale est le site internet du projet: www.iconet-eu.net.
3
Ce site contient des études de cas et rapports pour chaque réalisation pilote avec des exemples de bonne pratique tout comme l’accès aux documents, rapports. Ce site contient des outils multi média comme des photos, de l’audio et des vidéos. Ce site est multi langues incluant des supports en allemand, romain, français et portugais. 4
Transfer Guide Abstract in Greek Ο οδηγός μεταφοράς (transfer guide) του προγράμματος ICONET Ο τίτλος του κειμένου αυτού θέτει το ζήτημα, του τι ακριβώς εννοούμε με τον όρο μεταφορά (transfer). Το πρόγραμμα ICOVET σχεδιάστηκε αρχικά για να υποστηρίξει τους νέους ανθρώπους στο μεταβατικό στάδιο ανάμεσα στη σχολική εκπαίδευση και στην τεχνική κατάρτιση για την εύρεση εργασίας. Το κύριο εργαλείο του προγράμματος δεν είναι τίποτα άλλο από μια συνέντευξη που μέσω κάποιων κατευθυντήριων γραμμών αναγνωρίζει τις βασικές ικανότητες που έχει αποκτήσει ο νέος μέσω της οικογένειας του, του ελεύθερου χρόνου του, της εκπαίδευσης του, της πιθανής εργασιακής προϋπηρεσίας του, των εθελοντικών δραστηριοτήτων του και άλλων καθημερινών δραστηριοτήτων. Μέσω του προγράμματος ΙCONET (που αποτελεί συνέχεια του προηγούμενου) αξιοποιούμε αυτά τα εργαλεία και τη μεθοδολογία προκειμένου να εφαρμοστούν σε άλλες ομάδες‐στόχους πέρα των νέων. Ο παρών οδηγός σχεδιάστηκε για να βοηθήσει και να ενισχύσει όσους επιθυμούν (π.χ. εκπαιδευτικούς φορείς) να εφαρμόσουν το πρόγραμμα στις εκπαιδευτικές τους δραστηριότητες. Ο οδηγός προσφέρει πληροφορίες και ενημέρωση για το τι και πως δούλεψε, που παρουσιάστηκαν δυσκολίες, πως αντιμετωπίστηκαν και ποια ήταν τα τελικά αποτελέσματα. Πιστεύουμε ότι η μεθοδολογία και τα εργαλεία του ICOVET μπορούν να να βοηθήσουν τους εκπαιδευόμενους να επικεντρωθούν και να αξιοποιήσουν επαγγελματικά τις δεξιότητες που αναπτύσσουν στην καθημερινή τους ζωή. Αλλά φυσικά, πρέπει να προσαρμοστούν στην εκάστοτε περίπτωση, στο κάθε φορά ειδικό περιεχόμενο της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. Είμαστε σίγουροι ότι αυτός ο οδηγός θα σας πείσει για την αξία της όλης διαδικασίας, και εάν επιθυμείτε να δοκιμάσετε το εργαλείο, θα σας παρασχεθεί όλη η απαραίτητη πληροφορία και βοήθεια. Ο οδηγός αυτός σχεδιάστηκε για όλους εκείνους που δουλεύουν με μαθητευόμενους, σε επίσημο και ανεπίσημο περιβάλλον. Θα μπορούσε να συμπεριλάβει καθηγητές, εκπαιδευτές, κοινωνικούς λειτουργούς, εργαζομένους στον τομέα του επαγγελματικού προσανατολισμού καθώς και όσους εργάζονται με ειδικές κοινωνικές ομάδες (π.χ. μετανάστες). Επίσης, είναι πιθανόν να ενδιαφέρει ερευνητές στον τομέα και διοικητικά στελέχη που ενδιαφέρονται για την αναγνώριση της ανεπίσημης μορφής μάθησης. Ζητήματα κατά τη διαδικασία «τοπικοποίησης» του προγράμματος Αυτή η παράγραφος προορίζεται για να παρέχει μερικές σύντομες συμβουλές προς εκείνους που ενδιαφέρονται να αναπτύξουν περαιτέρω τον παρών οδηγό και πιθανόν να θέλου εφαρμόσουν τη μεθοδολογία σε ένα δικό τους πρότζεκτ ή να αναλάβουν πρωτοβουλία για την αναγνώριση της ανεπίσημης μορφής μάθησης. 5
Όπως θα αντιληφθείτε, προσδοκούμε οι προσεγγίσεις, οι μέθοδοι και τα εργαλεία που παρουσιάζονται σε αυτόν τον οδηγό να μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε οποιαδήποτε διαφορετική ομάδα‐στόχο. Διαφορετικές στρατηγικές μεταφοράς Υπάρχουν διαφορετικές επιλογές σχετικά με το πώς μεταφέρονται τα αποτελέσματα του προγράμματος ICONET. Αυτές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την εφαρμογή των ιδεών και μεθόδων, σε ένα πρόγραμμα ή μία πρωτοβουλία για διαφορετικές μαθητικές ομάδες. Σε κάποιο άλλο επίπεδο πιθανόν να σήμαινε την έρευνα για το πώς τέτοιες ιδέες θα μπορούσαν να επικρατήσουν μέσω μίας θεσμικής προσέγγισης ή εντός του επίσημου μαθησιακού προγράμματος. Ή θα μπορούσε να σημαίνει την