Gasina raka ttu batsu

Transcrição

Gasina raka ttu batsu
Resumen
Este libro explica cómo hacía la gente de
Santa Ana Yareni los abrigos de palma que
utilizaban en tiempos pasados para protegerse de la
lluvia.
Gasina raka ttu batsu
Abrigo de palma
El abrigo de palma
En ningún momento se me olvida lo que veía y sucedía antes.
Toda la gente se encaminaba al campo todos los días.
Nadie se quedaba en casa. Todos a una se iban.
Estaban los que iban para allá. Estaban los que venían para acá.
Zapoteco de Santa Ana Yareni
Odilón Chávez Hernández
El pueblo quedaba callado, ningún alma por las calles.
Sólo en el campo se arremolinaba la gente en su trabajo.
Unos barbechando la tierra. Otros sembrando el maíz.
Todos se dirigían al campo y a sus diversas ocupaciones.
Al salir de casa, lo importante era llevar el abrigo de palma.
Se llevaba con la redecilla, donde se guardaba el pan del día.
Con el abrigo se cubrían, para protegerse en caso de lluvia.
Por lo tanto, aunque lloviera o tronara, con el abrigo estaban seguros.
Ahora, para nada se me olvida lo que sucedía en aquellos tiempos.
Cada vez que llueve, me acuerdo de los abrigos de palma.
Entonces me digo: “Ojalá tuviera un abrigo de palma para cubrirme
Ya que con él, bien que se protege uno de la lluvia”.
12
Segunda edición
(versión electrónica)
Publicado por el
Instituto Lingüístico de Verano, A.C.
Apartado postal 22067
14000 Tlalpan, D.F., México
Tel. 5573-2024
2011
Batsu
Asesora lingüística: Gracie Thiessen
Dibujante: Cathy Moser de Marlett
© 2011 por el Instituto Lingüístico de Verano, A.C.
Derechos reservados conforme a la ley.
Esta obra puede reproducirse para fines no lucrativos.
http://www.sil.org/mexico/zapoteca/yareni/L332-AbrigoPalma-zae.htm
Primera edición
Segunda edición
2010
2011
Bittuba rixulhati nu biláti uka itú nureha.
Iyá xeaba ka benne ttu ttu sába ririake riake lheexxi.
Núrula nú reyaan lhee yoo. Iyábake riria.
Benne diaba daka aná lhe benne diaba daka aní lhe.
Lheesi nna siiba raka, kwachiruba nú reki lo ka neda.
Ttuba lheexxiha risatsa ka benne yuuke sina.
Benne yuuba gwelhaa lhe benne yuuba uguu lhe.
Ixebake dia nia lhe ixe loba sina ruinke lhe.
Tti ririake lheesi nna ladea ttela ka batsuha richeke.
Rixxua ttebake ka nuha iki xuetta etta geke diake.
Batsuha rukuke kini abittu ribiddake tti rodána iyya.
Laxcala meskiba betú sá raka iyya, labí ribiddake.
Nnanna, bittuba rixulhati tti radú lasia nu uka laania.
Kua rakaba iyya nna rexxa tteba lasia ka batsuha.
Nianna rakati: “Teeru ttu batsu ukua nnanna raka iyya.
Kumu yalhá lhee ribina rii lhee ka batsuha.”
.6C
(versión electrónica)
Cómo se hace un abrigo de palma
Zapoteco de Santa Ana Yareni (zae)
11
Ka benne ata tee belhu geke nna ganna raka
leke tsußu taßa lheße batsuha, laßania nna teeki chupa,
chupa ka dina uketike nna ugaßake kini ttu lhaßa
dinaha ixúna ki itiyya taßaha nna attuna nna exuana
loni. Ttaka nna anágaba nna teeki icheru nuha dina
lhe anágaba nna paparugaba akana kumu de itiyya
taßaha lheßeni.
Aniaba benke ka batsuha. Debá ida 1971‑73
Itú ttuha ben ka benne ka batsu ki bikuke tti
raka iyya. Nuha‑ba bixúkanie ki abittu bibiddake.
Ka batsuha benke kana len dina. Dinaha
gwayooke na daka Roela, kumu lheesi Santa Ana
Yareni labí nuha tee.
gwa bikuru attu chupa ka benne lheesi Santa Ana
Yareni ka batsuha.
10
3
Benne unie batsuha ladeßaxa udaxxue dinaha
nna uin tsebie na. Ukwebie lheßeni. Kuabie ka dina
yuya, ka nu abittu ixú. Laßania nna tti ilhaßabie
lheße luesi nuha ki iria ttu ttu dina. Rukwebie ka
dina ka nu anka tu tulapa elhaha, kumu len ka nuha
Iki de nuha nna tti oketie lagwi ge ka dinaha
nna tti edexxuabie attu xxua dina. Aniaba unie
balhaxaba ddo udelhe na, meskiba ttu ttapa gayu
xxua axtaliba ki eßeyuna uddeana yien nißake.
kapie batsuha.
4
9
Nianna tti kußubie dinaha lheße inda ki
Nianna tti odaxxue ttu lhaßa punta ge ka nu
chi besiabie beßeyaha nna tti oketie lokani. Lo ka
eyosina. Ania ki eyakana yusi ki abittu gatsana
ganna chi ddu loe gaabe batsuha.
nuha nna edexxuabe attu xxua dina.
8
5
Ganna chi ddu loe unie batsuha nna udaxxu
Nianna tti ododaxxue attuna nna ododachue
ttebe ttu gwedila nna uxxige na gwetsá, kumu lo
na nna aniagaba odosiabie na beßeya. Aniaba unie
nuha ddu loe kapie dinaha. Nianna tti udaxxue ttu
len ixebakana, axtaliba ganna chi uluxanie bedelhe
dina nna udachue nna chubá nna tti usiabie na
ttu xxua.
beßeya.
6
7

Documentos relacionados

¿Gasina anka yebáha?

¿Gasina anka yebáha? maravillado con lo que ve en el cielo: el Sol, la Luna y las estrellas. Este libro habla de la fascinación del hombre con el firmamento desde la época en que pensaba que la Tierra era el centro del...

Leia mais