EZAME-MÉDIKU BA ITA-NIA BEBÉ NIA RARONAK

LEAFLET 1
“Your baby’s hearing screen (Well Baby)”
LANGUAGE: TETUM
EZAME-MÉDIKU BA ITA-NIA BEBÉ NIA RARONAK - INFORMASAUN BA INAN-AMAN SIRA
Ita-nia bebé sei hetan série ida husi ezame saúde rutina iha semana balun dahuluk husi moris nian. Ida-ne’e sei inklui
ezame ida ba raronak nian. Ezame ba raronak nian ne’e utiliza teste simples rua hodi ezamina raronak ba bebé hotuhotu ne’ebé foin moris.
Tansá mak halo ezame-médiku ba hau-nia bebé nia raronak?
Númeru ki’ik ida husi bebé sira mak moris mai lakon kedas raronak. Ezame-médiku ne’e permite atu halo
identifikasaun sedu ba maioria husi bebé sira-ne’e. Identifikasaun sedu ne’e importante ba dezenvolvimentu labarik
nian. Ne’e mós signifika katak apoiu no informasaun bele hafó ba inan-aman sira iha kedas faze inisiál nian.
Laiha ema ruma iha hau-nia família mak lakon raronak. Karik hau-nia bebé sei presiza nafatin atu halo ezamemédiku nian?
Sin. Importante atu halo ezame-médiku ba bebé sira hotu. Bebé nain ida ka rua husi kada 1,000 mak moris mai ho
lakon raronak iha tilun ida ka rua ne’e hotu. Maioria moris mai husi família sira ne’ebé mak laiha esperiénsia ka
istória kona-ba lakon raronak nian.
Bainhira mak ezame-médiku nian ne’e hala’o?
Ezame-médiku nian ne’e sei hala’o iha unidade maternidade nian molok ita fila ba uma ka iha semana balun dahuluk
husi moris nian. Teste ne’e sei lori minute balun deit.
Karik ezame-médiku ne’e sei halo moras tebes ba hau-nia bebé?
Lae. Nia sei la halo moras no normalmente hala’o bainhira ita-nia bebé toba-dukur.
Testes ba ezame-médiku nian ne’e sei envolve saida?
Ezaminadór raronak nian ne’ebé formadu mak hala’o ezame-médiku nian iha kama sorin ka iha fatin ida hakmatek.
Sira tau pesa tilun meik oan ida ne’ebé mamar ba iha parte liur husi ita-nia bebé nia tilun ne’ebé transmite lian klike
to’o ba tilun laran. Bainhira parte laran husi tilun nian ne’e simu lian ida entaun normalmente ne’e prodús eko.
Utiliza komputadór ezaminadór bele haree oinsá ita-nia bebé nia tilun ne’e responde ba lian.
Ida-ne’e hanaran teste Otoacoustic Emission (OAE).
Bainhira mak hau hetan nia rezultadus?
Rezultadus sei fó ba ita lailais kedas bainhira ezame-médiku ne’e kompleta ona.
Rezultadus ne’e signifika saida?
Enkuantu ezame-médiku nian ne’e hatudu reasaun forte ida husi ita-nia bebé nia tilun rua ne’e hotu, ida-ne’e
signifika katak ita-nia bebé laiha probabilidade atu lakon raronak. Iha ita-nia bebé nia rejistu pesoál ba saúde labarik
nian (PCHR) - livru mean, iha seksaun ida ne’ebé fó konsellu kona-ba lian ne’ebé ita-nia bebé tenke reaje ba no tipu
husi lian sira ne’ebé sira tenke halo bainhira sira sai boot ba daudaun. Karik ita iha preokupasaun ruma kona-ba itania bebé nia raronak, entaun ita tenke hato’o ida-ne’e ba ita-nia vizitante saúde ka médiku família nian.
Karik ezame-médiku ne’e la hatudu reasaun ida forte husi tilun ida ka rua ne’e hotu, ne’e la’os nesesáriamente
signifika katak ita-nia bebé lakon ona raronak. Sei halo ezame-médiku kontinuasaun ida. Razaun komún balun ba
laiha reasaun ida ne’ebé forte mak:
• Bebé ne’e la hakmatek iha momentu halo teste ne’e;
• Iha lian balun barrullu iha kotuk iha momentu halo teste ne’e;
• Iha flúidu/been ka blokeiu temporáriu iha tilun laran.
Ezame-médiku kontinuasaun ne’e envolve saida deit?
Kontinuasaun ne’e sei hala’o molok ita fila husi ospitál ka sei marka tempu ida atu halo konsulta iha klínika ida.