αναγνώριση και την ανάπτυξη των δεξιοτήτων του προσωπικού μιας εταιρείας ή ενός οργανισμού. Συστήματα και δομές Οποιαδήποτε καινοτόμος προσέγγιση στην εκπαίδευση και κατάρτιση θα πρέπει να λάβει υπόψη τις υπάρχουσες δομές στην εκπαίδευση και την κατάρτιση. Ποιες είναι οι υπάρχουσες πολιτικές σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο; Με ποια προγράμματα μπορείτε να έρθετε σε επαφή και να συνδεθείτε; Σε ποιες δομές μπορούν να ενσωματωθούν τα μέσα και οι μέθοδοι για την αναγνώριση της ανεπίσημης μορφής μάθησης; Δίκτυα Υπάρχουν ενεργά δίκτυα που ενδιαφέρονται για την αναγνώριση της ανεπίσημης μορφής μάθησης; Αυτά μπορεί για παράδειγμα να αναπτύσσονται σε θεσμικό ή θεματικό πεδίο ή να εστιάζουν στην εκπαίδευση και κατάρτιση συγκεκριμένων, μη προνομιούχων κοινωνικών ομάδων. Πώς μπορείτε να έρθετε σε επαφή με τέτοια δίκτυα; Εταιρικές σχέσεις Ίσως να βρίσκεσαι σε μία θέση όπου μπορείτε να αναλάβετε προσωπικά σχέδια ή πρωτοβουλίες που αφορούν στην αναγνώριση ανεπίσημων μορφών μάθησης. Συχνά όμως, θα χρειαστεί να αναπτύξετε σχέσεις με σχολεία, σωματεία ή άλλους οργανισμούς, για να το πραγματοποιήσετε. Ποιοι είναι οι εταίροι που μπορούν καλύτερα να βοηθήσουν σε αυτό; Τι ενδιαφέρον δείχνουν για την αναγνώριση της ανεπίσημης μορφής μάθησης και πώς αυτό μπορεί να βοηθήσει στη δουλειά; Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να προσεγγίσετε αυτούς τους οργανισμούς; Διαπίστευση και αναγνώριση Πώς μπορούν να αναγνωριστούν ή να διαπιστευθούν οι ανεπίσημες ικανότητες; Πώς μπορούν αυτές οι ικανότητες να τοποθετηθούν στο Ευρωπαϊκό ή το αντίστοιχο Εθνικά Πλαίσιο για την αναγνώριση Ικανοτήτων/ Δεξιοτήτων; Μήπως υπάρχει κάποια σύνδεση με οργανισμούς διαπίστευσης; Ανάλυση των απαιτήσεων και των αναγκών Το πρόγραμμα ICONET δείχνει ότι η ανάλυση των απαιτήσεων και των αναγκών είναι κρίσιμες για οποιαδήποτε πετυχημένη αναγνώριση της ανεπίσημης μορφής μάθησης. Ποιοι είναι οι άνθρωποι για τους οποίους πρόκειται να χρησιμοποιηθούν οι μέθοδοι και τα 6
εργαλεία; Ποιο είναι το ιστορικό τους και οι παλαιότερες εμπειρίες τους; Θα νιώθουν άνετα με τέτοιου είδους προσέγγιση; Τι έχουν να κερδίσουν εξερευνώντας την προηγουμένη τους μάθηση και πώς μπορούν να χρησιμοποιήσουν το αποτέλεσμα της διαδικασίας αποτελεσματικά; Η εμπειρία από το πρόγραμμα ICONET δείχνει ότι εάν εμπλακούν άμεσα οι τελικοί χρήστες στο σχεδιασμό του εκπαιδευτικού υλικού και προγράμματος, τότε αυτό ανταποκρίνεται πληρέστερα στις ανάγκες τους. Υποστήριξη από τα διοικητικά στελέχη και το εξειδικευμένο προσωπικό Ένα άλλο συμπέρασμα από το πρόγραμμα ICONET ήταν ότι η υποστήριξη από διοικητικά στελέχη και το προσωπικό οργανισμών και ιδρυμάτων υπεύθυνα για εκπαίδευση, επαγγελματική κατάρτιση και στήριξη, είναι κρίσιμη για την εισαγωγή νέων εργαλείων και μεθόδων. Όχι μόνο χρειάζεται να είναι ενήμεροι σχετικά με το πρόγραμμα αλλά επίσης χρειάζεται να καταλάβουν γιατί τους ζητάται να αναλάβουν τη δουλειά. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς τέτοιου είδους πρωτοβουλίες θα έχουν συχνά θετική συμβολή στην όλη διαδικασία. Πως μπορεί να επιτευχθεί μια τέτοια σύνδεση; Κατάρτιση των εκπαιδευτών Η κατάρτιση των εκπαιδευτών – ή δασκάλων, κοινωνικών λειτουργών, συμβούλων επαγγελματικού προσανατολισμού κλπ.