die entwicklungsdynamik der leseleistung von kindern mit leg
Transcrição
die entwicklungsdynamik der leseleistung von kindern mit leg
SBORNlK PRAC1 FILOZOFICKE F A K U L T Y BRNENSKE UNIVERZ1TY STUDIA MINORA FACULTAT1S PHTLOSOPHICAE UNIVERSITATIS BRUNENSIS I 27, 1993 JIM DAN DIE ENTWICKLUNGSDYNAMIK DER LESELEISTUNG VON KINDERN MIT LEG ASTHENIE UND DIE MÖGLICHKEITEN IHRER BEEINFLUSSUNG Wir gehen von dem gegenwärtigen Stand der Erkenntnisse über die Legasthenie aus. Es wurden theoretische Konzeptionen, Ergebnisse empi rischer Forschungen über Ursachen, Symptomatologie und Subtypen der Legasthenie analysiert, sowie eine Übersicht der üblichen Verbesserungs verfahren geboten. Wir konzentrierten uns vor allem auf die Beziehung zwischen der Legasthenie und der lateralen Präferenz. Wir waren bemüht, Verfahren zu präsentieren, die sich auf der Äußerungs-, „psychologischen" und neuropsychologischen Ebene bewegen. Im Kontext des bisherigen Standes der theoretischen Erkenntnis, der im einleitenden Teil reflektiert wird, und der eigenen Erfahrungen mit der Diagnostik und Behandlung der Legasthenie haben wir die Ziele der Arbeit formuliert. Die empirische Studie wurde anhand einer Stichprobe von 76 Kindern im Alter von 7 bis 12 Jahren durchgeführt, die mit der Diagnose Legasthenie in 6 spezialisierte Schulklassen „für Kinder mit Lese- und Schreibstörungen" in der Stadt Brünn eingewiesen wurden. Wir gewannen eine Grundliste von psychologischen Charakteristiken, aus denen wir in Zukunft bei der Formulierung spezifischer Hypothesen über Ursachen, Symptomatologie und Methoden der Behandlung einzelner Subtypen der Legashenie ausgehen werden. In 4 Messungen während des Schuljahres haben wir festgestellt, daß es in der spezialisierten Schul klasse zu einer ständigen Verbesserung der Leseleistung kommt. Ein weiteres Ergebnis, das in der psychologischen und pädagogischen Praxis genutzt werden kann, ist die Überprüfung des Effekts eines neuen Behandlungsverfahrens, das während des Unterrichts in der Schulklasse verwendet werden kann. Das neue Verfahren integriert die bisher ver wendeten Teilverbesserungsmethoden und schließt neue ein, die psycho logisch begründeten Voraussetzungen entsprechen. Sie sind auf die Übung der Geschicklichkeit der dominanten Hand, auf die Stärkung des Kurzzeit gedächtnisses, auf die Sequenz der Elemente sowie auf die Verbesserung der motorischen Koordination konzentriert. Im Vergleich mit dem „üblichen" Verfahren ist bei der neuen Methodik 140 der Prozess der Verbesserung des Lesens bedeutend schneller; dieser Effekt ist allerdings nicht dauerhaft. Die Annahme eines Zusammenhanges zwischen dem Effekt der Ver besserung und der Verschiebung der Funktionsasymmetrie in Richtung der durchgeübten dominanten Hand hat sich nicht bestätigt. Wir setzen voraus, daß der Mechanismus der Wirkung unspezifisch ist, daß es bei ihrer Applikation zur Senkung der psychischen Tension kommt, die bei Legasthenikern an die Leseleistung gebunden ist. Dadurch kommt es zur Optimierung der Leistung bei wahrscheinlich ständig gesenkten Voraussetzungen für die Leseleistung. Die neu entwickelten partiellen Verbesserungsmethoden werden schon in „legasthenischen" Schulklassen mit Erfolg angewandt. LITERATUR B a l s i k o v ä , O.—Dan J . : N ä p r a v a ötenf a psanf. 1. v y d . P r a h a , S P N 1991. B r a t i s l a v a , S P N 1979. Brzezinska, A . (ed.): Czytanie i pisanie — nowy jezyk dziecka. Warszawa, W y d a w n i c t w a Szkolne i Pedagogiczne 1987. B y r n e , B . — F i e l d i n g — B a r n s l e y R . : P h o n e m i c Awareness and Letter Knowledge i n the C h ü d ' s A c q u i s i t i o n of the A l p h a b e t i c P r i n c i p l e . J o u r n a l of Educational Psychology, V o l . 81, N o . 