Teste OAE ne’e normalmente repetidu maibé se bainhira ita sai sedu deitu husi ospitál ka laiha resposta ne’ebé klaru
kona-ba teste repetisaun OAE nian ne’e, entaun ita-nia bebé sei halo teste ida Automated Auditory Brainstem
Response (AABR) nian. Ida-ne’e envolve sensor ki’ik tolu ne’ebé tau ba iha ita-nia bebé nia ulun. Sei tau azukultadór
ba ita-nia bebé nia tilun no sei toka série ida osi lian klike nian. Komputadór ida sei sukat oinsá di’ak ita-nia bebé nia
tilun sira responde ba lian sira-ne’e.
Teste ida-ne’e bele lori tempu kleur liu duké teste OAE nian no ita bele hamutuk ho bebé bainhira ezame-médiku
ne’e hala’o. Teste ida-ne’e halo bainhira bebé toba-dukur hela.
Hau-nia bebé parese responde ba lian. Karik kontinuasaun ezame-médiku ba raronak ne’e nesesáriu?
Deskobre katak repoizde ezame-médiku kontinuasaun nian ne’e maioria bebé sira la lakon raronak, maibé sei
importante nafatin atu ita-nia bebé halo ezame-médiku kontinuasaun nian. Ida-ne’e tanba bebé sira ne’ebé lakon
raronak sei bele reaje nafatin ba lian balun. Karik ita-nia bebé lakon ona raronak, importante atu buka hatene lailais
kedas.
Saida mak sei akontese karik kontinuasaun ne’e hatudu reasaun sira ne’ebé forte?
Ida-ne’e signifika katak ita-nia bebé laiha probabilidade atu lakon raronak. Maibé importante atu sai vijilante nafatin
kona-ba ita-nia bebé nia raronak. Kontakta ba ita-nia vizitante saúde ka médiku família nian karik ita iha
preokupasaun ruma iha aban-bainrua, tanba problema bele mosu iha loron ikus.
Saida mak sei akontese karik ezame-médiku kontinuasaun ne’e la hatudu reasaun ida forte husi tilun rua ne’e?
Karik laiha reasaun ida forte husi ita-nia bebé nia tilun ida ka rua ne’e hotu, sei refere ita ba ita-nia departamentu
audiolojia lokál nian. Sira sei hala’o teste espesiál hodi sukat ita-nia bebé nia raronak. Ida-ne’e dalabarak akontese no
la’os nesesáriamente signifika katak ita-nia bebé lakon ona ninia raronak. Testes kontinuasaun husi audiolojista sei fó
informasaun ne’ebé di’akliu kona-ba ita-nia bebé nia raronak. Ita sei simu folletu ida ne’ebé esplika kona-ba ida-ne’e
envolve saida deit.
Saida mak probabilidade ba hau-nia bebé lakon ninia raronak?
Maioria bebé sira sei grava reasaun ne’ebé forte iha ezame-médiku kontinuasaun nian no mós iha teste adisionál sira
ne’ebé hala’o husi audiolojista. Maibé, iha posibilidade katak ita-nia bebé bele lakon ninia raronak. Hodi buka hatene
sedu se karik ita-nia bebé lakon ona ninia raronak ne’e signifika katak ita no ita-nia bebé sei hetan akonsellamentu
no apoiu iha inísiu kedas.
Saida mak ami halo ho ita-nia bebé nia informasaun ezame-médiku nian
Informasaun kona-ba ita-nia bebé nia rezultadu kona-ba ezame-médiku ba raronak kosok-oan nian ne’e rejista iha
ninia rejistu pesoál saúde labarik nian (PCHR) – livru mean, no mós iha sistema (komputadór) saúde labarik nian
(CHS). Ami fahe rezultadus ezame-médiku raronak nian ne’e ho ita-nia vizitante saúde, médiku família no pesoál
ne’ebé presta servisu ezame-médiku ba raronak kosok-oan no audiolojia iha área ne’ebé ita hela ba.
Favór refere ba pájina i no ii husi PCHR, karik ita hakarak atu hatene liutan kona-ba informasaun saida mak rekollidu,
oinsá mak rai no utiliza no mós fahe ho sé.
Detallus kontaktu Telefone husi ita-nia eskritóriu lokál ba ezame-médiku kosok-oan nian:
Belfast HSC Trust: 028 9063 3558
Northern HSC Trust: 028 2563 5674
South Eastern HSC Trust: 028 9056 4748
Southern HSC Trust: 028 3861 3834
Western HSC Trust: 028 7134 5171 ext. 216115
Atu hetan informasaun liutan kona-ba programa ezame-médiku ba kosok-oan nia raronak kontaktu ba:
The National Deaf Children’s Society (NDCS)
Ligasaun Gratuita Liña Asisténsia informasaun NDCS nian: 0808 800 8880 (lian no testu)
Faks: 020 7251 502
E-mail: [email protected]
Web: www.ndcs.org.uk
Tradusaun seluk ba folletu ida-ne’e bele haree/download iha:
http://www.publichealth.hscni.net/publications/newborn-hearing-screening
Folletu ida-ne’e bazeia ba folletu informasaun pasiente nian ne’ebé publika anteriormente husi NDCS.
January 2015