‐ είναι ακόμη ένας πολύ σημαντικός παράγοντας επιτυχίας. Υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι που μπορεί να γίνει αυτό – μέσω εργαστηρίων κατάρτισης, σεμιναρίων κλπ. Οι δάσκαλοι και οι εκπαιδευτές χρειάζεται όχι μόνο να κατανοήσουν τα εργαλεία και τις μεθόδους, αλλά και τις παιδαγωγικές προσεγγίσεις για την αναγνώριση της ανεπίσημης μορφής μάθησης. Επίσης είναι σημαντικό να σχεδιάσουν το πώς τέτοιου είδους αναγνώριση θα παίξει ρόλο στις μελλοντικές μορφές μάθησης ή την εξέλιξη της σταδιοδρομίας των μαθητευομένων. Εκπαιδευτικό πρόγραμμα Το πρόγραμμα ICONET έχει ήδη συμβάλλει στην ενσωμάτωση της αναγνώρισης ανεπισήμων μορφών μάθησης σε εκπαιδευτικά προγράμματα. Αυτό περιλαμβάνει μια ειδική προσέγγιση: μελετάται κάθε φορά τι χρειάζεται να αλλαχθεί όσον αφορά τα εργαλεία και τις μεθόδους του προγράμματος ώστε να ενσωματώνεται με το εκάστοτε εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Ερευνάται ποιος είναι υπεύθυνος για την ανάπτυξη των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και ποιος δίνει την έγκριση για τις όποιες τροποποιήσεις. Τέλος, είναι σημαντικό να μελετηθεί και πώς θα τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα του προγράμματος παρ’ όλες τις προσθήκες και αλλαγές. Παιδαγωγική και υποστήριξη για τους μαθητές Οι περισσότεροι, εάν όχι όλοι, μαθητές θα χρειαστούν υποστήριξη στην αναγνώριση δεξιοτήτων και ικανοτήτων που προέρχονται από ανεπίσημες μορφές μάθησης. Πώς πρόκειται να οργανωθεί αυτή η υποστήριξη; Ποιες μέθοδοι εκπαίδευσης και κατάρτισης ταιριάζουν καλύτερα στις ανάγκες των μαθητών; Πώς μπορούμε να κάνουμε το μάθημα ελκυστικό και να παρακινήσουμε τους συμμετέχοντες; Ποιος θα στηρίξει τους μαθητές και τι μορφή θα έχει η υποστήριξη; Θα περιλαμβάνει ομαδική μάθηση και αξιολόγηση ή συναντήσεις ένας προς έναν με δασκάλους και συμβούλους; Σε ποιο σημείο σταματάει η 7
υποστήριξη; Πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι οι μαθητές είναι ικανοί να χρησιμοποιήσουν και να αξιοποιήσουν τα αποτελέσματα; Η χρήση της τεχνολογίας Το πρόγραμμα ICONET ανακάλυψε ότι η χρήση των τεχνολογιών πληροφορικής μπορεί να αποτελέσει ένα αποτελεσματικό εργαλείο για την υποστήριξη της αναγνώρισης των δεξιοτήτων και ιδιοτήτων που προήλθαν από ανεπίσημες μορφές μάθησης. Επίσης η χρήση αυτών των τεχνολογιών κάνει το μάθημα ελκυστικότερο. Καθώς υπάρχει ένα ευρύ φάσμα ελεύθερου λογισμικού ανοικτού κώδικα, αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά εκτός των άλλων και για την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων και ικανοτήτων. Φυσικά η χρήση τεχνολογιών θέτει ζητήματα προς συζήτηση. Τι προγράμματα θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν; Διαθέτουν οι δάσκαλοι και οι εκπαιδευτές επαρκείς ικανότητες για να χρησιμοποιούν τέτοιες τεχνολογίες; Εσείς έχετε πρόσβαση σε υπολογιστές και σύνδεση στο διαδίκτυο; Υπάρχουν ζητήματα σχετικά με την ασφάλεια του διαδικτύου; Συνεχής στήριξη Εάν ενδιαφέρεστε για περαιτέρω ανάπτυξη και μεταφορά των μεθόδων και εργαλείων του προγράμματος ICONET για την αναγνώριση των δεξιοτήτων και ικανοτήτων που προέρχονται από ανεπίσημες μορφές μάθησης, υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να επικοινωνήσετε με εμάς και για να έχετε την υποστήριξη των συνεργατών του προγράμματος. Ο βασικός κόμβος επικοινωνίας είναι η κύρια ιστοσελίδα του προγράμματος www.iconet‐
eu.net. Αυτή η ιστοσελίδα περιέχει διάφορες μελέτες περιπτώσεων και συμπεράσματα από αυτές μαζί με παραδείγματα ορθής εφαρμογής του προγράμματος. Υπάρχουν επίσης φωωτογραφίες, συνεντεύξεις, βίντεο και άλλα χρήσιμα υλικά. Η ιστοσελίδα περιλαμβάνει υλικό στα Ελληνικά, Αγγλικά, Γερμανικά, Ρουμάνικα, Γαλλικά και Πορτογαλικά. 8
Transfer Guide Abstract in Portuguese O Guia de transferência ICONET Esta publicação é intitulada de “guia de transferência”. Isto levanta a questão sobre o que se entende com transferência. A metodologia e os instrumentos ICOVET foram originalmente concebidos para apoiar os jovens desfavorecidos na fase de transição entre a educação regular e a formação profissional. A metodologia é sustentada por uma entrevista estruturada com base em linhas orientadoras, que visa identificar as competências chave adquiridas através da família, dos tempos livres, formação formal, experiência de trabalho, actividades de voluntariado e outras situações de vida. Com o projecto ICONET procurámos seleccionar os instrumentos e processos para reconhecer a aprendizagem informal e adaptá‐