3, 313—321. D a n , J . : Psychodiagnostick6 Cinnosti v systemech institucionalizovang psychologickö pomoci ölovfiku. S P F F B U , I 23, B r n o 1987. D a n J . : Diagnostika n a zatrudnenijata v ucebnata i vzpitatelnata dejnost v pedagogiko-psichologicnite konsultacii. I n : Svancara, J . (ed.): Diagnostika na psichifinoto razvitie. Sofija, N a u k a i izkustvo 1988. Delacato, C a r l H . : The Diagnosis and Treatment of Speech and Reading Problems. Springfield, Illinois, Charles C Thomas Publisher, 9. ed. 1968. Delacato, C a r l H . : The Treatment and Prevention of Reading Problems. (The neuro-psychological Approach). Springfield Illinois, Charles C Thomas Publisher 1971. D u m m e r - S m o c h , L . : M i t Phantasie u n d Fehlerpflaster. H i l f e n f ü r E l t e r n u n d Lehrer legasthenischer K i n d e r . M ü n c h e n , Basel, E . Reinhardt 1989. G a l a b u r d a , A . M . : Developmental D y s l e x i a : A R e v i e w of B i o l o g i c a l Interactlons. A n n a i s of D y s l e x i a . A n Interdisciplinary J o u r n a l of the Orton D y s l e x i a Society. V o l . 35, 1985, 21—33. Gibson, E . J . — L e v i n , H . : D i e Psychologie des Lesens. F r a n k f u r t a m M a i n , Fischer Taschenbuch V e r l a g 1989. G l a n t z K . : T h e Use of R e l a x a t i o n Exercises i n the Treatment of Reading Disability. J . N e r v . M e n t . Dis., 171, 1983, No. 12, 749—752. G r i f f in, P.—Cole, M . — D i a z , E — K i n g , K . : Ctenije k a k kognitivnaja dejateTnost. I n : Cole, M . (ed.): SocialnoistoriCeskij podchod v psichologii o b u ö e n i j a . M o s k v a , Pedagoglka 1989. Grissemann, H . : K l i n i s c h e S o n d e r p ä d a g o g i k a m B e i s p i e l der psycholonguistischen Legasthenietherapie. E i n p ä d a g o g i s c h - t h e r a p e u t i s c h e s Lehrbuch. B e r n Stuttgart W i e n , V e r l a g H a n s H u b e r 1980. Grissemann, H . : P ä d a g o g i s c h e Psychologie des Lesens und Schreibens. Lernprozesse u n d L e r n s t ö r u n g e n : E i n Arbeitsbuch. B e r n , V e r l a g Hans H u b e r 1986. H a l l a h a n , D . P . — K a u f f m a n , J . M . — L l o y d J . W . : Introductlon to L e a r n i n g Disabilitles. 2nd E d i t i o n . Englewood Cllffs, N e w Jersey, P r e n t i c e - H a l l 1985. 141 Hallahan, D . P . : Comparative research studies on the psychological characteristics of learning disabled chlldren. I n : W . M . Cruickshank, D . P . H a l l a h a n (eds.): Perceptual and L e a r n i n g Dlsabilities i n C h i l d r e n : V o l . 1. Psychoeducational Practices. Syracuse, N e w Y o r k , 1975. Hiscock, M.—Kinsbourne, M . : L a t e r a l i t y and D y s l e x i a : A C r i t i c a l V i e w . A n n a i s of Dyslexia, V o l . 32, 1982. H y n d , G . W.—Obrzut, J . E . : C l i n i c a l C h i l d Neuropsychology: Issues and Perspectives. I n : C h i l d neuropsychology, V o l . 2, A c a d e m i c Press, N e w Y o r k 1986. H y n d , G . W . — H y n d , C. R . : D y s l e x i a : N e u r o a n a t o m i c a l / neurolinguistic perspectives. Reading Research Quaterly, 19, 1984, No. 4. H y n d , G . W.—Snow, J . H . : Assessment of Neuropsychological Factors Associated w i t h Severe L e a r n i n g Disabilities. I n : Lazarus-Strahart (eds.): Psychoeducational E v a luation of C h i l d r e n and Adolescents w i t h Low-Incidence Handicaps. G r ü n e & S t r a ten, Inc. 1986. Jaklewicz, H.—Bogdanowicz, M . : Metoda B o n depart v n ä p r a v g dyslexii. I n : K logopedicke teorii a p r a x i . Praha, S P N 1977, s. 102—107. Johnston, P . : Investigating reading failure as an integrated h u m a n a c t i v i t y : A V y gotskian approach to reading disabilities research. Reading Department, State U n i versity of N e w Y o r k at A l b a n y , N e w Y o r k , rok neuveden. Juna, J . : Die jungen W i e n e r schreiben w i e die alten G r i e c h e n . I n : B a l h o r n , H . — — B r ü g e l m a n n , H . (Hrsg.): Jeder spricht anders. W i e n , Faude 1989. K l i c p e r a , C : Der neuropsychologische B e i t r a g zur Legasthenieforschung. E i n e Ü b e r sicht ü b e r wichtige E r k l ä r u n g s m o d e l l e u n d Befunde. Fortschr. N e u r o l . Psychiat. 