los para utilizar com diferentes grupos de aprendentes. Este guia de transferência é concebido para facilitar este processo, proporcionando informações sobre as nossas experiências com o fim de outros utilizarem os instrumentos e os processos ICOVET no seu ensino e aprendizagem. Para ajudá‐lo nisto, eles irão dizer‐lhe o que funcionou e o que não funcionou, quais foram os problemas e quais foram os resultados? Acreditamos que o processo ICOVET e instrumentos têm um grande potencial para ajudar os aprendentes a reflectir na sua aprendizagem informal e experiência. Mas naturalmente, todos os instrumentos requerem alguma adaptação para os próprios aprendentes e para os contextos específicos de ensino e aprendizagem. Esperamos que este guia possa convencê‐
lo da importância dos processos, e se quiser experimentá‐lo, fornece‐lhe a informação necessária para tornar o processo um sucesso. Este guia é concebido para todos aqueles que trabalham com os aprendentes em cenários informais e formais. Estes podem incluir professores e formadores, assistentes sociais, técnicos de orientação profissional e aqueles que trabalham com grupos socialmente desfavorecidos. Pode ser, também do interesse dos investigadores que trabalham nesta área, os que elaboram os currículos, os decisores políticos, planeadores e administradores interessados no reconhecimento informal. Questões no desenvolvimento de um projecto de transferência local Esta secção pretende fornecer um pequeno guia ou uma lista verificação para aqueles interessados em desenvolver ideias neste guia de transferência no futuro, e possivelmente implementar o seu próprio projecto ou iniciativa para o reconhecimento da aprendizagem informal. Como compreenderá, prevemos que as abordagens, os métodos e os instrumentos delineados neste guia, necessitarão de ser adaptados em qualquer grupo‐alvo específico aquando da sua implementação. 9
Diferentes opções de transferência Existem diferentes opções de como transferir os resultados do Project ICONET. Estas podem incluir a implementação de ideias e métodos delineados neste guia, dentro de um programa ou numa iniciativa para diferentes grupos de aprendentes. A um outro nível, podemos considerar que a implementação de tais ideias pode ser integrada numa abordagem institucional ou regional ou no seio do currículo. Ou pode‐se considerar a organização de uma disseminação ou um evento de desenvolvimento do quadro do pessoal no reconhecimento da aprendizagem da informal. Sistemas e estruturas Qualquer abordagem inovativa do ensino e aprendizagem tem de considerar as estruturas existentes para a educação e formação. Quais são as politicas existentes a nível nacional, regional e local? Existem programas ou projectos aos quais se pode associar? Em que estruturas, os instrumentos e métodos para o reconhecimento da aprendizagem informal podem ser inseridos? Redes de Trabalho Existem redes de trabalho que estão interessadas no reconhecimento da aprendizagem informal? Estas podem ser institucionais ou na área de um assunto ou focar‐se na educação e formação em particular para grupos socialmente desfavorecidos. Como podem os contactos ser desenvolvidos com tais redes de trabalho? Parcerias Pode estar numa posição onde você mesmo pode implementar projectos ou iniciativas para o reconhecimento da aprendizagem informal. Com o fim de realizá‐los, muitas vezes precisará de desenvolver parcerias com escolas, associações ou outras organizações. Quem são os parceiros, quem melhor o pode ajudar nisto? Qual é o seu interesse no reconhecimento da aprendizagem informal e como pode ajudá‐los no seu trabalho? Qual é a melhor forma de abordar estas organizações? Acreditação e Reconhecimento Como as competências informais podem ser reconhecidas ou acreditadas? Como é que estas competências podem ser colocadas no respectivo Quadro Nacional de Qualificações ou no Europeu? Existe alguma ligação com o trabalho das instituições de acreditação? Requisitos e necessidades de análise O projecto ICONET sugere que tais requisitos e necessidades de análise, é crucial para qualquer transferência bem sucedida de abordagens para o reconhecimento da aprendizagem informal. Quem são as pessoas e quais os métodos e instrumentos a serem utilizados? Quais são os seus antecedentes e experiências anteriores? Sentir‐se‐ão confortáveis com tal abordagem? O que é que eles têm a ganhar ao explorar as suas experiências anteriores e como podem utilizar o resultado do processo eficazmente? A experiência do projecto ICONET sugere que envolvendo directamente os utilizadores finais na concepção do projecto pode ajudar a garantir que ele corresponda às suas necessidades. 10
Apoio aos administradores e ao quadro de pessoal Outra descoberta do Projecto ICONET foi que o apoio, aos administradores e ao quadro de pessoal nas organizações e instituições responsáveis pela educação, formação, e apoio para as pessoas socialmente desfavorecidas, é crucial à introdução de novos instrumentos e métodos. Não só eles precisam saber mais sobre tais iniciativas, mas têm a necessidade de compreender porque estão a ser solicitados para empreender tal trabalho. Isto é particularmente importante, porque tais iniciativas terão muitas vezes implicações em termos de recursos. Como é que isto pode ser alcançado? Formação de Formadores A formação de formadores ‐ ou professores, assistentes sociais, etc…é outro factor crucial para implementar projectos bem sucedidos no reconhecimento da aprendizagem informal. Existem diferentes formas nas quais pode ser feito ‐ através de workshops, seminários, reuniões, de sessões individualizadas ou através da utilização das Tecnologias de Informação e Comunicação. Os professores e formadores precisam não só perceber os instrumentos e os métodos, mas as abordagens pedagógicas para reconhecer a aprendizagem informal, e como esse reconhecimento irá representar o seu papel na aprendizagem futura ou na progressão das carreiras dos aprendentes. Currículo A maioria dos parceiros do ICONET incluiu o reconhecimento da aprendizagem informal nos cursos ou currículos existentes. Isto envolve uma abordagem com duas perspectivas para adaptação ‐ o que precisa de ser alterado nos instrumentos e métodos ICONET para a sua integração no seio do currículo existente, e como o currículo existente necessita ser alterado para alojar tais instrumentos e processos? Quem é o responsável pelo desenvolvimento do currículo e quem tem autoridade para concordar com tais mudanças? Quanto tempo a abordagem ICONET levará, e como pode ser calendarizada? Pedagogia e Apoio para os Aprendentes A maioria dos aprendentes, se não todos precisarão de reconhecer as aptidões e competências obtidas na aprendizagem informal. Como é que esse apoio deve ser organizado? Quais são os métodos de ensino e aprendizagem adequados para as necessidades dos aprendentes? Quem irá apoiar os aprendentes, e que forma esse apoio irá adquirir. Isto pode incluir um grupo ou grupos de pares ou sessões individualizadas com professores e conselheiros? Em que ponto esse apoio parará? Como podemos assegurar que os aprendentes são capazes de utilizar os resultados por participarem no processo? Utilizar a tecnologia O projecto ICONET descobriu que a utilização das Tecnologias de Informação e Comunicação pode ser um instrumento eficaz para a apoiar a identificação das aptidões e competências obtidas na aprendizagem informal, para motivar os participantes e tornar a aprendizagem atractiva. O projecto descobriu, também, que há uma grande variedade de software social e de open source gratuito que pode ser utilizado de maneira eficaz para este fim, e com a sua utilização desenvolve‐se novas aptidões e competências. 11