52, 1984, 93—103. K l i c p e r a , C h . : Verbale F ä h i g k e i t e n legasthener K i n d e r . 1. Das Nachsprechen v o n Sätzen. Z . Kinder-Jugendpsychiat., 10, 1982, 333—343. 2. Benerinungsaufgaben. Z . Kinder-Jugendpsychiat, 11, 1983, 162—171. K l i n e C. L . : The D y s l e x i a - E m o t i o n a l D y a d : Implications for Diagnosis and Treatment. C a n . J . Psychiatr., 31, 1986, No. 6, s. 517—520. Ko££, L . : P a t o p s y c h o l ö g i a ucenia a jej neuropsychologicke' z ä k l a d y . 1. v y d . B r a t i s l a v a , S P N 1987. Lefroy, R . : Some R e m e d i a l Techniques for Severe R e a d i n g Disabilities. I n : W h i t e , M.—Lefroy, R.—Weston, D . : Treating Reading Disabilities. Novato, California, Academic Therapy Publications 1975. Lovett, M . W.—Ransby, M . J.—Barron, R . W . : Treatment, subtype and w o r d type effects i n dyslexic. B r a i n and Language, 34, 1988, 328—349. Lovett M . W . : A Developmental Perspective on Reading Dysfunction: A c c u r a c y and Rate C r i t e r i a i n the Subtyping of Dyslexic C h i l d r e n . B r a i n a n d Language, 22, 1984, No. 1, 67—91. Lowett, M . W . : The Search F o r Subtypes of Specific Reading D i s a b i l i t y : Reflections F r o m a Cognitive Perspective. A n n a i s of Dyslexia, 34, 1984, 155—178. Matejcek, Z . : Dyslexie. 1. vyd., P r a h a , S P N 1988. -McKinney, J . D . : The search for Subtypes of specific learning disability. J o u r n a l of L e a r n i n g Disabilities, 17, 1984, No. 1. Niebergall, G . : Diagnostische Aspekte der Legasthenie. Monatsschr. K i n d e r h e i l k d (1987) 135: 297—301. Niemeyer, W . : P e r s ö n l i c h k e i t und Lese- R e c h t s c h r e i b s c h w ä c h e : Ergebnisse, Beobachtungen u n d Anregungen aus Forschung u n d P r a x i s — V e r s u c h einer B i l a n z (1952 bis 1989). I n : B i g l m a i e r , F . (Hrsg.): H a t Lesen Z u k u n f t ? K o n g r e ß b e r i c h t . 6. E u r o p ä i s c h e r L e s e k o n g r e ß . B e r l i n 1990. Niemeyer, W . : Legasthenie und M i l i e u . E i n B e i t r a g zur Ätiologie u n d Therapie der L e s e - R e c h t s c h r e i b s c h w ä c h e (LRS). Hannover, H e r m a n n Schroedel V e r l a g K G 1974. Rostohar, M . : P s y c h o l o g i e ^ z ä k l a d y p o ö ä t e ö n l h o fiten! s p r a k t i c k y m n ä v o d e m ke Ctenl. B r n o , v y d . v i . n ä k l a d e m , 1934. Rumsey, J . M . : The Biology of Developmental Dyslexia. J o u r n a l of the A m e r i c a n M e d i c a l Association, 1992, 912—915. Schenk-Danzinger, L . : Legasthenie. Zerebral-funktionelle Interpretation. Diagnose und Therapie. M ü n c h e n , Basel, Ernst R e i n h a r d t V e r l a g 1984. 142 Schenk-Danzinger, L . : H a n d b u c h der Legasthenie i m Kindesalter. 3. A u f l . , W e i n h e i m und Basel, B e l t z V e r l a g 1975. Schneider, F . J . : D i e A u s w i r k u n g e n einer Unterrichtseinheit „ S c h ö p f e r i s c h e B e w e gung u n d P a n t o m i m e " u n d einer Unterrichtseinheit „ B a d m i n t o n " auf die Gesamt k ö r p e r k o o r d i n a t i o n ä l t e r e r legasthener Jungen. Rehabilitation, 23/4, 1984, 133—178. Schneck, P . : Z u r P r a x i s des Leseunterrichts. I n : E r z i e h u n g und U n t e r r i c h t 2—3/1988, s. 142—144. W a r n k e , A . : B e h a n d l u n g der Legasthenie i m Kindesalter. Monatsschr. K i n d e r h e l l k d (1987) 135: 302—307.