Claro que a utilização das tecnologias lança questões. Que programas se deve utilizar? Têm os professores e formadores, competências suficientes para utilizar tais tecnologias? Tem acesso a computadores e ligação à internet? Existem problemas em relação à segurança na internet? Apoio Contínuo Se está interessado em desenvolver mais os métodos e os instrumentos e transferi‐los para o reconhecimento das aptidões e capacidades obtidas na aprendizagem informal, há uma série de possíveis formas nas quais os parceiros do projecto podem apoiá‐lo. O primeiro ‘porto de escala’ é o website do projecto www.iconet-eu.net. Este website contem estudos de caso e relatórios de cada implementação piloto, juntamente com exemplos de boas práticas. Como, também, pode aceder a relatórios e documentos, o website contém multimédia, incluindo fotografias, áudio e vídeo. Este website é multilingue, inclui material em Inglês, Alemão, Romeno, Francês e Português. 12
Transfer Guide Abstract in Portuguese Ghidul de transfer ICONET Această publicație este denumită un „ghid de transfer”. Acest lucru ne determină să ne întrebăm ce înțelegem prin transfer. Metodologia şi instrumentele ICOVET au fost, inițial, elaborate în scopul sprijinirii tinerilor dezavantajați în tranziția de la educația formală, primită în şcoli la viața profesională. Metodologia are la bază un interviu structurat pe un set de linii directoare care are ca scop identificarea competențelor cheie acumulate în cadrul familiei şi în timpul liber, prin intermediul instruirii formale, experienței în muncă, activității de voluntariat sau în cadrul altor situații de viață. În cadrul proiectului ICONET, am încercat să preluăm instrumentele şi procesele de recunoaştere a educației informale şi să le adaptăm la diverse grupuri de tineri. Prezentul ghid de transfer are ca scop continuarea acestui proces prin furnizarea unor informații despre experiențele noastre astfel încât să le permită altor instituții interesate să utilizeze instrumentele şi procesele ICOVET în activitatea de predare şi învățare. În acest scop, vă vom informa cu privire la ce a funcționat, ce nu a funcționat, care au fost problemele şi la ce rezultate s‐a ajuns. Considerăm că procesul şi instrumentele ICOVET au un potențial real şi îi ajută pe elevi să mediteze asupra educației şi experienței lor informale. Bineînțeles, toate instrumentele necesită un grad de adaptare în funcție de tipul grupurilor țintă şi de contextul de predare şi învățare. Sperăm ca prezentul ghid să vă poată convinge în ceea ce priveşte valoarea procesului şi, în cazul în care doriți să îl încercați, să vă poată oferi informațiile necesare transformării acestui proces într‐un adevărat succes. Ghidul se adresează tuturor persoanelor care lucrează cu tinerii, atât în cadrul unor contexte formale, cât şi informale. Printre acestea se pot număra profesorii şi formatorii, asistenții sociali şi personal care oferă consultanță în cariera profesională şi lucrează cu grupuri dezavantajate din punct de vedere social. De asemenea, ghidul poate stârni interesul cercetătorilor care activează în acest domeniu şi persoanelor care elaborează programe şcolare, decidenților, directorilor şi planificatorilor interesați de recunoaşterea educației informale. Aspecte privind dezvoltarea unui proiect de transfer la nivel local Se intenționează ca prezenta secțiune să ofere un scurt ghid sau o listă de verificare adresată persoanelor interesate să dezvolte, în continuare, ideile cuprinse în prezentul ghid de transfer şi să implementeze, dacă este posibil, propriul lor proiect sau propria inițiativă în scopul recunoaşterii educației informale. După cum vă veți da seama, anticipăm că abordările, metodele şi instrumentele conturate în prezentul ghid vor trebui adaptate oricărui grup țintă în vederea implementării. 13
Diverse opţiuni de transfer Există diferite opțiuni privind modalitatea de a transfera rezultatele proiectului ICONET. Acestea ar putea include implementarea ideilor şi metodelor conturate în prezentul ghid în cadrul unui program sau a unei inițiative care să se adreseze unor grupuri diferite de tineri. La un alt nivel, ar putea însemna analizarea metodelor în care aceste idei pot fi diseminate prin intermediul unei abordări instituționale sau regionale sau în cadrul unei programe. S‐ar putea organiza şi un eveniment de diseminare sau de dezvoltare profesională a personalului pe tema recunoaşterii educației informale. Sisteme şi structuri Orice abordare inovativă a activității de predare sau învățare trebuie să țină cont de specificul sistemului de educație şi formare din țara respectivă. Care sunt politicile naționale, regionale sau locale existente în prezent? Există în momentul actual programe sau proiecte cu care puteți face legătura? În ce structuri pot fi integrate instrumentele şi metodele de recunoaştere a educației informale? Reţele Există rețele interesate de recunoaşterea educației informale? Acestea ar putea pune accentul asupra educării şi formării unor grupuri dezavantajate din punct de vedere social. Cum se pot dezvolta contactele cu astfel de rețele? Parteneriate Este posibil să vă aflați în situația în care chiar dumneavoastră puteți implementa proiecte sau inițiative având ca obiectiv recunoaşterea educației informale. În acest scop, deseori va trebui să dezvoltați parteneriate cu şcoli, asociații sau alte organizații. Care sunt partenerii care vă pot sprijini cel mai mult în această inițiativă? Ce interes au aceştia față de recunoaşterea educației informale şi cum i‐ar putea sprijini acest lucru în activitatea lor? Care este cel mai bun mod de a aborda aceste organizații? Acreditarea şi recunoaşterea Cum pot fi competențele informale recunoscute sau acreditate? Cum pot fi aceste competențe localizate în centrele europene sau respectiv naționale de calificare? Există vreo legătură cu activitatea instituțiilor de acreditare? Analiza nevoilor şi a cerinţelor Proiectul ICONET sugerează că analiza cerințelor şi a nevoilor este importantă pentru succesul oricărui transfer de abordări ale problematicii educației informale. Care sunt persoanele asupra cărora sunt utilizate aceste metode şi instrumente? Care sunt experiențele anterioare şi background‐ul acestora? Se vor simți confortabil cu o astfel de abordare? Ce au aceştia de câştigat din explorarea cunoştințelor acumulate anterior şi cum pot utiliza eficient rezultatul acestui proces? Experiența proiectului ICONET sugerează că implicarea directă a utilizatorilor finali în design‐
ul proiectului poate reprezenta o asigurare a faptului că proiectul este în concordanță cu nevoile lor. 14
Sprijin din partea directorilor şi a personalului O altă descoperire a proiectului ICONET a fost aceea că sprijinul din partea directorilor şi a personalului din organizațiile şi instituțiile responsabile cu educarea şi formarea profesională, precum şi sprijinul acordat persoanelor care sunt dezavantajate din punct de vedere social sunt importante pentru introducerea noilor instrumente şi metode. Nu trebuie doar să ştie că există astfel de inițiative, dar trebuie să înțeleagă de ce li se solicită să se angajeze în această activitate. Acest lucru este, în special, important întrucât astfel de inițiative vor avea deseori implicații în termeni de resurse. Cum se poate ajunge la acest lucru? Formarea formatorilor Formarea formatorilor – sau a profesorilor, asistenților sociali, asistenților care îşi desfăşoară activitatea cu tineri, etc. reprezintă un alt factor crucial în implementarea cu succes a proiectelor care au ca obiectiv recunoaşterea educației informale. Aceasta poate fi realizată în diverse moduri – prin ateliere, seminarii, întâlniri, sesiuni individuale sau prin utilizarea tehnologiilor informaționale şi de comunicare. Profesorii şi formatorii trebuie să înțeleagă nu numai metodele şi instrumentele, dar şi abordările pedagogice ale procesului de recunoaştere a educației informale şi a modului în care o asemenea recunoaştere va avea un rol în progresul pe care cursanții îl vor înregistra în viitor în domeniul educației sau al carierei. Programa Majoritatea proiectelor ICONET au abordat integrarea recunoaşterii educației informale în programa şi cursurile existente. Aceasta implică o dublă abordare a procesului de adaptare – ce trebuie schimbat în instrumentele şi metodele ICONET în vederea reintegrării în cadrul programei existente şi cum trebuie schimbată programa existentă astfel încât să poată cuprinde astfel de instrumente şi procese? Cine răspunde de dezvoltarea programei şi cine are autoritatea de a aproba aceste schimbări? Cât timp va dura abordarea ICONET şi cum va fi programată? Pedagogia şi sprijinul acordat cursanţilor Majoritatea, dacă nu toți cursanții vor avea nevoie de sprijin în recunoaşterea abilităților şi competențelor acumulate informal. Cum va fi organizat acest sprijin? Ce metode de predare şi învățare corespund cel mai bine nevoilor cursanților. Cum putem face ca procesul de educație să fie atractiv şi să motivăm participanții? Cine îi va sprijini pe cursanți şi sub ce formă va fi acest suport? Aceasta va putea include educație în grup sau în cadrul unor grupuri între egali sau sesiuni individuale cu profesori sau consilieri? Până unde merge acest sprijin? Cum ne putem asigura de faptul că tinerii pot utiliza rezultatele atinse în urma participării la proces? Utilizarea tehnologiei Proiectul ICONET a arătat că utilizarea tehnologiilor de informare şi comunicare poate fi un instrument eficient în vederea sprijinirii mecanismului de identificare a abilităților şi competențelor acumulate prin intermediul educației informale, motivării participanților şi a creării unui proces de învățare atractiv. De asemenea, proiectul consideră că există o gamă largă de surse deschise şi gratuite, precum şi de software social care poate fi utilizată eficient în acest scop, iar în utilizarea acestora se pot dezvolta abilități şi competențe noi. 15
Bineînțeles, utilizarea tehnologiilor poate ridica anumite probleme. Ce programe ar trebui să utilizăm? Au profesorii şi formatorii suficiente abilități în vederea utilizării acestor tehnologii? Aveți acces la computer şi conectare la internet? Există probleme privind siguranța Internetului? Sprijin continuu În cazul în care sunteți interesați să dezvoltați în continuare şi să transferați metodele şi instrumentele ICONET în vederea recunoaşterii competențelor şi abilităților acumulate informal, există un număr de modalități posibile în care partenerii proiectului vă pot sprijini. Primul punct în care puteți căuta informații este principalul website al proiectului: www.iconet‐eu.net. Acest site conține studii de caz şi rapoarte ale fiecărei implementări pilot, alături de exemple de bună practică. Pe lângă posibilitatea de a accesa rapoarte şi documente, site‐ul conține fotografii, materiale audio şi video. Site‐ul este disponibil în mai multe limbi, cuprinzând materiale în limbile engleză, germană, română, franceză şi portugheză. 16